İLKÖĞRETİM

SOSYAL BİLGİLER

6ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KİTABI

Erol Ünal KARABIYIK

Konya Devlet Karayolu (29. km) Oğulbey KavşağıEvren Yayıncılık Serpeleri Nu.: 1 06830 Gölbaşı/ANKARAtel.: (0.312) 615 54 54 (Pbx) belgeç: (0.312) 615 54 55

Konya Devlet Karayolu (29. km) Oğulbey KavşağıEvren Yayıncılık Serpeleri Nu.: 1 06830 Gölbaşı/ANKARAtel.: (0.312) 615 54 54 (Pbx) belgeç: (0.312) 615 54 55

www.uneryayincilik.com e-posta: info@uneryayincilik.com

www.evrenyayincilik.com e-posta: info@evrenyayincilik.com

Talim ve Terbiye Kurulunun 29.11.2013 tarih ve 175 sayılı kararıyla2014 - 2015 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süreyle

öğrenci çalışma kitabı olarak kabul edilmiştir.

Editör : BayramAKARSU

DilUzmanı : FatmaKARABIYIKÜN

GörselTasarımUzmanı : AbidinCelalBİNZET

ProgramGeliştirmeUzmanı : Doç.Dr.ErtenGÖKÇE

ÖlçmeveDeğerlendirmeUzmanı : MeltemEmelÖZTÜRK

RehberlikUzmanı : Prof.Dr.NerimanARAL

ISBN 978-975-13-0385-1

Bu kitabın her türlü yayın hakları,Fikir ve Sanat Eserleri Yasası gereğince

Evren Yayıncılık ve Basım San. Tic. AŞ'ye aittir.

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

MEHMETÂKİFERSOY

İSTİKLÂLMARŞI

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

ORGANİZASYON ŞEMASI .................................. 8

1. ÜNİTE:SOSYALBİLGİLER

ÖĞRENİYORUM ........................................... 9

1. OLAY VAR ..................................................... 10

2. 5N1K ............................................................... 11

3. KROKİ ............................................................ 11

4. GÖÇ ................................................................ 12

5. HERKESİN KATKISI VAR ........................... 13

6. YAPI-YORUM ................................................ 14

7. YOL ÖLÇÜMÜ .............................................. 15

8. OLGU, GÖRÜŞ, GENELLEME .................... 16

9. SORU-CEVAP ................................................ 17

10. DİYALOG ....................................................... 18

11. İNSAN HAKLARI .......................................... 19

12. DUYARLI VATANDAŞ .................................. 20

13. ATATÜRK VE BİLİM KÖŞESİ ..................... 21

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................... 22

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ................. 23

2. ÜNİTE:YERYÜZÜNDEYAŞAM ............... 24

1. PİRİ REİS’İN HARİTASI ............................... 25

2. DÜNYA ........................................................... 25

3. HARİTA ANALİZİ ......................................... 26

4. HAYATIN İÇİNDEN ...................................... 27

5. İNTERNET-YORUM ..................................... 28

6. İKLİM VE YAŞAM ........................................ 29

7. DÖRT MEVSİM ............................................. 30

8. YAZIYORUM ................................................. 31

9. YENİ BİR YER ............................................... 32

10. ANADOLU’DA BİR UYGARLIK ................ 33

11. PARALAR ....................................................... 34

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................... 35

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ................. 36

3. ÜNİTE:İPEKYOLU’NDA

TÜRKLER ..................................................... 37

1. OĞUZ KAĞAN DESTANI ............................ 38

2. KÜL TİGİN YAZITI ....................................... 39

3. HARİTA İNCELİYORUM ............................. 40

4. ÇADIRDA YAŞAMAK .................................. 41

5. DEVLET VE MİLLET ................................... 42

6. ORDUDA RÜTBELER .................................. 43

7. KERVAN ......................................................... 44

8. SORULAR-CEVAPLAR ................................ 45

9. ÇAĞLARI AŞIP GELENLER ........................ 46

10. KISA KISA... .................................................. 47

11. NE ANLATIYORLAR? .................................. 48

12. KİM KİMDİR? ................................................ 49

13. ALPARSLAN .................................................. 50

14. UNUTULMAYAN ANILAR .......................... 51

15. TARİHİMİZDEN ............................................ 52

16. İSHAK PAŞA SARAYI .................................. 53

17. DESEN DESEN .............................................. 54

18. SÖZLÜĞÜM ................................................... 55

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................... 57

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ................. 58

İÇİNDEKİLER

4. ÜNİTE:ÜLKEMİZİN

KAYNAKLARI ............................................. 59

1. KAYNAKLARIMIZ ....................................... 60

2. MAMAK’IN ÇEHRESİ DEĞİŞİYOR ........... 61

3. BENİM PROJEM ............................................ 62

4. YEDİ BÖLGEDEN YEDİ KAYNAK ............ 63

5. VERGİ KANITLARINI TOPLUYORUM ..... 64

6. MEKTUBA SİZ DEVAM EDİN .................... 65

7. SORUN VAR .................................................. 66

8. ÇEVRECİLER ................................................ 67

9. KAYNAKLARIMIZ SORUN OLMASIN ..... 68

10. BENİM MESLEĞİM ...................................... 69

11. NİTELİKLİ ELEMAN ARANIYOR .............. 70

12. ÖRNEK İNSAN .............................................. 71

13. NE YAPMALIYIM? ....................................... 72

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................... 73

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ................. 74

5. ÜNİTE:ÜLKEMİZVEDÜNYA ................. 75

1. DÜNYA VE NÜFUS....................................... 76

2. NEREDE SEYREK, NEREDE YOĞUN? ..... 76

3. DÜŞÜNÜYORUM ......................................... 77

4. NELER ALIYORUZ, NELER SATIYORUZ? 78

5. UZAKTAKİ YAKINLARIMIZ ...................... 79

6. KONUŞUYORUM ......................................... 80

7. PAKİSTAN NOTLARI ................................... 81

8. OLİMPİYAT KARDEŞLİĞİ ........................... 83

9. ULUSLARARASI HEDİYELİK EŞYA FUARLARI............................................................ 84

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................... 85

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ................. 86

6. ÜNİTE:DEMOKRASİNİN

SERÜVENİ .................................................... 87

1. OKUL MECLİSLERİ ..................................... 88

2. YÖNETİMLER ............................................... 89

3. MUHALEFET ................................................. 90

4. TARİHTE DEMOKRASİ ............................... 91

5. TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ ........................ 92

6. HAYATIMDA DEMOKRASİ ......................... 93

7. ANAYASADAN ............................................. 94

8. BİR DÜŞÜM VAR .......................................... 95

9. EN ÇOK SEVDİĞİM ÜNLÜ ......................... 96

10. HABER ........................................................... 97

11. BİZİ KORUYANLAR .................................... 98

12. RÖPORTAJ ..................................................... 99

13. MECLİSTE KADIN HAKLARI .................. 100

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME .................. 101

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ............... 102

7. ÜNİTE:ELEKTRONİKYÜZYIL ............ 103

1. HAYATIN İÇİNDEN .................................... 104

2. BULDUM ONU ............................................ 105

3. GERÇEK HAYAT ......................................... 106

4. DERGİLERLE BAŞ BAŞA .......................... 107

5. ÇILGIN MUCİT ........................................... 108

6. HER ŞEY KONTROL ALTINDA ................ 109

7. HAKLAR ...................................................... 109

8. ATATÜRK VE BİLİM .................................. 110

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME ...................111

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM ............... 112

8

DK????

84

DK129

9. ULUS LA RA RA SI HE Dİ YE LİK EŞ YA FU AR LA RI

An­ka­ra’da,­Ata­türk­Kül­tür­Mer­ke­zi’n­de­her­yıl­Ulus­la­ra­ra­sı­He­di­ye­lik­Eş­ya­Fu­arı­dü­zen­le­nir.­Fark­lı­ül­ke­ler­den,­fark­lı­kül­tür­le­ri­yan­sı­tan­ürün­ler­alı­cı­la­ra­su­nu­lur.•­ Fo­toğ­raf­lar­da­kilere­ ben­ze­yen­ eş­ya­lar­dan­

evi­niz­de­ de­ var­ mı?­ Var­sa­ han­gi­ ül­ke­le­re­ ait­ol­du­ğu­nu­ya­zı­nız........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................•­Bu­tür­fu­ar­la­rı­ge­zen­in­san­la­rın­bek­len­ti­le­

ri­ne­ler­ola­bi­lir?.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................•­Dün­ya­da­ki­kül­tür,­sa­nat,­fu­ar­ve­spor­et­kin­lik­le­ri­ne­yö­ne­lik­or­ga­ni­zas­yon­la­ra­ör­nek­

ler­ve­ri­niz........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................­

...........................................................................

ORGANİZASYON ŞEMASI

Ders kitabı sayfa numarasıEtkinlik Numarası ve Adı

Çalışma ki ta bı nın il gi li ol du ğu ders ki ta bı say fa nu ma-ra sı bu bö lüm de yer al mıştır.

Üni te ile il gi li ola rak ya pa-ca ğı nız et kin lik ler ve yön len-dir me ifa de le ri bu başlık al tın-da yer al mıştır.

9

Yuka­rı­da­bı­ra­kı­lan­boşlu­ğa­1.­üni­te­yi­ta­mam­la­dık­tan­son­ra­ünitenin­içeriği­ile­ilgili­ka­pak­ça­lışma­sı­ya­pınız.

1. ÜNİTE: SOSYAL BİLGİLER ÖĞRENİYORUM

DK????

10

DK12

1. OLAY VARÇevrenizde­ yakın­ zamanda­ olan­ ve­ sizi­ etkileyen­ bir­ olay­ be­lir­le­yi­niz.­Bu­ ola­yın­

kim­le­ri,­na­sıl­et­ki­le­di­ği­ni­bu­kişilerle­okul­dışında­görüşerek­aşağıya­yazınız.­

Belirlenen olay : ..................................................Yer ve zaman : .................................................. Olaydan etkilenen kişiler ve olayla ilgili görüşleri

Olaya­müdahale­etme­imkânınız­olsaydı­neler­yapardınız?...................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................­

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................­

1. kişi: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. kişi: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. kişi: .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

11

DK13

2. 5N1KBasılı­ve­görsel­kaynakları­kullanırken­ve­değerlendirirken­5N1K­formülü­uygulana­

bilir.­­Buna­göre­ders­kitabının­12­ve­13.­sayfalarındaki­Elif­̓ in­yaşadığı­olayla­ilgili­aşağı­

daki­soruların­cevaplarını­yazınız.­Olay nedir? ..................................................................................................................Olay­nerede olmuştur? ................................................................................................Olay­ne zaman olmuştur? ...........................................................................................Olay­nasıl olmuştur? ...................................................................................................Olay­niçin olmuştur? ...................................................................................................

Olayda­kimler vardır? .................................................................................................

3. KROKİYol­yapımı,­kaza­veya­inşaatla­ilgili­küçük­bir­bölgenin­krokisini­çiziniz.­Çizdiğiniz­

krokide­ semboller­ kullanınız.­ Olaydan­ insanların­ nasıl­ etkilendiğini­ krokinin­ altına­yazınız.­

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

12

DK14

4. GÖÇSayfadaki­göç­fotoğrafını­inceleyiniz.­Bu­fotoğraftan­yola­çıkarak­bir­göçün­kimle­

ri,­nasıl­etkilediğini­göçle­ilişkilendirilen­kutucuklara­yazınız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

13

DK14

Gazete Haberi, 29 Mart 2011. (Düzenlenmiştir.)

Yukarıdaki­ ga­ze­te­ ha­be­ri­ni­ oku­yu­nuz.­ Bu­ ha­ber­de­ fark­lı­ ki­şi­le­rin­ ve­ ku­rum­la­rın­ol­du­ğu­na­dik­kat­edi­niz.­Projeden­kim­le­rin­na­sıl­et­ki­len­di­ği­ni­tes­pit­ede­rek­ya­zı­nız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Siz­de­­bu­konuda­bir­proje­ha­be­ri­ya­zı­nız..................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

5. HERKESİN KATKISI VAR

DK????

14

DK16

Çev­re­niz­de­ ye­ni­ ya­pı­lan­ park,­ alışve­riş­mer­ke­zi,­ iş­ ye­ri,­ bi­na­ vb.­ yer­le­rin­ si­zi­ ve­di­ğer­in­san­la­rı­na­sıl­et­ki­le­di­ği­ni­araştı­rı­nız.Araştır­ma­nı­zı­ya­parken­ko­nu­ile­il­gi­li­fo­toğ­raf,­ga­ze­te­ha­be­ri­vb.­ma­ter­yal­bu­lur­sa­nız­

aşa­ğı­ya­ya­pıştı­rı­nız.

Araştırma­sonuçlarınızla­ilgili­olgu,­görüş­ve­genellemelerinizi­aşağıya­farklı­renkte­kalemlerle­yazınız.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. YAPI-YORUM

DK????

15

DK17

7. YOL ÖLÇÜMÜElinizde­ bir­ yol­ ölçüm­ aleti­ var.­ Bu­ aleti­ 5N1K­­̓ya­ gö­re­ de­ğer­len­di­receksiniz.­

Değerlendirmeniz­ile­ilgili­aşağıdaki­soruların­cevaplarını­yazınız.­Aletin­adı­nedir?­..........................................................................................................Alet­nerede­kullanılıyor?­.............................................................................................Alet­ne zaman­kullanılıyor?­.......................................................................................Alet­nasıl­kullanılıyor?­................................................................................................Alet­niçin kullanılıyor?­..............................................................................................Aleti­kim kullanıyor?­.................................................................................................

Ha­ya­tı­mız­da­önem­li­bir­ye­ri­olan­ula­şı­mın,­tek­no­lo­jiy­le­bü­tün­leşme­si­ni­bi­lim­sel­açı­dan­de­ğer­len­di­ri­niz.

....................................................................

...................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

....................................................................

DK????

16

DK17

8. OLGU, GÖRÜŞ, GENELLEME

Bir­ kavram­belirleyip­o­kavram­ ile­ ilgili­ görüş­ ve­olguları­ kutulara­ yazınız.­Daha­sonra­bu­olgu­ve­görüşlerden­yola­çıkarak­bir­genelleme­yapınız.­Siz­de­bir­olay­dan­yo­la­çı­ka­rak­“ol­gu,­gö­rüşˮ­bağ­lan­tı­sı­ku­ru­nuz.­Et­kin­li­ği­ya­par­ken­ders­ki­ta­bı­nda­ki­ “KÖP­RÜ­DEN­GE­ÇE­ME­Dİ­Mˮ­ko­nu­sun­dan­fay­da­la­nı­nız.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................

