Std 10 Science Hindi Medium

7/24/2019 Std 10 Science Hindi Medium

1/28


2/28

No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, C.D. ROM/Audio Video Cassettes or electronic, mechanical

including photocopying; recording or by any information storage and retrieval system without permission in writing from the Publisher.

efJe%eeve Deewj eewodeesefiekeer

ke#ee omeJeeR

Printed at: India Printing Works Mumbai

TEID : 887

First Edition: April 2015

ceneje^ jepe ceeOeefceke SJeb Ge ceeOee fceke efe#eCe ceb[ue, HegCeskes Heedeece SJebHeedeHegmleke Hej DeeOeeefjle

egKe efJeMes


3/28

emleeJeveeefJe%eeve kee DeLe& nw-efvejer#eCe, efJeefJeOe leLeeW keer Heneeve, eeeesefieke mebeesOeve SJeb efkemeer Ievee kee mewodOeebefleke mHe


4/28

efJeYeeie `ye'Q. 5 A. 5eveeW kes Gllej efueefKeS (eleske1Debke) 5 5Q. 5 B. 5yengefJekeuHeere eveeWkes Gllej efueefKeS (eleske1 Debke) 5 5

Q. 6. 6ceW mes5eveeW kes Gllej efueefKeS~ (eleske2 Debke) 10 12Q. 7. 6ceW mes5eveeW kes Gllej efueefKeS (eleske3 Debke) 15 18

Q. 8.

2

ceW mes1e

ve kee Gllej efueefKeS (5

Debke)

5 10kegue Debke 80 100

eveeW kes ekeeje. 1 ADeewj e. 5 Aefjkele-mLeeveeWkeerHetefle&, Demebiele eyo Heneevees, menmebyeOe yeleeFS, peesef[eeBefceueeFS, mele ee Demele efueefKeS, veece efueefKeS, met$e SJebefveece efueefKeS~Q. 1 BDeewjQ. 5 Beeesie Hej DeeOeeefjle yengefJekeuHeere evee.2 Deewj e.6Jew%eeefveke keejCe efueefKeS, mJe veeceebefkele Deeke=efle yeveeFS, efHHeCeer efueefKeS, meblegefuele jemeeeefveke meceerkejCe efueefKeS, efveece efueefKeS, HeefjYee


5/28

eceeke. HekejCe He= e.

efJeYeeie De

1.Heeeeuee: lelJeeWkeer

12. jemeeeefveke DeefYeefeeeDeeWkee peeot 24

3. Decue Yemce kee jmeeeve 49

4. efJeodegle: efeveieeefjeeB 70

5. meye keg efJeodegle egbyeke mebyebOeer 114

6. ekeee kes Deeee& (Yeeie-1) 140

7. ekeee kes Deeee& (Yeeie-2) 171

efJeYeeie ye

8. mecePeW: Oeeleg-DeOeeleg 192

9. keeye&efveke eewefiekeeW kee Deeee&peveke mebmeej 218

10. peerJeve kee Deebleefjke jnme 239

11. peerJeve kes efveeeceke 274

12. peerJeve ee 301

13. ceeveefe$eCe: DeHevespevegke kee 328

14. es


6/28

Publications Pvt. Ltd.Target 01:Heeeeuee: lelJeeW keer

1

1.0 Heefjee

1. eeeerve keeue ceWlelJeeW kee JeieeakejCe Gvekes _______kesDeeOeej Hej Oeeleg leLee DeOeelegDeeWceW efkeee ieee~(De) iegCeOeceeX (ye) Yeewefleke DeJemLee

(ke) HejceeCeg mebKee ([) HejceeCeg Yeej1.1 [esyesjeevej ef$eke

2. _______ ves meceeve iegCeOeceeX Jeeues leerve-leerve lelJeeW kesmecetn leweej efkeS~(De) ceesmeues (ye) [esyesjeevej(ke) vetueQ[ ([) ceW[ueerJe

3. [esyesjeevej kes ef$ekeeW ceW yeere Jeeues lelJe kee _______Gme ef$eke kes Deve oes lelJeeW kes HejceeCeg YeejeWkes Deewmele kes

yejeyej neslee nw~(De) HejceeCeg Jeceeve (ye) mebeespeke(ke) iegCeOece& ([) HejceeCeg Deekeej

4. pee@ve Jee@uHeeieve [esyesjeevej_______Jew%eeefveke Les~(De) Feefueeve (ye) efyeefe(ke) Decesefjkeve ([) pece&ve

