Sprawiedliwiwśródnarodówświata – PolacyratującyŻydóww

czasachIIwojny

Sprawiedliwiwśródnarodówświata

• „SprawiedliwywśródNarodówŚwiata”totytułhonorowy,przyznawanyprzezInstytutYadVashemwJerozolimieodroku1963.Wśródponad22tysięcyosóbz44państw,któredokońcaroku2007tytułtenotrzymały,największą,ponad6-tysięcznągrupęstanowiąPolacy.Wstępnebadanianadtymiosobamipokazują,iżwiększośćstanowililudzieniezamożniisłabowykształceni,kierowanimotywacjamihumanitarnymi.

Najważniejszezagadnienia

• Sprawiedliwiwśródnarodówświata• RóżnepostawyPolakówwobeckwestiizagładyŻydów

• PostaćIrenySandlerowejijejdziałalność• RolakościołakatolickiegowpomocyŻydom• RadaPomocyŻydomŻegota• SprawaJedwabnego

RóżnepostawyPolakówwobeckwestiizagładyŻydów

• Żydzi polscy zachowali przez wieki swójnarodowy i religijny charakter, oraz odrębnątradycję, a jednocześnie brali czynny udział wgospodarczym i kulturalnym rozwoju kraju.

• Sytuację tę przerwał wybuch II wojnyświatowej. Polacy stali się świadkaminajwiększej zbrodni ludobójstwa w historii.

Szoa

Wiosną1942r.rozpoczętoprzygotowaniadodokonaniamasowegomorduludnościżydowskiejpodkryptonimem„AkcjaReinhardt".JejcelembyłowymordowanieŻydówzamieszkującychpięćdystryktówGeneralnegoGubernatorstwa- lubelski,lwowski,krakowski,warszawskiiradomski.Wczasietrwaniaakcjiuruchomionopotężnefabrykiśmierci- obozywOświęcimiu,Sobiborze,Bełżcu,MajdankuiTreblince.

AuschwitzBirkenau

AuschwitzBirkenau

Szoa

• MasowaZagładaŻydówrealizowanabyławlatach1942- 1944,awszczególnościodwiosny1942dojesieni1943r.LiczbapolskichŻydów,którzyzginęliwlatachokupacjiniemieckiejwPolsce- wgettach,obozachpracy,obozachkoncentracyjnych,szacowanajestnaprzeszło3milionyosób.Setkisztetli,wsiimiastgdzieŻydziżyliwciąguwielupokoleń,uległocałkowitejzagładzie.

PolscysąsiedziwobecprześladowanychŻydów

• Wielużydówszukałoratunkuwucieczce• RóżnebyłypostawyPolakówwobecŻydów:odbezinteresownejpomocy,przezpłatnąpomoc,odmowępomocy,obojętność,dopostawszkodzących:szantaż,wydanie,mordy

• Tymwiększaistniejewięcpotrzebawyróżnieniapostawtychosób,któremimowszystkozdecydowałysięzaryzykowaćiwyciągnąćpomocnądłońkuprześladowanymŻydom.

• Baćsięnależałokażdego- gestapowca,żandarma,sąsiada,dozorcy,administratoraczyinkasentazgazowni.Oniwszyscystanowiliniebezpieczeństwo,bokażdymógłprzecieżdonieśćnaŻyda.

Kolaboracja

• Niemałobyłokolaborantówbezpośrednioipośredniopomagającychwrealizowaniuplanu„ostatecznegorozwiązaniakwestiiżydowskiej."Władzeokupacyjnestosowaływszerokimzakresiedemoralizującebodźcematerialneipropagandowe.Namurachmiastrozlepianebyłyplakatyzohydzającewróżnysposóbludnośćżydowską.

• ZawskazaniemiejscagdzieukrywalisięŻydzi,obiecywanoróżnenagrodywpostacipieniędzy,zezwoleńnaubójbydła,dodatkowychprzydziałówżywnościowychitp.

