Srpsko lekarsko društvo Akademija medicinskih nauka ...udps-srb.org/wp-content/uploads/2018/04/zbornik-sazetaka-medjunarodni... · dr Hilde Nordgarden, Nacionalni centar za oralno

Srpsko lekarsko društvo

Akademija medicinskih nauka

Udruženje dečijih i preventivnih stomatologa Srbije

pokrovitelj simpozijuma: Ministarstvo zdravlja Republike Srbije

Međunarodni simpozijum “Oralna patologija osoba sa posebnim potrebama – izazov za prevenciju i terapiju”

__________________________________________________________________________________________________

Serbian Medical Society

Academy of Medical Sciences

Association of Pediatric and Preventive Dentists of Serbia

supported by the Ministry of Health Republic of Serbia


__________________________________________________________________________________________________


__________________________________________________________________________________________________

5

Naučni odbor:

Predsednik:

prof. dr Dejan Marković, Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

Članovi:

prof. dr Denise Faulks, Faculté de Chirurgie Dentaire, Université Clermont Auvergne, Clermont Ferrand,

Francuska

prof. dr Ebtissam Zakaria Murshid, Klinika za dečiju stomatologiju i ortodonciju, Stomatološki fakultet,

Univerzi

tet Kralj Saud, Saudijska Arabija

dr Hilde Nordgarden, Nacionalni centar za oralno zdravlje osoba sa retkim oboljenjima, TAKO-centre, Oslo,

Norveška

doc. dr Tamara Perić, Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

asist. dr Ana Vuković, Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

Organizacioni odbor:

Predsednik:


Članovi:

doc. dr Tamara Perić, Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija


Predsedavajući za poster sesije



Urednici: Marković D, Vuković A

Izdavač: Udruženje dečjih i preventivnih stomatologa Srbije

Mesto izdavanja: Beograd

Godina izdavanja: 2018

Tiraž: 100

Štampa: Cobalt Blue d.o.o.


__________________________________________________________________________________________________

6

PROGRAM

09:00-09:20 Registracija učesnika

09:20-9:30 Otvaranje simpozijuma Prof. dr Pavle Milenković

Prof. dr Dejan Marković

Naslov predavanja Predavač

9:30-9:45 Karakteristike oralne patologije kod osoba sa

posebnim potrebama Prof. dr Dejan Marković

9:45-10:45

The importance of education in Special Care

Dentistry (Značaj edukacije stomatologa za rad sa

osobama sa posebnim potrebama)

Prof. dr Denise Faulks

10:45-11:45

TAKO-centre: The Norwegian National Resource

Centre for Oral Health in Rare Disorders.

Multiprofession al approach to oral health (TAKO

centar – nacionalni norveški centar za oralno zdravlje

osoba sa retkim oboljenjima. Multidisciplinarni

pristup oralnom zdravlju)

Dr Hilde Nordgarden

11:45-12:30 Bihevioralne tehnike u pripremi dece sa autizmom za

stomatološke intervencije prof. dr Nenad Glumbić

12:30-12:45 Colgate – Kako da omogućimo našim pacijentima sa

posebnim poterbama 100% zdravlje usne duplje? Asist. dr Ana Vuković

Pauza Poster prezentacije

13:30-14:30 Stomatološko zbrinjavanje dece sa autizmom Prof. dr Ebtissam Zakaria Murshid

14:30-14:50 Mun-H-Center – pristup oralnom zdravlju osoba sa

posebnim potrebama, predavanje putem video linka Dr Marianne Lillehagen

14:50-15:05 Praktična primena TEACH protokola prilikom

stomatološkog tretmana kod dece sa autizmom Asist. dr Ana Vuković

15:05-15:35 Stomatološke intervencije u sedaciji, načini

izvođenja, prednosti i ograničenja Dr Radoje Milosavljević

15:35-16:20 Stomatološki tretman pacijenata sa hemofilijom Doc. dr Sanja Vujkov


__________________________________________________________________________________________________

7

KRATAK SADRŽAJ PREDAVANJA


__________________________________________________________________________________________________

8


__________________________________________________________________________________________________

9

Karakteristike oralne patologije kod osoba sa posebnim potrebama

prof. dr Dejan Marković

Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

Potreba za stomatološkom zaštitom osoba sa posebnim potrebama ogleda se u većoj učestalosti parodontalnih

oboljenja, nesaniranih karijesnih zuba sa komplikacijama, većem broju ekstrahiranih zuba, nedovoljnoj

protetskoj rehabilitaciji, većoj učestalosti povreda zuba i malokluzija nego u zdravoj populaciji. Direktno se

povezuje sa neadekvatnim odnosom zdravstvenih radnika koje je posledica nedovoljne edukacije, slabe

opremljenosti, nedovoljnih kadrovskih i materijalnih rešenja, ograničene dostupnosti stomatološke službe i

nedostatka evidencije ovih pacijenata. Stomatološko zbrinjavanje osoba sa posebnim potrebama zahteva

saradnju stručnjaka različitih edukativnih profila i specijalnosti. Multidisciplinarni pristup kroz formiranje

mreže naučnih, edukativnih i strukovnih resursa omogućava unapređenje stručnog i naučnog rada zdravstvenih

radnika. Iskustva u radu, način organizacije, uspehe i uočene greške u terapiji, predstvljaju dragoceni izvor

novih saznanja koje ćete moći da podelite i prodiskutujete sa našim predavačima iz zemlje i inostranstva.


__________________________________________________________________________________________________

10

The importance of education in special care dentistry

Prof. dr Denise Faulks

Faculté de Chirurgie Dentaire, Université Clermont Auvergne, Clermont Ferrand, Francuska

Health professionals have a professional and moral obligation to all members of the community.

Unfortunately, immense inequalities still exist in relation to oral health amongst patients requiring special care.

Lack of education is one of the barriers that impacts the provision of oral health care for a significant number of

individuals within society.

The literature suggests it is vital for the dental team to gain experience with people with special needs in

order to improve attitudes to human difference, and to ensure equality in the provision of oral health care. The

better practitioners rate their education in Special Care Dentistry, and the more experience they have, the more

likely they are to treat this population in practice. It appears that amongst students and dental practitioners,

attitudes to diversity only improve through exposure.

The International Association for Disability and Oral Health (iADH) has developed curriculum

guidelines for both undergraduate and postgraduate dental students. Using a 3-round Delphi process to inform a

face-to-face consensus meeting, a high level of agreement was established from a diverse international panel

regarding the essential core skill set that is required at both levels. The iADH supports a ‘life-course’ approach

to special care dentistry so these core skills can be integrated throughout the curriculum, within all of the main

academic disciplines including paediatric dentistry. In addition a Toolbox for the evaluation of attitudes towards

persons with disabilities is in development.

The presentation will aim to give an overview of the work of the iADH Education Committee.


__________________________________________________________________________________________________

11

TAKO-centre: The Norwegian National Resource Centre for Oral Health in Rare

Disorders. Multiprofession al approach to oral health

Dr Hilde Nordgarden

National Resource Centre for Oral Health in Rare Disorders, Lovisenberg Diaconal Hospital, Oslo, Norway

The lecture will describe the Norwegian approach to individuals with rare medical disorders in general,

and to oral health in particular. The TAKO-centre is a National resource centre for oral health in rare disorders

localised in Oslo. Since the centre was established 25 years ago, individuals with almost 600 known rare

disorders have been examined at the centre. The approach is multi-professional and biopsychological, and the

centre employ dental specialists, speech and language therapists, physiotherapist and dental hygienist. The

centre has an extensive network also in other parts of the health services, both in the primary care and in

hospitals. Examples of rare disorders, including diagnostic approaches and treatment options will be presented.


__________________________________________________________________________________________________

12

Bihevioralne tehnike u pripremi dece sa autizmom za stomatološke intervencije

prof Nenad Glumbić

Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu

Autizam je neurorazvojni poremećaj koga karakterišu poteškoće u oblasti ostvarivanja socijalne

komunikacije, kao i pojava stereotipnih, ograničenih i repetitivnih obrazaca ponašanja interesovanja i

aktivnosti. Poremećaji senzornog procesiranja i otpor prema promenama spadaju u ključne kliničke simptome

autizma. Klinička slika autizma dodatno se komplikuje pojavom komorbidnih stanja kao što su intelektualna

ometenost i anksiozni poremećaj. Navedeni činioci značajno ograničavaju pristup uslugama prevetivne i dečje

stomatologije. Savremena istraživanja pokazuju da su deca sa autizmom pod većim rizikom za pojavu karijesa u

odnosu na neurotipične ispitanike i da stomatolozi nemaju dovoljno informacija o specifičnostima rada sa ovom

populacijom. Britanske studije pokazuju da je više od 90% stomatoloških procedura kod dece sa autimom, koje

su realizovane u tercijalnoj zaštiti, moglo, uz adekvatnu pripremu, da se izvrši u primarnoj stomatološkoj zaštiti.

