1

SADRAJ:

1SADRAJ:

21. UVOD

32. BRZINA

42.1. Odnos brzine i snage

52.2. Brzinska barijera

62.3. Metode poveanja brzine

82.4. Testovi brzine

92.5. Sredstva (vebe) za poboljanje brzine

92.5.1. Latentno vreme motorne reakcije

92.5.2. Brzina pojedinanog pokreta

92.5.3. Brzina frekventnih pokreta

113. ZAKLJUAK

12Literatura:

1. UVOD

Ova sposobnost se ispoljava u raznovrsnim aktivnostima, a najvie u sportu. U nekim sportovima kao to su npr. sportske igre, brzina na odreen nain doprinosi ostvarenju rezultata u sprezi sa drugim sposobnostima, a brzina moe i da predstavlja sutinu odreene sportske grane kao to je sprint (atletika, biciklizam, plivanje, veslanje, brzo klizanje i sl.).

Prema tvrenju mnogih autora, brzina je veoma mnogo genetski odreena. Na pojedine elementarne oblike brzine vebanjem se manje ili vie moe uticati. Najmanje se moe uticati na poboljanje latentnog vremena motorne reakcije i na brzinu pojedinanih pokreta, a neto vie se moe uticati na frekvenciju pokreta. 2. BRZINABrzina kao motorika sposobnost nije jednoznano odreena i najee se svodi na 3 ili 4 oblika njenog ispoljavanja:1. latentno vreme motorne reakcije;

2. brzina pojedinanog pokreta;

3. frekvencija pokreta;

4. sprinterska brzina.

Oblici ispoljavanja brzine su specifini i malo utiu jedni na druge.U sportskim aktivnostima ispoljavanje razliitih oblika brzine najee se javlja u kombinaciji. U sportskim igrama javljaju se oblici brzine: brzina reagovanja kod hvatanja lopte u npr. koarci, zatim brzina pojedinanog pokreta kod promene smera voenja lopte i frekvencije pokreta kod voenja lopte u tranju dodavanju, bacanju lopte i sl.

LATENTNO VREME MOTORNE REAKCIJE veoma je u maloj meri podlono poboljanju. Ova reakcija bitna je u mnogim sportovima, naroito u sprinterskim trkama, ali i u sportskim igrama i borilakim sportovima. Veliki znaaj za brzinu reakcija ima koncentracija panje.BRZINA POJEDINANOG POKRETA bitna je u boksu, karateu, maevanju, stonom tenisu i dr. Ona zavisi od godina ivota, pola, eksplozivne snage i gipkosti, koordinacije, kinestezije i koncentracije panje, od duine miia, odnosa sporih i brzih miinih vlakana u miiu. Brzina pojedinanog pokreta rukom ne znai i brz pokret nogom kod iste osobe. Znai, nema univerzalno brzih ljudi. Po nekim strunjacima brzina pojedinanog pokreta se ne moe znaajnije poveavati, dok se po drugima ona donekle moe poveavati prvenstveno narastanjem nivoa snage.BRZINU FREKVENTNIH POKRETA moemo podeliti na: pokrete istih amplituda (biciklizam) i pokrete razliitih amplituda (plivanje, tranje).

Faktori od kojih zavisi brzina frekventnih pokreta su:

reaktivnost nervnog sistema;

brzina miine kontrakcije;

koordinacija pokreta;

brzina protoka informacija kroz CNS;

brzina zamaranja nervnih centara;

koncentracija panje;

morfoloke karakteristike;

Najvei prirast frekventnih pokreta je izmeu 8. i 12. godine ivota.U veini sportskih aktivnosti radi se o kombinaciji oblika ispoljavanja brzine. Primer je sprintersko tranje u kome se prvo ispoljava latentno vreme motorne reakcije (start). Zatim je bitna brzina pojedinanog pokreta (prvi korak sa starta), a zatim frekvencija pokreta (uestalost pokreta na distanci). U fazi nakupljanja brzine, startno ubrzanje je veoma bitno, a ono je odreeno vie eksplozivnom snagom, a manje brzinom kao motorikom sposobnou.2.1. Odnos brzine i snage

Za poveanje brzine nekog pokreta, koriste se u osnovi dva naina:

1) poveanje maksimalne brzine i

2) poveanje maksimalne snage.

Iz prakse je poznato da je teko postii bitno poveanje maksimalne brzine, dok se poveanje snage reava lake. Zbog toga se za poveanje brzine veoma mnogo koriste vebe snage.Vebe snage u funkciji poveanja brzine pokreta, reavaju u osnovi dva zadatka:

1) poveanje maksimalne statike snage miia i

2) poveanje sposobnosti za ispoljavanje velike snage brzim pokretima (dinamika snaga), prvenstveno eksplozivna snaga.

