AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT STANDARTI

KERAMİK KƏRPİC VƏ DAŞLAR

Ümumi texniki şərtlər

AZS 481 – 2011

(ГОСТ 530-2007)

Rəsmi nəşr

Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi

AZS 481 – 2011

2

M ü q ə d d i m ə

1. Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyi Tikintidə

Təhlükəsizliyə Nəzarət Dövlət Agentliyinin S.Ə.Dadaşov adına Elmi-Tədqiqat və

Layihə-Konstruktor İnşaat Materialları İnstitutu tərəfindən İŞLƏNİLİB VƏ

TƏQDİM EDİLİB.

2. Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 31oktyabr

2011-ci il tarixli, 088 №-li Əmri ilə TƏSDİQ EDİLİB.

3. Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə

Dövlət Komitəsinin 30 dekabr 2011 -ci il tarixli, 204 №-li Əmri ilə

QÜVVƏYƏ MİNİB.

4. Bu standart ГОСТ 530-2007 “Кирпич и камень керамические. Общие

технические условия” Dövlətlərarası standartın Azərbaycan dilinə autentik

tərcümə edilməsi üsulu ilə işlənib hazırlanmışdır.

5. İLK DƏFƏ TƏTBİQ EDİLİR.

Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə

Dövlət Komitəsinin icazəsi olmadan bu dövlət standartının rəsmi nəşr kimi

bütövlüklə və ya hissə-hissə yenidən çap olunması, surətlərinin çıxarılması və

yayılması qadağandır.

AZS 481 – 2011

3

Mündəricat

1.Tətbiq sahəsi ------------------------------------------------------------------------- 1

2.İstinad olunan normativ sənədlər -------------------------------------------------- 1

3.Termin və təyinlər ------------------------------------------------------------------- 2

4.Təsnifat, ölçü və şərti işarələr ----------------------------------------------------- 3

5.Texniki tələblər ---------------------------------------------------------------------- 7

6.Qəbul qaydaları ---------------------------------------------------------------------- 11

7.Sınaq üsulları ------------------------------------------------------------------------ 14

8.Nəql etmə və saxlama -------------------------------------------------------------- 18

9.Tətbiq etmə üçün göstərişlər ------------------------------------------------------ 19

Əlavə A (tövsiyyə olunan) Məmulatın ölçü və formaları ------------------------ 20

Əlavə B (mütləq) şaxtaya davamlılığa sınaq zamanı məmulatda olan

qüsurların növləri-----------------------------------------------------------------------

29

Əlavə C (məlumat) Ağır məhlullarla daş və kərpicdən olan hörgülərin

sıxılmaya müqaviməti------------------------------------------------------------------

30

Əlavə D (məlumat) Bütöv hörgülərin istilik-texniki xüsusiyyətləri------------- 31

Biblioqrafiya----------------------------------------------------------------------------- 37

AZS 481 – 2011

4

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT STANDARTI

KERAMİK KƏRPİC VƏ DAŞLAR

Ümumi texniki şərtlər

КИРПИЧ И КАМЕНЬ КЕРАМИЧЕСКИЕ AZS 481 – 2011 Общие технические условия (ГОСТ 530-2007)

CERAMIC BRİCKS AND STONES

General specifications

Tətbiq edilmə tarixi 30 dekabr 2011

1 TƏTBİQ SAHƏSİ

Bu standart, bina və qurğuların yükdaşıyan və öz yükünü daşıyan divarların

hörgüsündə və üzlənməsində tətbiq olunan keramik kərpic və daşlara şamil edilir,

texniki şərtləri, qəbul qaydalarını, məmulatın sınaq üsullarını müəyyən edir. Bütöv

kərpic bünövrə divarlarının, tüstü borularının xarici hissəsinin, sənaye və məişət

sobalarının hörgüsündə istifadə olunur. Bu standartla müəyyən olunan texniki

xüsusiyyətləri nəzərə almaq şərti ilə məmulatlar başqa inşaat konstruksiyalarında

da tətbiq oluna bilərlər.

2 İSTİNAD OLUNAN NORMATİV SƏNƏDLƏR

Bu standartda aşağıdakı dövlətlərarası standartlara istinad olunmuşdur:

ГОСТ 162-90 Штангенглубиномеры. Технические условия

ГОСТ 427-75 Линейки измерительные металлические. Технические условия

ГОСТ 3749-77 Угольники поверочные 900. Технические условия

ГОСТ 7025-91 Кирпич и камни керамические и силикатные. Методы

определения водопоглощения, плотности и контроля морозостойкости

ГОСТ 8462-85 Материалы стеновые. Методы определения пределов

прочности при сжатии и изгибе

ГОСТ 14192-96 Маркировка грузов

ГОСТ 18343-80 Поддоны для кирпича и керамических камней. Технические

условия

ГОСТ 25706-83 Лупы. Типы, основные параметры. Общие технические

требования.

ГОСТ 26254-84 Здания и сооружения. Методы определения сопротивления

теплопередаче ограждающих конструкций

ГОСТ 30108-94 Материалы и изделия строительные. Определение удельной

эффективной активности естественных радионуклидов

ГОСТ 30244-94 Материалы строительные. Методы испытания на горючесть

AZS 481 – 2011

5

Qeyd: Bu standartdan istifadə edərkən, cari ilin 01 yanvarına qədər tərtib olunmuş

standartlar və təsnifatların müvafiq məcmuəsinə və cari ildə nəşr olunan müvafiq

informasiya məcmuəsinə əsasən, ölkə daxilində istinad olunan standartlar və təsnifatların

fəaliyyətini yoxlamaq məqsədə uyğundur. Əgər istinad olunan sənəd əvəz olunubsa,

(dəyişdirilibsə), onda bu standartdan istifadə edərkən, əvəz olunmuş (dəyişdirilmiş)

standart nəzərə alınmalıdır. Əgər istinad olunmuş sənəd, əvəzsiz ləğv olunmuşsa, onda

ona istinad olunan müddəanın, bu istinaya toxunulmayan hissəsi tətbiq olunur.

3 TERMİN VƏ TƏYİNLƏR

Bu standartda aşağıdakı terminlər müvafiq təyinlərlə tətbiq olunmuşdur:

3.1 kərpic: Hörgü üçün nəzərdə tutulan, keramik ədədi məmulat.

3.2 normal formatlı (birlaylı) kərpic: Nominal ölçülü məmulat 250x120x65

mm.

3.3 daş: Hörgü üçün nəzərdə tutulan iriölçülü boşluqlu keramik

məmulat.

3.4 bütöv kərpic: Boşluqları olmayan kərpic.

3.5 boşluqlu kərpic: Müxtəlif forma və ölçüdə ikitərəfli boşluqları olan

kərpic.

3.6 üzlük kərpici: Hörgünün istismar xüsusiyyətlərini təmin edən, dekorativ

material funksiyasını yerinə yetirən məmulat.

3.7 sıravi kərpic: Hörgünün istismar xüsusiyyətlərini təmin edən məmulat.

3.8 yatma: Məmulatın, hörgünün əsasına paralel yerləşən işçi üzü (bax

şəkil 1)

3.9 uzatma: Yatmaya perpendikulyar yerləşən,məmulatın ən böyük üzü

(bax şək. 1)

3.10 kəllə: Yatmaya perpendikulyar yerləşən, məmulatın ən kiçik üzü.

(bax şək. 1)

3.11 çat: Məmulatın hissələrə parçalanmadan bölünməsi.

3.12 ikitərəfli çat: məmulatın eninin yarısını və ya daha çox, bütün qalınlıq

boyu keçən çat.

3.13 döyülmə: Açılma (aradan keçməyən çatlar) eni 0,5 mm-dən çox

olmayan çat.

3.14 qopuq: Məmulatın üzünün, tilinin, küncünün mexaniki zədəsi.

3.15 çapılma: Karbonat və digər qarışıqların iştirakından məmulatda

yaranan qüsur.

3.16 qabıqlanma: Məmulatın səthində nazik lövhəciklər şəklində laylara

ayrılmaqla gedən dağılma (bax əlavə B).

AZS 481 – 2011

6

1 - eni; 2 - uzunu; 3 - qalınlığı; 4 - uzatma; 5 - yatma; 6 - kəllə.

Şəkil 1 Hörgünün fraqmenti

3.17 ovxalanma: Məmulatın səthinin fraqmentlərlə tökülməsi

(bax ƏLAVƏ B).

3.18 çatlama: Dəyişkən temperaturların təsiri altında çatların əmələ gəlməsi

və ya ölçülərinin böyüməsi (bax ƏLAVƏ B).

3.19 yarım: Məmulatın yarılması zamanı əmələ gələn iki hissə.

İkitərəfli çatları olan məmulat yarıma aid edilir.

3.20 kontakt ləkə: Quruma və yanma zamanı məmulatın üst səthində əmələ

gələn, məmulatın xassələrinə təsir etməyən, rənginə görə fərqlənən sahə.

3.21 duz ləkələri: Su ilə kontakt zamanı, yanmış məmulatın səthinə çıxan,

suda həll olan duzlar.

3.22 qara özək: Məmulatın yanma prosesində, dəmir oksidinin əmələ

gəlməsi ilə izah olunan, məmulatın daxilindəki sahə.

4 TƏSNİFAT, ÖLÇÜ VƏ ŞƏRTİ İŞARƏLƏR

4.1 Təsnifat

4.1.1 Məmulatlar üzlük və sıravi olmaqla iki yerə bölünür.

Üzlük kərpic və daşlar üzlük səthinin görünüşlərinə görə aşağıdakı kimi

istehsal olunurlar:

- hamar və qabarıq səthli;

- fakturalanmış, torkretlənmiş, rəngli şirələnmiş, şirələnmiş səthli, ikilaylı

qəliblənmiş, polimer örtük çəkilmiş səthli.