GENELLEME

.......................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................

OLGU

...........................................

................................................

................................................

................................................

................................................

...........................................

................................................

................................................

................................................

................................................

...........................................

................................................

................................................

................................................

................................................

...........................................

................................................

................................................

................................................

................................................

GÖRÜŞ

GÖRÜŞ GÖRÜŞ

OLGU

DK????

17

DK19

9. SORU-CEVAPBu­et­kin­lik­te­ders­ki­ta­bı­nın­18­ve­19.­say­fa­la­rın­da­ki­so­ru­lar­ce­vap­lan­dı­rı­la­cak­tır.

•­Siz­ce­bi­lim­in­sa­nı­Ok­tay­Si­na­noğ­lu­ko­nuşma­sın­da­başka­ne­ler­den­bah­set­miş­ola­bi­lir?

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

•­Araştır­ma­la­rı­nız­da,­bi­lim­sel­araştır­ma­ba­sa­mak­la­rı­na­uy­maz­sa­nız­han­gi­so­nuç­lar­la­kar­şı­la­şa­bi­lir­si­niz?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

•­İnternette­araştırma­nasıl­yapılır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................•­Bilimsel­genelleme­sözünden­ne­anlıyorsunuz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................­

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................­

..........................................................................................................................................

DK????

18

DK21

10. DİYALOGDers­kitabının­21.­sayfasındaki­diyaloğu­inceleyiniz.•­Fo­toğ­raf­ve­di­ya­log­ile­il­gi­li­dü­şün­ce­le­ri­ni­zi­hak,­so­rum­lu­luk­ve­öz­gür­lük­ler­açı­sın­

dan­de­ğer­len­di­ri­niz.­Her­ko­nuşma­için­bir­ku­tu­cuk­kul­la­nınız.

.............................................................­..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1 2

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3 4

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5 6

DK????

19

DK23

11. İNSAN HAKLARI•­İn­san­hak­la­rı­ile­il­gi­li­bi­rin­ci­el­den­kay­nak­(di­lek­çe,­fo­toğ­raf,­mek­tup,­der­gi,­ga­ze­te,­

ya­sa­vb.)­bu­lu­nuz.

•­Kaynağınızı­aşağıda­boş­bırakılan­yere­yapıştırınız­ya­da­yazınız.

NOT: Bu­la­ca­ğı­nız­kay­nak­la­rın­hak,­so­rum­lu­luk,­et­kin­vatandaşlık,­et­ki­li­red­det­me,­ol­gu­ve­gö­rüş­gi­bi­kav­ram­lar­dan­bir­ka­çıy­la­ilişki­li­ol­ma­sı­na­dik­kat­ediniz.

Kaynağı­tanıtıcı­bir­yazı­yazınız­ve­arkadaşlarınızla­paylaşınız.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................­

.........................................................................................................................................

DK????

20

12. DUYARLI VATANDAŞDers­kitabının­25.­sayfasındaki­gazete­haberini­ve­Canan­̓ın­açıklamasını­inceleyiniz.Gazete­haberindeki­etkinlikte­görev­aldığınızı­düşününüz.

•­Sizce­Canan­nasıl­bir­dilekçe­yazmış­olabilir?­Aşağıya­yazınız.

Kam­pan­ya­ için­ be­lir­le­ye­ce­ği­niz­ slo­ga­n­ve­ya­slo­gan­la­rı­ya­zı­nız.............................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

.................................................................

Bu­ et­kin­li­ği­ Tür­ki­ye­ ge­ne­li­ne­ yay­mak­için­ne­ler­ya­par­dı­nız?...........................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

DK25

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................­.......................................................................................................................................

DK????

21

DK27

•­Atatürk­̓ün­bilimle­ilgili­sözlerini­bularak­aşağıya­yazınız........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................•­Atatürk­̓ün­eğitimle­ilgili­bir­fotoğrafını­bulup­aşağıya­yapıştırınız.

13. ATATÜRK VE BİLİM KÖŞESİ

•­Ders­ ki­ta­bı­nın­ 26­ ve­ 27.­ say­fa­la­rın­da­ki­ kro­no­lo­ji­yi­ in­ce­le­yi­niz.­ Fon­ kar­to­nu­üze­ri­ne­Ata­türk­’ün­sos­yal­bi­lim­ler­le­il­gi­li­yap­tı­ğı­ve­yap­tır­dı­ğı­fa­ali­yet­le­ri­ko­nu­alan­fo­toğ­raf­la­rı­ ya­pıştı­rı­nız.­ Fo­toğ­raf­la­rın­ al­tı­na­ açık­la­ma­la­rı­nı­ ya­zı­nız.­ Kro­no­lo­ji­yi­ta­kip­edi­niz.

22

DK29

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRMEBulmacaAşa­ğı­da­ki­so­ru­la­rın­karşılığı­olan­kelime­ve­kavramlar­bulmaca­içinde­soldan­sağa,­

yukarıdan­ aşağıya­ ve­ çapraz­ yerleştirilmiştir.­ Bu­ kelime­ ve­ kavramları­ bulup­ renkli­kalemle­işaretleyiniz.­

1.­De­ney­ler­le­ye­ter­li­de­re­ce­de­doğ­ru­lan­ma­mış,­an­cak­doğ­ru­la­na­ca­ğı­umu­lan­dü­şün­ce­ye­ne­de­nir?

2.­ Bir­olay,­var­lık­ve­ya­dü­şün­ce­üze­rin­de­üre­ti­len­fik­re­ne­de­nir?3.­ Ki­şi­le­rin­bir­bi­ri­ni­kar­şı­lık­lı­ola­rak­et­ki­le­me­si­ne­ne­de­nir?4.­ Bir­yurt­ta­do­ğup­bü­yü­me­ve­ya­ya­şa­mış­ol­ma­du­ru­mu­na­ne­de­nir?5.­ Her­şe­yin­bir­se­be­bi­nin­ol­ma­du­ru­mu­na­ne­de­nir?6.­ Be­lir­li­olay­ve­ya­bi­rey­le­rin,­in­sa­nın­iç­dün­ya­sın­da­uyan­dır­dı­ğı­iz­le­ni­me­ne­de­nir?7. Olay­lar­la­il­gi­li­ya­pı­lan­za­man­di­zi­ni­ne­ne­de­nir?8.­ Bir­ta­kım­olay­la­rın­da­yan­dı­ğı­sebep­veya­bu­sebep­lerin­yol­aç­tığı­sonuca­ne­denir?9.­ Büyük­iletişim­ve­yayın­or­gan­larının­tümüne­ne­denir?

O C O D U Y G U Ş V T A İ N S

P D U Z K F Ö U T K P B T E K

Y A D E C O R S I I E M N D D

U E Ç I T F Ü Ş T M D Ç C E S

R T S P L K Ş G I D K L L N D

T A K A K E İ Y T V A Ş S S Y

T I T Y D N A L Ş S A Y D E M

A C P O V S R S E R K L P L İ

Ş M A Y R A U M P Ş İ M A L T

L T P A C I G Ş E N İ O B İ V

I N V Ö Z Y L A O K Y M C K Z

K R O N O L O J İ B I Ö D K C

A E T B A D G Z Ö L F G A B B

23

DK29

Bu­ form­ ken­di­ni­zi­ de­ğer­len­dir­me­niz­ için­ ha­zır­lan­mıştır.­ Ça­lışma­la­rı­nı­zı­ en­ doğ­ru­yan­sı­tan­se­çe­ne­ğe­­“­ ˮ­işa­re­ti­ko­yunuz.

Ünitede­öğrendiklerinizi­içeren­kısa­bir­yazı­yazınız......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

Değer­len­dir­me­so­nun­da­var­sa­“Ba­zenˮ­ya­da­“Hiç­bir­za­manˮ­ku­tu­su­nu­işa­ret­le­di­ği­niz­ko­nu­la­ra­tek­rar­ça­lı­şa­rak­da­ha­ba­şa­rı­lı­ola­bi­lir­si­niz.

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM

Öz DEĞERLENDİRME FORMU HER zAMAN BAzEN HİÇBİR

zAMAN

1. Bir­ olayın­ birden­ fazla­ kişiyi­ etkilediğini­söyleyebilirim.­

2. Bir­olayın­kişiye­göre­değişen­ve­değişmeyen­yönlerini­fark­edebilirim.­

3. Bir­konuyla­ilgili­bilimsel­araştırma­yapabili­rim.­

4. Karşılaştığım­bir­sorunu­çözerken­nelere­dik­kat­edeceğimi­bilirim.­

5. Etkin­bir­vatandaş­olmamda­sosyal­bilgilerin­önemini­söyleyebilirim.­

6. Atatürk­̓ün­ sosyal­ bilimler­ alanında­ yaptığı­çalışmalara­örnekler­verebilirim.­

24

Yukarıda­bırakılan­boşluğa­2.­üniteyi­tamamladıktan­sonra­ünitenin­içeriği­ile­ilgili­kapak­çalışması­yapınız.

2. ÜNİTE: YERYÜZÜNDE YAŞAM

25

DK3233

1. Pİ Rİ RE İS ̓İN HA Rİ TA SIÜnlü Türk denizcisi Piri Reis'e ait olan ve 1513 yılında çizilen aşağıdaki haritayı ince-

leyiniz. Soruları haritaya göre cevaplayınız.

• Harita üzerinde hangi resimleri görüyoruz? .......................................................................................................................................

• Bu resimlere haritada neden yer verilmiş olabilir? ....................................................................................................................................... ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................

2. DÜNYAAşa ğı da ki et kin li ği sı nıf ta ar ka daş la rı nız la oluş tur du ğu nuz grup lar la ya pı nız.Mal ze me ler: pinpon topu, dosya kâğıdı, renkli kalemler, atlas.• Atlastan yararlanarak dosya kâğıdının üzerine bir dilsiz dünya haritası çiziniz.

Harita üzerinde kıtaları ve okyanusları belirtiniz. • Çi zi mi niz de renk li ka lem ler kul la na bi lir si niz.• Ülkemizin sınırlarını çizip başkentimizi gösteriniz. • Pinpon topunun üzerinde kutup noktalarını ve Ekvator'u gösteriniz. Meridyen ve

paralel dairelerine birer örnek çiziniz.

DK????

26

DK35

3. HARİTA ANALİZİ

• Ha ri ta lar dan ve fark lı kay nak lar dan ya rar la na rak İs tan bul ̓un coğ ra fi ko nu­mu ile il gi li araş tır ma ya pı nız. Dü şün ce­le ri ni zi ya zı nız.

............................................................................................................................................................................................

• Haritalar arasında gördüğünüz ben­zerlik ve farklılıkları yazınız.

............................................................................................................................................................................................

• Bu farklılıkların nedeni ne olabilir? ............................................................

................................................................

................................................................

Dilsiz Dünya Haritası

40°

60°

20°

20° 20°0° 60°40°

0°

Aşağıdaki farklı ölçeklerde çizilmiş haritaları inceleyiniz.

20°

40°

Fiziki Harita

Fiziki Harita

60 km300

120 km600

K

K

27

1 2

3

DK36

4. HA YA TIN İÇİN DEN

• Aşağıdaki fotoğrafları inceleyiniz. İnsanların yaşam biçimleri ile iklim arasındaki ilişkiye vurgu yapınız.

Fotoğraflardaki doğal ortamların iklim özellikleri ile ilgili bir araştırma yapınız. Araştırmanızı www.mgm.gov.tr veya farklı internet sitelerinden, ansiklopedilerden

yapabilirsiniz. Elde ettiğiniz bilgileri dosya kâğıdına yazınız. Ürün dosyanızda sakla­yınız.

• Bu fotoğraflar hangi ülkelere ait olabilir? ......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Bu yerler, insanların yaşaması için elverişli midir? Neden? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

28

DK38

5. İNTERNET-YORUM

• Ders kitabının 38. sayfasındaki İnternet haberini okuyunuz. • Muson ikliminin görüldüğü yerleri, yukarıdaki harita üzerinde renkli kalemle

boyayınız. • 38. sayfadaki İnternet haberi ile ilgili soruların yanıtlarını aşağıya yazınız. .....................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Dilsiz Dünya Haritası

DK????

29

DK39

6. İKLİM VE YAŞAM

• Yukarıdaki fotoğrafın çekildiği yerde hangi iklim tipi görülmektedir?......................................................................................................................................• Dünyanın hangi bölgelerinde bu iklim tipine rastlanır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• İklimle insan yaşamı arasındaki ilişki hakkında neler söyleyebilirsiniz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

30

7. DÖRT MEVSİM• Anadolu'da baharı anlatan aşağıdaki şiiri okuyunuz.

Şiirde söz edilen yerleri Türkiye haritasında bulunuz.

............................................................................................................................................................................................................................

Silifke'de narlar çiçek açarken Sultandağı'nın benek benek kar olmasının sebebi ne olabilir?

............................................................................................................................................................................................................................

Daday hangi bölgemizde yer almaktadır? Bu bölgenin iklim tipi nedir?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Ders kitabınızın 40. sayfasındaki Türkiye iklim haritasını inceleyiniz. Yaşadığınız yerin nerede olduğunu belirtiniz.

Yaadı¤ım yer,.................................. ikliminin görüldü¤ü yerdir.Bu iklimdeki hava şartları mevsimlere göre yaşantınızı nasıl etkiliyor? Yazınız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

ANADOLU'DA BAHARİlkbaharı geldi Anadolu'nun,Silifke'de çiçek açtı nar şimdi.Her tarafı yeşillendi Bolu'nun,Sultandağı benek benek kar şimdi....Durgun çayı köpüklendi Daday'ın,Palmiyeler zümrüt tacı Hatay'ınÇukurova cennetidir bu ayın,Aydın ili efelere dar şimdi....

Abdurrahim Karakoçwww.kultursanat.org

DK41

DK????

31

DK4243

8. YAZIYORUMDers ki ta bı nı zın 42 ve 43. say fa la rın daki gör sel ler ve me tin ler le an la tı lan, in san la rın

yer leş me si ne et ki eden fak tör le ri ken di cüm le le ri niz le ya zı nız.