Aktivnosti u kojima se manifestuje snage deluju pozitivno na brzinu samo onda kada se snaga poveava u onom pokretu (kretanju) u kome se eli ispoljiti najvea brzina. Na primer, kod plivaa rad na ,,suvom'' na snazi nije u vezi sa maksimalnom snagom zaveslaja u vodi, pa ni sa brzinom plivanja. Meutim, ukoliko se na ,,suvom'' vre pokreti i kretanja analogno onima u plivanju (leei na grudima razvlaiti ekspander ili gumu pokretima kao zaveslaj u plivanju) ili vebati na specijalnom trenaeru, pokazuje se vea zavisnost izmeu snage i brzine plivanja.

2.2. Brzinska barijera

U stvaranju motorikih navika, metod ponavljanja ima dominantnu ulogu. Mnogobrojna ponavljanja (na stotine, pa i hiljade puta) vode stvaranju motorikog dinamikog stereotipa i zbog toga nastaje stabilizacija kretanja, tzv. ,,brzinska barijera'', odn. zastoj u razvoju brzine kretanja. Dinamiki stereotip je u stvari model kretanja stvoren u kori velikog mozga. Pri tome, dolazi ne samo do prostorne, nego i vremenske stabilizacije (brzine i frekvencije kretanja), odn. do ,,brzinske barijere''. Stabilizacija brzine ometa znatnije poveanje brzinskog potencijala. Jednoobrazni rad, monotoni trening, trening sa ustaljenim sredstvima (vebama), sa ustaljenim optereenjem, sa zahtevima da se aktivnosti izvode vrlo esto do maksimuma, vode stvaranju brzinske barijere. Borba protiv brzinske barijere moe se voditi na nekoliko naina. Treba razlikovati borbu protiv brzinske barijere u treningu poetnika i vrhunskih sportista. Kod poetnika dosta siguran put je to kasnija sportska specijalizacija nakon prethodne svestrane fizike pripreme sprovoene u toku vie godina. Kod sportista postoje dva puta protiv brzinske barijere i to:a) metod razaranja brzinske barijere i

b) metod gaenja brzinske barijere.

Metod razaranja brzinske barijere ogleda se u stvaranju uslova da se radi u olakanim okolnostima, npr. tranje niz padinu, niz vetar, tranje sa ubrzanjem, bacanje lakih sprava, hendikep trke i sl.

Metod gaenja se zasniva na prestanku treninga na odreeno vreme, naroito specifinog treninga. Preporuljiva je i promena aktivnosti (npr. sprinter atletiar treba da igra hokej, da klie, da igra koarku, da pliva i sl., da radi na poveanju snage), pa ak moe da se da i pasivan odmor sa promenom mesta boravka, odlazak na more, u planinu i sl. I pored negativnog efekta na tehniku izvoenja (zbog pauze), u praksi su se ovi metodi pokazali delotvornim i posle nekoliko nedelja i meseci, rezultati su se popravili.2.3. Metode poveanja brzine

U osnovi, za poveanje brzine koriste se iskljuivo aktivnosti koje se obavljaju maksimalnom brzinom uz uslov da se zadovolje tri zahteva:1) Tehnika kretanja mora biti tako izgraena da omoguava maksimalnu brzinu.

2) Sportista mora do automatizma da ima usavrenu tehniku kretanja.

3) Trajanje aktivnosti mora biti usklaeno sa brzinom kretanja, odn. ne sme da traje due od desetak sekundi.Najvaniji metod za poboljanje brzine je metod ponavaljanja. Komponente optereenja bi trebalo organizovati na sledei nain:

1) Trajanje aktivnosti, tj. duina deonice mora biti tolika da se brzina kretanja na kraju deonice ne smanjuje.

2) Intenzitet rada (brzina kretanja) mora biti maksimalna.

3) Trajanje odmora toliko da se omogui relativno potpuni oporavak od prethodnog optereenja (moe se odrediti i individualno).

4) Karakter odmora nakon brzih kretanja po pravilu treba da je aktivan i to uglavnom korienjem aktivnosti malog intenziteta koje aktiviraju iste miine grupe, radi odranja razdraljivosti CNS na relativno visokom nivou.

5) Broj ponavljanja deonice u serijama do 4-5, tako da ukupan obim brzinskog rada ne jednom treningu vrhunskih sprintera treba da je 1500-1600 m, rasporeen po deonicama.

U metodici primene vebi brzine treba se pridravati sledeih uputstava:

Pre primene vebi brzine obaviti dobro zagrevanje i razgibavanje.