1.2 vetueQ[ kee De


7/28

Publications Pvt. Ltd.Target

2

e#ee 10 Jeer : efJe%eeve Deewj eewodeesefie eer

14. ceW[ueerJe keer DeeJele& meejCeer ceW _______ kes efueS keesF&efveefele mLeeve veneR Lee~(De) Deekemeerpeve (ye) kewequeece(ke) neF[êspeve ([) mkeQef[ece

15. ceW[ueerJe keer DeeJele& meejCeer kee lelJe Skeeyeesjesve, Deye_______kes He ceWpeevee peelee nw~(De) mkeQef[ece (ye) etjsefveece(ke) iewefueece ([) pecexefveece

1.4 DeeOegefveke DeeJele& meejCeer

16. _______ ves en Keespe keer efke lelJeeW kes Yeewefleke leLeejemeeeefveke iegCeOece& Gvekes HejceeCeg keceebkeeW kes DeeJele&Heueve nesles nQ~(De) ceesmeues (ye) vetueQ[

(ke) [esyesjeevej ([) ceW[ueerJe

17. HejceeCeg keceebke Ske HejceeCeg kes keWke ceW ceewpeto_______keermebKee nw~(De) FueskeêveeW (ye) HeeseveeW(ke) vetêveeW ([) keCeeW

18. _______DeeJele& meyemes ese DeeJele&nw~ GmeceW kesJeue oesner lelJeeWkee meceeJese nQ~(De) meeleJeeB (ye) otmeje

(ke) Henuee ([) e19. DeeOegefveke DeeJele&meejCeerkes odefJeleere leLee le=leere DeeJele&ceW

Heleske ceW_______lelJeeWkee meceeJese nw~(De) 7 (ye) 8(ke) 9 ([) 10

20. DeeOegefveke DeeJele&meejCeer kes eewLes leLee _______ DeeJele&ceWHeleske ceW18lelJe nw~(De) JeW (ye) meeleJes(ke) HeeBeJeW ([) leermejs

21. meYeer DeeJeleeXceW _______DeeJele& meyemesoerIe& DeeJele&nw~FmeceW kegue32lelJe nw~(De) eewLee (ye) HeeBeJee(ke) e ([) meeleJeeB

22. DeeJele&_______DeHetCe&DeeJele&nw~(De) meeleJeeB (ye) eewLee(ke) e ([) HeeBeJee

23. _______ceWefveeq


8/28


3

33. HejceeCeg mebKee 90mes 103Jeeues 14lelJeeWkees_______kene peelee nw~

(De) ueQLesveeF[dme (ye) S@efkeveeF[me

(ke) nwueespesve ([) efveeq


9/28


4


*13. DeeJele& meejCeerceW _______mecetn kes meYeer lelJe meeceeveleeHeceeve Hej iewmeere DeJemLee ceW HeeS peelesnQ~

14. meve 1913 ceW nwvejer ceesmeues veeceke Debiespe YeeweflekeJew%eeefveke ves Heeee efke _______ ner efkemeer lelJe kee

cetueYetle iegCeOece& nw ve efke Gmekee HejceeCeg Yeej~*15. MFme Oeeleg kes keueesjeF[ kee DeCegmet$e MCl2nw, lees M

en_______mecetn kee lelJe nw~

16. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer kees _______ DeeJele& meejCeerYeer kene peelee nw~

*17. pees lelJe Oeeleg SJebDeOeelegoesveeW kes iegCeOece& Heoefe&le kejlesnQ GvnW_______kenles nQ~ [Deketyej 14]

18. Ske ner lelJe kes meYeer_______kes HejceeCegJeceeve (Yeej)efYevve-efYevve nesles nw, Hejbleg eceeCeg keceebke meceeve nesles nw~

19. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer ceW GOJee&Oej mlebYeeW kees_______kenlesnQ~

20. Ske ner_______ ceW jKes ieS lelJe meceeve jemeeeefvekeiegCeOece& oee&les nQ~

21. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer ceW nwueespeve kees_______ ceWjKee ieee nw~

22. _______lelJeeWkeer Debeflece oes ke#eeSB DeHetCe& nesleernQ~

23. _______ ceW ueQLesveeF[dme Deewj SkeerveeF[dme Ssmes lelJeeWkeeroesesefCeeeWkee meceeJese efkeee ieee nw~

24. ueQLesveeF[dme leLee SkeerveeF[dme veeceke oes esefCeeeB_______kes lelJe nQ~

25. _______kes lelJeeW kees es[kej p-Keb[ leLee s-Keb[ keslelJeeW keeryeendelece ke#ee DeHetCe& nw~

