sơnnam Tập 2) - nhatbook.com · ThaY LỜI TỰa Trong khói sóng mênh mông. Có bóng người vô danh Từ bên này sông Tiền Qua bên kia sông Hậu Mang theo chiếc

1

sơnnam

hươngrừngcà mau (Tập 2)

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ GIỮ BẢN QUYỀNCopyright © 2003, 2009 Tre Publishing House Co.,Ltd.

Sơn Nam, 1926-2008Hương rừng Cà Mau. T.2 / Sơn Nam. - T.P. Hồ Chí Minh : Trẻ, 2009. 326tr. ; 20cm.Nội dung : Con sấu cuối cùng ; Con trích ré ; … ; Mối tình … đầm lai.1. Truyện ngắn Việt Nam. 2. Văn học Việt Nam — Thế kỷ 20. 3. Cà Mau

(Việt Nam).

895.922334 — dc 22S698-N17

sơnnam

hươngrừngcà mau

6

7

ThaY LỜI TỰa

Trong khói sóng mênh mông.Có bóng người vô danhTừ bên này sông TiềnQua bên kia sông HậuMang theo chiếc độc huyềnĐiệu thơ Lục Vân TiênVới câu chữ:Kiến nghĩa bất vi vô dõng giả,Tới Cà Mau - Rạch GiáCất chòi, đốt lửa giữa rừng thiêng...Muỗi, vắt nhiều hơn cỏ,Chướng khí mù như sương.

Thân không là lính thúSao không về cố hương?

sơnnam


8

Chiều chiều nghe vượn hú,Hoa lá rụng, buồn buồn.Tiễn đưa về cửa biểnNhững giọt nước lìa nguồn,Đôi tâm hồn cô tịchNghe lắng sầu cô thônDưới trời mây heo hút...Hơi Vọng Cổ nương bờ trê bay vútĐiệu hò... ơ theo nước chảy, chan hòa.

Năm tháng đã trôi quaRay rứt mãi đời ta Nắng mưa miền cố thổPhong sương mấy độ qua đường phố,Hạt bụi nghiêng mình nhớ đất quê... Sơn Nam

9

con sấu cuốI cùng

minh họa: nguyễn Quang cảnh

sơnnam


10

11

MộT TaI Họa THẢM kHốC Vừa XẢY đếN cho gia đình ông cai tổng Hy. Hôm ngày cưới vợ của đứa con trai út, đoàn ghe rước dâu bị sấu cản mũi, bà con hai họ kêu la ỏm tỏi, sấu lặn xuống rồi trồi lên đập đuôi ngay chiếc ghe chở cô dâu, chú rể.

ai nấy trở về bình yên, trừ trường hợp đặc biệt của cô dâu. Nàng mất dạng sau khi quơ đôi chân ngược lên trời, lần cuối cùng, đầu và mình đều khuất dưới mặt nước xao động, trong miệng sấu.

Tôi đến chia buồn với ông cai tổng Hy. Ông nói, giọng buồn bã:

- Nó mất xác. Bây giờ chỉ còn chờ báo thù.Vì chưa biết rõ, tôi hỏi kỹ:- Dạ thưa ông, ai báo thù?- Sấu báo thù cho sấu... Theo tục lệ hồi xửa hồi

xưa, sấu là loài thú bị đày, mỗi con muốn thành tinh,

sơnnam


12

để đầu thai kiếp khác cần phải nuốt... chín mươi chín nhơn mạng, thêm một người nữa là đúng một trăm chẵn. Nhưng mấy thầy câu sấu ở xứ mình quả quyết rằng họ có thể sửa đổi luật lệ của quỷ thần. Họ sẵn sàng giết sấu để báo thù cho người chết với điều kiện phải mướn bằng một số tiền khá cao.

- Ông mướn thầy câu sấu nào chưa?- Họ đòi giá cao quá, dầu bắt được hay không, mình

phải đặt “tiền tổ” trước khi họ ra tay. khổ lắm. Họ biết rằng kẻ bị “hùm tha, sấu bắt” chẳng bao giờ trở về nhà hưởng nhang khói nếu con sấu, con cọp sát nhân kia còn sống. Vì muốn cúng kiếng cho con dâu, bác dọ hỏi giá cả... sơ sơ trên hai trăm đồng. Còn thêm điều kiện: bao nhiêu vòng vàng trong bụng sấu đều thuộc về quyền của họ. Cách đây vài bữa, lão Năm Hên tới đây hỏi han kỹ lưỡng rồi xin phép bắt con sấu đó, không ăn một đồng xu nào hết.

- Người đâu mà tử tế quá vậy?- khó hiểu lắm. Ông ta nói rằng muốn bắt một con

sấu cuối cùng, trước khi giải nghệ...Rồi ông cai tổng Hy nói khẽ:- Chắc ông ta biết con dâu của tôi... nó mang theo

hai chiếc neo đúng hai lượng vàng nên động lòng tham. Hễ bắt được con sấu, ông ta mổ bụng nó lượm trước hết rồi tri hô sau, hoặc chẳng thèm tri hô gì ráo. Như vậy, ông ta vừa... làm giàu, vừa được tiếng tốt với hậu thế!

* * *

13

để hiểu rõ hơn, tôi đến Ngã Ba đình để làm quen với ông Năm Hên. Biết tôi là người quen thuộc với gia đình ông cai tổng Hy, ông Năm tỏ vẻ ái ngại:

- Nguy lắm. Tốt hơn cháu về nhà chờ đợi. khi nào bắt được nó, bác cho cháu hay.

Tôi nài nỉ xin phép ở lại căn chòi che tạm ấy. Ông mãi im lặng. Tôi sanh nghi, liên tưởng đến hai chiếc neo hai lượng vàng còn nằm trong bao tử con sấu ác nghiệt. Gương mặt ông Năm Hên trông hiền nhưng bí hiểm lạ thường. Ông đi ra đi vào, quan sát bãi bùn, nhìn mấy giề lục bình trôi ngang qua rồi nói:

- Sợ cháu không đủ kiên nhẫn. Chuyện nguy hiểm này, bác muốn chịu đựng một mình. Nếu có mặt một người thứ nhì, bác e xảy ra nhiều tiếng dị nghị. Hồi xưa cháu nên nhớ rằng bác làm nghề này vì miễn cưỡng. Hôm nay bác muốn tự ý bỏ nghề không trống không kèn. Thôi, được rồi. Cháu ráng ở sớm hôm với bác. điều quan trọng là cháu đừng làm điều gì mà bác ngăn cấm. đừng chàng ràng hỏi tới hỏi lui. đừng thắc mắc là tại sao cháu hỏi mà bác không trả lời. Bây giờ thì cháu ăn cơm rồi ngủ cho thẳng giấc.

Vì tò mò muốn điều tra những thủ đoạn của thầy câu sấu, tôi nhận lời và ngoan ngoãn ăn cơm. Ăn xong tôi lựa một nhánh bần cổ thụ, trèo lên nằm co mình. Gió thổi mát rượi. Ông Năm Hên cứ hút thuốc phì phà. Tôi vui sướng như nằm trên chiếc ghế dựa. Con sông Ngã Ba đình nổi tiếng có nhiều sấu hung ác nên ghe xuồng qua lại rất thưa thớt. Trời xế dần, chưa chi mà cò, diệc bay giăng hàng về rừng. Lục bình trôi hết giề này tới giề

sơnnam


14

kia, mấy cây khô trốc gốc nổi lềnh bềnh quay qua quay lại như xác người rũ tóc.

Tôi ngủ tự bao giờ, không hay biết.Bỗng nhiên, tôi giật mình thức dậy. Một trái bần

chín, khá to, vừa rụng xuống bãi bùn. Tôi mừng quýnh, nhảy xuống đất, chạy ra ngoài bãi, cúi xuống lượm, chợt nghe nhiều tiếng động lạ lùng, giống như giọng cười the thé của “cô hồn” ma quái.

Trên chòi, ông Năm Hên vụt đứng dậy mỉm cười:- Coi chừng. không nguy hiểm nhưng đừng giật

mình, đừng la lớn. Nó đó!“Nó” là ma hay là con sấu ăn thịt đứa con dâu của

ông cai tổng Hy? Tôi muốn hỏi to nhưng sực nhớ lời căn dặn. Vả lại, tôi muốn tỏ rằng mình đây chẳng phải thợ câu sấu nhưng vẫn đầy đủ bản lãnh.

Hai chân tôi đau điếng như đạp nhằm gai. Vừa ngó xuống, tôi hoảng hốt: hàng chục con thú nhỏ - vóc dáng bằng con cắc kè - chạy tới bao vây, nhe răng, phóng mình cắn khỏi mắt cá. Tôi rút chân khỏi bùn, toan rút lui về phía cây bần để tìm một nhánh cây làm roi.

không cần suy nghiệm, tôi hiểu ngay! đó là bầy sấu con mới nở, dưới bụng mỗi con đều dính những bệt màu vàng - màu của tròng đỏ trứng sấu. Ông Năm Hên quát to:

- Chạy luôn đi!Tới gốc bần, tôi trèo lên thật cao rồi ngóng xuống

bãi. kìa, một con sấu dài hơn ba thước từ mé nước bò trườn, bao vây đàn con, lùa xuống mé nước.

- Xuống đi.

15

Nghe theo lệnh ông Năm Hên, tôi tới căn chòi. Ông cứ ung dung hút thuốc, nhìn mơ màng theo làn khói. Trên vách lá, hàng chục cây mun - mũi tên bằng cây cau già phía trước có mũi nhọn bằng sắt - nằm im lìm trong cái ống tre khá to. Bỗng dưng, tôi nổi giận, thầm trách:

- Lão Năm Hên này quá ác, muốn nhử cho sấu ăn thịt kẻ khác. đã ác, lão còn nhát gan. Cớ sao ông chưa chịu phóng vài cây mun bịt sắt để giết con ác thú?

Tôi nói:- Sao bác thờ ơ quá vậy!Lão trợn mắt:- đó là con sấu cái. Nó lo giữ bầy con. Con sấu đực

mới là chánh phạm.- “Nó” đâu rồi? Tại sao bác biết là “nó”?- Cháu đừng hỏi.Rồi ông nói lảng qua chuyện khác. Nào loài sấu đẻ

hàng đôi ba chục trứng, đẻ xong sấu khoét lỗ, sắp trứng từng lớp, cứ mỗi lớp trứng là có một lớp lá cây mục, cỏ khô. đâu đó xong xuôi, sấu kiếm lục bình, nhánh cây, rác rến mà phủ lên giống như mô đất, cao đến sáu bảy tấc. khi trứng gần ngày nở, sấu mẹ bò quanh quẩn, nghiêng tai nghe tiếng động trong lòng trứng... Lúc mới nở, sấu con sống bằng chút ít tròng đỏ còn dính dưới bụng. Hằng ngày sấu mẹ canh chừng sấu con, sợ sấu cha trở về ăn thịt con...

Chúng tôi ăn cơm chiều. Trời sụp tối. Ông ngồi chồm hổm, bấm đốt tay, tính lẩm bẩm.

đến khoảng đầu canh hai, ông vỗ nhẹ vào vai tôi:- Thức chưa hay còn ngủ?

sơnnam


16

Tôi trố mắt:- “Nó” hả?- “Người ta” căn dặn hồi đầu mùa rồi, đừng hỏi nữa.

Nếu buồn bực thì lại đây coi cái này cho vui. Tôi bắt đầu lo ngại, nghĩ tới bao nhiêu giai thoại về hồn ma hiện về cỡi trên lưng loại sấu đội đèn. Ông Năm thúc hối:

- Mau mau!Qua khu đìa, tôi thấy dưới này năm ba vật gì đen

thui, giống như khúc củi nổi lều bều. Ông Năm giải thích:

- Tụi nó điếm đàng như vậy đó. Nó xuôi chân xuôi đuôi và cứ nổi phêu phêu trên mặt nước. Con sấu cái ở chính giữa, xung quanh là bầy sấu đực tới ve vãn. Sấu cái lội tới đâu, mùi “xạ” trong miệng nó hôi thúi tới đó, rù quến bầy sấu đực... Tụi đực rựa đánh mùi, giành “mèo”. Coi kìa!

Mặt nước xao động. Mấy “đốm đen” chuyển mình rượt nhau, đập đuôi nghe ầm ầm, nước văng lên chấp chóa dưới ánh trăng non. Chập sau, bầy sấu mất dạng.

Ông Năm Hên khép kín cánh liếp, nói nhanh:- Cháu thấy nhãn tiền chưa? Con sấu cái này chờ

“chồng”. Nó đánh bạt bầy sấu đực xấu máu. Bọn sấu đực giành mèo dữ tợn lắm. Bác gặp nhiều phen lạ lùng: sấu đực cắn lộn, con này chui xuống bụng con kia để thiến lẫn nhau.

Rồi ông tắt đèn chui vào nóp ngủ.

* * *

17

Ngày qua ngày, ông Năm Hên xuống bãi bùn, cắm nhánh cây để ghi mức nước lớn, nước ròng. đôi khi, thừa lúc tôi nằm lim dim, ông xách cây dao phay, đi ra sau nhà, khuất dạng trong vùng rừng tràm lưa thưa. Tôi sực nhớ tới tập quán của vài người mỗi lần vào rừng phóng uế, “bón phân cho cây” là họ mang theo cây dao để đào lỗ rồi lấp lại cho hợp vệ sinh. Nhưng tại sao ông Năm Hên che giấu cái nhu cầu đơn giản ấy? Một buổi sáng, nghe tiếng quạ kêu sau rừng, lão hối hả chạy ra khỏi nhà, hò hét inh ỏi:

- Quạ đùng! Quạ đùng! Lão trở vào, hút thuốc, bấm đốt tay rồi chạy xuống bãi bùn. Hồi lâu, lão trở lên:

- Cháu ở nhà một mình nghe không? Bác qua bên kia chừng vài giờ đồng hồ. Ở nhà, nhớ đuổi quạ. Và đừng bao giờ ra sau nhà, phía rừng tràm.

Tôi gật đầu, hứa vâng lời. Chờ lão khuất dạng, tôi làm bài toán liều mạng. Ra sau rừng để xem thử. Tại sao lão ngăn cấm? Nhứt định lão chôn giấu một vật gì bí mật. Rủi lão bắt gặp, tôi bị rầy, bị đuổi ra khỏi nhà là cùng. Vùng rừng tràm quá thấp, nước đọng quanh năm. Giữa ban ngày muỗi mòng cứ bay vo ve, từ mặt nước, bầy lăng quăng thoát xác bay lên như con ngài lột vỏ kén. Hồi lâu, tôi đến vùng đất cao ráo, in tỏ rõ dấu chân người. Tôi dừng bước, ngạc nhiên và sợ sệt, nhận ra một nấm đất vuông vức. kho tàng chăng? Bùa phép hoặc cạm bẫy gì đây? Sau khi hái một nhánh cây khô, tôi xới đất: hai khúc xương lòi ra, xương ống chân và xương bắp đùi và mớ xương vụn khác. Lập tức, tôi lấp đất lại

sơnnam


18

rồi chạy nhanh về chòi để tránh mùi hôi thúi. Té ra ông Năm Hên đã chôn nguyên cái chân của một người, người ấy phải chăng là cô dâu của ông cai tổng Hy?

Chừng hai giờ sau, ông Năm Hên trở về, nhìn thẳng vào mặt tôi như muốn nói điều gì... Ông vấn thuốc hút, mỉm cười:

- Hổm rày, cháu buồn bực, hồ nghi công việc làm của bác hả? Ráng ở thêm tối nay, tới trưa mai cháu về nhà được rồi.

- Xin lỗi bác. Lúc bác vắng mặt...- Cháu đừng hiểu lầm. Bác mời cháu ở lại chớ đâu

muốn đuổi. Cái gì bác cũng tha thứ được hết. À, tuổi trẻ, người ngoại cuộc như cháu ưa tò mò. Bác muốn cháu tò mò cho tới nơi tới chốn. đời bác quá già rồi. Bác làm rẫy khoai mì ở rạch Ngan Trâu, tính giải nghệ từ lâu nhưng chưa giải nghệ được. Bữa nay hoặc sáng mai, bác giết con sấu cuối cùng. Sanh nghề tử nghiệp, bác đều sợ, vì nếu “tử vì nghiệp” thì đó là luật quả báo. Bác sợ những người tò mò, mới xem nửa chừng rồi bỏ cuộc...

Tôi im lặng, cúi đầu nghe lời trách mắng quá nghiêm khắc ấy. Dường như ông Năm Hên muốn trút bao nhiêu bất mãn chồng chất từ bao nhiêu năm qua lên đầu tôi.

Lão day mặt, hỉ mũi, nói nghẹn ngào:- Cháu nên ở lại. Bác sợ cháu đồn đãi... bậy bạ.

Giờ phút này, cháu thấy sự thật khi đào lên sau rừng. Nhưng cháu có thể hiểu lầm... cũng như ông cai tổng Hy hiểu lầm.

Chiều hôm ấy, ông Năm Hên nhịn ăn, vì buồn bực. Tôi lục nồi cơm nguội, nuốt lua láo nửa chén rồi chun vô nóp.

19

Ông đốt đuốc lên, nói khẽ:- đừng ngủ. Hễ nghe phía sau rừng có tiếng sấu

“nghé” đừng giật mình nghe không? Nước ở cái lung bên kia cạn rồi. Tối nay nó về đó.

Tôi đứng lóm thóm bên ngoài cửa, nhướng mắt... Bỗng nhiên, ông Năm Hên chạy ra ngoài, ngoắt lia lịa:

- đừng sợ. Cháu coi kìa! Nó trườn lẹ ghê, giống của nó dữ lắm. Bữa hổm, sấu cái lo ấp trứng, nó rảnh rỗi sanh tật hung hăng đón ghe... đám cưới. Hôm nay, đoán chừng bầy sấu con đã nở, nó bò về để ăn thịt con.

Dưới bãi bùn, con sấu hiện ra, đen ngòm giống như chiếc xuồng độc mộc. Trăng sáng vằng vặc. Con sấu trườn dài, dọc theo bờ sông, day mũi qua bên tả, bên hữu. Ông Năm Hên nói:

- Cháu cầm cây đuốc giùm bác. đừng la hoảng nghe không. để bác giết nó. Cầm đuốc cho thật chắc!

Tôi nhận lấy bó đuốc...Ông Năm Hên bước xuống bãi với hai bàn tay

không... Sực nhớ tới cái ống tre đựng mấy ngọn mun bịt sắt, tôi nói nhỏ:

- đem ngọn mun theo chớ?- khỏi cần. Chắc ăn lắm rồi. Nó đó. Nhất định là nó.Con sấu tiến lần về cái ổ trứng - đúng nơi tôi bị bầy

sấu con bao vây hôm nọ. Bầy sấu con hoảng chạy... Sấu đực lướt tới đớp con. Nhanh như chớp, ông Năm Hên nhảy lên lưng sấu mà cỡi... Ông cúi đầu xuống, hai tay cựa quậy... Sấu day mũi xuống nước rồi quẹo lên bãi, trở mình, vật ông, Năm Hên nằm ngửa dưới bãi... Trong phút giây, người và sấu chỉ là một đống đen thui.

sơnnam


20

khói từ bó đuốc thổi tạt ngang mặt tôi... Gió thổi hù hù. Ông Năm Hên hò hét, làm vang động khu rừng tràm sau hè. Tôi đứng không vững vì dường như mặt đất rung rinh. Bỗng dưng ông Năm Hên đứng dậy, chạy bò càn lên bờ đến bên cạnh tôi rồi quỵ xuống, thở hổn hển:

- Nó gần chết rồi kìa.Dưới bãi bùn lấp lánh ánh trăng, con sấu đen ngòm

nằm im. Tôi hỏi:- Tại sao bác không kéo xác nó lên. Hay là... để

cháu tiếp sức với bác.Ông khoát tay:- kìa! Con sấu cái với bầy sấu đực bữa hổm trườn

lên đó. Tụi nó kéo xác con sấu chết, ngâm vùi dưới đáy sông rồi chia phần với nhau. Mình giành cái xác đó làm gì?

Lão nhìn trừng trừng vào mắt tôi:- Bộ cháu tiếc hai lượng vàng trong bụng của nó hả?Tôi im lặng, cúi đầu:- Xin lỗi bác.- Lỗi phải gì? Bác giải nghệ rồi. Cháu tưởng bác vì

tham hai lượng vàng nên liều mạng, cỡi trên lưng sấu hả? Thôi mình vô nhà, nói vài lời nữa rồi ai về nhà nấy.

Ánh đuốc tàn rụi dần. Ông Năm Hên nói:- Sợ ma không? Nếu sợ thì cháu cứ dỡ cái nóc nhà

lá này mà bó lại làm đuốc.Ánh lửa tắt. Tôi lính quýnh chưa biết ứng phó ra

sao. Thật ra, tôi sợ ma, vì sực nhớ tới hai khúc xương chân chôn vùi sau hè. Giọng ông Năm Hên trổi lên trong bóng tối, ghê rợn như giọng nói của ma:

21

- Ông cai tổng Hy hiểu lầm. Bữa nay, bác ra nghề lần chót... Ồ, sức bác còn dẻo lắm, cháu thấy không? Bác cỡi lên lưng sấu, lật hai cái chân trước của nó cho trở ngược lên lưng rồi bác điều khiển như người cầm cương ngựa. Nó phải quẹo lên bãi như ý muốn của bác. Rồi bác thọt cho nó đui hai con mắt. kỳ sau, nếu muốn bắt sấu, cháu làm theo cách đó. Bốn mươi năm kinh nghiệm của đời bác!

- Dạ, cháu không dám. để cháu thuật lại cho ông cai tổng Hy biết đầu đuôi.

Ông Năm Hên nói gắt:- đừng cho ổng biết điều gì ráo? Hồi cỡi trên lưng

sấu bác đâu nhớ tới hai lượng vàng? Bác ra nghề lần chót đâu phải vì ông cai tổng Hy mà vì lý do khác. Nếu tiếc hai lượng vàng, ổng cứ mướn thợ chài tới đó mà vãi... mò lên. Trời đất chứng minh cho bác.

Bầu không khí trở nên nặng nề. Dưới mé sông, sấu quậy đùng đùng, con sống giành xác con chết. Ông Năm Hên vụt đứng dậy:

- Cháu ở đây ngủ, bác về liền bây giờ. Tới đây là dứt.- Trời đất! Ban đêm, bác đi đâu? Tội nghiệp cháu.Ông Năm Hên ra khỏi cửa, mắt đăm đăm hướng về

phía bãi bùn:- Nhắn với ông cai tổng: cứ cúng cơm trên bàn thờ,

vì người chết đã ngậm cười.Tôi lính quýnh, tìm cách cầm chân ông Năm:- Thưa bác, còn cái ống tre đựng mấy ngọn mun nè!Nhưng ông Năm mất dạng trong bóng tối. Tiếng nói

của ông, ngày càng nhỏ rí nói vọng về căn chòi:

sơnnam


22

- Bỏ đi. Hay là cháu muốn giữ làm kỷ niệm để khoe khoang với bà con rằng ta đây.... dám bắt sấu như ai kia. Nếu muốn kỷ niệm, tốt hơn cháu nên ra về, im lặng, với hai bàn tay không, trong bóng tối.

23

con Trích ré

minh họa: nguyễn huy Khôi

sơnnam


24

25đêM ẤY, NGÔI NHÀ LầU Của CaI TổNG Báu

rộn rịp khác thường. Hàng chục cây đèn măng xông cháy sáng rực ở ngoài sân và trong phòng khách. Từ bốn hôm trước, bọn gia nhân phải thức khuya dậy sớm để treo bông kết tuội, chuẩn bị ngày lễ gắn huy chương Nông nghiệp (Mérite agricole) do quan phó tham biện chủ tịch cử hành.

Các thân hào, hương chức hội tề đã tề tựu từ hồi bốn giờ chiều.

Ông tổng Báu mặc áo dài, khăn đóng đứng ngoài cửa bắt tay từng người. Mặt trời xuống dần, cảnh vật trở nên âm u. Ông tổng chạy tới lui, quát tháo từng chập:

- Xong chưa! Nhớ un muỗi bốn phía sân. Quan phó tham biện là người Lang Sa. ổng sợ muỗi lắm. Muỗi cắn... tức là chích nọc vi trùng sốt rét. Hôm trước, ông căn dặn làm thế nào đừng cho muỗi cắn ổng!

sơnnam


26

Rồi ông tổng nói với tên tổng khậu (đầu bếp):- Sửa soạn cho xong đi! Chừng một giờ nữa...Tên tổng khậu đáp:- Dạ, đâu đó xong xuôi rồi. Bữa nay, nhứt định quan

phó tham biện hài lòng. Món này đặc biệt... ngon hơn đồ Tây.

Rồi anh tổng khậu chạy vào phòng khách. anh ta trở ra, mặt mày hơ hãi:

- Chết cha! Ông cho phép tôi sửa soạn ngay giữa sân này... Phải đốt lửa trước để có than...

Ông tổng Báu gật đầu:- Cứ dọn ngay giữa sân. Nãy giờ, tao nói trừ hao...

Còn sớm mà.Dưới ánh đèn măng xông sáng trưng còn hơn ban

ngày, bọn gia nhân hì hục làm việc dưới sự điều khiển của anh tổng khậu. Họ chất hàng bảy - tám chục khúc củi, đốt cháy rực trời, theo kiểu... hướng đạo đốt lửa trại, có điều khác là đống lửa ấy dài như hình chữ nhựt. Hồi lâu lửa ngọn hạ xuống, họ đem tới năm ba cần xé đựng đầy vỏ dừa - loại vỏ dừa tươi, phơi khô.

Mấy ông hương chức hội tề khen nức nở:- Than vỏ dừa đượm lắm.Mớ vỏ vừa được tung vào đống lửa. Một mùi thơm

thơm bay ra... Trong khi ấy anh tổng khậu đến phía sau nhà, truyền lịnh:

- đập đầu con bò con cho mau. Rồi cạo lông sơ sơ. Nhớ mổ bụng, đem bộ đồ lòng ra cho sạch. Phải giữ nguyên hình dạng con bò: đuôi, móng, lưỡi, lỗ tai... Mất một món là bọn mình... mất danh dự.

27

Bọn gia nhân đốt đuốc, đập đầu con bò con. anh tổng khậu vào nhà bếp thúc hối:

- Nhớ chưa! Bàn thứ nhứt đầy chuối chát; bàn thứ nhì, khế chua; bàn thứ ba, bánh hỏi; bàn thứ tư, bánh tráng; bàn thứ năm, mắm nêm; bàn thứ sáu, muối tiêu.

Mấy chị ở nhà bếp cười giòn!- đầy đủ hết rồi. Còn bàn thứ bảy?anh tổng khậu nói:- Bàn thứ bảy dành riêng để uống rượu. Cứ khiêng

lên sau, khi tôi ra lịnh...đống lửa than đã ngún đỏ rực giữa sân.Hai tên gia nhân cắm sẵn bốn cây nọc, mỗi đầu hai

cây tréo lại. Ông tổng Báu cười hì hì:- Món này đặc biệt lắm, bò gác tréo! Bên Tây, họ

chưa ăn uống sang trọng như ở xứ mình.Một ông hương chức hội tề nói phụ họa:- Hồi nào tới bây giờ, tôi nghe nói thịt bò gác tréo

nhưng chưa nếm lần nào. đêm nay, dịp may hiếm có...Bỗng dưng mọi người đều nhảy nhổm. Từ phòng

khách có tiếng con chim gì kêu to:- Ré... ré... ké... ké...Ông tổng Báu đứng dậy, giận xanh mặt:- Bà Hai đâu? Tôi căn dặn mấy bữa rày mà cứ để

như vầy. Con trích phá đám đó. đêm nay, coi chừng...Cử tọa cười vang lên. Con trích vừa nhảy vừa bay sập

sận ra sân. Nó to bằng con gà tre, lông xanh mướt như lông chim sa sả (chim chả). Cái mồng con trích cứ đưa qua đưa lại, đỏ hói... đôi chân đỏ đậm nhảy tới, quơ móng nhọn lễu, bén như dao cạo. Ông tổng Báu la tiếp:

sơnnam


28

- Bà Hai! Tôi căn dặn mấy chục lần rồi.Bà Hai chính là người vú già nuôi bé kiều, đứa con

gái út của ông tổng. Bà cố sức chạy theo... Con trích cứ “ré” lên, bay vòng quanh đống lửa. May quá, bà Hai chận đầu con trích, ôm vào lòng, nói khẽ với ông tổng như để giải thích, xin lỗi:

- Dạ, cô bé kiều mở cửa thình lình.Vừa dứt lời, bé kiều chạy tới, khóc thút thít:- Ba ơi! Con trích đâu rồi? Ba rầy con hả?Ông tổng Báu vuốt tóc con:- Thôi nín đi. Ba rầy bà Hai chớ đâu có rầy con.

Con lên lầu mà ngủ đi.Bé kiều nũng nịu:- Con không ngủ đâu. Tại sao ba nhốt con trích trong

lồng. Nó kêu hoài, tội nghiệp nó lắm.Từ ngoài sân, đứa gia nhân chạy vào, nói giọng

nghiêm trang:- Thưa ông! Ca nô ông phó tham biện tới rồi!Ông tổng Báu giựt mình, nói với bà Hai:- được rồi! Bà thả con trích ra khỏi lồng. Cho con

trích vô ở trong phòng với bé kiều nghe không.Rồi ông nài nỉ:- Bé kiều! đêm nay, ba mắc công chuyện. Con ở

trong phòng mà chơi với con trích. kẹo bánh thiếu gì ở trong đó.

Bà Hai ôm con trích, vào phòng khách rồi lên lầu, bé kiều chạy theo bà. Nó mừng rỡ vì đã... tranh đấu thắng lợi. Ông tổng không nhốt con trích nữa. Nó tha hồ đùa giỡn, bẻ bánh bích qui cho con trích ăn...

29

* * *

Con trích, gọi nôm na là con “trích ré” thuộc vào loại chim rừng đẹp nhứt. Nói đúng hơn, nó là loại chim sống ở nơi đồng cỏ hoang dại. Trích bay rất thấp, lủi trong cỏ rất khéo một khi lâm nguy, bay không kịp. Thịt trích ăn khá ngon, nào kém thịt gà.

Qua lúc sa mưa, nếu lội bộ qua vùng cỏ mênh mông, ta có thể gặp hàng chục ổ trích, trong mỗi ổ có năm sáu trứng. Như trên đã nói, bắt được con trích là chuyện khó. Vừa thấy dạng người, trích cất cánh bay bổng hoặc chui xuống cỏ, đứng im như chết.

Trích lại có tài đá lộn như gà. Nhiều người nuôi trích để giữ nhà. Mỗi khi gặp người lạ, trích “ré” lên inh ỏi để báo động rồi chạy tới, vừa cắn, vừa đá, vừa bay... Bị tấn công thình lình, khách lạ khó bề xoay trở, thường chịu rách quần áo, trầy da hoặc đui mắt.

Bé kiều là con gái út của ông tổng Báu. Ông tổng có đứa con trai lớn, chết vì bịnh ban đen hồi năm ngoái. Bé kiều là đứa con gái duy nhất còn lại trong gia đình. Mẹ bé kiều mất khi bé kiều được đầy tháng. Vì vậy, bé kiều là hòn ngọc trong gia đình.

Một hôm, lúc dạo xóm với ông tổng, bé kiều gặp con trích nuôi trong nhà người tá điền. bé kiều khóc lóc, đòi đem con trích ấy về nhà nuôi cho bằng được. Ông tổng chiều con, sắm chiếc lồng sơn son để nuôi trích. Nhưng bé kiều giận lẫy, không muốn nhốt con trích vào lồng.

sơnnam


30

Con trích trở thành con búp bê được bé kiều nâng niu... Hễ bé kiều đi đâu là con trích chạy theo đó như hình với bóng.

Thỉnh thoảng, con trích phóng uế nơi phòng khách. Bà Hai đành làm công việc lau chùi... và lau chùi không hở tay nếu con trích ăn uống không tiêu. Những lúc ấy, bé kiều khóc lóc, đòi kiếm thuốc cho con trích uống... Ông tổng Báu đành xuống nước, nài nỉ con, hứa mai hứa mốt. Ban đêm bé kiều để con trích ngủ bên giường, sợ kẻ trộm lẻn vào nhà bắt con trích cưng.

Ông tổng lắm lúc bực mình và tỏ ra thông cảm với nỗi khổ nhọc của bà Hai:

- Bà đừng phiền, bé kiều thiếu tình thương của mẹ. Nó gắt gỏng khó tánh, tội nghiệp nó. Vái trời cho con trích sống hoài. Rủi con trích chết, chắc nó mang bịnh theo.

* * *

Buổi gắn huy chương Nông nghiệp đã cử hành xong. Ông tổng Báu đứng im như một người lính, ưỡn ngực, nín thở. Sau đó, ông xin phép với quan phó tham biện:

- Mang huy chương lúc ăn uống là điều thất lễ với... chánh phủ Lang Sa. Tôi muốn đem cái huy chương này cất trong tủ thờ...

Quan phó tham biện cười nhếch mép rồi gật đầu, vỗ tay... Tất cả cử tọa đứng dậy, vỗ tay phụ họa hồi lâu mới dứt.

Cai tổng Báu bước ra sân, nói khẽ với anh tổng khậu:

31

- đem món ăn ra giữa sân!Quan phó tham biện hơi ngạc nhiên. Ban nãy ông

tổng Báu giới thiệu món ăn duy nhất: thịt bò con. Bây giờ, bốn đứa gia nhân đặt con bò lên kiệu, khiêng ra sân, gác lên mấy cây tréo, trên đống lửa than đỏ rực.

Trông con bò ngộ nghĩnh, ngây thơ và nên thơ quá! Nhờ tài khéo léo của anh tổng khậu, con bò như sống lại, nhăn răng cười trên đống lửa hồng! Ban nãy, anh ta đã dùng hai khúc cây nhỏ, chỏi mí mắt khiến con bò vẫn thức tỉnh trong cái chết, đôi mắt tròn xoe, trao tráo!

anh tổng khậu khoát tay làm dấu hiệu với mấy người nhà bếp.

Họ xúm nhau khiêng bàn, mấy cái bàn riêng biệt đầy chuối chát, khế chua, mắm nêm. đâu đó xong xuôi, ông tổng Báu trịnh trọng đứng dậy:

- Thưa quan phó chủ tỉnh, thưa quí anh... hương chức hội tề. Hôm nay là ngày vui, chúng tôi xin đãi tiệc mọn. Muốn ăn món thịt bò gác tréo này, xin quí vị chịu phiền dời gót ngọc dạo chung quanh con bò. Lời tục thường nói: ngồi một chỗ ăn ít, trái lại, nếu vừa đứng vừa ăn thì ta ăn nhiều hơn...

Quan phó chủ tỉnh nhờ hiểu chút ít tiếng Việt nên gật đầu, vỗ tay.

Chờ khi tràng pháo tay chấm dứt, quan phó chủ tỉnh nói to:

- Ông cai tổng là chủ nhà, chủ tiệc. Vậy thì mời ông ăn trước cho mọi người bắt chước theo...

Ông tổng Báu cúi đầu:- Cám ơn quan lớn.

sơnnam


32

Quan phó chủ tỉnh rót ly rượu chát để tán thưởng:- Ông cai tổng uống, uống cạn ly...Uống xong ly rượu, ông tổng Báu càng cao hứng,

nói thao thao bất tuyệt:- Món này ăn bằng cây dao và đôi đũa. Trước tiên,

mình cầm dao, đâm lụn vào da con bò....Quả đúng như lời, mũi dao vừa xắn vào da bò là một

thỏi thịt đỏ tươi từ từ vọt ra. Ông tổng Báu cắt khúc thịt nửa sống nửa chín ấy, gắp trong đũa.

đến bàn thứ nhứt, ông lượm một miếng chuối chát, rồi đến bàn thứ nhì, ông lượm một miếng khế chua, kế đến, miếng rau sống, miếng bánh tráng rồi ông gói lại, đem chấm tại bàn có mắm nêm. Tràng pháo tay nổi lên... Ông tổng đưa miếng thịt bò vào miệng. Rồi ông đến bàn rượu, nâng lên chén rượu đế!

Cử tọa lần lượt vào tiệc.Họ sắp hàng một, lụi mũi dao vào hông con bò, cắt

thịt rồi đi dạo vòng quanh con bò, từ bàn chuối chát đến bàn rượu... theo cái vòng lẩn quẩn thú vị. đêm càng khuya, bao tử của đám thực khách càng đầy thịt rượu... Lần đầu tiên, được thưởng thức món ăn đầy đủ hương vị “bản xứ thuộc địa miền nhiệt đới”. Quan phó chủ tỉnh uống rượu say mèm... Ông ta nói:

- Uổng quá! Phải chi ở chợ... mình mở ra dạ hội khiêu vũ.

Ông tổng Báu chắp tay, kiếu lỗi:- Dạ, chốn này quê mùa, thiếu gái đẹp...đâu được. đàn ông có thể khiêu vũ với đàn ông...

Nãy giờ, ăn thịt bò hơi nhiều, ăn chỉ có một thứ.

33

Bỗng dưng, từ trong phòng khách có tiếng “ké! ké! Ré! Ré!” lanh lảnh!

Cử tọa giựt mình và ông tổng Báu như sống trong cơn ác mộng! Trời ơi! Con trích ré của bé kiều lại chạy xuống, vừa chạy vừa vỗ cánh, vừa vỗ cánh vừa há mỏ, hươi móng.

Tất cả quan khách đều là kẻ lạ! Bản năng con chim rừng ấy thúc dục nó phải liều mạng để báo động, hành hung đánh đuổi... quân thù! Và trong đám quan khách ấy, người xa lạ và khó thương nhất chính là kẻ lớn con, ăn mặc lạ lùng mà hồi nào đến giờ nó chưa từng thấy.

Ông tổng Báu la lên:- Bà Hai! Tôi giết bà bây giờ. Bộ bà ngủ gục ở trển

hả?Cử tọa xô ghế, đứng dậy... ông phó tham biện cứ

ngồi lì một chỗ. Ông ta khòm xuống thấp, dang hai tay ra để chào đón con chim quá đẹp.

Con trích nhảy tới, đá túi bụi... Ông phó tham biện chủ tỉnh cố gắng chụp nó vào lòng để vuốt ve...

Ông tổng Báu la hoảng:- Quan lớn coi chừng!Ông tổng vừa dứt lời, quan phó tham biện cau mày,

rút khăn mù soa chùi mấy vết máu tươm ra trên làn da tay vừa bị đâm, bị mổ.

Con trích thối lui, thủ thế.Từ phía sau, bé kiều la lên:- Trích! Trích! Mày chạy đi đâu vậy? Nãy giờ tao

thức dậy kiếm mày gần chết! Lạ lắm hả?

sơnnam


34

Con trích lại phóng tới, mổ vào mặt quan phó tham biện. Tức giận, quan phó tham biện đứng dậy, đá mạnh. Trúng mũi giày da, con trích đau điếng, té nhào vì mất thế quân bình.

Ông tổng Báu đổ mồ hôi hột vì linh tính như báo trước điềm không may. Ông chạy tới, chụp con trích rồi xin lỗi:

- Quan lớn đừng phiền. Nãy giờ tôi nhốt con trích này ở trên lầu. Chẳng qua là sự sơ sót. để tôi lấy thuốc thoa cho quan lớn.

Nhưng... đường đường một đấng thượng quan, lẽ nào quan phó tham biện lại chịu thua một con chim nhỏ bé... Ông ta nói:

- đưa cho tôi coi!Tổng Báu run rẩy, nghĩ đến phản ứng của bé kiều.

Con trích ré lên thật to, mổ vào mắt ông phó tham biện.Lần này ông đề phòng trước, chụp mỏ nó rồi vặn cổ.Bé kiều khóc thét lên:- Trả cho tôi! Trả lại cho tôi!Ông phó tham biện đắc thắng, mặt mày vênh váo

như vừa giết được kẻ thù. Bé kiều là đứa con nít quèn, đâu xứng mặt đối thoại với ông ta. Ông ta tiếp tục làm công việc của kẻ chiến thắng.

- để tôi “rô ti” con trích này, thịt nó ngon lắm.Vừa dứt lời, ông ta quăng xác con trích vào đống

than đỏ rực. Bé kiều từ nãy giờ theo dõi mọi hành động của ông Tây tàn ác. Nó chạy tới cấu xé ông Tây lạ mặt. May thay, bà Hai chận lại, nài nỉ:

- Tội nghiệp tôi, cô ơi!

35

Mùi lông trích bay lên khét lẹt, bé kiều cắn tay bà Hai để giải vây rồi chỉ ngón tay vào mặt quan phó tham biện:

- Chết mẹ mày! Mày nướng...Nhanh như chớp, ông tổng Báu tới bên cạnh bé kiều,

bụm miệng con rồi giả vờ đóng kịch:- Bà con xem... Thấy con trích cắn quan lớn, bé kiều

nổi giận, đòi nướng con trích, đòi giết con trích cho hả giận... À! Thôi lên phòng nằm, sáng mai ba kiếm cho con một con trích khác.

Rồi ông nói với bà Hai:- đem bé kiều lên tầng lầu trên. Còn bà thì đứng

lẩn quẩn gần đây, coi chừng nó chạy trở xuống, nói bậy, ở tù cả đám.

Bé kiều nổi điên lên. Hai bàn tay bà Hai nhấc nó khỏi mặt đất, bồng nó lên tầng lầu. Rồi bà Hai trở xuống ngồi chận ngay thang lầu.

Bé kiều nhớ tới con trích khôn ngoan hằng đêm ngủ với nó, hằng ngày ăn uống đùa giỡn với nó. Trời! Con trích này chết rồi! Giận quá. Thủ phạm lại là cha nó. Nếu cha nó không trao cho ông Tây thì con trích vẫn sống nhăn. Bé kiều quyết trả thù. Phải làm một việc gì mà cha nó khi hay tin sẽ khóc... như nó đã khóc. Nó sực nhớ đến cái hồ nước ở gần nhà bếp. Mọi khi cha nó căn dặn, ngăn cấm không cho nó lại gần. đêm nay, lát nữa, nó sẽ bắc ghế, rình lúc người ở nhà bếp sơ ý... Nó nhảy vô hồ nước để trốn... Hồ nước mát lắm. Nhảy vào đó như nhảy xuống sông. Tại sao cha nó ngăn cấm không cho nó tắm dưới sông....

sơnnam


36

* * *

Tàn bữa tiệc, sau khi quan khách ra về, ông tổng Báu đến tủ thờ, đem cái huy chương Canh nông ra gắn trước ngực. Rồi ông ta chạy lên lầu để an ủi bé kiều, khoe khoang với bé kiều rằng cái huy chương quí hơn con trích. Nếu cần, ông sẵn sàng cho bé kiều mang cái huy chương để ngủ đêm nay.

Ông trố mắt:- Bé kiều đâu? Bà Hai.Bà Hai đáp:- Dạ, cô bé ở đâu đó mà!Bọn gia nhân đốt đuốc, chạy lăng xăng. Hồi lâu,

công việc tìm kiếm được chấm dứt vì một đứa gia nhân đã sực nhớ tới cái hồ nước. anh ta cầm đuốc, dựa bên thành hồ, trố mắt... bàn tay rụng rời buông ngọn đuốc...

37

cô ÚT về rừng

minh họa: nguyễn Trung

sơnnam


38

39

Má ơi! đừng gả con xa. Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu...

CâU CHUYệN XẢY Ra TạI RạCH BìNH THủY, làng Long Tuyền, tỉnh Cần Thơ, đâu cũng vào khoảng năm 1939 hoặc 1940 gì đó.

Trời sáng trăng. Thường lệ cứ đến chín giờ tối là nhà ông hương Cả Ba đóng cửa ngủ sớm. đêm ấy, có khác. Cây đèn “măng sông” cất lâu trong tủ được đem ra lau chùi, đốt sáng lên, ông Cả nheo mắt, nhìn đăm đăm ra sân tìm một góc tối om nào đó mà định thần hòng gỡ mối tơ vò rối rắm của gia đình. Ngoài sân, trăng sáng yên lành; lớp thủy ngân xao động, nhảy nhót, vờn vờn trên lá trên cành của vườn cam, trên ngọn tre mềm dịu đang chuyển động từng cơn.

sơnnam


40

Ông lẩm bẩm: - kìa... mà gió trở ngọn. Gió chướng qua gió nồm.

Hết nắng sang mưa. Bà Cả lắc đầu: - Ông này vớ vẩn. Gả con út hay là không? Sáng

mai mình phải trả lời cho cậu Quỳnh biết. Ở đó mà lo gió chướng, gió nồm! Hai đứa nó đâu rồi?

- Tụi nó ở ngoài sân nói chuyện rù rì, bà không nghe sao? Thế nào tôi với bà cũng tính cho xong xuôi nội trong đêm nay.