Stoga je neophodno da se deca sa poremećajem iz spektra autizma sistematski pripremaju za stomatološke

intervencije. Bihevioralne tehnike koje se sa uspehom mogu koristiti su potkrepljivanje, diferencijalno

potkrepljivanje, uparivanje, oblikovanje, bihevioralno nizanje, podsticanje, modelovanje i sl. Uspešnost ovih

tehnika u velikoj meri zavisi od saradnje defektologa, stomatologa i roditelja dece sa autizmom.

Ključne reči: autistički spektar, potkrepljivanje, prevencija


__________________________________________________________________________________________________

13

Autism Spectrum Disorders in Dentistry

Prof. dr Ebtissam Zakaria Murshid

Department of Pediatric Dentistry and Orthodontics College of Dentistry King Saud University, Riyadh, Saudi Arabia

This presentation will cover the characteristics, prevalence of Autism Spectrum Disorders (ASD) in

Saudi Arabia and other parts of the world. the dental implications and the preventive and dental treatment

modalities of children with ASD.


__________________________________________________________________________________________________

14

Mun-H-Center – dental treatment of patients with disabilities

Dr Marianne Lillehagen

Mun-h center is a Swedish orofacial recourse center for rare diseases, Gothenburg, Sweden

Mun-h center is a Swedish orofacial recourse center for rare diseases and a part of a specialist dental care in the

public dental service in the region Vestra Gjotaland. In Sweden, there are 3 centers for rare odontological and

medical conditions: one in Umea, one in Jonkoping and Mun-h center in Gothenburg.


__________________________________________________________________________________________________

15

Praktična primena TEACH protokola prilikom stomatološkog tretmana kod dece sa

autizmom

Asist. dr Ana Vuković, dr Zorica Smiljkić

Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

Autizam predstavlja pervazivni razvojni poremećaj koji se svrstava u poremećaje psihičkog razvoja, a

karakteriše ga razvoj poremećaja socijalnih interakcija, poremećaji komunikacije i pojavu stereotipnih,

repetitivnih i restriktivnih obrazaca ponašanja. Uz prisustvo hipersenzibilnosti i hiperselektivnosti, zajedno sa

otežanom komunikacijom, pacijent sa autizmom predstavlja pravi izazov sa aspekta prevencija i terapije oralnih

oboljenja za dečjeg stomatologa. Upravo iz ovih razloga najveći broj pacijenata sa autizmom se najčešće

zbrinjava stomatološki u opštoj endotrahealnoj anesteziji, u dubokoj sedaciji ili uz pridržavanje roditelja.

Dugotrajne liste čekanja za stomatološke intervencije sanacije usta i zuba u opštoje anesteziji i moguće

komplikacije ovih intervencija znatno ograničavaju dostupnpst stomatološke zdravstvene zaštite, dovode do

znanto lošijeg stanja oralnog zdravlja u poređenju sa zdravom populacijom i narušavaju kvalitet života kako

pacijenta tako i čitave porodice.

TEACCH protokol (Treatment and Education of Autistic and related Communication-handicapped

Children) predstavlja niz pedagoških komunikacionih strategija koje zapravo predstavljaju trening pacijenta i na

taj način omogućava kliničke usluge. Protokol podrazumeva 10 konsekutivnih koraka koji će bit iopisani

detaljno od ulaska u stomatološku ordinaciju do intraoralnog pregleda. Istraživanja su pokazala da više od dve

trećine pacijenata sa kojima su primenjene bihejvioralne metode i ovaj protokol već nakon 5 seansi

dozvoljavaju procenu stanja okluzije i prate instrukcije vezano za postizanje centralne okluzije, dok je detaljan

intraoralni stomatološki pregled pomoću ogledalca i sonde moguće postići kod 90% pacijenata.

Kroz predavanje će biti prikazani rezultati pilot istraživanja sprovedenog na Klinici za dečju i

preventivnu stomatologiju u Beogradu i stomatološkoj ordinacijiAlegra Dent.


__________________________________________________________________________________________________

16

Stomatološke intervencije u sedaciji, načini izvođenja, prednosti i ograničenja

Dr Radoje Milosavljević

Klinika za maksilofacijlanu hirurgiju, Stomatološki fakultet Beograd, Srbija

Kod najvećeg broja hendikepiranih osoba izvođenje stomatološke intervencije na uobičajeni način nije

moguć. Ograničavajući faktori u tom pogledu su: nemoguć verbalni kontakt, uznemirenost, uplašenost, izražena

hiperaktivnost, nepredvidiva emocionalna reakcija. Stomatološke intervencije u tom slučaju se izvode ili u

opštoj anesteziji ili u sedaciji.

Sedacija predstavlja postupak primene jednog ili više lekova radi postizanja određenog stepena depresije

CNS.a u toku koje je verbalni kontakt sa pacijentom moguć jer je svest očuvana. S obzirom na limitirajuće

faktore kod osoba sa hendikepom, primena sedacije ima izvesna ograničenja. To se pre svega odnosi na

nekooperativnost pacijenta, potrebna veća doza sredstva za sedaciju, slabije razvijeni refleksni zaštitini

mehanizmi (gutanje, kašalj).


__________________________________________________________________________________________________

17

STOMATOLOŠKI TRETMAN PACIJENATA SA HEMOFILIJOM

Doc dr Sanja Vujkov

Univerzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Katedra za stomatologiju

Hemofilija je kongenitalni poremećaj koagulacije, vezan za X hromozom, uzrokovan nedostatkom VIII

(F VIII) faktora koagulacije kod hemofilije A ili faktora IX (F IX) kod hemofilije B. Nedostatak se javlja kao

posledica mutacija gena odgovornih za process koagulacije. U kongenitalne poremećaje koagulacije spada i

Von Willebrandova bolest, koja se razvija usled sniženog nivoa faktora VIII i poremećaja adhezije trombocita.

Učestalost hemofilije je 1:10000 rođenih. U svetu danas živi 400 000 ljudi sa ovim oboljenjem. Valja

napomenuti da su geni F8 i F9 skloni novim mutacijama, i da je 1/3 obolelih rezultat spontanih mutacija gde ne

postoje podaci o prethodnoj porodičnoj istoriji oboljenja.

Terapija obolelih od hemofilije podrazumeva nadoknadu nedostajućih faktora koagulacije, u vidu

intravenske infuzije, za kontrolu ili prevenciju krvarenja. Terapija nosi mogućnost potencijalnih komplikacija,

kao što su virusna transmisija i razvoj antitela, inhibitora, koji značajno utiču na sprovođenje stomatološkog

tretmana.

Kod pacijenata sa hemofilijom, oralna oboljenja, kao što su gingivitis, parodontalna oboljenja,

infektivna oboljenja usne duplje, mogu biti uzrok spontano krvarenja. Moguća su produžena krvarenja i u toku

erupcije zuba i trauma mekog tkiva. Hirurške intervencije, ekstrakcije zuba, neke tehnike lokalne anestezije

mogu biti uzrok obimnih krvarenja, koje traje duži vremenski period i ne može se zaustaviti merama lokalne

hemostaze.

Pacijenti sa hemofilijom predstavljaju grupu pacijenata koji zahtevaju poseban preventivni i terapijski

protokol. Poslednjih godina znatno su se promenili stavovi o sprovođenju stomatološkog tretmana kod

pacijenata sa hemofilijom, te je izdato nekoliko vodiča od strane Svetske Federacije za hemofiliju. Očuvanje

oralnog zdravlja kod pacijenata sa hemofilijom treba da predstavlja prioritet obzirom na rizik sprovođenja

tretmana, moguće komplikacije I velike troškove lečenja.

LITERATURA

1. Boyd B, Kinirons M. Dental caries experience of children with haemophilia in Northern Ireland. Int J Paediatr Dent

1997;7:149-153.

2. STONEBRAKER, J. S., BOLTON-MAGGS, P. H. B., MICHAEL SOUCIE, J., WALKER, I. and BROOKER, M.

(2010), A study of variations in the reported haemophilia A prevalence around the world. Haemophilia, 16: 20–32. doi:

10.1111/j.1365-2516.2009.02127.x

3. Srivastava, A., Brewer, A. K., Mauser-Bunschoten, E. P., Key, N. S., Kitchen, S., Llinas, A., Ludlam, C. A.,

Mahlangu, J. N., Mulder, K., Poon, M. C., Street, A. and Treatment Guidelines Working Group The World Federation Of Hemophilia

(2013), Guidelines for the management of hemophilia. Haemophilia, 19: e1–e47. doi: 10.1111/j.1365-2516.2012.02909.x

4. Nilson IM. Hemophilia. Stockholm: Pharmacia Plasma Products:1994.

5. Scully C, Dis Dioz P, Giangrande P. Oral care for people with hemophilia or a hereditary bleeding tendency.

Treatment of Hemophilia monograph no.27, World Federation of Hemophilia 2008.

6. Alpkilic Baskirt E, Albayark H, Ak G, Erdem AP, Sepet E, Zulfikar B. Dental and periodontal health in children

with hemophilia. J Coagul Disord 2009;1:7-10.