• 1. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 2. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 3. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 4. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 5. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 6. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 7. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• 8. görselin konusu: ....................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

32

DK45

9. YENİ BİR YER

Size bir yerleşim alanı kurmanız söyleniyor. Bu durumda;

• Seçeceğiniz alanın büyüklüğü ne kadar olurdu? .......................................................

• Burada nelerin olmasını isterdiniz? ..........................................................................

......................................................................................................................................

• Hangi iklimde yaşamak isterdiniz? Neden? .............................................................

......................................................................................................................................

• Hangi ekonomik faaliyetleri yapardınız? ................................................................. ......................................................................................................................................

Cevaplarınızı göz önünde bulundurarak hayalinizdeki yerin çizimini yapınız.

DK????

33

DK47

• Hi tit uy gar lı ğı nın sos yal ha yat ta ki uy gu la ma la rın dan me tin de an la tı lan la rı tes pit edi niz. Bu uy gu la ma lar dan han gi le ri gü nü müz de de gö rü lü yor? Ya zı nız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Frig ler ve Urar tu lar ile il gi li siz de bir araş tır ma ya pı nız. Bu araş tır ma yı ürün dos­ya nız da sak la yı nız.

10. ANADOLU ̓DA BİR UYGARLIK

HATTUŞAMÖ 2000–700 yıl la rın da ye ni ku ru lan Hi tit Dev le ti ’ne baş kent olan Hat tu şa, baş­

lan gıç ta yak la şık 76 hek tar lık bir ala nı kap lı yor du. Dev le tin güç len me si ne pa ra lel ola rak kent, gü ney de ki ka ya lık lı, en ge be li ara zi ye ya yı la rak yak la şık 6,5 km uzun lu­ğun da ye ni bir sur la çev ril di ve böy le ce ken tin bo yu tu 2,5 kat art tı.

Ku le ler le do na tıl mış olan sur, ken ti sarp ve dı şa rı dan ula şı la maz ka ya lık lar üze rin­den bi le ge çe rek gör kem li bir şe kil de ko ru ma iş le vi üst le ni yor du.

Hat tu şa, ül ke nin hem ida ri hem di nî baş ken tiy di. İda ri mer kez, bu gün Bü yük ka le adı ve ri len sarp bir ka ya lık üze ri ne ku ru lu sa ray dı.

Hat tu şa ’da son yıl lar da Hi tit le rin kent te ki ih ti yaçlarını kar şı la ma stra te ji le ri ni an la ma ya yö ne lik araş tır ma lar ya pıl dı.

Bu araş tır ma lar da, bin ler ce ton ta hı lın on lar ca yıl sak la na bi le ce ği, ha va sız de po­la ma pren si biy le iş le yen si lo lar bu lun du. Po te rin li Sur ’un ar ka sın da ki si lo da 30 ­ 35.000 ki şi nin bir yıl lık ge rek si ni mi ni kar şı la ya bi le cek mik tar da ta hıl de po la na bi li­yor du. Ül ke de her han gi bir ne den le olu şa bi le cek kriz dö nem le rin de hal ka yar dım sağ la yan bu tür mer ke zî de po lar, kra lın gü cü ne te mel oluş tu ran et ken ler den bi ri, âde­ta dev let ha zi ne siy di.

Top rak bü yük lü ğü açı sın dan ta rih te ken din den son ra ge len im pa ra tor luk lar la, ör ne ğin Ro ma ile kar şı laş tı rı la ma ya cak ka dar kü çük olan Hi tit İm pa ra tor lu ğu, za ma­nın ko şul la rın da Ön As ya ’da ki sü per dev let ler den bi riy di.

National Geopraphic (Neyşınıl Ceografik) Türkiye

Ocak 2006, sayfa 72, 73 ve 80.

DK????

34

DK49

11. PARALARAşağıdaki metni okuyunuz. Çeşitli dönemlere ait paraların fotoğraflarını inceleyiniz.

Soruları cevaplayınız.

PARALARLid ya lı lar za ma nın da icat edi len pa ra, is ter ma de nî, is ter bank not ol sun, in san

ha ya tı na dam ga sı nı vu ran en önem li sem bol ler den bi ri dir.Kâ ğıt icat edil me den ön ce, de niz ka bu ğun dan, kıy met li me tal le re ka dar çe şit li mal­

lar, de ği şim ara cı ola rak kul la nıl dı. Ta rih te ki ilk ma de nî pa ra ba sı mı MÖ 7. yüz yıl da Ana do lu ’da, Lid ya lı lar ta ra fın dan ger çek leş ti ril di. Dün ya nın ilk bü yük darp ha ne si, Fa tih Sul tan Meh met ta ra fın dan İs tan bul Sim keş ha ne ’de ku rul du. MÖ 118 yı lın da de ri pa ra kul la nan Çin li ler, MÖ 806 yı lın da da ilk kâ ğıt pa ra yı icat et ti ler. Ba tı ̓da kâ ğıt pa ra la rın ba sıl ma sı ve kul la nıl ma sı 17. yy. son la rı na rast lı yor. Os man lı Dev le­ti ’nde ilk kâ ğıt pa ra lar Ab dül me cit ta ra fın dan 1840 yı lın da “ka imeˮ adıy la çıkarıldı. Mat ba ada ba sıl ma yan ve el le ya pı lan bu pa ra la rın her bi ri ne res mî mü hür vu ru lur du. Os man lı yö ne ti mi, 1842 yı lın dan iti ba ren mat ba ada pa ra bas ma ya baş la dı. Cum hu ri­ye tin ilk yıl la rın da kâ ğıt pa ra bas tı rıl ma dı ğın dan 1927 yı lı nın so nu na ka dar bu para­lar geçer li ol du.

Lidya parası Roma parası Osmanlı parası Türk lirası

Bu kitap için yazılmıştır.

• İnsanlar paraya neden ihtiyaç duymuşlardır?.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

• Lidyalıların parayı bulması, insanlık tarihini nasıl etkilemiştir? .......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

DK????

35

DK51

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRMEBulmacaAşağıdaki kelime ve kavramlar bulmaca içinde soldan sağa, yukarıdan aşağıya ve

çapraz yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kavramları bulup renkli kalemle işaretleyiniz.

BEŞERÎ ORTAM KITA COĞRAFİ KONUM ÖLÇEK GİYİMPARA GÖÇ ÜRETİM İKLİM ÜRÜN İŞ BÖLÜMÜ YER KANIT YÖN KAYNAK

C O Ğ R A F İ K O N U M C

A S T R A G K A Y N A K B

A R A Ş B Ğ L S E Y R G A

B P Ü R E T İ M D F Ö S Z

C Ö İ Z C I M Ş Ç Ç P N Y

Ç O Ş Y Ç İ R G C G A Ö V

D O B E Ş E R İ O R T A M

E Ö Ö V D L P Y B Ğ I U Ü

F L L Ü E K E İ A I K N U

G I Ü Ç F R Ö M Z İ L M T

H N M U E M O T K A N I T

I N Ü R Ü K N U Ü U Y K Ş

36

DK51

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM• Bu form kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru

yansıtan seçeneğe “ ˮ işareti koyunuz.

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

..................................................................................................................................

Değer len dir me so nun da var sa “Ba zenˮ ya da “Hiç bir za manˮ ku tu su nu işa ret le di ği­niz ko nu la ra tek rar ça lı şa rak da ha ba şa rı lı ola bi lir si niz.

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU HER ZAMAN BAZEN HİÇBİR

ZAMAN

1. Çeşitli ölçekteki haritaların birbirinden farkını anlayabilirim.

2.Ölçekli haritalarda, coğrafi kavramları kulla­narak istediğim bir yerin coğrafi konumunu söyleyebilirim.

3. Dünyada görülen iklim tiplerini söyleyebili­rim.

4. Ülkemizde görülen iklim tipleri hakkında fikir yürütebilirim.

5. Ülkemizin yeryüzü şekilleriyle iklim tiplerini ilişkilendirebilirim.

6.Geçmişten bugüne yerleşim yerlerinin belir­lenmesinde göz önüne alınan etkenleri söyle­yebilirim.

7. Mezopotamya ve Anadolu uygarlıklarının yaşamlarıyla ilgili çıkarımlarda bulunabilirim.

37

Yukarıda bırakılan boşluğa 3. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

3. ÜNİTE: İPEK YOLU̓NDA TÜRKLER

DK????

38

1. OĞUZ KAĞAN DESTANI

Yu ka rı da okuduğunuz alın tı Oğuz Ka ğan Des ta nı̓ndan dır. Oğuz Ka ğan Des ta nı, Hun Dev le ti̓ne ait tir. Öğ ren di ği niz bil gi ler den de ya rar la na rak Türk ler de dev let ada mı ve dev let yö ne ti mi hak kın da ne ler söy le ye bi lir si niz?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• www.kul tur.gov.tr internet ad re sin den Or ta As ya Türk kül tü rün de ki des tan lar la il gi li bil gi top la yı nız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...

Ondan sonra Oğuz Kağan dört tarafa emirler yolladı. Elçilerin götürdüğü emir-

lerde şöyle yazılıydı: “Ben Türk kağanıyım ve yeryüzünün dört yanının hükümdarı

olsam gerek. Sizden itaat dilerim. Kim benim emirlerime baş eğerse hediyelerini

kabul ederek onu dost edinirim. Kim baş eğmezse gazaba gelirim, düşman sayarak

ona karşı asker çıkarır ve derhâl baskın yapıp onu astırır, yok ettiririm.ˮ

...

Ondan sonra Oğuz Kağan büyük bir kurultay topladı. Maiyetini ve halkını çağır-

dı. Onlar geldiler ve müşavere ettiler. Oğuz Kağan büyük ordugâhın sağ yanına kırk

kulaç direk diktirdi. Üstüne bir altın tavuk koydu, dibine bir ak koyun bağladı. Sol

yanına kırk kulaç direk diktirdi. Üstüne bir gümüş tavuk koydu, altına bir kara

koyun bağladı. Sağ yanda Boz - Oklar oturdu. Sol yanda Üç-Oklar oturdu. Kırk gün,

kırk gece yediler, içtiler ve sevindiler.

Bahaeddin Ögel, Türk Mitolojisi 1, s. 32-35.

DK55

DK????

39

DK57

Kök Türklere ait Runik alfabeyle yazılmış Kül Tigin Yazıtı̓ndan bir bölüm

Yukarıda Kül Tigin Yazıtı̓ndan günümüz Türkçesine çevrilmiş bir metin görüyorsu­nuz.

• Metne göre Kök Türk kağanının özellikleri nelerdir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Metinde Kök Türklerin en çok hangi özelliği vurgulanmaktadır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Bu özelliklerin, yeryüzü şekilleriyle nasıl bir ilişkisi vardır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Yuka rı da ma vi gök, aşa ğı da ya ğız yer ya ra tıl dık tan son ra iki si nin ara sın da

in sa noğ lu ya ra tıl mış. İn sanoğ lu nun üze ri ne ata la rım Bu min Ka ğan ve İs te mi

Ka ğan otur muş; otur duk tan son ra Türk mil le ti nin ül ke si ni, tö re si ni ida re et miş;

dü zen le miş; dört ta raf hep düş man imiş. As ker sevk edip dört ta raf ta ki hal kı hep

ita ate al mış, ta bi et miş.

Do ğu da Ka dır gan Or ma nı’na ka dar, ba tı da De mir ka pı’ya ka dar mil le ti ni yer-

leş tir miş. Bil ge ha kan lar imiş, ce sur ha kan lar imiş. Buy ruk la rı da yi ne bil ge ve

yi ğit miş şüp he siz. Bey le ri de mil le ti de yi ne doğ ru imiş. Onun için ül ke yi böy le ce

tut muş, ül ke yi tu tup tö re yi dü zen le miş ler.

Hü se yin Na mık Or kun, Es ki Türk Ya zıt la rı, s. 29-31.

2. KÜL TİGİN YAZITI

DK????

40

DK59

3. HARİTA İNCELİYORUM

• Ders ki ta bı nı zın 58 ve 59. say fa la rın da ki ha ri ta üze rin de gü nü müz de han gi dev let­le rin bu lun du ğu nu at las la rı nız dan ya rar la na rak tes pit edi niz. Bulduğunuz on dev le tin is mi ni aşağıya ya zı nız.

1. ......................................................... 6. .........................................................

2. ......................................................... 7. .........................................................

3. ......................................................... 8. .........................................................

4. ......................................................... 9. .........................................................

5. ......................................................... 10. .......................................................

• Gü nü müz de ki dev let ler le ders ki ta bı nı zın 58 ve 59. say fa la rı nda adı ge çen dev let­le rin han gi le ri ni iliş ki len di re bi le ce ği ni zi ne den le ri ile bir lik te ya zı nız.

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Ka vim ler Gö çü ̓ne ben zer bir göç ola yı nın gü nü müz de ya şa nıp ya şa na ma ya ca ğı ile il gi li dü şün ce le ri ni zi aşa ğı ya ya zı nız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ...........................................................................................................................................

DK????

41

DK61

4. ÇADIRDA YAŞAMAK

Or ta As ya̓da han gi ik lim ti pi nin gö rül dü ğü nü söy le yi niz.

Ka ra sal ik li min et ki li ol du ğu böl­ge de ya şa yan bir top lu luk dü şü nü nüz. Hay van cı lık ya pa rak ge çi ni yor lar ve ça dır da ya şı yor lar. Kü çük yaş ta at bi nip si lah kul lan ma yı öğ re ni yor lar.

• Sizce sözü edilen çadır hangi malzemelerden yapılmış olabilir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Doğal şartları da düşünerek günlük hayatta hangi eşyaları kullanmış olabilirler?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Bu topluluğun, mevsimlere göre yaşam şartlarında nasıl değişiklikler olur?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

42

DK61

5. DEVLET VE MİLLET“De ği şim ve sü rek li lik, dev let ada mı, ge le nek, göç, kent leş me, mil let, tö ren, sı nır,

dev let, kül türˮ kav ram la rı nın yer al dı ğı bir me tin oluş tu ru nuz. Met ni niz de, yer yü zü şe kil le ri nin in san ha ya tı na et ki si ne ve Or ta As ya Türk le ri nin sos yal ya şa mı na yer ve ri­niz.