26. efkemeer lelJe keer _______Gme lelJe keer yeendelece ke#eeceWGHeeqmLele mebeespekelee Fueske^eveeW keer mebKee Hej lee keerpeeleernw~

27. _______ DeLee&le HejceeCeg kes keW leLee yeendelece ke#eekes ceOe kee Deblej neslee nw~

28. OeelegDeeW ceW_______leeieveskee iegCeOece&Heeee peelee nw~

29. _______ ceW Fueske^eve kees ienCe kejves ee DeveHejceeCegDeeW kes meeLe YeeieeroejerkejveskeerHeJe=eqlle HeeF& peeleernw~

30. OeelegDeeW kees_______Yeer kenlesnQ~

31. DeOeelegDeeW kees_______Yeer kene peelee nw~Gllej:1. Je 2. ef$ekeeW3. meesef[ece4. vetueQ[ kee De


10/28


5

1.3 ceW[ueerJe keerDeeJele&meejCeer

3. efkemeves lelJeeWkes HejceeCeg Yeej leLee Gvekes iegCeOeceeX kesyeere mebyebOeeWkeer peeBe keer?

Gllej:ceW[ueerJe ves lelJeeW kes HejceeCeg Yeej leLee Gvekes iegCeOeceeX kes

yeere mebyebOeeW keerpeeBe keer~4. ceW[ueerJe keerDeeJele& meejCeerkeee nw?Gllej:ceW[ueerJe kes efveece kes DeeOeej Hej lelJeeW keesGvekes HejceeCeg

Yeej kes ye{les kece Devegmeej keerieF& meejCeeryeodOe JeJemLeekeesner ceW[ueerJe keer DeeJele& meejCeerkenlesnQ~


5. ceesmeueskeewve Les?Gllej:nwvejer ceesmeues Ske Debiespe Yeeweflekeer Jew%eeefveke Les, efpevneWves

yeleeee efke HejceeCeg keceebke ner efkemeer lelJe kee cetueYetleiegCeOece& nw~

6. DeeOegefveke DeeJele&meejCeer ceW efkeleves DeeJele& nw?Gllej: DeeOegefveke DeeJele&meejCeer ceWmeele DeeJele& nQ~

7. DeeOegefveke DeeJele&meejCeer ceW efkeleves mecetn nQ~Gllej: DeeOegefveke DeeJele& meejCeerceW 18mecetn nQ~

8. efkeme mecetn kes lelJeeWkees#eejere Oeelegkenles nw?Gllej:mecetn 1kes lelJeeW kees#eejere Oeelegkenles nQ~

9. efkeme mecetn kes lelJeeWkeesYet-#eejere Oeeleg kenles nw?Gllej:mecetn 2kes lelJeeW kees Yet-#eejere Oeelegkenles nQ~

10. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer ceW keewve-mee DeeJele& DeHetCe&nw?

Gllej: DeeOegefveke DeeJele&meejCeerceW meeleJeeB DeeJele&DeHetCe&nw~

11. efkeme mecetn kes lelJeeW kees nwueespeve kene peelee nw?Gllej:mecetn 17kes lelJeeWkees nwueespeve kene peelee nw~

12. efkeme mecetn kes lelJeeW kees efveeq


11/28


6


1.2 vetueQ[ kee De


12/28


7

iii. keg mLeeveeW Hej DeefOeke HejceeCeg Yeej Jeeues keglelJeeW kees kece HejceeCeg Yeej Jeeues lelJeeW kes HenuesjKee ieee nw~pewmes- keesyeeu (Co = 58.93) kees efvekesue(Ni = 58.71)Fme lelJe kes Henues jKee ieee~

iv. keg Demeceeve iegCeOece& Jeeues lelJeeW kees Ske nerGHemecetn ceWjKee ieee~Goe. ceQieveerpe keesnwueespeve kes meeLe jKee pees efkenwueespeve kes iegCeOeceex mesHetCe&leee efYevve nw~


*10. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer keer meneelee mes ceW[ueerJekeerDeeJele&meejCeer keer efJeefYevve efJe


13/28


8


ii. DeeJeleeX ceW HejceeCeg keer ef$epee meeceevele yeeF& Deesjmes oeefnveer Deesj kece nesleer peeleer nw keeeWefke Gmeerke#ee ceW Fueske^eveeW keer mebKee ye{leerpeeleer nw leLee JesHejceeCeg kes keWke odJeeje Deekeef


14/28


9

vi. Fmeer YeeBefle Deve ef$ekees ceW ceOe lelJe kee HejceeCegYeej Deve oeslelJeeWkes HejceeCeg Yeej kes Deewmele kesyejeyej neslee nw~


2. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer kee keewve-mee mlebYe etvemecetn kes He ceW peevee peelee nw? Fme mecetn mes efkevnereej lelJeeW kee veece yeleeFS~ etve mecetn kes lelJejemeeeefveke Heefleefkeee ceWkeeeW efnmmee veneRuesles?