7. Mielnik-Blaszczak,M. (1999), Evaluation of dentition status and oral hygiene in Polish children and adolescents

with congenital haemorrhagic diatheses. International Journal of Paediatric Dentistry,9:99-103.doi:10.1046/j.1365-263x.1999.00112.x

8. Azhar S, Yazdanie N, Muhammad N. Periodontal status and IOTN interventions among young hemophiliacs.

Haemophilia 2006; 12: 401–4.

9. Sonbol H, Pelargidou M, Lucas V.S, Gelbier M.J, Mason C, Roberts G.J. Dental health indices and caries-related

microflora in children with severe haemophilia. Haemophilia 2001;7:468-474.

10. Ziebolz D., Stuhmer C., Hornecker E., Zapf A., Mausberg R. F. and Chenot J. F. Oral health in adult patients with

congenital coagulation disorders – a case control study. Haemophilia, 2011;17:527–531.

11. Zaliuniene, R., Aleksejuniene, J., Peciuliene, V. and Brukiene, V. (2014), Dental health and disease in patients with

haemophilia – a case-control study. Haemophilia, 20: e194–e198. doi: 10.1111/hae.12325

12. Kabil N, Elalfy M, Metwall N. Evaluation of the oral health situation of a group of Egyptian haemophilic children

and their re-evaluation following an oral hygiene and diet education programme. Haemophilia 2007; 13: 287–92

13. Gaddam, K. R., Nuvvula, S., Nirmala, S. and Kamatham, R. (2014), Oral health status among 6- to 12-year-old

haemophilic children–An educational intervention study. Haemophilia, 20: e338–e341. doi: 10.1111/hae.12434

14. Brewer A, Correa MA. Guidelines for dental treatment of patients with inherited bleeding disorders. Treatment of

Hemophilia monograph no.40, World Federation of Hemophilia 2006.

15. Israels S, Schwetz N, Boyar R, McNicol A. Bleeding disorders: characterization, dental considerations and

management. J Can Dent Assoc 2006;72(9):827

16. Zenon E, Martinelli F, Bacci C, Zerbinati P, Girolami A. Protocols for treatment of haemophilia and von Willebrand

Disease. Haemophilia 2000;6(1):84-93.

17. Stubbs, M. and Lloyd, J. A protocol for the dental management of von Willebrand's disease, haemophilia A and

haemophilia B. Australian Dental Journal, 2001;46:37–40.

18. Brewer A. Dental management of patients with inhibitors to factor VIII or factor IX.Treatment of Hemophilia

monograph no.45, World Federation of Hemophilia 2008.

19. Scully C, Dis Dioz P, Giangrande P. Oral care for people with hemophilia or a hereditary bleeding tendency.

Treatment of Hemophilia monograph no.27, World Federation of Hemophilia 2008.

20. Harrington B. Primary dental care of patients with hemophilia. Treatment of Hemophilia monograph no.3, World

Federation of Hemophilia 2004.

21. Zanon, Martinelli, Bacci, Zerbinati and Girolami (2000), Proposal of a standard approach to dental extraction in

haemophilia patients. A case-control study with good results. Haemophilia, 6: 533–536. doi: 10.1046/j.1365-2516.2000.00423.x

22. Hewson I, Makhamalbaf P, Street A, McCarthy P, Walsh M. Dental surgery with minimal factor support in the

inherited bleeding disorder population at the Alfred Hospital. Haemophilia2011;17(1):185-188.

23. N. Stielltjes, A. Alantar, P. Molho, M. Hassin. Clotting factor concentrate requirement for teeth extraction in

patients with congenital bleeding disorders: 7-years experience of a strategy based on enhance local haemostasis study. Haemophilia,

2000;6: 408–412.

24. Bajkin B, Rajić N, Vujkov S. Dental Extraction in a Hemophilia Patient Without Factor Replacement Therapy: A

Case Report. J Oral Maxillofac Surg 2012;70:2276-2277.


__________________________________________________________________________________________________

19

POSTER PREZENTACIJE

radovi publikovani u celini


__________________________________________________________________________________________________

20


__________________________________________________________________________________________________

21

PP5

ORALNE MANIFESTACIJE KOD GLIKOGENOZA

Katarina Madić1, Marija Žakula

2 , Dejan Marković

3

1Dom zdravlja “Dr Dragan Funduk” Pećinci,

2Dom zdravlja “Zvezdara” Beograd

3Klinika za dečju i preventivnu stomatologiju,Stomatološki fakultet Univerziteta u Beogradu

UVOD: Pod pojmom glikogenoza obuhvaćeni su poremećaji metabolizma glikogena koji nastaju usled

urodjenih poremećaja pojedinih enzima potrebnih za sintezu ili razgradnju glikogena. Posledica tih poremećaja

je stvaranje nenormalnog oblika glikogena ili njegova poremećena izgradnja pa se on u velikim količinama

nakuplja uglavnom u jetri,mišićima i drugim organima. Danas se pouzdano zna etiopatogeneza i tipovi

glikogenoza kao i karakteristike svakog tipa pojedinačno.

Glikogenoza tip I ili Von Gierkova bolest se nasledjuje autozomno-recesivno. Molekularno genetsko

testiranje omogućava ranu dijagnozu i tretman ove bolesti. Ovo oboljenje se karakteriše prisustvom većih

količina glikogena u tkivu jetre i bubrega i zato se naziva još hepato-renalna glikogenoza. Ove stvorene rezerve

glikogena su metabolički inertne što se klinički manifestuje hipoglikemijom. Poremećena je dakle osnovna

funkcija jetre-održavanje normalnog nivoa glukoze u krvi,kao posledica odsustva glukoza-6-fosfataze blokiran

je prelazak glukoza-6-fosfata u glukozu.

Von Gierkovo oboljenje karakterišu brojne sistemske i oralne manifestacije. U glavne sistemske

manifestacije spadaju poremećaj rasta i razvoja deteta,zakasneli pubertet,hepatospleno megalija,produženo

krvarenje. Poremećaj koagulacije dovodi se u vezu sa poremećenom funkcijom trombocita koji su oštećeni i

razlog su produženog krvarenja, a njihova disfunkcija ogleda se u poremećenoj agregaciji i smanjenoj

adhezivnosti. Zato krvarenje izazvano i najmanjom traumom ili stomatološkom intervencijom može biti veoma

opasno i zahteva odgovarajuću pripremu pacijenta. Nagomilavanje masnog tkiva na licu i vratu kod ovih

pacijenata daje karakterističan izgled lica takozvanog “lice kao u lutke”. Kad prohodaju kod njih se uočava

karakterističan veliki abdomen i teturav takozvani “mornarski hod” (Slika 1)

Slika 1. Karakterističan izlged lica kod deteta obolelog od

glikogenoze tip I

Kod pacijenata sa glikogenzom biohemijskim analizama može se uočiti ozbiljna hipoglikemija i

hiperlipidemija. Hipoglikemija može imati izuzetno niske vrednosti koje mogu dovesti do oštećenja mozga i

konvulzija. Hronična metabolička acidoza dovodi do negativnog balansa kalcijuma i pojavu osteoporoze.

Hiperurikemija kod ovakvih pacijenata može dovesti do sekundarnog pijelonefritisa i gihta. Oslabljena

imunološka zaštita se prepisuje neutropeniji,te je obavezna atibiotska profilaksa pre početka stomatološke

intervencije kod koje očekujemo krvarenje,obzirom da je pacijentov imuni sistem nesposoban da se samostalno

suprotstavi infekciji.

PRIKAZ SLUČAJA: Devojčica stara 4,5godina dovedena je na Kliniku za dečju i preventivnu

stomatologiju radi sanacije karijesa. Uvidom u medicinsku dokumentaciju saznajemo da devojčica boluje od

glikogenoze tipa I Von Gierkova bolesti.

Oralne manifestacije ove bolesti podrazumevaju zakasneli razvoj denticije,veliki broj karijesnih

zuba,pojavu gingivitisa i agresivnih formi parodontopatije,česte ulceracije na jeziku,vestibulumu i oralnoj

mukozi,stomatitise,pa čak i oralnu kandidijazu. Oralne ulceracije kao i forme juvenilne parodontopatije

predstavaljaju česte oralne manifestacije neutropenije i neutrofilne disfunkcije. Epistakse i ekhimoze kao i

produženo krvarenje rezultat su smanjene trombocitne agregacije i adhezivnosti. Brojni karijesni zubi kod ove

grupe pacijenata posledica su učestalog unošenja manjih ugljenohidratnih oboroka tokom celog dana,kao i loše

oralne higijene.

Kod pregledane devojčice uočen je gingivitis kao i karijes ranog detinjstva (Slika 2).

Heteroanamnestički saznajemo da su gornji mlečni sekutići ekstrahovani u drugoj zdravstvenoj ustanovi.

Slika 2. Oralni status pacijenta. Slika 3. Primena preventivno

profilaktičkih mera.