...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

43

6. ORDUDA RÜTBELER• Aşa ğı da, Ka ra Kuv vet le ri Ko mu tan lı ğı na ait rüt be le ri gö rü yor su nuz. Bu rüt be le rin

isim le ri ni al tları na ya zı nız. Rüt be sı ra sı na gö re nu ma ra lan dı rı nız.

• Gü nü müz de Ka ra Kuv vet le ri Ko mu tan lı ğın da ki rüt be le ri on ba şı dan, or ge ne ra le ka dar sı ra sıy la ya zı nız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

• Türk Si lah lı Kuv vet le ri nin ül ke miz için öne mi hak kın da ne ler dü şü nü yor su nuz?

.................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

.....................................................................................

DK63

...................... ...................... ............................................ ......................

DK????

44

DK65 7. KERVAN

İpek Yo lu ti ca re ti nin zor şart lar al tın da ya pıl dı ğı nı bi li yor su nuz. O dö ne min şart la rı­nı da dü şü ne rek aşa ğı da ki et kin li ği ya pı nız.

Ha ri ta üze rin de, ya şa dı ğı nız ye re bir işa ret ko yu nuz. Ti ca ret yap mak ama cıy la uzak­ta bir yer da ha be lir le yi niz.

• Gü nü müz ula şım araç la rı nı kul la na rak yol cu lu ğa çı ka cak sı nız. Hangi ulaşım aracı­nı kullanırsınız? Niçin?

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Hangi ürünlerin ticaretini yaparsınız? Niçin?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Sizce yeryüzü şekilleri, yolculuğunuzu nasıl etkiler?

.................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Yolculuk sırasında ne gibi zorluklarla karşılaşırsanız yaptığınız işten vazgeçersiniz?

..................................................................................................................................................................................................................................................................................

Orta Asya Fiziki Haritası

K

DK????

45

DK67

8. SORULAR-CEVAPLARDers kitabının 66 ve 67. sayfalarındaki soruların cevaplarını aşağıya yazabilirsiniz.

...................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

DK????

46

9. ÇAĞ LA RI AŞIP GE LEN LERİslamiyette Hz. Mu ham med ve Dört Ha li fe Dö ne mi 'nin ay rı bir ye ri var dır. Bu

dö nem le ri önem li hâle ge ti ren ne den le rin ba şın da Hz. Mu ham med, Hz. Ebu Be kir, Hz. Ömer, Hz. Os man ve Hz. Ali̓nin ki şi sel özel lik le ri gel mek te dir. Buna göre aşağı­daki tabloları doldurunuz.

Kişisel Özellikleri

Kişisel Özellikleri

Kişisel Özellikleri

Kişisel Özellikleri

Kişisel Özellikleri

Hz. Muhammed Dönemi'nin Önemli Olayları

Hz. Ebu Bekir Dönemi'nin Önemli Olayları

Hz. Ömer Dönemi'nin Önemli Olayları

Hz. Osman Dönemi'nin Önemli Olayları

Hz. Ali Dönemi'nin Önemli Olayları

DK70

DK????

47

10. KISA KISA...• Aşağıdaki metinde noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız.Arap Ya rı ma da sı’nda İslamiyetten ön ce ki dö ne me ............................. Dö ne mi de nir-

di. Bu dö nem de in san lar bir bir le ri ne kar şı çok kö tü dav ra nı yor lar dı. Ka dı na de ğer ve ril mi yor du. İn san lar ken di el le riy le ............................. ya pı yor lar dı. Son ra da on la ra ta pı yor lar dı. Bu dö nem de ya şa yan bil gin ler ar tık bir ............................. gel me li di ye dü şü nü yor lar dı. Pey gam ber ol ma dan ön ce Hz. Mu ham med ............................. sı fa tı ile ta nı nı yor du. Hz. Mu ham med, pey gam ber ol duk tan son ra Mek ke’de ............................. di ni ya yıl ma ya baş la dı. Mek ke’de ya şa ma la rı na izin ve ril me yen Müs lü man lar, Me di-ne’ye ............................. et me ye baş la dı lar. Müs lü man lar ile Mek ke li ler ara sın da üç önem li ............................. ol du. Za man geç tik çe İs lam di ni, Arap Ya rı ma da sı’nın her ala nı na ya yıl dı. 63 ya şı na ge len ............................. Me di ne’de ha ya ta göz le ri ni ka pa dı.

• Aşa ğı da Hz. Mu ham med̓in ve fa tın dan son ra İs lam Dev le ti̓ni yö ne ten dört ha li fe­nin isim le ri ve gö rev sı ra sı ka rı şık ola rak ve ril miş tir. Doğ ru sı ra la ma yı siz ya pı nız.

1. Halife Hz. Ali ......................................................................2. Halife Hz. Osman ......................................................................3. Halife Hz. Ebu Bekir ......................................................................4. Halife Hz. Ömer ......................................................................• Aşa ğı da ki cüm le ler den doğ ru ol du ğu nu dü şün dük le ri ni zin ba şı na “Dˮ, yan lış oldu­

ğu nu dü şün dük le ri ni zin ba şı na “Yˮ har fi ni ya zı nız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz cümlelerin doğrusunu altına yazınız. ( ) Dört Halife Dönemi'nden sonra İslam Devleti̓ni yöneten Emevi ailesi Mekkeliydi.

...................................................................................................................................... ( ) Emevi Devleti zamanında Türklerle iyi ilişkiler kuruldu.

...................................................................................................................................... ( ) Abbasi Devleti zamanında İslam dini Orta Asya̓da yayılmaya devam etti.

...................................................................................................................................... ( ) Uy gur Dev le ti ile Eme vi ve Ab ba si dev let le ri ay nı dö nem de var lık la rı nı sür dür­

müş ler dir.......................................................................................................................................

( ) İslamiyeti ilk kabul eden Karahanlılar, Emevi Devleti zamanında Müslüman oldu.

......................................................................................................................................

DK72

DK????

48

11. NE ANLATIYORLAR?

Ders ki ta bı nı zın 72. say fa sın da ki me tin ler le il gi li so ru la rın ce vap la rı nı aşa ğı ya ya zı­nız.

• Türk tarihinde Talas Savaşı̓nın oynadığı rol hakkında neler düşünüyorsunuz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Talas Savaşı̓nın kaybedilmesi durumunda Türk tarihinde ne gibi değişiklikler

olabilirdi?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Türk ler le Ab ba si ler ara sın da ki iliş ki le rin çok iyi ol ma sı nın se bep le ri ne ler ola bi lir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Türkler için yeni bir şehir kurulmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK73

DK????

49

DK77

12. KİM KİMDİR?

• Yukarıdaki Türk büyüklerinin ortak özellikleri nelerdir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Türk büyüklerine başka kimleri örnek verebilirsiniz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Yaz mış ol du ğu ün lü ki ta­bı nı Ab ba si ha li fe si ne sun­muş tur.

.....................................

Gaz ne li ler ile yap tı ğı Dan da na kan Sa va şı̓nı kazanmıştır.

.....................................

Malaz girt Za fe ri ile Türk­le rin Ana do lu̓ya yer leş me­si ni sağ la mıştır.

.....................................

Bir çok dev let yö ne ti ci si­nin ya nın da ça lış mış tır.

.....................................

Gaz ne li Dev le ti’nin yö ne ti ci le rin den dir.

.....................................

Alparslan̓ın oğludur.

.....................................

Aşa ğı da ve ri len Türk bü yük le ri nin kim ol du ğu nu gör sel ler den ve alt la rın da ya zı lı bil gi ler den ya rar la na rak bu lu nuz. Da ha son ra ve ri len so ru la rı ce vap la yı nız.

DK????

50

DK77

13. ALPARSLAN

• Yukarıdaki metne dayanarak o döneme ait siyasal olaylarla ilgili neler söyleyebilir­siniz? Çıkarımlarınızı hangi cümlelerle ilişkilendiriyorsunuz?

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Alparslan̓ın ordusuna karşı yaptığı ünlü konuşmayı liderlik açısından değerlendi­riniz.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Bu metinden yararlanarak o dönemdeki askerî yapıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz? .......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

26 Ağus tos Cu ma gü nü as ker le ri ni top la yan Al pars lan, atın dan ine rek sec de ye var dı ve “Ya Rab bi! Se ni ken di me ve kil ya pı yor, aza me tin kar şı sın da yü zü mü ye re sü rü yor ve se nin uğ run da sa va şı yo rum. Ya Rab bi! Ni ye tim ha lis tir, ba na yar dım et, söz le rim de hi laf var sa be ni kah ret!ˮ di ye dua et ti. Son ra atı na bi ne rek as ker le ri ne dön dü ve “Ey as ker le rim! Eğer şe hit olur sam bu be yaz el bi se ke fe nim ol sun. O za man ru hum gök le re çı ka cak tır. Ben den son ra Me lik şah’ı tah ta çı ka rı nız ve ona bağ lı ka lı nız. Za fe ri ka za nır sak is tik bal bi zim dir.ˮ de di. Bu söz ler or du yu coş tur du. Bü yük şevk le ile ri atıl dı lar. Al pars lan son de re ce kur naz ca bir harp tak ti ği plan la-mış tı. Hi lal şek lin de yay dı ğı or du suy la ak şa ma ka dar Ma laz girt Mey da nı’nda dö vüş tü. Şaş kı na dö nen Bi zans or du su, hi la lin içi ne düş tü. İki yüz bin ki şi lik ko ca or du pe ri şan ol du. İm pa ra tor esir edil di.

Sul tan Al pars lan sa vaş tan son ra hu zu ru na ge ti ri len im pa ra to ru, hiç ümit et me di-ği şe kil de af fet ti. Bi zans im pa ra to ru nun harp taz mi na tı öde me si, her yıl ha raç ver-mesi ve ih ti yaç hâ lin de Sel çuk lu or du su na as ker gön der me si kar şı lı ğın da ba rış ant-laş ma sı ya pıl dı. Fa kat Di oge nes (Di yo jen), İs tan bul’a ge ri dö ner ken Bi zans tah tı nın el de ğiş tir me si, ant laş ma yı ge çer siz kıl dı. Al pars lan da Sel çuk lu şeh za de le ri ni Ana-do lu’yu fe tih le gö rev len dir di. Türk ler, kı sa za man da Ana do lu’ya hâ kim ol du .

Bu kitap için yazılmıştır.

DK????

51

14. UNUTULMAYAN ANILARAilenizden, en az yirmi yıl önce evlenmiş olan bir büyüğünüz ile sözlü tarih çalışma­

sı yapınız. Çalışma konunuz için aşağıdaki sorulardan yararlanınız. Edindiğiniz bilgile­ri ilgili yerlere yazınız.

• Sizin gençliğinizde kız isteme nasıl olurdu?

...................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Sizin gençliğinizde söz kesme nasıl olurdu?

...................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Sizin gençliğinizde nişan nasıl yapılırdı?

...................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Sizin gençliğinizde düğün nasıl yapılırdı?

...................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Siz bir düğünde söz sahibi bir kişi olsaydınız hangi faaliyetlerin yapılmasını ister­diniz? Yazınız.

.....................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK78

DK????

52

DK81

15. TARİHİMİZDENBü yük Sel çuk lu Dev le ti’nin ku ru cu su olan Tuğ rul Bey’in, ha li fe nin kı zıy la ev len me si

do la yı sıy la ya pı lan dü ğün de, Tuğ rul Bey ve di ğer ile ri ge len ler ne şe için de rak set miş-ler dir. Tuğ rul Bey, da ha ön ce ara la rın da ya pı lan söz leş me ge re ği Ab ba si ha li fe si nin kı zıy la ni kâh ve dü ğün yap mak için 1063 ta ri hin de Azer bay can’dan Bağ dat’a ha re ket et ti. Tuğ rul Bey, or du su ve dev rin bü yük adam la rıy la bir lik te Bağ dat’a ulaş tı. 18 Şu bat'ta baş la yan muh te şem dü ğün bir haf ta sür dü. Sul tan, dü ğün es na sın da zi ya fet ler ver di. Eğ len ce ler dü zen le ye rek de ğer li he di ye ler da ğıt tı. Sul tan da dâhil ol mak üze re bü tün Sel çuk lu bey le ri sa ra yın sa lo nun da mü zik ses le ri nin ahen gi ne uya rak ve Türk çe şar kı lar söy le ye rek dans edi yor, diz le ri ni ye re vu rup kal kı yor ve eğ le ni yor lar dı. Ge lin, al tın bir tah ta otur muş idi. Dü ğün den son ra Tuğ rul Bey Bağ dat’tan eşiy le bir lik te ay rı-la rak ül ke si ne ha re ket et ti. Sul tan, ge li nin çe yi zi nin nak li için yüz bin di nar gön der miş-tir.

İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6-7. Sınıflar Öğretim Programı ve Kılavuzu, s. 354.

Türkler, İslamiyeti kabul ettikten sonra da düğünlerdeki eğlence geleneklerini devam ettirmişlerdir. Yukarıda bunu kanıtlayan bilgiler vardır.

Yukarıda anlatılanlarla günümüz düğünlerini karşılaştırınız. Buna göre;

• Hangi uygulamalar günümüzde de devam etmektedir?....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

• Hangileri değişime uğramıştır? Bugünkü uygulama şekli nasıldır?....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

DK????

53

DK 83

16. İSHAK PAŞA SARAYI

,

Yukarıdaki internet ha be ri ni oku yu nuz. Aşa ğı da ki so ru la rı ce vap la yı nız.İshak Paşa Sarayı’nda niçin restorasyon çalışmaları yapılıyor?.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................İshak Paşa Sarayı’nın özellikleri nelerdir? .......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................Haberden hareketle Türk kültür, sanat ve estetik anlayışına ilişkin neler söyleyebi­

lirsiniz?.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

İSHAK PAŞA SARAYI BÜYÜLÜYORUNESCO tarafından “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”ne alınan Ağrı’nın

Doğubeyazıt ilçesindeki İshak Paşa Sarayı’nın, asıl listeye girebilmesi için çalışma-lar devam ediyor. Doğubeyazıt Sancak Beyi Çolak Abdi Paşa tarafından 1685 yılın-da ilçeye 7 kilometre uzaklıktaki sarp kayalıklar üzerine inşa edilen saray, 1784 yılında oğlu İshak Paşa Dönemi'nde tamamlanmıştır. 116 odalı İshak Paşa Sarayı, türbesi, camisi, surları, avluları, koğuşları, divan ve harem salonları ile her yıl çok sayıda yerli ve yabancı turisti ağırlıyor. Dünyadaki ilk kalorifer tesisatının kurulu olduğu sarayın, bir süre önce Birleşmiş Milletler Bilim, Eğitim ve Kültür Teşkilatının (UNESCO) “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”ne alınmasının ardından, 2000 yılından bu yana devam eden restorasyon çalışmaları da hız kazandı.