Gllej: i. DeeJele&meejCeerkes mlebYe 18keesetve mecetn DeLeJeeefveeq


15/28


10


iii. DeeJele& kes 1 mes 7 eceebke efoS ieS nw~ Ske nerDeeJele& ceW jKes ieS lelJeeW keer ke#ee eceebke leLeeDeeJele&eceebke meceeve neslee nw~

iv. eleske DeeJele& kee DeejbYe veF& ke#ee ceW Fueskeêve kesYejves keer eefeee mes neslee nw~ Fueskeêve Yejves Jeeueerke#ee kee eceebke leLee DeeJele&eceebke meceeve neslesnQ~

v. eLece DeeJele&meyemesese DeeJele&nw~ GmeceWkesJeue oesnerlelJeeWkee meceeJese nw~ odefJeleere leLee le=leere DeeJeleeXkeesueIegDeeJele&kenlesnQ~ efpemeceseleske DeeJele&ceW8lelJe nw~ eewLesleLee HeeBeJeWDeeJele&ceWeleske ceW18lelJenw~ FvnWoerIe&DeeJele& kenlesnQ~ meYeer DeeJele& ceWeBDeeJele&meyemesoerIe&DeeJele&nw~ FmeceW kegue 32lelJe nQ~meeleJeeBDeeJele&DeHetCe&DeeJele& nw~

vi. mecetneW kes 1 mes18 eceebke efoS ieS nQ~ Ske nermecetneW ceW jKes ieS lelJeeW keer mebeespekelee DeLeJeeFueskeêveeWkeermebKee meceeve nesleer nw~

vii. Ske ner mecetn ceW jKes ieS lelJe meceeve jemeeeefvekeiegCeOece&oee&les nQ~

viii. mecetn 1ceW #eejere OeelegDees kee meceeJese efkeee ieeenw~ mecetn 2 ceW Yet-#eejere OeelegDees kee meceeJeseefkeee ieee nw~ mecetn 17ceW nwueespeve kee meceeJeseefkeee ieee nw leLee mecetn 18ceW efveeq


16/28


11

iii. Fme Keespe kes keejCe lelJeeW leLee Gvekes iegCeOeceeX kesyeejs ceWHetje ef


17/28


12


8. DeeOegefveke DeeJele&meejCeer ceW s{er-ces{er jsKee~

Gllej :i. p-Keb[ ceWmeYeerekeej kes lelJeeW kee meceeJese efkeeeieee nw~ pewmesOeeleg, DeOeeleg leLee Oeelegmee lelJe~

ii. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer ceW Ske s {er-ces{er jsKeeOeelegDeeW kees yeeF Deesj leLee DeOeelegDeeW kees oeF&DeesjDeueie kejleer nw~

iii. Fme s{er-ces{er jsKee kes efkeveejs Hej yeesjeve (B),efmeefuekeeve (Si), pecexefveece (Ge), Deemexefveke(As), Sberceveer (Sb), suegefjece (Te) leLeeHeesueesefveece (Po)nw, esoesveeWOeeleg leLee DeOeeleg oesveeskes iegCeOeceeXkees oee&lesnQ~

iv. es lelJe pees s{er-ces{er jsKee kes efkeveejs Hej nw leLeeOeelegDeeW leLee DeOeelegDeeW oesveeW kes iegCeOeceeX kees

o

ee&les nQ, Fvns Oeelegme

e kenlesnQ~


1. HejceeCeg eceebke ner efkemeer lelJe kee cetueYetle iegCeOece&nw ve efke Gmekee HejceeCegYeej~

Gllej :i. efkemeer lelJe kee HejceeCeg eceebke Gme lelJe keskeWke ceW GheefmLele eeseveeW keer mebKee oee&lee nw

leLee Gmeer ekeej yeendelece ke#ee ceW GheefmLeleFueske^eve keer mebKee kees Yeeroee&lee nw~

ii. efkemeer lelJe kes meYeer HejceeCegDeeW keer HejceeCeg mebKeemeceeve nesleernw~

iii. efkemeer HejceeCeg keer yeendelece ke#ee ceW ceewpetoFueske^eve keer mebKee ee lees enCe kejkes ee leeiekejkes ee Yeeieeroejer kejkes eewefiekeeW kes ieve kesefueS efpeccesoej nw~

iv. efkemeer lelJe kee jemeeeefveke iegCeOece&Fmekes HejceeCeg

eceebke kes odJeeje efveOee&efjle kejles nQ~FmeefueS, HejceeCeg eceebke ner efkemeer lelJe kee cetueYetleiegCeOece&nw ve efke Gmekee HejceeCeg Yeej~