Pre prelaska na rad na brzini uraditi nekoliko pripremnih vebi brzine (skip, doging, poskoci, ubrzanja i sl.).

Broj ponavljanja vebi brzine treba da je mali, 4-5 u seriji.

Odmori izmeu ponavljanja vebi brzine treba da su dugi, da se sportista potpuno odmori (ali da se ne ohladi), da bi mogao da ponovi maksimalnim intenzitetom odreenu deonicu.

Posle obavljene deonice uraditi vebe vebe rastezanja i labavljenja.

Koncentrisati se na izvoenje vebe maksimalnim intenzitetom (brzinom). Vebe za brzinu (maksimalan intenzitet) primenjivati 1-2 puta nedeljno.

Vebati sve oblike ispoljavanja brzine (latentno vreme motorne reakcije, brzina pojedinanog pokreta, frekvencija pokreta), na posebnim trenaerima. Paralelno sa radom na brzini raditi na snazi i na brzinskoj izdrljivosti.

2.4. Testovi brzine

Poto je brzina sastavljena iz vie vrsta brzine, to emo prikazati i bateriju testova za pojedine vrste brzine.

a) Testovi brzine reakcije:

brzina reakcije na vizuelni signal na reakciometru;

brzina reakcije na auditivni signal na reakciometru;

Kararov tap.

b) Testovi brzine pojedinanog pokreta:

direktan udarac rukom u registrator brzine;

direktan udarac nogom u registrator brzine.

c) Testovi frekvencije pokreta (alternativni pokreti):

taping nogom; taping rukom;

taping nogama o zid.

d) Testovi sprinterske brzine:

tranje na 20 m leteim startom;

tranje na 30 m iz visokog i niskog starta;

tranje na 50 m iz visokog i niskog starta;

tranje 4 puta 15 m.

2.5. Sredstva (vebe) za poboljanje brzine

Vebe za poboljanje brzine bie sistematizovane prema oblicima ispoljavanja brzine.2.5.1. Latentno vreme motorne reakcije Vebe reagovanja na zvune i vizuelne signale (npr. na aparatu se upali svetlo, a sportista treba da to bre pritisne dugme). to bre reagovanje (startovanje) iz npr. niskog starta, davanjem znaka pitaljkom ili startnim pitoljem.

Igra ,,petlia''.

Igra odbijanja udarcima u ake (igra se u paru).

Veba stoji u uspravnom stavu pogleda uperenog ravno ispred sebe. Loptu dri iza lea (na zadnjici) i izbacuje je obema rukama ispred sebe, a cilj je da loptu uhvati rukama ne podiui pogled unazad.2.5.2. Brzina pojedinanog pokreta Udarac ili udarci rukama (direkt) kao u boksu u toku 3 - 8 s. Udarci nogama naizmenino u suner u toku 3 8 s. Naizmenini udarci nogom rukom to bre. Sve pokrete rukom nogom izvoditi u raznim pravcima, ali uvek maksimalnom brzinom.2.5.3. Brzina frekventnih pokreta

Brzi udarci (direktni) rukama u seriji od 10-20 udaraca.

Skip (visoko dizanje kolena) u mestu u trajanju od 10 s.

Dog nisko gaenje u mestu u trajanju od 10 s.

Naizmenini rad rukama nogama (udarci kao direkti rukama, visoko podizanje kolena) do 10 s. sprintevi letei (10, 20, 30, 40, 60, 80 m). Tranje niz padinu (niz brdo), niz vetar.

Hendikep trke (davanje prednosti od 2-3 m) i nastojanje da partner koji je ispred utekne, a da ga onaj stigne.

Sprintovi sa ,,vuom'' (ispred trkaa je bicikl ili automobil), koji poveava brzinu kretanja, a sportista nastoji da ga stigne.3. ZAKLJUAKU veini sportskih aktivnosti radi se o kombinaciji oblika ispoljavanja brzine. Primer je sprintersko tranje u kome se prvo ispoljava latentno vreme motorne reakcije (start). Zatim je bitna brzina pojedinanog pokreta (prvi korak sa starta), a zatim frekvencija pokreta (uestalost pokreta na distanci). U fazi nakupljanja brzine, startno ubrzanje je veoma bitno, a ono je odreeno vie eksplozivnom snagom, a manje brzinom kao motorikom sposobnou.

U sportskim igrama javljaju se oblici brzine: brzina reagovanja kod hvatanja lopte u npr. koarci, zatim brzina pojedinanog pokreta kod promene smera voenja lopte i frekvencije pokreta kod voenja lopte u tranju dodavanju, bacanju lopte i sl.Literatura:1. ANTROPOMOTORIKA (Prof. dr ORE NIIN, mr VIDOSAV LOLI, prof.)PAGE 1