İnternet Haberi, 24 Ağustos 2011. (Düzenlenmiştir.)

DK????

54

DK83

17. DESEN DESEN

Aşağıya bir ki lim mo ti fi çi zi niz. Yap tı ğı nız çi zim de fi gür le rin bir an lam ifa de et me­si ne özen gös te ri niz.

• Ailenizde ya da yakın çevrenizde evinde kilim olan bir tanıdığınız var mı? Araştırınız. Bu ki li min kim ta ra fın dan do kun du ğu nu ya da sa hi bi nin ki li mi ne re den al dı ğı nı öğ re ni niz.

......................................................................................................................................• Ki li min geç miş te ki kul la nı mıy la gü nü müz de ki kul la nı mı ara sın da han gi ben zer lik

ve fark lı lık lar var dır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Kilimin kültür tarihimizdeki yerine hangi örnekleri verebilirsiniz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

55

18. SÖZLÜĞÜM

Aşa ğı da ve ri len kav ram lar la il gi li bir araş tır ma ya pı nız. Kav ram la rın an lam la rı na söz lük ler den, an sik lo pe di ler den ve ya in ter net si te le rin den ula şa bi lir si niz. Kavramlar ile ilgili aşağıda verilen çalışmayı yapınız. Da ha son ra için de, an la mı nı bul du ğu nuz kav­ra mın da geç ti ği bir pa rag raf oluş tu ru nuz.

KUTAnlamı: ........................................................................................................................

..........................................................................................................................................Türk tarihindeki yeri ve önemi: ..................................................................................

.........................................................................................................................................."Kut"tan türetilmiş kelimelere örnekler: kutlamak, ....................................................

..........................................................................................................................................Paragraf

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ESTETİKAnlamı: ........................................................................................................................

..........................................................................................................................................Estetik değer taşıyan eser veya yapıta örnekler: .........................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................Paragraf

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK83

56

DK83

DEVLET ADAMI

Anlamı: ....................................................................................................................................................................................................................................................................

Eski ve yeni devlet adamlarına örnekler: ................................................................................................................................................................................................................

Paragraf

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

TÖREN

Anlamı: ...................................................................................................................................................................................................................................................................

Geçmişten ve günümüzden törenlere örnekler: ......................................................................................................................................................................................................

Paragraf

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Aşağıya, verilen kavramlardan bir tanesiyle ilgili resim çizebilir veya gazete haberi yapıştırabilirsiniz.

DK????

57

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRMEBulmacaAşağıdaki kelime ve kavramlar bulmaca içinde soldan sağa, yukarıdan aşağıya ve

çapraz yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kavramları bulup renkli kalemle işaretleyiniz.

DESTAN ORTAK MİRAS ESTETİKSALTANAT FETİH SAVAŞ GELENEK TEŞKİLAT KURULTAYTÖREN ORTA ASYA YAZIT

S

G

S

Ş

Ç

K

T

Ö

P

T

V

F

G

E

A

E

E

T

D

L

U

O

Z

K

L

C

S

T

L

F

U

L

E

M

Ü

N

M

N

B

T

S

S

T

G

K

U

E

N

V

M

T

I

E

Ü

A

V

A

H

U

Ü

F

N

Y

L

K

T

E

R

U

Y

N

I

R

V

G

O

E

K

İ

U

İ

İ

L

Z

A

İ

U

Y

H

Ö

Z

K

S

M

A

K

M

N

T

A

L

İ

K

Ş

E

T

K

D

B

İ

E

Y

O

R

T

A

A

S

Y

A

Ş

E

C

R

N

V

A

L

A

Z

A

P

T

V

J

S

Ö

İ

O

Ü

B

M

Y

V

I

R

T

Ş

E

T

D

I

Ö

U

Ç

N

A

A

O

R

T

I

Z

A

Y

G

P

T

C

Ş

R

B

İ

S

V

S

F

N

E

F

R

S

D

K

P

C

J

Ş

Y

Z

G

H

İ

T

E

F

DK87

DK????

58

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM• Bu form kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru

yansıtan seçeneğe “ ˮ işareti koyunuz.

DK87

Değer len dir me so nun da var sa “Ba zenˮ ya da “Hiç bir za manˮ ku tu su nu işa ret le di ği­niz ko nu la ra tek rar ça lı şa rak da ha ba şa rı lı ola bi lir si niz.

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU HER ZAMAN BAZEN HİÇBİR

ZAMAN

1.Türk kül tür ta ri hi ne ait bel ge le re örnekler vere­bilirim.

2.Yeryüzü şekillerinin kültür hayatına etki ettiği­ni açıklayabilirim.

3.Türk ler de or du ya pı sı nın de ği şim ve sü rek li lik içe ri sin de de vam et tiğini söyleyebilirim.

4.İpek Yo lu̓nun, geç ti ği yer le ri ekonomik açı­dan ge liş tir di ği ne ör nek verebilirim.

5.İslamiyetin doğuşu ve yayılışı ile ilgili kısa bir konuşma yapabilirim.

6.Türklerin, İslamiyeti kabulü ile sosyal hayatla­rında değişiklikler olduğunu söyleyebilirim.

7.İlk Türk ­ İslam devlet adamlarına örnek vere­bilirim.

8.Gelenek ve gö re nek le ri mi zin değişim ve sürek­lilik içerisinde devam ettiğini açıklayabilirim.

9.İlk Türk devletleri ve Türk ­ İslam devletleri­nin kültürel özelliklerine örnekler verebilirim.

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

...................................................................................................................................

59

Yukarıda bırakılan boşluğa 4. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

4. ÜNİTE: ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI

DK????

60

DK93

1. KAYNAKLARIMIZBulunduğunuz bölgedeki yer altı ve yer üstü kaynaklarından en az üç tanesini araş­

tırınız. Buna göre kaynağın görselini boş alana yapıştırınız ve aşağıdaki çalışmayı yapı­nız.

Kaynağın;

Adı: ........................................................................ Özelliği: .................................................................

Ekonomiye katkısı: ...............................................

................................................................................

................................................................................

Kaynağın;

Adı: ........................................................................

Özelliği: .................................................................

Ekonomiye katkısı: ...............................................

................................................................................

................................................................................

Kaynağın;

Adı: ........................................................................

Özelliği: .................................................................

Ekonomiye katkısı: ...............................................

................................................................................

................................................................................

61

2. MAMAK’IN ÇEHRESİ DEĞİŞİYOR• Aşağıdaki internet haberini okuyunuz. Haber ile ilgili soruları görselden de yarar­

lanarak cevaplayınız.

MAMAK’TA DEV YATIRIMMamak’ı Ankara’nın yeni çekim alanı yapacak olan Türkiye’nin en büyük alışveriş merkezi­nin temelleri, Maliye Bakanı’nın da katıldığı bir törenle atıldı. Törende konuşan Mamak Be­lediye Başkanı, “Bugün gerek Mamak gerek­se Ankara için çok önemli bir gün. Mamak’ın çehresini değiştirecek, dev bir projenin temeli­ni atıyoruz. Dev yapıları da içinde barındıran proje 2 yıl içinde bitirilecek.ˮ dedi. Dünyanın gelişmiş ülkelerinde istihdamın yüz­

de 75’inin hizmet sektöründen sağlandığını belirten Maliye Bakanı, “İş, aş ve üretime vesile olacak bu tür yatırımları yapanlara teşekkür ediyoruz. Burası birçok fabrikaya bedel bir istihdam sağlayacak.ˮ dedi.

Ne yapılıyor? ...............................................................................................................

......................................................................................................................................

Nerede yapılıyor? ........................................................................................................

.........................................................................................................................................

Ne kadar sürede tamamlanacak? .................................................................................

.........................................................................................................................................

Niçin yapılıyor? ...........................................................................................................

.........................................................................................................................................

Proje ne tür yapılardan oluşuyor? ................................................................................

.........................................................................................................................................

DK94

İnternet Haberi , 23 Kasım 2011.(Düzenlenmiştir.)

DK????

62

DK96

3. BENİM PROJEM Bulunduğunuz bölgenin coğrafi ve özel konumu-

nu dikkate alarak bir ürünü pazarlama projesi tasar-layınız. Tasarladığınız projeyi tanıtıcı bir reklam kampanyası hazırlayıp aşağıdaki alana yazınız ya da çiziniz.

• Projenizi tanıtıcı bir reklam hazırlayınız.

• Bu proje için bir slogan yazınız.

.........................................................................................................................................

63

DK97

4. YEDİ BÖLGEDEN YEDİ KAYNAK

Ül ke mi zin her böl ge sin den bi rer önem li eko no mik kay nak bu lu nuz. Bu kay nak la il gi li et kin li ği ya pı nız.

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

......................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

• Kaynağın adı: ................................. Bulunduğu bölge: ...............................

Ülke ekonomisine katkısı: ........................................................................................

.....................................................................................................................................

DK????

64

DK100

5. VERGİ KANITLARINI TOPLUYORUMAlış ve riş yap tı ğı mız za man fiş ya da fa tu ra al mak vatandaşlık gö rev le ri miz den dir.

Al dı ğı mız fiş ya da fa tu ra da ver gi ile il gi li bir bö lüm var dır. Siz ler için boş bı rak tı ğı mız ala nlara ver gi yi ka nıt la yan bel ge le ri bu lup ya pış tı rı nız. Bel ge nin is mi ni ve ver gi ile il gi li ala nı renk li ka lem le bo ya yınız.

65

DK101

6. MEKTUBA SİZ DEVAM EDİNDers ki ta bı nı zın 101. say fa sın da yer alan mek tu bun bü yük bir kıs mı nı ta mam la ma yı

si ze bı rak tık. Ver gi ile il gi li ko nu yu iş le mek üze re mek tu bu yaz ma ya siz de vam edi niz.

Mektubunu okumak isteyen bir arkadaşınız varsa sınıfta okuyabilir.

DK????

66

DK102

7. SORUN VARDün ya yı et ki le yen kü re sel bir so run be lir le yi niz. Boş bı ra kı lan ye re bu so run ile il gi­

li bir re sim ya pı nız.

Siz, va tan daş ya da yet ki li bir ki şi ola rak bu kü re sel so ru na na sıl bir çö züm ge ti rir si­niz? Bu nun için han gi yet ki le re sa hip ol mak is ter si niz?

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

67

DK104

8. ÇEVRECİLERSı nı fı nız da en az üç grup oluş tu ru nuz. Her grup farklı bir çev re kir li li ği (su, ha va,

gü rül tü kir li li ği vb.) ko nu su üze rin de araş tır ma ya pa cak tır. Araş tır ma so nu cun dan ya rar la na rak bu kir li li ği n na sıl ön le ne bi le ce ği ne iliş kin bir yazı ya zı nız. Yazıyı yaz ma­dan ön ce grup ola rak araş tır ma so nuç la rı nı zı bir bi ri niz le pay laşınız.

..................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

DK????

68

DK105

9. KAYNAKLARIMIZ SORUN OLMASINAşa ğı da ki tab lo da ba zı do ğal kay nak la rı gö rü yor su nuz. Bu kay nak la ra iliş kin so ru­

la rı ce vap la yınız.

Hayatımızdaki önemi nedir?

Bilinçsizce tüketilirse ne olur?Doğal Kaynaklar

Petrol

Orman

Maden

Su

69

DK107

Her mes le k farklı kişilik özel lik le ri gerektirir. Bunlara dik kat ede rek aşa ğı da ki mes­lek le ri se çen le rin en çok han gi özel lik le re sa hip ol ma sı gerek tiğini işaret leyiniz.

Kendinizi hangi mesleğe daha yakın buluyorsunuz? Neden?.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

10. BENİM MESLEĞİM

çalış

kan

disi

plin

li

ken

dine

güv

enen

ikna

edi

ci

haya

l güc

ü ol

an

sabı

rlı

seve

cen

güve

n ve

ren

üret

ken

dire

nçli

hoşg

örül

ü

araş

tırm

acı

dürü

st

Doktor

Öğretmen

Mühendis

Sporcu

Sanatçı

Yazar

Avukat

Esnaf

Politikacı

Asker

İşçi

Yönetici

ÖZELLİKLER

MESLEKLER

DK????

70

DK107

11. NİTELİKLİ ELEMAN ARANIYORAşa ğı ya çe şit li ga ze te ler den bulduğunuz ni te lik li ele man ara yan şir ket le rin iş ilan la­

rı ndan birkaçını ya pış tı rı nız. Aşağıdaki so ru la rı ce vap la yı nız.

• Gazetedeki ilanlara göre en çok hangi alanda nitelikli elemana ihtiyaç vardır? .....................................................................................................................................

• İş ilanlarında en çok hangi özellikteki elemanlar aranıyor? .....................................................................................................................................

71

DK108

12. ÖRNEK İNSAN

Ders ki ta bı nın 108. say fa sın da ki “Ka dir Hasˮ ile il gi li bil gi ler den ya rar la na rak aşa­ğı da ki so ru la rı ce vap la yı nız.

• Ka dir Has ve ai le si nin eko no mik du rum la rı nın iyi leş me sin de han gi ki şi sel özel lik­le ri et ki li ol muş tur?

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Kadir Has’ın eğitime nasıl katkısı olmuştur?

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Ka dir Has gi bi ül ke eko no mi si ne kat kı da bu lu nan la ra baş ka kim le ri ör nek ve re bi­lir si niz?

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Kadir Has’a neden “fahri doktorlukˮ unvanı verilmiştir?

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Ka dir Has’ın, mal var lı ğı nın bir kısmını Türk mil le ti ne ba ğış la mış ol ma sı, onun han gi özel li ği ni gös te ri yor?

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

DK????

72

DK109

13. NE YAPMALIYIM?

Evi ni zin eko no mik yö ne ti mi, bir ay lık sü re için si ze ve ril miş ol sun. Bu sü re içe ri sin de evi­ni ze mad di ge lir sağ la mak da si zin gö rev le ri­niz ara sın da dır. Bir ay lık sü re için de evi ni zi nasıl yöneteceğinizi, ge lir ve gi der le ri niz le il gi li ne ler yap ma nız ge rek ti ği ni dü şü nü nüz.