2. etve mecetn kes lelJe jemeeeefveke efveeq


18/28


13

iii. keWke kes efKebeeJe mes FueskeêveeW kee mejuelee HetJe&keleeie veneR efkeee pee mekelee~

FmeefueS DeeJele& ceW yeeF& Deesj mes oeefnveer Deesj peeves HejOeeeqlJeke iegCeOece& kece neslee nw~

*6. meceeve mecetn ceWlelJeeW keer mebeespekelee meceeve nesleer nw~[ceee&14]

Gllej :i. efkemeerlelJe keer mebeespekelee Gme lelJe keeryeendeleceke#ee ceW GHeefmLele mebeespekelee FueskeêveeW keer mebKeenesleer nw~

ii. DeeJele& meejCeer ceW mebeespekelee FueskeêveeWkeer mebKeemecetn mebKee kes yejeyej nesleer nw~

iii. Dele: mecetn ces meYeer lelJees kee Ske meceeve mecetn

mebKee nesves kes keejCe Gvekeer mebeespekelee Yeermeceevenesleer nw~

FmeefueS Gvekeer mebeespekelee Yeermeceeve nesleernw~

7. efveeq


19/28


14


14. f-Keb[ kees DeeJele& meejCeer kes Thejer Yeeie ceWjKee ieee nw~15. uewLesveeF[me leLee SkeerveeF[me keesmeeceeve lelJe kene peelee nw~16. odefJeleere leLee le=leere DeeJele& ceW mebeespekelee 1 mes 4 leke

ye{leer nw~17. OeeletceW $eCeeJesefele eJe=eflle HeeF& peeleernw~18. DeeJele& meejCeerkes mecetn 17ceW nwueespeve kee meceeJese efkeee

ieee nw~Gllej:1. Demele: meesef[ece kee HejceeCeg Yeej efueefLeece leLee

Heeswefeece kes HejceeCegYeej kes Deewmele kes yejeyej nw~2. Demele:vetueQ[ vesmeYeer lelJeeWkee JeieeakejCe Gvekes HejceeCeg

Yeej kes ye{les ece ceW efkeee~3. Demele: vetueQ[ keer DeeJele& meejCeer ceW efveeq


20/28


15

3. neF[^espeve : Henuee DeeJele& :: efueefLeece : ............

4. ueIeg DeeJele& : odefJeleere leLee le=leere DeeJele&:: oerIe& DeeJele& :.............

5. Heueesjerve : 2,7:: keueesjerve : .............6. mecetn 1 : #eejere Oeeleg :: ......... : Yet-#eejere Oeeleg7. mebeceCe lelJe : d-Keb[ :: Deebleefjke mebeceCe lelJe :

.............8. suetefjece : ............. :: jsef[ece : Oeeleg

9. Deeees[erve : esme :: yeesceerve : .............10. mebeceCe lelJe : ............. :: Deebleefjke mebeceCe lelJe :

Debeflece leerve ke#eeSB DeHetCe&

Gllej:1. De


21/28


16


8.mlebYe `De' mlebYe `ye'

i. veesyeue iewme a. B, Si, Geii. Oeelegmee lelJe b. Mg, Ca, Baiii. Yet-#eejere Oeeleg c. He, Ne, Ariv. nwueespeve d. Cl, Br, I

Gllej: (ic), (iia), (iiib), (ivd)

1. ceW[ueerJe keerDeeJele&meejCeerleLee DeeOegefveke DeeJele&meejCeerGllej:

Deveg.e.

