Społeczeństwo wielokulturowe

we współczesnym świecie

Małgorzata Kułakowska 15 marca 2012

Plan, czyli o czym będziemy mówić?

Wielokulturowe społeczeństwo = ?

Kultura

tożsamość kulturowa etniczność

religia

I na koniec podsumujemy

Odwiedzimy Wielką Brytanię

język

Kultura – okiem socjologa - właściwy dla członków danej zbiorowości sposób życia, obowiązujący wzorzec działania i myślenia; - historycznie wytworzony system wzorców życia, które skłonii są podzielać wszyscy członkowie jakiejś zbiorowości - to wszystko co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności

Autorskie zachowanie Zachowania zaczerpnięte ze społeczności

Picie kawy z cytryną Nie wychodzenie z domu w piżamie

Nazywanie kogoś pieszczotliwie „krogulcem”

Jedzenie nożem i widelcem

Noszenie zgubionego guzika na szczęście

Rozmowa po polsku

Piotr Sztompka

Wielokulturowość = ? Tadeusz Paleczny, Interpersonalne stosunki międzykulturowe

„Wielokulturowość rozpatruje się aktualnie najczęściej w kontekście państwowo-narodowym, jako rzeczywisty układ zależności grup kulturowych pozostających ze sobą w wzajemnych związkach, (…) [jednak] może być [ona] rozpatrywana [również] w wymiarze zależności mikrospołecznych, w granicach wspólnoty sąsiedzkiej, jednego budynku mieszkalnego, zajmowanego przez rodziny wywodzące się z różnych grup kulturowych, dzielnicy miejskiej, względnie jednorodnego getta etnicznego czy rasowego….”

wieloznaczność wielokulturowości

- Wielokulturowość czy multikulturalizm?

Opis rzeczywistości czy jej ocena?

W tym ujęciu wielokulturowość to: „współwystępowanie na tej samej przestrzeni (albo w bezpośrednim sąsiedztwie bez wyraźnego rozgraniczenia, albo w sytuacji aspiracji do zajęcia tej samej przestrzeni) dwóch lub więcej grup społecznych o odmiennych cechach dystynktywnych: wyglądzie zewnętrznym, języku, wyznaniu religijnym, układzie wartości itd., które przyczyniają się do wzajemnego postrzegania odmienności z różnymi tego skutkami”

[Marian Golka]

Wielokulturowość jako opis rzeczywistości, czyli podejście deskryptywne

Wielokulturowość czy multikulturalizm?

„Wielokulturowość to fakt istnienia wielu kultur i świadomość takiego stanu rzeczy, a multikulturalizm to normatywna odpowiedź na wielokulturowość;

[Michał Buchowski]

„Jako termin normatywny wielokulturowość oznacza aprobatę dywersyfikacji społecznej, wyrażonej w prawie gwarantującym odmiennym grupom kulturowym szacunek i uznanie, lub w aprobacie korzyści, jakie wypływają z różnorodności moralnej i kulturowej dla całego społeczeństwa”

„Wielokulturowość (multiculturalism) to pogląd, że kultury mniejszościowe powinny mieć jak największą reprezentację w instytucjach prawnych, politycznych i edukacyjnych”

[Roger Scruton] “jako multikulturalizm rozumieć zatem będę polityczną integrację (accommodation) społeczności imigranckich w krajach zachodniej Europy”

[Tariq Modood]

[Andrew Heywood]

Możliwe odpowiedzi na zjawisko wielości i inności…

[Andrzej Szahaj]

1) podejście wynikające z przekonania, że istnieje „Jedynie Słuszny Standard Wszystkiego”, ujmujące wielokulturowość i wszelką odmienność w kategoriach dewiacji;

2) po drugie, ujęcie postulujące tolerowanie odmienności jako wybór mniejszego zła wobec alternatywy zwalczania jej przemocą;

3) po trzecie, postulat akceptowania różnic, odnajdywania korzyści z nich płynących, przy zachowaniu jednak „przekonania o wyższości pewnych przekonań, które się samemu żywi, nad przekonaniami innymi”

4) stanowisko czwarte, celebrujące odmienności i różnice, a wręcz dążące do ich multiplikacji.