“Tính” đây là cả một bài toán. Làm thế nào có lợi cho gia đình mình? Gả con Út cho cậu Quỳnh, ông bà rất đỗi vui mừng vì gặp nơi môn đăng hộ đối. Nhưng về mặt tình cảm thì thiệt thòi quá. Gả con gái về chốn Cạnh đền xa xăm! Tháng trước, ông xuống đó để dò xét thân thế gia đình của đàng trai: căn nhà ngói vách ván, xung quanh có vườn tược lai rai, xa xa nhô lên vài nhà của người Miên. Và rừng xanh một dãy che phủ tứ phía chân trời!

Ông đáp: - Tôi nhứt định gả. Hai đứa nó thương nhau từ hồi

còn đi học ở Sài Gòn. Bên đàng trai khá giả. Mình đòi bắt rể, ai mà chịu. Thôi đành vậy...

Bà Cả thở dài: - Tôi ngại quá. Mình có mụn con gái. Gả đi xa xôi

không nói làm chi. Ngặt xứ đó kỳ quái, hiểm nguy. Nội cái tên Cạnh đền nghe cũng dị hợm...

- Tưởng bà ngại điều gì chớ chuyện đó thì dễ. Dân

41

ở dưới hiền lành lắm. Bộ thiên hạ ăn thịt con gái mình sao mà nguy hiểm?

- Tức chết đi! Nói vậy mà không hiểu! Ông không nghe người ta hát sao?

Xứ đâu như xứ Cạnh Đền, Muỗi kêu như sáo thổi, đỉa lội lềnh như bánh canh.

Ông Cả nghe qua, cười ngất hồi lâu. Bà Cả càng sôi gan:

- Ông cười tôi nói bậy à? Ở xứ đó chạng vạng là ai nấy phải vô mùng để... ăn cơm.

- Nhưng sự thật là họ ăn cơm sớm, hồi cỡ bốn giờ chiều để khỏi cần vô mùng. Bà nghe ai nói lại vậy?

- Ông có tài binh vực cho xứ Cạnh đền. Dẹp chuyện muỗi một bên, tôi bàn qua chuyện đỉa để ông có giỏi thì cãi. Nè, tôi nghe nói... phen đó cô dâu nọ ở chợ Cần Thơ gả xuống. Cổ xuống bến làm cá, xong xuôi đem trút vô chảo, nấu canh chua. Dè đâu chừng dọn cơm ra, cha mẹ chồng gắp lên thấy quả tang một con đỉa đeo trong khứa cá. Cô dâu nọ bị đuổi vì tội... nấu canh chua bằng đỉa. Oan ức quá. Xứ đỉa nhiều, ai đâu dè trước! Tôi sợ con Út nhà mình phải bị đuổi trở về mà mang nhục với xóm giềng.

Ông Cả cười giòn: - Thiên hạ đồn nhưng có thiệt lần nào chưa? Tôi nói

cho bà nghe: chuyện đó dóc. Hồi xuống Cạnh đền, tôi nhắc chuyện... “đỉa lềnh như bánh canh”. Thiên hạ ở dưới đó cắt nghĩa: Cạnh đền là nơi nước mặn gần mãn năm. Hơn nữa, ruộng ít khi có cày trâu. Làm sao có đỉa ở vùng nước mặn? Chẳng qua là mấy người đặt bài hát đưa em, thêm nhưn thêm nhụy để bắt vần. đỉa nhiều ở

sơnnam


42

là xứ nước ngọt như Bình Thủy, Ô Môn đây nè! Bà biết chưa. Ở đây, từ hồi nào tới giờ, có ai lỡ nấu canh chua đỉa không? Bà chỉ cho tôi coi thử.

Bà Cả đuối lý, cố suy nghĩ, tìm cách bảo thủ ý kiến mình.

Sau rốt, bà nói: - Gả con về rừng khổ lắm. Xưa nay, người ta hát:

Mẹ mong gả thiếp về vườn, Ăn bông bí rợ dưa hường nấu canh.

đằng này mình gả con về rừng... Bao nhiêu người chịu tai nạn rồi đó.

Ông Cả hút điếu thuốc, chập sau mỉm cười, đắc thắng. Bà day lại:

- Ông gả thì gả đi. đường xá xa xôi làm sao nó về thăm mình được. Nãy giờ tôi quên nói chuyện đó.

- Dễ ợt. Miễn con gái của mình có hiếu... Gả con... ở trong nước Việt Nam chớ qua bên Tây bên Tàu gì sao! Một khi quên cha quên mẹ thì dầu nó ở kế bên nhà nó cũng không thèm về thăm. Tôi thì tôi tin con Út lắm. Công cha mẹ nuôi dưỡng, cho đi ăn học lẽ nào nó quên.

Bà Cả bỏ đi chỗ khác, nói lại một câu: - để coi nó nhớ hay quên! Xuống miệt Cạnh đền,

muỗi ăn thịt nó. Nó bỏ thây ở dưới, hai ba năm chưa chắc về thăm mình một lần. Lần hồi mất gốc rễ, nó nhè lấy tên mình, đặt trúng lại cho con cháu của nó mà không hay.

- Tại sao vậy? Bà này vô lý quá... Tuy cãi lời bà, trong thâm tâm ông cũng cảm thấy

43

chút gì buồn bực vô lý. “Ông có lý luận đúng, nhưng bà... không lẽ nói sai”. Nghĩ vậy, ông lại nằm nơi trường kỷ, lẩm bẩm:

- Ông tơ xếp đặt rồi. Phận con Út vậy, đành vậy. Thế là tháng Chạp năm đó, nhà ông Cả treo bông

kết nuột để gả con, giữa tiếng dị nghị của bao chàng trai tơ của rạch Bình Thủy.

* * *

Cô Út về làm dâu đất Cạnh đền. Hai năm qua. Ba năm qua... Chuyến đầu, đôi vợ chồng về thăm ông Cả bà Cả,

đèo theo một đứa con gái nhỏ... sổ sữa dễ thương. Chuyến sau họ lại về, lại thêm một đứa gái. Và một

đứa thứ ba nữa đang nằm trong bụng mẹ. Hai ông bà quá đỗi vui mừng. Nhưng liên tiếp mấy năm sau họ bặt tin, ngày Tết

ngày giỗ cũng chẳng về. Lo ngại quá! Có chuyện gì xảy ra bất lành không?

Hai ông bà muốn xuống Cạnh đền thăm con nhưng ngại mình già sức yếu, đường xa xôi, phải vượt qua sông Cái Lớn. Nằm đêm, lắm khi bà khóc lóc mà trách ông:

- Tôi nói muỗi rừng ăn thịt hai đứa nó rồi. Xứ gì mà muỗi kêu như sáo thổi. không đau bịnh rét thì cũng chói nước lớn bụng mà chết... Hồi đó ông cãi tôi, nhớ không?

Ông Cả vô cùng buồn bực. Nhứt là khi nghe con nít chòm xóm hát đưa em:

sơnnam


44

- Má ơi đừng gả con xa, Chim kêu vượn hú, biết nhà má đâu?

Hoặc: - Thương chồng phải lụy nhà chồng. Đắng cay phải chịu, mặn nồng phải theo.

Mỗi khi tiết trời lập đông là cơ thể rêm nhức, tuổi già của ông càng đè nặng hai vai. Não nuột quá những câu hát:

Một mai ai đứng bên kinh, Ai phò giá triệu, ai rinh quan tài? Bên kinh đã có con trai, Gái triệu con gái, quan tài nàng dâu. Hỏi nào chàng rể ở đâu? Chàng rể uống rượu đi sau nói xàm...

Ông nhìn trời. Ngày nào đó ông chết, con gái không về kịp để phò giá triệu, càng không có chàng rể. Nhưng ông tin tưởng rằng đứa rể của ông ở vùng Cạnh đền xa xôi kia, giờ phút này đang cặm cụi làm ăn nhớ cha mẹ vợ, không bao giờ uống rượu nói xàm vì chàng là kẻ có ăn học. Suốt tháng ngày, ông chống gậy đi quanh quẩn bên gốc tre già ở mé sông, mắt mòn mỏi nhìn bóng dáng các ghe thương hồ qua lại.

Trời đất nào phụ kẻ có lòng như ông! Mãi đến buổi trưa đó, có chiếc ghe chèo chậm chậm

ngang bến. Chồng trước mũi hỏi vợ sau lái: - Phải chỗ cây mù u này không? Cậu Quỳnh nói

bên nhà vợ ở đâu đây. Chị vợ đáp:

45

- không chừng... đúng quá, cách ngã ba, qua hai cây cầu khỉ, nhà ngói có vườn quít.

anh chồng ngó tới ngó lui, cãi lại: - Mình mới qua một cây cầu. Chèo tới trước chỗ cây

cầu khỉ, đàng kia kìa, họa may... Ông Cả cố gom tất cả sức già, la lớn: - Ở đây nè, bà con ơi! Nhà vợ thằng Quỳnh ở đây

nè... Ghe đậu lại. Hai vợ chồng nọ được mời lên ăn cơm

với thịt gà tại bộ ván gõ giữa nhà ông hương Cả. Trong đời, họ chưa bao giờ được hân hạnh lớn như vậy! Ông Cả, bà Cả, người lối xóm xúm lại hỏi nhiều câu quá. Họ bối rối, trả lời vắn tắt:

- Dạ, vợ chồng cậu Quỳnh mạnh khỏe. Nhờ trời sanh được sáu đứa con. Bốn đứa sau đều là con trai.

Bà Cả mừng quýnh: - Úy! Bộ con Út đẻ năm một sao? Con nhỏ đó giỏi

thiệt. khách trả lời: - Dạ, đẻ năm một. Đứa ăn thôi nôi, đứa lôi đầy

tháng. Mẹ tròn con vuông. Hồi tôi đi đây, cô Út gần nằm chỗ một lần nữa. Thưa ông bà, miệt dưới ai cũng vậy. Như vợ chồng cháu đây có tám đứa con.

- Sao vậy cà? Sao vậy cà? Ở dưới cỡ này ra sao mà thiên hạ đẻ nhiều quá vậy?

khách ngượng nghịu, chập sau mới nói: - Dạ, ở miệt dưới muỗi dữ lắm. Chạng vạng là cả

nhà, vợ chồng con cái rúc vô mùng... nói chuyện. Ít ai đi đâu.

sơnnam


46

ai nấy phá lên cười to. đến lúc bấy giờ, ông Cả bà Cả mới hiểu thêm một sự bí mật quan trọng của tiếng “muỗi kêu như sáo thổi” ở Cạnh đền. Nó làm hại sức khỏe con người. Nhưng nó gắn bó mối tình chồng vợ hơn ở xứ không có muỗi.

để tránh trống lảng, ông nói: - ừ! Phải vậy mới được. Xứ mình cần có dân đông

để tạo lập thêm ruộng vườn, khai phá đất hoang. Bà Cả nóng ruột: - anh chị đây có nghe vợ chồng nó nhắn chừng nào

đem mấy đứa cháu ngoại của tôi về cho biết mặt? khách trả lời: - Dạ không nghe. Con cái lũ khũ cả bầy, chắc vợ

chồng cậu Quỳnh khó đi xa. Năm rồi mùa màng thất bát, ai cũng lo tay làm hàm nhai để nuôi con. Sông Cái Lớn mấy năm nay lại thêm sóng gió bất thường.

Bà thở dài, nói như rên xiết: - Nhớ mấy đứa nhỏ quá. Ông ơi! Hồi đó ông cãi tôi... Ông Cả im lặng, nghĩ đến cái ngày gần đất xa trời

của mình. Nó không còn bao xa nữa. Ngày đó, ai phò giá triệu, ai rinh quan tài? Nhìn bụi tre già dưới bến mà ông tủi thân: măng non mọc kề bên gốc. Phận ông có khác: con gái, con rể và đám cháu ngoại ở chốn xa xôi kia làm sao được gần gũi để ông thấy mặt lần đầu - và cũng là lần chót - khi ông tàn hơi. Nước mắt muốn tươm ra, ông cố dằn lại. Ông hiểu đời ông chưa tới mức đen tối, còn chút ánh sáng lập lòe trong tương lai vô biên vô tận:

- Ờ... ở dưới nó có lập vườn chưa? Lát nữa, anh chị

47

chịu khó chở về giùm cho vợ chồng con Út một gốc tre Mạnh Tông để làm giống. Chừng thấy măng non cận gốc già, mấy đứa cháu của tôi luôn luôn nhớ ông ngoại bà ngoại nó trên Bình Thủy.

* * *

Phật Trời thiêng liêng xin phò hộ, chứng giám! Từ bao nhiêu thế kỷ rồi, trên đất nước mình lắm người luống tuổi chịu cảnh sanh ly như ông Cả, như cô Út. để cho nước mạnh, dân còn.

sơnnam


48

49

ĐẠI chIẾn vỚI ThầY chà

minh họa: hoàng Tường

sơnnam


50

51

VÀO MộT BUổI CHIỀU ẢM đạM THÁNG SÁU năm 1942, gió Nam thổi ròng bốn năm ngày liên tiếp, mang bao nhiêu huyền bí, lạnh lẽo từ ngoài khơi vịnh Xiêm La đổ dồn vào lô rừng tràm số 323 của làng đông Thái. Giọng biển gào thét như hăm dọa. Tiếng cây rừng rít lên như kháng cự, như căm tức. Bao nhiêu âm thanh hòa hợp lại. Mới nghe thì rất trầm hùng nhưng nghe mãi sanh nhàm tai, vô vị, không bằng những giọt nước mưa kia... đang kiêu hãnh chui qua lỗ trống mái nhà của ông Chòi Mui, rớt xuống bộ ván nghe lát chát!

Ông Chòi Mui nhìn giọt nước mà cười một mình. Nụ cười hiền hòa không mảy may chút gì là hờn oán, nao núng:

- Mày dột vô nhà tao thì tao ra sau bếp lấy cái tô

sơnnam


52

hứng mày, để dành uống chơi! khỏi mắc công ra sau hè múc.

Lộp độp! Lộp độp!Giựt mình, ông quay lại. Mưa dột ngay nóc mùng

từ nãy giờ, thấm vải mùng rớt xuống chiếu. Cuốn mùng ư? không dám, vì mùng đã quá tuổi, đụng chạm mạnh sợ rách. Dời giường ngủ qua chỗ khác ư? Nhà chật. Dột lâm râm khắp nơi như mặt rỗ. Ông Chòi Mui ra sau bếp tìm một miếng lốp tràm (vỏ tràm) nhét sơ sịa vào mái nhà để mong hạn chế phần nào cái lỗ dột quá lớn rồi. Ông hát lên:

Chiều chiều bắt nhái giăng câu,Nhái kêu éo ẹo, cái phận tui nghèo,Chọc ghẹo tui chỉ?Thích chí, ông lập lại đoạn chót:- Chớ phận tui nghèo, chọc ghẹo tui chi?Có người ghé xuồng ngay bến. không cần dòm ra,

ông dư biết là Năm Pho, người láng giềng gần nhứt, cách một con kinh nhỏ chừng năm trăm thước.

Chưa kịp phủi mấy giọt mưa đọng trên mặt, trên vai áo, Năm Pho đã vội lên tiếng:

- Ông già nãy giờ nói chuyện với ai vậy? Bộ có giấu bà nào trong mùng hả? Hèn chi tôi nghe ông hát, thiệt hết sức “mùi”!

Ông cười:- Có thuốc rê cho tao một điếu. Buồn, hát một mình.

Mấy bữa rày túng quá. Sao? Có chuyện gì lạ không?Năm Pho nhăn trán lại, suy nghĩ giây lâu, chập sau,

chéo miệng;

53

- Có vụ này hơi lạ. Nhưng mà khó thi hành quá! Tôi hỏi ý ông. không đồng ý thì đừng rầy tôi nghe!

- Cứ nói.- Số là có một thầy Chà mới tới xóm đình.Ông Chòi Mui lườm Năm Pho:- Bộ mầy muốn xúi tao đánh nó giựt thuốc rê hả?

Nghèo, phải ráng chịu. không bao giờ tao chịu làm chuyện sái với lương tâm.

- Ông đừng nóng. để thủng thẳng tôi nói. Thầy Chà này không bán thuốc rê. Nó bán vải.

- Bộ nó khùng sao? Nhè tháng mưa này không có gạo nấu, ai lại mua vải.

- Nó nói sẽ ở xóm mình sáu, bảy tháng. Nghĩa là tới tháng Chạp bán vải thì vừa. Trong lúc chờ đợi, nó dạy nghề võ, bùa phép. đặc biệt có thứ bùa để làm mê các cô gái. đưa cho nó một đồng bạc, nó bán bùa đó. Ông thấy chưa? Rõ ràng nó làm bại hoại luân thường, muốn đục khoét xóm nầy. Làm sao trị được nó?

Nghe qua, ông Chòi Mui tức giận, muốn biết rõ đầu đuôi, hư thực thế nào, ông bảo Năm Pho:

- Vậy thì thằng Năm mày chịu khó lại xóm đình, mời thầy Chà nọ vô đây lập tức. Nói tao mời nó vô đây cho biết mặt, để làm quen. Nhắc cho nó biết rằng: Theo tục lệ, ai muốn làm ăn ở lô rừng 323 nầy, phải cho tao biết trước.

Nghèo thì nghèo chớ tối hôm đó ông Chòi Mui dám chống xuồng lại tiệm mua chịu nửa lít rượu đãi khách. Về nhà, ông bắt hai con cá lóc đốt lửa nướng trui. Và châm ngọn đèn dầu mù u để chờ đợi.

sơnnam


54

Chập sau khách đến. Có Năm Pho theo dẫn đường.Bắt đầu vào tiệc. Rượu vào, lời ra. khách nói thao

thao bất tuyệt, cướp cả quyền ăn nói của chủ nhà. Rằng: “Tôi là thầy Chà, lừng danh một cõi. Người như tôi là giống người thông minh, khác hẳn người Ấn độ, người Miên, người Lèo. Bà con đừng hiểu lầm”.

Rằng: “Tôi chèo ghe giỏi hơn người Việt. Cây chèo bằng cây thao lao rất dẻo. Bên này, chèo ghe chạy buồm. Bên kia, tàu của Tây “đoan” rượt bắt. Tàu của Tây không bao giờ thắng. Tụi tôi bán thuốc rê không đóng thuế, Tây tức lắm”.

Rằng: “Về môn thể thao, tôi có tài đá cầu. đứng trên mui ba chiếc ghe khác nhau, đá chuyền trái cầu qua lại không bao giờ rớt, trong lúc ghe chạy buồm lướt như bay”.

Rằng: “Lên trên bờ, người chúng tôi đánh võ không bao giờ thua người Việt Nam. Một mình tôi đã hạ trên mười võ sĩ Việt Nam, trong số đó có Sáu Cường, Lê Hữu Vĩnh... Tôi đánh bằng bùa, bằng phép, bằng hơi gió... Thấy người Việt Nam nghề võ dở quá, tôi tội nghiệp nên mới tới đây dạy giùm”.

Nãy giờ ngồi nghe mà Năm Pho nổi giận. Thầy này xạo quá, phách lối, láo khoét, khác hẳn người Chà đến xóm này bán vải hồi năm kia, năm ngoái. Quả thật, hắn là một tên lưu manh, bịp bợm, lợi dụng danh nghĩa người đồng hương. Gây sự với hắn thì khó quá. Vật bất ly thân, đi ăn nhậu như vậy mà hắn không quên đem theo gói vải và cây thước tây để đo. Cây thước ấy là một thứ võ khí trá hình: thước vuông mỗi cạnh năm phân,

55

làm bằng thứ cây đen huyền, hai đầu có bịt sắt. Năm Pho nói một câu cho hả giận:

- Thầy giỏi thiệt... Nhưng thuốc rê của thầy làm ra không được sạch sẽ. Nghe đồn trong đó có tẩm nước đái con nít để cho mùi thuốc thêm gắt. Có thiệt vậy không?

Ông Chòi Mui nhìn Năm Pho ra vẻ không bằng lòng, có ý bảo Năm Pho đừng nói nữa, không có lợi. Ông cởi áo ra, chỉ cho thầy Chà thấy những hình, những chữ xăm khắp ngực của ông:

- Bùa phép là vô ích. Tôi học nhiều thứ quá nên không thèm xài. Mấy hình Ông Phật, hình nóc chùa này tôi xăm hồi còn lưu lạc ở Tà keo (Cao Miên), ở U đông (Xiêm). anh hãy nhìn cho kỹ: Con số 1932 xăm ở cánh tay trái đây là kỷ niệm hồi tôi còn ở tù, Tây nghi tôi theo đảng Nguyễn an Ninh. Cái thẹo sau lưng đây là hồi tôi chém lộn với cặp rằng ở điền Tây “La Bách”. đó là kỷ niệm ngày xưa, tôi không muốn nhắc lại. Bây giờ chỉ cần xài mấy hàng chữ nho xăm chung quanh ngực. Coi cho kỹ nè!

- Tôi không đọc được.- đó là câu cách ngôn “Tứ hải giai huynh đệ”. Người

bốn biển đều là anh em, không phân biệt màu da, giòng giống. Ăn ở công bằng, đừng ỷ thế mà ngang tàng. đời mà, nước nào cũng như nước nào. đó là nói bao đồng, chứ nói hẹp, câu này có nghĩa khác hay hơn.

Thầy Chà lắc đầu ngơ ngác:- Tôi không biết.Ông Chòi Mui cả cười:

sơnnam


56

- Thôi, được. để tôi hỏi anh: anh đi nhiều xứ, nhiều nơi, vậy chớ gà ở đâu nhiều nhứt?

Thầy Chà cố bóp trán suy nghĩ, nhìn đăm đăm ngọn đèn mù u sắp tàn. Năm Pho vào trong, đem bếp un ra quạt khói. Muỗi vẫn còn bu lại cắn. Hồi lâu, hắn mới trả lời:

- Gà ở chợ nhiều hơn chỗ khác. Tôi nói ở chợ chó gà nhiều đó!

Ông Chòi Mùi lập tức rót thêm rượu, nâng lên:- Hay! Thưởng anh chén rượu này. Rồi nghe tôi hỏi

tiếp: Gà ở đâu bán rẻ nhứt?Thầy Chà đành chịu bí.Ông Chòi Mui nói:- Gà ở lối xóm, bà con mình bán cho nhau rẻ nhứt.

Ở chợ, gà nhiều nhưng bán mắc. Vì thiếu cái nhân tình. Lối xóm, gà lưa thưa nhưng bán rẻ. Vì nghĩ tình bà con quen thuộc, sớm tối có nhau, lúc hoạn nạn sung sướng. Ở đời, anh với tôi đây, đều phải có nhân tình... Tứ hải giải huynh đệ là vậy đó.

Biết ông Chòi Mui công kích mình, thầy Chà đòi về lập tức, không muốn ở thêm một giây lát nào. Hắn viện cớ quá say, về nhà tìm nước uống. Trước khi xuống xuồng, hắn hỏi vặn một câu:

- Xin lỗi, ông chủ nhà tên gì?- Tôi tên Chòi Mui. Vì hồi mới lại rừng này, tôi

nghèo quá không có nhà, xin một cái mui ghe cũ của người ta về để tạm trú ẩn. Chòi Mui nghĩa là cái Chòi làm bằng Mui ghe. Lối xóm kêu như vậy riết rồi thành quen. Tôi là kẻ vô danh mà, thầy...

57

Mười hôm sau, Năm Pho trở lại nhà ông Chòi Mui tường thuật cho ông nghe cái cảnh đau lòng xảy ra liên tiếp ba bốn chiều rồi tại sân đình. Thầy Chà đã đánh đến chết giấc năm sáu thanh niên trong làng vì các cậu này dám “thử nghề” với hắn. Do đó, có phong trào tôn hắn làm “sư tổ”, ai muốn học võ phải nạp cho hắn 5 đồng và một con gà mái. Chiều chiều hắn ra sân dạy võ, thắt lưng xanh, vận “xà rông”, múa men la hét. Thiên hạ xúm lại rất đông và vỗ tay hoan nghênh. Thảm hại nhứt là một cô gái nọ còn trẻ măng có lẽ vì mê bùa, mê ngải của hắn nên đi theo xin được làm vợ mặc dầu cha mẹ đánh chửi.

Ông Chòi Mui vô cùng tức giận:- Dân xóm mình sao kỳ cục quá, như vậy là nối giáo

cho giặc. Nó khinh khi dân mình. Tao có cách nầy để trị nó và luôn thể để làm bà con sáng mắt.

Làm đơn tố cáo hắn ư? Vô hiệu quả, vì thời xưa luật lệ của thực dân dung túng bọn đầu cơ, bọn “cao bồi lô canh” này.

đấu võ với hắn ư? khó mà thắng thầy Chà vì xóm nầy còn ai chuyên môn “đánh đấm” như hắn? Những kẻ võ sĩ chuyên nghiệp đã giải nghệ từ lâu. không lẽ họ để ra nhiều thời giờ tập dượt lại, bỏ cả công ăn việc làm.

Hút tàn điếu thuốc, ông Chòi Mui hỏi:- Năm Pho! Ở nhà mày có ai có cái thùng còn

nguyên không?- Có một cái, nhưng khoét mặt rồi, để xách nước.- không được, mày phải mượn người đi tiệm

nài cho được cái thùng thiếc còn nguyên trên mặt.

sơnnam


58

Lủng một hai lỗ nhỏ cũng không sao. kiếm cho tao một cây kéo cắt thiếc luôn nữa.

Rồi ông nói nhỏ:- Nè, tao khoét một cái lỗ vừa bằng cái đầu của nó.

Thiếc quanh lỗ bén nhọn đập trở vô trong, thành ra giống như cái hom lờ... Mày kiếm một người lạ mặt, rình khi nào nó đi giữa đồng vắng thì đi theo, úp đại lên đầu nó như vầy...

* * *

Tiệm chú Xồi. Rượu múc không kịp mà bán. Thiên hạ xúm lại tiệm, đong rượu uống tại chỗ. Họ cười nói huyên thuyên. không ai thấy được tận mắt tấn bi kịch nọ, nhưng ai cũng đưa ra nhiều tin tức, tỏ rằng mình là kẻ thạo tin...

- Chắc nó trở về trả thù quá! Coi chừng!- Mấy người biết không! Con tôi gặp thằng chả bị

tròng đầu giữa ruộng. Thiếc chói lên sáng trưng. Tiếng la bài hãi trong thùng thiếc nghe hù hù như tiếng ong bầu. không có tôi ra cứu, chắc nó chết luôn ở ngoải. Làm sao nó thấy đường về? Về nhà, hương ấp biểu tôi gỡ thùng ra. Tôi phải đè nó xuống, mượn cây kéo cắt thiếc khoét một lỗ lớn mới rút đầu nó ra được. Mặt mày nó đầy máu, hai lỗ tai muốn sứt. Gỡ con cá ra khỏi lưới câu mà hèn gì? Chưa nói là nó ngột thở...

Thích chí quá, Năm Pho lên tiếng:- Tôi đố mấy người: Vậy chớ ai bày ra mưu đó?

Hay thiệt! Mạnh dùng sức, yếu dùng chước. - Thiên hạ nhốn nháo lên:

59

- Chắc chú mày quá! Gà đẻ, gà cục tác. - Năm Pho cãi:

- đừng nói bậy mà tôi ở tù oan, tội nghiệp vợ con ở nhà...

Tàn buổi nhậu, ai về nhà nấy nhưng câu chuyện vẫn còn. Từ đấy những đêm khuya, bà con thỉnh thoảng tụm năm tụm ba. Họ suy luận, đặt bao nhiêu giả thuyết để thử tìm tánh danh của người mà họ coi là ân nhân, có công bày mưu đánh đuổi thầy Chà ra khỏi xóm. Có kẻ nghi cho ông Chòi Mui. đến hỏi, ông mỉm cười, trả lời vắn tắt:

- Phải có nhiều người! sao lại hỏi một mình tôi?Rồi ông gật gù, nhịp tay xuống ván mà hát. không

nghe câu đầu. Chỉ nghe mấy tiếng khàn khàn “cái phận tôi nghèo, chọc ghẹo tôi chi”. đoạn chót ấy ông hát lập đi lập lại ba bốn lần, nhại theo giọng “ti tì tí tị tì ti” của đờn độc huyền.

sơnnam


60

61

Đảng “Cánh Buồm Đen”


sơnnam


62

63

Từ THUỞ NHỏ, SÁU Bộ THeO MộT NGưỜI bạn lên núi Cô Tô để học đạo, nhưng không có đạo nào quyến rủ anh được lâu dài. Hết đạo Ớt qua tới đạo đất; từ giã ông đạo đất, anh đến thọ giới tại cốc của ông đạo Nằm. Chán ông đạo Nằm, anh đi lang thang qua núi Dài với ý nghĩa cuốc đất làm rẫy.

Buổi chiều hôm đó, anh ngồi trên phiến đá, mắt đăm đăm nhìn cảnh núi rừng, chợt thấy một ông lão râu tóc bạc phơ, tay chống gậy trầm hương từ từ đi lại. đoán chừng đó là một trong số trăm ngàn đạo sĩ ở vùng Thất Sơn này, anh không để ý cho lắm. Nhưng ông lão nọ bỗng dừng bước trước mặt anh, nhịp gậy xuống đất ba lần, cười lên ba tiếng lớn mà rằng:

Chim bay về núi tối rồi, Sao không lo liệu còn ngồi chi đây?

sơnnam


64

anh đứng dậy, chấp tay chào. đạo sĩ ung dung nói: - Chưa nghe lời ta ư? Thời kỳ này là thời kỳ mạt

pháp... Chim đã bay về núi, trời đã tối. anh đáp: - Con chưa hiểu rõ. Bạch đạo sĩ, mạt pháp nghĩa là

thế nào? Phải chăng mạt pháp là người Pháp tàn mạt? đạo sĩ gật đầu: - khá khen cho con. Hiềm vì con có chí mà thiếu

tài. Nghe con nói, bần đạo vui vẻ biết mấy như giữa trưa nắng mà uống được nước Cam lồ. Mạt pháp có nghĩa là thời kỳ giáo pháp suy đồi, đạo đức của tiền nhân không còn được thịnh. Tại vì nhân tâm rối loạn ư? Cũng phải. Tại vì bọn Phú Lang Sa ư? Thậm phải... Con hiểu sai nhưng mà nói đúng.

- Bạch đạo sĩ, đó là chuyện quốc sự của kẻ còn nặng lòng trần tục.

- Nhưng ở đây chúng ta chưa phải là tiên - đạo sĩ nói.

đuối lý. anh cố suy nghĩ để trả lời. đạo sĩ nói tiếp: - Thời buổi mạt pháp này chưa có ai thành tiên hoặc

gặp tiên được. ai nói ngược lại tức là dối mình, dối người, dối với non cao, dối với bể rộng... Muốn thành tiên thì phải dày công tu luyện để ngày kia giữ được chức vị cao.

- Bạch đạo sĩ, công tu luyện ấy như thế nào... chức vị ấy gọi là chi?

đạo sĩ nói lớn: - Gọi là chức vị “chặt đầu Tây”. Con nghe chưa?

Con nghe chưa? Xưa kia đức Nguyễn Trung Trực phá

65

kiên Giang. Lúc sa cơ, Người không mảy may úy tử. Trước pháp trường, giặc khuyến dụ trăm điều, hứa hẹn cho... ôi thôi bao nhiêu là vàng bạc, chức vị! Người cả cười, chỉ xin thọ lãnh một chức vị: Chức nào mà Người có quyền chặt đầu tất cả bọn Tây.

Giọng đạo sĩ như nghẹn ngào: - Hỡi ơi! Dũng tướng đã rơi đầu mà lời vàng ngọc

nọ mãi rền vang trong lòng người, khắp non cao biển rộng... Chặt đầu Tây! Chặt đầu Tây!

Dứt lời, đạo sĩ quay mình. Gió thổi mạnh. Lá rừng cát núi bốc lên xoay tròn mờ mịt như khỏa dấu chân, che dáng hình đạo sĩ. anh Sáu Bộ tất tả chạy theo, đôi mắt chói lòa như vừa sống trong một giấc chiêm bao mầu nhiệm:

- Sư phụ! Cúi xin sư phụ thương con! Giữa muôn trùng cỏ cây, anh chỉ nghe đá núi vọng

lại: - Chặt đầu Tây! Lời ấy không phải của ta nói. Con

nghe không? Lời ấy của đất nói. Thế là năm năm sau, chàng trai trẻ ấy xuống núi.

Tên Sáu Bộ được sửa lại là Tư Hiền, Tư Hiền chỉ mang theo cây roi dài một thước tám, bằng cây trắc. Với cây roi ấy và đường quờn Lưu Thủy, anh nghiễm nhiên trở thành chúa đảng Cánh Buồm đen, hùng cứ từ mũi Cà Mau đến hải phận Hà Tiên.

Sáng tinh sương. Như thường lệ, Tư Hiền định cho ghe chạy dài theo mé biển. Vừa tách khỏi hòn Tre, gió nam thổi xuôi đưa anh đi về phía hòn Sơn Rái.

kìa, một chiếc ghe trôi lềnh bềnh trên sóng, lá buồm

sơnnam


66

sụ xuống, cột buồm đứt hết dây chằng. Lập tức, anh cập lại đoán có người bị nạn. Trong ghe nọ chỉ có một ông lão nằm mê man bất tỉnh. Sau khi được cạy miệng uống hớp nước lạnh, ông tỉnh lại nhìn dáo dác:

- Ông đây là ai? Tư Hiền đáp: - Tôi là người đi mò ngọc điệp ở hòn Nhạn. Ông lão nức nở: - Ăn cướp đánh tôi. Cha con tôi đi Rạch Giá bán

tôm khô, về ngang đây bị nó chận lại giựt hết tiền, bắt luôn con gái; hẹn ba ngày sau đem trả lại.

Tư Hiền nói: - Nó đi hướng nào? Lâu mau rồi? Tôi bắt tụi bất

lương này đem về lập tức cho ông coi. Tức thời buồm mũi và buồm lái xổ ra. Tay anh xiết

dây lèo thượng. Ghe phóng nhanh tới. không mấy chút, đã thấy một đốm đen trước mặt.

anh thét to: - Tụi bây coi tao! Chiếc ghe trước vẫn giương cánh buồm màu đen

chạy ngạo nghễ, khinh thường. anh cho ghe sát lại, nhảy qua quơ roi đánh mạnh khiến sợi dây chằng ghe nọ phải đứt.

Buồm sụ xuống. Ghe chạy đảo nghiêng gần chìm. Nghe vù một tiếng. Tư Hiền vội né mình. Biết rằng

gặp tay đối thủ lợi hại, anh bình tĩnh chống đỡ. Chợt liếc phía sau, thấy ngọn lao phóng tới, anh lách qua. Ngọn lao đâm trúng bẹ ghe, ghim sâu vào, tên nọ lỡ trớn té xuống biển.

67

- Biết ta là ai chưa? Chưa dứt lời, Tư Hiền đã gài ngọn roi của tên còn

lại xuống sạp. Hắn cố sức gỡ lên nhưng không xuể, rốt cuộc đành quỳ xuống:

- Nói thiệt với ông, tôi là ăn cướp biển. Lâu nay tôi từng gặp nhiều người tài giỏi nhưng chưa ai bằng ông. Tên thiệt tôi là Năm Bùn.

Tư Hiền đáp: - Tại sao đánh một người già cả, nghèo hơn mình?

Con gái của người ta mày giấu ở đâu? Mau trả lại. đồ du côn!

Năm Bùn năn nỉ: - Trăm sự chỉ vì tôi chưa hiểu. Cô đó tôi giấu dưới

khoang hầm. Tư Hiền rất đỗi ngạc nhiên khi thấy nhan sắc khá

lộng lẫy của cô nọ. Cô quỳ xuống lạy tạ ơn. Lập tức, anh bèn đưa cô sang ghe mình. Sau khi nhận lời hứa tái ngộ với Năm Bùn tại hòn đá Bạc, anh cho thuyền trở về gặp ông lão nọ.

đêm ấy anh ăn cơm ở rạch Cóc, tại nhà ông lão. Nhơn bữa ăn, anh nhận thấy ông lão có ý tạ ơn mình bằng cách gả con gái cho, nếu anh muốn. anh viện nhiều lẽ để từ chối. Trước lòng chân thành của gia đình, anh hứa sẽ trở về cưới, sau một thời gian hai năm.

- kim Thoa! đừng buồn nghe em. anh thề chết sống gì cũng trở lại cưới em làm vợ. Bây giờ anh phải ra đi. anh đi sao thì về vậy...

Từ giã xong, Tư Hiền cho ghe tách bến, nhắm hướng hòn đá Bạc đúng theo lời hứa với Năm Bùn.

sơnnam


68

Thấy ghe của Tư Hiền đúng hẹn, Năm Bùn vô cùng mừng rỡ, khâm phục và ra lịnh cho bộ hạ phải nghiêm chỉnh đón chào.

để tỏ lòng thành thật của mình, Tư Hiền đi hai tay không, để cây roi dưới ghe. Chào hỏi xong xuôi, anh nhờ Năm Bùn cho bộ hạ lấy roi lên giùm mình. Lúc ăn uống, Tư Hiền ao ước được thưởng thức võ nghệ của đảng Cánh Buồm đen. để đáp tạ, anh biểu diễn cho ai nấy xem một đường roi Lưu Thủy đã học được trên núi. Lúc biểu diễn, người ở ngoài tự do ném đá hoặc phóng dao vào thử. Ngọn roi xoay chung quanh mình anh như nước chảy không dứt, không rời, chớp nhoáng như gió...

kết quả là Năm Bùn sẵn sàng giao đảng Cánh Buồm đen lại cho Tư Hiền làm đảng trưởng. Nhờ vậy đảng được chỉnh đốn lại.

Hằng ngày, các bộ hạ phải luyện tập võ nghệ cho tinh thông, cấm tuyệt không được xâm phạm tài sản của người chài lưới ở ven biển. Hai kẻ thù chánh cần đánh đổ không nương tay là đoàn tàu “đoan” của Tây và ghe buôn lậu Hải Nam.

Từ đó về sau, nhiều tin tức mới lạ được làm đầu để bàn tán cho dân chúng miền duyên hải Rạch Giá, Cà Mau:

- Trời ơi! Hai thằng con trai của ông X bị ghe Hải Nam bắt, tưởng biệt tích... ai dè mấy hôm ông Buồm đen giựt lại được.

- Sáng hôm qua, có cái chưn vịt tàu của tụi “tàu cáo” để sẵn trên sân chợ. Tây hoảng hồn nhìn ra đó là cái chưn vịt của chiếc ca nô tuần biển đi mấy bữa rày chưa về.

69

- Mấy ông Buồm đen đốt ghe Hải Nam ở hòn Nhạn. Bên này chết ba, bên kia chết trọn tàu...

Ba năm sau, có tin đảng Cánh Buồm đen đã rã. Người đồn rằng: chúa đảng vì quá giàu có nên trốn

qua Xiêm. không tán thành ý đó, kẻ khác quả quyết rằng chính mắt mình đã thấy xác chúa đảng trôi tấp vào bãi. Tự sáu tháng nay, đảng Cánh Buồm đen là đảng giả mạo.

Gia đình của cô kim Thoa khổ tâm hơn hết. Một đêm lạnh lẽo nọ, có tiếng gõ cửa. Tư Hiền bước vào, ôm ghì lấy người hôn thê:

- anh phải về. không bao giờ anh làm nghề này nữa. - Tây tầm nã anh phải không? - Số là anh vừa giết oan một người. Tụi ghe Hải Nam

lên hòn để mua heo, chừng kéo neo chúng không chịu trả tiền; anh đánh chết năm đứa. Nhưng rủi thay gặp một đứa biết võ nghệ khá cao. anh đánh roi xuống. Nó đứng trên bãi, đưa roi lên đỡ trúng. Ngặt anh xuống tay mạnh quá, nó lún xuống bùn, ngã lăn trào máu miệng. Lúc hấp hối, nó ngoắc anh lại mà nói “Tôi không phải chủ ghe. Tôi ở mướn mãn đời, giết tôi mà chi!”. Cảm động quá, anh cúi xuống xin lỗi nó, nó khoát tay anh ra, nói tiếp: “Tôi tha lỗi thì được. Còn vợ tôi ở Hải Nam cũng đương làm mướn. Làm sao anh xin lỗi được...”

kim Thoa! em nghe lời anh nói lại chưa? đây là lần đầu tiên trong đời mà anh đau đớn nhứt. anh giết oan người ta. Ngọn roi này, anh xuống tay mạnh quá, ô uế rồi. Tội nghiệp. Chết không nhắm mắt mà ngón tay hắn

sơnnam


70

còn chỉ về phía biển khơi, nơi quê vợ con. Thấy phận người mà nhớ phận mình, anh vội về đây.

* * *

Tháng Hai năm 1946. Có tin: Tây trở lại chiếm gần tới Rạch Giá, chúng đã nhảy dù xuống biên giới Việt Miên gần núi Sam, Châu đốc. Dân chúng sục sôi căm hờn tập trung lại ngọn Cái Bác để bày mưu kế. Có đến trên ba mươi thanh niên tình nguyện đi bắt sống bọn Tây nhảy dù ở xa cách quê nhà hằng hai trăm cây số. Họ thiết lập một bàn thờ Tổ quốc giữa rừng, lấy củi tràm đốt thế cho trầm hương và mượn mặt bất để làm đỉnh đồng. Y phục của họ khác nhau, nhưng giống nhau ở chất vải màu luốc luốc, chứa chấp bao nhiêu rận. Giữa quang cảnh mộc mạc, thiêng liêng đó, người ta thấy một ông lão râu tóc bạc phơ chống cây gậy cao khỏi đầu bước ra.

ai nấy thầm thì: - Ông Năm Lập thợ câu của xóm mình! Ông lão nọ bỗng rưng rưng nước mắt: - không! Tôi không phải Năm Lập. Tên thiệt của tôi

là Sáu Bộ. Có mấy năm đó, tôi lấy danh hiệu Tư Hiền, cầm đầu đảng Cánh Buồm đen.

- Trời! Chúa đảng là đây sao? - Nói thiệt với bà con, tôi mai danh ẩn tích. Hôm

nay tôi phải ra mặt. Nếu ngồi ì ở nhà, không ai làm gì tôi, nhưng tôi cảm thấy nhục nhã như thiếu món nợ gì đối với trời đất, núi non. Nếu xét tôi có tội, anh em cứ

71

giết tôi để tế cờ. Bằng không cho phép tôi truyền lại bí quyết nhiệm màu của đường Lưu Thủy mà thầy tôi dạy tôi hồi năm mươi năm trước. đường quờn này ít ai biết lắm. Lúc tôi diễn, bà con cứ ném cây, phóng dao vô mà không bao giờ trúng tôi.

Ông đứng thẳng người, hai tay chắp cây roi lên, bái tổ rất kính cẩn. Rồi thì vút một tiếng, ngọn roi xoay tròn che lấp thân ông như dải lụa, như nước từ trên thác tuôn xuống chấp chóa. đến kẻ ngỗ nghịch nhất cũng không dám ném cây vào để thí nghiệm như ông cho phép.

Lại một cuộc bàn tán náo nhiệt, vô trật tự: - Học được đường quờn của ổng, chắc Tây về nước

rồi. Thời giờ cấp bách lắm! - đi bắt “Tây nhảy dù” chỉ cần thanh niên lanh lẹ.

Ông đi không được đâu. để tụi tôi đốn tầm vông vạt nhọn, lẹ hơn...

Giọng ông lão nói ngậm ngùi: - không lẽ tôi tự vận. Bà con thương tôi. Nó là cây

roi có chức vị “chặt đầu Tây” của sư tổ tôi truyền lại ở núi Dài, năm đó.

- Thôi, lộn xộn quá. Ông cho tôi cây roi này để làm cán mác thì hợp thời hơn, chặt ngắn lại vài tấc, đầu kia tra lưỡi mác thông. Có chất sắc thêm vô, ngọn roi của ông mới xài được. Tôi biết là hư cây roi, uổng lắm, nhưng ông chịu phiền.

- ừ. Làm gì thì làm, miễn dùng nó được thì thôi. Thiếu củi nấu cơm, chặt khúc nó mà chụm, lão đây cũng không tiếc. Mấy cháu biết không? đây là thời kỳ

sơnnam


72

mạt pháp. đoàn quân ra đi gấp. Làm sao họ có thì giờ để hỏi

han ông về một đôi danh từ xa lạ đó? Họ tản ra bốn hướng trời, ít người được trở về xóm cũ. Sau đó vài tháng, giặc vào đốt xóm. Ông lão nọ chết vì không chịu tản cư, lưu lại một tình cảm lạ lùng, khó dứt khoát đối với những ai chưa hiểu rõ hoàn cảnh đặc biệt của phần đất Cà Mau tận cùng này.

73


Đảng xăm mình

sơnnam


74

75

ÔNG TâY Lơ PHeO Vừa đượC “NHÀ NưỚC thuộc địa Nam kỳ” cấp cho một phần đất hoang vu, sình lầy ở rạch Xẻo Quao, làng đông Hưng, sát mé biển vịnh Xiêm La.

Sau khi hay tin ấy, mấy ông điền chủ Việt Nam ở gần không ngớt bàn tán:

- Bộ thằng Tây đó muốn tán gia bại sản sao chớ? Thứ đất khô không ra khô, ướt không ra ướt, tràm mọc vài cụm xơ rơ... Biết chừng nào mới làm ruộng được. Cỏ mọc cao hơn đầu người.

