Spermophilus citellus

carstvo: Animalia

filum: Chordata

klasa: Mammalia

red: Rodentia

familija: Sciuridae

-Telo cilindrično, dužine oko 200 mm. -Trbušna strana je smeđe-siva, a leđna nešto tamnija.-Oči su velike i široko razdvojene što im daje široko vidno polje.-Aktivna je preko dana, živi u kolonijama, kopa podzemne hodnike. -Razmnožavanje: 5-6 dana nakon budjenja, gravidnost oko mesec dana; 3-8 mladunaca. Polna zrelost posle 315 dana života.-Ishrana: trava, zeljaste biljke, žitarice, miševi, mlade ptice.-U našoj zemlji prvenstveno u živi u Vojvodini, u ostalim delovima je veoma retka. Naseljava stepske pašnjake, zapuštene poljoprivredne površine, površine uz puteve.

Prilagodjenost na hladne klimatske uslove

1.Morfološka:

- Alenovo pravilo (male ušne školjke, kratak rep (34-70 mm, pokriven krznom),kratki ekstremiteti);

- krzno – dlaka je kratka, riđa, u jesen dobijaju zimsko krzno – dlaka je duža, gušća i deblja.

2. Podzemne jazbine

Dve vrste - privremene na mestu gde se hrane (jednostavni hodnici od 25 cm do 2-3 m) i u koje se sklanjaju u slučaju opasnosti;

- stalno sklonište, čija dubina zavisi od tipa zemljišta i klimatskih prilika. U najdubljem delu jazbine nalazi se komora, manje-više loptastog oblika, čiji su zidovi obloženi suvim delovima biljaka. U jesen, u pripremi za zimski san, tekunica zatrpava ulaz u jazbinu zemljom kopajući nove hodnike, prolaze i otvore te se tako jazbina usložnjava.

3. Nakupljanje masnih naslaga – tokom leta intezivna ishrana u cilju prikupljanja zaliha masnih naslaga

- Hrane se biljnim delovima (lukovice, plodovi, semenje), žitaricama, ptičjim jajima, mladim pticama, miševima, insektima.

- Depoi masti - u trbušnoj šupljini oko creva, oko bubrega, u potkožnom tkivu; vrlo značajno mrko masno tkivo na ramenima i ledjima.

- Mogu da iznose 35 i više % od ukupne telesne težine.- Uspešnost preživljavanja zavisi od prikupljenih energetskih

rezervi.

4. Redukcija brzine metabolizma

- Snižava se telesna temperatura, na 10 0C uz interval ± 0.1 0C. Na ovaj način se štedi do 80% energije.

- Snižava se i broj otkucaja srca u minuti sa oko 300 na 4-5 otkucaja.

- Snižava se frekfencija disanja sa 100-360 na 1-15 u minuti.

- Disanje nije kontinuirano – periodi pojačanog disanja i periodi prestanka disanja (do 1 sata).

- U periodima 5-40 dana javlja se zagrevanje (brzina metaboličkih procesa se povecava gotovo do vrednosti koje imaju u budnom stanju). Predpostavka je da ako vreme snižene temperature tela traje veoma dugo može doći do kritičnog stanja moždanih funkcija, pa je povremeno zagrevanje neophodno radi regeneracije moždanih ćelija.

- HIT hormon - Hibernation Induction Trigger- Izolovan iz mozga medveda u vreme hibernacije; dovodi

do pojave pliće ili dublje hibernacije majmuna- Primena u transplatacijskoj medicini (transplatacija srca

svinje), dugotrajna putovanja svemirom...

5. Anatomske promene GIST-a

- neophodna energija se dobija razgradnjom masnih naslaga;

- lumen želuca se smanji za 1/3, crevne resice se skraćuju i proredjuju, smanjuje se peristalitika creva.

Buđenje iz zimskog sna počinje krajem februara i traje do početka aprila, dok se u planinskim krajevima životinje bude kasnije.

Prvi se bude stari, zatim mladi  mužjaci, dok se prve ženke pojavlju početkom treće dekade marta. Buđenjem mladih ženki završava se izlazak iz hibernacije cele populacije.

Tokom juna i jula sve tekunice su veoma aktivne, uključujući i već samostalne mlade jedinke.

Krajem jula i u avgustu, aktivnost, naročito starih jedinki, počinje da opada. U drugoj polovini avgusta stari mužjaci, koji su najugojeniji, počinju da padaju u san, stare ženke se povlače kasnije - do polovine septembra, dok mladunci počinju hibernaciju u prvoj polovini oktobra.

HVALA NA PAŽNjI

Milica Savić 162/07 ekolog