Üzlük məmulatlar təbii rəngli və ya həcmi rənglənmiş ola bilərlər.

4.1.2 Kərpiclər bütöv və boşluqlu, daş yalnız boşluqlu və natamam istehsal

olunur. Məmulatlarda boşluqlar perpendikulyar (şaquli) və ya yatmaya paralel

(üfqi) yerləşə bilər.

4.1.3 Məmulatlar möhkəmliyinə görə (iri ölçülü kərpic və daşdan, üfqi

boşluqlu daşdan başqa) aşağıdakı markalara bölünürlər: M100, M125, M150,

M175, M200, M250, M300, iri ölçülü daşlar-M35, M50, M75, M100, M125,

AZS 481 – 2011

7

M150, M175, M200, M250, M300, üfqi boşluqlu kərpic və daş - M25, M35, M50,

M75, M100.

4.1.4 Məmulatlar şaxtaya davamlılığa görə aşağıdakı markalara bölünürlər:

F25, F35, F50, F75, F100.

4.1.5 Məmulatlar orta sıxlıq göstəricisinə görə aşağıdakı siniflərə bölünürlər:

0,8; 1,0; 1,2; 1,4; 2,0.

4.1.6 Məmulatlar istilik texniki xüsusiyyətlərinə görə orta sıxlığın sinfindən

asılı olaraq, cədvəl 1-də göstərilən qruplara bölünürlər.

Cədvəl 1- İstilik texniki xüsusiyyətlərinə görə məmulatların qrupları

Məmulatın orta sıxlıq sinfi Məmulatın istilik texniki

xüsusiyyətlərinə görə qrupu

0,8 Yüksək effektli

1,0 Yüksəldilmiş effektli

1,2 Effektli

1,4 Şərti effektli

2,0 Aşağı effektli (adi)

4.2 Əsas ölçüləri

4.2.1 Məmulatlar cədvəl 2-də göstərilən nominal ölçülərdə hazırlanır. Qonşu

həddləri olan şaquli girdə deşikli, tərəfləri faskalı məmulatların hazırlanması

mümkündür. Məmulatların tövsiyə olunan forma və ölçüləri, eyni zamanda

məmulatda boşluqların yerləşdirilməsi ƏLAVƏ A -da verilmişdir.

4.2.2 Boşluqlu kərpic və daşın xarici divarının qalınlığı 12 mm-dən az, iri

ölçülü daşın qalınlığı isə 10 mm-dən az olmamalıdır.

Şaquli girdə deşiklərin radiusu 15 mm-dən çox olmamalıdır. Tərəflərdə

faskanın dərinliyi 3 mm-dən çox olmamalıdır.

4.2.3 Şaquli, silindrik boşluqların diametri, kvadrat boşluğun tərəfinin

ölçüsü 20 mm-dən çox, yarıq tipli boşluqların eni-16 mm-dən çox olmamalıdır.

Üfqi boşluqların ölçülərinə məhdudiyyət qoyulmur.

Daş üçün boşluğun kəsiyinin sahəsi, daşın yatma sahəsinin 13 %-dən çox

olmamalıdır (hörgü zamanı tutmaq üçün).

AZS 481 – 2011

8

Cədvəl 2 - Məmulatın nominal ölçüləri mm-lə.

Məmulatın növü Növün

işarəsi

Nominal ölçülər Ölçü-

lərin

işarəsi uzunluq en qalınlıq

Normal kərpic

( birlaylı )

“ Avro “ kərpici

Qalınlaşdırılmış kərpic

Modullu,birlaylı kərpic

Qalınlaşdırılmış üfqi

boşluqlu kərpic

KB

KA

KQ

KM

KQÜ

250

250

250

288

250

120

85

120

138

120

65

65

88

65

88

1 NK

0,7 NK

1,4 NK

1,3 NK

1,4 NK

Daş D

250

288

288

288

250

250

120

288

138

138

250

180

140

88

140

88

140

140

2,1 NK

3,7 NK

2,9 NK

1,8 NK

4,5 NK

3,2 NK

İri ölçülü daş

Dİ

510

398

380

380

380

380

250

250

250

250

255

250

180

250

219

219

219

188

140

140

188

14,3 NK

11,2 NK

10,7 NK

9,3 NK

6,8 NK

4,9 NK

6,0 NK

Üfqi boşluqlu daş DÜ 250 200 70 1,8 NK

Qeyd:İstehsalçının istehlakçı ilə razılaşdırılması əsasında başqa nominal ölçülü

məmulatların istehsalı da mümkündür, bu şərtlə ki, məmulatın ölçülərinin buraxılabilən

kənaraçıxma həddi bənd 4.2.4.-də göstərilən qiymətlərdən çox olmasın.

4.2.4 Eyni məmulatda nominal ölçülərin buraxılabilən kənara çıxma həddi

çox olmamalıdır, mm:

-uzunluğa görə:

kərpic və daş ( iri ölçülü daşdan başqa ) ±4,

iri ölçülü daş ±10,

-enə görə:

kərpic və daş (iri ölçülü daşdan başqa) ±3,

iri ölçülü daş ±5,

-qalınlığa görə:

üzlük kərpic ±2,

adi kərpic ±3,

daş, eyni zamanda

iri ölçülü ±4.

AZS 481 – 2011

9

4.2.5 Yanaşı tillərin perpendikulyarlıqdan buraxılabilən kənaraçıxmaları

çox olmamalıdır:

-3 mm- kərpic və daş üçün;

-1,4 % istənilən tilin uzunluğu-iri ölçülü daş üçün.

4.2.6 Məmulatların tillərinin müstəvidən kənara çıxması 3 mm-dən çox

olmamalıdır.

4.2.7 Keramik məmulatların şərti işarələri aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

cədvəl -2 uyğun olaraq, məmulatın növünün ad işarəsi;

S hərfi - sıravi üçün, Ü-üzlük üçün, ölçülərin işarəsi cədvəl 2 uyğun olmalıdır:

işarə D-bütöv kərpic üçün, B-boşluqlu kərpic üçün, möhkəmliyə və şaxtaya

davamlılığa görə marka, orta sıxlığın sinfi və bu standartın işarəsi.

Şərti işarələrin misalları

Sıravi kərpic (üzlük), bütöv, birlaylı, ölçüsü 1 NK, möhkəmliyə görə

markası M100, orta sıxlıq sinfi 2,0, şaxtaya davamlılığa görə markası F-50

Kərpic KÜSDo (KÜÜDo) 1 NK/100/2,0/50/ ГОСТ 530-2007

Sıravi kərpic (üzlük), boşluqlu, birlaylı, ölçüsü 1 NK, möhkəmlıyə görə

markası M100, orta sıxlıq sinfi 1,4, donmaya davamlılığına görə marka F50.

Kərpic KÜSİb (KÜÜİb) 1 NK /100/1,4/50/ ГОСТ 530-2007

Sıravi kərpic (üzlük) boşluqlu, qalınlaşdırımış, ölçüsü 1,4 NK, möhkəmlıyə

görə markası M150, orta sıxlıq sinfi 1,4, şaxtaya davamlılığa görə

marka F50.

Kərpic KQSİb (KQÜİb) 1,4 NK /150/1,4/50/ ГОСТ 530-2007

Modul ölçüləri 1,3 NK olan kərpic, möhkəmlıyə görə marka M 150,

orta sıxlıq sinfi 1,2, şaxtaya davamlılığa görə marka F50.

Kərpic KM 1,3 NK /150/1,2/50/ ГОСТ 530-2007

Sıravi daş (üzlük), ölçüsü 2,1 NK, möhkəmlıyə görə markası M 150,

orta sıxlıq sinfi 1,2, şaxtaya davamlılığa görə marka F50.

Daş DS (DÜ) 2,1 NK /150/1,2/50/ ГОСТ 530-2007

İri ölçülü sıravi daş (üzlük), ölçüsü 9,3 NK, möhkəmlıyə görə markası

M150, orta sıxlıq sinfi 1,0, şaxtaya davamlılığa görə marka F50.

AZS 481 – 2011

10

Daş İDS (İDÜ) 9,3 NK/150/1,0/50/ ГОСТ 530-2007

Sıravi kərpic (üzlük) qalınlaşdırılmış, boşluqları üfqi yerləşdirilmiş,

ölçüsü 1,4 NK, möhkəmlıyə görə markası M 100, orta sıxlıq sinfi 1,4,

şaxtaya davamlılığa görə marka F50.

Kərpic KSQÜ (KSQÜÜ) 1,4 NK /10/1,4/50/ ГОСТ 530-2007

Siravi daş (üzlük), boşluqları üfqi yerləşdirilmiş, ölçüsü 1,8 NK,

möhkəmlıyə görə markası M 100, orta sıxlıq sinfi 1,2, şaxtaya davamlılığa görə

marka F 50.

Daş DQS (DQÜ) 1,8 NK /100/1,2/50/ ГОСТ 530-2007

4.2.8 Məmulatı daha tam ifadə etmək üçün şərti işarələrə əlavə məlumatlar

daxil etməyə icazə verilir.

İdxal-ixrac əməliyyatlarını həyata keçirərkən, tərtib olunan məmulatın satış

müqavilələrində məmulatın şərti işarələrinin dəqiqləşdirilməsinə icazə verilir.

(o cümlədən əlavə hərf-rəqəm və başqa formada məlumatların daxil olmasına).

5 TEXNİKİ TƏLƏBLƏR

5.1 Məmulat, bu standartın tələblərinə uyğun istehsalçı-müəssisə tərəfindən

təsdiq olunmuş texnoloji reqlamentə əsasən istehsal olunmalıdır.

5.2 Xarici görünüş

5.2.1 Üzlük məmulatların ən azı iki üz tilləri olmalıdır:

- uzatma hissə;

- kəllə hissə.

Üzlük tilin rəngi və görünüşü istehsalçı ilə istehlakçı arasında bağlanan satış

haqqında müqavilədə dəqiqləşdirilib qəbul olunur.