ceW[ueerJe keerDeeJele&meejCeer

DeeOegefvekeDeeJele&meejCeer

i. en meejCeer lelJeeW kesHejceeCeg Yeej Hej DeeOeeefjlenw~

en meejCeer lelJeeW kesHejceeCeg eceebke HejDeeOeeefjle nw~

ii. lelJeeW keesGvekes HejceeCegYeej kes Deejesnerece ceWJeJeefmLele efkeee ieee nw~

lelJeeW keesGvekes HejceeCegeceebke kes Deejesnerece ceWJeJeefmLele efkeee ieee nw~

iii. Fme meejCeer kees Keb [eW ceWefJeYeeefpele veneR efkeee ieeenw~

Fme meejCeer kees efvecveefueefKeleeej Keb[eWceWefJeYeeefpele efkeeeieee nw: s-Keb[, p-Keb[,d-Keb[, f-Keb[~

iv. efveef


22/28


17

5. s-Keb[lelJe leLee p-Keb[lelJeGllej:

Deveg.e.

s-Keb[ lelJe p-Keb[ lelJe

i. s-Keb[ ceW mecetn 1leLee 2kee meceeJese nw~

p-Keb[ ceWmecetn 13mes18 eemeceeJese efkeee ieee nw~

ii. Fvekeeryeendelece ke#ee ceW1ee 2Fueskeêve nesles nQ~

Fve lelJeeW keer yeendeleceke#ee cesb 3 mes 8 FueskeêveneslesnQ~

iii. s-Keb[ ceWmeYeer lelJe OeelegnQ~ (neF[êspeve keeses[kej)

p-Keb[ ceW meYeer ekeej keslelJeeW kee meceeJese efkeeeieee nw~ pewmes Oeeleg, DeOeelegleLee Oeelegmee lelJe~

6. OeeeqlJeke eJe=efle leLee DeOeeeqlJeke eJe=efleGllej:

OeeeqlJeke eJe=efle DeOeeeqlJeke eJe=eflei. Fueskeêve leeieves keer eJe=eflle

OeelegDeeWceW HeeF&peeleernw~Fueskeêve enCe kejves keer eJe=eflleDeOeelegDeeWcesHeeF&peeleernw~

ii. OeeeqlJeke eJe=efle Jeeues lelJeeWkees OeveeJesefele kenlesnw~

DeOeeeqlJeke eke=efle oee&ves JeeueslelJeeWkees$eCeeJesefele kenlesnw~

iii. DeeJele&ceWyeeF Deesj mes oeFDeesj peeves Hej OeeeqlJeke

iegCeOece& kece nesles nQ~

DeeJele& ceW yeeF Deesj mes oeFDeesj peeves Hej DeOeeeqlJeke

iegCeOece& ye{lesnw~iv. eleske mecetn ceW Thej mes

veeres Deeles mecee OeeeqlJekeiegCeOece& ye{lesnQ~

eleske mecetn ceW Thej mes veeresDeeles mecee DeOeeeqlJekeiegCeOeceeXceW keceer DeeleernQ~

7. #eejere OeelegleLee Yet-#eejere OeelegGllej:

#eejere Oeeleg Yet-#eejere Oeelegi. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer kes

mecetn (I A) kesmeYeer lelJeeW(nwueespeve keeses[kej) kees#eejere Oeeleg kenlesnQ~

DeeOegefveke DeeJele&meejCeer

kes mecetn (II A) keslelJeeW kees Yet-#eejere Oeeletkenles nQ~

ii. Fve lelJeeW kes HejceeCegDeeWkeer mebeespeke ke#ee ceW SkeFueskeêve jnlee nw~

Fve lelJeeW kes HejceeCegDeeWkeer mebeespeke ke#ee ces oesFueskeêve nesles nQ~

iii. Fve lelJeeW keer mebeespekeleeSke nw~

es lelJe odefJemebeespeke nw~

8. d-Keb[ lelJe leLee f-Keb[ lelJeGllej:

d-Keb[ lelJe f-Keb[ lelJei. mecetn 3 mes 12 kes lelJeeW

kees d-Keb[ lelJe kenlesnQ~DeeOegefveke DeeJele& meejCeerkes efveeues Yeeie ceW oesesefCeeeB jKeer ieF& nQ; FveesefCeeeB kes lelJeeW keesf-Keb[ kes lelJe kenles nQ~

ii. FvnW mebeceCe lelJe kenlesnQ~

FvnW Deebleefjke mebeceCelelJe kenlesnQ~

iii. Fve lelJeeW keer Debeflece oeske#eeSBDeHetCe&nesleer nQ~

Fve lelJeeW keer Debeflece leerveke#eeSB DeHetCe& nesleer nQ~

9. meeceeve lelJe Deewj mebeceCe lelJe

Gllej:meeceeve lelJe mebeceCe lelJe

i. Fve lelJeeW kes HejceeCegDeeWkeer kesJeue Ske yeendeleceke#ee DeHetCe& nsleer nw~