Nakon pregleda uradjen je plan terapije. Sprovedene su preventivno profilaktičke mere (Slika 3) i

započeta sanacija karijesnih zuba (Slike 4 i 5).

Slika 4. Sanacija karijesa. Slika 5. Sanacija karijesa.

ZAKLJUČAK: Kod pacijenata obolelih kod glikogenoze neophodno je što ranije započeti sa primenom

preventivnih i profilaktičkih mera,kako bi se sačuvala tvrda zubna tkiva i ublažila klinička slika gingivitisa i

paradontopatije.

LITERATURA:

1. Beaudet AL: The glycogen storage diseases. In: Harrison’s Principles of Internal Medicine, 10th ed. Petersdorf RG et al, Eds. New

York: McGraw-Hill Book Co, 1983, pp 539-45.

2. Stoelting RK, Dierdorf SF: Metabolic and nutritional disorders. In: Anesthesia and Co-Existing Disease, 3rd Ed. Stoelting RK,

Dierdorf SF, Eds. New York: Churchill Livingstone, 1993, pp 375-92.

3. Fernandes J, Saudubray J, Berghe Gv. Glycogen storage diseases. In: Fernandes J, Chen Y, editors. Inborn metabolic diseases. 2nd

ed. Berlin: Springer Verlag; 1995. p. 71-85.

4. Herzog S, Weisberg S, Blausten DI: Oral surgical management of a patient with glycogen storage disease type I. J Oral Maxillofac

Surg 44:999-1002, 1986

5.Bartoli A,Bossu M,Sfasciotti G,Polimeni A. Glykogen storage disease Ib: a pediatric case report.European Journal of Pediatric

Dentistry 4/2006.

6.Slika preuzeta sa Interneta: http://slideplayer.com/slide/4089706/13/images/58/Von+Gierke+Disease+(GSD+1).jpg


__________________________________________________________________________________________________

24

PP10

RAD U OPŠTOJ ANESTEZIJI KOD PACIJENATA SA USPORENIM MENTALNIM RAZVOJEM

Marija Žakula1, Katarina Madić², Dejan Marković

3

1Dom zdravlja “Zvezdara”, Beograd

2Dom zdravlja „Dr Dragan Funduk“, Pećinci

3Klinika za dečiju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

UVOD: Opšta anestezija podrazumeva primenu posebne grupe lekova koji organizmu osiguravaju

potpuno odsustvo svesti (amnezija) i bola (analgezija) uz mišićnu relaksaciju tokom operacije. Uz nadzor

anesteziologa kod pacijenta se kontrolišu sve vitalne funkcije kako bi se primenom lekova i drugih metoda

organizam pacijenta tokom intervencije održavao u optimalnom stanju.

Opšta anestezija u stomatologiji primjenjuje se kod pacijenata kod kojih su neophodni obimni hirurški

zahvati, kod male dece koja ne sarađuju, kod nekooperativnih i anksioznih pacijenata, pacijenata sa

kompleksnim medicinskim stanjem, kod alergija na lokalne anestetike. Najčešće indikovana primena opšte

anestezije je kod osoba sa razvojnim ili stečenim invaliditetom - bolesnika sa posebnim potrebama. To su osobe

sa mentalnim, fizičkim ili medicinskim hendikepom koji im bitno ograničava jednu ili više životnih

aktivnosti(1). Razvojni hendikep kod ovih osoba izazvan je oštećenjem koje se dogodilo u periodu razvoja

deteta - od rođenja do navršene 18.godine života, dok se stečeni invaliditet pojavljuje i nakon razvojnog perioda

(2).

Smatra se da 10% populacije u svetu ima neki oblik fizičke ili mentalne ometenosti u razvoju prema izveštajima

Svetske zdravstvene organizacije iz Atine (1976). Prema podacima Zavoda za zdravstvenu zaštitu Republike

Srbije 5% predškolske i 8% dece školskog uzrasta je hendikepirano(3). U našoj zemlji ima 22 000 dece ometene

do 7. godine i oko 56000 školske dece od kojih je 68,1 % mentalno retardiranih, a od toga 70 % sa lakim i

graničnim oblikom mentalne retardacije. U Beogradu se pretpostavlja da ima oko 5000 predškolske i 11000

školske hendikepirane dece.

U dečijoj stomatologiji najviše stomatoloških zahvata u OETA se uradi kod bolesnika sa cerebralnom

paralizom, autizmom, mentalnim retardacijama i degenerativnim oboljenjima(3). U kontraindikacije za rad u

opštoj anesteziji u stomatologiji spadaju neka oboljenja iz grupe mišićnih distrofija i trenutno loše opšte

zdravstveno stanje pacijenta.

Sanacija usta i zuba hendikepirane dece pod OETA zahteva salu sa kompletnom anesteziološkom i

stomatološkom opremom, kao i timski rad stomatologa, specijaliste za dečiju i preventivnu stomatologiju,

stomatološke sestre i anesteziologa. Opštu anesteziju treba prilagoditi svakom detetu ponaosob tako da

individualno odgovara njegovom zdravstvenom stanju, te vrsti i dužini planirane intervencije. Ona mora da

bude bezbedna za svakog pacijenta, sa minimalnim brojem neželjenih efekata. Zlatni standard obezbeđenja

disajnog puta u ustima hendikepiranog deteta jeste nazalno plasiran endotrahealni tubus (2). Nakon kompletne

sanacije usta i zuba u postoperativnom periodu bolesnici dobijaju analgetike i neophodnu simptomatsku terapiju

i uz nadzor anesteziologa odpuštaju se kući.

Kod pacijenata sa posebnim potrebama uočen je visok procenat dentalnog karijesa i parodontalnih

oboljenja izazvanih lošom oralnom higijenom. To su pokazala brojna istraživanja i praksa, a kao razlog se ističe

njihov fizički, čulni i mentalni hendikep (4).

U ICD-10 mentalna retardacija se definiše kao stanje zaustavljenog ili nepotpunog psihičkog razvoja,

koje se naročito karakteriše poremećajem onih sposobnosti koje se pojavljuju tokom razvojnog perioda i koje

doprinose opštem nivou inteligencije, kao što su kognitivne, govorne, motorne i socijalne sposobnosti (5).

Ranije studije su ukazale na povećanu prevalencu karijesa i parodontopatije kod osoba sa različitim

stepenom mentalne retardacije u odnosu na zdrave osobe. Postoje brojni razlozi za ovakvo stanje a najčešći su:

primarna bolest smanjuje želju pacijenta za održavanjem oralne higijene , neki od antidepresivnih lekova

izazivaju neželjene efekte poput kserostomije ili suvoće usta, ove osobe imaju smanjene mogućnosti posete

stomatologu zbog nedostatka finansijskih sredstava, postoji manjak kadra stomatologa obučenih za rad sa

hendikepiranim osobama(6). Poznato je da postoji uska povezanost opšteg stanja organizma i oralne sluzokože

što posebno dolazi do izražaja kod ove grupe pacijenata. U usnoj duplji pored karijesa (slika 1) i

parodontopatije mogu se javiti još i ulcero-nekrozni gingivitis (Slika 2), rekurentne oralne ulceracije (Slika 3),

lihen planus (Slika 4), geografski jezik (Slika 5), sekundarne infekcije bakterijama, virusima i gljivicama kao i

promene koje prate neželjeno dejstvo medikamenata. Takođe kod ovih pacijenat srećemo i samopovređivanje

mekih oralnih struktura, atriciju ili abraziju zuba (Slika 6), bruksizam ali i hipersalivaciju i infekcije oralnih

tkiva.

Slika 1. Slika 2. Slika 3.

Slika 4. Slika 5. Slika 6.

Slike 1-6. Oralna patologija kod pacijenata sa usporenim mentalnim razvojem.

PRIKAZ SLUČAJA: Dečak M.T. uzrasta 10 godina, prvi put se javio na Kliniku za dečiju i

preventivnu stomatologiju u Beogradu krajem 2017. godine zbog pulpitičnih bolova u zubu 26 gde mu je i

ukazana prva pomoć. Kliničkim pregledom, uz pomoć sonde, ogledalca i veštačkog osvetljenja, utvrđeno je da

je zub 26 treba izvaditi, ali i da u ustima postoji veći broj zuba za sanaciju (16, 12, 22) i ekstrakciju (21, 36, 46,

26). Konstatovana je i loša oralna higijena, prisustvo mekih i čvrstih naslaga, ortodontske nepravilnosti.

Nakon prikupljanja anamnestičkih podataka od roditelja kao i uvidom u postojeću medicinsku

dokumentaciju pacijenta, došlo se do saznanja da je kod deteta prisutan zastoj u psihomotornom razvoju, blaga

mentalna retardacija (F70; F90) i slabovidost zbog urođenog glaukoma i komplikovane katarakte (Q15;H26.2).

Obzirom na izrazitu nesaradnju deteta, obim oralne patologije i planiranih zahvata ocjenjeno je da je

stomatološke intervencije neophodno obaviti u OETA. Radu u opštoj anesteziji pristupilo se u februaru

2018.godine.