Có người đáp lại:- Ông Lơ Pheo không ngu dại gì đâu, ông làm tới

chức “bác vật”, ông có vốn liếng nhiều. Vài chục năm nữa, đất hết phèn, mùa màng thạnh mậu nhờ ổng mướn người xẻ kinh, đào mương cho rút bớt chất phèn.

sơnnam


76

- Vô lý. Vài chục năm sau, ông Lơ Pheo chết ngắt. Biết đâu Tây rút lui về chánh quốc trước khi đất này trở thành “đất thuộc” có huê lợi. Ông Trạng Trình tiên đoán rằng... thầy tăng trở về... gì đó, bà con mình quên rồi sao?

Nhưng sấm Trạng Trình, năm ấy, chưa ứng nghiệm. Coi bộ còn hơi lâu Tây mới rút về nước họ. Nhà nước Tây còn mạnh lắm. Quan chủ quận vừa gởi trát xuống cho thầy hương quản “tuân cứ” là hôm sau cả ban hội tề đông Hưng mặc chỉnh tề, khăn đóng áo dài đen chầu chực đón rước vị điền chủ mới.

Ông Lơ Pheo nói sành sỏi tiếng Việt Nam, không cần ai làm thông ngôn. Ông không mang theo khí giới nhưng cần gì khí giới, súng đạn, khi người ta là một tay lịch lãm, dám bỏ quê xứ để qua thuộc địa miền nhiệt đới, khi người ta có bộ óc khá to, có cái trán sói sọi vì quá suy tư.

Nghe trình bày những khó khăn trong công việc làm ăn, ông Lơ Pheo mỉm cười:

- Hèn gì... ngành canh nông ở đây kém phát triển, thua Nhựt Bổn, Miến điện, Nam Dương. đất nào mà không sanh ra huê lợi. Vậy chớ mấy ông điền chủ “an Nam” ở gần đất của tôi sanh sống bằng nghề gì?

Thầy hương quản nói:- Dạ, họ không làm ruộng.Ông Lơ Pheo trố mắt:- Tại sao họ xưng là người trồng tỉa lúa gạo. Họ khai

trong giấy tờ là Ri-di-cun-tưa (Riziculteur).

77

Thầy hương quản gãi đầu:- Họ sống bằng nghề nuôi cá.- Ồ! Phọt-mi-đáp. Nuôi cá là chuyện khác với làm

ruộng. Bây giờ, thầy hương quản cứ cho tôi biết. Mỗi mùa nuôi bao nhiêu... con cá? Loại cá gì? Cho cá ăn mồi gì? Làm sao có đủ thức ăn cho cá lớn? Lúc cá đẻ, phải săn sóc cá mẹ cá con ra sao? Mỗi ngày, cá ăn mấy lần? Mỗi năm, bán được bao nhiêu tiền?...

Thầy hương quản nói tóm tắt:- Dạ, theo chỗ tôi biết thì mỗi người chủ đều bán ra

vài chục ngàn kí lô cá. đó là cá lóc, cá trê, cá rô do trời sanh, trời dưỡng. Từ hồi... tạo thiên lập địa, cá kiếm ăn một mình. Mình cứ ở không, uống rượu mà chờ mùa nắng để bắt cá một lần. Gọi tắt là mấy ông điền chủ “an Nam” đắp vuông nuôi cá. Nuôi cá trong cái “vuông”.

- Vuông là cái gì? Sao tôi chưa nghe sách vở nói tới. Cái hình bốn góc bằng nhau. Làm sao cá ở trong đó?

Thật vô cùng bối rối cho thầy hương quản. Làm sao giải thích rõ ràng cho ông Tây thuộc địa nghe được. Thầy ngỏ ý muốn đưa ông Lơ Pheo ra ngoài vuông để ông ta quan sát tận nơi. Trời nắng chang chang, đổ sao. Ông Lơ Pheo lắc đầu, nghĩ đến những vụ ám sát, bắt cóc. Phía chân trời, dường như có một dãy rừng chạy dài.

Rốt cuộc, thầy hương quản nói:- Dạ, đó là một khoảng đất rộng từ bảy chục - tám

chục hoặc hai ba trăm mẫu. Trong khoảng đất hoang vu, người ta đào nhiều đường mương nhỏ, như bàn cờ, cho

sơnnam


78

cá ở. Bên ngoài, có bờ bao ngạn như vòng thành khá cao. Cao hơn một thước tây. Vì vậy cá lội quanh quẩn trong vùng đất bao la bên trong. Làm sao cá nhảy ra khỏi bờ bao ngạn được. Cái vuông ấy không nhứt thiết theo hình vuông. Nó méo mó, hoặc theo hình chữ nhựt.

Ông Lơ Pheo thích chí:- Tôi hiểu rồi. Giỏi quá! Nhưng mà... làm sao gom

cá lại một chỗ, bắt cá đem lên. Chẳng lẽ dùng máy bơm để hút nước ra ngoài. Muốn bắt cá, phải tốn bao nhiêu nhân công?

- Dạ bẩm, quan lớn... Qua mùa hạn bao nhiêu cá đều rút xuống mương, tự nhiên. Chừng mương cạn thì cá rút lui từ từ, dẫn vào một cái đìa khá to, ở sát bờ bao ngạn. Mình cất nhà ở bên cái đìa đó, để coi chừng kẻ trộm. Cứ tát đìa. Cá lớn thì bán. Cá nhỏ thì để dành làm giống cho mùa tới.

Ông Lơ Pheo gật đầu lia lịa, khoát tay ra dấu nhận lời thầy hương quản. Chẳng lẽ người Pháp lại thua trí người nông phu “an Nam”? Ông ta nói nhanh:

- Tôi hiểu rồi. Mấy người nuôi cá theo kiểu... cái Biển Hồ trên xứ Cao Miên. Mùa mưa cá lên rừng, lên ruộng, sanh đẻ trong đồng cỏ. Mùa nắng, cá gom xuống ao hồ. Tôi làm bài toán rồi. Mỗi năm, một con cá mẹ sanh ra chừng mười ngàn cá con, hay quá.

- Như vậy nghĩa là quan lớn thấy xa hiểu rộng hơn tôi nhiều. Sáng mai, tôi dẫn quan lớn đi thăm mấy cái ruộng của điền chủ “bổn xứ”, gần đây...

79

- Cám ơn. Tôi đắp một cái ruộng, lớn bằng hai, bằng ba... cho điền chủ an Nam noi theo. Ờ, tại sao mấy người điền chủ ở đây không làm giàu. Cá nuôi không cần mồi. Tiền bạc ở đâu? Tại sao không ai cất nhà lầu, mua tàu bè, lập nhà máy xay lúa. Tại sao ông chủ ruộng nào cũng nghèo xơ xác?

Thầy hương quản mỉm cười, bí mật. Thầy ta cũng là một người chủ vuông, luôn cả những người trong ban hương chức hội tề:

- Thưa ông, khó nói quá.- Sao vậy? Tại vì mấy người chủ vuông hút á phiện,

mê cờ bạc?- Dạ, khó nói quá.

* * *

Ông Lơ Pheo lấy làm hài lòng khi ông đích thân đến quan sát vùng đất, ông phác họa kế hoạch tương lai.

Này, cái bản đồ với bốn góc a,B,C,D có thể chứa hàng triệu con cá.

Này, cái trại vuông, lợp bằng thiếc, nền lát gạch, vách ván, có cửa sổ che lưới sắt mịn để ngừa loại muỗi đòn xóc gây bịnh rét rừng.

Này, cái phòng khách. Bên góc, có bình lọc nước, thư viện nghiên cứu. Và trước sân là một cái hồ nhỏ, cẩn xi măng để nuôi thử vài loại cá lóc, cá trê. Mấy loại này sẽ lai giống, gây ra vài thứ cá mau lớn, dễ nuôi hơn, ăn ngon hơn.

sơnnam


80

Ngày đắp xong cái vuông, ông khen thưởng bọn “cu li” một con heo quay.

Rồi suốt ngày, ông nằm trong trại, theo dõi tình hình nuôi cá.

Vài người đàn ông đen đúa, ở trần, tóc dài tới ót đi qua đi lại gần trại nuôi cá của ông Lơ Pheo.

Họ chào ông, ông chào họ. Họ tự xưng là người “làm ăn lương thiện” ở ngoài mé biển. Họ hút điếu thuốc của ông Lơ Pheo thân tặng rồi họ nheo mắt, khều nhau.

Họ nói nói cười cười như âm mưu chuyện gì.Ông Lơ Pheo cau mày, linh tính như báo trước

chuyện bất an. Ngực của mấy kẻ “làm ăn lương thiện” ấy xăm đầy chữ Tàu, chữ quốc ngữ, luôn cả chữ Pháp. Bí mật quá.

Chờ khi họ khuất dạng, ông Lơ Pheo đến nhà hương quản:

- Mấy người ở đâu vậy? Tên họ gì? Có đóng giấy thuế thân không? Hay là dân... bất lương?

Thầy hương quản nói- Họ ở ngoài mé biển, làm nghề câu cua, đốn củi,

gài bẫy chim. Mấy nghề đó, nhà nước Lang Sa đâu cấm đoán. Còn về giấy thuế thân thì... khó quá. Tôi chưa dám hỏi thử vì làm vậy sợ mất cảm tình. để tôi hỏi thầy xã trưởng xem thử họ có ghi tên trong bộ sổ không.

Ông Lơ Pheo lắc đầu:- Họ còn làm gì khác không? Coi bộ họ rảnh rang

hơn tôi. À, họ biết chữ Tây không?

81

- Dạ, làm sao biết được. Ở làng này, chẳng ai biết chữ Tây hết!

- Nè, thầy hương quản. Họ xăm mấy chữ Pháp quá vô phép: “Plutôt la mort que la honte” (Thà chết hơn chịu nhục). Họ lại ở trần cho tôi đọc.

Thầy hương quản hơi bối rối:- Họ xăm mình từ hồi nào lận kìa! Vả lại, chữ nho

cũng vậy “Ninh thọ tử bất ninh thọ nhục”. đã xăm vào da vào thịt rồi thì làm sao bôi xóa được. Chữ Tây mà. Chữ Tây ngụ nhiều ý nghĩa quá.

Ông Lơ Pheo lẩm bẩm:- Câu đó để dành cho người Pháp bên chánh quốc.

Hoặc cho tôi. Ở xứ Nam kỳ này, không nên nhắc lại câu đó, sợ dân tình bắt chước. Ngoài mé biển, còn chừng bao nhiêu người sống lang thang rảnh rỗi như vậy?

- Dạ, để tôi hỏi thầy phó hương quản. Phó hương quản lo trị dân ngoài đó.

- Phó hương quản là người nào? Mặt mày ra sao? kêu lại cho tôi biết mặt.

Thầy hương quản im lặng. Người xăm mình, xăm mấy chữ ngạo nghễ khi nãy chính là phó hương quản chớ còn ai đâu xa lạ. Thầy che giấu:

- Dạ, phó hương quản giờ này đi câu cua ngoài biển.- Dân ngoài mé biển hiền hậu không? Uống rượu

nhiều không? Họ uống rượu với... thịt chó hả? Ở vùng đồng bằng sông Hồng...

sơnnam


82

Thầy hương quản gật đầu để chấm dứt câu chuyện rắc rối:

- Dạ, uống rượu với thịt chó.Rồi thầy ra về với nụ cười bí mật. Sự thật là dân

miền biển ưa nhậu rượu với cá, loại cá nước ngọt, nuôi trong vuông. Cá đồng ngon hơn loại cá biển. Nay mai, đến mùa nước cạn, họ sẽ nhậu với cá trong vuông của ông Lơ Pheo và ăn trộm cá để mua rượu. Họ ăn cá, thay cho cơm.

Ông Lơ Pheo vào trại, tỏ thái độ cương quyết. Ông vừa thắng một trận giặc lòng. Lương tâm ông chẳng còn cắn rứt nữa. Ông quyết tâm vượt những khó khăn đầu tiên mà cuộc kinh doanh nào cũng vấp phải. kế hoạch đối phó của ông như thế này: Về chợ Rạch Giá, tìm một tay võ sĩ, đánh lộn hay, chém lộn giỏi, rồi phong cho hắn làm chức quản lý vuông cá. Ấy là lấy độc trị độc. Mỗi tháng, cứ tăng lương đều đều cho hắn.

* * *

Mấy tháng qua, Tư Liệt lấy làm vui thích. Với trách nhiệm to tát, chú Tư còn được nhiều quyền hạn khá rộng do ông Lơ Pheo giao cho.

Sáng sớm, vừa thức giấc là chú Tư Liệt dạo vòng quanh bờ ruộng, đi hơn một tiếng đồng hồ mới giáp bốn phía bờ bao ngạn.

Chẳng có kẻ bất lương nào ẩn náu trong vùng cấm địa cả! Ông Lơ Pheo đã la hoảng, vậy thôi.

83

Trong vuông, chú Tư Liệt thấy nào chim, cò, trích, cúm núm. Hàng trăm con le le bay lên từng chặp, từ mấy cái lung đầy sen bạch, nở muộn. Gió chướng thổi hiu hiu. Mấy giề rong đuôi chồn tan rã, chìm xuống. Mặt nước lềnh bềnh, đầy bông súng.

Mấy tấm bảng “Vuông này là của riêng của ông Lơ Pheo”. “Cá có chủ! Coi chừng! Nếu trộm cắp sẽ bị nghiêm trị” đứng trơ trẽn, lạnh lùng trước cơn gió biển. Thỉnh thoảng, vài con cò quắm đáp xuống, đậu thử trên đầu bảng. Nhưng chặp sau, vì tấm bảng quá mỏng, nên cò quắm đau chân. Cò vỗ cánh, phóng uế, bay về phía rừng mắm xanh rì để đậu. Cành mắm tròn, đậu êm ngón chân hơn.

Tư Liệt ngáp dài, trở về trại, uống viên ký ninh, đúng theo lời căn dặn của ông Lơ Pheo, và uống với nước lọc, những giọt nước mát lạnh nhểu xuống từ cái “phít” bằng đất sét trắng. Buổi cơm chiều, chú ăn chậm rãi. Nhà đóng kín, muỗi không lọt vào được. Ông Lơ Pheo đã về Sài Gòn từ tháng trước. Tư Liệt nghiễm nhiên trở thành chủ nhà, chủ vuông cá. Còn năm ngày nữa, ông Lơ Pheo mới trở lại Xẻo Quao này.

Chú nằm trên giường lắng tai.Bên ngoài có những tiếng động lạ thường.Trong cái đìa sau trại, cá quậy nước nghe ầm ầm.

Hàng ngàn con cá to đã gom vào đó. Im một chặp, lại nghe tiếng “chép chép”, “lụp bụp”, “lào xào”... cứ như thế, mỗi lúc một náo nhiệt.

sơnnam


84

Chú xách cây đèn “pin”, chạy ra ngoài, rọi xuống đìa. Nước đục ngầu pha trộn với bùn đen. Hằng hà sa số cá lóc, cá trê cố vùng vẫy, toan lội trở ngược. Chú dạo một vòng, chung quanh bờ vuông. Cá gom xuống mương rồi. Cá muốn lội trở ngược lên đất khô. Rốt cuộc, cá rớt xuống mương, lội dài theo dòng nước đục, gom vào cái đìa lớn.

Chú rọi đèn “pin”... Vài con cá chóa mắt, nhảy dựng đứng để trốn ra ngoài bờ bao ngạn khá cao. “Cá ở đâu mà nhiều quá vậy?” Tư Liệt hỏi thầm.

Sau cuộc tuần tra ấy, Tư Liệt vào nhà mừng thầm vì nay mai ông Lơ Pheo sẽ hài lòng.

Hừng sáng, chú thức dậy sớm, dạo một vòng trên bờ vuông. đàng kia, đôi ba người lực lưỡng đưa tay ngoắt chú. Bên cạnh họ, đống lửa cháy vàng lườm. khói bay cuồn cuộn, đưa mùi cá nướng thơm phức. Thấy họ đông đảo và mạnh khỏe hơn mình, Tư Liệt dừng lại. Có tiếng kêu réo:

- Lại đây nhậu chơi nè. Chẳng lẽ ba người ráp đánh một người. anh hùng một thứ với nhau mà.

Tư Liệt cười gượng, đến gần. Ô hô! Nãy giờ, và có lẽ từ mấy ngày trước, họ ăn hằng hai ba chục con cá lóc, cá trê, bỏ xương bỏ thịt một đống to. Dường như chưa thỏa mãn, họ đang chuẩn bị cặp vào gắp tre chừng mười con cá trê mà nướng tiếp theo.

- Lại đây đại ca. Uống một hớp cho tỉnh táo để thính lỗ tai, nghe tụi tôi hạch tội.

85

Tư Liệt ngạc nhiên:- Hổm rày, tôi đã làm gì khiến bà con hờn giận?Một người trong bọn nói:- Hồi tối, đại ca đi đâu. Rọi đèn “pin” để rình bắt

tụi tôi hả? Rình ban ngày chưa đủ sao? Lại đây ăn no rồi kéo tay sơ sơ coi ai mạnh, ai yếu? Nè! Cá lóc Xẻo Quao ngon lắm, ngốn một miếng cho biết mùi. Ăn lớn miếng mới biết ngon.

Cực chẳng đã, Tư Liệt phải ăn và uống. Bọn người cười vang:

- Cha nội này tiếc của giùm cho ông Lơ Pheo. Cá này là cá của mình mà. Tại sao đại ca lại trung thành “bất tử” với ổng?

Tư Liệt hỏi nhanh:- Cá ở đâu vậy?- Ở trong vuông trốn ra chớ ở đâu?- Cá biết trốn à? Làm sao nó nhảy qua bờ bao ngạn,

cao hơn một thước tây.- Nó đào hang, đào ngách. đất mềm lắm. kìa! Thí

dụ như mấy bụi sen bạch này. Nó mọc phía ngoài nhưng nó trổ ngó, mọc thêm vài bụi phía trong vuông của ông Lơ Pheo. Hai bụi sen dính liền với nhau. Thử đào đất lên thì biết. Lời tục thường ví: “đất có con mắt”.

Hôm sau, ông Lơ Pheo từ Sài Gòn về Xẻo Quao để... bán cá. Ông hơi buồn phiền vì Tư Liệt cứ vắng mặt. Chỉ còn người bạn tâm giao của ông ta là thầy hương quản.

Thầy hương quản nói:

sơnnam


86

- Xứ này, khó làm giàu lắm. Bởi vậy, mấy ông điền chủ Xẻo Quao chỉ lo nhậu rượu rồi làm hương chức hội tề cho vui. Làm sao phân biệt cái hang tự nhiên với cái hang của tụi nó đào. Tôi biết. Gây gổ với tụi nó vô ích.

Ông Lơ Pheo nói, giọng chán ngán:- Chắc thằng Tư Liệt theo đảng xăm mình rồi. Còn

thầy có xăm mình không?Thầy hương quản mỉm cười:- Ôi thôi. Cá nước chim trời mà.

87

Đóng gông ông ThầY QuíT


sơnnam


88

89

Ở đâU độNG DaO, độNG THỚT LÀ Có ÔNG thầy Quít tới. Rượu uống ngà ngà, ông vỗ ngực, xăn tay áo mà nói trong buổi tiệc:

- Bà con ở đây không ai biết phát cỏ cho ra hồn, tôi chắc như vậy.

Có người bực tức, hỏi: - Ra hồn nghĩa là sao? anh em tụi tôi đây cứ phát

đều đều mỗi ngày một công. Sao Mai mọc, đâm mây ngang là ra ruộng. Mặt trời lên hai sào, tụi tôi xong việc vô nhà nằm nghỉ.

Thầy Quít nhướng mắt: - Tôi phát ba công trong khoảng thời gian đó. Phát lẹ

bằng ba lần. đó là buổi tôi làm biếng. Nếu siêng thì mỗi ngày tôi phát sáu công liên tiếp, không cần ăn cơm trưa.

sơnnam


90

- Thiệt hay chơi đó? - Có người hỏi. Ông đáp: - Nói dóc làm gì? Tôi còn ở xóm này chơi vài tháng

nữa. anh em hồ nghi, tội nghiệp tôi. không lẽ già rồi mà tôi còn mang tật nói dóc, để tiếng xấu cho đời sau.

- Chúng tôi nào dám. Chỉ e đó là chuyện hồi ông còn trẻ. Bây giờ sức ông yếu nhiều rồi.

Thầy Quít dịu giọng: - Hồi trai trẻ, trái lại tôi phát cỏ chậm hơn lúc về

già như bây giờ. Hồi đó là tay ngang, bây giờ tôi là kẻ đắc đạo. Phát cỏ là một thứ đạo ích lợi cho sanh linh, nòi giống. đạo là phép mầu nhiệm. Chẳng hay bà con mình muốn học không?

ai nấy trố mắt, nhìn nhau. Hồi nào tới giờ nghe nói đạo Phật, đạo Lão, khổng, Mạnh... chớ nào ai nghe “đạo phát cỏ”. Bấy lâu, xóm này và các xóm kề cận đều phát cỏ theo cách của ông bà truyền lại. Nghĩa là chém cho cây phảng chạy dài dưới nước; phảng chạy tới đâu, cỏ đứt tới đó. Cùng lúc ấy, tay trái quơ cù nèo, gạt mớ cỏ bị hạ qua một bên cho trống trải mặt nước. Rồi thì bước tới, giở ngọn phảng lên, chém xuống phát phảng thứ hai... Cứ như vậy đến lúc không còn cụm cỏ nào trong công đất... Nghĩ cũng nặng nhọc, phí sức; đàn bà ít ai phát cỏ nổi. Mặc dầu phát rồi, về trước giờ Ngọ nhưng ai nấy mệt nhoài, mình mẩy rêm nhức, có người uống rượu thuốc để lấy sức ngày mai... Hôm nay nghe thầy Quít bàn tới đạo phát cỏ, xem phát cỏ như một

91

phép mầu nhiệm, ai lại không mừng? Họ mừng nhưng còn nghi ngờ, e nãy giờ thầy nói quá lời, vì quá chén.

Nhưng càng uống rượu, thầy Quít càng tỉnh táo. Thầy nói:

- ai muốn thọ giáo? Tôi sẵn sàng làm công việc lợi ích đó giúp bà con. Tôi nào thọ tiền bạc nhiều. Chỉ cần một con gà giò để cúng tổ. Vậy thôi.

Một con gà đáng giá là bao, nhà nào mà không nuôi sẵn! ai nấy mừng rỡ, thấy trước mặt một viễn cảnh vô cùng tốt đẹp: bao nhiêu đất hoang của rạch Thuồng Luồng sẽ biến thành biển lúa vàng trong ngày rất gần. Mỗi mùa, thay vì dành ba chục ngày để phát cỏ, giờ đây nhờ phép mầu của thầy Quít, họ chỉ cần ra sức bốn năm ngày là xong chuyện. Mấy mươi ngày còn lại, họ tha hồ đờn ca vọng cổ, hoặc đá cá lia thia. ai siêng thì cứ phát thêm, phát mau lẹ hằng trăm công. Chị em phụ nữ tha hồ mà cấy, mà hò hát huê tình, đối đáp. Chốn thần tiên âu cũng là chốn này!

Nhìn vẻ mặt vui tươi của mọi người, thầy Quít cũng vui lây. Vốn từng ngao du, giao thiệp nhiều nơi, thầy khá rành về tâm lý để thu phục nhân tâm.

- Ngày mai này, tôi đích thân ra ruộng phát cỏ cho anh em coi thử. anh em cứ chọn người nào phát giỏi nhứt ở đây để thi tài với tôi. Tôi chấp họ phát trước tôi nửa công; tôi phát sau nhưng nhứt định rồi trước.

* * *

sơnnam


92

Thầy Quít làm đúng điều đã nói. Xóm giềng không ngớt tán tụng:

- Giỏi quá. Hôm qua, ổng phát một công đất không đầy một giờ đồng hồ.

- Rõ ràng thầy Quít có phép mầu “chém hai dao tầm rưỡi có dư” như lời tục thường nói. Thầy hạ ngọn phảng xuống một cái, tức thì một vùng đất trên hai thước rưỡi bề dài phải sạch sành sanh, cỏ ngã liệt.

Xóm Thuồng Luồng vốn hâm mộ nhân tài. Họ mời thầy Quít về nhà ngủ trên ván gõ, trải chiếu bông đàng hoàng. Nội một buổi chiều, hơn một chục người đến kính cẩn xin thọ giáo.

Thầy nói: - Tôi có tội lớn đối với tổ, tôi phụ lòng anh em nhiều

quá. Số là xưa kia, thầy tôi lúc lâm chung trối lại: con đừng truyền nghề mà làm sanh kế. Như vậy lần hồi con trở thành người lười biếng khác chi lũ người xôi thịt. Con thương thầy thì ra sức phát cỏ mướn như mọi người. Ngồi không... sanh bất thiện.

Người nghe bèn thở dài: - Như vậy làm sao chúng tôi học được? anh em

muốn ông nán lại chơi vài tháng. khoảng thời gian đó, tiền bạc đâu để ông hút thuốc ăn trầu? Làm thế nào giúp ông được bây giờ?

Sau giây phút trầm ngâm, thầy Quít đáp: - Nhờ anh em cho tôi lãnh trước chút ít tiền, mai

mốt tôi phát cỏ trừ lại. Như vậy tôi ở đây mãn mùa, sớm

93

chiều ra ruộng làm lụng với anh em cho vui; luôn tiện giúp anh em vài bí mật trong... đạo. Còn việc truyền phép, tôi hứa chọn một đệ tử trong đám thanh niên trai tráng trong xóm này. Cần nhất là cậu trai đó phải thành tâm, trì chí để chịu đựng một cuộc thử thách lâu dài. Thánh nhơn gọi như vậy là “tử công phu”, thứ công phu khó nhọc khiến cho con người bạc tóc, nhăn trán...

Bà con cho thầy Quít lãnh trước tiền phát cỏ. Người này nhờ thầy phát giùm bốn công, người kia ba công, người nọ năm công... Nhờ vậy, thầy thủ được món tiền ăn xài dư dả.

Thằng Liệu lấy làm hân hạnh được thầy chọn làm đệ tử. Nó thức suốt đêm, mừng không ngủ được. Hôm sau thầy Quít gọi nó ra trại ruộng giữa đồng, ở chung với thầy. đoán trước nỗi ngạc nhiên của nó. Thầy nói:

- Mình phải xa lánh mới được. Ở chốn đông người. đạo bị hoen ố vì lắm kẻ tò mò.

Cứ buổi sáng, thằng Liệu nấu nước pha trà. Trưa lại, nấu cơm mua rượu về cho thầy. Nó làm tất cả những công việc đó với tấm lòng thành kính, còn hơn đối với cha mẹ ruột. Suốt ngày ngoài việc ăn uống, thầy Quít nằm lim dim đôi mắt, nửa thức, nửa ngủ... Ban đêm, thầy bảo nó đốt nhang cắm bốn phía trại. Thỉnh thoảng, thầy trở vào xóm. Ấy là lúc ai cũng mừng rỡ đặt thêm tiền để thầy phát cỏ cho. Về trại ruộng, thầy mang theo nào gà, nào rượu và một túi tiền khá đầy.

Trong xóm, vài người tò mò. Ban đêm, họ lội bì bõm

sơnnam


94

ra trại nhưng không dám lại gần, e thầy biết mà có tội. Họ thấy... bốn ngọn đèn cầy xanh lè. Trong bóng tối, ghê rợn làm sao! Thấp thoáng, bóng dáng thầy Quít và thằng Liệu đi qua đi lại, co chân co tay, quơ tới quơ lui, nhảy nhót bên tả bên hữu. Dường như cả hai đều ở trần. Gió thổi từng cơn hù hù qua đồng cỏ. Lưng thằng Liệu ướt loang loáng, phải chăng vì quá tập dượt mà tháo mồ hôi? Lâu lâu thầy Quít ngồi xuống. Người đi xem ngoài này lắm khi thấy lạnh xương sống vì mấy ngọn đèn xanh lè bên trong kia vụt tắt hết... Rồi cháy lại hai ngọn, ba ngọn, bốn ngọn... Rồi tắt bớt một ngọn. đột nhiên, cánh liếp che kín lại. Bên trong nổi lên tiếng sắt đá chạm nhau rổn rảng, khi thưa khi nhặt, rít lên trầm xuống. Như tiếng thợ rèn đập sắt, như tiếng mài dao của anh đồ tể sửa soạn thọc huyết heo.

đèn trong trại ruộng lần lần tắt hết. Ngoài này, họ lủi thủi bước về, chân không dám lội mạnh, e thầy Quít nghe được. Họ rủ nhau đi rình như vậy một ngày, hai ngày, ba ngày... Riết rồi sanh chán, nhứt là khi mưa dầm, đường về trơn như thoa mỡ, gió lạnh buốt xương.

Cỡ này, rằm tháng Sáu rồi! Lệ thường, mọi năm khi thầy Quít chưa đến truyền phép... phát cỏ mầu nhiệm, họ đã dọn cỏ xong xuôi, có đâu như năm nay khắp đó đây cỏ dại còn tha hồ vươn lên dài bịt khỏi đầu người, phải dùng tay mà rẽ để tìm lối đi vất vả.

- Chừng nào mới dọn đất để cấy? Mỗi người đều tự hỏi như thế và mỗi người đều tự

trả lời:

95

- Phải nhờ thầy Quít. Thầy ra tay một vài buổi là xong. Mình đã đặt cọc tiền cho thầy rồi mà.

Nhưng họ cảm thấy không được yên tâm! Thầy Quít đâu phải lãnh tiền trước của một đôi người. khắp xóm Thuồng Luồng, lai rai đâu cũng có thân chủ của thầy. Từ bây giờ đến cuối tháng, hơn mười ngày nữa, liệu thầy có phát xong... trên trăm công đất! Họ ra tận trại ruộng, xin yết kiến thầy để tỏ bày nỗi thắc mắc đó. Thầy vươn vai, đáp một cách tỉnh táo:

- Ôi! Bà con hơi đâu mà lo xa! Bà con nhắc nhở tôi như vậy thậy là chí lý. Ngặt hổm rày tôi cầu tổ chưa được. Một khi tổ về nhập vào xác tôi, bà con phải biết: tôi phát cỏ như người lên đồng, lên bóng, phát tối ngày không mỏi. Hai ba đêm rồi, tôi “đi thiếp” xin tổ về gấp. Tổ chưa về, chỉ có vậy thôi!

* * *

Chủ tọa tối cao là thầy phó hương quản. Nhà ông hương ấp bỗng trở thành nơi nhóm họp, xử một vụ án quan trọng.

Tiên cáo là hầu hết dân chúng rạch Thuồng Luồng. Chánh phạm là thầy Quít. Nhưng khiếm diện, vì đã

bôn tẩu trong đêm tối. Thằng Liệu - đồ đệ của thầy - bị khép vào tội đồng

lõa. Nó quỳ xuống lạy, khóc sướt mướt, kêu oan. Nhờ sự can thiệp của mấy ông kỳ lão nên nó khỏi bị tát tai,

sơnnam


96

đấm đá. Chập sau, thầy phó hương quản mở trói cho nó. Nó khai đại khái như sau:

- ổng cuốn gói hồi nào, tôi không hay. Chừng sáng ra thức dậy mới biết.

Thầy phó hương quản cười: - Phải hay trước thì mày đã cuốn gói theo ổng luôn

rồi. ổng có chia tiền cho mày xài không? - Dạ không. Mấy lần mua gà vịt về, ổng với tui ăn

chung, nhưng mà gan, mề, đùi, ổng hưởng hết... Còn bụng gà, xương cẳng... về phần tui.

- ổng dạy mày phép gì? - Dạ thì ban đầu cắt cổ gà để cúng tổ. ổng nói: “coi

máu gà phun ra kìa! Mai chiều, nếu mày đem sự bí mật trong nghề mà nói lại với người khác thì ngọn phảng ăn vô chưn mày, máu phun ra như vậy đó”. Năm ba bữa sau, ổng lấy thước tây đo dưới đất, vuông vức mỗi cạnh là một thước. Bốn góc hình vuông đó, ổng thắp bốn ngọn đèn cầy. Ban đêm, đốt đèn lên, ông đưa cho tôi một cây sậy dài chừng chín tấc mà nói: mày cầm cây sậy mà quơ mạnh, như cầm phảng cắt cỏ. Phải làm sao khi quơ một cái thì hơi gió khiến bốn cây đèn tắt một lượt.

Thằng Liệu nói tiếp: - Thầy nói mỗi công ruộng là một ngàn thước vuông,

mình tập mỗi lát dao chém trọn một thước vuông. Vài bữa sau, thầy khen tôi rồi dạy mấy câu thiệu sau đây: Tấn bộ chữ đinh. Tay vươn cánh ó. Chưn trái đá gió. Linh kiếm hạ liền... Còn dài lắm, phần sau chưa dạy là thầy trốn.

97

Thầy phó hương quản vỗ bàn: - Cây phảng mà kêu bằng linh kiếm. Thằng này gan

thiệt. Nó muốn làm giặc sao chớ? Ngoài chuyện phát cỏ nó còn nói chuyện khác không? Mày khai gian tao đóng gông mày bây giờ. đủ bằng chứng rồi! Bắt được ổng tao cũng đóng gông luôn.

Thằng Liệu ấp úng: - Cách đây vài ngày, thẩy khoe với tôi rằng “Sư tổ”

hồi xưa phát cỏ giỏi lắm, truyền tới thầy đây là bốn đời. đạo lần lần bị ố. Thầy phát chơi một buổi chớ không bao giờ phát từ ngày này qua ngày kia, nhiều và lẹ như vậy được. Sự tích hồi xưa, người Mông Cổ xâm chiếm nước Tàu...

- Lập nhà Nguyên. Phải! Thầy Quít nói gì mà người Mông Cổ? Lạ quá!

- Thầy nói người Mông Cổ hồi còn nghèo, lang thang trên yên ngựa thì siêng năng, mạnh khỏe. đến chừng chiếm được cung điện nước Tàu, họ ăn no ngồi một chỗ, mặc áo gấm. Việc cầm cung lên ngựa, họ xao lãng nên trở thành bạc nhược, gân cốt không còn dẻo dai. Tới sau, họ bị Châu Hồng Võ đánh bại. Phép phát cỏ như vậy đó. khi xưa người dân phá rừng mở nước, họ làm lụng suốt ngày quên ăn cơm, cứ mỗi cây phảng nặng một yến. Bây giờ chỉ phát một buổi mà cây phảng sụt xuống còn năm cân mà lắm người than mệt?! Người dạy đạo phát cỏ thì lo tiền bạc rượu thịt. Nghề làm ruộng lần lần bị cạnh tranh: nhiều người nông phu tay cầm

sơnnam


98

phảng nhưng trong bụng nghĩ tới việc ra chốn thiềng thị, tìm phương kế khác làm ăn có lợi hơn.

Thằng Liệu nhìn mọi người, thở dài rồi nói tiếp: - Tối hôm qua thầy Quít nhắc chuyện Mông Cổ thêm

một lần nữa rồi thẩy khóc thút thít với tôi: “Liệu à, mày đừng bắt chước tao! Tao là đứa làm biếng sau chót hết, mày phải ráng sức giữ lấy nghề nông”.

Phiên nhóm trở nên yên lặng. Phải chăng là cơn oán hận đối với thầy Quít đã lần lần dịu xuống? ai nấy nhìn nhau, hút thuốc rồi cười lạt, đành tha thứ, rút lui về nhà.

Nhưng ngày qua tháng lại! Những năm sau - năm 1930, lúa sụt giá còn một cắc một giạ - người nông phu phải trì chí lắm mới cầm nổi cây phảng mà ra ruộng phát cỏ. Họ đâm ra thương nhớ bao nhiêu lời nói và tội lỗi của thầy Quít, hồi năm trước. Thương nhớ, thương nhớ một cách lạ lùng!

99

Đồng Thanh Tương ứng


sơnnam


100

101

XóM TÀ LốC NằM TRơ Vơ GầN kHU RừNG tràm, trên khoảnh đất hoang dài gần năm mươi cây số ngàn, giữa chợ Rạch Giá và Hà Tiên, theo vịnh Xiêm La.

Thời Pháp thuộc, dân chúng xóm ấy sống biệt lập: bắt cá, đốn củi đủ ăn ngày nào hay ngày ấy. Nếu cần mua sắm vài vật dụng cần thiết, họ ngồi tại nhà mà chờ đợi một chú Huê kiều. Chú ta quảy gánh gióng, bán nào kim chỉ, lưỡi búa, đường thẻ, thuốc rê. đặc biệt nhứt là loại kéo tàu, rèn tại chợ Rạch Giá. ai không tin thì cứ mua thử một cây kéo đó, để dành trong rổ may. kéo sống dai hơn kiếp người, và từ thuở cô gái mới về nhà chồng, đến khi có con có cháu, chết vô hòm mà kéo vẫn chưa lụt - nếu cây kéo không bị đánh mất.

Cách vài ngày, chú Huê kiều đi qua xóm một lần. Tuy chú ta bán hàng với giá đập đổ, dân trong xóm Tà Lốc

sơnnam


102

chẳng ai than phiền. Thuở ấy, đường giao thông dường như không có. Chú ta đi bộ suốt hai mươi cây số, qua vùng đất phèn đầy muỗi mòng rắn rít và đầy kẻ lương thiện - những kẻ lương thiện nhưng nổi máu bất lương từng chập. Lắm khi, chú Huê kiều bị “gãy gánh” giữa đường thương mãi: hàng hóa và tài sản bị tịch thâu, thân xác chú ta còn chịu thêm trận đòn nhừ tử, kêu trời thì không thấu, kêu làng lính ở tận đâu đâu. Thà là nhịn nhục để ngày mai tiếp tục hành nghề. Dân trong xóm lần hồi thương mến chú Huê kiều. khi đi qua xóm, chú ta rao hàng nghe lơ lớ, não ruột:

- kéo tàu! ké...éo tàu!Trẻ con bu lại, cười giỡn. Chú Huê kiều sẵn sàng cho

mỗi đứa một cục kẹo nhỏ rồi rảo bước, để lại giọng rao:- kéo tàu! ké...éo tàu!Nhưng ánh sáng văn minh lần lần soi rọi bên hè xóm

Tà Lốc. Vào những năm kinh tế khủng hoảng, chính phủ thuộc địa đã cố gắng biểu dương uy thế bằng cách cho xáng múc, đào con kinh thẳng tắp dọc theo duyên hải vịnh Xiêm La, nối liền chợ Rạch Giá lên chợ Hà Tiên, phía bắc.

Lần hồi, khi đào xong xuôi. Lịnh của quan chánh tham biện chủ tỉnh truyền ra, quan chủ quận liền “chạy thơ” về làng, làng “chạy trát” xuống ấp Tà Lốc.

đại ý như sau:“Trát cho hương ấp Tà Lốc tuân cứ: Tới ngày...

tháng... năm... nhà nước làm lễ ăn khánh thành con kinh quản hạt Rạch Giá - Hà Tiên. Quan Toàn quyền đông Pháp đích thân đi trên tàu, theo con kinh này.

103

“Lần đầu tiên, con dân ấp Tà Lốc được đón rước trọng thể quan Toàn quyền đông Pháp đại thần. Vậy đúng hừng đông nói trên, dân đinh trong ấp phải tề tựu ngay bờ kinh xáng, tại chợ, gần chỗ bàn hương án của hương chức hội tề đặt ra.

“Hương ấp phải truyền rao cho dân trong xóm được rõ rồi phúc bẩm cho làng biết. Nếu bất tuân thì bị khiển trách”.

Nhận được trát nọ, hương ấp Thum đi tới lui thăm viếng từng nhà để vừa uống rượu, vừa làm công tác. Chú ta mở đầu câu chuyện:

- Ngày mốt, mình nên đón rước quan Toàn quyền đại thần. Bà con thấy làm sao?

ai nấy nhao nhao phản đối, trình ra nhiều bằng cớ xác đáng:

- Tụi tôi quần áo lem luốc, tay lấm chơn bùn. Vả lại, chưa đóng giấy thuế thân. Rủi có bề gì thì... phải làm sao?

Hương ấp Thum cười khì:- Hỏi thử cho biết vậy thôi. Một mình tôi thay mặt

tất cả bà con, đủ rồi. Nói chí tình, nếu bà con kéo nhau ra bờ kinh xáng, đứng khoanh tay gần bàn hương án để đón rước thì chắc thiên hạ cũng đuổi bà con trở về xóm, trước khi quan đại thần đến.

Nhưng dường như bà con trong xóm Tà Lốc hơi buồn phiền điều gì mơ hồ:

- Tụi tôi chưa được thấy mặt “Tây u” và tàu bè tối tân của nước Pháp. ai cũng muốn đi lễ cho vui, ngặt còn món nợ... quần áo và thuế thân. Chẳng hay

sơnnam


104

quan Toàn quyền đại thần có ghé lại xóm mình để uống nước trà... lấy thảo hay không?

Hương ấp Thum đáp:- Ghé làm gì?- Bộ thầy rảnh lắm sao? Mục đích của ổng là tới chợ

Hà Tiên cho mau. Nếu mỗi xóm mỗi ghé thì chừng nào mới tới nơi tới chốn.

Thế là đêm đó xong xuôi, ai về nhà nấy. Dân chúng nói một câu thòng:

- Thầy hương ấp cứ vui đi. Tụi tôi leo lên nóc nhà, hoặc trèo lên ngọn cây để coi tàu của Tây chơi, cho biết...

Hương ấp Thum quày quả trở lại:- Tôi không dám bảo đảm à. đừng thậm thò thậm

thụt như vậy. Ở dưới tàu, có ống dòm. Họ thấy xa lắm.Một người trả lời:- Thầy đừng lo. Từ đây ra tới kinh xáng, xa hơn

hai chục công đất. Vả lại, tụi tôi núp sát mái nhà, hoặc đeo dính trên ngọn cây. Ở dưới tàu dòm lên quan Toàn quyền đại thần cho rằng tụi tôi là rùa bò trên mồ mả, hay là con dơi, con quạ đeo nhánh cây.

đến nhà việc làng Sóc Sơn, hương ấp Thum nhờ chú biện thảo tờ phúc bẩm. đại ý, hương ấp cho rằng dân xóm Tà Lốc bận việc đốn cây, mò cua, v.v... hương chức làng chẳng mảy may phiền hà.

Trong thâm tâm, họ chẳng bao giờ muốn cho dân trong xóm Tà Lốc đi nghinh đón quan trên. đó là hạng người không kỷ luật trật tự gì ráo. Dân chúng xóm chợ gần công sở cũng khá đông rồi. Thêm vào đó, mỗi tiệm phố đều sẽ treo cờ tam sắc.

105

ai cần gì mời số người ở xóm Tà Lốc, không mợ chợ cũng đông.

* * *

Trời vừa rực sáng.Dân chúng xóm Tà Lốc đã kêu réo nhau inh ỏi;- Thức dậy, anh em ơi!- Tàu chưa tới mà. Thức thì thức.- Tụi mình là “phó thường dân” xứ Nam kỳ, lâu lâu

chào mừng quan trên. Chắc còn lâu lắm. Chừng này mặt trời mới ló dạng. Chắc quan Toàn quyền đại thần đang ăn uống tại chợ Rạch Giá. Cỡ bốn giờ, mới tới.

Một ông lão khôi hài:- Thiệt là dị hợm, kinh xáng đào rồi thì... là rồi.

Còn bày đặt ăn khánh thành giống như nhà vua làm lễ hạ điền. Làm như không có ông Toàn quyền đi thử thì nước không chảy.

Có người hô to:- Phía chợ vui quá hé?- Nóc nhà của tôi mới lợp, cột kèo bằng cây danh

mộc... lậu thuế. ai muốn dưỡng già thì trèo qua nóc nhà tôi cho vui.

- Bậy nè! Lớn đầu mà còn dại. Ngồi trên nóc nhà, rồi hút thuốc. Nguy hiểm lắm. Tại sao mình không ngồi trên cháng ba của cây xoài, cao hơn nóc nhà!

Chờ lâu quá nhiều người đâm ra nản chí. Họ tuột xuống đất, vô nhà uống nước cho thấm giọng rồi lại trèo lên. đám trẻ càng xông xáo hơn. Chúng ở truồng, lén ra

sơnnam


106

ruộng, cỡi trâu, đánh thẳng tay cho trâu sải tới sải lui. Rồi mòn mỏi, chúng nó nằm ngửa, phơi nắng trên lưng trâu để chờ đợi, sát kinh xáng trở về xóm.

Chuyện gì đến là đến!Vào khoảng tám giờ rưỡi sáng, đoàn tàu ăn lễ từ từ

tiến tới. Dân xóm Tà Lốc hò reo, chỉ trỏ. Họ hối tiếc vì đã ngồi nhà. Tàu quá nhiều, chạy giăng hàng dài treo bông treo tụi đủ màu sắc. đếm kỹ thì thấy hơn mười cái ống khói đen ngòm, tức là mười chiếc tàu.