Fve lelJeeW kes HejceeCegDeeWkeeryeendelece oes ke#eeSB DeHetCe&nesleer nQ~

ii. es lelJe DeeOegefveke DeeJele&meejCeer ceW yeeFDeesj mecetn1Deewj 2ceWleLee oeefnveerDeesj mecetn 13 mes 17 ceW

GHeefmLele nw~

es lelJe DeeOegefveke DeeJele&meejCeer kes ceOe ceW mecetn 3mes12ceW GHeefmLele nQ~

iii. DeeOegefveke DeeJele& meejCeer kess- Keb[,p-Keb[ ceWFvekeemeceeJese efkeee ieee nw~

DeeOegefveke DeeJele& meejCeerkes d Keb[ ceW FvekeemeceeJese efkeee ieee nw~

1. DeeJele&:Gllej: DeeOegefveke DeeJele& meejCeer ceW #eweflepe HebeqkeleeeW kees DeeJele&

kenlesnw~2. mecetn:Gllej: DeeOegefveke DeeJele& meejCeer kes TOJee&Oej mlebYeeW kees mecetn

kenles nw~

3. efveef


23/28


18


4. meeceeve lelJe:Gllej: DeeJe&le meejCeerceWyeeF&Deewj efmLele mecetn 1 leLee 2Deewj oeF&

Deewj efmLele mecetn 3mes17kes lelJeeW meeceeve lelJe kenlesnQ~meYeermeeceeve lelJeeWkeeryeendelece ke#ee DeHetCe&nesleernQ~

5. mebeceCe lelJe:Gllej: DeeJele& meejCeer kes ceOe ceW efmLele mecetn 3 mes 12 kes lelJe

efpevekeer yeendelece oes ke#eeSB DeHetCe& nw Jes mebeceCe lelJekenueelesnQ~

6. Deebleefjke mebeceCe lelJe:Gllej: DeeJele& meejCeer kes efveeues Yeeie ceW jKes ieS lelJeeW kees

Deebleefjke mebeceCe lelJe kenles nQ~ Deebleefjke mebeceCe lelJeeWkeer Debeflece leerve ke#eeSBDeHetCe& nesleer nQ~

7. ueQLesveeF[dme:Gllej: 14lelJeeW kee Ske mecetn efpemekee HejceeCeg eceebke 58mes 71nw leLee Fvekes jemeeeefveke iegCeOeceeX ceW meceevelee efoKeeF&osleernQ, Gmes ueQLesveeF[dme kenles nw~

8. SkeerveeF[dme:Gllej: HejceeCeg eceebke 90mes103(ThmesLr)kes 14lelJeeW kees

SkeesveeF[dme kenles nw~ SkeerveeF[dme kes iegCeOeceeX ceWmeceevelee efoKeeF& osleer nw~

9. mecemLeeefveke:Gllej:mecemLeeefvekeeW kes HejceeCeg Yeej efYevve nesles nQ Hejbleg Fvekesjemeeeefveke iegCeOece& leLee HejceeCeg eceebke meceeve neslesnQ~

10. HejceeCeg ef$epee (HejceeCegDeekeej):Gllej:mJeleb$e HejceeCeg ceW HejceeCeg keer ef$epee DeLee&le HejceeCeg kes keW

leLee yeendelece ke#ee kes ceOe kee Deblej neslee nw~

11. Oeeleg mee lelJe:Gllej:lelJe peesOeeleg leLee DeOeeleg es oesveeW kes iegCeOeceeX keesoee&lee

nw, GmesOeeleg mee lelJe kenlesnQ~

1. vetueQ[ kee De


24/28


19

ke=efle 1.3 (HeedeHegmleke He=


25/28


20


vi.

lelJe kes veece mebkesleHejceeCegkeceebke

Fueske^eefvekemebHeCe

yeesjeve B 5 2,3

DeekemeerpeveO 8 2,6

meesef[ece Na 11 2,8,1

Suegceerveerece Al 13 2,8,3

meuHej S 16 2,8,6

Heeswefeece K 19 2,8,8,1

ke=efle 1.6(HeedeHegmleke He=


26/28


21

ii.