Nakon orotrahealne intubacije i dejstva anestezije izvršena je tamponada grla i postavljen je fiksator za

držanje otvorenih usta. Ponovljen je stomatološki pregled i utvrđen plan tretmana, a zatim se pristupilo

kompletnoj sanaciji usne duplje. Prvo su uklonjene meke naslage i supragingivalni kamenac u obe vilice. Potom

su zalivene fisure i sanirani zubi po kvadrantima - prvo sa jedne strane a potom i sa druge strane. Zalivanje

fisura je izvršeno na zubima 14, 15, 24, 25, 34, 35, 37, 44, 45 kompozitnim zalivačem (Slike 7 i 8) dok su zubi

16,12,22 konzervativno zbrinuti uz pomoć GJC materijala (EQUIA) (Slika 9). Zubi 21,26,46 su izvađeni

kleštima i polugama dok je zub 36 zahtevao komplikovaniju ekstrakciju uz postavljanje Gelatampa u

ekstrakcionu ranu (Slika 10). OETA je trajala 120 min. Nakon kratkog oporavka, pacijet je posle nekoliko sati

otpušten kući. Kontrolni pregled zakazan je za 7 dana.

Slika 7. Slika 8.

Slika 9. Slika 10.

Slike 7-10. Sanacija zuba u opštoj endotrahealnoj anesteziji kod pacijenata sa

usporenim mentalnim razvojem.

ZAKLJUČAK: Primena opšte anestezije u stomatologiji strogo je indikovana za osobe sa posebnim

potrebama, koje zbog prethodno navedenih razloga loše ili uopšte ne saradjuju sa stomatologom, je

nezamenljiva. Ona znatno olakšava rad stomatologu a komfornija je i za pacijenta. Zabeleženi primeri

stomatološke prakse kod ove visokorizične grupe pokazuju da su dobra procena i preoperativna priprema kao i

izbor adekvatne vrste opšteg anestetika sveli broj komplikacija na minimum. Cilj stomatološkog tretmana

hendikepirane dece je poboljšanje njihovog opšteg zdravstvenog stanja.

LITERATURA:

1. Burtner P. Oral health care for persons with disabilities: an online by Department of Pediatric Dentistry

College of Dentistry University of Florida. [cited 2009 March 19]. Available from: www.

dental.ufl.edu/faculty/pburtner/disabilities/english/defdisab.htm.

2. Turanjanin-Tomić G, Drašković B, Stanić D, Uram-Benka A.Specifičnosti opšte anestezije u

stomatologiji kod osoba sa posebnim potrebama.Med Pregl 2010; LXIII(7-8):535-540

3. Beloica D, Vulović M, Gajić M, Stevanović R, Ivanović M, Carević M, Vulićević Z, Marković D.Dečja

stomatologija, DRASLAR PARTNER, Beograd 2005.

4. Yi-Chia Wang,I-Hua Lin,Chi-Hsiang Huang,Shou-Zen Fan.Dental anesthesia for patients with special

needs.Acta Anaesthesiologica Taiwanica 50 (2012) 122-125.

5. Svetska zdravstvena organizacija. ICD-10 Klasifikacija mentalnih poremećaja i poremećaja ponašanja.

Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; 1992.

6. Gowda EM, Bhat PS, Swamy MM. Dental health requirements for psychiatric patients. MJAFI 2007;

63: 328-30


__________________________________________________________________________________________________

28


__________________________________________________________________________________________________

29

POSTER PREZENTACIJE

prikaz sažetaka


__________________________________________________________________________________________________

30

PP1

ORALNO ZDRAVLJE DECE OMETENE U RAZVOJU U NOVOM PAZARU

Maida Škrijelj, Zoraida Milojković

Dom zdravlja Novi Pazar

Medicinski fakultet Priština, Odsek stomatologija

CILJ: rada bio je da se utvrdi rasprostranjenost karijesа i stepen održavanja oralne higijene kod

hendikepirane dece uzrasta od 8 do18 godina koja borave u specijalnom odeljenju osnovne škole ,,Desanka

Maksimović” u Novom Pazaru.

METOD: Izvršeni su stomatološki pregledi pomoću stomatološkog ogledalca, sonda i veštačkog

osvetljenja u skladu sa uputstvima Svetske zdravstvene organizacije. Svi roditelji/staratelji su bili upoznati sa

svrhom istraživanja i svojim potpisom su potvrdili pristanak za učešće u ovom ispitivanju. Ispitivana grupa je

obuhvatila 30 dece. Rasprostranjenost karijesa verifikovana je primenom Klein-Palmerovog sistema tj KEP

indeksa, dok je stanje oralne higijene notirano primenom indeksa po Silness-Löeu. U cilju dobijanja detaljnijih

podataka o stanju zdravlja zuba korišćen je i indeks struktura KEP-a. Na osnovu podataka iz zdravstvenih

kartona ispitanika registrovani su najčešći oblici hendikepa po Međunarodnoj klasifikaciji bolesti.

REZULTATI: U ispitivanoj grupi najveći broj dece je sa umerenim zastojem u intelektualnom razvoju

(IQ 40-54) n=12, sa blagim zastojem u intelektualnom razvoju (IQ 55-69) n=9. Down sindrom je imalo 7

ispitanika. Učestalost kariesnih zuba u KEP-u je iznosila 81,5%, ekstrahiranih 9,2%, dok je učestalost zuba sa

ipunima 8,7%. Vrednost KIo indeksa bila je 90%, Kip je 6,86 dok je KIz iznosio 25,0. Vrednosti indeksa po

Silness-Löeu iznosile su od 0,8-1,0,dok je prosečna vrednost iznosila 1,0.

ZAKLJUČAK: Osobe ometene u mentalnom razvoju nemaju odgovarajuće zdravstvene navike,

stavove i ponašanje prema oralnom zdravlju. Mnogo veći problem je neinformisanost roditelja/staratelja o

izuzetnom značaju primene preventivnih metoda u cilju sprečavanja pojave karijesa i gingivitisa kod dece sa

mentalnim hendikepom.


__________________________________________________________________________________________________

31

PP2

OPRAVDANOST OSNIVANJA REGIONALNOG CENTRA ZA ZBRINJAVANJE DECE SA

POSEBNIM POTREBAMA PRI DOMU ZDRAVLJA “ DR DRAGA LJOČIĆ” U ŠAPCU

Zorica Žegarac1, Ivana Ivković

2, Jelena Mandić

3

1Dom zdravlja „ Dr Draga Ljočić“ Šabac

2Dom zdravlja Aranđelovac

3Klinika za dečju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

UVOD: Poslednjih godina svedoci smo povećanja broja dece sa posebnim potrebama u svakodnevnom

životu. Istraživanja su pokazala da 10% od ukupnog broja dece predstavljaju decu ometenu u razvoju.

Neminovno, ovaj trend se posebno oseća u stomatološkoj zdravstvenoj zaštiti, pre svega u opterečenosti

tercijarnih ustanova što dovodi do dugih lista čekanja i povećava cenu usluga zbog putnih troškova i cene

stomatološki usluga u opštoj endotrahealnoj anesteziji.

CILJ: je bio da se skrene pažnja na potrebu da u Šapcu bude osnovan regionalni centar za zbrinjavanje

dece sa posebnim potrebama.

METOD: Izvršena je analiza broja osoba sa posebnim potrebama registrovanih u Šapcu u odnosu na

broj stomatologa koji bi mogli da prušaju stomatološke usluge ovoj osetljivoj grupi pacijenata.

REZULTATI: U Šapcu postoje dve specijalizovane ustanove za rad sa decom sa posebnim potrebama:

OŠ Sveti Sava (n=64) i Dom za osobe sa autizmom pri Centru za socijalni rad (n=40), dok je određen broj dece

je u programu inkluzije u osnovnim školama (n=161) i vrtićima (n=60). Iako se u šabačkom domu zdravlja

zbrinjava se više od 18000 dece do 18 godina, ne postoji ambulanta za pružanje stomatoloških usluga deci sa

posebnim potrebama. U Domu zdravlja u Šapcu je zaposleno 6 specijalista dečje i preventivne stomatologije a 3

lekara su trenutno na specijalizaciji. Dom zdravlja poseduje potrebne kapacitete za stomatološko zbrinjavanje

osoba sa popsebnim potrebama: posebna odvojena ordinacija, pristupna rampa na ulazu u službu stomatologije,

kao i dobra saradnja sa specijalistima oralne hirurgije, endodoncije, parodontologije i ortopedije vilica.

ZAKLJUČAK: Osnivanjem regionalnog centra za stomatološko zbrinjavanje dece sa posebnim

potrebama u Šapcu omogućilo bi se stomatološko ambulantno zbrinjavanje u okviru matičnog doma zdravlja a

da samo teži slučajevi naročito oni gde je potreban rad u opštoj anesteziji budu upućeni na Kliniku za dečju i

preventivnu stomatologiju što bi rasteretilo ovu ustanovu a dovelo bi do smanjenja troškova kako Republičkog

fonda tako i samih pacijenata.