5.2.2 Üzlük məmulatlarda qarışıqların, məsələn əhəng daşının təsirindən

əmələ gələn çapılmalara yol verilmir. Sıravi məmulatlarda ümumi sahəsi 1,0 sm2-

dən çox olmayan çapılmalara icazə verilir.

5.2.3 Üzlük məmulatlarda duz ləkələrinə yol verilmir.

Məmulatın xarici görünüşündəki qüsurların, ölçülərin və sayının cədvəl 3-də

göstərilən qiymətlərdən çox olmasına yol verilmir.

Cədvəl 3- Məmulatın xarici görünüşünün qüsurları

Qüsurun növü Qiyməti

Üzlük məmulat Sıravi məmulat

15 mm-dən çox dərinlikdə

künclərin qırılması, ədəd Yol verilmir

3-dən 15 mm-dək

dərinlikdə künclərin

1

AZS 481 – 2011

11

qırılması, ədəd

Məhdudiyyət

qoyulmur

Tillərin 3 mm-dən çox

dərinlikdə, 15mm-dən çox

uzunluqda qırılması, ədəd

Yol verilmir

Tillərin 3 mm-dən çox

dərinlikdə, 3-dən 15 mm-

dək uzunluqda qopması,

ədəd

1

Ayrı-ayrı əzilmələr

ümumi uzunluğu, mm:

- kərpic üçün

- daş üçün

40

80

Çatlar, ədəd Yol verilmir

Qeyd

1.Boşluqlar arasındakı arakəsmələrdə olan çatlar qüsur sayılmır.

2.Künclərin 3 mm-dən az dərinlikdə və tillərin 3 mm-dən az dərinlikdə və uzunluqda

qopuğu zay məhsul əlamətləri deyil.

3.Üzlük məmulatlar üçün üz tillərinin qüsuru göstərilmişdir.

5.2.4 Sıravi və üzlük məmulatlarında səthində qara özəklərin səthlərində və

kontakt ləkələrinin olmasına yol verilir.

Partiyada onun həcminin 5%-dən çox olmayan yarımçıq hissələrin olmasına yol

verilir.

5.3 Xüsusiyyətlər

5.3.1 Kərpic və daşın orta sıxlığı, orta sıxlıq sinfindən asılı olaraq, cədvəl 4-

də göstərilən qiymətlərə uyğun olmalıdır.

Cədvəl 4- Məmulatın orta sıxlıq sinfi

Məmulatın orta sıxlıq sinfi Orta sıxlıq, kq/m3

0,8

1,0

1,2

1,4

2,0

800-ə qədər

801-1000

1001-1200

1201-1400

1400-dən çox

5.3.2 Məmulatın istilik texniki xüsusiyyətləri, hörgünün quru halında

istilikkeçirmə əmsalına görə qiymətləndirilir. Məmulatların istilik-texniki

xüsusiyyətlərinin qrupundan asılı olaraq, hörgünün quru halda istilikkeçirmə

əmsalı cədvəl 5-də verilmişdir.

Cədvəl 5- İstiliktexniki xüsusiyyətlərinə görə məmulatlar qrupu.

İstiliktexniki xüsusiyyətlərinə görə

məmulatlar qrupu

Hörgünün quru halda istilik keçirmə

əmsalı, λ, Vt/(m·°C)

Yüksək effektli 0,20-ə qədər

AZS 481 – 2011

12

Yüksəldilmiş effektli 0,20-dən çox 0,24-ə qədər

Effektli 0,24-dən çox 0,36-a qədər

Şərti-effektli 0,36-dan çox 0,46-a qədər

Az effektli (adi) 0,46-dan çox

Qeyd – 1.İstilik keçirmə əmsalının qiyməti hörgü məhlulundan minimum stifadə olunan

hörgülər üçün verilmişdir. İstilikkeçirmə əmsalının qiyməti məhlulun faktiki sərfinin

nəzərə almaqla sınaq və ya hesablama yolu ilə layihə və ya sahə texniki sənədləri

əsasında (tikinti norma və qaydaları, ərazi tikinti normaları və s.) müəyyən olunur.

2.Şərti bütöv hörgülər üçün istiliktexniki xüsusiyyətlər əlavə D-də verilmişdir.

5.3.3 Məmulatın sıxılmaya və əyilməyə qarşı möhkəmlik həddi, cədvəl 6-da

göstərilən qiymətlərdən az olmamalıdır. Möhkəmliyə görə kərpicin markası

sıxılmada və əyilmədə möhkəmlik həddlərinin qiyməti ilə, daşların isə sıxılmada

möhkəmlik həddinin qiyməti ilə müəyyən olunur.

Cədvəl 6- Məmulatın əyilmədə və sıxılmada möhkəmlik həddləri

Məmulatın

markası

Möhkəmlik həddi, MPa

sıxılmada əyilmədə birlaylı,"avro"

qalınlaşdırılmış kərpic,

daş

iri ölçülü daş birlaylı, "avro"

bütöv kərpic

birlaylı, "avro"

boşluqlu kərpic

qalınlaşdırılmış

boşluqlu kərpic

5 n

üm

un

ə

üçü

n o

rta

qiy

mət

Tək

nü

mu

nə

üçü

n ə

n

kiç

ik

5 n

üm

un

ə

üçü

n o

rta

qiy

mət

Tək

nü

mu

nə

üçü

n ən

kiç

ik

5 n

üm

un

ə

üçü

n o

rta

qiy

mət

Tək

nü

mu

nə

üçü

n ən

kiç

ik

5 n

üm

un

ə

üçü

n o

rta

qiy

mət

Tək

nü

mu

nə

üçü

n ən

kiç

ik

5 n

üm

un

ə

üçü

n o

rta

qiy

mət

Tək

nü

mu

nə

üçü

n ən

kiç

ik

M300 30,0 25,0 30,0 25,0 4,4 2,2 3,4 1,7 2,9 1,5

M250 25,0 20,0 25,0 20,0 3,9 2,0 2,9 1,5 2,5 1,3

M200 20,0 17,5 20,0 17,5 3,4 1,7 2,5 1,3 2,3 1,1

M175 17,5 15,0 17,5 15,0 3,1 1,5 2,3 1,1 2,1 1,0

M150 15,0 12,5 15,0 12,5 2,8 1,4 2,1 1,0 1,8 0,9

M125 12,5 10,0 12,5 10,0 2,5 1,2 1,9 0,9 1,6 0,8

M100 10,0 7,5 10,0 7,5 2,2 1,1 1,6 0,8 1,4 0,7

M75 - - 7,5 5,0 - - - - - -

M50 - - 5,0 3,5 - - - - - -

M35 - - 3,5 2,5 - - - - - -

Boşluqları üfqi yerləşən kərpic və daşlar üçün

M100 10,0 7,5 - - - - - - - -

M75 7,5 5,0 - - - - - - - -

M50 5.,0 3,5 - - - - - - - -

AZS 481 – 2011

13

M35 3,5 2,5 - - - - - - - -

M25 2,5 1,5 - - - - - - - -

Qeyd - kərpicin sıxılmada və əyilmədə möhkəmlik həddlərini, daşın sıxılmada möhkəmlik

həddini təyin edərkən, məmulatın yükə məruz qalan səthinin sahəsi, boşluqların sahəsi

çıxılmadan hesablanır

Məmulatın möhkəmliyə görə markası: boşluqlu kərpic və daş üçün (iri

ölçülü daşdan başqa)- M 100, iri ölçülü daş üçün – M 35, yükdaşıyan divar üçün

nəzərdə tutulan bütöv kərpiclər üçün – M 125, özyükünü daşıyan divarlar üçün –

M 100 dən az olmamalıdır.

Tüstü borularının tikintisi üçün nəzərdə tutulan kərpiclərin möhkəmliyə görə

markası M 200-dən az olmamalıdır.

5.3.4 Sıravi məmulatların su udması 6,0 % - dən az olmamalıdır, üzlük

məmulatlarda isə 6,0 % - dən az 14,0%-dən çox olmamalıdır.

Trepel və diatomitdən hazırlanmış məmulatlar üçün su udma 28%-dən çox

olmamalıdır.

5.3.5 Kərpic və daşlar şaxtaya davamlı və şaxtaya davamlılığa görə

markasından asılı olaraq, su ilə doymuş vəziyyətdə heç bir gözə görünən və zədə

nişanələri olmamaq şərtilə (çatlama, qabıqlama, rəng dəyişmə, qopuq) 25; 35; 50;

75 və 100 dövrdən az olmayaraq növbə ilə şaxtaya və donu açılmaya davam

gətirməlidirlər.

Şaxtaya davamlılıq sınağından sonra məmulatlarda əmələ gələn zədələrin

növləri əlavə B - də verilmişdir.

Üzlük məmulatların şaxtaya davamlılığa görə markası F50-dən aşağı

olmamalıdır. İstehlakçı ilə razılaşdırma əsasında F35 şaxtaya davamlığa görə

markası ilə də üzlük məmulatlar təklif oluna bilər.

Tüstü borularının, kürsülərin və zirzəmilərin divarlarıüçün istifadə olunan

məmulatların şaxtaya davamlılığa markası F50-dən aşağı olmamalıdır.

5.3.6 ГОСТ 30244-ün tələblərinə uyğun olaraq, keramik kərpic və daşlar

yanmayan inşaat materiallarına aiddirlər.

5.3.7 Məmulatda təbii radionuklidlərin Aeff xüsusi effektiv aktivliyi qüvvədə

olan milli normalardakı qiymətdən çox olmamalıdır.