HejceeCegkeceebke Fueske^eefveke mebHeCe mebeespekelee8 2, 6 2

14 2, 8, 4 4

17 2, 8, 7 1

20 2, 8, 8, 2 2

iii. DeeJele&ceW mebeespekelee keer efYevvelee:eefo nce yeeF Deesjmes oeefnveer Deesj peeS lees lelJeeW keer mebeespekelee (Oeeleg) 1mes4ye{leernw~ leLee yeeo ceW 4mes 0leke kece nesleer nw~

mecetneW ceW mebeespekelee keer efYevvelee Ske ner mecetn keslelJeeW keer mebeespekelee Fueske^eveeWkeer mebKee meceeve nesleernwFmeefueS Gvekeermebeespekelee Yeer meceeve nesleer nw~

ke=efle 1.9 (HeedeHegmleke He=


27/28


22


b. F nwueespeve nw keeeWefke Fmekee HejceeCeg keceebke 17 nwleLee Fueskeêefveke mebHeCe (2,8,7)nw~

c. B kee HejceeCeg keceebke 11 nw, FmeefueS Fmekee

Fueskeêefveke mebHeCe (2,8,1)nw pees efke meesef[ece

nw~ Fkee HejceeCeg keceebke 17nw, FmeefueS FmekeeFueskeêefveke mebHeCe (2,8,7)nw pees efke keueesjerve

nw~ FmeefueS Fvekes eewefieke efceeCe mesNaClyevesiee~

d. C kee Fueskeêefveke mebHeCe (2,8,2) leLee E kee

Fueskeêefveke mebHeCe (2,6)nw~

5. lelJe X (HejceeCeg keceebke 17) lelJe Y (HejceeCeg keceebke

20) kes meeLe Heefleefkeee kejkes Ske odefJemebeespeke

nwueeF[ yeveelee nws~

a. eewefieke kee met$e oW~b. Oeeleg, DeOeeleg ee Oeelegmee kes He ceW XleLee

Ykees Jeieeake=le kejes~

c. Ykes DeekemeeF[ kee met$e keee nesiee?

Gllej:a. Xkeer HejceeCeg mebKee 17nw pees efke keueesjerve nw,

FmeefueS Fmekee Fueskeêefveke mebHeCe (2,8,7)nw~

FmeefueS Fmekeermebeespekelee Ske nw~

YkeerHejceeCegmebKee 20nw peesefke kewequeece nw,

FmeefueS Fmekee Fueskeêefveke mebHeCe (2,8,8,2)

nw~ FmeefueS Fmekeermebeespekelee oesnw~

Dele eewefieke Y 2nesiee pees efke (CaCl2)nw~

b. XFueskeêsve ueslee nQ, FmeefueS en DeOeeleg nw; Y

Fueskeêsve leeielee nw, FmeefueS en Oeeleg nQ~

c. Y keer mebeespekelee 2 nw leLee Deekemeerpeve Yeer

odefJemebeespeke nw~ FmeefueS Ykes DeekemeeF[ kee met$e

YO

eeCaO

nesiee~6. keueesjerve (Cl), yeesceerve (Br) leLee Deeees[erve (I)

[esyesjeevej kee ef$eke yeveeles nQ~ keueesjerve kee HejceeCeg

Yeej 35.5 leLee Deeees[erve kee HejceeCeg Yeej 126.9

nw~ yeesceerve kee HejceeCeg Yeej %eele kejes~

Gllej:Br, ClleLee Ief$eke nw~yeesceerve kee HejceeCeg Yeej ClleLee I

kes HejceeCeg Yeej kes Deewmele kes yejeyej nesiee~

Brkee HejceeCegYeej 126.9 35.5

2

81.2

Brkee HejceeCeg Yeej 81nesiee~ (JeemleefJeke HejceeCeg

Yeej 79.9nw)

7. efvecveefueefKele lelJeeW kees Oeeleg leLee DeOeelegDeeW ceWJeieeake=le kejs~ DeHevesGllej keesmener efmeodOe kejs~

i. lelJe 'X'kee HejceeCeg keceebke 11nw~

ii. lelJe 'Y'kee HejceeCeg keceebke 16nw~

Gllej:i. lelJe 'X'Ske Oeeleg nw~ Fmekee Fueskeêefveke mebHeCe

(2, 8, 1) nw, FmeefueS en jemeeeefveke Heefleefkeee

kes oewjeve DeHeves efvekelece veesyeue iewme kes eqmLej

efJeveeme kees Heeves kes efueS yeendelece ke#ee mes SkeFueskeêve kee Deemeeveer mes leeie kej mekelee nw~ en

Oeelegkee efJees


28/28


9. keee nesiee?Deiej...

i. efveeq

Documents

Std 10 Science Hindi Medium