__________________________________________________________________________________________________

32

PP3

RAD U BLAGOJ SEDACIJI- PRIKAZ SLUČAJA

Zorica Matić Jović1 , Marija Ralević

2, Danijela Milojević

3, Miloš Beloica

4

Dom zdravlja Valjevo

1

Dom zdravlja,,Dr Simo Milošević „ Beograd2

Dom zdravlja Bela crkva3

Klinika za dečju i preventivnu stomatologiju fakulteta Beograd4

UVOD: Sedacija predstavlja farmakološku metodu, u kojoj medikament izaziva stanje depresije CNS, a

pacijent ostaje svestan sa očuvanim refleksima, sposoban da spontano diše, guta i odgovara na verbalne

komande. Postoje tri vrste sedacije koje se primenjuju u stomatologiji, koje se medjusobno razlikuju po načinu

davanja leka: oralna, inhalaciona i intravenska. U ovom slučaju je prikazan rad u blagoj sedaciji oralnom

aplikacijom leka iz grupe Diazepina – Flormidalom.

PRIKAZ SLUČAJA: Pacijent je uzrasta 14 godina, došao je na Kliniku za dečju i prevetnivnu

stomatologiju radi sanacije zuba. Ima izražen strah od stomatoloških intervencija i boluje od depresije. Roditelju

pacijenta, je predloženo da se intervencije rade u blagoj sedaciji. Uz saglasnost nadležnog pedijatra, pristanak

oca i pripremu pacijenta, odlučili smo da intervencije radimo uz primenu leka Flormidala u koncetraciji 0,1 mg

po 1 kg telesne težine. Na osnovu težine pacijenta (38,5kg), izračunata je potrebna količina leka (3,8mg).

Tableta od 15mg je rastvorena u 15ml soka od jabuke kako bi se dobio rastvor 1:1. Pacijentu je ordinirano 3,8

ml rastvora. Nakon 20 minuta od ordiniranja medikamenta započeto je sa stomatološkim radom. Precizno

vođenje medicinske dokumentacije je od velikog značaja priliko stomatološkog rada u blagoj sedaciji: koja je

doza leka data, početak intervencije, šta je radjeno, kakva je saradnja sa pacijentom tokom rada, vreme

završetka intervencije i vreme otpusta sa klinike. Sa ovim pacijentom je ostvarena izuzetna saradnja i uradjena

kompletna sanacija zuba.

ZAKLJUČAK: Primena rada u blagoj sedaciji kod dece sa posebnim potrebama, može dati dobre

rezultate i znatno olakšati izvodjenje stomatoloških intervencija.


__________________________________________________________________________________________________

33

PP4

STOMATOLOŠKI TRETMAN MEDICINSKI KOMPROMITOVANOG PACIJENTA

(KLINEFELTEROV SINDROM, PROLAPS MITRALNE VALVULE) – PRIKAZ SLUČAJA

Vladica Ćirić1, Milica Javor

2, Zoran Mandinić

3

1Dom zdravlja Zvezdara,

2Dom zdravlja Smederevo,

3Stomatološki fakultet Univerziteta u Beogradu.

UVOD: Plan terapije se često prilagođava u zavisnosti od prirode primarne bolesti. Klinefelterov

sindrom je hromozomska anomalija kod muškaraca sa jednim X hromozomom više čiji su osnovni simptomi

visok rast, ginekomastija, atrofija testisa i snižen intelektualni kapacitet, sa prolapsom mitralne valvule.

PRIKAZ SLUČAJA: Pacijent muškog pola sa Klinefelterovim sindromom uzrasta 17 godina javio se

na Kliniku za dečju i preventivnu stomatologiju zbog kompletne sanacije usta i zuba. U medicinskoj anamnezi

majka pacijenta navodi i terapiju koju uzima: Rissar® tablete 1 mg, Eftil

® tablete 500 mg i terapija

testasteronom. Pri prvom stomatološkom pregledu uočeno je da je komunikacija i saradnja sa pacijentom

otežana. Dijagnostikovana su dva karijesna zuba, dva plombirana zuba, a urađen je i ortopantomografski

snimak na kojem je uočena impakcija zuba 35 i hipodomcija zuba 15, 25, 45, 38 i 48. Stomatološki tretman je

započet savetima o pravilnom održavanju oralne higijene, korigovanju načina ishrane i o značaju redovnih

kontrolnih pregleda. Uz pažljiv i strpljiv pristup prema pacijentu uspešno se pristupilo sprovođenju

profilaktičkih mera. Kao posledica kompikacije karijesa bile su neophodne ekstrakcije zuba 55, 26 uz

predhodnu antibiotsku pripremu jedan sat pre intervencije 2x500 mg Amoksicilin® kapsule po preporuci

nadležnog kardiologa.

ZAKLJUČAK: Uspešnost stomatološkog zbrinjavanja pacijenata sa posebnim potrebama više zavisi od

stomatologa nego od pacijenta. Stav, ponašanje, briga, strpljenje, pažljiv pristup stomatologa je od izuzetne

važnosti za uspešnost terapije.


__________________________________________________________________________________________________

34

PP6

AKUTNA LIMFOBLASTIČNA LEUKEMIJA – PRIKAZ SLUČAJA

Dajana Jokić

Dom zdravlja“dr Draga Ljočić“Šabac

UVOD: Akutna limfoblastična leukemija je najčešća maligna bolest u dečijoj dobi. Dolazi do

nekontrolisanog razmnožavanja nezrelih limfocita, blasta, i onemogućavanje stvaranja zdravih krvnih ćelija:

eritrocita, trombocita i leukocita. Usled toga javlja se anemija, trombocitopenija i granulocitopenija. Danas se

postižu dobri rezultati u lečenju hemioterapijom, zračnom terapijom i transplantacijom koštane srži. Cilj terapije

je ukloniti izmenjene ćelije, ali dolazi i do uništavanja zdravih ćelija. Oralna sluzokoža je posebno osetljiva,

nastaju mukozitisi, infekcije, bol, poremećaj ukusa i rada pljuvačnih žlezda.

PRIKAZ SLUČAJA: Devojčica uzrasta 5 godina, upućena na stomatološki pregled od strane

hematologa. Dete je bilo u fazi remisije, hematološko lečenje je bilo završeno, uz redovne kontrolne preglede

kod nadležnog pediajtra hematologa. Posle kliničkog i radiološkog pregleda u dogovoru sa hematologom,

pristupljeno je stomatološkoj sanaciji. Stomatološki tretman je obuhvatio individualno zdravstveno vaspitni rad,

primenu fluorida, zalivanje fisura i sanaciju prvih stalnih molara. Ekstrahovana su četiri mlečna molara u

serijskim ekstrakcijama, sanirana 3 molara uz preporučenu profilaktičku antibiotiku terapiju od strane

hematologa (1 dan pre stomatološke intervencije do 3-5 dana posle stomatološke intervencije u dozi od

3x250mg Sinacilina). Ekstrahovan je meziodens, a kasnije po nicanju i drugi prekobrojni zub.

ZAKLJUČAK: Naš cilj je očuvanje optimalnog oralnog zdravlja, remotivacija deteta i roditelja,

redovne kontrole, dobra saradnja hematologa i stomatologa. Budućnost ovih pacijenata nosi sa sobom

neizvesnost komplikacije kao što je recidiv. Potreban je dugogodišnji nadzor obolele dece. Pokazatelj uspeha

biće normalan rast i razvoj i dobar kvalitet života.


__________________________________________________________________________________________________

35

PP7

HIRURŠKA FENESTRACIJA ZUBA IZ ORTODONTSKIH RAZLOGA KOD PACIJENTA SA

DOWN-OVIM SINDROMOM

Ivana Ivković1, Jelena Mandić

2, Zorica Žegarac

3

1 Dom zdravlja Aranđelovac

2 Stomatološki fakultet Beograd

3 Dom zdravlja Šabac

UVOD:Stomatološko zbrinjavanje dece sa posebnim potrebama, često je povezano sa mentalnim

sposobnostima pacijenta kao i motivisanosti i saradnje roditelja i stomatologa. Kod dece sa lakšom ometenošću

u intelektualnom razvoju, moguće je, pored klasičnih stomatoloških intervencija, izvršiti i komplikovanije

ortodontske i hirurške intervencije.

PRIKAZ SLUČAJA:Pacijent sa ortodontskim fiksnim aparatom, uzrasta 14 godina sa dijagnozom

Down-ovog sindroma, javlja se na Kliniku za dečju i preventivnu stomatologiju zbog retencije zuba 23.

Kliničkim pregledom i analizom rendgenskog snimka, zaključeno je da je neophodna terapija hirurške

fenestracije zuba 23. Aplikovana je lokalna infiltraciona anestezija nakon čega se pristupilo oslobađanju zuba

primenom elektrotoma. Nakon fenestracije, na vestibularnu površinu zuba fiksirano je „dugme“, čime se

omogućava aktivna ortodontska ekstruzija zuba.