Pháo đại, pháo tre, pháo tống... nổ vang rền tại chợ. Nổ suốt năm mười phút mà chưa dứt.... Sau một hồi lẹt đẹt thì pháo lại rộ lên như con thú sắp đứt hơi cố gắng rống lên những tiếng cuối cùng vừa to, vừa dài...

Một người nghĩ ra sáng kiến:- Mấy đứa chăn trâu ơi! Tụi bây thử cỡi trâu, cho

trâu sải thật lẹ, coi họ làm gì ở ngoài chợ.Vài đứa trẻ le lưỡi:- Ngán lắm. Họ bắt tụi tôi không?- Tụi bây là... con chó gì mà bắt. Thứ con nít ở

truồng mà tưởng mình như người lớn.Bọn trẻ bàn bạc:- Mấy ông Tây ưa bận quần áo trắng, đội nón trắng.

Tụi mình sợ trâu nó ghét màu trắng. Nhè trâu chém ông Chánh soái thì nguy.

Một người lớn quát to:- Nói tầm phào hoài. Làm như tụi bây quan trọng

lắm. Chưa ra tới đó là thiên hạ đuổi tụi bây rồi. Cứ ở gần lấp ló, coi lén vậy mà. Hơn nữa, chưa chắc ông Toàn quyền Chánh soái chịu lên bờ uống rượu đế với

107

ông đại hương cả. Tàu chạy qua rồi chạy luôn... không lẽ tàu chạy ngả khác.

Thế là bọn trẻ mục đồng được yên tâm: “Tụi tôi ham lắm”. Mấy người lớn nhìn theo, căn dặn:

- Về cho gấp, nói đầu đuôi cuộc lễ cho mấy thằng già này nghe chơi.

Hơn năm bảy con trâu xóm Tà Lốc sải nhanh ra công sở, mang trên lưng những cậu sứ giả bé bỏng.

đột nhiên, tiếng “súp lê” nổi lên inh ỏi:- Tu... tu... Tu!... u u....Dân xóm Tà Lốc khoái chí, vỗ tay:- đó là quan Toàn quyền Chánh soái chào mừng bà

con xóm Tà Lốc? Hay quá! Trời ơi! khói lên từng cuộn đen thui... Coi mê quá.

Tiếng tu tu... cứ vọng rền.Một anh chàng tỏ vẻ thông thạo:- Luật quốc tế mà! Họ chào mình theo luật quốc tế

là cứ súp lê hoài...Chiếc tàu dẫn đầu ngừng lại. Mấy chiếc sau cũng

ngừng, dường như chẳng dám qua mặt.- đúng rồi! Tàu của quan Toàn quyền Chánh soái.

ổng ghé lại chợ...Một ông lão thở dài:- Các cha ơi. Quan Chánh soái chào mấy ông hương

chức hội tề chớ nào chú ý tới bọn mình. đừng hí hởn mà buông tay, té gãy giò nghe các cha. Con nít quá vậy.

Nhưng bọn người háo thắng vẫn bàn bạc. Họ nghĩ mơ màng đến mấy ông hương chức hội tề. Nào ông cả Bon, ông chủ Xía, ông xã Mực, ông thầy giáo kiết, ông

sơnnam


108

bang trưởng Huê kiều - ông bang Xinh. Tất cả đang cúi đầu, lưng hơi khom, một tay đưa ra để đón bàn tay ông Tây. Còn tay kia thì sờ lên ngực, ngay quả tim già, như để tỏ tình... Pháp - Việt đề huề!

Vài phút sau, tàu “súp lê” vang dội như để tạm biệt. Từng chiếc một từ từ di chuyển. Mặt kinh xáng lấp lánh... Mỗi chiếc tàu là một cái ống khói đen, phun làn khói mỗi lúc một mỏng mịn. khói vướng vít, bay chập chờn trên nền mây trắng, che khuất từng chập vài bóng diều quạ.

Bỗng nhiên một người quát to:- Thấy mẹ rồi! Còn một chiếc ở lại. Neo luôn tại

chợ. Hay là mấy ổng dòm thấy tụi mình trong này làm điều vô lễ! Vô lý quá. kìa...

Từ phía chợ, bầy trâu phóng nước sải, trở về xóm Tà Lốc... ai nấy phập phồng chờ đợi. Tin mừng hay tin buồn! Chẳng lẽ quan Toàn quyền nghe ngóng được tiếng nói xa xôi của bọn người vô danh núp trên nóc nhà, trên ngọn cây, như rùa bò, như quạ đậu.

Lạ thật. Trên con trâu dẫn đầu, có tới hai người. Một thằng bé và một người lớn.

đúng rồi! Hương ấp Thum. Thầy ta trở về xóm để làm gì mà hấp tấp như vậy. Giống như mấy ông tướng Tây cỡi ngựa phi báo, cấp báo!

Mồ hôi tuôn ra nhễ nhại đầy mặt thầy hương ấp. Vừa nhảy xuống lưng trâu, thầy ta la lớn:

- đánh mõ lên cho dân trong xóm tụ họp. Chuyện sanh tử lắm. đợi cho đủ mặt, tôi mới nói, đâu phải chuyện giỡn. Tài sản của nhà nước

109

ai nấy đều ngơ ngác, tuột xuống đất, ngồi chồm hổm, sắp hàng hai để chờ lệnh. Gương mặt hương ấp Thum trông vừa đáng ghét vừa đáng tội nghiệp. Bỗng dưng mà thầy ta lên giọng đàn anh.

Có người hỏi:- Có gì vậy?...Hương ấp Thum im lặng, thở hồn hển. Một ông kỳ

lão với giọng đàn anh kẻ cả:- Cái gì vậy mầy Thum?- Dạ... Dân xóm Tà Lốc chưa làm phận sự.Ông kỳ lão quát:- Phận sự gì? Hay là ông Chánh soái giận tụi tao,

chỉ tụi tao vô lễ, ngồi trên ngọn cây...Hương ấp Thum nói:- Dạ, dân xóm Tà Lốc phải ra sức.... kéo tàu.- Tàu gì mà kéo? - ai nấy giương mắt tròn xoe.- để người ta nói hết cho mà nghe. Số là đoàn tàu

của quan Toàn quyền đại thần bị trục trặc. Một chiếc tắt máy dọc đường, nhờ chiếc khác quăng đỏi dòng tới đây rồi bỏ lại. Chẳng lẽ họ dòng chiếc tàu bịnh hoạn đó lên tới Hà Tiên thì mất thể diện cho “máy móc” của quan lớn quá, thiên hạ sẽ dòm hành chê bai. Bởi vậy, chiếc tàu hoạn nạn đó nằm tại chợ. Thầy hương quản giao cho tôi nhiệm vụ kéo chiếc tàu đó...

- ủa! Sao lại dân xóm Tà Lốc!Hương ấp Thum đáp:- Dân xóm chợ đã góp tiền, đốt pháo và đóng thuế

đầy đủ. Mấy chục năm nay dân xóm Tà Lốc chưa làm gì ích lợi cho nhà nước. Vậy thì...

sơnnam


110

- kéo lên bờ hay kéo đi đâu? Chiếc tàu đó bao lớn?- Dạ... kéo về chợ Rạch Giá. Bà con nghĩ giùm. Sức

một mình tôi làm sao kéo nổi chiếc tàu sắt về chợ Rạch Giá, xa hơn mười lăm cây số.

- Bậy nè! ai hơi đâu làm chuyện bá láp. Tại sao mình không kéo chiếc tàu đó vô bờ mời mấy ông bác vật tới sửa máy. Hoặc chuyến về, mấy ổng dòng tàu về...

- Dạ, nghe đâu quan Toàn quyền đại thần đi tuốt lên Nam Vang, về theo nẻo khác. Bà con nghĩ giùm.

ai nấy suy nghĩ: kéo thì cứ kéo, ngại gì! Nhưng còn cái tội trốn thuế thân, từ nhiều năm. Nhiều tay tiều đốn củi quá lâu, nhiều chàng thanh niên một vợ ba con... chưa được hân hạnh ghi tên vô bộ sổ của nhà làng.

- Dễ quá. Tôi bảo lãnh giùm! - Hương ấp Thum nói.

* * *

Thế là bọn trai tráng sắp hàng, ra bờ kinh xáng để kéo tàu, trước là xem tàu của quan trên cho biết nó nặng nề đến mức nào, sau là để làm phận sự con dân thuộc địa.

Chiếc tàu quá nặng. Mấy sợi dây đỏi sắt cũng không nhẹ. Nước chảy ngược. Gió thổi ngược.

Hơn năm chục người nai lưng “hố hụi”, đưa chiếc tàu liệt máy nọ về chợ Rạch Giá. Mệt và đói quá chừng. kéo tàu sắt khác hẳn chèo ghe. Làm sao thảnh thơi mà ca vọng cổ. đến canh một, canh hai đêm ấy, chiếc tàu mới xê dịch được hai phần ba lộ trình. Cũng may, hương chức

111

hội tề đã chú ý... ban cho dân ấp Tà Lốc năm đồng bạc để mua bánh tét, bánh lá dừa. Ăn tạm no. Nhưng làm sao tìm nước uống? Nước dưới kinh xáng mặn đắng, chua chát quá chừng. Hễ ghé vô là chủ nhà hoảng sợ. Năm chục người uống hết nửa lu nước!

Nhứt là chuyến đi bộ trở về.Dưới ánh trăng thanh, họ ca hát lai rai. ai đủ sức thì

cứ đi cho nhanh, về nhà cho vợ con mừng. ai yếu đuối thì ngủ bờ ngủ bụi. Vài người mang bịnh cảm mạo, bắt gió vần công. khổ thay! Mười lăm cây số bận về là cả một điều khổ nhục. Muỗi cắn quá chừng. Hồi ra đi, họ quên mang theo cái nóp.

Rốt cuộc, chẳng ai ngủ mê hoặc chết dọc đường. Suốt đêm, họ đi lang thang nhắm hướng Tà Lốc. Chốn quê hương đẹp hơn cả! đúng vậy. Vài người chửi rủa hương ấp Thum, cho rằng thầy ta muốn lập công đầu với nhà nước Pháp. khi tàu tới chợ Rạch Giá, hương ấp Thum cút mất, vô quán ăn hủ tiếu một mình. Và lúc kéo tàu, thầy ta ngồi trên tàu, hò hét, ngồi bên cạnh người coi lái. khỏe quá.

đêm ấy, vì mình mẩy rêm nhức, dân kéo tàu đánh một giấc ngon lành trên giường thê nhi.

Nhưng lúc bình minh vừa ló dạng, từ đầu xóm vang lên tiếng mơ hồ:

- kéo tàu! kéo tà... àu!ai nấy nhẩy nhồm, mở cửa sau mà chạy, sau khi...

trăn trối với vợ con:- Trời! Mới kéo một chuyến mà mệt đuối. kéo thêm

chuyến nữa chắc chết luôn. Má bầy trẻ nhớ nói rằng tôi

sơnnam


112

đi đốn củi rồi nghe. Tổ cha... thằng hương ấp Thum!Tiếng gọi mơ hồ cứ lan xa, rõ rệt trong sương sớm:- kéo tàu... kéo tà... àu!Ngồi sau khe cửa, các bà hiền phụ nín thở, quan

sát, chờ bóng dáng của hương ấp Thum. Tại sao hắn không đánh mõ?

Nhưng hỡi ơi! Các bà cười vang. Tiếng “kéo tàu” nọ xuất phát từ cổ họng của anh Huê kiều quen thuộc, bán kéo tàu, kim chỉ và tặng kẹo ngọt cho trẻ con. Hắn ngơ ngác, thấy các thân chủ đều đóng cửa, ngủ trưa. Tại sao các thân chủ “tẩy chay” đột ngột như vậy? Nhứt là các thân chủ ấy còn thiếu chịu của hắn một số tiền càng ngày càng to. Hắn bực dọc khi nghe tiếng cười, tiếng chửi thề. Nhưng trung thành với nghề tổ, hắn cứ rao to, rao cho hả giận để đánh thức lương tâm dân chúng xóm Tà Lốc:

- kéo tàu! kéo tàu... àu!...

113

Đơn hùng Tín chào ĐỜI


sơnnam


114

115THỜI PHÁP THUộC, đỒNG BÀO Ở MIỀN TIỀN

Giang, Hậu Giang đều nghe danh... đơn Hùng Tín. anh ta thuộc vào hàng “đại ca”, điều khiển một số tay em giết người cướp của không gớm tay. Lời nói và việc làm của đơn Hùng Tín luôn luôn đi đôi. Trước khi đánh cướp, đơn Hùng Tín báo trước ngày giờ để cho gia chủ đề phòng. khi quân cướp rút lui, chẳng ai dám hó hé, tố cáo hoặc truy nã. Du đãng đơn Hùng Tín thường vượt ngục phá khám hoặc được quan trên... tha bổng. Vì vậy, có dư luận cho rằng nhiều ông hương chức hội tề hoặc ông cò Tây đã bí mật làm tay chân cho đơn Hùng Tín vì sợ anh ta, vì tham của hoạnh tài.

Xưa kia, đơn Hùng Tín chưa lấy biệt danh ấy. anh ta còn là kẻ vô danh, đọc truyện đường, nuôi chí lớn và chờ thời...

sơnnam


116

Vùng núi Tà Lơn nổi danh là nơi trú ẩn của lắm tay siêu phàm. Lúc phiêu bạt đến đó đơn Hùng Tín chỉ là một hột cát bé bỏng. anh ta thường dạo khắp mấy hang đá cheo leo, hôm ấy gặp một thanh niên ốm o gầy mòn. Thanh niên hỏi:

- anh là ai?đơn Hùng Tín hỏi ngược lại:- Còn anh... anh là ai?Chàng thanh niên bèn mời đơn Hùng Tín vào hang

đá mà nói:- Ở đây, người nào cũng như người nấy. đứng về võ

nghệ mà phê phán thì có hơn chục người sành sỏi, bóp viên đá nát ra như cám hoặc nhảy như bay qua miệng hố. Chẳng hay anh bạn giỏi về môn nào?

để che giấu cái tài hèn đức kém của mình, đơn Hùng Tín lại dùng thủ đoạn cũ, nghĩa là hỏi vặn:

- Còn anh bạn?Thanh niên mỉm cười:- Tôi mới biết sơ qua vài “ấn”. Nè, anh bạn tới thăm

tôi trễ, gặp dịp, tôi “triệt” bà cố cho bạn xem mãn nhãn.đơn Hùng Tín đâm ra nghĩ ngợi: “bà cố” là vị nữ

thần mạnh nhứt, huyền diệu nhứt so với các cô, các cậu đang bay bổng, phiêu du khắp cõi càn khôn. Người biết bắt ấn, triệt được bà cố hẳn phải là tay dày công luyện. Thanh niên nọ cứ day mặt vào vách đá, miệng đọc bùa chú lâm râm. để tỏ rằng mình đầy đủ bản lĩnh. đơn Hùng Tín có ý khuấy rối sự yên tĩnh:

- anh bạn hơi đâu mà luyện tập thứ ấn thấp kém

117

đó. Tôi đây biết bùa phép và thường triệt bà cố. Chẳng hay anh bạn triệt kiểu nào?

Theo danh từ nhà nghề, “triệt” tức là kéo níu. Bà cố hay phiêu diêu như chiếc xe mạnh hàng chục mã lực. Triệt bà cố, chẳng khác nào kẻ vận dụng sức lực để níu lại một chiếc xe đang mở máy phóng tới. Thanh niên nọ vẫn mỉm cười đưa chân mặt ra phía trước rồi cong lưng, dùng tay trái mà nắm lấy một ngón chân:

- đại để... tôi làm như vậy. Bà cố thường vân du, như bánh xe xoay tròn, muôn màu muôn sắc. Lúc tôi bắt ấn, tức khắc bánh xe ấy ngừng lại. Nhưng sau mỗi lần bắt ấn, mình mẩy tôi rêm nhức, đầu óc nóng bừng bừng... Gần đây, còn một lão tổ sư khác thường tới lui thăm tôi, lão chê tôi làm trò chơi kiểu con nít.

đơn Hùng Tín bắt đầu e ngại. Trên dãy núi Tà Lơn này, anh ta rõ ràng là bất tài, chưa xứng đáng làm đệ tử của chàng thanh niên, nói chi đến lão tổ sư. Chàng thanh niên hiểu rõ nhược điểm của người bạn đang ngồi trước mặt.

đơn Hùng Tín trố mắt như lao vào một thế giới vô hình. Từ đây tới điện Cán Dù, mỗi khi trời mưa lắc rắc, ngoài dấu chân heo rừng hoặc hươu nai, đôi khi thiên hạ gặp những dấu chân nho nhỏ của một người con gái. Nàng là ai? Càng khó hiểu hơn là những bước chân ấy được in trên cát xa cách nhau. Dấu chân mặt và dấu chân trái nàng giống hệt của kẻ đi với đôi hài... bảy dặm.

Mưa bắt đầu rơi, đơn Hùng Tín rùng mình, hỏi kỹ:- Thật vậy không?

sơnnam


118

Chàng thanh niên đáp:- Nhiều tay sư tổ lập đàn để “triệt” vong hồn kẻ

khuất mặt nhưng nàng vẫn chưa chịu về. anh bạn mà triệt được nàng, ắt nổi danh.

- Tôi chưa học tới thứ ấn đó... - đơn Hùng Tín đáp.Chàng thanh niên đắc ý, hiểu rằng người khách lạ

có thân hình to lớn ấy đã lọt vào cạm bẫy tâm lý của mình. Chàng nói tiếp:

- Ở đàng kia, còn một ông lão tài ba lỗi lạc. Lão ta đang nắm giữ bộ sách “Thiên thư bí quyết”. anh bạn đọc qua bộ đó chưa?

đơn Hùng Tín đáp:- Tôi nghe sơ qua cái tựa chớ chưa đọc.Chàng thanh niên cố ý giữ thể diện giùm cho người

khách lạ. Theo lời thuật của anh ta thì ông lão kia học được vài phép màu nhiệm trong bộ “Thiên thư bí quyết”. Lão nuôi một con khỉ, mỗi ngày cho khỉ uống một lá bùa. Uống đến lá bùa thứ bảy thì con khỉ nọ tự nhiên ngã lăn ra chết. Lão đem xác con khỉ bỏ trong cái hộp bằng cây trầm hương. đúng trăm ngày, lão mở hộp ra, cho con khỉ uống lá bùa thứ tám. khỉ mở mắt, bắt đầu chạy nhảy lanh lẹ như xưa. Và mỗi ngày khỉ chạy đến chân núi, ăn cắp đúng hai đồng xu đem về nạp cho ông lão.

động lòng tham, đơn Hùng Tín nói:- Mưu kế đó màu nhiệm nhưng mỗi ngày có hai xu,

ít quá. Con khỉ tuy khôn lanh ngặt nó hành động theo thói tiểu nhơn, trộm cắp lén lút. Tôi đây muốn làm cách nào... lấy của giữa ban ngày.

119

- Nghĩa là... ăn cướp?đơn Hùng Tín gật đầu:- Nhưng ăn cướp đâu có nghĩa là làm chuyện bất

nhơn thất đức. Mình ăn cướp đường đường, bắn súng cho chủ nhà bị cướp hay tin trước. Mình ăn cướp tiền bạc của Tây tà, đem phân phát cho kẻ bần hàn...

Luận điểm dối trá, giả nhân giả nghĩa ấy bỗng nhiên được chàng thanh niên tán đồng. Thật ra, từ bốn năm trường nay, chàng thanh niên lên núi với hy vọng lập nghiệp. Hồi ở Châu đốc, chàng ta làm nghề dạy học rồi bị sa thải vì tội cờ bạc và hút thuốc phiện.

Lên ở ẩn trên núi, chàng ta không đủ can đảm để luyện phép, tu tiên nhưng vẫn nuôi mộng được làm quân sư cho một kẻ anh hùng. Hôm nay, gặp kẻ anh hùng “vai năm tấc rộng, thân mười thước cao” như kẻ đang viếng động, chàng mừng khấp khởi.

Năm sáu ngày ròng rã, đơn Hùng Tín ăn ngủ tại nhà chàng thanh niên. Chàng ta giới thiệu:

- Tôi là Giáo Phép, “đại ca” cứ gọi tôi bằng em.đơn Hùng Tín đáp:- Gặp được chú Giáo, tôi mừng như cá gặp nước, như

rồng gặp mây. Xem qua truyện Tống, truyện đường, tôi thích có một người.... đó là đơn Hùng Tín, người tận trung với chúa. Mai chiều mình làm giàu, cùng nhau chia cơm xẻ áo.

Giáo Phép nói rỉ vào tai đơn Hùng Tín, mặc dầu chung quanh hang đá chẳng có người thứ ba rình nghe trộm:

sơnnam


120

- Mấy ông già tiên ở trên núi... nhứt định họ đâu thèm làm đệ tử cho anh em mình. Muốn lập đảng cướp, mình nên qui tụ bọn người đốn củi dưới chân núi.

đơn Hùng Tín cau mày:- Làm sao thu phục họ được? Mình không biết “triệt”

bà cố, ngồi đàn bắt buộc cô gái ma xuất hiện hoặc... nuôi khỉ?

- Dễ quá. đời vật chất văn minh, Tây cai trị nước mình được là vì Tây có súng. Mình nên dùng súng để trị súng!

đơn Hùng Tín lắc đầu:- Làm sao lập đạo binh chống với Tây tà được? Thú

thiệt với chú Giáo, tôi có mang lên đây một khẩu súng “mút cơ tông” với ba viên đạn mà thôi.

Giáo Phép mừng quýnh, nói rỉ vào tai đơn Hùng Tín ba điều bốn chuyện rồi xin phép “đại ca” xuống núi vài ngày để mua sắm vài thứ “bùa phép” cần thiết, chờ khi phất cờ gióng trống, chiêu quân mãi mã. Nghe qua, đơn Hùng Tín cười giòn, vỗ đùi bôm bốp...

Giáo Phép từ Châu đốc trở về núi Tà Lơn.đơn Hùng Tín mừng rỡ sau khi nghe giải thích vài

chi tiết trong quyển sách khá dày, đóng bìa da:- Thiệt vậy hả, chú Giáo? Ngày mai chú xuống chợ

Cần Giọt truyền rao, ngày mốt tôi xưng vương, chánh thức ra mắt. Mười ngày sau nữa, tôi... làm giàu, công ơn của chú, chẳng bao giờ tôi quên.

Giáo Phép đắc ý, lật qua lật lại mấy trang sách:- đúng là bộ “Thiên thư bí quyết”, viết bằng chữ

Tây. Bên Tây họ thí nghiệm nhiều lần rồi, ở hội chợ

121

phiên... thiên hạ kéo tới đông nghẹt, nhiều người ngất xỉu vì ngột hơi thở, vì quá sợ sệt. Huống gì ở xứ Tà Lơn khỉ ho cò gáy này.

Từ đó đến chiều, đơn Hùng Tín uống rượu khá nhiều. anh ta đem khẩu súng ra chùi cho bóng láng và đếm tới đếm lui mấy viên đạn. Với chiếc kềm sắt, anh ta tháo đầu đạn, ráp vào rồi lại tháo ra... Hồi lâu, như chưa vừa ý, anh ta đốt đèn sáp để lấy chất khói đèn...

Giáo Phép xuống núi, truyền rao với các anh hùng tứ chiếng:

- Sáng mai, mời anh em tới điện Cán Dù xem đơn Hùng Tín... thổi bùa.

ai nấy tỏ vẻ lạnh lùng:- Chán bùa phép quá rồi. Tụi tôi muốn tìm thứ bùa

phép nào... đem lại cơm gạo tiền bạc để nuôi vợ nuôi con. Chẳng lẽ tụi tôi lưu lạc tới xứ này để học bay nhảy trên gành đá, tranh tài với loài khỉ, loài vượn.

Giáo Phép đáp:- Bùa phép của đơn Hùng Tín nhứt định đem cơm

gạo vàng bạc cho tất cả các đệ tử.- Làm bạc giả à? Liệu đơn Hùng Tín ăn thua với

lính mã tà được không? đơn Hùng Tín là ai? Ở xứ núi non, tụi tôi nghe nhiều cái danh hiệu điếc con ráy, rốt cuộc gặp toàn những “đại ca” thuộc vào hàng “khôn nhà dại chợ”.

để chứng tỏ mình là kẻ khiêm tốn, Giáo Phép ngồi xuống, nghe đám anh hùng tứ chiếng thuật lại những trận “hô phong hoán võ” thất bại, lỡ cười lỡ khóc. Nào là Tiết đinh San... chạy bò càn khi đánh cướp, bị chủ nhà vây bắt. Chủ nhà nào có tài ba gì đâu cho cam?

sơnnam


122

đám gia nhân chỉ hò hét, đốt pháo tre, liệng chai đựng đầy nước mắm. Miếng ve chai bể, dính nước mắm, mà ghim vào da thịt thì phải biết! Nó gây thương tích, nhức nhối vô kể.

Lại còn chuyện Tiết Nhơn Quí tự xưng biết “thăng thiên độn thổ” nhưng khi biểu diễn thì “thăng” lập tức! Một người trong đám cử tọa đưa ra “cây dao con chó”, yêu cầu Tiết Nhơn Quí ghim vào da thịt. Tiết Nhơn Quí bèn ngáp rồi ụa mửa, đôi mắt ngơ ngác, hẹn sẽ lóc từng miếng thịt của mình cho cử tọa xem... vào dịp khác thuộc ngày lành hơn, tháng tốt hơn và giờ khác linh thiêng hơn.

Giáo Phép lắc đầu:- Xưa nay, người giả thì nhiều mà người thiệt thì ít.

Tôi là người có ăn học, anh em dư biết... Tôi chẳng bao giờ sùng bái ai vậy mà tôi đành thọ giáo với đơn Hùng Tín. Ông này ghê lắm...

Bọn anh hùng tứ chiếng đáp:- Ghê tới mức nào? Ông thuộc vào hạng người siêu

phàm, súng bắn vào không nổ chớ gì?- Ông giỏi hơn một bậc. Súng bắn nổ rầm rầm

không chết!- Súng gì?- Súng “mút cơ tông” của Tây!- Tại sao ổng không chết?- Nhờ đọc bộ “Thiên thư bí quyết”, ổng luyện tập...

mười mấy năm trường ròng rã. Sau khi súng nổ, ổng cười “hề hề”. Ngày mai đúng vào giờ Ngọ, tại điện Cán Dù... Bà con nhớ tới xem cho biết.

123

Nguồn tin đơn Hùng Tín sắp hạ san khiến bọn anh hùng tứ chiếng xôn xao. Họ nói chuyền miệng, kéo tới điện Cán Dù. đã từng lưu lạc giang hồ, sống ngoài vòng pháp luật, họ dư hiểu: nếu phò tá cho một kẻ súng bắn không chết dĩ nhiên họ sẽ làm giàu. đơn Hùng Tín sẽ kéo... toàn đảng dạo khắp đó đây, từ thôn quê tới thị thành, tha hồ bao vây nhà mấy ông cai tổng, chận xe đò... hoặc bắt cóc, thủ tiêu vài ông Tây cho biết mặt.

* * *

đơn Hùng Tín mặc quần cụt ở trần, mình mẩy xăm toàn... rồng và chim phụng hoàng. Ngay giữa ngực anh ta, còn có hàng chữ Pháp, nói lên ý nghĩa cao cả của cuộc phá khám Bách Ti 1789 ở mẫu quốc xa xôi... Tự Do - Bình đẳng - Bác Ái.

anh ta đứng sẵn trên miệng hố:- Nếu chết thì tôi bỏ xương dưới cái hố oan nghiệt

này để đền tội nói láo với bà con. Tôi biết bà con chưa tin.

Rồi anh ta khoát tay:- Chú Giáo! đem cây súng với viên đạn cho bà con

coi trước. Xưa nay, bà con thường gặp nhiều vụ bắn súng giả, nào họ dũa “con cò” súng hoặc xài súng giả, đạn giả.

Giáo Phép trao cây súng “mút cơ tông” bóng láng cho từng người xem. Và điều này rất quan trọng, chàng ta đưa ra một viên đạn bằng đồng. đầu đạn sáng choang nhọn lễu. Bọn anh hùng tứ chiếng rất kiêng oai loại súng

sơnnam


124

“mút cơ tông”. Nghe đâu hồi giặc âu Châu đại chiến 1914-1918, Pháp quốc thắng đức quốc nhờ loại súng thần tốc này. Và anh hùng Phan Xích Long đòi phá khám Sài Gòn cũng đã bó tay chịu phép khi nhà cầm quyền Pháp cho nổ chỉ thiên vài phát.

Giáo Phép xin lại cây súng rồi nói- Súng thứ thiệt, đạn thứ thiệt. Bà con còn thắc mắc

gì không? Và đằng kia là đơn Hùng Tín đang ở trần.đơn Hùng Tín quát to:- Cứ bắn cho mau. Tôi đứng cách họng súng chừng

năm thước. Bà con cứ xáp lại gần, cách tôi chừng một thước.

Giáo Phép nạp đạn vào lòng súng trong khi hàng chục cặp mắt đổ dồn về mấy chữ Tự Do - Bình đẳng - Bác Ái... Lồng ngực của đơn Hùng Tín phồng lên, xẹp xuống...

đơn Hùng Tín nhép nhép miệng như đọc thần chú....- đùng!Mùi khói thuốc bay nồng nặc.Cử tọa rú lên?đơn Hùng Tín vẫn đứng sững, sống nhăn. Và anh

ta đang nhe răng cắn viên đạn đồng!ai nấy im lặng...đơn Hùng Tín nhả ra, viên đạn đồng rớt xuống đá

nghe tiếng “bốc” lăn tròn...Giáo Phép chạy tới lượm viên đạn, trao cho cử tọa:- Thấy chưa! đơn Hùng Tín... đớp viên đạn. Viên

đạn còn nguyên không móp!Trong đám cử tọa, có kẻ... như đang hồ nghi điều

gì. kẻ ấy cầm viên đạn, đưa qua đưa lại để quan sát.

125

Nhanh như chớp Giáo Phép nạp viên đạn thứ nhì, nhắm ngay đầu kẻ ấy mà bắn:

- Chát!Máu tuôn ra từng giọt trên vách đá. kẻ ngạo mạn

ấy nghiêng đầu, từ từ ngã gục. Giáo Phép chỉ tay vào mặt hắn:

- Tao bắn... cái vong hồn của mày cho mày thấy! kìa! Trên vách... mấy giọt máu tươi của mày. Mày chưa chết đâu! Day mặt mà xem...

* * *

Từ đây, oai danh đơn Hùng Tín nổi như cồn. Bọn đệ tử vững bụng rằng “đại ca” của mình thuộc vào hàng “súng bắn không chết”. đơn Hùng Tín trở thành vị hung thần của đất Nam kỳ thuộc địa, gây nhiều sự bận rộn cho nhà cầm quyền Pháp.

Là kẻ sanh sau đẻ muộn, người viết bài này chỉ nghe thuật giai thoại kể trên. Bộ “Thiên thư bí quyết” là loại sách gì? Tại sao anh ta cắn được viên đạn vào miệng?

Lão quân sư Giáo Phép bây giờ ở đâu để giải đáp?Tình cờ, chúng tôi đọc được quyển sách ảo thuật

của Yvon Yva, một người Pháp. Sách ấy giải đáp toàn vẹn kỹ thuật súng bắn không chết của các tay gian đạo sĩ âu Châu đang áp dụng.

đại khái, họ nạp vào nòng súng một viên đạn có cái đầu “ban” giả, đúc bằng sáp. đầu đạn sáp ấy nhuộm khói đèn nên giống màu đồng đen. Súng nổ, đầu đạn sáp chảy ra. Và đơn Hùng Tín đã ngậm sẵn trong miệng một

sơnnam


126

đầu đạn thứ thiệt, trưng ra sau khi súng nổ. Phát súng thứ nhì... đổ máu. đó cũng là viên đạn có đầu “ban” bằng sáp, trong lòng đầu “ban” chứa son tàu, giống hệt máu.

Có điều chắc chắn là đơn Hùng Tín và quân sư Giáo Phép chẳng bao giờ đọc sách của Yvon Yva, sách này mới xuất bản từ vài ba năm nay. Có thể là Giáo Phép đọc một quyển sách khác rồi nghiệm thêm, đem ra thực hành với sự góp ý của đơn Hùng Tín.

Quả thật những người sống “nhàn cư” ở núi Tà Lơn là những kẻ lợi hại, thông minh hơn... người Pháp.

127

gIấc mơ ngoàI BãI Tha ma

minh họa: hoàng Trầm

sơnnam


128

129

NĂM kIểU đI LaNG THaNG đếN CUốI XóM. đêm đã quá khuya. anh ta đói bụng, thèm rượu, thèm tình yêu và thèm nơi nghỉ lưng. Làm cách nào giải quyết bây giờ? Từ ba năm qua, vợ chết vì bạo bịnh, anh bán tất cả nhà cửa, ghe xuồng, sống cuộc đời lang bạt kỳ hồ. Lâu ngày, bạn bè hàng xóm đều chạy mặt, xem anh ta như “ôn dịch” phá hại làng xóm.

Cuối xóm là bãi tha ma hoang vắng, chỉ có đôi căn chòi giữ dưa. Hai con chó mực chạy tới chận đầu Năm kiểu, sủa cẳng cẳng. anh ta nói gắt:

- Bộ hết thời rồi sao tụi bây nhè tao mà sủa?Từ trong căn chòi giữ dưa, một thiếu nữ xinh đẹp

chạy ra can gián:- Thôi! anh Năm hơi đâu mà phiền hà. Vô đây chơi.

sơnnam


130

Năm kiểu hỏi:- Cô là ai?Thiếu nữ che mặt đáp:- em giữ dưa cho người ta. Còn chút rượu đây, mời

anh uống cạn.Thiếu nữ đưa chai rượu. Năm kiểu uống một hơi,

chẳng cần rót ra chén. anh ta say ngà ngà, ngồi dựa lưng vào vách chòi. Thiếu nữ đẹp thật, dường như anh ta đã gặp nàng hồi năm ngoái, năm kia nhơn dịp cúng đình. Lúc cao hứng, anh ta van nài:

- em ở đây với ai? em tên gì?Thiếu nữ đáp gọn lỏn:- em có chồng rồi. đừng hỏi bậy bạ. anh cần... món

gì nữa không?- Cần... ngủ cho êm ấm.Thiếu nữ đội nón, bước ra ngoài cửa chòi, nói với lại:- Chừng nửa giờ nữa, anh Năm tới miễu Thổ địa,

em nói cho anh nghe. Vui lắm.Nói xong thiếu nữ mất dạng trong cơn mưa lất phất.

Trên nền trời u ám chỉ còn vài vì sao chiếu sáng yếu ớt, như sắp tắt.

“Rõ là chuyện bí mật, nàng đã yêu ta”. Nghĩ vậy, Năm kiểu ngồi dậy, đứng lóng nhóng rồi trở ra mé sông để đến miễu Thổ địa trước giờ ước hẹn. Thà rằng người đẹp thất hẹn còn hơn mình đến quá trễ.

Hàng cây dương như nói chuyện rì rào bằng thứ ngôn ngữ khó hiểu. Năm kiểu cằn nhằn:

131

- Ta đây là người sa cơ thất thế. Ta nào sợ ai, một khi ta say rượu.

Từ gốc cây dương, một ông lão mặc áo tơi bước ra, tay chống gậy, bước khập khiễng. Ông lão nói khàn khàn:

- Năm kiểu! Quên rồi à?Năm kiểu vì hơi say nên trả lời cho có lệ:- Nhớ chớ... Mọi khi ông ở xóm nầy. Ông lão cười giòn:- Tao biết mày từ hồi vợ mầy còn sống.Rồi ông lão bước chậm rãi. Chân ông ta bên ngắn

bên dài. Cây gậy nhịp lên mặt đất bùn nghe lẹp bẹp. Năm kiểu lẳng lặng theo sau. Miễu Thổ địa hiện ra lù lù. Ông lão dừng lại rồi vào miễu, quơ gậy khiến bầy dơi bay tung ra, kêu chí chóe. Bực bội biết chừng nào? Năm kiểu toan lựa lời để đuổi khéo lão ta ra khỏi nơi hẹn hò.

- Ông vô đây làm gì?- Có chút chuyện. Mầy ở đây với tao...Tại sao lão ta ngang ngạnh đến mức ấy? Hay là lão

ta đã biết trước về cuộc gặp gỡ bất chánh giữa Năm kiểu và người đẹp.

Lão ta đứng nép vào vách, quơ cây gậy ra ngoài làm dấu hiệu. Người đẹp đã đến, chạy phơn phớt trên mặt đất. Ngạc nhiên biết bao nhiêu khi Năm kiểu nghe lão ta gọi người đẹp:

- Mình mệt không?Nàng cúi đầu chào Năm kiểu rồi như ngỏ riêng:

sơnnam


132

- Vui lắm, làm sao mệt được.Quả tim khô héo của Năm kiểu rộn sôi yêu đương.

đẹp như nàng mà đành làm vợ một lão già, thật giống lời ví “như bông hoa lài cặm bãi cứt trâu”.

Nàng đốt ngọn nến, cắm lên bàn thờ Thổ Thần rồi mời Năm kiểu:

- anh ngồi xuống đất cho khỏe chân. Hôm nay, mình nghèo túng nhưng ngày mai mình giàu sang.

Năm kiểu vừa sung sướng, vừa giựt mình vì thái độ thân mật của nàng. Nàng đưa tay... nắm tay anh ta. đôi mắt Năm kiểu liếc qua cây gậy khá to, e lão già nổi ghen, dùng khúc cây ấy làm võ khí. Nhưng anh ta lầm to. Lão già ngồi dựa lưng vào vách, ngáy pho pho.

Gặp cơ hội thuận tiện, Năm kiểu dại gì mà chẳng đùa cợt với người đẹp. anh ta đang thèm khát rượu và yêu đương từ ban chiều kia mà:

- em... em nói sao? Chừng nào chúng ta giàu sang? em nói thật hay nói đùa?

- Nói thật chớ.Vừa nói, nàng vừa siết bàn tay Năm kiểu rồi thò bàn

tay kia ra. Thế là hai tay đã nắm hai tay... anh ta hỏi khẽ, trong hơi thở, trong ánh nến chiếu sáng mơ hồ:

- Lão kia?- Là chồng em...Nàng siết tay Năm kiểu, buông ra, ra lịnh cho anh

ta mở lòng bàn tay. Nàng cúi mặt xuống rồi mỉm cười:- Tốt quá! Bàn tay anh tốt quá!

133

Năm kiểu chưa kịp hỏi lý do sự khen ngợi ấy thì nàng đã day mặt gọi lão già:

- Mình ơi! Gặp rồi.Lão già lết đến bên cạnh Năm kiểu:- Vậy hả?đến lượt lão nắm tay Năm kiểu. Bấy giờ, Năm kiểu

bắt đầu hồ nghi, sợ sệt. Giọng lão khàn khàn:- anh bạn sẽ làm giàu nếu thi hành đúng con đường

do định mạng vạch ra. Thú thật với anh bạn, vợ chồng tôi đang làm ăn lớn, cần một phần hùn.

Năm kiểu lắc đầu:- Tôi nghèo lắm.- không. Số là vợ tôi được hưởng phần gia tài to

tát của bà phủ Ngọc. anh bạn nghe danh bà ta chớ? Bà ta hà tiện, vàng bạc đầy gối nhưng... còn sống quá dai. Theo quẻ tử vi, anh bạn giỏi về nghề sát nhơn.

Nghe tới đó, Năm kiểu... tỉnh táo lạ thường, bao nhiêu men rượu, men tình trong huyết quản đều biến mất... Người đẹp tiếp lời ông lão:

- anh mà chịu giết người thì chẳng bao giờ ai tìm ra thủ phạm. Này...

Vừa nói, nàng vừa mân mê mấy ngón tay thô kệch của Năm kiểu:

- Bàn tay dày, vuông vức, mấy khớp xương lóng tay đều to như mắt tre. đúng là bàn tay của kẻ biết sát nhơn.

đôi mắt Năm kiểu nhìn đăm đăm ra ngoài cửa, chờ cơ hội tẩu thoát nhưng người đẹp đã đoán ra ý định ấy:

sơnnam


134

- Mình đem tài sản ấy chia làm ba phần đều nhau, rồi... ai đi đường nấy. Mỗi phần ít lắm là mười lượng vàng.

Lời người đẹp ắt đúng sự thật. Nàng vuốt ve Năm kiểu, liếc mắt như ngầm xúi giục anh ta mau nhận lời kẻo muộn. Giết người! Ý định ấy táo bạo thật! Với mười lượng vàng, Năm kiểu sẽ trở thành một vị thân hào trong thôn xóm, chẳng còn sống lê lết theo kiểu ăn xin ăn mày. Nhưng hành động bất chánh ấy nghĩ cũng khó thực hiện vì nếu mình chậm trễ thì đối phương sẽ giết trở ngược lại mình. Hơn nữa, từ bé đến từng tuổi nầy, Năm kiểu chưa có kinh nghiệm giết người lần nào cả.

anh ta mới than thở:- Giết bằng loại khí giới nào? Chia ra ba phần đồng

đều, nghĩ cùng hẹp cho tôi quá. Nhà bà phủ Ngọc nào chó săn, nào cửa sắt, làm sao tôi chui vào được. không... không... Tôi muốn chịu nghèo, tôi muốn sống yên ổn với người mà tôi yêu.

Người đẹp đưa tay che miệng Năm kiểu rồi nắm tay anh ta, dắt ra sân. Ông lão đáng ghét nọ lại ngủ khò với cây gậy trong tay. Năm kiểu tức quá. Giết bà phủ Ngọc làm gì? Giết lão ta thì đúng hơn. Một khi lão ta chết, người đẹp quí giá hơn tất cả bao nhiêu ngọc ngà châu báu trên trần gian sẽ thuộc về quyền sở hữu của anh ta.

Ra đến giữa sân, nàng nghiêng mái tóc vào vai Năm kiểu:

135

- Chúng ta sẽ yêu nhau và xây dựng hạnh phúc với hai phần ba số tiền khổng lồ đó. Bà phủ Ngọc là dì ruột của em. em đang giữ cái chìa khóa mở cửa cái và cửa buồng nhà bà ta. Mỗi khi, em ngủ gần bà, nếu nghe động tịnh, bà chẳng bao giờ la hoảng. Hơn nữa, với bàn tay vuông vức, với ngón tay... mắt tre, anh siết cổ bà ta rất dễ dàng, bà ta chết êm ái, chẳng giãy giụa như khi bị đâm chém.

Mùi da thịt của người đẹp đã thúc giục. Năm kiểu nhận lời. khi trở vào miễu, gà bắt đầu gáy sáng. Nàng trao xâu chìa khóa cho anh ta, chỉ dẫn rành mạch địa thế rồi hẹn ngày tái ngộ, cũng tại miễu Thổ địa này.

anh ta giựt mình:- em về đâu?- em về nhà bà phủ Ngọc, kẻo bà ta sanh nghi. Còn

anh thì nên ở lẩn quẩn suốt ngày mai tại vùng này, tránh xuất đầu lộ diện trước khi mặt trời lặn.

* * *

Bà phủ Ngọc đang ngủ say sưa chợt nghe tiếng người đi chậm chạp bên giường. Bà nhướng mắt. Gian phòng tối om, cái hộp quẹt đã lạc đâu mất.

Bà nói nhừa nhựa:- Mỹ Huê hả?Năm kiểu điếng hồn, toan rút lui chạy về cho rảnh.

Nhưng Mỹ Huê là ai? Phải đợi chừng nửa phút sau, anh ta mới nghe bà phủ Ngọc xác nhận thêm:

sơnnam


136

- Mỹ Huê... mày là đứa hư thân! Còn nhỏ tuổi mà tội tình gì mày nghe lời dụ dỗ của thằng già thọt chân.

đúng ra theo kinh nghiệm của nghề đạo tặc, khi trót gây tiếng động thì Năm kiểu phải im lặng. Trái lại, anh ta tằng hắng lên giọng:

- Thưa bà! Tôi.Bà phủ ngồi dậy, lẹ như chớp, khoát mùng, chứng

tỏ rằng mình đâu kém bản lĩnh.- Tôi... là ai?Năm kiểu rờ cây dao trong túi rồi buông tay ra:- Xin bà đừng thức giấc.Bà phủ Ngọc cười khanh khách:- Trời ơi! Té ra mi là kẻ trộm đạo. Vô đây làm gì?

Vàng bạc, ngọc ngà đã khiến mi trở thành kẻ lười biếng hả? Lời tục thường chê bai kẻ “ngồi mát ăn bát vàng”, mi muốn bị chê bai như ta hả? được lắm. đây là xâu chìa khóa riêng của ta.

Bà phủ mò xuống dưới mí nệm, xâu chìa khóa khua động.

Năm kiểu mở mắt, nhìn trừng trừng vào hai bàn tay vuông vức trên đó đã ghi... con đường định mạng. Bà nói tiếp:

- À! Ta quên đốt đèn lên cho sáng. Mi tha hồ lục soát. Chẳng lẽ giữ của để chịu chết lảng nhách như vầy sao? Tiền bạc vòng vàng là gì? Một đời ta, ba đời nó.