Bu gö re vi ye ri ne ge ti rir ken so rum lu luk bi lin ciy le ha re ket edi niz.

Dü şün ce le ri ni zi tab lo ya da düz ya zı şek lin­de ifa de ede bilir siniz.

73

DK113

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME BulmacaAşağıdaki kelime ve kavramlar bulmaca içinde soldan sağa, yukarıdan aşağıya ve

çapraz yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kavramları bulup renkli kalemle işaretleyiniz. AİLE DAYANIŞMA DOĞAL KAYNAKLARENERJİ GİRİŞİMCİ HAVA DURUMUHAVA OLAYI İSRAF İŞSİZLİKKITLIK KÜLTÜR PATENTSERMAYE TASARRUF TELİFTİCARET VATAN VERGİ

H

A

V

A

O

L

A

Y

I

S

O

N

E

C

N

D

A

N

K

S

Z

İ

Y

K

N

D

R

S

V

K

Y

O

V

E

R

G

İ

İ

S

N

A

M

K

R

S

L

O

Ğ

A

Ç

S

U

Y

İ

Ş

D

T

E

R

A

C

İ

T

A

D

A

Y

A

N

I

Ş

M

A

S

E

S

İ

M

N

L

U

O

R

Ş

İ

S

C

S

V

L

M

E

K

Y

E

K

R

Y

S

T

V

Y

R

R

İ

Ş

T

Y

I

O

T

A

U

İ

Z

K

O

S

Ş

A

H

Z

A

I

L

T

A

Y

M

R

K

Ü

V

S

N

J

Y

E

L

N

T

V

P

N

U

İ

M

L

J

L

E

O

Y

V

İ

İ

I

E

İ

A

J

F

R

T

A

S

A

R

R

U

F

J

K

V

Ö

K

E

R

A

Ü

M

N

F

N

M

K

E

R

Ö

M

A

L

F

E

T

R

O

Ö

K

S

F

A

R

E

R

S

M

A

K

S

İ

Ş

S

P

M

H

H

V

Y

N

S

U

T

R

İ

J

G

İ

R

İ

Ş

İ

M

C

İ

E

F

A

A

İ

T

E

L

İ

F

E

İ

N

S

I

S

İ

S

R

A

F

DK????

74

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız....................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

........................................................................................................................................

......................................................................................................................................

........................................................................................................................................

......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

...............................................................................................................................

DK113

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU HER ZAMAN BAZEN HİÇBİR

ZAMAN

1.Ül ke miz için önem li olan kay nak la rı ve bu kaynakların, ekonomik faaliyetler açısından önemini bilirim.

2. Proje üretirken coğrafi özelliklerin dikkate alınması gerektiğini bilirim.

3. Bilinçli bir vatandaşın, vergi ödemesi gerek­tiğini bilirim.

4. Doğal kaynakların, insanlar için önemli oldu­ğunu bilirim.

5. Nitelikli insana her zaman ihtiyaç olduğunu bilirim.

6. Mesleklerin, bazı özelliklerle ilişkili olduğu­na örnekler verebilirim.

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUMBu form ken di ni zi de ğer len dir me niz için ha zır lan mış tır. Ça lış ma la rı nı zı en doğ ru

yan sı tan se çe ne ğe “ ˮ işa re ti ko yunuz.

Değerlendirme sonunda varsa “Bazenˮ ya da “Hiçbir zamanˮ kutusunu işaretlediği­niz konulara tekrar çalışarak daha başarılı olabilirsiniz.

75

Yukarıda bırakılan boşluğa 5. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

5. ÜNİTE: ÜLKEMİZ VE DÜNYA

DK????

76

1. DÜNYA VE NÜFUSDers ki ta bı nı zın 116. say fa sın da ki so ru la rın ce vap la rı nı aşağıya ya zı nız.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

2. NEREDE SEYREK, NEREDE YOĞUN?Ders ki ta bı nı zın 118. say fa sın da ki tab lo da yer alan bil gi le re gö re aşa ğı da ki ha ri ta da

sey rek nü fus lu yer le ri sa rıya, yo ğun nü fus lu yer le ri ye şi le bo ya yı nız. Yer isim le ri ni at las la rı nız dan ya rar la na rak bu lu nuz.

DK116118

DK????

77

DK119

3. DÜŞÜNÜYORUMAşa ğı da yer leş me yi et ki le yen fak tör le ri gö rü yor su nuz. Bu fak tör ler ile il gi li so ru la rı

ce vap la yı nız.

İnsanlar bazen yaşamaya elverişli olmayan iklim böl­gelerine yerleşirler. Sizce bunun sebebi nedir?

...................................................................................................................................................................................................................................................................... .........................................................................................

İKLİM

Ül ke ler, sı nır la rı için de ki ma den ya tak la rı nı is te dik­le ri gi bi iş le te bi li yor lar mı? Niçin?

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

MADEN YATAKLARI

Tica ret yol la rı, geçtikleri böl ge le ri na sıl et ki ler? Açıklayınız.

..............................................................................................................................................................................................................................................................

TİCARET YOLLARI

Dün ya nın her ye rin de ta rım ya pıl say dı ne olur du? Açık la yı nız.

..............................................................................................................................................................................................................................................................

TARIM ALANLARI

Sana yi de ile ri se vi ye de olan bir ül ke nin di ğer ül ke­ler üze rin de et ki si olur mu? Niçin?

...............................................................................................................................................................................................................................................................

SANAYİ BÖLGESİ

DK????

78

DK121

4. NELER ALIYORUZ, NELER SATIYORUZ?Dış ticaretimizde önemli yer tutan ürünleri aşağıdaki ilgili kutulara yazınız.

• Yurt dışına sattığımız ürünlerle yurt dışından satın aldığımız ürünler arasındaki farklılığın nedenleri nelerdir?

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• İhraç ettiğimiz ürünler, ülkemizin hangi bölgelerinde üretilmektedir?.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

İTHAL EDİLEN ÜRÜNLER İHRAÇ EDİLEN ÜRÜNLER

fındık, tekstil ürünleri

DK????

79

DK123

5. UZAKTAKİ YAKINLARIMIZ

• Ders ki ta bı nı zın son say fa sın da yer alan Türk Dün ya sı Ha ri ta sı nı açı nız. Ba ğım sız dev let ler, özerk cum hu ri yet ler ve özerk vi la yet le ri ha ri ta da bu lu nuz.

• Ders kitabınızın sonunda bu haritanın yer almasının sebebi ne olabilir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Türk Cumhuriyetleriyle ortak olan kültür ögelerimize örnekler veriniz.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Türk Cumhuriyetleriyle ilişkilerimizin gelişmesi için neler yapılabilir? Açıklayınız.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Ata türk’ün, ders ki ta bı nı zın 123. say fa sın da ki söz le riy le il gi li bir de ğer len dir me ya pa rak var dı ğı nız so nu cu ya zı nız.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

80

DK125

6. KONUŞUYORUMDün ya nın her han gi bir ye rin de or ta ya çı kan

bir so run la il gi li ko nuş ma ha zır la ya cak sı nız. Ko nuş ma nız da yar dım laş ma ve kar deş li ğin öne mi ni vur gu la yı nız. Bu tip so run la ra kar şı çö züm öne ri le ri ge ti ri niz.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Deprem

Tsunami

Salgın hastalık

Orman yangını

Savaş

DK????

81

DK125

7. PAKİSTAN NOTLARIKar­deş­ül­ke­Pa­kis­tan’da­ya­şa­nan­do­ğal­afet­son­ra­sın­da­Tür­ki­ye,­üze­ri­ne­dü­şen­gö­re­

vi­yap­mak­ta­ge­cik­me­di.­Aşa­ğı­da­ki­ga­ze­te­ha­ber­le­rin­de­bir­mu­ha­bi­rin­Pa­kis­tan­not­la­rı­nı­gö­rü­yor­su­nuz.­Bu­ga­ze­te­ha­ber­le­ri­ile­il­gi­li­yo­rum­la­rı­nı­zı­yazınız.

•­Yukarıdaki­haberle­ilgili­duygu­ve­düşünceleriniz­nelerdir?...................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

•­Türk­Kızılayının­yaptığı­faaliyetleri­nasıl­değerlendiriyorsunuz?....................................................................................................................................................................................................................................................................................

Gazete Haberi, 06 Eylül 2010.(Düzenlenmiştir.)

Gazete Haberi, 06 Eylül 2010. (Düzenlenmiştir.)

DK????

82

­

DK125

•­Ülkelerin­Pakistan’da­neler­yap­masını­isterdiniz?­........................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

•­Başlıkla­ilgili­neler­düşünüyorsunuz?.....................................................................................................................................

........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

Gazete Haberi, 06 Eylül 2010. (Düzenlenmiştir.)

Gazete Haberi, 06 Eylül 2010.(Düzenlemiştir.)

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

DK????

83

DK127

8. OLİMPİYAT KARDEŞLİĞİ

Yukarıdaki sporcularla ilgili soruları cevaplandırınız.• Fotoğraftaki kişiler hangi ülkelerin sporcusu olabilirler? Niçin?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Siz bir ya rış ma cı ol say dınız olimpiyatlar sırasında ken di kül tü rü nüzü ta nıt mak

için ne ler ya par dınız? Açıklayınız.

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Sportif faaliyetlerin toplumlar için önemi neler olabilir? Açıklayınız.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

84

DK129

9. ULUS LA RA RA SI HE Dİ YE LİK EŞ YA FU AR LA RI

An­ka­ra’da,­Ata­türk­Kül­tür­Mer­ke­zi’n­de­her­yıl­Ulus­la­ra­ra­sı­He­di­ye­lik­Eş­ya­Fu­arı­dü­zen­le­nir.­Fark­lı­ül­ke­ler­den,­fark­lı­kül­tür­le­ri­yan­sı­tan­ürün­ler­alı­cı­la­ra­su­nu­lur.•­ Fo­toğ­raf­lar­da­kilere­ ben­ze­yen­ eş­ya­lar­dan­

evi­niz­de­ de­ var­ mı?­ Var­sa­ han­gi­ ül­ke­le­re­ ait­ol­du­ğu­nu­ya­zı­nız........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................•­Bu­tür­fu­ar­la­rı­ge­zen­in­san­la­rın­bek­len­ti­le­

ri­ne­ler­ola­bi­lir?.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................•­Dün­ya­da­ki­kül­tür,­sa­nat,­fu­ar­ve­spor­et­kin­lik­le­ri­ne­yö­ne­lik­or­ga­ni­zas­yon­la­ra­ör­nek­

ler­ve­ri­niz........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................

...........................................................................­

...........................................................................

DK????

85

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME

BulmacaAşa ğı da ki so ru la rın karşılığı olan kelime ve kavramlar bulmaca içinde soldan sağa,

yukarıdan aşağıya ve çapraz yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kavramları bulup renkli kalemle işaretleyiniz.

1. Bir şeyi anlayışla karşılama durumuna ne denir?2. Çeşitli doğa olaylarının sebep olduğu yıkıma ne denir?3. Bir şeyin yakınına ne denir?4. Kendine has bir özelliği olan zaman parçasına ne denir?5. Karşılıklı olarak haber alıp verme işine ne denir?6. Bir ülkenin ürettiği malları, başka bir ülkeye veya ülkelere satmasına ne denir?7. Bir ülkeye başka bir ülkeden mal getirme ya da satın alma durumuna ne denir?8. Bir ül ke de, bir böl ge de, bir ev de be lir li bir an da ya şa yan la rın oluş tur du ğu top lam

sa yı ya ne de nir?9. Bir işte, bir kimseye düşen göreve ne denir?

A

D

H

A

B

E

R

L

E

Ş

M

E

Ç

Ç

B

H

C

K

B

N

I

S

L

C

V

A

F

H

J

Ö

C

O

Ç

C

O

B

O

T

F

M

O

M

G

B

E

D

A

D

D

F

R

G

B

Ş

L

A

V

Ç

Ü

T

E

E

T

T

U

C

G

K

R

U

A

A

D

Z

A

F

A

T

İ

Ö

E

J

B

C

F

A

Ş

F

L

L

G

L

R

V

Y

A

Ö

K

E

S

E

P

A

O

T

Ü

L

R

G

T

R

N

M

T

Ü

H

T

J

M

H

N

N

Ü

F

U

S

V

İ

T

Y

K

İ

M

İ

P

Ö

I

A

C

O

S

İ

U

Ç

A

Ğ

O

P

Z

A

Y

R

A

T

C

U

DK131

DK????

86

Bu form kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru yansıtan seçeneğe “ ˮ işareti koyunuz.

Değerlendirme sonunda varsa “Bazenˮ ya da “Hiçbir zamanˮ kutusunu işaretledi­ğiniz konulara tekrar çalışarak daha başarılı olabilirsiniz.

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız.

.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

DK131

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU HER ZAMAN BAZEN HİÇBİR

ZAMAN

1.El de et ti ğim bil gi ler le dün ya nın çe şit li yer le rin­de ki in san la rın fa ali yet le riy le il gi li fi kir yü rü te­bilirim.

2.Ül ke mi zin kay nak la rı nın ve ih ti yaç la rı nın eko­no mik fa ali yet ler de ki öne mi ni ör nek len di re bi­lirim.

3.

Türk Cumhuriyetleri, komşu ve diğer ülkelerle olan ilişkilerimizde Atatürk’ün dış politikayla ilgili görüşlerinin doğru olduğunu ispatlayabi­lirim.

4. Küresel sorunlarda ülkemizin diğer ülkelerle yardımlaşmaya hazır olduğunu bilirim.

5. Uluslararası ilişkilerde sosyal faaliyetlerin öne­mini bilirim.

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUM

87

Yukarıda bırakılan boşluğa 6. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

6. ÜNİTE: DEMOKRASİNİN SERÜVENİ

DK????

88

“De mok ra si Eği ti mi ve Okul Mec lis le ri Pro je siˮ nin amaç la rı nı oku yu nuz.