ZAKLJUČAK:Stomatološko zbrinjavanje dece ometene u razvoju zahteva timski i multidisciplinarni

pristup,pri čemu je neophodna saradnja stručnjaka različitih specijalnosti.Osim toga,od izuzetne važnosti je i

motivisanost i saradnja roditelja kao i pacijenta.Samo takav pristup pacijentu sa posebnim potrebama može dati

kvalitetne rezultate.


__________________________________________________________________________________________________

36

PP8

FANCONI ANEMIA – PRIKAZ SLAČAJA

Marija Đurković1, Ivana Radović

2, Vesna Nedeljković

3

1Dom zdravlja „Dr Draga Ljočić“, Šabac

2Klinika za decju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

3Dom zdravlja „Dr Milenko Marin“, Loznica

UVOD: Fankonijeva anemija (FA) je najčešće oboljenje iz grupe sindroma urođene slabosti koštane srži

kod koje pored slabosti koštane srži mogu biti prisutne somatske anomalije i povećan rizik za pojavu malignih

bolesti (akutna mijeloidna leukemija, mijelodisplazni sindrom, skvamocelularni karcinom, tumori jetre, mozga).

Nasleđuje se autosomno recesivnim genima. Sa anemijom mogu biti udružene skeletne, anomalije urinarnog,

genitalnog, gastrointerstinalnog trakta, očiju, ušiju, kože, srčane mane i neurološki deficit. Sistemski uslovi i

uglavnom loša oralna higijena dovode do gingivitisa i agresivnih parodontopatija koji su najčešće oralne

manifestacije ove bolesti. Takođe se često uočavaju rekurentne afte, papilarne atrofije, smanjena salivacija,

mogu biti prisutne rotacije i transpozicije, nedostatak ili prekobrojni zubi.

PRIKAZ SLUČAJA: Na Kliniku za dečju i preventivnu stomatologija Stomatološkog fakulteta u

Beogradu, javila se pacijentkinja uzrasta šesnaest godina radi sanacije zuba u okviru pretransplantacione

pripreme. Osnovna bolest FA je dijagnostikovana 2011. godine, a u septembru iste godine izvršena je

transplantacija matičnih ćelija, ali je aplazija koštane srži kao insuficijencija grafta perzistirala. U istom centru u

oktobru je izvršena retransplantacija matičnih ćelija periferne krvi od HLA haploidentične majke.

Transplantacija je praćena velikim brojem komplikacija. Jedna je dovela do razvoja terminalne bubrežne

insuficijencije, zbog čega je devojčica od marta 2016. godine na hemodijalizi, a poslednjih mesec dana na

programu peritonealne dijalize. Pri prvom pregledu dijagnostikovano je 12 zdravih, 2 sanirana, jedan

ekstrahovan, 13 obolelih zuba i izraženi znaci zapaljenja parodoncijuma. Kao posledica komplikacija karijesa

bila je neophodna ekstrakcija 11 zuba. Pre sanacije i ekstrakcije zuba izvršena je priprema pacijenta od strane

nefrologa.

ZAKLJUČAK: Dečji stomatolozi su važan deo multidisciplinarnog tima u lečenju pacijenata obolelih

od FA, sa ciljem da se redukuje incidenca karijesa i parodontalnih oboljenja, kao i u ranoj dijagnostici oralnih

karcinoma.


__________________________________________________________________________________________________

37

PP9

PARAMETRI USPEHA U TERAPIJI DECE SA POSEBNIM POTREBAMA PRIMENOM

PEROORALNE SEDACIJE

Danijela Milojević

Dom zdravlja ,,Bela Crkva˝

UVOD: Sedacija, kao ambulatna metoda, može biti oralna, inhalaciona i intravenska. Peroralnom

primenom Midazolama kao meditamenta, ima za cilj postizanje anksiolitičkog, hipnotičko-sedativnog i

antikonvulzivnog delovanja uz stvaranje anterogradne amnezije. Stomatološka intervencija se kod ove dece vrši

uz dobijenu saglasnost nadležnog lekara u ambulatnim uslovima.

CILJ: Utvrditi procenat postignutih peroralnih sedacija na Klinici za decju i preventivnu stomatologiju,

kod tri najčešće kategorije pacijenata kod kojih se i primenjuje: uplašena deca, deca sa neurološkim i

psihijatrijskim obolenjima.

METOD: U periodu od 11.01.2016. godine do 01.03.2018. godine, izvršena je 71 perooralna sedacija.

Urađena je statistička obrada određenih parametara iz kartona za sedaciju.

REZULTATI: Od ukupnog broja izvršenih sedacija utvrđeno da je većina sedirane dece bila sa strahom

od stomatološke intervencije (71%), sa uputom od nadležnog pedijatra. Znatno manji broj sedirane dece bio je

sa nekim neurološkim oboljenjem (9%), a znatno veći sa uputom i dijagnozom od nadležnog psihijatra (20%).

Većina dece nije sarađivala sa stomatologom pre intervencije (78,5%), dok su neka pratila instrukcije (13.5%).

Mali broj dece (9%) je saradjivalo uz negodovanje, a još manji je zadovoljavajuće sarađivao (4%). Znatan broj

dece zahtevao je ručno pridržavanje roditelja (42%), nešto manji broj upotrebu otvarača usta (37%), dok je 23%

zahtevalo primenu oba elementa zaštitne stabilizacije. Petina dece (21%) nije zahtevalo primenu navedenih

pomagala. Sedacija je u najvećem broju bila blaga (64%), skoro upola manje umerena (22%), a kod 13,5% nije

postignuta. Uočene reakcije većine dece su bile plakanje uz minimalno ometanje intervencije (27%), nešto

manje i procentualno slicno je sarađivalo uz blago negodovanje (23%) i plakanje i otimanje uz ometanje

intervencije (20%). Odlična saradnja dece i odložena intervencija utvrđena je kod procentualno istog broja dece

(10%).

ZAKLJUČAK: Na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju medikamentozna perooralna sedacija

se u najvećem broju slučajeva primenjuje kod uplašene dece, koja ne sarađuju i kod koje je veliki uspeh

postignute sedacije (84%). Iako je broj pacijenata sa neurološkim i psihijatrijskim poremećajima bio

malobrojan, uspeh postignute sedacije je iznosio 100%, što ukazuje da se uspelo izbeći uvođenje u opštu

anesteziju, što je i glavni cilj primene perooralne sedacije.


__________________________________________________________________________________________________

38

PP11

ORALNA PATOLOGIJA OSOBA SA DOWN – OVIM SINDROMOM

Dušan Petrović1, Marko Jeremić

1, Ana Vuković

2, Dejan Marković

2)

1 Dom zdravlja Jagodina, Služba za stomatološku zdravstvenu zaštitu

2 Stomatološki fakultet Beograd, Klinika za dečju i preventivnu stomatologiju

UVOD: Downov sindrom (DS) je najučestaliji hromosomski poremećaj sa usporenim intelektualnim

razvojem. Učestalost ovog sindroma u ljudskoj populaciji je 1:700 živorođenih. Nastaje kao posledica trizomije

hromozoma 21. Pored zaostatka u intelektualnom razvoju karakteriše ga i usporen fizički razvoj, specifičan

izgled lica i vilica (brahiocefalija, makroglosija, hipodoncija, mikrodoncija) uz česte sistemske poremećaje

(prolapse mitralnih valvula, kongestivna srčana slabost, epilepsija) što sve treba imati na umu prilikom

planiranja stomatološkog tretmana.

METOD: Stomatološki pregledi su obuhvatili 39 osoba sa DS od oktobra 2017. godine do marta 2018.

godine, u Centru za socijalni rad – dnevni centar “Sveti Trifun” (grupa ST) (n=9) i u Školi za osobe sa

smetnjama u razvoju u Jagodini (grupa Š) (n=30).

REZULTATI: Ispitivana grupa ST je obuhvatila osobe uzrasta od 18 do 38 godina. Grupa Š je

obuhvatila decu uzrasta od 7 do 18 godina. Kod svih pregledanih pacijenata je bila u manjoj ili većoj meri

prisutna visoka učestalost parodontalnih oboljenja (80 %), hipodoncije mlečnih i stalnih zuba (95 % ), uvećanje

jezika (85%), hipoplazija gornje vilice (80 %), ortodonske nepravilnosti u vidu otvorenog zagrižaja (60 %) i

progenije (70 %). Karijea je bio zastupljen kod 90 % ispitanika. U periodu od 6 meseci kod većine (70 %) su

sprovedene mere odgovarajuće preventivne, profilaktičke i mere konzervativne terapije.