PostaćIrenySandlerowejijejdziałalność

IrenaStanisławaSendlerowa

zdomuKrzyżanowska,ps.„Jolanta”(ur.15lutego1910wWarszawie,zm.12maja2008tamże)– polskadziałaczkaspołecznaicharytatywna,od1942członekRadyPomocyŻydom,SprawiedliwywśródNarodówŚwiata.DamaOrderuOrłaBiałegoiOrderuUśmiechu.

https://www.youtube.com/watch?v=OUUvNsAF-QgW2009roku Irlandzki muzyk AJLonergan oraz zespół SixteenDeadMenupamiętnił Irenę Sendler wutworze „Irena”na płycie „Don’tBoastDopamine”

• IrenaSendlerowa,kobieta,którawczasieIIwojnyświatowejuratowałaok.2500żydowskichdzieci.• PrzemycałajezwarszawskiegogettaiprzywspółpracyzorganizacjąŻegotaumieszczałapodzmienionymi

nazwiskamiwpolskichrodzinachzastępczych,wsierocińcachlubklasztorach.• IrenaSendlerowastworzyłazaszyfrowanąkartotekęukrywanychdzieci.Nawąskichkarteczkachzapisywała

prawdziweifałszywenazwiskodzieckaorazadres,podktórymzostałoaktualnieumieszczone.Karteczkiprzechowywaławsłojachzakopanychwogrodzie.Tawyjątkowakartotekanazwana„ListąSendlerowej"przetrwaławojnęidziękitemuwielezocalałychdzieciodzyskałoswojążydowskątożsamość.

• Podkoniec1943rokuzostałaaresztowanaprzezgestapo,byłatorturowananaPawiakuiskazananaśmierć.CzłonkomŻegotyudałosięprzekupićniemieckiegooficeraiwydostaćjązaresztu.Podprzybranymnazwiskiem,ukrywającsięprzedgestaponiezaprzestałaswejmisjiiwdalszymciąguratowaładzieci.

• Powojnietakżezajmowałasięopiekąspołeczną,organizowałasierocińce,domystarców,ośrodkipomocydlasamotnychmatek.JednakzewzględunaswąwojennąprzynależnośćdoAKniemiaławpowojennejPolscełatwegożycia.Byłanawetaresztowanaipoddanabrutalnemuprzesłuchaniu.Wwieku57latzmuszonojądoprzejśćnaemeryturęiusunięciasięzwcieńżyciapublicznego.PolskaLudowazapomniałaoniejiojejheroicznejpostawiepodczaswojny.

• Naródżydowskipamiętałjednakjejzasługi.W1965rokuzostałaodznaczonanajwyższymmedalemizraelskimprzyznawanymnie-ŻydomSprawiedliwywśródNarodówŚwiata.Medalodebraław1983r.kiedyotrzymałapaszportimogławyjechaćdoIzraela.W1991rokuotrzymałahonoroweobywatelstwoIzraela.

• W2003r.zostałaodznaczonaprzezprezydentaAleksandraKwaśniewskiegoMedalemOrłaBiałego• DwukrotniewysuwanojejkandydaturędoPokojowejNagrodyNobla,w2003i2007roku.Niebyłajednak

zadowolonaztychwyróżnień,dużoważniejszybyłdlaniejOrderUśmiechu,któryprzyznanojejw2007rokuibyłajegonajstarsząlaureatką.

• Od2006r.zramieniaamerykańskiejfundacji"LifeInaJar"orazMinisterstwaSprawZagranicznychzostałaustanowionanagrodaim.IrenySendlerowej"Zanaprawianieświata",któraprzyznawanajestnauczycielomuczącymiwychowującymmłodzieżwduchutolerancjiiposzanowaniainnych.

• IrenaSendlerowazmarła12maja2008r.wwieku98lat.Dosamegokońcaopiekowałasięniąkobieta,którąjakoniemowleuratowałazwarszawskiegogetta.

RolakościołakatolickiegowpomocyŻydom

• W1939wPolscebyło21diecezjirzymskokatolickich.Siedemznichpozostałobezbiskupówordynariuszy,którzy:zostalizamordowani;przebywalinaemigracji,byliinternowani,wydalenizdiecezjilubzostalizmuszeniopuścićdiecezje.Napozostałych14biskupówdiecezjalnychlubadministratorów-12biskupówbyłozaangażowanychwpomocludnościżydowskiej.

• Zachowałasięlistaduchownych,którymabpSapiehaudzieliłpozwolenianawystawianiefikcyjnychmetrykŻydomlubnaudzieleniechrztujeślisamizechcą.Dziękitemuwieleosóbmogłowyrobićsobiedokumentytożsamości(m.in.jedenastoosobowarodzinaKleinmann).