Năm kiểu bước lại đầu giường:- khỏi cần đốt đèn. Nếu bà đốt lên, tôi giết bà.

137

Giọng bà phủ lộ vẻ sợ hãi:- Té ra cậu vào đây để tư tình với cháu tôi. Cậu tìm

lầm phòng ngủ chăng? Con Mỹ Huê nằm bên kia, phía bên trái phòng tôi. đêm nay, nó đi vắng.

- Nhưng, thưa bà, tôi là kẻ sát nhơn.Bà phủ vẫn chưa hiểu:- Cậu vừa giết người rồi chạy vào đây trốn à? Cơ

khổ. Làm sao trả lời với phép nước? Lưới trời lồng lộng, cậu ơi! Muốn ăn uống gì không? Tôi giúp cậu một số tiền. Cậu nên đi nhanh kẻo trời sáng.

Năm kiểu xoa tay, nói lẩm bẩm:- Tôi muốn ở đây... Bà xem hai bàn tay này...Như bị thúc đẩy bởi một mãnh lực vô hình ma quái

nào, Năm kiểu đưa tay lên... Mười ngón tay anh ta, nở ra, kéo dài gấp đôi... Bà phủ nói:

- Ghê quá. Hay là cậu muốn tá túc ở phòng nầy để lát nữa... giết kẻ khác?

Ngoài sân, có tiếng chó sủa. Biết rằng không thể kéo dài thời giờ đấu khẩu được nữa, Năm kiểu nhảy chồm tới, siết cổ bà phủ Ngọc. Bà ta giãy đành đạch như con gà yếu đuối.

Thi hành xong thủ đoạn, Năm kiểu tìm hộp diêm, đốt đèn bên đầu giường. Hai dòng máu đen đúa tuôn ra ngoài mũi bà ta. Nhưng vàng bạc đâu? anh ta nhớ đến lời tâm sự của người đẹp: “Vàng bạc giấu trong gối”. Thật vậy, cái gối nằm của bà phủ quá nặng. Hèn gì khi nãy bà ta làm tỉnh, khoe xâu chìa khóa để anh ta

sơnnam


138

ngỡ rằng vàng bạc cất ở trong tủ hoặc ở phòng khác! Mụ nầy xảo quyệt đến mức. Năm kiểu từ từ bước ra, ôm chiếc gối vào lòng. Trong phút giây, anh mỉm cười:

- Người giàu sang chưa ắt ngủ yên vì vàng bạc trong gối cộm lên; trong giấc ngủ, họ nhăn mặt, nói nhảm là phải!

Gà gáy văng vẳng. Dưới sông, từng giề lục bình trôi theo ngọn nước ròng. Hàng cây dương rì rào... Năm kiểu ôm cái gối, bước nhanh về phía miễu Thổ địa.

đúng lời giao hẹn, người đẹp đứng chờ chàng. Nàng vuốt ve, mơn trớn, sờ nhẹ vào chiếc gối rồi nói:

- Chúng ta ra ngoài kia, vui hơn. Ở đây là chỗ thờ thần mà nói chuyện yêu đương nhảm nhí, e quỉ thần phiền hà.

Hai người ra sân, dạo theo hàng cây dương rồi lần ra ngoài ruộng, ngồi nghiêng mình vào nhau. Năm kiểu hỏi:

- Thằng cha già đâu rồi?- Nó đi mua rượu. Nó đang giỡn hớt với mấy cô ả

bán nem. em ghét hắn quá! Sao? anh vô nhà bà phủ, giết bà ta xong chưa?

Năm kiểu đưa hai tay ra, nhìn từng ngón:- anh chưa giết...Nàng đẹp kêu rú:- anh nói sao?- anh giết rồi. Nhưng mà rồi... cũng như chưa. em

à! anh muốn hỏi em điều này. Phải chăng định mạng, tài hoa con người đều ghi rõ trong vóc dáng bàn tay?

139

- đúng vậy. anh đưa tay cho em nắm thử.Năm kiểu đưa tay ra... nghĩa là anh ta phải buông

chiếc gối đầy vàng bạc vô chủ. Người đẹp chụp chiếc gối ấy. Trong phút giây, Năm kiểu ngỡ nàng muốn chiếm đoạt một mình. Nhưng không! Nàng kê chiếc gối xuống bờ đất ven ruộng rồi nằm lên. Năm kiểu đến nằm sát nàng. Nàng đưa hai bàn tay Năm kiểu lên cổ... Tay Năm kiểu siết cổ người đẹp hồn nhiên.

Rồi anh ta nhìn lên trời. Sương xuống nhiều lắm. anh ta chờ đợi lão già chống gậy. Hồi lâu, một người chạy tới... giống như bà phủ Ngọc. Bà ta nằm bên người đẹp.

Từ đó cho tới sáng. Năm kiểu chẳng còn nghe, chẳng còn thấy gì nữa.

* * *

đến 9 giờ sáng. Năm kiểu tỉnh dậy. Lũ trẻ chăn trâu, các người trong xóm, thì thầm “ma bắt”. Chúng nó đứng bao vây. Bấy giờ anh ta mới hiểu rằng mình đã bị “ma bắt” từ hai ngày rày, rồi ma đem giấu tại bãi tha ma này. Quả thật vậy! Chung quanh anh toàn là những gò mả, mới có, cũ có. Miệng anh bị nhét đầy nào cỏ, nào đất sét. Tay anh cầm một khúc mía lau. Trong túi anh, nào đá sỏi, nào vỏ chai dầu gió, nào vỏ chuối. Về nhà, anh ăn cháo, uống thuốc ngừa cảm mạo rồi thuật câu chuyện trên.

sơnnam


140

Người trong xóm bấy giờ mới giựt mình, phải chăng Năm kiểu đã phát giác đầu đuôi về cái chết của bà phủ Ngọc! Bà phủ ấy ở làng bên cạnh chết vào năm 1946, với đứa cháu gái, lúc tản cư. Thân nhân ra công tìm kiếm nhưng chẳng ai biết mồ mả ở đâu, vàng bạc ở đâu? Chuyện tưởng đâu đã lãng quên nhưng tình cờ Năm kiểu gợi lại:

- đúng rồi! Bà phủ với đứa cháu gái nằm chung một gối, kế bên tôi. Bà con nhớ chỗ đó không? Còn thủ phạm chính là một lão già “thọt chân”.

May thay, trong xóm chẳng có lão nào “thọt” cả. Năm kiểu gật gù, mặt mày như còn khờ khạo, chưa trở lại bình thường.

141

haI con cá


sơnnam


142

143

NGOÀI BIểN, MặT TRỜI kHUẤT DạNG RẤT chậm chạp, những tia nắng cuối cùng còn rơi rớt khá lâu, mây nhuộm màu đỏ sậm rồi chuyển sang màu tím. khi chìm xuống đáy nước, dường như ánh nắng vẫn lưu luyến cõi trần gian, từ dưới thủy cung chiếu ngược lên, điểm từng bệt son trên mấy cánh buồm về bến quá muộn.

Tôi nằm lim dim trên chiếc ghe câu của lão Từ Thông. Thằng Tặc - đứa cháu của lão - chèo với dáng điệu uể oải, đưa chiếc ghe vào gần bãi. Lão Từ Thông nói với tôi:

- Xui xẻo quá! Tôi thất hứa. Mọi khi tệ lắm cũng gặp vài con cá chét (tên loại cá ngon). Chiều nay, trời xui đất khiến...

sơnnam


144

Tôi đáp:- không có cá thì thôi.Lão cau mày:- Thế nào cũng gặp vài con. Ở miền biển mà thiếu

cá ăn, dở quá. Nếu không làm cách nầy thì mình làm cách khác. Ráng mà chờ. Tối nay, mình ăn cháo cá trên bãi cho vui.

Gió thổi hiu hiu... Tôi dỗ giấc ngủ, chẳng cần chú ý đến việc làm của thầy trò lão Từ Thông. Họ mời tôi ra Hòn Tre, dạo bãi biển rồi câu cá, uống rượu dưới bóng trăng. Hồi nhận lời, tôi hy vọng rằng mình sẽ được dịp thoát trần, sống xa vòng danh lợi như tám ông “hiền” ở rừng trúc. Nào dè đâu, chiều nay, tôi nằm ôm bụng đói.

Có lẽ tôi ngủ không lâu cho lắm. Vừa giựt mình thức dậy, tôi thấy một người con gái khá đẹp, mặc áo lụa bạch nhảy vào khoang nghe. Tôi dụi mắt, hỏi:

- Cái gì vậy?Lão Từ Thông cười giòn:- Chú em ngủ gục hả? Một con cá chét vừa mắc

câu! Ngon quá, nhưng một con ăn không đủ. Ráng kiếm thêm một con nữa...

Thằng Tặc nắm guốc chèo, nói nhanh:- Tối rồi! Câu ở chỗ nầy, không nên.Lão Từ Thông nói gắt:- Chim trời cá nước... Tao vái hồi nãy rồi. Tao chịu

trách nhiệm mà.Mặt biển bỗng xao động, sát mũi ghe. Ánh trăng

145

sáng lóng lánh như tấm gương bể ra hàng trăm mảnh vụn nát. Tôi thấy rõ ràng một kép hát bội đang nhô đầu khỏi mặt biển, đầu đội mão dắt lông trĩ, râu hùm mày én, tay hươi gươm. Lão Từ Thông thò tay xuống. anh kép nọ xuôi mình, nằm lơ lửng.

Tôi hỏi nhanh:- ai vậy ông?Lão Từ Thông đáp, giọng tỉnh táo:- Con cá... chớ cái gì?Từ phía sau lái ghe, thằng Tặc nói lập vập:- Về, ông ơi! Tôi lội xuống biển, bỏ ghe cho ông à!Lão Từ Thông nói:- Thằng này thiệt! Tao nghe lời mầy một phen. đủ

rồi. Chèo vô bãi để nấu cháo cá. Một con nấu cháo, một con nướng.

Tôi suy nghĩ bâng quơ, mắc cỡ thầm. Tại sao đã hai lần tôi thấy một người con gái rồi một anh kép hát bội? Bảo rằng tôi ngủ mê thì vô lý quá. Thật ra, lần ấy tôi dở tỉnh dở mê. Trong vài quyển sách khoa học, tôi đã từng đọc những đoạn tả lại tâm trạng của kẻ đi lạc giữa sa mạc. Lúc khát nước, họ thấy nào suối ngọt, nào cây chà là rợp bóng. Phải chăng vì thèm ăn, thèm gái đẹp mà bỗng nhiên tự tiềm thức, những hành động ấy nảy ra? Vô lý quá.

Chiếc ghe đã cặp vào bãi cát.Bấy giờ, trời tối đen mịt, dường như sắp chuyển mưa

giông. Thằng Tặc đốt ngọn đèn bão, nhảy xuống, tay nắm đỏi ghe, nói nhanh:

sơnnam


146

- Mình quăng neo chờ qua cơn giông.Lão Từ Thông lắc đầu:- Tối nay, mình nấu cháo, nướng cá trong hang Cây

Gừa. Trời chuyển mưa là cố ý cầm chân bọn mình. Nếu về nhà, tức là mình làm chuyện trái ý Trời Phật.

Nghe nói ba tiếng “hang Cây Gừa”, tôi bắt đầu lo sợ, đảo này tuy thiếu cọp beo nhưng thừa rắn rít và ma quái. Dưới ánh đèn vàng vọt, gương mặt thằng Tặc trông thiểu não vô cùng. Nó ngồi quị xuống như phản đối. Lão Từ Thông nhìn thẳng vào mặt tôi:

- Chú em ngủ trong hang cho ấm. Ăn no rồi ngủ, chờ sáng hãy về xóm. Hang Cây Gừa hiền lành lắm, đừng lo.

Rồi lão nạt thằng Tặc:- Mầy chưa tởn hả? Muốn về thì lội xuống biển đi.

đừng nhấp nhứ.Nói xong, lão xách hai con cá chét đến gần thằng

Tặc rồi giựt ngọn đèn bão:- Tao đi trước nè! Tao xách hai con cá nè!Tôi và thằng Tặc lủi thủi theo sau. Gió thổi ngày

càng mạnh. Tôi hỏi:- Hang Cây Gừa chắc ghê lắm hả?Nó im lặng, cúi đầu.Tôi thúc giục:- Cứ nói riêng cho anh biết. Gió thổi mạnh, lão Từ

Thông làm sao nghe được câu chuyện riêng giữa hai anh em mình?

Nó cứ im lặng, một sự im lặng khó hiểu.

147

Sườn Hòn Tre dựng lên trước mặt. Tiếng sóng biển ì ầm dường như tan mất, hòa lẫn trong giọng rì rào của cây lá. Bàn chân tôi lạnh ngắt khi dẫm lên mấy gành đá ẩm ướt. Giây lâu, lão Từ Thông day lại:

- Gần tới rồi. đừng nói chuyện to nhỏ gì hết.Tôi chú ý thấy hai con cá chét vẫy đuôi, vẩy cá sáng

ngời, mắt cá vàng vọt, lấp lánh qua ánh đèn. Nghe đâu loại cá này có lớp mỡ mỏng bọc ngoài tròng mắt, giống như người đeo kiếng.

Lão Từ Thông dừng lại, lách mình giữa hai tảng đá đen xì, cao hơn đầu. Lão xô cánh liếp, vào hang.

Tôi và thằng Tặc vào hang. Lão nói với tôi:- Cây Gừa mọc trên nóc hang này. Bây giờ thì chú

em nằm nghỉ, chờ ăn.Hang đá giống hệt một căn phòng. Trong góc hang,

vài khúc củi cháy tàn, đen đúa, nằm lăn trên mớ tro lạnh ngắt. kế bên đó là năm cái chén, năm đôi đũa, một cái nồi...

Tôi ngồi dựa lưng vào vách. Hơi đá ẩm ướt xông ra. Vài giọt nước rỉ xuống, tôi vuốt mặt, ngơ ngác:

- Nước ở đâu vậy ông?Lão Từ Thông nói:- đừng hỏi. Chắc là trên nóc hang nầy có nước mạch.

Mình ở đây, cứ lo chuyện ăn, chuyện uống. đừng bàn qua chuyện khác. Sáng mai, tôi nói rõ hơn.

Lão đặt hai con cá lên nền đá rồi gãi đầu:- Quên chớ! Còn hai chai rượu dưới ghe. Mầy Tặc!

sơnnam


148

Dám trở lại không?Thằng Tặc im lặng. Lão cằn nhằn:- Cái gì cũng tao... cái gì cũng tao! để tao đi. Mầy

đốt lửa cho ấm rồi kiếm cây xỏ lụi hai con cá.Rồi day qua tôi:- Mình châm chế bớt. Nấu cháo mắc công lắm. Chú

em chờ tôi...Lão Từ Thông khuất dạng phía ngoài cửa hang.

Trong này, tôi và thằng Tặc nhìn nhau, chẳng biết nói chuyện gì cho bớt cô đơn lạnh lẽo. Tôi lắng tai, chờ đợi một tiếng chim ụt hoặc một bóng ma... Nhưng chẳng có gì xảy ra cả! Thằng Tặc đến bếp, mở cái ống khói cây đèn bão, đưa vài lá khô ngay ngọn lửa. Lá khô cháy bừng lên... Chặp sau, ánh lửa vàng rực. Bỗng nhiên, sau lưng tôi có tiếng giẫy đành đạch. Hai con cá vẫn còn sống nhăn với cặp mắt long lanh, ướt át. để phá tan sự yên tĩnh, tôi nói to:

- để tao kiếm nhành cây xỏ lụi, đem nướng... hai đứa nó.

Gương mặt thằng Tặc bỗng mất thần. Nó với tay, vỗ nhẹ vào vai tôi:

- đừng... để cho ổng.Tôi đáp:- Nói chơi mà nghe, chớ công chuyện đó để dành

cho mày. Nướng cá là một nghệ thuật.- Nghệ thuật là... cái gì? Thôi, đừng nói tới chuyện

đó nữa.

149

Lửa cháy bập bùng, ấm áp làm sao. Lửa bốc thành ngọn, khói bay vần vũ, quanh quẩn trên nóc hang đá. Một luồng gió hắt mạnh. Cánh liếp hé ra. Cái đầu của lão Từ Thông lú vào:

- Vậy mà tôi tưởng mấy cậu trốn rồi chớ.Lão xách chai rượu vào hang, ngó dáo dác:- May quá! Hai chai rượu mà mất hết một, còn một

khó hiểu quá.Tôi nói:- Ông ngồi gần bếp lửa cho ấm.- Mồ hôi tuôn ra nườm nượp mà ngồi gần lửa củi,

làm sao chịu nổi. để tôi gài chốt cửa.đi ngoài mưa gió, tại sao lão ta than nực nội?Ngoài cửa hang, tiếng ho sù sụ nổi lên.Thằng Tặc rời bếp lửa, chạy đến góc hang, ngồi che

mặt, day lưng ra ngoài. Tôi hỏi lão Từ Thông:- ai vậy?Lão lắc đầu:- đừng hỏi. May quá. Ông chủ hang đá nầy chớ ai.

Chú em cứ giả câm giả điếc, ngồi xem cho vui.Tôi đến vách đối diện, ngồi sát bên thằng Tặc. Nó

run lẩy bẩy, ngồi không yên một chỗ, hai chân cứ nhích tới nhích lui. Giọng nói bên ngoài vọng vào:

- đóng cửa rồi hả? Mở cửa cho chủ nhà vô chớ.Lão Từ Thông vẫn ngồi im bên đống lửa. Hai con

cá chét giãy giụa, lăn tròn. Cánh liếp tự nhiên hé mở chăng? Tôi chẳng thấy bàn tay nào mở chốt cả. Một ông

sơnnam


150

lão đội nón lá, mang áo tơi bước vào, tay xách chai rượu. Chừng lão dở nón ra, tôi nhìn gương mặt và mái tóc hoa râm mà đoán chừng: tuổi lão hơn 60 nhưng còn mạnh khỏe. Lão quì xuống sờ vào hai con cá chét:

- Còn sống hả?Rồi nói với lão Từ Thông:- anh em tất cả là 3 người, phải không? Tôi về bất

thình lình, chắc anh em hơi ngạc nhiên. Hồi nãy, tôi ăn cắp chai rượu nầy. Bây giờ, tôi rót ra, chủ với khách cùng uống cho vui.

Ông lão chủ hang với tay lấy cái chén, rót rượu vào rồi nói lẩm bẩm:

- Một, hai, ba... với tôi nữa là bốn người. Ông Từ Thông đưa chén cho tôi, đưa thêm ba cái chén nữa.

Hai con cá chét cứ giãy mạnh hơn. Tôi chú ý: Miệng cá như há ra, khép lại từng chập. Lão chủ hang nâng chén, uống trước rồi rót rượu vào chén thứ nhì, mời lão Từ Thông:

- Uống đi.Lần thứ nhứt, lão Từ Thông khai khẩu:- Dạ, không dám.- Bậy nè! Tiên vi chủ, hậu vi khách. Uống cho mau,

ở đây lâu lắc, mấy ổng chết hết...Tôi bắt đầu hiểu: mấy ổng chính là hai con cá chét.

Nhưng hơi vô lý! Ban nãy, tôi thấy rõ ràng một người con gái và một anh kép hát bội. Một cậu, một cô, hoặc “một ông một bà” thì đúng hơn. Hay là danh từ “mấy ổng”

151

được dùng để ám chỉ thằng Tặc và tôi? Hai đứa tôi làm gì mà phải chết? Hoặc giả hang đá này sẽ đóng kín lại? Hoặc loại mãng xà sẽ xông vào ăn thịt?

Lão Từ Thông như sợ sệt, nâng chén rượu uống một hơi thật nhanh, mặt lão nhăn nhó như người bịnh đang uống chén thuốc cay đắng.

Lão chủ hang đến bên cạnh lão Từ Thông, vặn đèn lên, quăng vài nhánh củi khô vào bếp:

- Lần nầy là lần thứ mấy rồi?Lão Từ Thông cúi đầu:- Lần thứ tư.- Giỏi quá vậy? Lão năm nay bao nhiêu niên kỷ?- Dạ, năm mươi.- Tuổi trời còn dài. Sao lão chưa bỏ thói hư tật xấu?Lão Từ Thông như tức giận, nói gằn từng tiếng:- Bỏ nghề này, tôi lấy gì mà sống? Vả lại, chừng

nào chết cũng được.Lão chủ hang gật đầu:- Xin lỗi... Mình còn gặp nhau, ở chốn khác. Xưa

nay, câu cá là điều thú vị của kẻ tu tiên, ẩn sĩ qui điền, ngư tiều canh mục. Tôi biết. Nhưng lão ác quá. Thử hỏi nếu có người đem lưỡi câu móc vô miệng lão rồi giựt lên, rồi lụi cây vào bụng mà nướng... lão vui không?

- Làm sao vui được!Thế rồi lão chủ hang gật đầu:- Thằng cha già nầy dám ăn dám nói. Cũng gọi là

đủ bản lĩnh, như quế với gừng, càng già càng cay. Lát nữa sẽ hay. Bây giờ tới thằng nầy.

sơnnam


152

Thằng Tặc run lẩy bẩy... Tôi hồi hộp quá, muốn chạy vụt ra ngoài cửa hang cho mất dạng nhưng thử đánh liều xem sao! Lão chủ hang có thể là ma quái và cũng có thể là người phàm tục, gàn bướng nào đó, sống ở đầu gành cuối bãi. Vì khinh thị lão ta là gàn bướng nên lão Từ Thông dám trả lời gay gắt:

- Thằng này! Sao không lên tiếng mậy?Lão chủ hang nói lần nữa:Tôi lên tiếng:- Ông nói chuyện với tôi?Lão chủ hang lắc đầu:- Chưa tới phiên cậu đâu. Tôi nói với cái thằng nhỏ

day mặt vô vách đó. Nó tên gì vậy?Lão Từ Thông nói:- Tên thằng Tặc.- Trong bộ sổ chưa ghi tên nó.Lão Từ Thông nói to:- Tặc ơi! Nghe ổng hỏi ba điều bốn chuyện cho xong

đi. đừng sợ. Mạng mày còn vững lắm.Bấy giờ thằng Tặc kêu rú:- Tội nghiệp...Lão chủ hang đứng dậy, xách lỗ tai thằng Tặc. Tôi

rùng mình vì lão ta hôi hám lạ thường, vừa hôi vừa tanh. Hai chân lão sáng ngời như thoa mỡ. Hai dấu chân lão còn in rành rạnh trên nền đá. Con mắt lão giống hệch... con mắt cá chét. Lão nhướng chân mày nhưng tròng mắt vẫn không mở rộng ra thêm tí nào cả. Dường như tròng mắt ấy “đứng” lại! Da mặt lão hơi sần sùi, lợt lạt.

153

Lão nói nhóp nhép đôi môi, nhưng gò má như chết cứng không động đậy. Tôi sực nhớ đến gương mặt và đôi mắt của những pho tượng bằng cây, thờ trên bàn tổ, ở nhà lão sư nào đó.

- Mầy theo chiếc ghe câu nầy hả?Thằng Tặc đáp:- Dạ.- Hồi nãy mầy chèo lái hả?- Dạ, ông Từ Thông biểu gì tôi làm nấy.- Mầy ở Hòn Tre nầy mấy năm rồi? Lớn chồng

ngồng chớ đâu phải con nít mà ngu dại quá. Từ rày về sau, đừng dại dột nghe lời thiên hạ nữa, nghe không?

- Dạ.- Hồi nào tới giờ, mầy thấy mặt tao lần nào chưa?

đừng sợ, thôi, lần này tao véo lỗ tai cho mầy nhớ.Hai ngón tay lão ta siết lại. Thằng Tặc rên hít hà

nhưng cố chịu đựng cơn đau đớn.Lão chủ hang day qua tôi:- À! Cậu này lạ mặt... đi học hả? Sao không chơi

giỡn ở chợ búa mà ra ngoài này? Nhập gia tùy tục, nhập giang tùy khúc... biết câu đó chăng?

Tôi đáp:- Nghe nói sơ qua vài lần, thưa ông.Lão chủ hang gục gật đầu, chép miệng:- đời bây giờ học chữ chớ không học nghĩa. Nhứt

tự lục nghì... Thế gian say mê chữ nghĩa của “tân trào”, quên hết đạo lý thánh hiền. Thôi, ta tha cho...

Hai con cá chét lại đập đuôi nhưng lần này quá yếu ớt. Lão chủ hang day lại, nói đổng:

sơnnam


154

- Nằm đó cho yên. Lát nữa, tới phiên cậu, tới phiên cô...

Lão đội nón lá, đến gần bếp lửa, cầm khúc củi quơ qua quơ lại cho ngọn lửa tắt. Rồi lão đưa đầu khúc củi tới sát bàn chân lão Từ Thông:

- Ta sắp về. đưa chân ra để thọ hình.Lão Từ Thông chép miệng:- Hôm nay, chỉ vì chú em đó mà tôi tới đây. Lần

sau, tôi chịu phạt. Hôm nay thì xin hoãn lại.- Lần này là lần thứ năm, nhớ kỹ nghe không?Nói xong, lão chủ hang đến gần hai con cá chét, nói

rù rì. Lão ta cầm chai rượu, tạt vào bếp lửa. Hơi rượu phựt cháy, tỏa ra thứ ánh sáng kỳ diệu, xanh lè.

Chừng ánh sáng xanh lè ấy biến mất thì lão cũng mất dạng. Tôi dụi mắt, dường như thấy hai con cá chét nọ đứng dậy, thẳng mình trên cái đuôi mỏng mảnh, hơi cong cong, nhảy ra ngoài cửa.

* * *

Hôm sau, lão Từ Thông giải thích:- đêm rồi, tôi rắn mắt đi câu cá tại mũi Hà Bá, là

vùng thiêng liêng của ông hoàng tử Cảnh. Hai con cá đó là binh tướng, là gia nhân của ông hoàng. Ông lão chủ hang... vốn hiền lành. đừng giận ổng làm gì. ổng làm phận sự của ông hoàng tử Cảnh giao phó. Từ hồi bảy tám chục năm về trước, mấy người đánh lưới thường gặp ông ta, cũng tại hang Cây Gừa này! Chú em tin rằng thế gian này có ma không? Hồi đêm rồi, mình bị ma nhát đó!

155

Tôi hỏi:- Làm sao ông hoàng tử Cảnh, con vua Gia Long cai

quản tới Hòn Tre, miệt Rạch Giá? Mộ của ổng, dường như ở ngoài Huế.

Lão Từ Thông quả quyết:- Mả ông hoàng tử Cảnh hiện giờ ở ngoài Phú Quốc,

di tích hãy còn, gọi là Cây Da Quét Mộ. Trên nền mộ, có cây da buông nhành xuống. Gió thổi khiến nhánh da quét qua quét lại, tư niên mãn mùa, trên nấm mộ chẳng thấy lá da nào hết, thiệt là... trời quét mộ cho hoàng tử... Bao nhiêu cá tôm ở gần Hòn Tre là bấy nhiêu quân sĩ của ổng...

Trước lý luận và bằng cớ “khẩu truyền” ấy, tôi chịu thua. Mãi đến năm nay, tình cờ đọc quyển Đại Nam Nhứt Thống Chí tôi bắt gặp đoạn văn sau đây chứng tỏ đó là hoàng tử Nhựt chớ không phải hoàng tử Cảnh: - Hai ông hoàng này đều là con của Gia Long:

- Hà Tiên Tỉnh (mục Lăng Mộ): Sơn phần Hoàng tử tiền triều, ở địa phận thôn an Hòa, đảo Phú Quốc. Lăng này của hoàng tử tên húy là Nhựt, chết yểu táng tại đây. Năm Minh Mạng thứ 6, Hộ bộ Hoàng Văn Ninh đi sứ qua Xiêm, bị gió tấp vào đấy, có sắm lễ đến cáo yết.

Và tôi bắt đầu tin rằng ở đầu gánh cuối bãi... có thể có ma nhát! Nhưng loại ma đó hiền hậu, nên thơ lắm. đồng bào địa phương giữ mãi dấu ấn xưa, mơ màng vì nó gắn bó với việc mở nước đầy gian lao.

sơnnam


156

157

haI mẸ con

minh họa: nguyễn việt hải

sơnnam


158

159

Từ HỒI CHỒNG CHếT TỚI GIỜ, BÀ CHủ MẹO bị phá sản nặng nề, mấy chiếc ghe lưới đều bán lần hồi, đất ruộng thì vào tay của chủ nợ. Tuy nhiên, hồi năm ngoái, đứa con trai của bà mua bán khá giả. Hai Tân, tên cậu trai, xài tiền như nước, mướn thợ hồ về xây cho cha và sẵn dịp xây luôn cho bà chủ một cái kim tĩnh. Bà chủ Mẹo rất cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của đứa con trai độc nhứt:

- Má chưa già, con đừng làm vậy... xui xẻo lắm.Hai Tân nói riêng cho mẹ nghe:- Việc làm ăn của con khi vầy khi khác, mẹ dư hiểu.Bà chủ Mẹo im lặng, không trả lời. Thật ra, Hai Tân

đã hành động hợp lý. Cứ đôi ba tháng cậu ta đi ra Hòn Tre, đón những ghe buôn á-phiện lậu thuế rồi đóng vai trò kẻ trung gian, mua một bán mười. Chỉ có hai chuyến mà cậu lời hơn năm ngàn đồng. Nhưng nghề của cậu rất

sơnnam


160

nguy hiểm, một mặt phải ứng phó với bọn buôn bán ưa lật lọng, trở mặt làm trái. Mặt khác, Hai Tân phải theo sát bọn “Tây đoan” ở chợ Rạch Giá. “Tây đoan” thường bố trí nhiều tay chân người Hải Nam. Bọn nầy dùng ghe biển, mang số hiệu ngụy trang để tìm kiếm Hai Tân, giả như buôn lậu rồi gài bẫy, bắt tại trận. “Thuốc dạy thầy, cây dạy thợ”, lời tục thường so sánh rất đúng. Lần hồi, Hai Tân học võ nghệ, đánh quyền, đánh đoản đao, rồi sắm thêm một khẩu súng giả để tùy cơ ứng biến.

- Biết đâu, vì hoàn cảnh khó khăn nào đó, công việc làm ăn đổ bể, con đành dẹp nghề, không còn làm ra tiền. Xây kim tĩnh để phòng khi trăm tuổi già là điều rất tốt. Nhiều người còn sống nhăn mà họ rinh cái hòm, ủa, cái thọ, đem chưng bên góc nhà. đâu có gì là xui xẻo. Nhiều người nói: Nhờ xây kim tĩnh hoặc mua hòm để sẵn mà người sống cứ sống hoài, chẳng bao giờ chết. Nếu chết thì cũng quá tuổi trời cho.

Luận điệu của Hai Tân nghe xuôi tai quá. Bà chủ Mẹo vẫn thắc mắc. Bà góa chồng vào năm bốn mươi tuổi. Ba năm trôi qua, nghĩa là bà mới có bốn mươi ba cái xuân xanh. Nhờ chút “hường nhan” trời phú cho, dường như bà ngày càng đẹp, càng trẻ. Nội trong số thân hào ở Xẻo Rô, có ông hương quản Cò thường tới lui tâm sự với bà. Ông nầy góa vợ nhưng thề chẳng bao giờ tục huyền.

Hơn tuần lễ qua Hai Tân vắng dạng, sau một chuyến ra Hòn Tre. Bà chủ Mẹo buồn bã ra mặt, cứ đi tới lui, xuống bến ngó mong. đến khi mệt mỏi, bà chủ kêu con

161

Hạnh, đứa tớ gái tâm phúc mà căn dặn:- Bà nằm cho đỡ mệt. Mày cứ đóng cửa trước cửa

sau. Nếu gặp người nào lạ mặt thì cứ chạy vô cho bà hay. đừng nói chuyện dài dòng với họ, nguy lắm.

Con Hạnh hỏi:- Sao vậy bà? Nếu ông hương quản Cò tới thăm...- Cứ nói rằng bà đau, hẹn ổng mai chiều hãy trở lại.đã ba ngày trôi qua não nề, chủ tớ thay phiên nhau

canh chừng. Người hàng xóm bắt đầu dị nghị, hồ nghi rằng bà chủ Mẹo đã mang thai, “thèm đồ chua” nên lánh mặt cho qua buổi... chờ lúc phá thai. Con Hạnh báo cáo những lời gièm xiểm ấy. Bà lắc đầu:

- Vàng thiệt đâu sợ lửa. Bà sợ... thứ khác.Trưa hôm ấy, bà đang lim dim chợt nghe thấy con

Hạnh mở cửa, gọi khẽ:- Bà ơi! Ông này tới... kiếm bà.Bà chủ lồm cồm ngồi dậy, khách lạ chính là người

hơi quen, đã vào nhà bà nhiều lần để ăn cháo khuya rồi ra đi với Hai Tân, trước khi gà gáy sáng. khách nói:

- Bà chủ nhớ tôi không?- Nhớ mặt sơ sơ, hình như là chú em quen với con tôi.khách dòm dáo dác rồi hỏi nhanh:- Con nhỏ này là ai?- đứa ở.Rồi bà chủ ra lệnh:- Hạnh ơi! Con ra sau nhà bếp lo nấu cơm cho sớm.Con Hạnh vừa khuất dạng, khách mới lần tay áo

đem ra một miếng giấy. Rồi vụt quay mình:

sơnnam


162

- Tôi không dám ở lâu. Tôi chẳng còn biết điều gì lạ hơn... miếng giấy đó. Bà ở lại bình yên.

Bấy giờ, bà chủ thất sắc, gắng gượng bước lại cửa, khóa thật chặt. Trống ngực nổi lên thình thịch, bà run tay, mở tấm giấy ra như thể đón nhận một bản án tử hình. Nhứt định đứa con trai bà đang gặp tai nạn lớn, bằng không thì nó đã về. Nó là đứa con chí hiếu, chẳng chịu đi xa nhà quá lâu.

Lời lẽ bức thơ thật vắn tắt:- “Má ơi, con giết hai thằng ở dưới ghe buôn lậu. Tụi

nó muốn trả thù, hăm he làm đơn thưa với Tây đoan. Con lánh mặt nhưng nhớ má quá chừng. Vậy ngày 18 âm lịch nầy, cỡ 10 giờ tối, con lén về thăm má. Chắc tụi nó không dám thưa gởi đâu? Vì làm vậy tụi nó cũng bị bắt luôn.

Hai Tân”.đọc xong, bà chủ Mẹo vừa mừng vừa sợ. Hai Tân

sống nhăn nhưng chưa biết tương lai ra sao! Mười tám, ngày âm lịch, tức là tối mai. Tội nghiệp cho đứa con thân yêu, chắc hổm rày nó ngủ với rắn độc và khỉ đột ngoài hải đảo.

Từ phía nhà bếp con Hạnh chạy lên:- Thưa bà, ai vậy?- đừng chòi mòi chọc mọc. Cậu Hai mầy nhắn tin

về. Nó còn sống.Rồi nói thêm:- Lát nữa, mày ra chợ mua một chai “rượu ông cọp

đen”, hai gói thuốc hút hiệu Trái đất. Cậu Hai mày ưa thứ đó lắm... Mua bốn chai rượu, tám gói thuốc,

163

bà quên! Chắc cậu Hai mày về một chốc một lát rồi lại đi...

Con Hạnh ra khỏi cổng, gian nhà trở nên hoang vắng lạ lùng. Bà chủ Mẹo mân mê bức thơ, chưa biết nên đốt bỏ hay để dành. Giữ bức thơ tức là giữ một bản án, nếu nhà chức trách tới lục xét, bắt gặp. Còn đốt thì đau xót quá. Rủi Hai Tân chết biệt tích, mảnh giấy đó trở thành kỷ niệm cuối cùng của đứa con bạc mạng.

Ngoài cổng có tiếng gọi nhanh:- Bà chủ ơi!Bà chủ Mẹo nhận ra giọng nói quá quen thân của

hương quản Cò. Ông hương nầy tuy làm việc cho nhà nước Pháp nhưng đối xử đẹp và có cảm tình đặc biệt với bà. Hơn nữa, ông ta đã... tham gia việc buôn á phiện lậu với Hai Tân đôi ba lần gì đó, bà nghe Hai Tân nói lại. để đánh tan mọi nghi ngờ, bà lên giọng:

- anh hương đó hả? Tôi ra mở cửa đây.Vừa nói, bà vừa chạy lại góc giường, giấu bức thư

dưới mí chiếu. Ông hương quản Cò đã tới thềm nhà:- Bà chị hôm nay bận rộn quá vậy? Nghe nói bà chị

đau ốm, tôi tới thăm.Hồi lâu, bà chủ Mẹo mới cười tỉnh táo, mở cửa mời

khách vào. Ông hương ung dung châm điếu thuốc rồi với tay khép cửa.

- Gấp lắm. Tôi muốn báo động, nhắn lại với bà chị vài điều liên quan tới Hai Tân. Chừng nào nó về. Chắc là đêm nay hoặc đêm mai.

Bà chủ suýt nghẹt thở. Tại sao ông hương quản biết rành tới mức ấy? Hay là ổng sống nhiều năm, từng

sơnnam


164

điều tra hằng trăm vụ mờ ám nên nhắm mắt cũng nói đúng sự thật. “Thủ thế là hay nhứt”. Nghĩ vậy bà chủ chối leo lẻo.

- Thằng Hai Tân làm gì mà... liên quan? Hổm rày nó ra chợ Rạch Giá. Bộ nó nhắn với anh là đêm mai nó về hả?

Bây giờ hương quản Cò mới nói rỉ vào tai bà chủ Mẹo đầu đuôi tự sự. Số là ban nãy ông ta gặp con Hạnh ra xóm tiệm mua rượu con Cọp đen và thuốc hút hiệu Trái đất, hai món mà Hai Tân ưa dùng nhứt. Rồi ông ta nói thêm:

- đừng giấu giếm, vô ích. Tôi đâu nỡ hại bà chị. Nghe đâu Hai Tân giết người ở Hòn Tre. Hồi sáng, quan chủ quận “chạy tờ” về làng cho tôi hay, bảo tôi điều tra cho biết sự thật. Dạo nầy, mấy ông Tây đoan ưa tuần tra vùng Xẻo Rô. Bà chị hãy cẩn thận.

Bà chủ Mẹo xám mặt:- anh giúp tôi một phen... không khéo cả nhà này

chẳng còn ai sống...- Muốn giúp thì tôi phải biết đầu đuôi tự sự. Tôi mà

phản bội... từ rày bà con cứ gọi tôi bằng con chó.Bà chủ trao cho hương quản Cò lá thơ của Hai Tân.

Xem xong, ông ta trầm ngâm:- đêm mai, vào khoảng 10 giờ nó về. Dễ quá. Nếu

Tây kiểm lâm hay Tây đoan tới Xẻo Rô, tụi nó phải gặp tôi trước khi tới đây bao vây nhà bà chị.

- Nếu tụi nó bao vây gấp...- Tôi sẽ dẫn tụi nó tới vào khoảng 8 giờ tối hoặc

8 giờ sáng. Bà chị cứ rước Hai Tân vô nhà để mẹ con

165

hàn huyên. Tội nghiệp! Chắc nó thèm rượu, thèm thuốc hút dữ lắm.

- anh hương thương xót giùm mẹ con tôi. Tôi như người ngồi trong đống lửa than. Phải chi gặp mặt Hai Tân, tôi biểu nó đình lại vài ngày...

Chặp sau, con Hạnh mua rượu về, hương quản Cò khuyên bà chủ Mẹo chuẩn bị thức ăn tiếp đãi Hai Tân. Ngoài ra, ông ta còn bố trí kế hoạch canh phòng: tối mai, bà chủ Mẹo chẳng nên ngủ tại nhà, con Hạnh nên đứng sẵn dưới bến để làm dấu hiệu. Bà bắt đầu tươi tỉnh:

- đúng rồi! Con Hạnh canh chừng đường thủy. Tôi ra sau vườn dò xét đường bộ. Còn anh thì lo đón rước mấy ông Tây, dùng kế hưỡn binh. khổ biết bao nhiêu! Rủi thằng Tân về... đụng đầu chắc nó dám giết thêm vài thằng Tây. Ráng giùm tôi, nghe anh?

Hương quản Cò đáp:- Bà chị tin nơi tôi đi. Mọi việc sẽ xảy ra yên như

bàn thạch. Bà chị cứ luộc gà, luộc vịt cho thằng quý tử đó về nhậu. Vả lại, chưa chắc tụi buôn lậu dám tố cáo.

đêm sau, từ hồi chạng vạng, bà chủ Mẹo đã thúc hối:- Hạnh à! Luộc gà cho mau. Cậu Hai mầy ưa ăn gà

xé phay, thứ còn nóng hổi.đích thân bà quét dọn gian phòng của Hai Tân, trải

chiếu bông, châm nước trà thứ thiệt ngon. Luộc gà xong, con Hạnh nấu một ấm nước sôi để sẵn. “Cậu Hai mầy về khuya mệt mỏi, đói lả; tắm nước lạnh, rủi nó mang bịnh”. Bà cũng nhớ đến vài chi tiết tuy nhỏ nhưng rất quan trọng: để sẵn cái khoen khui rượu trong phòng. Và cái hộp quẹt diêm cho Hai Tân hút thuốc.

sơnnam


166

đồng hồ thong thả gõ 9 tiếng.Hương quản Cò bước vào sân tằng hắng:- Bà chị!Bà chủ Mẹo nhảy nhổm, nói tiếng được, tiếng mất:- Cái gì? êm không?- Sao không ra ngoài vườn? Còn con Hạnh, biểu nó

xuống bến. Chắc Hai Tân về gần tới rồi. Hồi nãy, ông Tây đoan tới Xẻo Rô rình bắt mấy nhà đặt rượu lậu và bắt cờ bạc. đừng sợ. Thôi. Tôi về nhà để kềm chân ổng. Nhớ lời tôi căn dặn: nếu Hai Tân về ngủ thì phải đánh thức vào khoảng 5 giờ sáng. Ban đêm, Tây ít dám đi đâu bậy bạ vì nó sợ dân chúng trả thù. Hơn nữa, dân bổn phổ ở Xẻo Rô đã hay biết. Chắc tối nay nó xuống ca-nô về chợ hoặc ngủ tại nhà tôi.

Bà chủ Mẹo thở dốc:- Chết tôi rồi. Nguy quá. Thôi anh về đẳng kềm

chân nó.Hương quản Cò đến sát bà chủ Mẹo, nói giọng âu

yếm:- em đừng sợ. anh đây đã từng “chạy” á phiện lậu

cho thằng Hai Tân mà. Rủi bị bắt, nó dám khai cả bọn. anh gởi lời thăm nó. Lát nữa, nếu êm, anh trở lại hỏi han rồi bày mưu kế cho nó trốn một thời gian. Thằng Tây đoan này chưa hay biết đầu đuôi. Nó nói ở ngoài Hòn Tre có mấy thằng buôn lậu chém lộn nhau, hiện giờ nó đã cho lính đoan ra đó điều tra.

Nói xong hương quản Cò tất tả ra về.Lão Tây đoan chặn đường ông hương quản mà reo

to:

167

- Tôi mời ông hương quản uống rượu chơi.Hai người xuống chiếc ca-nô, ăn uống li bì. đến

khoảng 10 giờ khuya, lão Tây đoan vỗ trán, nẩy ra sáng kiến:

- Tối nay, tôi ngủ ở Xẻo Rô. Ngày mai, tôi cho lính xét bắt mấy sòng cờ bạc, mấy nhà đặt rượu lậu thuế.

Hương quản Cò thúc hối, tìm cách đuổi lão Tây đoan về tỉnh lỵ Rạch Giá.

- Phiền quan lớn quá. Quan lớn ở đây thì vui nhưng ở sau chợ Xẻo Rô toàn là rừng rậm. Còn phía dưới sông quá âm u, ghe xuồng qua lại chẳng biết ai là người thiệt, ai là người gian.

Lão Tây đoan uống thêm cả lít rượu chát. Lâu lâu, hắn liếc về phía trên bờ. Chiếc ca-nô chạy rề rề. Vài tên khuyển, ưng của lão đi bộ, cầm súng.

đồng hồ chỉ đúng 10 giờ. Hương quản Cò phập phồng, ngồi trên sóng nước bềnh bồng nhưng tâm trí còn gởi tại nhà bà chủ Mẹo. Giờ này, có lẽ Hai Tân đang lầm lủi về nhà thăm mẹ. Ghê thật!

Mới 25 tuổi đầu mà cậu ta biết buôn lậu, biết giết người! để đảm bảo cho Hai Tân về thăm nhà được an toàn, đúng theo lời hứa, hương quản Cò bày vẽ thêm:

- Phải chi quan lớn về chợ Rạch Giá mà ngủ thì đảm bảo hơn.

Lão Tây đoan cứ lè nhè:- Say quá rồi! Tụi nó đi lâu quá. kìa! Nó dọ thám

về tới...Hương quản Cò chết điếng. Bọn lính đoan dọ thám

chuyện gì? Té ra từ nãy giờ lão Tây đoan uống rượu để

sơnnam


168

chờ đợi phút ra tay quyết liệt. Tên lính xuống bến rồi co chân nhảy phóc ngay phía sau lái chiếc ca-nô. Lão Tây đoan đứng dậy, lảo đảo, lần từng bước ra sau lái như muốn nói chuyện riêng, không cho hương quản Cò nghe.