ZAKLJUČAK: Uz odgovarajući stepen saradnje roditelja i staratelja, i spremnost stomatološkog tima

na zbrinjavanje uz puno pažnje i strpljenja kod pacijenata sa Down – ovim sindromom, je moguće uspostaviti

zadovoljavajuću saradnju koja će obezbediti primenu preventivnih i profilaktički mera i održavanje i

unapređenje stanja oralnog zdravlja. Zbog specifičnosti u ishrani, koordinaciji pokreta i usporenog

intelektualnog razvoja potrebno je sprovoditi redovne stomatološke kontrolne preglede na 2-3 meseca.

https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Trizomija&action=edit&redlink=1


__________________________________________________________________________________________________

39

PP12

PACIJENT SA AUTIZMOM U STOMATOLOŠKOJ ORDINACIJI – PRIKAZ SLUČAJA

Marko Jeremić1, Ana Vuković

2

1Dom zdravlja Jagodina, Služba za stomatološku zdravstvenu zaštituStomatološki fakultet Beograd,

2Klinika za preventivnu i dečju stomatologiju

UVOD: Autizam je složeni razvojni poremećaj, čiji se simptomi obično prvi put uočavaju tokom prve 3

godine života. Nastaje kao posledica različitih faktora koji utiču na razvoj mozga, njegovu strukturu i

funkcionisanje. Ispoljava se kroz probleme u čulnom opažanju, govoru, mišljenju i razumevanju socijalnih

situacija. Ponašanje i odnos sa spoljašnjim svetom se razvija drugačije. Javlja se kod 6 od 1000 osoba.

Karakteristično je da je četvorostruko učestaliji kod dečaka nego kod devojčica.

PRIKAZ SLUČAJA: Dečak uzrasta 12 godina prvi put se javio u stomatološku ordinaciju Doma

zdravlja u Jagodini u martu 2017. godine. Zbog nemogućnosti saradnje, upućen je na Kliniku za preventivnu i

dečju stomatologiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu radi sanacije u opštoj anesteziji. Po obavljenom

zahvatu u opštoj endotrahealnoj anesteziji, pacijent je upućen u dom zdravlja u Jagodini gde je započeta

primena protokola za stomatološki rad sa decom sa autizmom. Posle prvog susreta koji je podrazumevao

upoznavanja sa sredinom i stomatologom, zdravstveno vaspitni rad i motivaciju roditelja i pacijenta naredni

kontrolni pregledi su obavljani uvek istog dana u nedelji, u određenom tačno unapred zakazanom period dana,

na svaka dva meseca, od maja 2017. godine do danas. Postepenim građenjem odnosa poverenja između

pacijenta i stomatologom i stvaranje novih navika uz veliku upornost i strpljenje stomatološkog tima i roditelja,

sprovedene su odgovarajuće preventivne, profilaktičke i konzervativne mere. Do danas nije došlo do pojave

novih karijesnih lezija

ZAKLJUČAK: Deca obolela od autizma zbog specifičnih snzornih smetnji često odbijaju raznovrsnu

hranu, zbog čega imaju jednoličnu hranu iste boje, oblika ili mirisa. Rano upoznavanje sa dečjim stomatologom

ima veliki značaj zbog formiranja adekvatnih zdravuh navika, primene preventivnih, profilaktičkih mera i rane

dijagnostike i ranog tretmana eventualno nastalih patoloških stanja u usnoj duplji. U kreiranju individualnih

programa potrebno je da učestvuju sve neposredno zainteresovane osobe: osobe sa autizmom koliko god je to

moguće, roditelji, članovi porodice, medicinsko osoblje, terapeuti i angažovani stručnjaci.


__________________________________________________________________________________________________

40

PP13

STANJE MEKIH ORALNIH TKIVA KOD DECE SA POSEBNIM POTREBAMA U

RODITELJSKOM STARANJU

Dušan Kosanović, Jelena Mandić

Klinika za dečju i preventivnu stomatologiju, Stomatološki fakultet, Univerzitet u Beogradu

CILJ: Pored inflamatornih promena gingive koje nastaju kao posledica nemogućnosti adekvatnog

održavanja oralne higijene dece sa posebnim potrebama, kod ovih pacijenata moguće je dijagnostikovati širok

spektar drugih oboljenja mekih oralnih tkiva povezanih sa specifičnostima njihovog primarnog oboljenja i

terapija koje uzimaju. Cilj ovog rada bio je ispitati stanje zdravlja mekih oralnih tkiva kod dece sa posebnim

potrebama smeštene u roditeljskom staranju.

METOD: Ispitivanje je obavljeno na Klinici za dečju i preventivnu stomatologiju, u periodu od

septembra 2015. godine do marta 2018. godine. U okviru istraživanja obuhvaćeno je 54 ispitanika, oba pola,

uzrasta od 8 do 18 godina. Pregledi pacijenata su obavljani nakon uvođenja u opštu anesteziju radi sanacije usta

i zuba, i rezultati beleženi na grafičkom obrascu mekih tkiva.

REZULTATI: Kod svih ispitanih pacijenata primećena je neka vrsta gingivitisa. Od ostalih oralnih

promena i obolenja najzastupljenije su bile povrede i keratoze mekih tkiva obraza, pre svega kod pacijenata sa

cerebralnom paralizom i autizmom (27%), a nakon toga aftozne lezije (11%)

ZAKLJUČAK: Uzevši u obzir visok nivo gingivitisa kod dece sa posebnim potrebama, neophodno je

poboljšati nivo edukacije roditelja o značaju pravilne ishrane i oralne higijene, kao i o specifičnim merama

prevencije u skladu sa primarnim obolenjem deteta


__________________________________________________________________________________________________

41

PP14

LEČENJE TRAUME ZUBA KOD PACIJENATA SA POSEBNIM POTREBAMA

Verica Toneva, Sandra Atanasova, Sanja Nashkova

Fakultet na Medicinski Nauki, Univerzitet ,,Goce Delcev” Stip

CILJ: Pregled literature mogućnosti liječenja zlomljenih zuba kod pacijenata sa posebnim potrebama.

METOD: Pregled literature koji su bogati sadržajem načina liječenja zuba koji su traumatizovani kod

pacijenata sa posebnim potrebama. Оvo je istraženo ključnim rečima ,,pacijenti sa posebnim potrebama”, ,,zubi

sa traumom”, ,,tretman” na Pub Medu.

REZULTATI: Naše istraživanje je pokazalo da postoji mali procenat mogućnosti za lečenje

traumatskih zuba kod pacijenata sa posebnim potrebama, a to su: restauracija zuba sa punjenje zuba ukoliko ima

nekompliciranoj traumi ili ekstrakciji traumatizovanog zuba ako govorimo o komplikovanoj traumi zuba i to sa

kombinovanim pristupom specijalisti iz stomatologiju i specijaliste iz medicine.

ZAKLJUČAK: Stomatolozi treba da imaju poseban pristup i lečenje kod pacijenata sa posebnim

potrebama. Ovi pacijenti koji su iz bilo kog razloga imali traumatizaciju zuba trebaju biti tretirani sa dogovor

između specijalista stomatologa i u kombinaciji sa intervencijama koje se izvode u opštoj anesteziji zbog

specifičnog načina ponašanja i općeg i oralnog zdravlja.. Pre svega, treba raditi u interesu općeg i usmenog

doba ovih pacijenata, bez obzira na to koliko je komplikovan i ozbiljan usmeni status. Samo na taj način će se

dobiti željeni cilj.


__________________________________________________________________________________________________

42


__________________________________________________________________________________________________

43

CIP – Katalogizacija u publikaciji

Narodna biblioteka Republike Srbije

ISBN 978-86-80892-03-0

CIP - Каталогизација у публикацији - Народна библиотека Србије,

Београд

616.31-056.36(048)

МЕЂУНАРОДНИ симпозијум "Орална патологија особа са посебним

потребама -

изазов за превенцију и терапију" (2018 ; Београд)

Zbornik sažetaka sa međunarodnog simpozijuma A-1-913/18 "Oralna

patologija osoba sa posebnim potrebama - izazov za prevenciju i terapiju",

30. mart 2018. godine, Beograd / [urednici Marković D.[Dejan], Vuković

A.[Ana]]. - Beograd : Udruženje dečijih i preventivnih stomatologa Srbije,

2018 (Beograd : Cobalt Blue). - 40 str. : ilustr. ; 28 cm

Kor. nasl. - Na vrhu nasl. str.: Srpsko lekarsko društvo, Akademija

medicinskih nauka. - Na spor. nasl. str.: Abstract book of the

International Symposium "Oral pathology of patients with special care needs

- a challenge for prevention and treatment", 30th March 2018, Belgrade. -

Apstrakti na srp. i engl. jeziku. - Tiraž 100. - Bibliografija uz pojedine

apstrakte.

ISBN 978-86-80892-03-0

a) Уста - Болести - Особе са посебним потребама - Апстракти

COBISS.SR-ID 262448652

Documents

Srpsko lekarsko društvo Akademija medicinskih nauka ...udps-srb.org/wp-content/uploads/2018/04/zbornik-sazetaka-medjunarodni... · dr Hilde Nordgarden, Nacionalni centar za oralno