Księżaizakonnicy/cewśródsprawiedliwych

Księża,zakonnicyorazsiostryzakonneukrywałyŻydówwklasztorach,naplebaniach,zaangażowanebyływpomochumanitarnąorazwystawianiefałszywychaktówchrztuorazmetrykurodzeniaponieważnamocykonkordatuz1925rokuparafiekatolickiepełniłyrównocześniefunkcjedzisiejszychUrzędówStanuCywilnego.

PiusXIIpapieżnazistów• Ówczesny papieżPiusXIIjużodpoczątkuswojegopontyfikatu

negatywnieodnosiłsiędoreżimukomunistycznegoipotępiałgowielokrotniewswoichprzemówieniachiencyklikach.

• Niebyłoonjednakrówniekonsekwentnywobecnazistów.Przypiętamuprzezśrodowiskamocnokatolickiełatkawielkiegoobrońcyżydówiwroganazizmuniemawielewspólnegozprawdziwąhistorią.

• Dowody,któreniejakoobalajątakiobrazpapież,jakicałegokościoła,któryrzekomoaktywniesprzeciwiałsięnazistom,todokumenty,któreukazałysięwroku1947.

• WtymwłaśnierokuAmerykaninVincentLaVista,pracowniksłużbbezpieczeństwasporządziłtajnyraport, któryprzedstawiałtajneoperacje kościołaiichprzebieg.Niezwykleważnyjestfakt,iżoperacjeodbywałysiępodpełnymprzyzwoleniem papieża.

• Jednymzkluczowychelementówjakiezawierał tajnyraportbyłyinformacjeoorganizacjiODESSA.Dotegoconiezwykleistotne okazałosię,żejednymznajczęstszychmiejscucieczekNazistówbyłRzym.

RadaPomocyŻydomŻegota

• RadaPomocyŻydomprzyDelegacieRząduRPnaKraj– polskahumanitarnaorganizacjapodziemnadziałającawlatach1942-1945,jakoorganpolskiegorządunauchodźstwie,którejzadaniembyłoorganizowaniepomocydlaŻydówwgettachorazpozanimi.RadadziałałapodkonspiracyjnymkryptonimemŻegota.

Nazwa

NazwaŻegotawymyślonaprzezZofięKossak-Szczucką,pochodziodimieniajednegozkonspiratorówwIIIczęściDziadów.

DziałalnośćŻegoty• OkupacyjneprawoniemieckiewPolsceprzewidywałokaręśmiercidlaosób

ukrywającychŻydów,dlategoznalezienieschronieniadlanichniebyłołatwe.Dziecibyłyniejednokrotnieukrywaneuprzybranychrodzin,wpublicznychdomachsierotiinnychtegotypuinstytucjach.Rodzinyukrywającedzieciotrzymywałyśrodkinaichutrzymanie.WsamejWarszawiedziecięcyoddziałŻegoty,prowadzonyprzezIrenęSendlerowąopiekowałsię2500dziećmiżydowskimiprzemyconymizwarszawskiegogetta.Uciekinieromzapewnianorównieżopiekęmedyczną.

• Żegotawewspółpracyzewspólnotamizakonnymi,międzyinnymimarianamiiurszulankami,zaopatrywałaŻydówwkatolickiemetrykichrztu,którepomagałyimocaleć.WydanoŻydomokoło60tysięcyfałszywychdokumentów.

• WczasiewojnyŻegotabyłajedynąpodziemnąorganizacją,którabyłaprowadzonazarównoprzezŻydów,jakinie-Żydów,zwieluśrodowiskpolitycznych.Jakojedynazdołałateż,pomimoaresztowanianiektórychjejczłonków,utrzymaćdziałalnośćprzezdługiczasipomagaćŻydomnawieleinnychsposobów.

SprawaJedwabnego

• PogromwJedwabnem– masowemorderstwodokonaneprzezgrupęconajmniej40PolakówzamieszkującychmiastoJedwabne[a]nakilkusetŻydachzamieszkującychtomiastoijegookolice10lipca1941[1]zinspiracjiniemieckiej,wczasieniemieckiejokupacjiPolski.Wwynikuzbrodnizginęłoconajmniej340osób,zczegookoło300zostałożywcemspalonychwstodole

• Podokonaniuzbrodni,sprawcyiinneosobyzrabowałydobytekzamordowanych.PozostałaczęśćmieszkańcówJedwabnegozachowałasiębierniewczasiemorderstwairabunków.

PomnikwJedwabnem

• Filmy• DzieciIrenySandlerowej• Pokłosie