Trong bóng tối, lão Tây đoan và tên lính nói qua lại, gật đầu. Lão ta ngó về hương quản Cò mà cười khoái trá như con thú dữ sắp vồ được miếng mồi ngon.

Gió dưới sông thổi mát rượi. Hương quản Cò ngồi im ra đó, mồ hôi tươm ra từng giọt trên trán. Lão Tây đoan trở lại vỗ vai hương quản Cò:

- Biết cái nhà ngói của bà chủ Mẹo không? Tôi muốn lại đó, liền bây giờ. Hương quản phải đi với tôi.

Hương quản Cò run rẩy:- Dạ, ở đó có rượu lậu thuế hả? Dạ bẩm quan lớn,

bà chủ Mẹo là người giàu có, sống một mình, chồng bả chết rồi.

- Tôi muốn tới đó vì chuyện khác, cần kíp hơn. Hương quản theo tôi, nghe không! Hai người mình đi cho kín đáo, đừng để ai theo dõi. Mưu kế này hay lắm.

Về khuya, chợ Xẻo Rô càng vắng. ai nấy đều ngủ sớm để tránh mặt hung thần Tây đoan. Hương quản Cò dìu lão Tây say rượu lên bờ. Lão nói:

- Tối nay, tôi ngủ lại nhà bà chủ Mẹo vừa kín đáo, vừa vui... Tụi nó dọ thám rồi.

Rồi lão ta khoát tay. Bọn lính đoan mở máy ca-nô, chạy ra ngoài giữa sông Cái rồi từ từ tắt máy, thả trôi theo dòng nước đang chảy nhanh về phía nhà bà chủ Mẹo.

169

đứng ngoài mí vườn, bà chủ lắng nghe từng tiếng động phía trong nhà và nhướng mắt quan sát từng bóng dáng phía ngoài ruộng mịt mùng. Sương xuống lạnh lẽo, vài con chim ăn đêm bay lạc lõng... đồng hồ trong nhà dường như gõ một tiếng rời rạc. đã mười giờ rưỡi mà sao đứa con thân yêu chưa về. Hay nó bị bắt ở dọc đường?

Bỗng nhiên, bà chủ giựt mình. Từ trong nhà bà, vang ra nhiều tiếng động kỳ quái: tiếng ly chén bể, tiếng ụa mửa. Bà chạy về nhà bếp, rồi lần theo vách, nhìn vào nhà trên. Qua khe cửa sổ, bà ghé mắt rồi trợn mắt. Trời ơi! Ông hương quản Cò ngồi trên giường, cái giường trải chiếu bông dành để đón rước Hai Tân. Hương quản Cò đang đấm lưng cho lão Tây đoan, lão ta say mèm... Dưới nền gạch, nào là đùi gà, xương gà, mấy cái ve chai rượu ông Cọp đen. Nơi góc giường, một làn khói bay tỏa lên, nồng nặc. Họ đã xé mấy gói thuốc hút hiệu Trái đất, gom thành đống, đốt lên... để un muỗi. Từ nhà bếp, con Hạnh bưng thau nước nghi ngút khói. Nó nhúng chiếc khăn bông vào thau nước, chùi nhẹ lên trán lão Tây đoan...

Bà chủ Mẹo giận ói mật, đến cửa sổ, bước qua lại thấp thoáng.

Hương quản Cò chợt nhìn ra, chạm vào cặp mắt nảy lửa của bà chủ Mẹo. Hương quản nói gọn:

- Hừ! đừng ai chộn rộn. để quan lớn ngủ. Quan lớn ngủ rồi, phải không quan lớn?

Lão Tây đoan vẫn im lìm nhưng bà chủ Mẹo vụt chạy ra sau vườn, nhảy xuống cái kim tĩnh đầy nước,

sơnnam


170

bên cạnh nấm mộ của ông chồng quá cố. Cái kim tĩnh ấy do Hai Tân xây sẵn để báo hiếu cho mẹ. Bà chủ Mẹo rên hừ hừ, úp mặt xuống nước rồi ngửa mặt lên trời... Bà đâu ngờ rằng vì sự éo le của định mạng, vào giờ phút ấy Hai Tân đang nằm trên tảng đá cheo leo tận chót đỉnh Hòn Tre giữa biển trời bao la, Hai Tân chờ tuyệt vọng tin nhà. Từ hồi gởi lá thơ cho mẹ, đến giờ phút cuối cùng nầy, cậu ta chẳng dám xuống bãi vì đứa tay em thân tín đã “một đi không trở về” sào huyệt cũ. Quá đói khát, Hai Tân trườn tới, le lưỡi liếm vào lá cây để tìm vài giọt sương... Một con rắn hổ bò ngang ngực... Cậu với tay nhưng sức người yếu hơn sức rắn.

171

haI ông gIà

minh họa: Đặng văn Long

sơnnam


172

173

GIặC PHÁP TRÀN VÀO XóM, kHOẢNG đầU năm 1946. Hay tin ấy, thầy giáo Chích rất buồn phiền và căm hận. Suốt đêm, thầy ngủ không yên. Dường như giặc Pháp bắn chơi cho vui, vì đạn dược còn quá nhiều. Và tuy không phải người lính chiến đã từng xông pha trong trận địa, thầy gật gù, kết luận:

- Tụi Thanh Niên Tiền Phong đã rút lui, chẳng dám bắn một phát súng để cứu vớt thể diện cho đám con Hồng cháu Lạc, cho đàn cháu của Nguyễn Trung Trực, Nguyễn đình Chiểu...

Về khuya, tiếng súng thưa thớt dần. Và trong xóm vắng đã bị “tiêu thổ”, vài con chó tru nghe thảm thiết. Thầy giáo Chích lồm cồm ngồi dậy, tắt ngọn đèn dầu cá rồi nằm xuống mặt đất. Gió thổi lào rào, sương lùa vào, gian nhà lạnh lẽo. Bàn tay thầy giáo mân mê cái mền rách nát, còn tạm dùng được nhưng đầy rận rệp.

sơnnam


174

Ngoài cửa, có tiếng ho hen sù sụ. Thầy giáo ngồi dậy, chưa dám lên tiếng.

- Thầy giáo ơi! Thầy giáo...Hồi lâu, giọng nói ấy nghe ấm áp hơn:- Tôi mà. Tôi là hương cả an, mở cửa ra! Bộ thầy

quên tôi rồi sao? Tôi muốn bàn với thầy một chuyện quan trọng... ủa, sao không trả lời. Tôi rình ngoài vách, thấy rõ thầy thổi cái đèn cho tắt kia mà.

Thôi thì giáo Chích đành lên tiếng:- Mời ông vô. Thời buổi này, khó sống quá. Tôi sợ...Ông hương cả an đốt đèn rồi nói rỉ vào tai người

bạn trẻ:- Tây đóng đồn, coi bộ mạnh lắm đó. Nó chiếm

tới chợ Cà Mau rồi, nghĩa là khắp Nam kỳ lục tỉnh, như thời xưa vậy. Mấy thằng Thanh Niên Tiền Phong tệ quá...

Vô tình ông hương cả đánh trúng tim đen thầy giáo Chích. Thầy gật đầu:

- Tệ thật... Họ không giữ được chữ tín với bà con chòm xóm. Họ thề ăn thua tới giọt máu cuối cùng, vậy mà... họ rút lui không kèn không trống. Như tôi đây cũng là thơ ký kiêm ban cứu thương vậy mà họ đi mất dạng không cho tôi hay biết... Té ra, họ sợ giặc, mất tất cả sự trầm tĩnh của con người... công dân!

Thế rồi từ lúc nửa đêm về sáng, hương cả an và thầy giáo Chích trở thành hai người bạn tương thân tương đắc giống hệt nhau từ nhân sinh quan đến vũ trụ quan! Ông hương cả an cho biết “bọn” Thanh Niên Tiền Phong là nhóm người ô hợp, trong đó có khá nhiều phần tử ở

175

mướn, và... tay sai của thực dân từ trước. Mấy câu sấm truyền “Long vĩ xà đầu” được gợi lại, bàn tán. Bỗng dưng mà thầy giáo Chích đâm ra hoài cổ, ngâm khe khẽ câu thơ “khiển hoài” của ông đặng Dung hay đặng Tất, đời nhà Trần: “Thế sự du du nại lão hà?... Thời lai đồ điếu thành công dị. Vận khứ anh hùng ẩm hận đa...”

Ông hương cả nói:- đúng lắm. Hễ bọn thất phu mà gặp thời thì lên mặt

phách lối. kẻ anh hùng cam nuốt giận, nuốt rất nhiều. Như thằng cháu rể của bác, bác rành lắm. Vài đứa chạy xuống miệt Cà Mau, đem theo vàng mà đồng bào lạc quyên để mua súng đạn. Dọc đường, lại dám tri hô bị ăn cướp chận đánh. Rồi sau đó...

Thầy giáo Chích gật gù:- Sau đó. đem vàng bạc về Sài Gòn, làm ăn mua

bán... Tốt hơn, mình nên lo phận mình cho qua ngày qua tháng, chờ khi nào sáng tỏ hơn. Bây giờ, vàng thau lẫn lộn.

Gà gáy sáng, gáy thưa thớt ở tận trong ngọn rạch. Súng ngoài đồn nổ vang. Ông hương cả tạm biệt thầy giáo Chích, nói với lại:

- Thầy yên tâm. Mình nên ở ẩn một thời gian, mặc cho đời dị nghị. Rồi đây, mười năm sau, người đời hiểu mình hơn.

- Chừng nào ông trở lại? đừng quên cháu, nghe bác. Ở đây một mình, buồn lắm.

- đừng lo...Nói xong, ông hương cả về nhà.

sơnnam


176

Thầy giáo Chích, sống trơ trọi một mình. Từ hồi binh đao bắt đầu dấy lên ở tận Sài Gòn, thầy đã biết lo xa, cho vợ con về Bến Tre để khỏi bận rộn thê nhi.

Người trong xóm lần lượt tản cư, cất chòi ngoài ruộng. Thầy giáo Chích tha hồ lục lọi những nhà vô chủ. Ngày vui sướng nhứt trong đời đã đến: tình cờ gặp một bộ truyện đông Châu Liệt Quốc, suốt ngày đêm, thầy nằm vùi, đọc không bỏ sót một hàng, đọc tới đọc lui. Năm bữa sau, tự dưng thầy giáo Chích tự phong mình làm nhà... thông thái. Thầy ghi chép những cảm nghĩ lên giấy, phê bình các nhân vật đông Châu. Dưới mắt thầy, kinh kha là kẻ khờ dại, khánh kỵ Yếu Ly là kép hát vô danh, Thái tử đan là kẻ chí lớn tài mọn... Thầy muốn ghi lại những kinh nghiệm từ ngàn xưa để hy vọng lưu truyền cho hậu thế...

Ông hương cả lắc đầu:- Thầy giáo nhớ tới tôi, tôi cám ơn. Ngặt trong thời

loạn ly, khó làm thi phú cho có thần.Thầy giáo Chích nài nỉ:- Hết giấy rồi, uổng quá, tôi lục lạo mấy cuốn tập cũ

của học trò, bằng không thì bộ sách nầy còn dày thêm cả trăm trang. Ông cứ làm một bài thơ bát cú để khi nào in ra thành sách, cháu in bài thơ đó lên hàng đầu, ông ghém tâm trạng u uất vô bài thơ, ví thời đại nầy như thời đông Châu Liệt Quốc, ai dám bắt bẻ...

Rốt cuộc, ông hương cả nhận lời với một điều kiện nghe qua thì hữu lý:

- Thanh Niên Tiền Phong biết được bài thơ đó thì nguy lắm. Cũng như tập sách bình luận cổ kim của thầy

177

có thể làm “bên kia” thắc mắc. Tốt hơn, thầy xin làm thầy giáo vô ngạch... nhà nước. Ông quan hai Phẹt-Năng ở ngoài chợ T.B là người hiền hậu. Hôm qua, ông ta mời những thân hào tới, lập lại ban hương chức hội tề để người “an Nam cai trị người an Nam”, còn ổng thì sớm muộn gì cũng về Mạc-Xây, làm nghề điều khiển hành khách du lịch...

Giáo Chích nhận lời. Trên đường đi ra chợ T.B, trong một thoáng, thầy ta hơi chạnh lòng. Làm sao lừa dối lương tâm được. Như vầy là... theo Tây rồi! Một kiểu theo Tây hơi sạch sẽ. Nhứt là khi thấy vài cụ già ngồi làm cỏ vườn cây ăn trái, hai bên đường. Trai tơ gái lứa đều vắng. Các cụ hiên ngang ở lại, giả dại, giả ngây:

- Chào ông đại hương cả! Chào thầy giáo!Giáo Chích gật đầu, lấy lệ:- Chào mấy ông...- Bậy nè! Nay mai, thầy lên chức “ông” mấy hồi.

Quan hai Phẹt-Năng là người trọng dụng tất cả nhơn tài. Thầy là người trí thức... sướng hơn tụi tui... Tụi tui tối ngày săm soi mấy gốc mận... cho tới chết.

Ông hương cả day qua thầy giáo Chích:- Hay quá. Mình kiếm vài chục trái mận sọc tặng

cho ông quan hai Phẹt-Năng. ổng ưa trái cây lắm.Vùng đất T.B từ lâu nổi danh về mận. Ở đây, có hai

loại mận to trái, ngọt như đường, không có hột. Nhiều người nhìn nhận: ăn mận nầy ngon hơn ăn trái bôm, trái xá lỵ. Màu mè tươi tắn hơn.

Thầy giáo Chích gật đầu:- Mận hồng điều, ăn ngon vô kể. Bên Tây, làm sao

tìm cho ra thứ trái đó.

sơnnam


178

Vào buổi giao thông vận tải còn quá khó khăn dân làng sẵn sàng tặng cho giáo Chích hàng trăm trái mận hồng điều. Họ nói vài câu nghe đau xót mà chân thành:

- để mà làm gì, nó rụng xuống mương cũng uổng. Miễn là mấy ông Tây đừng đốn cái vườn mận là tụi tôi vui rồi. Trái cây mà! Hiếm hiệm. Miễn gốc còn thì trái còn...

Câu nói xa xôi mơ hồ ấy khiến thầy giáo Chích hơi buồn. Phải chăng mấy người đó muốn ám chỉ kẻ làm Việt gian... chạy theo bơ sữa của quan hai Phẹt-Năng là mất gốc?

Sau khi trình diện với quan hai Phẹt-Năng, giáo Chích được cấp cho cái giấy thông hành tạm. Quan hai căn dặn:

- Chừng hai ngày nữa, tôi cho thầy dạy học tại chợ nầy.

Giáo Chích ngỏ lời cảm ơn. Quan hai Phẹt-Năng nói tiếp:

- Tôi muốn cho thầy làm thơ ký trong đồn nầy nhưng bấp bênh lắm.

Rồi quan hai Phẹt-Năng phàn nàn về một vụ trộm cắp hết sức “dơ dáy”. Cách chừng ba hôm trước, bọn lính Pháp và bọn thân binh phơi quần áo kaki bên hông đồn. Dè đâu, dân ở gần đồn rủ nhau trộm, lấy tất cả quần áo và dây kẽm gai. Thủ phạm là một lũ trẻ con. Theo giả thuyết của ông Phẹt-Năng thì chính bọn người lớn điều khiển, cho trẻ con thi hành. Chúng nó nhảy vô vòng rào, cắt hai đầu dây rồi dùng dây đó mà quấn tròn, gói ghém tất cả quần áo của lính.

179

Ông Phẹt-Năng điều tra thêm:- Dân ở đây sống bằng nghề gì?Giáo Chích đáp:- Nghề trồng mận. Mận nầy ngon nổi tiếng, nên bán

với giá cao: mận sọc đỏ và mận sọc xanh.Trong một thoáng, ông Phẹt-Năng cau mày suy nghĩ

rồi mỉm cười:- Dường như hai loại mận nầy quí báu lắm. Ở xứ

khác có không? Tại sao xứ nầy có?Giáo Chích ngơ ngác:- Bẩm ông...Quan hai dịu giọng ngay:- ai đem hai thứ mận này tới đây? Thầy giáo tìm

tài liệu giùm tôi. Mận sọc đỏ, mận sọc xanh là thứ trái cây mới xuất hiện.

- Tôi nào biết...- Nhưng mấy người lối xóm chắc biết rõ. Họ ở đây

lâu đời, phải không thầy giáo?Giáo Chích trả lời giọng ngây thơ:- Bẩm quan lớn. để tôi mời hai ông già cố cựu xóm

nầy tới đây... cho quan lớn điều tra.Vô tình mà giáo Chích lọt vào quỉ kế của quan hai

Phẹt-Năng. Số là tên quan hai nầy muốn nghiên cứu phong tục, dò xét sự phản ứng của dân chúng khi người Pháp đến tảo thanh Thanh Niên Tiền Phong. Hắn muốn đo lường sự trung thành của dân chúng đối với chánh phủ Pháp tới mức nào.

độ mười phút sau, giáo Chích trở lại đồn.

sơnnam


180

Quan hai ăn mặc chỉnh tề, vào phòng làm việc để đóng vai nhân vật quan trọng. Qua khung cửa sổ, hắn thấy thầy giáo Chích và hai ông lão tiến vào cửa, đội trên đầu hai thúng đựng đầy những trái mận đỏ, mận xanh no tròn.

Người lính canh chạy vô báo tin. Quan hai Phẹt-Năng nói khẽ:

- Cho vô tự nhiên nhưng phải để hai thúng mận ngoài cổng. Mầy lục soát thử coi có vũ khí gì trong thúng không!

Giáo Chích được mời ngồi ghế. Quan hai gọi lính đem vào phòng hai cái ghế rồi mời hai ông lão ngồi. Hai ông lắc đầu, day qua giáo Chích như phân trần:

- Ngồi dưới gạch, dựa lưng vô vách được rồi. Tụi tôi đâu dám ngồi ghế... kiểu Tây.

Giáo Chích nài nỉ:- Ngồi trên ghế cho rồi mà. Quan lớn ra lịnh!Một ông lão đáp:- Người an Nam mình ngồi trên bộ ván chớ không

ngồi ghế. Có hai kiểu ngồi: chồm hỗm hoặc xếp bàn tròn (xếp bằng), thế thôi. Ngồi ghế, hai cái tay cái chân nó... tòn ten, kỳ cục lắm. Xưa nay, ghế chỉ dùng cho vua hay quan lớn mà thôi...

Quan hai trố mắt khi nghe giáo Chích “thông ngôn” lời ông lão. Thế là ông hương cả được gọi vào. Ông hương cả xác nhận:

- Người bình dân an Nam có hai cách ngồi là xếp bằng và ngồi chồm hỗm mà thôi!

Quan hai hơi bực dọc. Hai ông lão cứ khoanh tay, nhìn nhau. Quan hai hỏi:

181

- Sao họ day mặt chỗ khác? Họ khinh tôi hả?Giáo Chích khuyên nhủ. Nhưng hai ông lão vẫn cứ

cúi mặt. Giải thích rằng:- Sợ lắm. Thời xưa, theo tục lệ an Nam thì dân phải

kính trọng xá quan, quì lạy vua. Nhìn thẳng vào mặt người ta là vô phép. Bởi vậy, khi tâu với vua, mấy ông tể tướng còn phải quì cúi mặt.

đã đến lúc không còn nhịn được nữa. Nhưng quan hai Phẹt-Năng là kẻ được đào tạo ngành gián điệp từ bên Pháp. Hắn đã lôi cuốn được hầu hết mấy ông cựu hương chức hội tề, luôn cả thầy giáo Chích.

Dưới mắt hắn, hai ông lão kia thuộc vào loại người khó mua chuộc. Và trước khi mua chuộc thì hắn cần phải hăm dọa khéo léo. Dùng lời ngon ngọt nhưng gợi nhiều ý nghĩa xa xôi để hai ông lão suy nghĩ và càng suy nghĩ thì càng sợ oai lực nhà nước Pháp.

- Ông già này, tên gì?Giọng nói của quan hai trở nên cứng rắn. Ông lão

thứ nhứt vụt đứng dậy:- Quan lớn gọi tôi?Quan hai Phẹt-Năng khoát tay:- Ngồi xuống!Ông lão lẩm bẩm:- Ngồi mà nói chuyện là vô phép. Hay là...Giáo Chích chận lời:- ổng sợ ông chạy trốn. Cứ ngồi mà nói. Ông tên gì?- Dạ, tên Mười Bạch.Quan hai nói chẫm rãi:- Nhà ông trồng mận đỏ?

sơnnam


182

- Dạ, đó là mận hồng đào. Xưa kia xứ nầy không có mận đỏ. Mấy thứ kia trái ăn hơi chát, bán rẻ. Gọi là mận ta.

- Mận hồng đào có từ bao giờ? Tại sao trước kia chẳng nghe ai nói?

Lão Mười Bạch gãi đầu, day qua giáo Chích khẩn cầu nhờ giải thích giùm. Giáo Chích muốn khoe khoang sự hiểu biết của mình với quan trưởng đồn:

- Thưa ông, hầu hết loại trái cây... đều từ xứ lạ đem tới...

Rồi như nhận thấy sự lẩm cẩm của mình, giáo Chích sửa lại:

- Thưa ông tôi muốn nói: sầu riêng, chôm chôm, măng cụt... đều là giống cây ở miền dưới, tức là Mã Lai, Nam Dương đem lên Nam kỳ. Còn trái mận hồng đào thì...

Giáo Chích cụt hứng, cố tiếp lời:- Ông Mười Bạch ở xóm nầy hơn 50 năm, chắc hiểu

rành hơn tôi. Cách đây chừng ba năm, mận hồng đào chưa có. ai đem giống mận đó tới vậy?

Lão Mười Bạch thở dài rồi cười nhếch mép:- Dạ nói ra sợ quan lớn chưa tin. Tôi là người đầu

tiên trồng giống mận hồng đào tại xứ nầy.- Giống mận ở đâu mà có?- Trời mà biết! Số là...Lão Mười Bạch ngưng một chập rồi tiếp lời:- Số là năm đó trong vườn tôi trồng nhiều mận ta.

Tôi ra vườn hái trái, thấy một cây mận hơi lạ... Lá nó lớn, bông nó to... Nó kết trái. đó là trái mận hồng đào.

183

Tôi sực nhớ mấy năm trước chim bay qua vườn của tôi từng bầy. Và có một con chim lạ to lớn, mặt mày quái dị. Tôi muốn nói là...

Quan hai nửa tin nửa nghi bèn thúc hối:- Nói mau đi!Lão Mười Bạch đáp:- Nói ra sợ quan lớn chê bai. Số là con chim đó ăn

mận từ xứ lạ, bay qua đây rồi tình cờ... ỉa xuống. Cái hột mận còn nguyên, châm rễ, mọc lá... Sự tích mận hồng đào là vậy!

Quan hai Phẹt-Năng hỏi:- Còn mận sọc xanh? ai đem nó tới? Mười Bạch nhìn ông bạn già là Tư Nếp.anh cắt nghĩa đầu đuôi phải quấy cho quan am

tường. Tôi nói chuyện mận hồng đào. anh bạn nói chuyện mận sọc xanh đi! Sự tích cũng giống như vậy thôi...

Lão Tư Nếp vừa nói, vừa gãi đầu:- Dạ năm đó, tôi ra ngoài biển Cà Mau mà đánh

lưới. Tình cờ gặp con cá hình thù quái dị. Chừng đem về xẻ làm khô, tôi thấy trong ruột cá có cái hột gì đen thui, trồng thử thì nó sống nhăn, mọc lên, trổ ra trái mận sọc xanh. Mận xanh, mận hồng điều đều chiết nhánh được. Lần hồi hai thứ mận mọc lan tràn. Thiên hạ chê thứ mận ta, chát ngầm.

Quan hai Phẹt-Năng đứng dậy:- Cho hai ông già nầy về! Nghe chán quá. Một thứ

thì do cá dưới nước, một thứ thì do chim trên trời. Hai ông già nói dóc. Coi chừng tôi!

sơnnam


184

Rồi day qua giáo Chích:- Xong rồi! đưa hai ông già ra cửa.đến cổng, giáo Chích tạm biệt lão Mười Bạch và

Tư Nếp.Mười Bạch nói:- Thầy giáo phá tôi hoài. để tôi ở yên. Tại sao mấy

ông Tây ưa cắt nghĩa quá.- Thì người Pháp muốn biết nguồn gốc vài thứ trái

cây lạ ở thuộc địa, vậy thôi. Mà hồi nãy mấy ông nói thiệt hả?

Lão Tư Nếp đáp:- Thì ông bà mình có câu “cá nước chim trời...”.

Cái gì lạ thì do cá nước chim trời... đem tới. Trời mà biết. Cắt nghĩa làm chi. Hai thứ mận đó ăn ngon, hợp với phong thổ, nó sống hoài. Thầy giáo biểu tôi cắt nghĩa cho ông quan hai nghe sự tích. Làm sao cắt nghĩa... Cũng như thầy giáo hỏi tại sao tôi biết ăn, biết thở. Từ rày về sau, thầy đừng làm vậy nữa. Tôi phiền lắm!

Giáo Chích bẽn lẽn:- Tôi hứa để hai ông ở yên, trừ khi nào quan hai

muốn điều tra...Mười Bạch nói gắt, chỉ ngón tay vào một gốc cây

đã trụi nhánh, trong sân.- đây là cây mận hồng điều. Muốn biết thì cứ coi

nó trổ bông kết trái. Mấy cha nội Tây ưa đốn ngang để làm nọc giăng sợi dây phơi quần áo. Coi bộ nó còn mọc hoài...

Nói xong, hai ông lão vừa đi vừa chạy... Giáo Chích bị chạm tự ái, đến gặp quan hai để mong giữ uy tín:

185

- Hai ông già đó lợi hại lắm, có con cháu theo Thanh Niên Tiền Phong đó quan lớn!

Quan hai Phẹt-Năng gật đầu rồi đưa tay vỗ nhẹ lên đầu giáo Chích như người cha khen đứa con có hiếu. Thầy giáo Chích thấy đau xót lạ lùng.

sơnnam


186

187

haI vIên ngọc


sơnnam


188

189

ÔNG HộI đỒNG TầN kHI TRỞ VỀ GIÀ SốNG quanh quẩn trong gian phòng thiếu cửa sổ, suốt ngày sờ mó mấy cái tô, cái chén đời khang Hy, Càn Long. Và mỗi đêm, trước khi ngủ, ông mở tủ sắt, đem ra chiếc hộp nhỏ cẩn xà cừ. Sau khi đóng kín cửa phòng, ông từ từ mở nắp hộp kiểm soát một lần chót mấy viên ngọc xanh, ngọc vàng, ngọc tím. Ông nâng một viên ngọc trắng tuyệt, tròn như chiếc nhẫn, để gần đôi mắt tèm hem. Trong kho tàng của ông chỉ món ấy là quí nhứt.

Tục truyền đó là viên ngọc phòng thân của tướng Tôn Thất Hiệp - vị quan võ đàng cựu, thuộc hoàng tộc - được lệnh vua Tự đức kéo binh từ Bình Thuận tới đánh chiếm đồn khải Tường - ngoại ô Sài Gòn - đã lọt vào tay thực dân Pháp. Trong một trận xung phong mãnh liệt, tướng Tôn Thất Hiệp tử thương. Nhiều người tỏ vẻ

sơnnam


190

bi quan, cho rằng viên ngọc ấy chẳng có giá trị, thay vì hộ vệ chủ, nó trở thành sát chủ.

Tuy nhiên nhờ viên ngọc phòng thân ấy mặt của ông Tôn Thất Hiệp vẫn tươi rói, xác ông cứ điềm nhiên như người đang ngủ mê. Mãi đến bốn ngày sau, quân sĩ liệu chừng vị tướng soái khó bề hồi sinh nên đành tẩn liệm di hài, chở về Huế để mai táng. Một gia đình quí tộc ở an Nhơn đã thừa cơ hội lén trộm viên ngọc ấy.

Rồi kẻ trộm đã khoét vách vào phủ thờ của kiến họ nói trên. Dịp may, ông hội đồng Tần mua lại với giá cao, tương đương với một trăm giạ lúa vào khoảng năm 1940.

Bàn tay ông hội đồng đặt nhẹ viên ngọc quí ấy lên miếng gấm lót đáy hộp. Ông gật đầu, mỉm cười một mình với hy vọng xa xôi. Vài năm nữa, trước khi mãn phần, ông sẽ nuốt viên ngọc ấy vào bụng (nếu đeo trước ngực thì biết đâu có kẻ sẽ đánh cắp). Xác của ông nhờ vậy mà bền vững với thiên thu...

Ngoài cửa có tiếng động.Ông hội đồng giựt mình, nghĩ đến trường hợp bọn

gian phi xông vào nhà, cướp giựt mấy món cổ ngoạn.Ông hỏi:- ai làm gì vậy?Người lão bộc nói khàn khàn:- Thưa ông, khách tới.Giọng của lão bộc vẫn tự nhiên. Nhưng ông hội đồng

nghiêm mặt, chưa vội tin.Như đoán được ý của chủ, người lão bộc lại lên

tiếng:- Thưa ông, ông chủ Hai ở Hà Tiên mới tới.

191

Ông hội đồng vững bụng, bước lại mở cửa thật nhanh. Ông chủ Hai vốn là người bạn cố tri của ông. Từ Hà Tiên, ông bạn già chịu khó tới đây, ắt có chuyện quan trọng, lý thú.

- Ông anh ở Hà Tiên mới tới hả? Chờ tôi một chút.Giọng ông chủ Hai trả lời:- Tôi đây mà! Xe đò hư máy, bể vỏ nên tới trễ. Tôi

lật đật lại đây....Ông hội đồng vặn cái hột xoài ngay ổ khóa rồi

bước ra:- Mời ông anh lại xa lông uống trà, chờ bầy trẻ lo

cơm nước.Chủ Hai lẩm bẩm nhìn xéo về phía người lão bộc:- Ồ! để ông già này xuống bếp lo cơm nước. Tôi

hơi mệt, muốn nằm trong phòng cho ấm cúng hơn. Vả lại, công việc này hơi dài dòng.

Cửa phòng khóa chặt trở lại như trước. Ông hội đồng đề phòng “tai vách, mạch rừng”. đôi bạn già nheo mắt:

- Chuyện gì dài dòng, quan trọng dữ vậy? Uống tách nước trà này rồi ông anh nói cho tôi nghe gấp. Chuyện ở Hà Tiên hả?

Ông chủ Hai cười khẽ:- Tôi đố ông anh đoán ra. Bạn già với nhau, giống

nhau ở điểm đó...- điểm gì? Nói mờ ớ hoài. Thôi, tôi chịu thua. Chắc

là tô chén đời khang Hy.- Trật rồi. Món đồ quý giá vô ngần, đông tây kim

cổ...

sơnnam


192

- Chắc là ông đã gặp một viên ngọc quý giá?Ông chủ Hai gật đầu lia lịa:- Ông anh đoán tài tình lắm. Người ta vừa điềm chỉ

cho tôi một viên ngọc trường sinh kỳ diệu. Ông anh chẳng bao giờ nghĩ tới công dụng lạ lùng của nó. Công dụng rõ rệt, thiết thực, không phải mơ hồ như mấy loại ngọc kỵ phong, kỵ thuốc độc hoặc bắn không lủng da thịt.

Bàn tay ông hội đồng Tần mải mân mê điếu thuốc Gò Vấp vấn chưa xong. Vừa rồi, ông chủ Hai cố ý hài hước, nhắc đến viên ngọc phòng thân của tướng Tôn Thất Hiệp. để chứng tỏ sự hiểu biết khá rộng rãi của mình, ông hội đồng Tần cố vận dụng trí nhớ, nói thao thao bất tuyệt về con đường gay go mà mấy nhà chơi đồ xưa đã trải qua. Ngọc quý ở Việt Nam gồm nhiều loại.

Nào là ngọc như ý, loại đá cẩm thạch màu xanh, chạm nồi hình con giao long, hình dáng ngọc như ý giống như cây cù ngoéo để các vị vua chúa dùng gãi ngứa sau lưng.

Nào là ngọc lam quỳnh, tròn cỡ ngón tay cái, trong ruột khoét bộng, chứa thuốc độc. Thời xưa, các vị đại thần hoặc sứ giả thường đeo nó ở ngực, phòng khi cần hy sinh, giữ tiết tháo. Gặp trường hợp khẩn cấp, các ngài đem viên ấy ra, mở nút mà uống để quyên sinh thung dung trực nghĩa.

Sau rốt, ông hội đồng Tần lắc đầu:- Thôi, tôi chịu thua ông anh. Viên ngọc quí mà ông

anh nói tới thuộc vào loại gì? Tôi suy nghĩ không ra. ai có loại ngọc đó? Liệu chừng họ bán cho tôi không?

193

Ông chủ Hai bắt đầu trình bày:- Gần đây mấy ông Tây tới núi Ba Thê để bòn vàng

tại gò óc eo, đền vua hồi xưa, cách đây mấy ngàn năm.- Tôi biết tin tức đó rồi. Sao nữa?- Ở núi Ba Thê, người ta tìm trong ngôi mộ xưa, gặp

viên ngọc trường sinh.Ông hội đồng Tần hơi thắc mắc:- ai dám bảo đảm giá trị của viên ngọc đó. Nếu

trường sinh thì tại sao chủ nhân lại chết trong ngôi mộ cổ đó?

- Xin ông hội đồng bớt nóng nảy. Ở xóm Lê Trì, có người Miên đi núi Ba Thê để bòn vàng. Năm sáu ngày liên tiếp, anh ta chẳng gặp món gì ráo. đến chừng nghe đồn rằng thiên hạ đã gặp một ngôi mộ xưa, anh ta đến quá trễ, chỉ còn lượm được viên ngọc màu trắng, lọt trong lòng ngực của người chết. Chắc chắn xưa kia viên ngọc được chủ nhân đeo trước ngực, đến chừng thịt nát thì nó lọt vào trong.

Cuối cùng, anh nọ lượm viên ngọc, đem về xóm Lê Trì, bỏ lăn lóc trong cái chén trên bàn thờ.

- Rồi làm sao ông anh gặp? Nó trường sinh ở điểm nào?

- Một người hương ấp ở Lê Trì lên Hà Tiên làm công tại lò vôi của ông bang Sầm đến mách bảo riêng cho tôi hay. Lập tức, tôi đến nơi xem tận mắt.

Nó tròn cỡ ngón tay cái, khuyết một bên nhưng điều ấy không quan hệ. Thấy viên ngọc nó có tì vết, móp méo, tôi xin phép chủ nhà đi rửa ráy cho sạch.

sơnnam


194

Trời ơi! Nó cứng hơn đá. Tôi mài thử vào nắp lu. Nắp lu bị hao mòn. Tôi rưới nước vào, hy vọng rằng làm viên ngọc sẽ mềm “ăn” vào chất nhám. Nhưng tôi thất vọng, đem trả cho chủ. Viên ngọc đó bất quá chỉ là một cục đá cứng mà thôi. Chập sau, tôi nằm ngủ dưỡng sức, chờ chuyến xe lôi để về Hà Tiên. Ngủ xong, tôi thức dậy.

Ông hội đồng Tần chẳng còn bình tĩnh được nữa:- Chuyện ngủ, chuyện thức của ông sao mà dài dòng

vậy? Thế gian này ai ngủ mà không thức, trừ người chết.Ông chủ Hai cười giòn:- Cái việc thức giấc của tôi thật là màu nhiệm, phi

phàm, đáng giá ngàn vàng. Sau khi thức, tôi đi rửa mặt. Tôi đứng bên cạnh lu nước, cầm cái gáo dừa. Bỗng nhiên, hai chân tôi ngứa ngáy khó chịu. Tôi dòm xuống, thấy một bầy kiến lửa; nó bu vàng lườm ngay chỗ tôi mài thử viên ngọc lúc nãy, nó sắp hàng bò tới bò lui, từ nắp lu tới ngoài vườn. kiến lửa ơi là kiến lửa. Tôi sanh nghi, trở vào nhà mượn viên ngọc của gia chủ để trong chén rồi rót nước mưa vào. Rõ ràng hạt ngọc méo mó nọ có chất ngọt, uống vào thì mát mẻ, bổ khỏe như nước dừa xiêm Bến Tre.

- À! May quá...Sau bữa cơm thịt gà xé phay, ông chủ Hai và hội

đồng Tần nằm kề nhau, rù rì như đôi tri kỷ quá tương đắc. Lát sau, chủ Hai ngủ khò. Nhưng ông hội đồng Tần khó dỗ giấc ngủ. Lâu lâu, ông đánh thức người bạn già, dọ hỏi về cách thức ngoại giao với người chủ viên

195

ngọc, phỏng định giá cả. Rốt cuộc, hai người đồng ý tranh thủ thời gian lên đường vào ngày mai, theo chuyến xe đò sớm nhứt.

* * *

Ông hội đồng hỏi:- Nhà của nó ở đâu? Tới hay chưa? Nó tên gì? Nó

giàu hay nghèo? Tôi hồ nghi nó sẽ làm giá thật cao. Hoặc có kẻ nào đến đó phỗng tay trên thì mình hụt đổi.

Chủ Hai gật đầu từng chập:- đừng lo xa. Bữa hổm, tôi căn dặn kỹ lưỡng rồi.

Chủ nhà là người đã từng chịu ơn tôi hồi chầu xưa.Hai người qua cây cầu khỉ, đến miếu ông Tà rồi

theo đường mòn giữa hai hàng tre già mát rượi. Ông hội đồng vô cùng sung sướng, vì mình như kẻ “đạp tuyết tầm mai” mùa đông. Ông tưởng tượng đến những giờ phút mãn nguyện khi “viên ngọc nước dừa” nọ lọt vào tay mình. Chắc chắn là vị thuốc bổ khỏe, cứ mỗi buổi trưa nóng nực, ông chỉ cần bỏ viên ngọc vào chén, đổ nước lạnh vào để bào chế ra thứ nước dừa - hiếm có nước cam lồ thứ thiệt.

- đây rồi. Nhà này - ông chủ Hai vừa nói vừa nắm tay ông hội đồng.

Sau vài câu xã giao thường lệ, ông chủ Hai đi thẳng vào vấn đề:

- Chú em? Cục ngọc bữa trước còn không?Chủ nhà lặng thinh, gài nút cổ áo cho ra vẻ khiêm

tốn, lễ phép. đôi mắt ông hội đồng Tần cứ nhướng lên,

sơnnam


196

hướng về phía bàn thờ để tìm cái chén to, trong đó có viên ngọc quí giá. Lạ quá. Mái nhà thấp chủm, trời tối om om. Cái lư nhang nằm đó trơ trẽn. Có tiếng thằn lằn chắt lưỡi. Dưới bếp, mùi mắm bò hóc xông lên, khó thở.

Hồi lâu, chủ nhà mới khai khẩu:- Cục ngọc nào? À, tôi nhớ rồi. Phen đó tôi đã thuật

đầu đuôi cho ông nghe đó hả?Rồi chủ nhà nhìn về ông chủ Hai:- Ờ... Ờ... để coi. Một người bạn của tôi mượn nó,

đem về Mỹ Lâm. Tôi chờ ông lâu quá. Vài ngày nữa, chắc người bạn đem về đây...

Ông hội đồng Tần hỏi gắt:- Vài ngày là bao lâu?- Dạ, đường xá xa xôi...Ông hội đồng nghĩ đến thủ đoạn làm giá nên mở lời:- Trời! Sao không để dành cho tôi xem. Tôi biết mà

“ngọc lành chờ đợi giá cao”, người xưa thường nói. Tôi đến đây xem thử và sẵn sàng chuộc nó với bất cứ giá nào. Ông chủ nhà cứ nói thiệt đem cho tôi xem thử liền bây giờ. Tôi là bạn thân của ông chủ Hai chớ nào phải kẻ xa lạ mà ngại ngùng.

Chủ nhà như không lưu ý đến lời thỉnh cầu tha thiết ấy. Ông ta thong thả xuống nhà bếp, thúc hối vợ con bắt gà làm thịt đãi khách quí.

Ông chủ Hai gật đầu:- Thiệt mất công quá. Dường như chủ nhà muốn đãi

khách để tống khứ, phải không ông anh? Hay là mình đi qua Mỹ Lâm, cách đây chừng chục cây số thôi.

197

Rồi ông gọi chủ nhà:- Tại sao chú không chờ tôi tới?- Dạ, tôi không ngờ. Người bạn nọ dường như muốn

xem thử để... so sánh.Ông hội đồng trố mắt:- So sánh cái gì? Người đó cũng có một viên ngọc

khác nữa à? Bòn ở núi Ba Thê?Chủ nhà thở phào, nhẹ nhõm:- Dạ... anh bạn đó đi tìm vàng ở núi Ba Thê một

lượt với tôi. anh ta ghé nhà người quen để ăn cơm. Ăn cơm xong, trời sẫm tối, chuyển mưa dông. Vì nóng lòng muốn tới núi Ba Thê cho kịp với thiên hạ, anh bạn bất chấp mưa gió, đội nón lá, mặc áo tơi ra sân. Bỗng đâu anh ta thấy nhiều tia sáng chớp lòe, từ dưới đất chớp ngược lên trên trời. Ảnh đi phăng tới, gặp trong bụi tre gai một viên ngọc. Quí giá vô song...

Chủ Hai nói:- ủa! Màu nhiệm quá vậy? Nó quí như viên ngọc

nước dừa không?Chủ nhà nheo mắt:- Dạ, thứ khác. Tạm gọi là “ngọc chớp”!Miệng ông hội đồng Tần há hốc: dè đâu ở thế gian

này còn nhiều loại ngọc kỳ dị, có công dụng thiết thực hơn ngọc lam quỳnh, ngọc như ý mà ông gìn giữ trong cái hộp cẩn xa cừ. Ông hỏi gắt:

- Nó chớp thiệt hay không?Chủ nhà mỉm cười:- Dạ, chớp thiệt. Tôi xin lấy một thí dụ. Từ khi gặp

viên ngọc chớp, gia đình người bạn tôi sanh thêm tật ăn

sơnnam


198

cơm chiều hơi trễ nãi. Cơm dọn ra, gia đình ngồi chung quanh mâm, không cần đốt đèn cho sáng. Vì họ để cục ngọc đó ở mâm. Ánh sáng do viên ngọc đó chớp ra... nào kém ngọn đèn con cóc!

Hôm sau, hai người cám ơn gia chủ, lên đường tìm ngọc nước dừa và ngọc chớp ở tận Mỹ Lâm, theo địa chỉ rõ rệt.

Người chủ nhà ở Mỹ Lâm tỏ vẻ thản nhiên, chẳng thèm mời hai ông khách quí vào nhà. Vừa cắt cỏ cho trâu ăn, ông ta vừa nói:

- anh sui của tôi ở chợ Rạch Giá tới đây, mượn hai viên ngọc đó đem về coi chơi.

Nhà anh sui dễ kiếm lắm. Tại xóm Bánh Tằm, Cầu đúc, hỏi tên Năm Hến.

Nỗi thất vọng hiện rõ rệt trên gương mặt ông hội đồng Tần. Thế rồi, ai lo phận nấy. Mối tình tri kỷ dường như sứt mẻ. Ông hội đồng cảm tạ chủ nhà rồi day qua ông chủ Hai:

- Cám ơn anh bạn đã có công điềm chỉ. Coi bộ gay go quá. Thiệt là “kỳ nhông là ông kỳ đà, kỳ đà là cha cắc ké, cắc ké là mẹ kỳ nhông”...

Ông chủ Hai nói giọng buồn buồn:- Tôi nói bằng sự thật. Tiếc vì tuổi già sức yếu, công

việc làng xã còn bề bộn. Tôi cần về Hà Tiên, ông anh chịu phiền vậy...

Hội đồng Tần nói gắt:- Tôi đi tới cùng cho biết đá biết vàng. Một mình

tôi, tôi đi. Thử xem thời thế ra sao?

199

đây, chợ Rạch Giá, xóm Bánh Tằm, gần Cầu đúc, nhà lão Năm Hến. Trước còn bỡ ngỡ, sau đến chỗ thân mật. Ông hội đồng nài nỉ hết lời:

- Giấu giếm làm gì? Tôi muốn coi cho biết mặt hai viên ngọc đó chớ chẳng muốn mua hoặc tịch thâu. Tội nghiệp tôi. Phen này mà thất bại ắt thiên hạ cười dữ lắm.

Lão Năm Hến lắc đầu:- Uổng quá. đối với tôi, hai viên ngọc đó cũng quí

nhưng gìn giữ mà làm gì? đời này, ngoài chợ bán thiếu gì nước xá xị, nước dừa tươi. đường phố sáng trưng bao nhiêu đèn điện. Tôi cất hai viên ngọc chớp và ngọc nước dừa đó trong cái hộc tủ. Mấy đứa cháu nội của tôi đi học về, lục lạo, lúc tôi ngủ trưa. Tôi hỏi lại mới hay rằng tụi nó dùng ngọc mà bắn “cu li”, rớt xuống kinh xáng trước nhà từ lâu rồi!