5.4 Xammal və materiallara tələbat

5.4.1 Gil xammalı, silikat tərkibli süxurlar trepel (çöküntü,süxur), diatomit,

лесс (açıq sarı rəngli, kövrək, narın torpaq), sənaye tullantıları (kömür tullantısı,

kül və s.), mineral və üzvü əlavələr, qablaşdırma materialları və məmulatın nəql-

etmə vasitələri (altlıq) onlar üçün qüvvədə olan normativ və texniki sənədlərin

tələblərinə uyğun gəlməlidirlər.

5.5 Nişanlama

5.5.1 Məmulatın əks üzündə istehsal zamanı, istehsal olunan müəssisə

tərəfindən yuyulmayan rəng ilə trafaretlə və ya möhür vasitəsilə məhsulun

nişanəsi vurulur.

5.5.2 Nişanı hər bir qablaşdırma vahidinin üzərinə çəkirlər. Hər bir

qablaşdırma vahidində məhsulun 5%-dən az olmayan, 5.5.1 bəndinə uyğun

AZS 481 – 2011

14

markalanmış məmulat olmalıdır. Nişan bilavasitə qablaşmanın üzərinə və ya

qablaşmanın üzərinə yapışdırılmış etiketin üzərinə bərkidilir. Nişan qablaşma

üzərinə elə bərkidilir ki, nəql etmə zamanı onun yerində qalması təmin olunsun

Nişan aşağıdakıları özündə əks etdirməlidir:

istehsalçı-müəssisənin adı(və ya məhsullun nişanəsi) və ünvanı;

məhsulun şərti işarəsi;

partiyanın nömrəsi və istehsal tarixi;

qablaşdırma vahidində məmulatın miqdarı, kütləsi, ədəd, (kq);

istiliktexniki səmərəliliyinə görə qrupu;

satış zamanı sertifikatlaşdırılmış məhsula uyğunluq nişanəsi (əgər

sertifikatlaşdırma sistemi tərəfindən nəzərdə tutulmuşsa).

Nişana məmulatın istehsal üsulu haqqında məlumat da daxil ola bilər.

5.5.3 İstehsalçı müəssisə qablaşmaya, bu standartın tələblərinə zidd

olmayan, istehsal olunan məmulat və onun istehsalçısı haqqında əlavə məlumat da

daxil etmək hüququna malikdir.

5.5.4 Hər bir yük yeri (nəql paketi) ГОСТ 14192 tələblərinə uyğun olaraq

nəqletmə markasına malik olmalıdır.

5.6 Qablaşdırma

5.6.1 Kərpic və ya daş dibliyə,yolka formasında yatma və ya uzatma ilə

xaçvari bağlama şəklində yığılır. Avtomatik qablaşdırma zamanı məmulatın

qablaşdırma vahidinin saxlama və nəql etmə zamanı qorunmasını təmin etmək

üçün məmulat bağlamasız yığıla bilər.

5.6.2 Xaçvari bağlama ilə yığılmış məmulatlar, məhsulun qorunmasını

təmin edə biləcək, genişlənən və istiliyin təsirindən genişlənə bilən başqa

materiallardan hazırlanmış örtük ilə qablaşdırılmalıdır.

5.6.3 Bir qablaşdırılma vahidində eyni şərti işarəli məmulat olmalıdır.

5.6.4 İstehlakçı ilə razılaşdırılma əsasında nəqletmə zamanı məmulatın

qorunmasını təmin edə biləcək başqa növ qablaşdırmadan da istifadə etmək olar.

6 QƏBUL QAYDALARI

6.1 Məmulat istehsalçı-müəssisənin texniki nəzarəti tərəfindən qəbul

olunmalıdır.

6.2 Məmulatlar partiyalarla qəbul olunmalıdır. Partiyanın həcmi bir

sobanın gündəlik istehsal gücündən çox olmamalıdır.

Bir keyfiyyət sənədi ilə rəsmiləşdirilən, bir nəql etmə vasitəsinin tutumu

qədər, bir konkret müqavilə və ya sifariş ilə göndərilən və istehlakçı tərəfindən

qəbul olunan məmulat dəsti partiya sayılır.

6.3 Partiya eyni şərti işarəsi olan məmulatdan ibarət olmalıdır.

6.4 Məmulatın keyfiyyətini təmin edənlər:

xammal keyfiyyətinə nəzarət;

istehsalat (texnoloji) nəzarəti.

Məmulatın keyfiyyəti hazır məhsulun qəbul olunma nəzarəti ilə təsdiqlənir.

Qəbul olunma nəzarəti təhvil-təslim və cari sınaqları özündə birləşdirir.

AZS 481 – 2011

15

6.5 Seçmə yolu ilə partiyanın müxtəlif yerlərindən məmulat (nümunə)

seçərkən, onun miqdarı cədvəl 7-ə uyğun olmaqla götürülür.

Cədvəl 7- Sınağı aparmaq üçün seçilən məmulatların (nümunələrin) sayı

Göstəricilərin

adı

Seçilən

məmulatların

(nümunələrin)

sayı

Sınaq növü

Nəzarətin

dövrülüyü

Sınaq

üsulu Təhvil-

təslim Dövrü

Xarici

görünüş,

ölçüləri,

nişanlanma

Daş-25,

kərpic-35

+

-

Hər partiya

7,3 üzrə

Nominal ölçü

və

formalardan

kənara çıxma

+

-

Hər partiya

7,3-7,5

üzrə

Əhəngdaşı

qarışıqlarının

mövcudluğu

5

-

+ 2 həftədə 1

dəfə

7,6 üzrə

Duz

ləkələrinin

mövcudluğu

5 - + Ayda 1

dəfə 7,7 üzrə

Orta sıxlıq

5 + -

Hər partiya ГОСТ

7025 üzrə

Su udma - + Ayda 1

dəfə

ГОСТ

7025 üzrə

Kərpicin

sıxılmada

möhkəmlik

həddi

10 (və ya 10

cüt yarımçıq)

+

- Hər partiya

ГОСТ

8462 üzrə

Daşın

sıxılmada

möhkəmlik

həddi

5

+

- Hər partiya

ГОСТ

8462 üzrə

İriformatlı

daşların

sıxılmada

möhkəmlik

həddi

5

+

-

Hər partiya

7,8 üzrə

Kərpicin

əyilmədə

möhkəmlik

həddi

5

+

-

Hər partiya

ГОСТ

8462 üzrə

AZS 481 – 2011

16

Şaxtaya

davamlılıq

5 - + Rübdə 1

dəfə

ГОСТ

7025 üzrə

Bu standartın tələblərinə uyğun olaraq, seçilmiş nümunələrin ölçüsü, xarici

görünüşü, formanın düzgünlüyü yoxlanıldıqdan sonra sınaqdan keçirilir.

Mütamadi aparılan sınaqlarla məmulatın su udma, duz ləkələri və şaxtaya

davamlılıq üzrə göstəriciləri xammal və texnologiyası dəyişdikdə, gil xammalında

qarışıqların miqdarı dəyişilərkən isə əhəngdaşı qarışıqların miqdarı təyin olunur.

Cari sınaqların nəticələri məmulatın göndərilən partiyalarının hamısına aid olub,

növbəti sınağa qədər qüvvədə qalır.

6.6 Təbii radionuklidlərin Aeff xüsusi səmərəli aktivliyi xammal

materiallarının satış müəssisəsi tərəfindən təqdim olunan keyfiyyət haqqında sənəd

əsasında daxil olma nəzarətində yoxlanılır. Əgər satış müəssisəsi tərəfindən

məmulatlarda təbii radionuklidlərin xüsusi səmərəli aktivliyi haqqında göstərici

daxil olmazsa, bu göstərici üzrə sınaq ildə bir dəfədən az olmamaq şərtilə,

akkreditə olunmuş sınaq laboratoriyalarında, eyni zamanda xammal materiallarının

satıcısı dəyişilərkən həyata keçirilir.

6.7 Bütöv hörgünün istilik-texniki xüsusiyyətləri məhsulun istehsalata

tədbiqi zamanı texnologiya, xammal və materiallar dəyişdikdə zaman istehlakçının

tələbi ilə təyin olunur.

6.8 Əgər partiyadan götürülmüş nümunələrdən birinin ölçü və forması

düzlüyünə görə bu standartın tələblərinə uyğun gəlməzsə, partiya qəbul olunur.

Əgər partiyadan seçilmiş iki nümunə (məmulat) bu standartın tələblərinə cavab

verməzsə, partiya qəbul olunmur.

6.9 Əgər cədvəl 7-də göstərilənlər üzrə məmulatı sınaqdan keçirərkən

(xarici görünüş, ölçü, formanın düzgünlüyü və şaxtaya davamlılıqdan başqa)

nəticələr qeyri-kafi olarsa bu partiyadan götürülmüş iki dəfə çox nümunə üzərində

sınaq təkrar aparılır.

Təkrar sınağın nəticələri bu standartın bütün tələblərinə cavab verdiyi

təqdirdə partiya qəbul olunur, əgər uyğun gəlməzsə partiya qəbul olunmur.

6.10 İstehlakçı tərəfindən məmulatın müfəttiş nəzarəti, sertifikat sınağı

keçirilərkən, məhsulun seçimi və nəzarəti nəticələrinin qiymətləndirilməsi bu

bölmənin tələblərinə uyğun aparılır, nəzarət üsullarını tətbiq edərkən isə 7-ci bölmə

əsas götürülür.

Mübahisəli hallarda nəzarət sınağını istehsalçı müəssisənin nümayəndəsinin

iştirakı ilə həyata keçirilir.

Nəzarət olunan parametrlərin siyahısı yoxlama iştirakçılarının razılığı

əsasında müəyyən olunur.