Aşa ğı da ki so ru la rı ce vap la yı nız.• Oku lu nuz da de mok ra si kül tü rü ve bi lin ci nin oluş tu rul ma sı için ne ler ya pıl mak ta­

dır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Pro je nin amaç la rı içe ri sin de de mok ra si nin te mel il ke le rin den han gi le ri gö rül mek te­

dir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Bu pro je sa ye sin de bir öğ ren ci, han gi de mok ra tik ka za nım la rı el de ede bi lir?– Se çim san dı ğı ile ta nı şır.– ...................................................................................................................................– ...................................................................................................................................– ...................................................................................................................................

Pro je nin baş lan gıç ta ço cuk la rı mı za, da ha son ra da de mok ra tik ha ya tı mı za ka zan dı ra ca­ğı dört te mel amaç be lir len miş tir. Bun lar;

1. Yer le şik bir de mok ra si kül tü rü ve bi lin­ci nin oluş tu rul ma sı,

2. Hoş gö rü lü, fark lı lık la ra rağ men hu zur ve ba rış içe ri sin de bir ara da ya şa ya bi le cek, dü şü nen, sor gu la yan bi rey le rin; Bü yük Ata­türk’ün “fik ri hür, ir fa nı hür, vic da nı hürˮ ola rak ni te le di ği cum hu ri yet va tan daş la rı nın ye tiş ti ril me si,

3. Ken di kül tü rü nü özüm se miş, ayak la rı ken di ül ke si nin top ra ğı na ba san an cak dün ya­ya ve glo bal de ğer le re açık ne sil le rin ye tiş ti­ril me si,

4. Seç me, se çil me ve oy kul lan ma kül tü rü nün ka zan dı rıl ma sı dır.

1. OKUL MECLİSLERİ

DK135

DK????

89

DK137

• Aşa ğı da çe şit li yö ne tim le rin ka rı şık ola rak ve ri len özel lik le ri ni oku yu nuz. Bu özel­lik le ri yö ne tim bi çim le riy le eş leş tir mek için “ ˮ işa re ti ko yunuz.

• Yukarıdaki maddelerden oluşan bir paragraf yazınız.

2. YÖNETİMLER

......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Cumhuriyet Monarşi Oligarşi Teokrasi

1. Millet kendi kendisini seçimler yoluyla yönetir.

2. Tüm yetkiler bir tek kişinin elin­dedir.

3.“Katılım, seçim, demokrasi, millî egemenlikˮ gibi kavramlar daha çok görülür.

4. Tüm yetkiler, seçilmiş birkaç kişinin elinde toplanmıştır.

5. Yönetimde dinî kurallar uygula­nır.

6. Kral, padişah, saltanat gibi söz­cükler daha sık kullanılır.

7.Demokrasinin temel ilkelerinin en iyi şekilde uygulandığı yöne­tim biçimidir.

8.Yasama, yürütme ve yargı gücü­nün birbirinden ayrı olduğu yönetim biçimidir.

9. Devleti yöneten kişiler güçlerini Tanrı’dan alırlar.

10. Temel hak ve özgürlüklerin en iyi korunduğu yönetim biçimidir.

Yönetim BiçimiÖzellikler

DK????

90

DK137

3. MUHALEFET

Aşağıdaki soruları metne göre cevaplayınız.

• Sizce Kerem'in davranışı doğru mu? Sınıftaki öğrencilerin yararı için Kerem baş­kana nasıl yardımcı olmalıdır?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Bu ola y, aşağıdaki yönetim biçimlerinde nasıl sonuçlanır? Açıklayınız.

– Cumhuriyet yönetiminde bu olay .............................................................................

..........................................................................................................................................

– Monarşi yönetiminde bu olay ..................................................................................

..........................................................................................................................................

– Teokrasi yönetiminde bu olay ..................................................................................

..........................................................................................................................................

– Oligarşi yönetiminde bu olay ...................................................................................

..........................................................................................................................................

“Sı nıf ar ka daş la rı mız dan Ke rem, baş ka nı mı zın her ha re ke ti ni sü rek li iz li yor. Onun yan lış dav ra nış lar da bu lun ma sı nı bek li yor. Baş ka nı mız bi le rek ya da bil me ye rek bir ha ta yap tı ğı za man onu acı ma sız ca eleş ti ri yor. Böy le du rum lar da baş ka nın he men gö re vi ni bı rak ma sı nı is ti yor.

Baş ka nı mız, onun bu dav ra nış la rı kar şı sın da zor du rum lar da ka lı yor. Bu na rağ men ken di si ni sa vun mak tan baş ka bir gi ri şim de bu lun muyor.

DK????

91

DK141

• Ders kitabınızın 139-141. sayfalarındaki grupların demokrasinin gelişimi ile ilgili hazırladıkları çalışmaları ve kronolojiyi inceleyiniz. Buna göre aşağıdaki tabloyu tamamlayınız.

Demokratik Gelişme Tarihi

12 Levha Kanunları ile Roma'da demokratik uygulama-ya geçildi. ......................................

........................................................................................ 12 Haziran 1215

........................................................................................ 1689

........................................................................................ 1789

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ilan edildi. ......................................

1. Meclis açıldı. Egemenlik kayıtsız şartsız millete verildi. ......................................

........................................................................................ 1948

Berlin Duvarı yıkıldı. ......................................

• İnsanların tarih boyunca demokrasi için sürekli mücadele etmelerinin sebebi sizce ne olabilir? Açıklayınız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. TARİHTE DEMOKRASI

DK????

92

DK141

5. TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ

• Bü yük Mil let Mec li sinin açı lı şın dan gü nü mü ze ka dar de mok ra tik yö ne tim an la yı­şın da ki ge liş me le rin bir kro no lo ji si ni yapınız.

• Hangi gelişmeyi daha önemli buluyorsunuz? Neden? ......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

1. Meclis açıldı. 23 Nisan 1920

TBMM seçimleri yapıldı.11 Ağustos 1923

1982 Anayasası kabul edildi.18 Ekim 1982

.........................................................

1921 Anayasası kabul edildi.20 Ocak 1921

...........................................................

...........................................................

DK????

93

DK 141

6. HAYATIMDA DEMOKRASİHa ya tı nız da ya şa dı ğı nız olay lar dan, de mok ra si nin il ke le ri ne uy gun üç tanesini aşa­

ğı ya ya zı nız. Han gi açı dan de mok ra tik bir uy gu la ma ol du ğu nu be lir tiniz.

1. olay: ....................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

2. olay: ....................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

3. olay: ....................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

DK????

94

DK142

7. ANAYASADAN• Anayasa’nın 12 ve 14. maddesini aşağıya yazınız. Bu maddeler ile ilgili soruları

cevaplayınız.

....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Anayasa’mız neden bazı haklarda sınırlamalar getirmiştir?

.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

• Kamu güvenliği ve sağlığı söz konusu olduğunda haklar konusunda bir sınırlama getirilebilir mi? Kısa bir açıklama yapınız.

.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

DK????

95

DK143

8. BİR DÜŞÜM VAR“Bir düşüm var...”“Ka la ba lık ‘an lat, an lat’ di ye ba ğı rı yor du. Mar tin

on la ra, her ke sin, de ri si nin ren gi ne ba kıl mak sı zın eşit ola ca ğı, ay nı sof ra da ye mek yi ye ce ği ve ay nı şar kı la rı söy le ye ce ği bir top lu ma iliş kin dü şü nü an lat tı.”

Martin Luther King

• Bir top lu lu ğa de mok ra tik yö ne tim ler de ki te mel hak ve öz gür lük ler ile il gi li ola rak siz ne ler söy le mek is ter di niz?.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Bir düşüm var: ........................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... ......................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

Martin Luther’in düşü ne olabilir? Yazınız.

DK????

96

DK144

9. EN ÇOK SEVDİĞİM ÜNLÜ

• Sevdiğiniz ünlü bir kişi düşününüz.

• Sevdiğiniz bu ünlü kişinin adı soyadı nedir?

................................................................................................

• Bu kişinin bir görselini yandaki alana yapıştırınız.

• Bu kişiyi neden çok sevdiğinizi yazınız.

................................................................................................

....................................................................................................

• Bu ki şi nin han gi özel lik le ri ni be ğen di ği ni zi ve onu ne za man dır iz le di ği ni zi ya da ta nı dı ğı nı zı ya zı nız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Sınıfta bu kişiyi başka sevenlerin olup olmadığını araştırınız.

• Bu ki şi yi sev me yen le re ve ta nı ma yan la ra sev dir mek ve ta nıt mak için ya pa ca ğı nız ça lış ma yı ya zı nız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Ar ka daş la rı nı za bu ün lü ki şi yi an la tır ken dü şün ce le ri ni zi ra hat ve öz gür bir şe kil de ifa de ede bi li yor mu su nuz?

......................................................................................................................................

• Arkadaşlarınız sizin düşüncelerinizi nasıl karşılıyor?

......................................................................................................................................

• Arkadaşlarınızı bu ünlü kişiyi sevmeleri konusunda zorluyor musunuz?

......................................................................................................................................

• Bu çalışmayı yaparken bazı şeyleri yazmakta tereddüt ettiniz mi? Niçin?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Görsel alanı

DK????

97

DK145

10. HABERGa ze te ler den ve te le viz yon ka nal la rın dan in san hak la rı nın ih lal edil di ği ne iliş kin

ha ber le ri ta kip edi niz. Boş bı ra kı lan ye re ha be ri ya pış tı rı nız ya da ya zı nız. Haber ile il gili soruları cevap layınız.

• Haberde hangi temel hak ve özgürlükler ihlal edilmiştir? ......................................................................................................................................

• Bu haklar kimler tarafından ihlal edilmiştir? ......................................................................................................................................

• Bu kişiler sizce nasıl bir ceza almalıdır? ......................................................................................................................................

• Bu tür sorunların yaşanmaması için neler yapılmalıdır?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

98

DK149

11. BİZİ KORUYANLARTa rih sel sü reç içe ri sin de in san hak la rı ve de mok ra si ile il gi li ya pı lan ya sa lar, bil dir­

ge ler, söz leş me ler ve Ve da Hut be si ile il gi li ay rın tı lı bil gi top la yı nız.Bu belgeler ile ilgili sorulan soruları cevaplayınız.• Belgeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları aşağıya yazınız.

Benzerlikler Farklılıklar........................................................ ........................................................

............................................................. .............................................................

............................................................. .............................................................

............................................................. .............................................................

• Hangi belge sizce daha demokratiktir? Neden?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin en önemli özelliği nedir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• İn san hak la rı ile il gi li ge liş me ler de ki ta rih le rin bir bir le ri ne ya kın lık la rı ve uzak lık­

la rı ile il gi li ne ler söy le ye bi lir si niz?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Özgürlükler hangi durumlarda sınırlandırılabilir?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

99

DK 151

12. RÖPORTAJÇev re niz de sos yal alan da ak tif ola rak ça lı şan bir kadın ile gö rüş me ya pı nız. Bu

gö rüş me niz de aşa ğı da ki so ru la rı so ru nuz. Al dı ğı nız ce vap la rı il gi li yer le re ya zı nız.

• Yapmış olduğunuz çalışma hakkında bilgi veriniz. ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Bulunduğunuz konumdan memnun musunuz? Neden? ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Almış olduğunuz eğitimi yeterli görüyor musunuz? ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Toplumumuzda kadınların konumlarını değerlendiriniz.......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................• Kadınların konumlarını daha da güçlendirmek için neler yapılmalıdır?

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Günümüz kadınlarına, daha iyi bir konuma ulaşmaları için neler söyleyebilirsi­niz?

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

100

13. MECLİSTE KADIN HAKLARIAşağıdaki haberi okuyunuz ve ilgili soruları cevaplayınız.

• Tunalı Hilmi Bey kimdir?.................................................

......................................................

......................................................• Tu na lı Hil mi Bey’in adı ne den

bir cad de ye isim ola rak ve ril miş­tir?

.......................................................................................................

• Tu na lı Hil mi Bey han gi ko nu yu gün de me ge tir miş tir? Ni çin?

.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• Konu ne zaman gündeme gelmiştir?..........................................................................................

...............................................................................................

...............................................................................................

• Tepkiler nasıl olmuştur?......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

Adı­nı­Ata­türk’ün­ ya­kın­ ça­lış­ma­ar­ka­daş­la­rın­dan­Tu­na­lı­Hil­mi­Bey’den­alan­cad­de­ta­ri­hî­mis­yo­nu­nu­da­üze­rin­de­ta­şı­yor.

Yıl­1923...­Ni­san­ayı...­An­ka­ra­ mec­lis­ du­var­la­rı­nın­ ar­dın­da­var­ gü­cüy­le­ ça­lış­ma­ya­ de­vam­edi­yor.

Ve­ mec­li­sin­ ye­ni­len­me­si­ için­ka­rar­ ve­ri­li­yor.­ Mil­let­ Mec­li­sinde­ka­dın­hak­la­rın­dan­ilk­kez­o­gün­ler­de­ söz­ edil­me­ye­ baş­la­nı­yor.Ye­ni­Se­çim­Ka­nu­nu­ha­zır­la­nı­yor.­Fa­kat­ ay­nı­ Meş­ru­ti­yet­ Dö­ne­mi'­n­de­ol­du­ğu­gi­bi­her­20­bin­er­kek­nü­fus­için­bir­mil­let­ve­ki­li­se­çil­me­si­ uy­gun­ gö­rü­lü­yor.­ Bu­ du­ru­ma­tek­ bir­ iti­raz­ yük­se­li­yor;­ Bo­lu­Me­bu­su­Tu­na­lı­ Hil­mi­ Bey­ “Seç­mek ve se çil mek hak kı nı ver­mi yor su nuz, fa kat ka dın la rı say mı yor su nuz da...ˮ ­ de­yin­ce­fı­sıl­daş­ma­lar­ uğul­tu­ya­ dö­nü­şü­yor.

“Ar ka daş lar mü ba rek sa va­şı mı zın bu mil le te bı rak tı ğı ana lar bu gün er kek ler den faz­la dır. Ayak la rı nı zı vur ma yı nız, be ye fen di ler, be nim mu kad des ana la rı mın, ba cı la rı mın ba şı na vu ru yor su nuz aya ğı nı zı...ˮ ­de­yin­ce­otu­ru­ma­ara­ve­ri­li­yor.