Szahaj stanowisko trzecie i czwarte zdaje się wiązać z filozofią multikulturalizmu, z tym, że pierwsze z nich nazywa bliską mu wersją umiarkowaną, zaś ostatnie odrzuca jako niewiarygodne

Pojęcia tożsamości i kultury A. Giddens, “mówiąc ogólnie, tożsamość odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją sami siebie i co ma da nich znaczenie (...) - do najważniejszych źródeł tożsamości należą: 1) płeć 2) orientacja seksualna 3) narodowość lub etniczność 4) klasa społeczna (zawód) P. Sztompka, “tożsamość zbiorowa: poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami pewnej zbiorowości wyrażane subiektywnie sformułowaniem “my”, któremu towarzyszy świadomość odrębności od osób z zewnątrz, określanych jako “oni”

Kim jestem?

Mam na imię Małgorzata

kobietą

wykładowcą

badaczem Ciotką i córką

Polką

„czynnikiem, który w coraz większym i istotniejszym stopniu decyduje o złożoności i pluralizmie społeczeństwa nie jest fakt pochodzenia rasowego bądź narodowego, ale tożsamość kulturowa ich członków”

[T. Paleczny]

Tożsamość kulturowa czyli?

„Tożsamość kulturowa ma wielorakie oblicze, - wyraża się w spontanicznej identyfikacji ze wspólnotą

lokalną, regionalną, narodową, językową, z charakteryzującymi tę wspólnotę wartościami moralnymi i estetycznymi;

- w sposobie przyswajania tradycji, obyczajów, wzorów i modeli życia, w poczuciu więzi ze wspólnym losem i jego przemianami,

- w obliczu indywidualnego >>ja<< w >>ja<< zbiorowym, utrwalającym jego obraz” [I. Wojnar]

Multikulturalizm jako filozofia polityczna zdaje się sugerować bardzo określoną wizję kultury jako organicznej całości charakterystycznej dla danej społeczności W zależności od kontektu nacisk będzie położony na: - Język - Religię - Etniczność ('kryteria rasowe')

kategorie 'etniczności' oraz 'rasy' oraz religijność

- niejednoznaczność tych kategorii - po co zbierać takie informacje?

'Rasa' – jako wyróżnione kulturowo różnice biologiczne, zaś etniczność odnosi się „do kulturowych praktyk i zapatrywań” [Anthony Giddens]

Grupy etniczne – czyli grupy społeczne wyróżniające się poprzez swoje praktyki kulturalne i obdarzone świadomością swojej inności - w praktyce brytyjskiej administracji przywoływane takie elementy jak: - wspólne dziedzictwo, - pamięć o wspólnej przeszłości, - wspólne symbole kluczowe dla grupowej tożsamości - wygląd fizyczny, - subiektywna identyfikacja, - poczucie przynależności kulturowej oraz religijnej, - czy poczucie społecznego wykluczenia. Dane uzyskiwane ze spisów powszechnych oparte o subiektywną identyfikację respondenta wyrażoną poprzez wybranie jednej z zaproponowanych opcji.

Ethnic group statistics – A guide for the collection and classification of ethnicity data, The Office for National Statistics Web Site 2003, pozyskany 24 stycznia 2009 roku, http://www.statistics.gov.uk/about/ethnic_group_statistics/

Jak pytać o religię? - Jaka jest Pani/Pana religia; - Jaka jest Pani/Pana religia, nawet jeśli Pani/Pan obecnie nie praktykuje? - Czy postrzega Pani/Pan siebie jako wyznawcę jakiejkolwiek religii? - Do jakiej religii, wyznania czy organizacji Pani/Pan przynależy? - W obrębie jakiej religii, wyznania czy organizacji został/a Pan/Pani wychowany/a

Język

- Środek komunikacji - Symboliczny przewodnik po kulturze

Język danej zbiorowości ludzkiej (która mówi i myśli w danym języku) jest organizatorem jej doświadczenia i kształtuje dzięki temu jej „świat” oraz „społeczną rzeczywistość”

- w społeczeństwie wielokulturowym w grupach mniejszości kulturowych wiele osób chce zachować pierwszy język nie tylko dlatego, że może się nim łatwiej porozumiewać w rodzinie, ale dlatego, że funkcjonuje on jako centralny element ich dziedzictwa kulturowego, jako czynnik nabywania pierwszych warstw tożsamości poprzez naśladownictwo i naturalną identyfikację

Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej

Przypadek brytyjski - O jakich grupach kulturowych możemy mówić?