6.11 Daxil olan məmulatın hər bir partiyası keyfiyyət haqqında sənəd ilə

müşayət olunur ki, sənəddə aşağıdakılar göstərilir:

istehsalçı müəssisənin adı və (və ya) onun məhsul nişanı;

məhsulun adı və şərti işarəsi;

məhsulun istehsal üsulu;

sənədin nömrəsi və verilmə tarixi;

AZS 481 – 2011

17

partiyanın nömrəsi;

məhsulun partiyada kütləsi və ya sayı, ədəd və ya kq;

möhkəmlik markası, orta sıxlıq sinfi, şaxtaya davamlılıq markası;

su udma;

istilik texniki səmərələliyə görə qrupu;

təbii radionuklidlərin Aeff xüsusi səmərəli aktivliyi;

məhsulun istehsal üsulu.

İdxal-ixrac əməliyyatlarında, keyfiyyət haqqında sənədin məzmunu

məhsulun satışı zamanı konkret müqavilədə dəqiqləşdirilir.

7 SINAQ ÜSULLARI

7.1 Daxil olma nəzarəti zamanı xammal və materialların keyfiyyətinin

sınaq üsulları xammal və materiallara dair normativ sənədlərin tələbləri nəzərə

alınmaqla məhsul istehsalının texnoloji sənədlərində göstərilir.

7.2 İstehsal-əməliyyat nəzarəti zamanı aparılan sınaq üsulları məhsulun

istehsalının texnoloji sənədində müəyyən olunur.

7.3 Məmulatın ölçüləri, xarici divarın qalınlığı, silindrik boşluqların

diametri, kvadrat boşluqların ölçüləri və deşik tipli boşluqların eni,

açılmanın uzunluğu, çapılmanın sahəsi, tillərin qopuqları, şaquli girdə deşiklərin

radiusu və tərəflərin faskasının dərinliyi ГОСТ 427 tələblərinə uyğun metal xətkeş

və ya ГОСТ 162 uyğun ştangendərinlikölçənlə ölçülür. Ölçü xətası –1mm.

7.3.1 Hər məmulatın eni və uzunluğu məmulatın üç yerində: uzunluğu- iki

tildə və yatmanın ortasında, qalınlığı iki tildə və kəllənin ortasında ölçülür.

Ölçünün nəticəsi kimi tək ölçülərin nəticələrinin orta hesabi qiyməti qəbul

olunur.

7.3.2 Çatların açılmış eni ГОСТ 25706-nın tələblərinə uyğun ölçü lupası

vasitəsilə ölçülür, bundan sonra məmulatin 5.2.4-cü bəndin tələblərinə uyğunluğu

yoxlanılır. Ölçü xətası - 0,1mm.

7.3.3 Künclərin və tillərin qopuqluğunun dərinliyi ştangendərinlikölçənin

köməyi ilə ГОСТ 162, ГОСТ 3749 tələblərinə uyğun üçbucaqla və ГОСТ 427

uyğun xətkeşlə tilin və ya küncün zirvəsindən zədə almış səthə çəkilən

perpendikulyarla yaranan üçbucağın köməkliyi ilə ölçülür. Ölçünün xətası –1mm.

7.4 Tillərin perpendikulyarlıqdan mailliyini təyin etmək üçün üçbucağı

məmulatın tili üzərinə qoyub, metal xətkeş vasitəsilə üçbucaqla til arasındakı

məsafə ölçülür. Ölçü xətası –1mm. Ölçünün nəticəsi kimi bütün alınan nəticələrin

ən böyüyü götürülür.

7.5 Məmulatın müstəvilikdən kənara çıxmasını təyin etmək üçün metallik

üçbucağın bir tərəfini məmulatın qabırğasına, digərini üzün hər bir diaqonalına

qoyub qüvvədə olan normativ sənədə uyğun olaraq şupla və ya ГОСТ 427

tələblərinə uyğun xətkeş vasitəsilə səth ilə üçbucağın tili arasındakı ən böyük

boşluq ölçülür. Ölçünün xətası –1mm. Ölçünün nəticəsi kimi bütün alınan

nəticələrin ən böyüyü götürülür.

AZS 481 – 2011

18

7.6 Əhəngdaşı qarışıqlarının olması məmulatı qabın içində buxara verməklə

təyin olunur.

Əvvəllər nəmliyin təsirinə məruz qalmamış nümunələr çərçivənin üzərinə

qoyulub, qapaqlı qabın içərisinə yerləşdirilir. Çərçivənin altına qədər tökülmüş su

qaynayana qədər qızdırılır. Qaynama bir saat müddətində davam etdirilir. Sonra

nümunələr bağlı qabda 4 saat müddətində soyudulur, bundan sonra onların 5.2.2

bəndinin tələblərinə uyğunluğu yoxlanılır.

7.7 Duz ləkələrini təyin etmək üçün məmulatın yarımını qırılan hissə

tərəfdən distillə edilmiş su ilə doldurulmuş qaba 1-2 sm dərinliyə yerləşdirilərək 7

gün saxlanılır (qabda suyun səviyyəsi sabit qalmalıdır). 7 gün bitəndən sonra

nümunə çıxarılıb quruducu şkafda 100°C-də sabit çəkiyə gələnə qədər qurudulur,

sonra nümunə sınağa məruz qalmayan digər yarısı ilə 5.2.3 bəndinə uyğun olaraq

müqaisə edilir.

7.8 Kərpic və daşın sıxılmada möhkəmlik həddi, kərpicin əyilmədə

möhkəmlik həddi ГОСТ 8462 tələblərinə uyğun yoxlanılır.

İriformatlı daşın sıxılmada möhkəmlik həddi bütöv məmulatda yoxlanılır.

Daşın dayaq səthlərinin hamarlanması texniki keçədən hazırlanmış lövhə və

ya rezin parça lent vasitəsilə cilalama yolu ilə və həyata keçirilir.

İriformatlı daş nümunəsi sınaq maşınının mərkəzində yerləşdirilir və

maşının üst plitəsi vasitəsilə sıxılır. Sınaq zamanı nümunənin yüklənməsi fasiləsiz

olaraq üzərində fasiləsiz 5-10kN/s eyni sürətlə artılırır. Sıxılmada möhkəmlik

həddi Rsıx MPa (kqf/sm2) aşağıdakı düsturla hesablanır

FPR xs ; (1)

haradakı P-nümunənin dağılmasına uyğun gələn maksimal qüvvə, mN(kqf);

F- nümunənin aşağı və yuxarı üzlərinin orta hesabi sahəsi, m2(sm

2).

Bütün nümunələrin sıxılmada möhkəmlik həddi 0,1MPa (1kqf/sm2)

dəqiqliklə hesablanır.

7.9 Nümunənin kütləsi, orta sıxlığı, su udması və şaxtaya davamlılığı (həcmi

donma üsulu ilə) ГОСТ 7025-in tələblərinə uyğun təyin olunur.

Orta sıxlığın hər bir qiyməti üçün kənara çıxmalara yol verilir:

0,8 və 1,0 sinfi üçün - ±50 kq/m3, çox olmamaqla;

yerdə qalan siniflər üçün - ±100 kq/m3, çox olmamaqla;

Nümunənin su udması, (20±5)ºC temperaturda atmosfer təzyiqində

nümunələrin su ilə doldurulmaşı ilə təyin edilir.

Şaxtaya davamlılıq həcmi dondurma üsulu ilə təyin olunur.

7.10 Təbii radionuklidlərin xüsusi səmərəli aktivliyi Aeff ГОСТ 30108

tələblərinə uyğun təyin olunur.

7.11 Hörgünün istilikkeçirmə əmsalı ГОСТ 26254 tələblərinə uyğun

aşağıdakı əlavələrlə təyin olunur.

İstilikkeçirmə əmsalı təcrübə yolu ilə məhlul tikişlərini nəzərə almaqla

məhlullarını nəzərə almaqla bir “uzatma” və bir “kəllə” sırası qalınlığında

kərpicdən hörülmüş hörgü fraqmentində təyin olunur. İridaşlardan ibarət olan

AZS 481 – 2011

19

hörgü bir daşdan yerinə yetirilir. Hörgünün uzunluğu və hündürlüyü 1,5 m az

olmamalıdır (bax şəkil 1). Hörgü orta sıxlığı 1800 kq/m3, həcmə görə tərkibi

1,0:0,9:8,0 nisbətli (sement: əhəng: qum) 400 markalı portlandsement əsasında,

bütöv məmulatlar üçün konusun çökməsi qalıq 12-13 sm, boşluqlu məmulatlar

üçün isə 9sm olan 50 markalı mürəkkəb məhlulla yerinə yetirilir. Sınağın

protokolunda qeyd etməklə, hörgü yuxarıda göstərilən tərkibdən fərqli, başqa

tərkibli məhlullardan istifadə etməklə də yerinə yetirilə bilər.

Ölçülər, mm

a) Hörgünün ümumi görünüşü b) Hörgünün eninə kəsiyinin nümunəsi

1- Birlaylı kərpic hörgü;

2- Qalınlaşdırılmış kərpic hörgü;

3- Daş hörgü;

Şəkil 2-İstilikkeçirməni təyin etmək üçün hörgü fraqmenti.

İkitərəfli boşluqları olan məmulatlardan hörgü fraqmentini hörərkən

boşluqları hörgü məhlulu ilə doldurulmayan və ya doldurulan texnologiyadan

istifadə edilir ki, bu barədə sınaq protokolunda qeydlər aparılır. Hörgü

konturlarında istilik izolə qatlı qurğusu olan iqlim kamerasında yerinə yetirilir.

İstilik izolə qatının istilik müqaviməti 1,0 m2

· °C/Vt az olmamalıdır. Hörgü

fraqmentini hazırlayandan sonra onun daxili və xarici səthlərinə sıxlığı 800 kq/m3

az, 1400 kq/m3 çox olmayan və sınaqdan keçirilən məmulatın sıxlığına uyğun olan

qalınlığı 5 mm-dən çox olmamaqla, suvaq məhlulu çəkilir

Hörgü fraqmentinin sınağı iki mərhələdə aparılır:

– I mərhələ - hörgü iki həftədən az olmamaq şərtilə 6%-dən çox olmayan

nəmliyə qədər qurudulur və saxlanılır.