Tu­na­lı­Hil­mi­Bey’in­adı­nı­alan­cad­de;­ yak­la­şık­ 10­ yıl­ son­ra­ 5­Ara­lık­ 1934­ ta­ri­hin­de­ se­çil­me­hak­kı­na­ sa­hip­ olan­ ka­dın­la­rın­bu­gün­her­ fır­sa­tta­uğ­radıkları­ve­vaz­ge­çe­me­dik­le­ri­bir­me­kân­hâ­li­ni­al­dı...

Dergi Haberi, 18-24 Ocak 2006. (Düzenlenmiştir.)

DK151

DK????

101

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME BulmacaAşa ğı da ki ifadelere uygun kav ram la rı bu lu nuz. İl gi li nu ma ray la gös terilen satıra

yazınız.

1. Dev le tin ya sal or gan la rı ta ra fın dan ko nu lan ve uyul ma sı ge re ken ku ral lar bü tü nü.

2. Bir asırlık sü re .3. İki ve ya da ha çok ki şi nin ya da ku ru­

lu şun kar şı lık lı ola rak an laş ma la rı so nu­cun da ger çek le şen iş le mi gös te ren bel ge .

4. Bir ül ke de hü küm da rın baş kan lı ğı al tın da mec lis yö ne ti mi ne da ya nan yö ne­tim bi çi mi.

5. Hak ve so rum lu luk la rı nı bi len ve kul la nan kişi.

6. De mok ra si nin vaz ge çil mez il ke le rin­den bi ri si .

7. De mok ra si ku ral la rı nı uygulamaya koymak.

8. Bir şe yin as lı, bir ki şi nin kay nak ol ma sı, ya sa la ra ve ya bel ge le re da yan ma du ru mu .

9. Di nî ku ral la rın et kin ol du ğu yö ne tim bi çi mi .

10. Demokrasinin temel ilkelerinden birisi.

11. Demokratik kurallara aykırı davra­nan kimse.

12. Milletin egemenliğine dayanan yönetim biçimi.

13. Lider olma durumu. 14. Yasa yapma durumu. 15. Aynı ülkede yaşayan, aynı uyrukta

olan insan topluluğu.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

A

Z

L

U

Y

G

T

L

İ

P

E

U

E

S

A

DK153

DK????

102

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUMBu form ken di ni zi de ğer len dir me niz için ha zır lan mış tır. Ça lış ma la rı nı zı en doğ ru

yan sı tan se çe ne ğe “ ˮ işa re ti ko yunuz.

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız......................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

DK153

Değer len dir me so nun da var sa “Ba zenˮ ya da “Hiç bir za manˮ ku tu su nu işa ret le di­ği niz ko nu la ra tek rar ça lı şa rak da ha ba şa rı lı ola bi lir si niz.

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU HER ZAMAN BAZEN HİÇBİR

ZAMAN

1. Hangi yönetim biçiminde demokrasinin daha çok yer aldığını söyleyebilirim.

2. Demokrasinin gelişimini kanıtlayan belgelere örnekler verebilirim.

3. İn san la rın te mel hak la rı nın de mok ra tik yö ne­tim bi çim le rin de ko run du ğu nu bi li rim.

4.Çeşitli insan hakları belgelerinden yola çıkarak insan haklarının nasıl geliştiğine örnekler vere­bilirim.

5. Türk ka dı nı nın ko nu mu nun ta rih sel sü reç içe ri­sin de na sıl ge liş ti ği ni an la ta bi lirim.

103

Yukarıda bırakılan boşluğa 7. üniteyi tamamladıktan sonra ünitenin içeriği ile ilgili kapak çalışması yapınız.

7. ÜNİTE: ELEKTRONİK YÜZYIL

DK????

104

1. HAYATIN İÇİNDEN

DK156

• Oluşturduğunuz sınıf yasasını aşağıya yazınız.

• Belirlediğiniz kurallar uygulanmazsa hangi zorluklarla karşılaşabilirsiniz?

• Yasalarla ilgili çalışmalar, sosyal bilimlerin hangi alanıyla ilgilidir? Kanıt göste­rebilir misiniz?

• Sınıfça oluşturduğunuz yasada değişiklik yapma yetkiniz olsaydı hangi madde­leri değiştirirdiniz? Maddelerin yeni hâlini yazınız.

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

DK????

105

DK158

Ye ni bir yer le şim mer ke zi ku rul ma­ya ça lı şıl dı ğı nı dü şü nü nüz. Bir yan da alt ya pı ça lış ma la rı ya pı lır ken di ğer yan da bi na lar hız la in şa edi li yor. Alt­ya pı ça lış ma la rı de vam eder ken bir yer al tı şeh riy le kar şı la şı lı yor.

Yukarıdaki metne göre soruları cevaplayınız.

• Yerleşim biriminin idari amiri olsanız ne yapardınız?

.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

• Bu olayı öğrenen bir arkeolog olsanız ne yapardınız?

.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

• Bu yerleşim alanını inşa eden firma sahibi olsanız ne yapardınız?

.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

• Bu bölgede yaşayan duyarlı bir vatandaş neler yapabilir?

.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

• Etkin bir yurttaş olarak siz ne yapardınız?

.......................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

2. BULDUM ONU

DK????

106

DK159

3. GERÇEK HAYAT• Aşağıda verilen sosyal bilim dalları ile tablodaki cümleleri eşleştiriniz. 1. antropoloji 2. arkeoloji 3. coğrafya 4. felsefe 5. hukuk 6. psikoloji 7. sosyoloji 8. tarih

Yapı lan ka zı ça lış ma la rın da es ki me de ni yet le re ait bu lun tu or ta ya çık tı.

Ar sa için yap tı ğı mız mü ca de le yi ya sal yol lar dan ka zan dık.

Ar ka da şı mın üze ri ne al dı ğı gö re vi yap ma yıp sı nıf ta mağ dur ol ma sı be ni çok et ki le di.

Kül tü rü müz de, de va mı ol du ğu muz dev let le rin et ki si çok bü yük tür.

Ai le için de ki yar dım laş ma duy gu su, top lum ha ya tı na da ör nek ol ma lı dır.

Yer yü zün de ki bir çok yer leş me ye ri, de niz le rin ve ne hir le rin ke na rın da dır.

Se nin ne ler dü şü ne bi le ce ği ni dü şün dük çe dü şün ce le rim de ği şi yor.

İn sa nın bi yo lo jik özel lik le ri ni in ce le yen ler ça lış ma la rı nı ya yım lı yor lar.

• Çev re niz de yu ka rı da ki bi lim dal la rıy la il gi li mes lek sa hi bi olan lar var mı? Var sa mes lek le riy le top lum ara sın da na sıl bir iliş ki ol du ğu nu so ru nuz.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Siz yu ka rı da ki sosyal bi lim dal la rın dan han gi sin de ça lış ma lar yap mak is ter di niz? Seç ti ği niz bi lim da lın da ne le ri he def ler di niz?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

107

DK161

4. DERGİLERLE BAŞ BAŞA

Bi lim ve Ço cuk der gi sin den ve ya bi lim ve tek no lo jiy le il gi li di ğer der gi ler den bir ta ne edi ni niz. Da ha son ra aşa ğı da ki ça lış ma yı ta mam la yı nız.

Derginin ismi : .......................................................................

Ait olduğu ay/yıl : .......................................................................

Sayı : .......................................................................

Dergide en çok ilgimi çeken yazının başlığı

......................................................................................................................................

Bu yazının özeti

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Bu dergide hangi konuyla ilgili bir yazı görmek isterdiniz?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Aşa ğı da öy le bir tek no lo jik ürün den bah se din ki hem bu der gi de ya yım lan sın hem de baş ka la rı si zin ürü nü nü zü ge liş ti re bi lsin.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK????

108

DK163

5. ÇILGIN MUCİT

Yukarıdaki karikatüre göre soruları cevaplayınız.

• Karikatürle “tıpˮ arasında bir bağlantı kurabiliyor musunuz?......................................................................................................................................

• Karikatürde bir “buluşˮ görebiliyor musunuz?......................................................................................................................................

• Karikatürde “dayanışmayaˮ yönelik neler görüyorsunuz?......................................................................................................................................• Siz de yu ka rı da ki cüm le ler de tır nak içi ne alın mış ke li me ler le il gi li bir karikatür

çiziniz.

İrfan Sayar, Zihni Sinir Proceler, s. 46.

DK????

109

6. HER ŞEY KONTROL ALTINDA

PATENT BAŞVURULARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI

YILYERLİ YABANCI

GENEL TOPLAMTOPLAM TOPLAM

1996 189 713 9021998 207 2276 24832000 277 3156 34332002 414 1460 18742004 685 1577 22622006 1090 4075 51652008 2268 4869 7137 2010 3250 5093 8343

• Yu ka rı da ki tablo, Türk Pa tent Ens ti tü sü ne ya pı lan baş vu ru lar la il gi li dir. Yer li ve ya ban cı pa tent baş vu ru la rı nın da ğı lı mın da fark lı lık la rın ol ma sı nı ne ye bağ lı yor su nuz?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Yapılan icatların, buluşların TPE’de kayıt altına alınmasını nasıl açıklarsınız?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

7. HAKLAR• Sı nı fı nı za ki tap, dergi ve ya CD ge ti ri niz. Ge tir di ği niz ürü nün üze rin de onu ya sal

kı lan un sur la rı ve sa hi bi ne ka zan dır dı ğı hak la rı tes pit edi niz. Bu tür dü zen le me le rin ge rek li li ği üze ri ne dü şün dük le ri ni zi aşa ğı ya ya zı nız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK 165

Türk Pa tent Ens ti tü sü , 2011.

DK????

110

8. ATATÜRK VE BİLİM

• Yu ka rı da ki metinden yo la çı ka rak bi lim ve akıl cı lık la il gi li ne ler söy le ye bi lir si niz?

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

• Siz de Ata türk’ün bi lim ve akıl cı lı ğı içe ren söz le ri ne ör nek ler bu la rak aşa ğı ya ya zı­nız.

......................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

DK167

“Ata türk, ço cuk lu ğun da harç lı ğı nı ki ta ba ya tı rır dı. Onun ki tap me ra kı, ken di si ni ye tiş tir mek açı sın dan ol duk ça önem li rol oy na mış tır. Bol bol okur, ki tap ya za nı, ya yım la ya nı tak dir eder di.

Tür ki ye’de kü tüp ha ne ler yay gın laş ma ya onun za ma nın da baş lar. Mil lî Eği tim Ba kan lı ğı nı kur duk tan son ra der hâl, Te lif ve Ter cü me Da ire si ni ku rar. Ba tı’ dan ve Do ğu ’dan en önem li eser ler ge tir ti lir. Ter cü me ler ya pı lır, te lif eser ya zan lar teş vik edi lir. Atatürk pra tik, ba sit ifa de li, pa ra sız ya yım lan ma sı ge rek li okul ki tap la rın dan da söz et miş tir.”

Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C V, S 15, s. 592.

DK????

111

B

İ

L

İ

M

P

Ö

A

A

S

Y

Z

Y

G

Z

H

İ

J

K

O

Ğ

B

D

G

C

F

A

D

F

M

R

R

Ç

T

D

Z

E

S

B

I

T

K

E

M

P

A

T

İ

İ

O

U

O

Ç

D

M

A

C

E

F

V

D

S

N

R

M

İ

T

E

K

Ü

T

Ö

D

Y

T

E

C

B

O

N

N

C

S

Ü

A

A

F

M

U

A

O

B

D

L

Y

D

V

L

Ç

G

M

L

T

M

V

F

L

E

N

B

V

N

O

K

O

E

G

V

F

M

B

İ

C

J

U

M

F

S

L

V

U

Z

C

L

İ

M

L

İ

J

L

Z

F

N

G

Ü

İ

K

S

Ş

M

K

E

Ş

İ

F

G

V

M

K

A

Y

B

G

K

H

G

P

İ

Ç

A

K

V

I

C

J

M

O

Ç

V

B

ÜNİTE SONU DEĞERLENDİRME BulmacaAşa ğı da ki so ru la rın karşılığı olan kelime ve kavramlar bulmaca içinde soldan sağa,

yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya ve çapraz yerleştirilmiştir. Bu kelime ve kavram­ları bulup renkli kalemle işaretleyiniz.

1. Bir sa na yi da lı ile il gi li ya pım yön tem le ri ni, kul la nı lan araç ge reç ve alet le ri kap­sa yan bil gi ye ne de nir?

2. Var ol du ğu bi lin me yen bir şe yin or ta ya çı ka rıl ma sı na ne de nir?3. Ken di ni baş ka sı nın ye ri ne ko ya rak onun gi bi dü şün me ye ne de nir?4. Var olan an cak bi lin me yen bir şe yi bu lan, or ta ya çı ka ran ki şi ye de nir?5. De ne ye da ya nan yön tem ler ve ger çek lik ten ya rar la na rak so nuç çı kar ma ya ça lı şan

dü zen li bil giye ne denir?6. Üre ti len ve ya ya pı lan şey le rin kul la nı lıp har can ma sı na ne de nir?7. Top lum olay la rı, in sa nın sos yal ve kül tü rel fa ali yet le ri ko nu sun da araş tır ma ve

in ce le me ya pan bi li me ne de nir?8. Bir kim se nin ge çi mi ni sağ la mak için yap tı ğı sü rek li işe ne de nir?

DK169

DK????

112

KENDİMİ DEĞERLENDİRİYORUMBu form kendinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru

yansıtan seçeneğe “ ˮ işareti koyunuz.

Ünitede öğrendiklerinizi içeren kısa bir yazı yazınız.....................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

DK169

Değerlendirme sonunda varsa “Bazenˮ ya da “Hiçbir zamanˮ kutusunu işaretledi­ğiniz konulara tekrar çalışarak daha başarılı olabilirsiniz.

Öz DEĞERLENDİRME FORMU HER zAMAN BAzEN HİÇBİR

zAMAN

1. Sosyal bilimlerle toplum hayatının iç içe olduğuna örnek verebilirim.

2. Top lu ma ya rar lı ye ni tek no lo jik ürün ler ta sar­la ya bi lirim.

3. Tıp taki ye ni lik le rin in san iliş ki le rin de önem li bir ye ri ol du ğu nu söyleyebi lirim.

4. Bir ürün alır ken ürün üze rin de hak sa hi bi olan la rı mağ dur et me mem ge rek ti ği ni bi lirim.

5. Atatürk’ün, yaptığı çalışmalarda bilimselliğe önem verdiğini açıklayabilirim.