Geoffrey M. Golia

Mozaika społeczna Zjednoczonego Królestwa - kategorie zastosowane podczas ostatniego spisu powszechnego w Zjednoczonym Królestwie: płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, miejsce zamieszkania, kraj urodzenia, tożsamość narodowa, grupa etniczna, wyznanie (opcjonalnie), obywatelstwo, kwalifikacje, zatrudnienie - jeśli chodzi o grupę etniczną to wybór pomiędzy: Białym, osobą z grupy mieszanej, (brytyjskim) Azjatą, (brytyjskim) Czarnym, lub osobą z innej grupy etnicznej... - jeśli chodzi o religię, wybór pomiędzy: chrześcijaninem, buddystą, hindusem, żydem, muzułmaninem, sikhem, lub wyznawcą innej religii

../../../idzie nowe/IN/publikacja/karta 2011 Anglia.png

Grupy religijne Grupy religijne na terytorium Wielkiej Brytanii (GB) na podstawie spisu powszechnego z roku 2001

Źródło: Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;' Focus on Religion, Office for National Statistics, October 2004

Współczynnik różnorodności etnicznej

Źródło:Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;

jaka jest obecnie brytyjska wielokulturowość? Główne wyznaczniki - kontrowersyjne ujęcie etniczności skorelowanej z kryteriami 'rasowymi' - religijność – nacisk położony na religie niechrześcijańskie, zwłaszcza islam - wątki imigracyjne, postkolonialne

Podsumowanie - Kultura rozumiana jako całość wytworów ludzkich,

Wytwory materialne – narzędzia, broń, domy, warsztaty pracy,

obiekty kultowe, formy zarządzania, prawa, dzieła sztuki itp.; Całość wspólnotowych wytworów mentalnych i duchowych – a

więc systemy symboli, idei, wierzeń, wrażeń estetycznych, wartości itp. oraz różnych form zachowania by wymienić tylko instytucje, grupy, rytuały, sposoby organizowania się itp.;

- Wielokulturowość rozumiana jako współwystępowanie na tej samej przestrzeni dwóch lub więcej grup społecznych różniących się od siebie i swojej odmienności świadomych

- Tożsamość kulturowa jako identyfikacja z określonymi wartościami kulturowymi

- Różnice etniczne i religijne jako dominujące w debacie na temat wielokulturowości

- Wielopłaszczyznowe relacje społeczne Zjednoczonego Królestwa

Źródła, inspiracje

- Ethnic group statistics – A guide for the collection and classification of ethnicity data, The Office for National Statistics Web Site 2003, pozyskany 24 stycznia 2009 roku, http://www.statistics.gov.uk/about/ethnic_group_statistics

- Focus on Ethnicity and Religion, Dobbs, J., Green, H. and Zealey, L.(red.), 2006 Edition, Palgrave Macmillan, Basingstoke 2006;' Focus on Religion, Office for National Statistics, October 2004

- Final Key List of extended Ethnic Groups, uzyskana 24 października 2009 roku, http://www.standards.dfes.gov.uk/ethnicminorities/resources/Extended_Eth_Codes_V1_Oct06.xls,

- J. Nikitorowicz, Edukacja regionalna i międzykulturowa, Warszawa 2009 - P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Warszawa 2006 - T. Paleczny, Interpersonalne stosunki międzykulturowe, Kraków 2007 - Czy klęska wielokulturowości?, H. Mamzer (red.), Poznań 2008 - A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2006 - A. Heywood, Politologia, Warszawa 2006 - T. Modood, Multiculturalism, Cambridge 2007 - A. Szahaj, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej

poprawności, Kraków 2004 - U progu wielokulturowości. Nowe oblicza społeczeństwa polskiego,

Marian Kempny, Alina Kapciak, Sławomir Łodziński (red.), Oficyna Naukowa, Warszawa 1997

Dziękuję za uwagę

Prezentacja będzie dostępna na stronie www.pogranicza.wordpress.com. Znajdą tam również

Państwo inne prace o podobnej tematyce