II mərhələ - hörgünün nəmliyi 1% - 3% qalana qədər əlavə qurudulur.

Məmulatın hörgüdə nəmliyi nəzarət cihazları vasitəsilə təyin olunur. Sınaq

kamerada hörgünün daxili və xarici səthlərinin temperatur fərqləri

AZS 481 – 2011

20

Δt=(tD-tX)≥40 °C , kameranın isti zonasında temperatur tD=18°C-20°C və havanın

nisbi rütubəti (40±5)% olduqda aparılır. Hörgünün xarici səthinin üfürülmə və

daxili səthinin (35-40)°C temperatura qədər borulu istilikqızdırıcı cihazla və ya

sofitlə qızdırılma şərtilə hörgünün bərkimə müddətini qısaltmaq mümkündür.

Hörgünün daxili və xarici səthlərinin sınağından əvvəl qüvvədə olan normativ

sənədlərə uyğun olaraq, 5-dən az olmamaq şərtilə istilik termocütü hörgünün

mərkəzi zonasında yerləşdirilir. Əlavə olaraq, hörgünün daxili səthində qüvvədə

olan normativ sənədlərə uyğun istilikölçən yerləşdirilir. İstilikcütü və istilikölçən

elə yerləşdirilir ki, onlar hörgünün “uzatma” sırası ilə “kəllə” sıralarının üst

səthlərini, eyni zamanda üfqi və şaquli məhlul tikişlərini əhatə etsin. İqlim

kamerası işə salındıqdan 72 saatdan az olmamaq şərtilə hörgü stasionar istilik

vəziyyətinə düşdükdən sonra istilik-texniki parametrlər qeyd olunur. Parametrlər 2

saat intervalı ilə 3 dəfədən az olmamaq şərti ilə ölçülür.

Hər bir istilikölçən və istilikcütü üçün müşahidə müddətində qi və ti orta

hesabi qiymət təyin olunur. Sınaqların nəticələrinə əsasən hörgünün daxili və xarici

səthlərinin temperatur göstəricilərinin orta qiyməti tXor

, tDor

ölçülən hissənin

“kəllə” və “uzatma” sıralarının sahələrini, üfqi və şaquli tikiş məhlullarının

sahələrini nəzərə almaqla aşağıdakı düsturla hesablanır

tX(D)or

= (∑tiFi)/(∑Fi) (2)

haradakı t I - səthin i nöqtəsində temperaturu,°C;

Fi - i hissənin sahəsi, m2

Faktiki nəmliyi nəzərə almaqla təyin olunan sınaq nəticələrinə əsasən

hörgünün istilik müqaviməti Rist

hör , m2 . °C/Vt aşağıdakı düsturla təyin olunur:

Rist

hör = Δt/qor (3)

haradakı Δt = tDor

- tXor

, °C

qor - hörgünün sınaqdan keçirilən hissəsindən keçən istilik axını sıxlığının orta

qiyməti, Vt/m2.

Rist

hör qiymətinə görə hörgünün ekvivalent istilik keçirmə əmsalı λekv(ω),

Vt/(m*°C) aşağıdakı düsturla hesablanır:

λekv(ω ) = δ/ Rver

hör (4)

haradakı δ-hörgünün qalınlığı, m

İstilik keçirmə əmsalının hörgünün nəmliyindən asılılıq qrafiki qurulur (bax,

şəkil 3) və nəmliyin bir faiz dəyişməsinə müvafiq Δλekv

-in qiymətinin dəyişməsi

aşağıdakı düsturla hesablanır:

Δλekv= ( λekv1- λekv2)/(ω1 -ω2) (5)

AZS 481 – 2011

21

Şəkil 3 - Hörgünün ekvivalent istilikkeçirmə əmsalının nəmlikdən asılılıq qrafiki

Hörgünün quru halda istilikkeçirmə əmsalı λ0, Vt/(m·°C), aşağıdakı düsturla

təyin olunur:

λ011

= λekv2 - ω2 . Δλekv (6)

və ya

λ011

= λekv1- ω1 · Δλekv (7)

Sınağın nəticəsi kimi quru halda hörgünün istilikkeçirmə əmsalının orta hesabi

qiyməti qəbul olunur və aşağıdakı düsturla təyin olunur:

λ0 = (λ01+ λ0

1 )/2 (8)

8 NƏQL ETMƏ VƏ SAXLAMA

8.1 Məmulatlar konkret nəqliyyat vasitələrində fəaliyyət göstərən daşınma

qaydalarına uyğun olaraq bütün növ nəqliyyat vasitələrində daşına bilər.

8.2 Kərpic və daşın daşınması qablaşdırılmış halda həyata keçirilir.

Daşınma paketləri anbar sahələrində və ya bilavasitə texnoloji xəttlərdə

ГОСТ 18343-ün tələblərinə uyğun altlıqlarda və ya 1×1m (980×980 mm) ölçülü və

ya texnoloji sənədə uyğun başqa ölçülü altlıqlarda formalaşdırılır.

8.3 Bir paketin kütləsi altlığın nominal yükgötürmə qabiliyyətindən çox

olmamalıdır.

8.4 Məhsul istehsalının texnoloji sənədlərində nəqliyyat vasitəsinin

növündən daşınmanın məsafəsindən asılı olaraq məmulatın nəqliyyat paketinə

bərkidilmə sxemi göstərilir.

8.5 Formalaşdırılmış nəqliyyat paketləri ştabellərə nizamla yığılmış halda

yaruslarda saxlanılır. Təhlükəsizlik texnikasının tələblərini nəzərə almaqla paketlər

bir-birinin üzərinə dörd yarusdan çox olmamaqla yığıla bilər.

8.6 Məmulatların bərk səthli hamar sahələrdə, biryaruslu nizamla yığılmış

halda altlıqsız saxlanımasına yol verilir bilər.

AZS 481 – 2011

22

8.7 Məmulat istehlakçıda 8.5, 8.6 bəndlərinin tələblərinə və təhlükəsizlik

texnikası qaydalarına riayət etməklə saxlanılmalıdır.

8.8 Məmulat paketlərinin doldurulması və boşaldılması mexanikləşdirilmiş

üsulla xüsusi tutucu qurğuların köməyi ilə həyata keçirilir.

Məmulatın naval şəklində yüklənməsinə və tullamaqla boşaldılmasına yol

verilmir.

9 TƏTBIQ ETMƏ ÜÇÜN GÖSTƏRIŞ

9.1 Kərpic və daşlar, bina və qurğuların layihə sənədlərində göstərilən,

qüvvədə olan inşaat norma və qaydalarının, qaydalar toplusunun, ərazi inşaat

normalarının tələblərinə müvafiq olaraq tətbiq olunur.

9.2 Bünövrələrdə və bünövrədivarlarında, tüstü borularında, ventilyasiya

kanallarında ancaq bütöv kərpiclərdən istifadə edilməlidir.

Nəm rejimli otaqların xarici divarlarında boşluqlu və eyni zamanda yarı quru

presləmə üsulu ilə alınmış kərpiclərdən istifadəyə daxili divar səthinə buxar

izolyasiya qatı çəkilməklə yol verilir.

Yaş rejimli otaqların divarlarının hörgüsündə, zirzəmi divarlarında,

kürsülərdə və bünövrələrdə boşluqlu məmulatlardan, yarı quru presləmə üsulu ilə

alınmış kərpiclərdən istifadəyə yol verilmir.

9.3 Yükdaşıyan, özyükünü daşıyan və yükdaşımayan konstruksiyaların

hörgüsündə və eyni zamanda binanın fasadının üzlənməsində tədbiq olunan

məmulatın növü (kərpic, daş), sıxlığı, möhkəmliyi və şaxtaya davamlılığa görə

markası işçi cizgilərdə göstərilir.

9.4 Bu standartın tələblərinə uyğun olaraq hazırlanmış kərpic və ya daşdan

hörülmüş hörgünün sıxılmada müqavimətinin qiymət göstəriciləri əlavə C.-də,

cədvəl C.1 və C.3-də verilmişdir.

9.5 İstehsalçı istehlakçının xahişi ilə hörgüdə məmulatın istiliktexniki və

möhkəmlik xüsusiyyətləri haqqında məlumatı təqdim etməlidir.

AZS 481 – 2011

23

ƏLAVƏ A

(Tövsiyə olunan)

Məlumatların forma və ölçüləri

A.1 Ekstruzif məmulatlar

Şəkil A.1.1 – 19 silindrik boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.2 – 32 silindrik boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.3 – 8 yarığabənzər boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

AZS 481 – 2011

24

Şəkil A.1.4 – 18 yarığabənzər boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.5 – 16 kvadrat boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.6 – 36 kvadrat boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

AZS 481 – 2011

25

Şəkil A.1.7 – 55 kvadrat boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.8 – 28 yarığanbənzər boşluqlu 1(1,4) NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.9 – 35 boşluqlu 1 NK formatlı kərpic

AZS 481 – 2011

26

Şəkil A.1.10 – 33 boşluqlu 1 NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.11 – 30 kvadrat boşluqlu və tutacaq üçün deşikli 2,1 NK formatlı daş