Bỗng dưng ông hội đồng Tần cười ha hả. Chẳng lẽ đi năn nỉ mấy đứa cháu nội của lão Năm Hến này. Rõ ràng là kẻ thất phu, giá áo túi cơm đang đùa giỡn với ông từ mấy ngày qua. khó sống quá. Ông hội đồng tự so sánh với một sứ giả thời xa xưa. Nếu có đem theo kiểu hột ngọc đựng thuốc độc, chắc ông đã uống để quyên sinh, giữ giá trong tiết sạch. Ông nhớ tới cái hộp cẩn xa cừ ở trong phòng. Hay là ông chủ Hai đã dùng quỉ kế, bày chuyện cho ông đi xa nhà - điệu hổ ly sơn - để thừa cơ hội ấy bố trí tên lão bộc làm nội ứng. Chẳng lẽ ông chủ Hai lại tàn nhẫn đến thế. Ôi thôi, cái nghề sưu tầm đồ cổ ngoạn để làm của riêng, để sống dai, sống khỏe, để cái xác của mình chết khô, không bao giờ hôi thúi... là cái nghề bạc bẽo, tuyệt vọng vậy thay!

sơnnam


200

Ông đứng dậy, nói với Năm Hến: - Biết tôi cười chuyện gì không?

Lão Năm Hến trợn mắt:- Làm sao tôi biết được? Ông cười cho cái lão người

đời muôn sự của chung hả? Tôi ăn học ít oi lắm.- Ha ha... Tôi cười vì tôi sẽ làm giàu to.Lão Năm Hến chưng hửng:- Ông nói điều gì? Tôi chưa hiểu?Hội đồng Tần lại mở gói thuốc Gò Vấp hút phì phà,

nhìn dòng nước cuồn cuộn dưới kinh, chảy vội vào chân Cầu đúc ra biển gần đó.

- Tôi sẽ xin phép quan chánh tham biện chủ tỉnh đấu thầu khúc kinh xáng trước mặt nhà này. Tôi mướn người ta đắp đập ở hai đầu kinh, chận lại đừng cho nước chảy, uổng lắm.

Lão Năm Hến trợn mắt:- Bộ ông muốn tát nước để tìm hai viên ngọc chớp,

ngọc nước dừa? Tốn kém lắm. Vô ích. Như mò kim đáy biển.

Ông hội đồng lắc đầu, buồn giùm cho những kẻ phàm tục:

- Mò lên làm chi. Tôi để nó nằm tại đó. Viên “ngọc nước dừa” sẽ pha vào nước. Tôi múc nước lên, vô chai, đậy nút bán hàng vạn chai, cạnh tranh với “xá xị”, “li mô nách”. Còn viên “ngọc chớp” thì cứ chớp hoài suốt đêm, gió thổi không tắt, chẳng tốn xăng nhớt chạy máy. Công ty nước ngọt và công ty nhà đèn của Tây phải phá sản vì tôi cạnh tranh với họ mà....

201

Bầu không khí trở nên trầm lặng. Lát sau, lão Năm Hến nói một câu xa xôi để đuổi ông khách lẩm cẩm nọ:

- Vậy thì đâu có gì lạ. Nước dưới sông bao giờ cũng ngọt xớt, nước Hậu Giang chảy về đây mà. Còn ban đêm, bữa rằm, trăng sáng soi bất cứ nhà ai. Ôi thôi! để tôi lo làm ăn... ai mà rảnh rỗi như ông!

sơnnam


202

203

háT BộI gIữa rừng


sơnnam


204

205

RạCH kHOeN TÀ TưNG NGÀY... Cháu X... Hèn lâu, bác mới nhận được thơ của cháu gởi xuống

thăm bác. Dưới này, xóm riềng đều được vạn sự bằng an.

Trong thơ, cháu có hỏi về sự tiêu khiển của người mình hồi mới khai thác đất hoang, năm sáu chục năm về trước. Cháu nói hồi đó dân mình ưa hát đối, hát huê tình. không phải vậy đâu! Hát đối cần có sông rạch thông thương để bên trai bên gái tự do bơi xuồng song song nhau mà hát. đằng này, “dưới sông sấu lội, trên rừng cọp đua” có ai dám bơi xuồng ban đêm bao giờ! Việc hát đối cần có ít nhiều tiền bạc để làm tiệc tùng thiết đãi tất cả những ai có mặt cho vui với nhau. đằng này, dân mình hồi đó còn nghèo lắm, ruộng chưa hết phèn, đình chưa cất, hương chức làng chưa có.

sơnnam


206

Bởi vậy chỉ có hát bội là cách giải trí độc nhất của người đi khai phá đất mới.

ai hát bây giờ? Lẽ tất nhiên không phải là mấy người trong xóm. Họ không biết chữ Nho, tiền đường, hậu Tống gì hết.

Phải mời một gánh hát bội từ xa lại hát chơi một đôi tháng. Nói đúng hơn, ông bầu gánh đích thân tới xóm mình. Năm đó, nhớ kỹ lại... bác chừng mười bảy tuổi, xóm khoen Tà Tưng mới chỉ có hai mươi căn chòi lá.

Ông bầu gánh tới bàn với mấy ông kỳ lão: - Bà con tôi muốn lại đây hát giúp vui. Hát bội ai mà không ham, ngặt ông bầu nọ buộc

nhiều điều gắt gao quá. Như là phải nuôi cơm toàn ban nam nữ. Như là phải cất rạp sẵn cho mấy ổng hát.

Nghe qua, mấy ông kỳ lão lắc đầu vì đào kép toàn ban hát họ đông gần bằng dân số xóm này... Hơn nữa rạp cất giữa vùng cọp beo, nghĩ cũng khó bảo toàn tánh mạng cho người hát và người đi xem hát. Ông bầu đành năn nỉ:

- Bà con thương giùm, anh em tôi cực chẳng đã mới chạy xuống miệt này! không lẽ bà con bắt nộp cho Tây chớ anh em tôi ở miệt Vũng Liêm vô hội “kèo xanh” rồi bị đổ bể.

động lòng trắc ẩn, mấy ông kỳ lão đồng ý. Rồi thì mõ đánh chuyền rao cho đầu trên xóm dưới hay rằng:

“Nay mai có hát bội tới, trước mua vui sau làm nghĩa, mỗi nhà nên tùy hỷ góp vài vùa gạo để nuôi họ. đồng thời, tất cả những thanh niên trai tráng phải vô rừng đốn tràm, vạt nhọn dưới gốc sẵn”.

207

Hỏi: - Hát ban ngày hay ban đêm? Ông kỳ lão nói: - Hát ban đêm mới vui chớ, ban ngày để làm công

việc đồng áng. Có người cật vấn về vụ cọp ăn thịt người, ông kỳ

lão nói: - Bà con đừng lo, cứ đốn tràm về đây, nhiều chừng

nào tốt chừng nấy. Phen này, mình mời cọp và sấu tới coi hát với mình cho vui luôn thể.

Tràm đốn về chất đống. Ông kỳ lão đích thân đốc suất việc xây rạp. Cơ mưu của ông như vầy: cất một cái nhà sàn ở giữa sông, theo kiểu ba căn hai chái. Ba căn giữa dùng làm sân khấu, hai chái dùng để đào kép ăn ở nấu cơm. Như vậy, nhứt cữ lưỡng tiện chớ chòi trong xóm nhỏ quá, đâu đủ chỗ cho họ ở đậu.

Hỏi: - Dân tụi tôi đứng đâu mà coi hát? Ông kỳ lão nói: - Bà con dốt quá! Chung quanh sân khấu nọ, mình

xốc cừ làm vòng thành, gốc cừ này khít gốc kia chừng một gang tay. ai muốn coi cứ việc bơi xuồng vô vòng rào nọ. Xong xuôi đóng cửa lại. Cọp phải bơ vơ ngồi trên rạch, sấu thì đành ngóng mỏ, ngoài vòng. Trong này, mình ngồi trên xuồng mà coi sáng đêm ăn thua. Tuồng Tàu dài lắm.

Xóm khoen Tà Tưng rộn rịp còn hơn Tết, suốt ba bốn ngày liên tiếp họ dựng rạp, xốc nọc dưới sông.

sơnnam


208

Mấy anh chị đào kép mới tới vô cùng mừng rỡ, họ cởi áo ra tiếp tay.

Nhà cất xong, bây giờ tới lượt lợp lá, lót sàn. Lá dừa mọc sẵn dựa mé. Tràm nhỏ cây, ở đâu mà chẳng có, cứ đốn về lót thế cho sàn. đêm hát ra mắt, vui quá đỗi là vui! đào kép thì áo mão xanh đỏ, đầu giắt lông trĩ, ngặt hai bàn chân thiếu hia, thiếu hài. Trống đánh thùng thùng, kèn thổi tò tí te.

Hai bên rạp chong bốn ngọn đuốc sáng rực. Họ hát tuồng Phong Thần, lớp lập Bá Lạc đài.

Tuồng nhắc lại khi Tử Nha còn hàn vi nhờ người bạn là Tống Dị Nhơn cưới vợ cho. Vợ tên là Mã Cơ. Rủi thay, cô vợ này có tật thô lỗ, xúi giục chồng đi ra chợ kiếm tiền cho cô đi xài phí. Tử Nha ra chợ làm thầy bói, gặp con Tỳ Bà Tinh là chị em của đắc kỷ. Tử Nha biết đúng chơn tướng con yêu nọ, nên xin phép Tỷ Cang thiêu sống nó. Tỳ Bà Tinh hoàn nguyên hình là cây đàn tỳ bà bằng đá.

Giáo đầu là lời chúc mừng nhà vua. Sau đó, Dị Nhơn múa mà rằng:

Sông Hà Lạc, qui trình tám quẻ, Cửa Võ Môn, cá nhảy ba từng. Trẻ ngậm cơm ngả ngớn đền Xuân, Già vỗ bụng chình chòng cõi Thọ. Miêng Trì là quê ngụ, Dị Nhơn thiệt tên già!

Tử Nha bèn bước ra, xưng danh, than thở rằng mình chưa gặp vận. Dè đâu bà vợ là Mã Cơ xấn xả chạy lại mắng Tử Nha:

209

Bớ ông Tử Nha này: Tôi, cầm khỉ không tường khỉ múa, Còn chăn voi chẳng biết voi lung. Hay mần răng! Này tôi nói cho: Bảo đừng về tiên ngộ tiên khùng, Khá kiếm chỗ ở thuê ở mướn. Để trả tiền đường, tiền đậu đây... à!

Tức quá Tử Nha ra chợ ngồi làm thầy bói. Tỳ Bà Tinh liền tới thử tài. Biết chân tướng yêu tinh của mình không qua được cặp mắt thần của Tử Nha, Tỳ Bà Tinh liền tri hô vu cáo rằng Tử Nha toan hiếp dâm nó. Ông trùm xóm hạ lệnh cho dân chúng rượt bắt Tử Nha:

Tốc bôn trì, tốc bôn trì! Lai ứng tiếp, lai ứng tiếp! Lão già này hãm hiếp, hãm hiếp! Bắt gái trẻ hoang dâm, hoang dâm! Quyết sanh cầm, quyết sanh cầm! Nan dung thứ, nan dung thứ!

Tuồng này nghĩ thiệt lạ, thiệt hay. Nhiều người ba bốn chục tuổi mới được xem lần này là lần thứ nhứt. Họ thức sáng đêm ngồi dưới xuồng, khi mệt mỏi thì nằm xuống. Rồi lại ngồi dậy. Hai ba đêm đầu, cọp sấu không dám lại vì tiếng trống, phèng la, đốt lửa.

Việc gì cũng vậy, riết rồi sanh chán. Xưa kia, ông Từ Thức cưới vợ tiên ở Bồng Lai mà còn đòi trở về dương thế, hà huống chi xem đoàn hát Bầu Tèo này biểu diễn.

Mấy đứa con nít xem một chập, ngồi ngủ gục. Chừng trống đánh giựt mình, tụi nó dụi mắt, cằn nhằn:

sơnnam


210

“cái gì mà tốc bôn trì, tốc bôn trì hoài! Cả tháng rồi không có gì mới. Cứ con yêu Tỳ Bà Tinh chưn cẳng có ghẻ ngứa...”. Tụi nó xúm nhau bơi xuồng về. Hỡi ơi! Hai ba ông cọp chạy dài theo bờ rạch! Thôi thì đành trở vô vòng hàng rào nọ mà chờ đợi tới sáng.

Cũng chuyến nọ, con Tỳ Bà Tinh đang hát bỗng nhiên mặt mày xanh lét, tay run run chỉ xuống sông rồi chạy trở vào buồng. Rõ ràng là Tỳ Bà Tinh thấy hai con sấu đang ngỏng mỏ vô hàng rào. Ông kỳ lão ra lịnh giống phèng la. Sấu lặn mất.

Lần lần, dân chúng thỏn mỏn về số gạo nuôi đào kép. Ba chục ngày là ba chục vùa gạo! Ông bầu tìm cách sáng chế tuồng mới nhưng quanh đi quẩn lại chỉ bấy nhiêu đào kép, bấy nhiêu áo mão. May thay, lúc đó dân xóm khoen Tà Tưng có sáng kiến qua xóm Tà Lốc mời mấy người Miên bên đó để xem hát trước mua vui, sau nữa là chia sớt gánh nặng lúa gạo. Người Miên rất đỗi hoan hỷ. Họ giúp sân khấu nọ vài điệu múa “rầm” lúc sửa soạn vô tuồng. Gần vãn hát, họ đưa lên một anh hề Miên giễu bằng tiếng Việt Nam. Chuyện giễu của họ như vầy: anh nọ ở bên này sông, có cô tình nhân ở bên kia sông. không biết cách nào qua được, anh dậm chân:

- Cô Hai ơi! Sông sâu sào vắn đâm không tới! Muốn qua thăm bậu ngặt không có chiếc “re”!

Lúc đầu nghe giễu như vậy ai nấy cười nắc nẻ. Lần hồi sanh nhàm. Vì vậy, gánh hát bội phải từ từ rút lui qua xóm gần đó, cách chừng ba chục cây số.

Trời bắt đầu sa mưa. Gánh hát ra đi, nghĩ cũng

211

hợp thời cho dân xóm này nhưng bất lợi cho họ. Họ rã gánh lần lần, lưu lại khắp trong vùng hoang vu này nhiều chuyện hay hay. Dân xóm khoen Tà Tưng bị ảnh hưởng của họ đậm quá! Mấy đứa con nít chăn trâu nhái lại giọng hát bội, thét lên inh ỏi ngoài đồng:

- Muôn tâu bệ hạ! Muốn yên nhà lợi nước, nên trồng đước với dà. Mai sau có hư cửa hại nhà, đốn nó làm kèo làm cột...

- Muôn tâu bệ hạ! Muốn yên nhà lợi nước, nên trồng đước với su, bắt khỉ đột cầm tù, ắt yên nhà lợi nước...

Có một anh hề trong gánh hát trốn ở lại. Người đó sau này là ông Biện H. Ông biết chút ít chữ Nho. Nhờ ổng mà xóm này có viết liễn. Nghe đâu chú của ổng hồi trước phò ông Phan Thanh Giản thủ thành Vĩnh Long. ổng phải giả danh kép hát chạy xuống miệt này. Trước khi làm biện ở đình, ổng nổi danh một thời về tài hát huê tình. ổng nói: phải nhái theo lời văn của hát bội, thí dụ như: “Cả tiếng kêu...! Ớ này em Hai ơi! Sách có chữ thiện ác đáo đầu...” thì câu hát mới vui, có tinh thần.

Ý kiến đó được anh chị em hát huê tình khen là phải. Câu chuyện hát bội hồi xưa tới đây cũng khá dài

rồi. Nhưng chưa hết, vì còn mấy ông cọp nọ. Có lẽ mấy ổng mê hát bội hơn loài người. Chừng một tháng sau, cái sân khấu nọ tốc nóc, bao nhiêu nọc tràm làm hàng rào đã lung lay ngả nghiêng trên dòng nước, chừng đó người ta nhìn thấy một đôi ông cọp thường lui tới ngồi cú rũ dựa vào gốc cây gừa bên bờ rạch. Nhứt là đêm có trăng, mấy ổng le lưỡi dài thòn, như nhớ tiếc bao nhiêu

sơnnam


212

con mồi ngon, bao nhiêu tiếng kèn, tiếng trống. Biết đâu về sau này mấy tiếng “coi hát cọp” là do sự tích của mấy ổng hồi xưa, không chừng!

213

hẾT ThỜI oanh LIệT

minh họa: Đặng Trí Đức

sơnnam


214

215

NON TRĂM NĂM VỀ TRưỚC, LÀN SóNG người Việt Nam từ Cần Thơ, Vĩnh Long đổ xuống Rạch Giá, Cà Mau để khai khẩn đất hoang. Họ đã gặp những trở ngại thiên nhiên nào? Tài trí, sự dũng cảm của họ ra sao? Lòng chúng ta không khỏi phập phồng âu lo khi ngày nay đọc lại quyển Truyện đời xưa của cụ Trương Vĩnh ký. Cụ có nhắc lại câu chuyện cọp ở vùng Gò Quao. Cọp ta đi dạo xuống bãi sông để tìm mồi, rủi bị kẹt đuôi trong bụi dừa nước... Rõ ràng thời ấy cọp quá lộng hành dám bỏ rừng sâu, bén mảng đến các xóm nhà sát mé sông, nơi mà chúng bị cô lập, thất thế nhứt. Ông cha ta đã đánh đuổi lũ cọp ấy như thế nào?

Có người đáp: nhờ các thầy võ giỏi, chuyên môn đánh cọp xuất thân ở các trường võ Quảng Nam, Quảng Ngãi. Gặp lúc nước nhà loạn lạc, các thầy chạy vào vùng

sơnnam


216

Cà Mau mà ẩn lánh. Võ nghệ của các thầy quá đỗi cao cường, gặp cọp là rượt bắt lại, nắm gáy đè xuống, nện vào lưng cọp những quả đấm thôi sơn chẳng khác nào chúng ta ngày nay đánh một con mèo hoặc một con chó con... Người khác bảo rằng: họ đã từng gặp mấy ông thầy bùa Xiêm, chuyên môn dụ dỗ cọp. Các thầy Xiêm nằm ngửa dưới gốc cây giữa rừng mà thổi kèn, nói đúng hơn là thổi vào một miếng lá tre. Tức thời cọp mẹ, cọp con chạy lại, quỳ xuống hầu hạ canh gác cho thầy ngủ. Sau khi thức dậy, thầy Xiêm vỗ về từng con, nhổ vài sợi râu hoặc vài sợi lông để nuôi sâu. Lông cọp, râu cọp được đem về cắm trong măng tre đang mọc. Vài hôm sau thì ô hô, mỗi sợi là một con sâu. Tục truyền rằng loại sâu ấy lớn bằng cườm tay, mặt đỏ hói, mình mẩy vằn vện, có đuôi dài ngoe nguẩy. Nhiều người nuôi nó trong một cái hũ kín mít để giữ nhà.

khi có khách đến sâu cọp nhảy dựng trong hũ nghe rổn rảng rồi la hét! Ngoài ra, cứt của loại sâu này rất quý giá vì nó là vị thuốc độc, giết người trong nháy mắt, v.v...

Sự thật ra sao?Cọp U Minh, cọp Gò Quao ngày nay bị tiêu diệt

hoặc bị xua về Bảy Núi, về Tà Lơn phải chăng là nhờ các thầy võ Quảng Nam hoặc các thầy Xiêm có bùa phép?

Trả lời câu hỏi ấy, cách hay nhứt là đến tìm các ông bà lão hiện còn sống ở vùng Gò Quao, Trà Ban. Mấy ông bà này nếu không trực tiếp đánh cọp thì ít ra cũng đã thấy và nghe rõ ràng hơn chúng ta. Vậy xin mời các

217

bạn đọc thân mến đến phỏng vấn và nghe các ông trả lời.- Thưa ông, ông xuống đây lập nghiệp từ hồi nào?- điều đó không nhớ chắc chắn ngày tháng. Nhưng

mà mấy cháu nên nhớ: hồi Tây đánh nước mình, miệt Rạch Giá, Cà Mau còn hoang vu. Ngoài biển có ghe đánh lưới của người Hải Nam. Còn trong đất liền chỉ có mấy nhóm người Triều Châu, Phước kiến qua đây từ đời ông Mạc Cửu. Họ ở gần chợ Rạch Giá, chợ Bạc Liêu bây giờ. kỳ dư, có vài sóc người Miên ở giữa đồng. Thưa thớt lắm. Sông Cái Lớn, Gò Quao này nhiều khi chèo ghe suốt ngày mà không gặp một nhà nào. Nghe nói hồi Gia Long tẩu quốc, nhiều người cất nhà ở Tân Bằng, Cán Gáo, Rau Dừa, Cái Nước. Hồi tôi xuống Gò Quao này, ở miệt dưới đã có vườn tược, có cau lão rồi. Nhưng đó là chuyện xa xôi, cách mình một khoảng rừng trên trăm cây số. Nghe nói chớ tôi chưa từng đi tới.

- Lúc đó miệt Trà Ban này phải chăng là hoàn toàn không có ai ở?

- Sự thật như vậy. Vài nhà người Miên ở tận giữa đồng nhưng họ không làm ăn chung đụng với người mình. kỳ dư, ven sông Cái Lớn này toàn là rừng. Trên bờ có cọp, dưới sông có sấu. Mình chèo ghe ban ngày, chừng vài trăm thước là thấy sấu nổi trước mũi ghe. Trời chạng vạng, nghe cọp rống, mấy ổng úp mặt xuống đất nên có tiếng dội...

- Hồi mới tới cất nhà, chắc cọp khuấy rối mình dữ lắm?

- không có! Mình ngu dại gì vô rừng già cất nhà ở. Cứ lựa mấy vàm rạch nhỏ, chèo ghe vô tuốt trong ngọn

sơnnam


218

cùng mà cất chòi. Làm như vậy có hai điều lợi. Một là trong mấy ngọn rạch không có rừng già. Rừng chỉ ăn dài theo mé sông Cái, bề sâu vô chừng hai ba ngàn thước.... Phía trong toàn là sậy, đế, cây mốp, rừng chồi. Mình có thể phá gấp sậy đế đó để làm ruộng trước, có lúa gạo mà ăn liền. điều lợi thứ hai là ở xa cọp. Lúc mới xuống làm ăn, mình cần sự yên ổn. Hơi đâu mà lo chuyện đánh cọp, trong lúc mình không rành võ nghệ.

- Ở hẻo lánh như vậy, chắc sợ cọp dữ lắm. Cọp ưa tìm người mà ăn thịt...

- Vài người lo xa. Họ rào chung quanh chuồng heo. Sợ nhứt là khi mình đi ruộng, cọp lén vào nhà bắt con nít. Lần đó, cọp tới sân tôi chạy vòng quanh tìm cách vô nhà. đứa con tôi ở một mình. Nghe tiếng động đậy nó chạy ra sát hàng rào. Cọp ta không phương thế nào vào trong được nên day lại, thò đuôi vô kẽ hàng rào. Trưa về nhà nghe con tôi nói lại: “Ba ơi! Hồi ba đi ruộng, có con mèo vện lại đây, thò đuôi vô. Con nắm đuôi mà nó mạnh lắm, kéo ra được chạy vuột”. Chừng đó, lối xóm ai cũng hoảng sợ xây hàng rào chung quanh nhà. đêm cũng như ngày chỉ nghe động tịnh là nghĩ tới cọp. Nhưng dân mình gốc ở hai huyện (Cần Thơ, Vĩnh Long) xuống đây. Ở đó, đất khai khẩn lâu đời rồi nên phần đông nghe tới tên cọp là sợ chớ ít ai thấy tường tận ông cọp lần nào. Có một cô nọ ngồi rửa chén sau nhà, thấy cái tàu mo cau rụng xuống bèn vụt chạy vô nhà, đóng cửa lại: “Má ơi, cọp! cọp!”. Hỏi cọp ra sao. Cô ta nói nó cao lắm, lưng nó vàng, bụng nó rằn. Chừng xem kỹ lại rõ ràng là tàu cau... Có bà lão khác ngồi câu cá dưới gốc

219

cây xộp. Cọp trong rừng men chạy ra chụp một cái. Bà nọ té nhào bên một gốc cây. Nhờ vậy mà cọp chụp hụt. Sau đó cọp chạy cong đuôi vô rừng. Bà ngồi dậy mở mo trầu ra ăn rồi lững thững về nhà nói lại. Bữa nay xui xẻo quá. Câu cá không được con nào, nhè gặp heo rừng ra nhát. Chừng cả nhà hồ nghi trở ra gốc xộp mà xem kỹ, rõ ràng là dấu móng cọp. kể từ đó, thiên hạ ưa bàn tán về cọp, bắt đầu lo ngại. Có người bàn: nên thành lập một đội binh để vô rừng đánh cọp. Công việc đầu tiên là đốn tre tầm vông vạt nhọn để sẵn. khi gặp cọp thì đánh trống lên, cả xóm xách tầm vông tới nghinh chiến. Mới nghe qua, dường như có lý. Nhưng năm đó, ở rạch Cái Cam, Phong điền, Cần Thơ, có người xuống cho hay: “Ở xứ tôi, có bố trí như vậy nhưng thất bại. Gặp cọp, đánh trống lên, ai nấy xách tầm vông chạy tới. Cọp im lặng, trụ hình một chỗ. Thinh không, ổng hét lên. Tức thì ai nấy chạy tán loạn. Có người thiếu điều đổ ruột vì chạy càn đụng nhằm ngọn tầm vông của bạn mình. Về sau, có người gài bẫy được một ông cọp. Họ đút mũi tầm vông vô miệng cọp để đâm. Dè đâu cọp nhai nát như... mình ăn mía”.

- Vậy làm thế nào đánh cọp đến đỗi không còn sót một con như ngày nay?

- Chuyện đó phải làm lần hồi. Bố trí một đạo binh đánh cọp không xong, dân xóm này mới bày đặt cất miễu thờ cọp. đó là ngụ ý: “Chúng tôi là người làm ăn, không dám đả động tới ông, xin ông cứ ở trong rừng để chúng tôi được yên ổn!”. Cất miếu xong, chạng vạng có người tới đốt nhang. Mấy hôm đầu, ông cọp đi vòng

sơnnam


220

quanh miếu, đứng nhìn nhang rồi về. Bữa sau đem ra cúng một cái đầu heo rừng. Cọp mừng lắm. Từ đó xóm giềng được yên.

Nhưng, tạo hóa vần xoay, dân miệt trên xuống đây khai khẩn ngày thêm đông.

đất giữa đồng khai thác hết. Bấy giờ chỉ còn là đất rừng sát mé sông, nơi cọp ở. đó là hồi nguy nan nhất cho dân mình và cũng cho cọp. Nhiều người làm gan cất nhà sát mé rừng. Ban đầu, đôi ba nhà, sau, năm mười nhà. Họ thấy ở gần rừng mé sông tuy là nguy hiểm nhưng có nhiều huê lợi khác: ăn ong, làm rẫy. Một công rẫy trúng mà được tới một trăm hai chục giạ khoai lang. Lúc này, nhiều người chết vì đi một mình vô rừng bị cọp chụp bất thình lình. Họ sắm mác thông, thứ có cán dài để ứng phó. Nhưng ở chỗ rừng dày, con người khó bề xoay trở để thủ thế.

Thời thế tạo anh hùng. Bận đó, ông thầy Râu (thầy thuốc Nam, vì có râu dài nên gọi là thầy Râu) có đứa con gái bị cọp vồ. Tức mình ông cầm mác rượt theo tận giữa rừng, chém cọp rớt một cẳng. Tư Ngạn bị cọp cõng mất một con heo nái. Chú rượt theo cầm cự với cọp suốt buổi trưa. Nhờ lối xóm tiếp cứu nên mới thoát nạn. Từ đó về sau, chú ưa uống rượu, cặp mắt luôn luôn đỏ ngầu.

kinh nghiệm là không nên đánh cọp nơi chật chội, tư bề có cây cối. Cọp sợ con người. Bằng cớ là ở giữa đồng trống, mình cầm mác thét lớn là cọp chạy mất. Vì vậy, khi dân mình phá động rừng, cọp tản mác, kiếm nơi khác mà hùng cứ. Rạch Cái Bần này lần hồi còn sót lại được ông Mun.

221

- Tại sao ông Mun dám ở lại?- Vì ông thuộc về loại cọp già, đã từng chống chọi

nhiều phen với loài người. Cọp nhỏ thì đi. Cọp già ở lại. Thứ già là thứ dữ. Mỗi rạch chỉ còn sót lại một hai ông. Dân trong xóm đều quen mặt nên đặt tên. Có hai ông. Ông Vện với ông Mun. Vện là cọp đực. Ông Mun là cọp cái.

Trời đất dành riêng cho đôi cọp này số phận riêng. Trước hết xin nói về ông Mun.

Thường ngày ông tới lui vàm Xẻo Gừa - một xẻo nhỏ, có cây gừa to lớn, nhỏ gừa (rễ thòng xuống) buông xuống hàng trăm cây to bằng cổ tay, bằng cây cột nhà. Ông Mun ngủ sát gốc, chung quanh có nhỏ gừa che chở nhiều lớp.

Ông dạn lắm. Sáng đi, chạng vạng về. Tháng Tư năm đó, ông sanh được bốn ông Mun con....

Thật là khủng khiếp, lạ thường. Xưa nay, cọp sanh một hay sanh đôi là cùng. đàng này sanh tới bốn con. Dân làng nhìn nhau lắc đầu, tưởng tượng một ngày kia bốn ông Mun nhỏ lớn lên, sung sức.

Phải đối xử bằng cách nào?Bắt bốn ông Mun con chăng? Chuyện đó rất dễ. Ông

Mun mẹ thường đi tìm mồi, để bầy con bơ vơ ở gốc cây gừa. Nhưng mất con, ông Mun mẹ sẽ đổ quạu, trả thù, gây nhiều chuyện bất an cho xóm.

Lo xa rồi lại nghĩ gần, ông thầy Râu, ông hương quản Huệ, ông tri khách lừa bày ra một kế: bắt bớt ba, chừa lại một.

sơnnam


222

Thi hành xong, ba ông đem ba con cọp nhỏ về nhà. Xóm giềng rất đỗi vui mừng. Nhưng ba ông không yên trí, sợ ông Mun mẹ đánh hơi theo tìm con để trả thù...

Sau rốt, các ông mua nhang đèn về dựng bàn thờ trước nhà mà khấn vái:

- Xin trình cùng ông Mun được hay: Thói thường xưa nay một mẹ thì một con. đằng này, ông sanh tới bốn con. Dân làng chúng tôi lo sợ nên thừa lúc ông đi vắng có tới xin bớt ba con, chừa lại cho ông một con. Như vậy không mích lòng ông mà cũng không hẹp bụng chúng tôi.

Ông Mun về ổ, thấy mất con, gầm thét, rồi vài hôm sau dẫn đứa con còn lại đi đâu mất.

Bây giờ làm sao để nuôi ba ông cọp con nọ?Cọp con hiền lắm, mình mẩy mềm mại, bò tới bò lui,

cái lưng uốn éo như con mèo lớn. Tối ngày, mấy cậu cứ đòi sữa. Biết được chuyện ấy, người đàn bà động lòng, xúm xít lại, đặt mấy cậu ngồi giữa bộ ván, ai nấy ngồi xung quanh mà dòm ngó cho mãn nhãn. Các cậu đánh hơi rồi từ từ bò ngay lại người đàn bà nào có sữa để đòi bú. Bà chủ H. cho bú thử. kết quả, vài ngày sau vú sưng lên làm độc, đau sứt núm vú, bấy giờ thiên hạ càng lo ngại. Sau cùng, chở ba cậu ta ra chợ Rạch Giá để nạp cho quan phó chủ tỉnh. Ông phó tên Quitxy thưởng cho hai mươi lăm đồng bạc trắng.

- Còn ông Vện?- Ông Vện có lẽ là chồng ông Mun, cha của mấy

cậu nọ. Phải chăng vì già nua bịnh hoạn mà ông Vện không theo vợ theo con. Buổi sáng đó người ta thấy ông

223

Vện nằm dài trên bờ rẫy, sát mí rừng. Ban đầu ngỡ là ông ngủ trưa. Chừng mặt trời lên cao ngạc nhiên làm sao, ông vẫn nằm ì không nhúc nhích. Thiên hạ xúm lại gần, lấy đất chọi thử rồi lấy cây dài đem chọc, chừng đó mới biết ông chết. Họ thui râu của ông, lấy thước đo ông dài một thước sáu. Người khác đòi khiêng lên cân thử. Các bậc kỳ lão cản ngăn, cho rằng làm vậy là quá khinh thị mạt sát kẻ đã chết.

Rạch Cái Bần không còn cọp nữa. Các rạch khác cũng nỗ lực như vậy. Lần hồi, ghe xuồng đi thông thương ngày đêm từ ngọn Cái Cau đến vàm sông Cái Lớn. Câu hát thời xưa:

U Minh, Rạch Giá thị quá sơn trường,Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp tha.

không còn. Ghe xuồng, tàu bè tấp nập, bọn sấu phải lui về vàm. Cũng thời câu hát xưa, thiên hạ sửa lại như vầy:

Đường đi Rạch Giá thị quá sơn trường,Gió run bông sậy, dạ buồn nhớ ai.

Bông sậy là nơi rừng đã khai thác thành rẫy. Lòng dạ con người thơ thới hơn. không còn sợ cọp, sợ sấu. Họ rảnh trí mà ngắm cảnh nhớ tình. Nhớ ai bây giờ? Trai nhớ gái. Vợ nhớ chồng. Người nay nhớ công ơn người xưa đã đánh cọp để tạo lập nên làng nên xóm. Họ không phải là thầy nghề võ, thầy bùa.

Chẳng qua là họ muốn sống nên phải ráng sức cùng nhau, mỗi người ráng một ít. Sự thật về chuyện đánh cọp Gò Quao là vậy. Nó dễ mà khó, khó mà dễ. Người đánh cọp thời đó không bao nhiêu, tên tuổi của họ không cần bia đồng tượng đá. Vậy mà về sau này có bao nhiêu

sơnnam


224

người tự xưng là thầy đánh cọp thời xưa để hát thuật Sơn đông, bán thuốc trật gãy xương hoặc bán bùa Xiêm để dụ dỗ gái tơ. Thiệt đáng trách biết chừng nào.

225

hòn cổ Tron


sơnnam


226

227

ÔNG Từ THÔNG Ra HòN Cổ TRON CẤT CHòI mà nương náu không biết từ bao nhiêu niên kỷ rồi. Tóc của ông lốm đốm bạc, khi thì thả dài xuống khỏi lưng quần, khi thì bới thành búi to sau ót, gài lại bằng một cọng gai kim quít. Một bộ quần áo nghĩ cũng hơi dư mặc đối với ông! Nhiều khi năm ba tháng liên tiếp ông phơi lưng trần với nắng, bên mấy gốc săn đá cổ thụ, lá cành xơ xác vì những cơn gió triền miên của biển khơi. khi trời nực thì có những khe suối trong veo đón mời. Ông cứ ung dung mà uống, mà tắm một cách tự nhiên, vô tình khuấy rối giấc mơ của đàn bướm trắng đang xao động bay lên chập chờn như muốn rời mấy nhánh mai hoằng lơ thơ cúi nghiêng mình chấm mí nước... Hôm nào vui cho bằng hôm mười bốn, hôm rằm! Ông Từ Thông ra sau rẫy, đào lên củ khoai môn to lớn, đem

sơnnam


228

luộc chín. Ngồi trên vồ cẩm thạch, ông chậm rãi ăn buổi chiều, thỉnh thoảng rứt từ miếng khoai, thảy xuống nước. Loài cá nhỏ bu lại nhởn nhơ mỗi con khoe một vẻ riêng. Tận dưới đáy biển, loại sò, loại ốc, loại nhum đang há miệng, le lưỡi, bò chậm chạp trên nền đá tím nổi gân vàng, trên nền đá vàng nổi gân trắng. Hoàng hôn tràn tới chính là lúc cảnh vật dưới biển ngời lên, bóng mây phản chiếu lấp lánh như gấm. đêm về, trăng mọc. Nơi thủy cung rộn rịp nào kém chốn trần gian! Từng đợt rong chìm lững lờ mơn trớn, khoác thêm lớp xiêm lụa mỏng cho bầy cá hường. Và muôn vì sao trên dải Ngân Hà sa xuống đậu lấm tấm khắp nhánh san hô trắng bạc.

Ở hòn Cổ Tron giữa vời vịnh Xiêm La này, ông Từ Thông cơ hồ quên cả loài người và loài người cũng hầu như quên rằng mình có một đồng loại ở ngoài mỏm đá chơi vơi kia. điều ấy, chúng ta không nên trách ai cả, chẳng qua là... hải giác thiên nhai. không lẽ ông phải vượt bốn mươi cây số đường biển để tới công sở Lại Sơn, bên hòn Rái mà trình diện. Chính quan phủ quận Châu Thành, Rạch Giá còn ngán đi kinh lý đến làng Lại Sơn! Từ dinh quận của ông đến công sở làng ít nhứt cũng là năm chục cây số đường hải đạo mênh mông sóng cồn. Mấy chiếc “ca nô” oai hùng trong sông rạch chỉ là cái vỏ trứng vịt giữa biển. Nhà nước thuộc địa nào chú ý đến việc cung cấp tàu đồng, tàu sắt để quan chủ quận đi cai trị dân! không lẽ ông quận lại cưỡi ghe bầu hàng trăm cây số. Vả lại ghe bầu nào phải như chim trời mà bay thẳng một đường ngay. Ghe chạy theo

229

đường gãy. Ngoài biển khơi, đường gãy là đường gần nhất giữa hai điểm cách nhau; cái khoảng gần trăm cây số trên kia dài gấp ba gấp bốn.

Năm ấy, tháng ấy, ngày ấy... ông Từ Thông bỗng nghe chút gì băn khoăn, rào rực trong lòng ông và ở ngoài đời. Từng đàn chim sắc đen ngòm như bầy quạ bay lượn quanh hòn Cổ Tron, rú lên, rít lên, lắm lúc như toan đáp xuống, đột nhiên đảo ngược, đi thẳng một mạch khuất trong mây khói.

- Bữa nay họ làm cái gì vậy cà? Ông Từ Thông hối hả trèo lên chóp đá mà ngóng.

Hướng Nam, hướng Tây, hướng Bắc không có gì lạ. Duy chỉ có hướng đông: kìa, sừng sững dưới ánh nắng ban mai năm ba hòn đảo nhô lên, những hòn đảo mới lạ. Ông trố mắt, liên tưởng đến phép dời non lấp biển rất nhiệm mầu của tay Thợ Trời khéo léo. không thể lầm lẫn được! Hồi nào đến giờ, ông rất sành sỏi về vị trí mấy hòn đảo nhỏ án ngữ chung quanh đây. Từ hòn đảo mới nổi ấy, một đốm trắng ngời, một chiếc “ca nô” rồi hai chiếc, ba chiếc đang rẽ sóng chạy phăng phăng lại nơi ông đang ở. “Tự năm bảy năm nay, mình chưa mất lòng một con sâu, một con kiến, không lẽ bây giờ có kẻ báo oán mình? Oán nào đã gây ra mà báo?”. Nghĩ vậy, ông trở xuống chân hòn sát mé biển, chờ đợi.

Chập sau, mấy chiếc “ca nô” xáp gần bờ; họ đưa tay ngoắc ông.

Người Việt Nam nọ lên tiếng: - Ông già! Lại đây quan lớn hỏi.

sơnnam


230

Ông Từ Thông nhìn năm sáu người mặc võ phục trắng đứng gần thầy thông ngôn.

Mấy người võ phục nói ríu rít. Ông đoán đó là “tiếng Tây”...

- Ông già! đây là Bu-lô đa-ma? Ông đáp: - Dạ không biết. Nó là hòn Cổ Tron. Chung quanh

đây là mười hòn nhỏ khác. không có nơi nào kêu bằng hòn đa-ma...

- Vậy nó là hòn Nam Du, trong bản đồ ghi rõ đường hoàng. Ông nói kỳ quá!

Ông Từ Thông lắc đầu: - Dạ, lời thật khai ngay. Tôi không biết. Xung quanh

đây là hòn Mẫu, hòn Dài, hòn Cổ Sơn, hòn Móng Tay. Chập sau, thầy thông ngôn mới đồng ý: - đúng vậy, Bu-lô đa-ma hoặc hòn Nam Du là tên

theo sách chữ Nho, theo nhà binh. Hòn Cổ Tron là tên tục của nó. Nè ông lão! Quan lớn ra lệnh như vầy...

- Bẩm thầy, quan lớn là người của nước nào, tôi chưa rành.

- Ông giỡn sao chớ? Hay là ông ngủ mê? Cỡ này, nhà nước thuộc địa Tây đánh với nước Xiêm.

- Bẩm thầy, đánh ở đâu? Tôi chưa được am tường. - đánh tại nước Cao Miên. đánh luôn tại Bu-lô đa-

ma tức là cái hòn Cổ Tron này. Ông Từ Thông cau mày: - Mô Phật. Cầu xin Phật Trời... Thầy thông ngôn đắc ý:

231

- không sao đâu! Hễ làm con dân thì phải gánh vác nghĩa vụ. Quan lớn muốn biết hổm rày có tàu bè lạ nào chạy tới đây do thám không?

- Dạ, không thấy. - Hòn này bao nhiêu dân đinh? - Bẩm thầy, có một mình tôi thôi. Còn mấy hòn gần

đây, tôi không rành. Chắc là năm bảy người, toàn dân “an Nam” mình.

- được, thôi bây giờ quan lớn muốn ông kiếm giùm trái cây, nước ngọt. Rồi quan lớn cho chút ít tiền... Thời buổi này ông nên xài phí. Việc sống chết bất thường lắm.

Có lẽ sợ ông Từ Thông trốn luôn trên chót hòn nên thầy thông ngôn đi theo sát bên ông, sẵn sàng giúp ông quảy mớ chuối, mớ mít. Trước lạ sau quen, ông Từ Thông hỏi dọ sơ qua về tình hình trong bờ:

- Trận giặc này không biết dân “an Nam” mình hao bao nhiêu không thầy?

- Hỏi làm chi vậy? Ở đây yên thân già của ông rồi. Nghe nói dân miệt Hóc Môn, miệt Long Hưng... nhộn dữ lắm. Tây không muốn nói chuyện đó.

Một mối buồn len vào tâm não ông Từ Thông. Ông nghe gió thổi bốn bề, lạnh lùng. Lương tri như rực sáng nhắc nhở ông món nợ gì đối với đồng bào, giang sơn. không giúp nước được thì ít ra ông cũng cần biết những gì xảy ra đau buồn trong nước. Cây có cội. Nước có nguồn. Chim có tổ. Cá có hang. đôi mắt già của ông Từ Thông ngẩn ngơ nhìn muôn lớp sóng cồn. Chân trời

sơnnam


232

u ám, mấy đám mây tang bay thấp là đà... Ông hổ thẹn, tủi bấy phận mình không bằng con đỗ quyên đêm hè kêu khắc khoải.

Thầy thông ngôn nói to khiến ông giật mình: - Quan lớn đi về. Ông muốn xin điều gì, vật gì

không? ổng tử tế lắm. Ông Từ Thông chấp hai tay ra vẻ cung kính: - Tôi muốn vô đất liền, miệt Rạch Giá hay Cà Mau

gì cũng được để thăm bà con. Nhờ quan lớn cho giấy phép chứ thời buổi chiến chinh này... Tôi không có giấy thuế thân, hồi nào tới giờ.

Vị quan hải quân gật đầu. Thầy thông ngôn viết lia lịa rồi vị quan ký tên. Ông Từ Thông cầm miếng giấy thông hành hộ mạng nọ, vô cùng mừng rỡ:

- Chúc quan lớn đi bình yên. Mà... quan lớn chạy “ca nô” về đâu?

Thầy thông ngôn nói: - Về tàu lớn. Mấy chiếc tàu binh... của tôi sơn có

vằn có vện. Ông không thấy sao? Họ sơn tàu lại cho giống cái hòn giữa biển. Hồi sáng tụi tôi bỏ ống nhòm thấy rõ ràng ông đứng trên chót hòn này. Nhờ vậy mà ông khỏi bị bắn. Ban sơ, quan lớn tưởng đâu hòn này là chiếc tàu binh của kẻ địch. Ông hiểu chớ?

* * *

Chưa vô tới Rạch Giá là ông Từ Thông cảm thấy cuộc đời đảo ngược, từ địa vị hoàn toàn tự do đến chỗ mất tự do. Ông trung thành với đất nước nhưng cớ sao

233

đất nước đối xử với ông quá bạc bẽo, ghẻ lạnh? Từ hòn Cổ Tron, ông quá giang tàu buôn Hải Nam đi một mạch đến hòn Tre, nhờ chiếc ghe câu kiều đưa vào chợ. Dè đâu, tàu của sở “đoan” xét hỏi. Miếng giấy thông hành nọ bị hồ nghi là giả mạo vì không có đóng mộc, vì đương sự không có giấy “lão” chứng tỏ rằng tên họ của mình đúng như trong giấy phép. Tàu “đoan” chở ông về giao cho ông cò Tây. Giam giữ ông được hai ngày, ông cò phú nội vụ qua dinh quận. Ông quận vốn là người mộ đạo Phật nên cho phép ông Từ Thông đi dạo chợ. Ông Từ Thông bày tỏ lý do:

- Dầu muốn trở về hòn Cổ Tron, không dễ gì kiếm được ghe xuồng mà quá giang. Gió thổi Nồm rồi. Phải chờ mùa Bấc...