Şəkil A.1.12 – 30 boşluqlu və tutacaq üçün deşikli 2,1 NK formatlı daş

AZS 481 – 2011

27

Şəkil A.1.13 – 18 kvadrat boşluqlu və tutacaq üçün deşikli 2,1 NK formatlı daş

Şəkil A.1.14 – 7 yarığabənzər boşluqlu 2,1 NK formatlı daş

Şəkil A.1.15 – 18 yarığabənzər boşluqlu 2,1 NK formatlı daş

AZS 481 – 2011

28

Şəkil A.1.16 – 21 yarığabənzər boşluqlu 2,1 NK formatlı daş

Şəkil A.1.17 – Altı boşluqlu 1,4 NK formatlı kərpic

Şəkil A.1.18 – Altı boşluqlu 1,4 NK formatlı kərpic

AZS 481 – 2011

29

Şəkil A.1.19 – Üç boşluqlu 1,8 NK formatlı daş

Şəkil A.1.20 – 4,5 NK iriformatlı daş

Şəkil A.1.21 – 10,7 NK iriformatlı daş

AZS 481 – 2011

30

Şəkil A.1.22 – 10,7 NK iriformatlı daş

Şəkil A.1.23 – 14,3 NK iriformatlı daş

AZS 481 – 2011

31

A.2 Şaquli boşluqlu preslənmiş kərpic

Şəkil A.2.1 Üç silindrik deşikli 1NK formatlı kərpic

Şəkil A.2.3 Səkkiz silindrik deşikli 1NK formatlı kərpic

Şəkil A.2.4 On bir silindrik deşikli 1NK formatlı kərpic

Şəkil A.2.5 On yeddi silindrik deşikli 1NK formatlı kərpic

AZS 481 – 2011

32

ƏLAVƏ B

(Mütləq)

Şaxtaya davamlılığa sınaq zamanı məmulatda baş verən zədələrin növü

Şəkil B.1 – Şaxtaya davamlılığa sınaq zamanı məmulatda baş verən zədələrin növü

AZS 481 – 2011

33

ƏLAVƏ C

(Məlumat)

Ağır məhlullarla daş və kərpic hörgülərin sıxılmaya müqaviməti

Cədvəl C.1

Kərpic

və ya

daşın

markası

Ağır məhlullarla bütün növ kərpic və daşlardan olan hörgünün sıxılmaya

müqaviməti

Məhlulun markası Məhlulun

möhkəmliyi

200 150 100 75 50 25 10 4 0,2 0

Bütün növ kərpic və daşlardan olan hörgü

300 3,9 3,6 3,3 3,0 2,8 2,5 2,2 1,8 1,7 1,5

250 3,6 3,3 3,0 2,8 2,5 2,2 1,9 1,6 1,5 1,3

200 3,2 3,0 2,7 2,5 2,2 1,8 1,6 1,4 1,3 1,0

150 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,5 1,3 1,2 1,0 0,8

125 - 2,2 2,0 1,9 1,7 1,4 1,2 1,1 0,9 0,7

100 - 2,0 1,8 1,7 1,5 1,3 1,0 0,9 0,8 0,6

75 - - 1,5 1,4 1,3 1,1 0,9 0,7 0,6 0,5

50 - - - 1,1 1,0 0,9 0,7 0,6 0,5 0,35

35 - - - 0,9 0,8 0,7 0,6 0,45 0,4 0,25

Orta sıxlıq sinfi 0,8 və 1,0 olan iri ölçülü daşdan hörülmüş hörgü

125 2,5 2,4 2,3 2,2 2,1 1,9 1,6 1,4 1,3 1,0

100 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,6 1,4 1,2 1,1 0,9

75 - - 1,6 1,5 1,4 1,3 1,1 1,0 0,9 0,7 Qeyd-Kiçiltmə əmsallar tətbiq etməklə, markası 4-dən 50-ə qədər olan məhlullarla

hörülmüş hörgünün sıxılmada müqavimətini azaltmaq lazımdır: 0,85-cod sement

məhlullarından olan hörgü üçün (gil və ya əhəngsız), 3 aya qədər yaşı olan yüngül və

əhəngli məhlullar üçün, 0,9 üzvi plastifikatorlu sement məhlullarından olan hörgü üçün

(gil və ya əhəngsiz).

Yüksək keyfiyyətli hörgülər üçün kiçiltmə əmsalları tətbiq edilmir. Yüksək keyfiyyətli

hörgünün məhlul tikişini çərçivə ilə bərabərləşdirir, reyka ilə məhlulu sıxlaşdırırlar. Adi

və yüksək keyfiyyətli hörgülər üçün məhlulun nişanı layihədə göstərilir.

Cədvəl C.2

Orta

sıxlıq

sinfi

Boşluqlu kərpic və daşdan olan hörgünün sıxılmada müqaviməti üçün

kiçiltmə əmsalları

Məhlulun markası Məhlulun

möhkəmliyi

200 150 100 75 50 25 10 4 0,2 0

2,0 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,75 0,75 0,65 0,65 0,65

1,4 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,75 0,75 0,65 0,65 0,65

1,2 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,7 0,6 0,6 0,6 0,6

1,0 0,85 0,85 0,85 0,75 0,75 0,65 0,55 0,55 0,55 0,55

0,8 - - - - - - - - - -

AZS 481 – 2011

34

ƏLAVƏ D

(Məlumat)

Bütöv hörgülərin istiliktexniki xüsusiyyətləri

D.1 Qüvvədə olan inşaat norma və qaydalarını nəzərə almaqla, hər bir

konkret bina layihəsi üçün temperatur sahələrinin hesabı əsasında, hörgünün

R0ver

hör istilik ötürməyə gətirilmiş müqaviməti müəyyən olunur.

D.2 Keramik məmulatlardan hazırlanmış xarici divarın istilik

ötürməyəgətirilmiş müqaviməti qüvvədə olan inşaat norma və qaydalarına uyğun

olaraq istiliktexniki və sanitar – gigiyenik xüsusiyyətlərini təmin etmək şərti ilə

hesablanır. Daxili hesabi temperaturu 20°C olan sanitar-gigiyenik şəraiti binaların

keramik məmulatlardan hazırlanmış hörgüsünün istilikötürməyə gətirilmiş

müqaviməti cədvəl D.1-də verilmişdir.

Cədvəl D.1

Beşgünlüyün

soyuq

temperaturu,

tx, °C

-10

-15

-20

-25

-30

-35

-40

-45

-50

R0gət

hör xarici

divar

hörgüsü

üçün, °C/Vt,

az

olmayaraq

0,89

1,04

1,19

1,34

1,49

1,64

1,78

1,93

2,08

D.3 Laboratoriya şəraitində, laboratoriya şəraitində hazırlanmış keramik

məmulatlardan hörülmüş (şərti) bütöv hörgülərin istiliktexniki xüsusiyyətləri

cədvəl D.2-də verilmişdir. Boşluqlu məmulatlardan hörülmüş hörgünün istilik-

texniki xüsusiyyətləri boşluqları məhlulla doldurulmamış vəziyyəti üçün

verilmişdir.

Keramik məmulatlardan yerinə yetirilmiş (şərti) bütöv hörgü nümunələri

şəkil D.1 – D.3 – də verilmişdir.

AZS 481 – 2011

35

Şəkil D.1- Daxili qatı 250×120×138 mm ölçülü daşdan və xarici üzlük qatı birlaylı

üzlük kərpicdən olan bütöv hörgü.

1 - Gips üzlük təbəqələrindən olan quru suvaq : δ = 12 mm, γ = 800 kq/m3,

λ = 0.21 Vt/(m · °C) ;

2 – Hava araqatı : δ = 10 mm, R = 0,13 m2 · °C/Vt ;

3 – Daşdan hörgü ;

4 – Üzlük kərpic.

Hörgünün xarici divarının istilikötürməyə gətirilmiş müqaviməti

(R0gət

hör , m2 ·°C/Vt )

a) boşluqlu daşdan (γ = 1400 kq/m3, γhör = 1460 kq/m

3 , λ hör = 0,54

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpic (γ = 1400 kq/m3, γ hör = 1480 kq/m

3, λ hör = 0,55

Vt/(m·°C) ) R0gət

hör = 1,37 m2 · °C/Vt ;

b) boşluqlu daşdan (γ = 1200 kq/m3, γ hör = 1300 kq/m

3, λ hör = 0,48

Vt/(m ·°C)) və üzlük kərpic (γ = 1200 kq/m3, γ hör = 1330 kq/m

3, λ hör = 0,50

Vt/(m·°C)) R0gət

hör = 1,50 m2 · °C/Vt ;

c) boşluqlu daşdan (γ = 1000 kq/m3, γ hör = 1130 kq/m

3, λ hör = 0,41

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpic (γ = 1000 kq/m3, γ hör = 1170 kq/m

3, λhör = 0,44

Vt/(m·°C)) R0gət

hör = 1,70m2 · °C/Vt ;

d) boşluqlu daşdan (γ = 800 kq/m3, γ hör = 960 kq/m

3, λhör = 0,35

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpic (γ = 1000 kq/m3, γ hör = 1170 kq/m

3, λhör = 0,44

Vt/(m·°C)) R0ver

hör=1,92m2 · °C/Vt

AZS 481 – 2011

36

Şəkil D.2 380×250×219 mm ölçülü iri formatlı daşdan və xarici qatı birlaylı

üzlük kərpicdən və daxili suvaq qatlı bütöv hörgü

1 – Daxili suvaq : δ = 15 mm, γ = 1600 kq/m3, λ = 0.7 Vt/(m·°C);

2 – İriformatlı daş: δ = 380 mm, γ = 600 kq/m3, λhör = 0.16 Vt/(m·°C);

3 – Üzlük kərpic : δ = 120 mm, γ = 1000 kq/m3, λ hör = 0.44 Vt/(m·°C);

Hörgünün istilikötürməyə gətirilmiş müqaviməti

R0gət

hör = 2,90 m2 · °C/Vt

Şəkil D.3 - Xarici qatı 510×250×219 mm ölçülü iri fopmatlı daşdan və birlaylı

üzlük kərpicdən olan bütöv hörgü

1– İriformatlı daş;

2– Daxili suvaq : δ = 15 mm, γ = 1800 kq/m3, λ = 0.87 Vt/(m · °C);

3– Üzlük kərpic;

AZS 481 – 2011

37

4– Sement-qum məhlulu;

5– Elastik əlaqələr

Xarici divar hörgüsünün istilikötürməyə gətirilmiş müqaviməti

(R0gət

hör,m2· °C/Vt) :

a) iri formatlı daşdan (γ = 800 kq/m3, γhör = 890 kq/m

3, λhör = 0,23

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpicdən (γ = 1400 kq/m3, γhör = 1480 kq/m

3, λhör = 0,55

Vt/(m·°C))

R0gət

hör = 2,37 m2 · °C/Vt ;

b) iri formatlı daşdan (γ = 800 kq/m3, γhör = 890 kq/m

3, λhör = 0,23

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpicdən (γ = 1200 kq/m3, γhör = 1330 kq/m

3, λhör = 0,50

Vt/(m·°C)) R0gət

hör = 2,69 m2 · °C/Vt ;

c) iri formatlı daşdan (γ = 800 kq/m3, γhör = 890 kq/m

3, λhör = 0,23

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpicdən (γ = 1000 kq/m3, γhör = 1000 kq/m

3, λhör = 0,44

Vt/(m·°C)) R0gət

hör = 2,73 m2 · °C/Vt ;

d) iri formatlı daşdan (γ = 700kq/m3, γhör = 780kq/m

3, λhör = 0,195

Vt/(m·°C)) və üzlük kərpicdən (γ = 1000 kq/m3, γhör = 1000 kq/m

3, λhör = 0,44

Vt/(m·°C)) R0ver

hör=3,22 m2 · °C/Vt

AZS 481 – 2011

38

Cədvəl D.2 – Bütöv hörgünün istilik texniki xarakteristikaları

Hörgünün

növü

Kərpicin,

daşın

sıxlığı,

γ0, kq/m3

Quru halda hörgünün

xarakteristikaları

Hörgüdə

nəmliyin

kütlə payı

(A,B

istismar

şəraitində),

ω,%

Əmsallar (A,B istismar

şəraitində)

sıxlığı,

γ0,

kq/m3

istilikkeçirmə

λ0, Vt/(m·°C)

İstilikkeçirmə

λ, Vt/(m·°C) Buxarötürmə

μ, mq/(m·ç·Pa)

A B A B

Sıxlığı γ0=1800 kq/m3 olan sement-qum məhlulunda kərpic və daş hörgü

Məsaməli

keramika daşı,

boşluqlu

iriformatlı daş,

600

670

0,13

1,0

1,5

0,15

0,16

0,12

800

890

0,18

1,0

1,5

0,21

0,23

0,12

Boşluqlu daş

800 960 0,20 1,0 1,5 0,27 0,35 0,14

1000 1130 0,24 1,0 2,0 0,32 0,41 0,14

1100 1215 0.28 1,0 2,0 0,36 0,45 0,14

1200 1300 0,33 1,0 2,0 0,40 0,48 0,14

1300 1460 0,38 1,0 2,0 0,44 0,51 0,14

1400 1300 0,42 1,0 2,0 0,47 0,54 0,13

Bütöv, birlaylı,

qalınlaşdırılmış

trepel kərpici

900 1090 0,30 2,0 4,0 0,40 0,47 0,23

1000 1170 0,34 2,0 4,0 0,45 0,50 0,19

Boşluqlu,

birlaylı və

qalınlaşdırılmış

kərpic

1000 1170 0,26 1,0 2,0 0,35 0,44 0,14

1100 1250 0,28 1,0 2,0 0,39 0,47 0,14

1200 1330 0,30 1,0 2,0 0,42 0,50 0,14

1300 1405 0,39 1,0 2,0 0,46 0,53 0,13

1400 1480 0,41 1,0 2,0 0,49 0,55 0,13

Qalınlaşdırıl-

mış, birlaylı

bütöv kərpic

1600 1640 0,45 1,0 2,0 0,61 0,70 0,11

1800 1800 0,56 1,0 2,0 0,70 0,81 0,10

2000 1960 0,66 1,0 2,0 0,80 0,90 0,09

Sıxlığı γ0 = 1200 kq/m3 məsaməli dolduruculu, istilik izolyasiyalı sement məhlulundan olan

hörgü

Məsaməli

keramikada,

boşluqlu iri

formatlı daş

600 640 0,13 1,0 1,5 0,15 0,16 0,13

800 870 0,18 1,0 1,5 0,21 0,23 0,13

Boşluqlu daş

800 890 0,20 1,5 3,0 0,26 0,32 0,15

1000 1030 0,24 1,5 3,0 0,31 0,37 0,15

1100 1115 0,26 1,5 3,0 0,32 0,39 0,16

1200 1200 0,27 1,5 3,0 0,32 0,41 0,15

1300 1285 0,30 1,5 3,0 0,37 0,47 0,14

1400 1370 0,32 1,5 3,0 0,42 0,52 0,14

AZS 481 – 2011

39

Cədvəl D-2-in davamı

Hörgünün növü

Kərpicin,

daşın

sıxlığı,

γ0, kq/m3

Quru halda hörgünün

xarakteristikaları

Hörgüdə

nəmliyin

kütlə payı

(A,B

istismar

şəraitində)

ω,%

Əmsallar (A,B istismar

şəraitində)

sıxlığı,

γ0,

kq/m3

istilikkeçirmə

λ0,

Vt/(m·°C)

İstilikkeçirmə

λ, Vt/(m·°C)

Buxarötürmə

μ,

mq/(m·ç·Pa)

A B A B

Bütöv, birlaylı,

qalınlaşdırılmış

trepel kərpici

900 960 0,26 2,0 4,0 0,31 0,37 0,24

1000 1040 0,31 2,0 4,0 0,39 0,45 0,20

Boşluqlu

birlaylı,

qalınlaşdırılmış

kərpic

1000 1040 0,24 1,5 3,0 0,29 0,36 0,15

1100 1120 0,27 1,5 3,0 0,31 0,39 0,15

1200 1200 0,29 1,5 3,0 0,33 0,42 0,15

1300 1280 0,31 1,5 3,0 0,36 0,45 0,14

1400 1360 0,33 1,5 3,0 0,37 0,46 0,14

Qalınlaşdırılmış

birlaylı bütöv

kərpic

1600 1510 0,42 1,5 3,0 0,56 0,66 0,12

1800 1670 0,50 1,5 3,0 0,70 0,82 0,11

2000 1830 0,60 1,5 3,0 0,74 0,86 0,10

Sıxlığı γ0 = 800 kq/m3-dan istilik izolyasiyalı sement-perlit məhlulla hörgü

Məsaməli,

keramikadan

boşluqlu

iriformalı daş

600 630 0,12 1,0 1,5 0,14 0,15 0,14

800 800 0,17 1,0 1,5 0,20 0,22 0,14

Boşluqlu daş

800 800 0,19 2,0 3,0 0,24 0,30 0,16

1000 970 0,23 2,0 3,0 0,30 0,36 0,16

1100 1055 0,24 2,0 3,0 0,33 0,39 0,16

1200 1140 0,25 2,0 3,0 0,35 0,42 0,16

1300 1220 0,27 2,0 3,0 0,38 0,45 0,15

1400 1300 0,28 2,0 3,0 0,40 0,47 0,15

Boşluqlu

birlaylı,

qalınlaşdırılmış

kərpic

1000 960 0,23 2,0 4,0 0,31 0,37 0,16

1100 1035 0,25 2,0 4,0 0,34 0,40 0,16

1200 1110 0,27 2,0 4,0 0,36 0,43 0,16

1300 1190 0,29 2,0 4,0 0,39 0,46 0,15

1400 1270 0,30 2,0 4,0 0,41 0,49 0,15

Qalınlaşdırılmış

birlaylı bütöv

kərpic

1600 1430 0,39 2,0 4,0 0,50 0,60 0,15

1800 1590 0,45 2,0 4,0 0,58 0,70 0,12

2000 1750 0,53 2,0 4,0 0,65 0,77 0,12

Qeyd:

1 Kərpic hörgülərinin istilik texniki göstəricilərinin aralıq qiymətləri interpolyasiya

ilə təyin edilir.

2 Boşluqlu məmulatlardan hörgü əmsallarının qiymətləri boşluqları məhlulları ilə

doldurulmanı istisna edən, texnologiya üzrə yerinə yetirilən hörgülər üçün

verilmişdir. Bununla əlaqədar olaraq əmsalların bu qiymətləri [1] D-1 cədvəlində

verilmiş, boşluqların məhlulla tikindi meydançasında doldurulmasını nəzərə alan

qiymətlərdən fərqlərir.

3 Boşluqların məhlulla doldurulmasını istisna edən tədbirlərsiz yerinə yetirilən,

AZS 481 – 2011

40

sıxlığı 1200kq/m3-ə qədər olan boşluqlu məmulatlardan divarların istilikkeçirmə

əmsalları sıxlığı 100kq/m3 artırılmış hörgüyə uyğun qəbul etmək lazımdır.

4 Boşluqların faktiki olaraq məhlulla doldurulması zamanı hörgünün istilikkeçirmə

əmsalının qiymətini bu əlavənin verilənlərindən istifadə etməklə hazırlanmış və

quru-hava vəziyyətinə qədər qurudulmuş 1,0x1,0x0,38m ölçülərə malik hörgü

fraqmentin sıxlığına görə təyin edilir.

5 A və B istismar şəraitlər qüvvədə olan tikinti norma və qaydalarına uyğun olaraq

qəbul edilir.

6 Quru halda hörqünün xüsusi istilik tutumu C0=0,88kC/(kq-0C).

Biblioqrafiya

[1] МСП - 2.04-101-2001 Binanın istilik mühafizəsinin layihələndirilməsi

УДK 691.421: 006.354 Ж 11 МКС 91.100.15, 91.100.25

Əsas sözlər : kərpic və keramik daş, hörgü, üzlənmə, xarici və daxili divarlar,

texniki şərtlər, qəbul olunma qaydaları, nəzarət üsulları