Dạo chợ mấy buổi, ông Từ Thông phát chán. Cầm mấy cắc bạc (của ông chủ quận cho) ông không biết mua sắm, ăn uống những gì. Rốt cuộc, ông mua tiền xu khoai môn mà ngồi ăn ngon lành nơi góc chợ. Còn dư, ông vào tiệm hàng xén mua nhang đèn, đèn cầy để về cúng bà Chúa Hòn mặc dầu ngoài hòn không có chùa miễu gì cả. Ông cũng thích chí sực nhớ lại mua vài cây kim, nửa cân đường cát trắng.

Nhiều lần quan chủ quận viết thư qua bót ông cò hỏi thăm nhưng không được sự giải quyết nào dứt khoát. Chẳng lẽ giam giữ ông Từ Thông mãi mãi? Nhìn vào bản đồ vịnh Xiêm La, ông quận nảy sanh ý kiến:

- Hòn Cổ Tron tuy thuộc quận Châu Thành nhưng nằm gần phía làng đông Hưng, quận an Biên.

sơnnam


234

Ngày năm tây tháng tới, ta đón thầy xã trưởng đông Hưng mà gởi ông đạo này.

Rừng của làng đông Hưng âm u quá, khó mà nhìn ra xa quá vài công đất để tìm lại chân trời; chạng vạng là un khói lên, không như hồi ở ngoài hòn Cổ Tron, hồi ông ngủ trần không cần mùng mền. Thầy xã trưởng giao trách nhiệm gìn giữ ông cho thầy hương quản. Thầy hương quản lại đổ gánh nặng ấy cho người em vợ là hương tuần Hay.

Người giam giữ và người bị giam giữ lần hồi thông cảm nhau. Chú hương tuần lo đặt rượu đế. Ông Từ Thông đi cắm câu, kiếm “mồi” về nhậu.

- Ở đây vui quá phải không? Ông Từ Thông gật gù: - không được vui lắm. Coi bộ bà con mình nghèo

hơn ngoài hòn Cổ Tron của tôi. Áo quần không có. Mình mẩy bị ghẻ khuyết ăn lở lói thâm niên. Nhà cửa xiêu vẹo, nay ở mai dời... Chắc là tại giặc Xiêm.

Hương tuần Hay trả lời: - Giặc đâu không thấy. Người ta đánh mà mình chịu

cực mới đau thương cho chớ! - Buồn quá chú hương tuần à. - Hơi đâu mà buồn. Xứ này chịu cảnh này không

biết tự hồi nào, từ hồi chưa có giặc Xiêm lận. Riết rồi quen, yên tịnh.

Ông Từ Thông thích chí: - Thì ở ngoài hòn Cổ Tron của tôi, tứ bề sóng gió

nhưng mà cũng yên tịnh. Cớ sao? Vì chung quanh có

235

hàng chục hòn khác án ngữ. Tôi là người chạy giặc, vô trong đất liền này thăm bà con... Nhưng mà cũng yên tịnh, nhờ bà con thương tình.

Ngày tháng trôi qua đều đều. Hôm ấy không nhớ rõ hôm nào, thầy hương quản đọc báo Lục Tỉnh Tân Văn biết được tin trận giặc Xiêm đã chấm dứt. Tây và Xiêm dường như thủ huề. Thầy tự ý ra lệnh trả tự do cho ông Từ Thông.

Ông Từ Thông ngạc nhiên: - Tôi bị giam hồi nào? - Ông chủ quận biểu tôi giữ ông lại để làm tù binh,

chờ mãn giặc mới thả ông về Cổ Tron. - Về thì về, không sao đâu - Ông lẩm bẩm. Thầy hương quản nói: - Hồi bị giam ông có đồ đạc gì bị tịch thâu không?

Tôi kêu nài giùm. - Vài ốp nhang, đèn cầy, kim may quần áo, đường

cát trắng... Nhưng mà thôi. Ở ngoải, dầu không có mấy thứ đó... nhưng cũng như có.

Gặp dịp thuận tiện, thầy hương quản tìm ghe cho ông quá giang ra hòn Sơn Rái.

Ông ra đi, hơi buồn. Dư luận trong xóm nổi lên bàn tán. Người cho rằng

ông muốn truyền bá một thứ tôn giáo mới, thí dụ như “đạo Tịnh” bằng cớ là ông ưa nói hai tiếng yên tịnh. kẻ khác thì nghi rằng ông ở Côn Nôn thả bè vượt ngục trốn về.

- Nè cha nội sành sỏi lắm! Cây đèn “măng sông”

sơnnam


236

của Chệt kỵ hư “béc” đốt không cháy, vậy mà cha nội sửa lại được trong nhấp nháy...

Lại còn nhiều giả thuyết khác ác độc hơn, cho rằng ông thường lân la mấy nhà có đàn bà góa, gái tơ vân vân...

Nhưng thời gian là vị trạng sư hùng biện nhất thanh minh cho ông Từ Thông. Dư luận bất chánh bị đánh tan, quên lãng. kỷ niệm lần lần trở nên trong sáng, tươi đẹp. Chiều chiều, khi ra bờ biển để câu cua, đẩy xịp, người ta nhớ ông Từ Thông như nhớ một cái vỏ ốc xà cừ ngũ sắc tấp vào bãi bùn. Như nhớ vài trang sách Phong Thần tình cờ lượm được trong ngăn tủ bỏ quên, những trang sách rách nát hơi khó hiểu vì thiếu hồi thứ nhất và không có hồi sau phân giải.

237

hộI ngộ BẾn Tầm Dương


sơnnam


238

239

- a LẩU ơI, đONG HaI XU RượU! - aNH Tư nâng ly rượu, nốc một hơi. Rồi nhướng mắt:

- a Lẩu có ba tội lớn. Biết không?a Lẩu ngạc nhiên:- Cái nầy “hóa” có đóng ba-tăng, có đóng giấy thuế

thân cho Tây, làm sao tội được?- Nè! Tội thứ nhất: Lớn tuổi rồi mà a Lẩu không

cưới vợ. Tội thứ hai: Viết liễn đối dán đằng miễu ông Tà. Ông Tà của người Miên đâu đọc được chữ “các chú”. Còn tội thứ ba... tội nầy mới nặng.

- Hóa không biết. Làm sao nặng nhẹ?- “Lứ” vẽ cái hình gì treo trên vách? Có mặt trăng,

có cây sậy lại có cây tùng bên bờ giếng... Xứ nầy làm sao có cảnh đó. Vẽ tầm bậy...

a Lẩu nghiêm mặt lại. Chập sau thở dài:

sơnnam


240

- Hóa vẽ hình bên Tàu.anh Tư cười to:- Lứ sanh đẻ bên nầy, chưa về Tàu lần nào, làm sao

thấy cảnh bên Tàu?- Tại nghèo mà! Cái hình đó vẽ chỗ gần nhà ông bà.

Ba của hóa nói lại. Xứ đó ở kế bên bờ sông lớn, bên Tàu ai cũng biết. Có bến ghe đậu. Có quán bán rượu. Có chuyện đời xưa hay lắm.

anh Tư như chợt tỉnh. Vốn là tay đờn kìm, anh đâu có dè bấy lâu nay mình ở gần một người có tâm hồn nghệ sĩ.

- đong cho ly rượu nữa đi! Rồi nói sự tích bên đó cho tôi nghe.

- Xứ đó có cái bến. Hồi xưa, một ông quan nọ làm thơ hay lắm. Bị người ta ghét, nói lên ông vua. Ông vua giận đuổi xuống phía Nam, đày ở luôn đó. Ghe của ông quan đậu ở tại bến. Gặp một người con gái đờn tỳ bà...

anh Tư vỗ bàn đắc ý:- đờn tỳ bà có giống đờn kìm của tôi không?- đâu phải! “Hóa” thấy trong sách vẽ hình cây đờn

đó nhỏ hơn. Ôm đờn trên lưng con ngựa. Cây đờn của bà Chao Cung đó...

- Ờ! Chao Cung... Bà Chiêu Quân Cống Hồ...- Lứ nói phải. Người con gái đờn tỳ bà cho ông quan

nghe. Ông quan buồn, khóc. Người con gái cũng khóc. đờn thêm một lần nữa, khóc nhiều hơn. Vì hai người làm ăn không khá, hết thời rồi. Gặp nhau, họ buồn... Ông quan đặt bài thơ kỷ niệm cái bến “Xìm-dan”.

241

anh Tư lắc đầu, ôm bụng mà cười muốn... ra nước mắt. anh liếc mắt nhìn bức tranh thô sơ trên vách: đám lau sậy, cây tùng, bến nước.

- Trời ơi! Cái “bến Tầm Dương... ờ... ờ (anh lấy giọng sắp vào Vọng cổ) Bến Tầm Dương trăng nước lờ đờ...” - a Lẩu day mặt qua chỗ khác, trán nhăn lại. “Mình cao hứng thiệt tình, tại sao người bạn Tàu này lại giận”? anh Tư như cụt hứng, trở về nhà bên cạnh. Hai Lượng đang bước vào, kêu lên ỏm tỏi:

- Thợ hớt tóc đâu? Tư đờn kìm đâu? Có ông lớn Hai Lượng lại hớt nè!

- Bữa nay sao lại buồn xo vậy?Hai Lượng đáp:- Nhà nước giao rừng nầy cho Tây làm rừng “cúp”.

Tây hãng Củi sửa soạn đào kinh, bắt buộc người làm củi phải chở củi ra theo đường đó bán cho hãng. Bất tuân thì ở tù! Việc làm ăn ngày một xuống dốc. Hồi trước, mình tự do bán ra ngoài, miễn là đóng thuế cho kiểm lâm. Bây giờ siết lại, bắt buộc mình phải làm mướn cho nó. Mỗi thước củi nó mua có một cắc rưỡi!

anh Tư chép miệng:- Tôi cũng vậy. anh thấy không. Cỡ nầy mỗi ngày

hớt có... hai cái đầu. Tôi tính bỏ nghề nầy, trở lại nghề rừng với anh. Nghe anh nói, thối chí quá... Hai Lượng nằm ngả dài lên bộ vạt cây đước rồi ngồi vụt dậy nhìn mấy chữ “quảng cáo” của anh Tư dán gần tấm kiếng:

Một năm mưa gió hai mùa,No cơm ấm áo cũng nhờ anh em...

sơnnam


242

- Gỡ quảng cáo đi, anh Tư. Bây giờ, anh đờn tôi hát nghe vui hơn. Nói thiệt với anh, nghe tin rừng nầy sắp làm “cúp” tôi buồn quá. Chim chóc hết chỗ ở. Rùa rắn cũng phải lui. Chim với rắn vốn là bạn bè của mình bấy lâu nay. Tôi mới đặt một bài Xuân tình để làm kỷ niệm. Tựa là Thượng điểu, hạ cầm. Mình kể sơ nghe chơi cho con nít nó biết, không dám nói chen thêm chuyện quốc sự, Tây nghe được rầy chết... anh nhịp đi. Xuân tình, lớp một. Tôi vô:

- Nghe vẻ nghe ve, nghe vè hạ thú thượng cầm,Tôi lại khen thầm, chủ bút đặt có duyên.Hay la lớn tiếng, con tu hú, con ác là.Nhảy nhót lang ba, chích chòe, bìm bịp.Chúng hay ăn hiếp, con chim ụt, chim mèo.Lót ổ la reo, con dòng dọc, áo dàẨn núp trong nhà, con se sẻ, con bồ câu!Thứ đậu lưng trâu, con sáo sành, sáo nghệ.Lặn không xiết kể, con cồng cộc, chằng bè.Tháy máy hay dè, con cúm núm, trích cồ,Ăn uống hồ đồ, già đãy, kên kên,Đáp xuống bay lên, chim nhàn, thầy bói,Cái mồng đỏ chói, con cao các, hồng hoàng,Thức trót canh tàn, con chim cú, chim heo,Hay ăn lắc lẻo, con sa sả, thằng-chài,Cần cổ quá tay, con cò, con diệc,Bay cao kịch liệt, con én, con diều,Giò cẳng thêu lêu, con so đũa, học trò.Xuống nước ưa mò, con vịt nước, le le.Hay hát tích te, con gà rừng, cu gạch.

243

Trong rừng rục rịch, con tằng hắng, chằng nghịch,Cái đuôi nhúc nhích, là con nắc nước, con loi choi,Cái con cao lớn quá, hẳn hòi là con khoang cổ với

con nhan sen,Còn thứ ở trong ô rô, cóc kèn là con chim chóc, bảy,

tám, chín, mười cái ổ con chim sâu...”

anh Tư buông đờn xuống, khen thầm tài của Hai Lượng. Hai Lượng ngồi, giả bộ vuốt râu:

- đây mới là thượng cầm. Nay mai, có bài ca đủ loại hạ thú. Buồn quá! Rượu đâu?

- Nãy giờ quên! để tôi kêu thằng a Lẩu đong rượu đem qua giùm...

Tới phiên Hai Lượng đờn. anh Tư phải ca. anh nói:- Túng bài quá. anh ca luôn trớn đi!- đâu được. Hai bàn tay cầm búa đốn củi chai cứng

mà tôi còn ráng đờn. Ca hoài mệt lắm. Ca đi... Nè, Ngũ điểm Bài tạ.

Tư đờn gãi đầu:- Bây giờ tôi làm chủ quán rao hàng cho anh thèm

chảy nước dãi.- a Lẩu qua tới đó hả? đưa rượu cho ảnh uống đi!

Giới thiệu với a Lẩu, Hai Lượng cũng là nghệ sĩ bồ nhà.

- Quán nầy bán đồ ngon,Bán thịt sấu, thịt trăn, thịt mèo.Gà quay, phá lấu bồ câuLại thêm đủ thứ thịt hươu, thịt rừng.Thịt chồn xào lộn với củ hànhCòn đầu ông Địa tôi nấu canh chua.

sơnnam


244

Lại thêm cỏ nhác, rượu Tây, rượu Tàu.Còn rượu đế tôi ngâm với rắn mối,Gà xào, chuột lột, tôi nấu ca ri.Rắn hổ hành, làm sạch tôi nấu rô ti,Xin mời quí khách! Muốn xơi thứ nào?Thịt bò chiên làm chả giò,Còn thịt heo sống, tôi bóp tái thật chua,Nem tôm, nem thịt lại thêm mắm lòng.Hầu hết quí khách ăn chơi cho phỉ!Còn thịt xá xíu tôi chặt lộn với thịt phay,Thịt phá lấu ăn với cải xanh.Còn thứ ngon nhứt: cải bắp nấu canh thịt chuột

cống xù...

Thích chí quá. a Lẩu cười híp mắt. Tư đờn hỏi:- Lứ có hiểu hết không?a Lẩu gật đầu:- không nghe được hết, chớ cũng biết. Bài hát...

giỏi quá.- Lứ cũng giỏi nữa. Vậy thì lứ làm ơn đong thêm

một ly nữa. Ly nầy mới trả tiền. Mấy ly hồi mấy bữa rày cũng vậy. được không? Về tính sổ, tụi tôi mỗi đứa thiếu bao nhiêu rồi?

Hai người theo a Lẩu về tiệm. a Lẩu lật sổ ra lắc bàn toán.

Hai Lượng bảo:- Lứ lắc bàn toán đi. Tôi hát theo. Lắc bàn toán là

đờn đó. đờn những con số theo điệu Mẫu Tầm Tử:

245

- Lác xa, lác dì, lác xa,Xa chập lác xa chập xa dì,Lác xa lác dì xa chập,Dì xa cháp lạc, chạp dì chạp xa (2 lần)Xa lác xa dì xị lạc chạp xa (2 lần)(Thật lẹ) Lác xa lác xa dìDì xa dì xa cô lác cô xa.

- a Lẩu thấy âm nhạc của tụi tôi chưa?Cả ba đều cười giòn. Tư đờn mới hỏi:- Tụi này nghệ sĩ lắm. Mình nghệ sĩ với nhau mà

dường như hồi nãy tôi ca “Bến Tầm Dương trăng nước lờ đờ”, a Lẩu coi bộ giận tôi. anh em mình có gì thì cứ nói. Hay tụi tôi biên sổ thiếu chịu nhiều quá?

a Lẩu cảm động:- Hồi nãy “hóa” giận thiệt. Hóa mua bán ế. Lứ bên

kia ít ai tới hớt tóc. Xóm nầy ai cũng nghèo, mua thiếu chịu hoài. Mình gặp nhau, không ai giàu hết. “Hóa” buồn, vẽ cái hình bến Tầm Dương để nhớ ông nội ở bên Tàu! Muốn về bên Tàu một lần, để dành mấy năm rồi mà chưa đủ tiền.

Hai Lượng thở dài, ngóng ra sân. Xa xa, kìa rặng cây mắm xanh rì. Nơi đó, mé biển chót vót, sóng đang gào thét, phù sa tràn vào, diễn tuồng bãi biển hóa ruộng dâu.

- a Lẩu đừng buồn. Bên Tàu thiếu đất làm ăn. a Lẩu qua ở đậu bên nầy. Còn hơn tụi tôi đây, đất nước ông bà để lại nhiều quá mà không chỗ làm ăn! Nay mai, tụi tôi phải dời ra ngoài đất mũi mới bồi kia mà ở. Rừng nầy, Tây đo hết, vô bản đồ để làm rừng “cúp” cho nó...

sơnnam


246

Ờ! Cái hình bến Tầm Dương “lứ” vẽ đâu? Coi thử được không? Coi kỹ một lần nữa.

Bến nước cỏn con. Cây tùng gie nhánh. Vài bụi lau sậy trổ bông, nghiêng mình theo gió. Bức tranh thủy mạc đơn sơ ấy gây cho Hai Lượng mối cảm hoài man mác:

- Ờ, đây nè! “Gió buồn cuốn rủ ngọn vi-lau mà lòng anh đây buồn như vi-lau cuốn rủ”. Bến Tầm Dương đời xưa sao buồn quá vậy, a Lẩu? Ráng vẽ tấm sơn thủy khác cho hợp với đời nay thử coi! Lứ sợ Tây hả? Sợ Tây thì làm sao vẽ cho hay được? Mình là nghệ sĩ nghèo gặp nhau, làm ăn thất bại, cười hát, đầu đội trời chân đạp đất mà!

247

hồn ngưỜI Trong LY rượu

minh họa: Đặng Trí Đức

sơnnam


248

249

TRONG GIaN PHòNG HơI TốI, HùNG CHĂM chú nhìn mấy con số thâu xuất trong quyển số “công nho” làng Tây Yên:

- đinh Văn Mão đóng thuế điền 2 đồng, biên lai số 00217.

- Quách Yến đóng thuế thủy lợi kinh Dài 65 đồng, biên lai số 00218.

- Tu bổ trường làng ngày 21-1-1937, xuất 6 đồng 8 cắc 6 xu...

Chàng buông viết xuống, đi nhanh đến vách để tìm cái bàn toán. Từ hồi nhận chức vụ biện làng, làm việc tại nhà ông Tư đến nay chàng mới sáng mắt: người Trung Hoa bày ra cái bàn toán thật tiện lợi, để sử dụng, khi lắc mấy con toán, âm thanh vang lên đều đều, vui vui.

sơnnam


250

Cái bàn toán treo hơi cao, kế bên tấm lịch. Chàng vói tay lên chợt rùng mình vì từ trong phòng, một bàn tay trắng muốt đưa ra, nắm chặt bàn tay chàng. Chàng suýt kêu to vì ngạc nhiên, vì sợ hãi:

- ai... vậy?Người chủ của cái bàn toán ngà vẫn chưa chịu xuất

hiện. Nàng nói lanh lảnh:- anh này giả ngộ hoài! Hổm rày tôi biết... anh mê

tôi lắm nhưng anh sợ, anh không dám nói ra. Phải vậy không?

Hùng định thần, tìm cách gỡ rối. Cô Huệ, người vợ mơn mởn của ông xã Tư đang trêu ghẹo, thử thách chàng. Huệ là người ở cùng xóm. Năm mười bảy tuổi, hồi năm ngoái, nàng vâng lịnh cha mẹ để làm lễ vu qui, làm vợ ông xã Tư. Ông xã tuổi hơn năm mươi, lớn hơn nàng những bốn chục cái xuân xanh, và ông ta cũng giàu có hơn gia đình nàng gấp trăm lần! Hùng lẩm bẩm:

- Trời! Tội nghiệp tôi, bà ơi.Huệ cười giòn, lú mặt ra, bàn tay nàng vẫn bám chặt

cổ tay Hùng:- Hễ anh kêu tôi bằng bà thì nắm chặt như vầy hoài.Hùng lắc đầu, mấy giọt mồ hôi tươm ra như sương

trên vầng trán đau khổ:- Rủi ông xã về thình lình, chắc ông giết tôi quá!- Bây giờ anh muốn chết hay muốn sống?- Dạ, muốn sống.Mấy ngón tay Huệ như bắt đầu mở vòng vây.Nàng nói:

251

- Sống để làm gì?- Dạ, sống để... làm biện làng, giúp việc cho ông xã.Huệ buông tay xuống cười khanh khách rồi tát yêu

vào má Hùng:- anh này nói dóc quá. Tôi nói cho anh mừng, sáng

nay nhà tôi đi hầu quan chủ quận, tới chiều mới về. Trong nhà, chẳng còn ai. Con nhỏ ở dưới bếp là đứa thân tín.

Dứt lời, Huệ bước ra khỏi phòng. Hùng cầm cái bàn toán, đặt trên bàn rồi ngồi ghế giả bộ như say sưa làm việc. Ngoài hiên, cơn gió nhẹ thổi qua, vô tình đẩy cánh cửa khép lại he hé. Ấm áp quá. Nhưng Hùng vẫn chưa yên tâm. Mấy năm trước, chàng gặp Huệ nhiều lần qua mấy dịp cúng đình làng, hai người cùng nhau trao đồi những cái liếc tình tứ. Thế thôi. Rồi nàng ngoan ngoãn vâng lịnh cha mẹ, làm vợ lão xã Tư. Xã Tư vốn nổi danh gian ác, giết người không gớm tay. Cuộc hôn nhân trái cựa ấy khiến dân làng bàn tán không ngớt. đa số cho rằng Huệ ham tiền, muốn chiếm đoạt gia tài ông xã Tư trong mai hậu. Nhưng lại còn giả thuyết:

- Ông xã Tư có bùa, có ngải, Huệ đã uống nhằm bùa của lão ta chuộc từ núi Tà Lơn huyền bí.

Huệ đứng dậy, bước khoan thai đến bàn giữa, rót tách nước đem lại dâng cho Hùng với dáng điệu trịnh trọng:

- Mời anh... anh nhát quá.Bấy giờ, Hùng bắt đầu tỉnh táo. Bao nhiêu khí phách

bừng sôi mạnh trong huyết quản của chàng trai yêu đời.

sơnnam


252

Huệ là gái có chồng, đang sống trong vòng áp bức của ông chồng già, nghiêm khắc mà nàng còn đủ can đảm huống chi chàng... Nếu ông xã đuổi, chàng đi tìm sanh kế nơi khác và rủ Huệ trốn theo.

Chàng nâng tách nước uống một hơi. Nàng cười:- Thủng thẳng mà uống. Coi chừng phỏng miệng.Chàng đáp:- Chết cũng không sợ, miễn là...Rồi hai người tha hồ trò chuyện, kể lể cho nhau bao

nỗi nhớ nhung uất hận. Nàng an ủi Hùng:- em nói với ba má gả Lan cho anh.Lan là em gái của Huệ, siêng năng hơn Huệ nhưng

kém lộng lẫy hơn. Hùng cau mày:- anh chỉ yêu Huệ mà thôi.Huệ đáp:- anh này bướng quá, lì quá. em hiểu lòng anh từ

mấy tháng nay. Nhưng từ rày về sau, anh nên cẩn thận. Hôm trước, anh vô tình vẽ lại mái tóc của em trên tấm giấy chậm. Chồng em đã chú ý rồi đó...

Từ đó về sau, mỗi dịp ông xã Tư đi hầu quan chủ quận “mỗi tháng hai lần, để nạp thuế”, hai người tha hồ ân ái. Hùng đánh bạo, vào phòng của Huệ, nằm trên chiếc gối thêu rồng thêu phụng bấy lâu chỉ dành cho ông xã Tư.

Huệ càng đẹp, càng xinh thêm.Hùng thỉnh thoảng ca vọng cổ trước mặt ông xã Tư.

Ông xã cười gằn, liếc lên vách, nhìn cái bàn toán treo sát cửa phòng. Và cách cái bàn toán chừng vài tấc là thanh đoản đao bén ngót, mua từ miền cao nguyên.

253

* * *

Hôm ấy, sau khi rảnh việc, Hùng về nhà trọ ở xóm vàm. Chàng đang sờ vào túi, đếm thử mấy đồng bạc chợt nghe tiếng gọi to, phía sau:

- Chú biện!đó là ông xã Tư. Ông ta gọi lần nữa, giọng rắn rỏi

hơn:- Hùng! Mày đứng lại.Nghĩ rằng xã Tư là kẻ đa mưu, chẳng lẽ ông ta dám

giết mình lúc ban ngày, gần xóm đông đúc nên Hùng mạnh dạn đứng lại:

- Thưa ông...- Mày đi đâu vậy?- Dạ về nhà.- Tao hỏi mày đi về... âm phủ hay muốn ở lại dương

gian. Mày nghe rõ chưa?Hai người bước chậm rãi bên cạnh nhau. Hùng chú

ý một điều: ông xã không mang khí giới... gương mặt cau có chứng tỏ ông ta ghen bóng ghen gió chứ chưa nắm được bằng cớ nào cụ thể. để tỏ rằng ta đây là... anh hùng, chàng nói thẳng:

- Tôi đã nói chuyện riêng với... bà nhiều lần, lúc ông vắng mặt.

- Tại sao mày không nói lúc tao có mặt? Chuyện riêng là chuyện gì? Nói thật đi, tao tha tội cho. Tao biết mày quen với gia đình bên vợ tao, từ lâu...

Mấy tiếng “gia đình bên vợ” giúp Hùng tỉnh táo, sáng trí. Chàng xoay sang vấn đề khác:

sơnnam


254

- Thưa ông, tôi quen với gia đình bên ông... Xóm giềng ai cũng biết...

Rồi chàng cố tình ngưng câu nói, chờ ông xã Tư thúc hối:

- Mày muốn làm rể hả? Tao cưới con Huệ, mày tức hả?

Thấy ông xã Tư đã lọt vào quỉ kế của mình. Hùng nói:

- Xin ông đừng nóng giận. Tôi muốn làm rể và khi ông cưới cô Huệ, tôi tức giận thiệt đó...

Rồi chàng dang xa vài bước, thủ thế:- Nhưng... tôi muốn cưới Lan, em cô Huệ. Tôi tức

giận vì mình nghèo túng. Phải chi tôi có chức phận làm được hương thân, hương hào thì đâu đến nỗi thất vọng vì tình.

Ông xã Tư gật đầu từng chập, bán tín bán nghi. Có lẽ thằng Hùng thổ lộ tâm tình chân thành của nó vì Huệ còn đứa em gái khá đẹp mà ông xã toan đem về làm... tỳ thiếp trong mai hậu. Tuy nhiên, câu trả lời của Hùng vẫn chưa đánh tan sự ghen tương:

- Mày nói với vợ tao chuyện gì? Nói mấy lần? Nói tại đâu?

- Dạ, nói nhiều lần. Tôi nhờ cô Huệ trình bày hoàn cảnh tôi với ba má cổ. Tôi muốn nhờ ông giúp giùm, nói vô vài tiếng ngặt tôi chưa dám.

- Ờ... để tao coi lại.đến xóm trên, ông xã Tư ghé vào quán, uống rượu

liên miên, tìm cách ứng phó. Hùng nhanh trí, bơi xuồng

255

thẳng về phía kinh Dài, nơi trú ngụ của gia đình Huệ. Chàng thuật đầu đuôi tai nạn đã xảy ra rồi quì xuống lạy.

Ông hương kiểm Lưu, cha của Huệ ban đầu tức giận nhưng ông nghĩ đến tương lai Huệ, thở dài. Hùng nài nỉ thống thiết:

- Ông xã Tư đa mưu túc trí, dám giết tôi để trả thù, giết cách này hoặc cách khác... Xin bác bình tĩnh giúp đỡ cháu. Cháu hiểu phận mình chưa xứng đáng làm con rể trong gia đình.

Ông Hương kiểm Lưu bỗng giật mình:- Xã Tư bây giờ ở đâu?- Dạ, ổng uống rượu ở quán, tại xóm vàm.- Nguy lắm. Lan ơi!Lan bước tới, khép nép cúi chào Hùng. Ông hương

kiểm day lại Hùng:- Mày đi cho khuất, kẻo thiên hạ sanh nghi.Hùng trố mắt, bước ra về, nghe ông hương kiểm

căn dặn Lan:- Con tới nhà chị Huệ, nói như vầy, như vầy... kẻo

người nói một đàng, người cung khai một nẻo. đi cho gấp kẻo.... xã Tư về trước. À! đem nải chuối cau này, gọi là mượn cớ thăm viếng.

Năm ba hôm sau, Hùng cúi đầu làm việc, chẳng dám nhìn Huệ hoặc ông xã Tư. Thái độ ông ta thật khó hiểu, thỉnh thoảng vào phòng nói chuyện rù rì với Huệ rồi trở ra. Hùng mừng thầm hy vọng tai qua nạn khỏi vì chàng đã đánh lạc hướng xã Tư một cách khéo léo.

sơnnam


256

Xã Tư mở tủ, trao cho Hùng mười đồng bạc. Hùng trố mắt:

- Thưa ông, chưa tới ngày lãnh lương.- Tao cho mày mượn.- Dạ, làm sao tôi có tiền trả lại.Xã Tư nói:- Tao biểu điều gì, mày đừng cãi. Ngày mốt, mày

cưới vợ.- Dạ, cưới ai?Câu hỏi vặn ngược khiến ông Tư càng nghi ngờ. Tại

sao biện Hùng thú thật rằng nó yêu Lan nhưng nó lại không biết... cưới ai làm vợ? Ông ta nói:

- Cưới con Lan. Tao nói với con Lan rồi. Ông hương kiểm Lưu đồng ý. Mày cầm số tiền này may sắm quần áo. Ngày mốt ông hương kiểm Lưu làm đám nói cho mày có thể xuống nhà ổng ăn cơm, ở tại đó để làm rể. Hàng ngày, mày được quyền nói chuyện tình với con Lan. Ban đêm mày... tự do ra vào phòng của nó.

Quả thật ông xã Tư là đối thủ lợi hại. Ông ta xuất ra số tiền ấy để làm kế ly gián khiến cô vợ trẻ nghi ngờ mối tình son sắt của Hùng. Hùng đau xót nhưng chẳng biết nói sao... đôi mắt chàng long lanh ngấn lệ:

- Tôi chưa muốn cưới vợ.Xã Tư cười, đắc chí:- Thằng này lạ quá. Muốn cưới vợ lại không muốn.

Mày giỡn với tao hả? Người ta cưới vợ rồi cười, mày lại khóc hận. Mua sắm quần áo đi. Từ giờ phút này, tao cấm mày nói chuyện riêng với vợ tao, hiểu chưa. Nếu

257

bắt gặp, tao giết mày. Xứ này, thiên hạ nghe oai danh tao quá nhiều. Tao giết bất cứ ai, nếu tao muốn. Tao không sợ ở tù đâu... Và hễ giết kẻ gian thì lương tâm tao không bao giờ ăn năn hối hận gì ráo.

Hùng ngoan ngoãn cúi đầu. Bơ vơ quá. Bỗng dưng, chàng yêu Huệ hơn bao giờ hết. Ngày mốt, chàng làm lễ hỏi Lan. Vô lý quá. Chẳng biết khi hay tin này, thái độ của Huệ ra sao? Xã Tư độc ác thật. Hắn ghen tương, trả thù, bày kế ly gián để giết lần giết mòn cuộc đời Hùng và Huệ.

Nhưng khối óc non nớt của Hùng chưa suy luận, tiên đoán nổi những chuyện sắp xảy tới.

* * *

Ngày mười lăm dương lịch, xã Tư đi hầu quan chủ quận như thường lệ. Huệ nằm rũ rượi trong phòng. Từ khi làm lễ hỏi Lan tới giờ, xã Tư bắt buộc Hùng nghỉ việc mười hôm. Ông ta bảo với vợ:

- em đừng hiểu lầm. anh cho thằng Hùng nghỉ tạm để vợ chồng nó hưởng tuần trăng mật. Sau đó, nó về đây làm sổ sách như trước.

Huệ ngơ ngác:- Mình nói sao? Hùng hưởng tuần trăng mật?- Nó ngủ chung một phòng với con Lan.Huệ đập tay xuống bàn, giận dữ. Xã Tư liếc thấy

sự ghen tương đang hiện rõ trên mặt vợ. Huệ còn yêu Hùng. Huệ không muốn Hùng... nhập phòng với Lan.

sơnnam


258

Ông ta cười gằn:- em giận ai?Huệ lanh trí, tìm được câu trả lời:- em giận tất cả mọi người. Mới làm đám hỏi mà

nhập phòng à? Tục lệ nào cho phép chuyện bất lương đó?

Ông ta đáp:- Tôi muốn như vậy để thằng Hùng khỏi làm chuyện

bất lương khác.Nói xong, ông ta xuống ghe, ra lịnh cho mấy thằng

trạo chèo đi dinh quan chủ quận ở tận chợ Gò Quao.Gian nhà trống trải lạ thường. Hồi lâu, nàng thấy

Hùng và Lan bước vào. Lan rưng rưng nước mắt khi gặp chị:

- Chị đừng hiểu lầm.Huệ vội đóng cửa phòng:- Về đi! Về hết đi! Tao muốn chết.Hùng chạy tới, xô cửa phòng, nói nhanh:- Huệ, em đừng dại dột. Hễ anh nói, chắc em không

tin. Hôm nay, anh dẫn Lan tới đây. Lan sẽ trình bày cho em biết tất cả sự thật.

Bây giờ, Huệ mới bắt đầu yên tâm. Hai chị em Huệ và Lan ôm nhau khóc nức nở. Lan nói nghẹn ngào:

- Ông xã bắt buộc Hùng và em phải ngủ chung một phòng để gây dư luận xấu. Thiệt ra anh Hùng là người tốt. đêm đó, anh Hùng ngủ dưới đất, em thì ngủ một mình trên giường.

259

Huệ nghiến răng:- khổ quá. Tại sao ba má không cản ngăn.- Dạ, ông xã hăm he. Nếu ba má từ chối thì ông xã

sẽ làm lớn chuyện, giết chị lập tức. Ông nói chị tư tình với anh Hùng...

- Chị hiểu rồi... Vợ chồng em về đi!Hùng và Lan vô cùng bối rối. Cuộc thăm viếng này

sẽ làm cho Huệ uất ức đến mức tự tử. Chàng nài nỉ Huệ:- Lan đến thăm để nói sự thật. Huệ à, anh thề chung

thủy, sống chết với Huệ. anh chỉ sợ Huệ thay lòng đổi dạ thôi.

Rồi chàng lau nước mắt cho Huệ. Nàng nắm tay chàng:

- anh nhớ giữ lời hứa. em sợ rằng...- Thôi, em đừng nói nhảm! Lan cứ về một mình.

anh ở lại đây làm sổ sách....khi xã Tư trở về nhà, Huệ và Hùng đều sợ sệt.Mọi khi ông ta về vào khoảng bảy giờ tối. Phen này,

mười hai giờ trưa, ông ta về để làm gì? Phải chăng Hùng và Huệ vừa sa vào cạm bẫy ông ta?

Hùng đứng dậy chào:- ủa! Ông không đi dinh quận sao?Xã Tư vỗ vai Hùng:- đừng gọi tôi bằng ông! Hai đứa mình là bạn rể với

nhau. Cứ gọi tôi bằng anh.Rồi ông ta hạ giọng:- Hay gọi thân mật... bằng thằng, thằng xã Tư cũng

được.

sơnnam


260

Huệ đỡ lời:- Mình nói khó nghe quá. Hay là bữa nay mình uống

rượu nhiều?- Mới uống rượu chút ít. Tôi mới mua được một con

khỉ nên lật đật trở về làm tiệc. Mình ăn thịt khỉ chớ. để Hùng xuống ghe, đem con khỉ lên.

Nói xong, ông xã Tư nắm tay, dắt vợ vào phòng.Ngoài này, Hùng bước lững thững ra sân, xuống ghe

với hai thằng trạo thân tín của ông xã. Chiếc ghe rời bến, vào mương nhỏ khuất lá um tùm.

Xã Tư đem cái ly to lớn để trên bàn nói rối rít với Huệ:

- Máu khỉ uống bổ lắm. Hổm rày, em xanh xao...Huệ trợn mắt. Linh cảm như báo trước điềm không

may:- ừ? Uống bổ lắm.Cánh cửa hé mở. Một thằng trạo bước vào, nâng một

tô rượu đỏ ngầu. Xã Tư cười hề hề:- em uống đi.Huệ nâng tô rượu lên... Trong đáy tô rượu đỏ ngầu,

tanh tanh, dường như ẩn hiện một dáng người... Nàng run rẩy, buông tay. Tô rượu đổ xuống bàn, văng vào áo ông xã.

Xã Tư hỏi:- em chóng mặt hả?Huệ nói gắt:- em muốn mửa. Uống rượu như vầy, dã man quá!

Dã man!

261

Xã Tư hiểu rằng Huệ đang chửi mắng mình. Ông ta nắm tay vợ:

- em buồn mửa thì ra ngoài này... Mửa ở đây, dơ dáy nhà cửa.

Ông ta đưa Huệ đến cái mương sau vườn rồi dắt nàng xuống chiếc ghe, nơi Hùng nằm sóng sượt tắt thở trong vũng máu linh láng.

Huệ chạy trở vào nhà, rút thanh đoản đao - thanh đoản đao treo gần cái bàn toán, ngay cửa phòng. Nàng chờ đợi, đứng nép bên cửa.

Nàng đâm ngay bụng xã Tư rồi đâm vào ngực mình, ngã gục.

Từ đó về sau, thiên hạ đồn rằng Huệ trở thành ma quỉ linh thiêng, gọi là cô Huê, cô Huê ở cây dương đình làng Tây Yên. Huê chính là Huệ, nói theo giọng kỵ húy.

sơnnam


262

263

hương rừng


sơnnam


264

265

SốNG Ở RừNG U MINH Hạ Từ LâU RỒI MÀ Hoàng Mai hãy còn có cảm giác như lạc loài tận đâu đâu, bước chân đi không vướng đất. Ví nàng như cánh bèo rày đây mai đó thì không đúng cho lắm: có lẽ nàng như đóa hoa sen, gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn. Nhưng loại hoa sen thông tục quá, lại thường lọt vào tay phàm! đằng này, bẩm sinh nàng thuộc về một phẩm chất thanh cao hơn.

- Tằng tổ nhà ta vốn họ Trần, nhờ dày công phò Chúa từ Thuận Hóa đến đây nên được cải ra họ Nguyễn. Niên mỗ, ngoạt mỗ, quân Tây Sơn đến mãi tận chốn rừng già này, chúa Nguyễn đành ra khơi tìm nơi cứu viện. Thảm hại thay! Tằng tổ nhà ta tuổi già, nhuốm bệnh không vượt biển hộ giá được, đành cam lỗi đạo quân thần, giả dạng lê dân, nương náu nơi chốn thanh lâm u cốc.

sơnnam


266

Người được phong đến chức ngự y. Gia phổ ghi ghép rành rành, nội xứ này, chỉ dòng họ ta là có gia phổ đó con.

Cha của nàng thường nhắc nhở như vậy. - Là quan ngự y, cớ sao tằng tổ ta không tự chữa

bệnh được. Hẳn là bệnh nan y! Thưa cha... Bao lần nàng ướm hỏi như vậy nhưng không dám.

“Thuộc dòng hoàng phái nhưng sao triều đình không chú ý tới mà ban cho chút bổng lộc?”. đó là nỗi thắc mắc triền miên của nàng khi thấy cha già chuốt tre đan giỏ mà độ nhựt hoặc ngồi buông cán câu bên bờ trúc, giữa trăm bầy muỗi rừng.

Thỉnh thoảng, cha nàng nói khẽ như thanh minh, tự an ủi:

- Hoàng đế đang tức vị thuộc dòng ngụy do tân trào dựng lên. Giọt máu hùng anh của tiên vương này đã bị lưu đày nơi hải đảo Bòn Bon, bặt tâm nhàn cá. Nhận chức hương giáo trong ban hội tề làng khánh Lâm sở tại, chẳng qua là cha muốn bưng bít dư luận. Bổng lộc của tân trào, cha nào màng, chỉ nguyện làm bạn bầu với cây cỏ, gió trăng.

Ngày ngày lớn khôn, Hoàng Mai càng yên tâm tin tưởng nơi dòng máu quí phái của mình. Cội hoàng mai cổ thụ trước sân, há chẳng là một bằng cớ? Bao năm rồi, nó vẫn bền gan khoe sắc khi gió Tết thổi về; vùng U Minh này mấy ai biết thưởng thức giống hoa vương giả lạc loài! Bản Nam Bình réo rắc trong ruột cây đàn thập lục chỉ riêng cho nàng thông cảm đó thôi... Nhưng cơ

267

trời không ai ngờ được, tránh được. Mây đẹp của đỉnh Ngự Bình có khi tan, nước yên lành của dòng Hương thường bị gợn những làn sóng nhỏ. Năm ngoái, năm kia, khi vừa quá tuổi trăng tròn, một buổi chợt soi mặt vào lu nước mưa, nàng bắt gặp cái màu trắng trong leo lẻo của làn da mình. Miệng chúm chím hàm tiếu, nàng vuốt mớ tóc đen huyền; bàn tay ngà đặt trên má đỏ hây hây, mơn man chuyền suối tóc về trên sau lưng gầy. Nhưng... lạ kìa! Hàng chục sợi tóc thi nhau tuôn xuống.

Gió nhẹ thoảng qua; chân tóc đã lấm tấm đung đưa, vướng bận chưa chịu bay đi như còn than van niềm biệt ly vô cớ. Nàng cau mày trở vào phòng, cầm lược, chải kỹ. Nàng toan rú lên. Lược đùa đến đâu là tóc rụng đến đó như lá úa trên cành đến độ gió trở mùa. Nàng e thẹn. Nàng giận dỗi.

Thân phụ nàng - ông hương giáo - chạy tới. Nàng soi gương, không day lại rồi trả lời tiếng rú khi nãy:

- không có gì lạ đâu, thưa cha. Ông hương giáo đã hiểu nguồn cơn. Mớ tóc rối nằm

cuộn đống trên bàn khiến ông xúc cảm, không che giấu được cơn buồn. Chiếc gương mờ soi đôi má ửng của Hoàng Mai, màu ửng đỏ lạ thường, không biến đổi dầu khi nàng sợ hãi.

- Từ hồi tấm bé, làn da của Hoàng Mai mịn quá, bóng quá. Trăm sự đều do đó mà ra...

Ông thở dài, cũng như ông đã thở dài hồi mấy năm trước, tuy gió bấc về không lạnh lắm nhưng Hoàng Mai đòi đốt lửa để sưởi rồi giẫm chân lên than hồng mà cười.

sơnnam


268

đêm đến, ông nghe tiếng rên khe khẽ. Ngỡ là con gái mình nhuốm bịnh, ông đến gọi cửa đôi ba lần. Hoàng Mai nằm đó, tỉnh mà như say, hơi thở hổn hển, đôi mặt úp vào chiếc gối mềm như trốn tránh mấy sợi tơ trăng buông xuống từng hồi, khi gió rạt rào khẽ rung làm hở ra mấy mí lá che trên đầu vách.

Bịnh của nàng ông đoán được, ngặt không muốn nói rõ tên ra: bịnh nan y - bịnh cùi. Ông chỉ khuyên con gái năng đi guốc vì ở rừng này... “phong” nhiều lắm. Quyển gia phổ ngủ từ lâu đời dưới lớp bụi trên bàn thờ được vời xuống, lật ra kính cẩn dưới ánh nến bạch lạp. Hơn trăm năm qua, kiếng họ Nguyễn chưa ai nhiễm chứng ấy, rõ ràng không phải là bịnh di truyền. Ông suy luận:

- Có thể nhà mình đắp nền trên ngôi mộ xưa của ai. Và tự ngày xưa, ai dám chối rằng khu rừng này không là bãi sa trường mà người thắng kẻ bại đều lẫn lộn trong đống xương vô định đã hóa ra cát bụi.

Trang phụ lục thứ sáu của quyển gia phổ thứ nhứt còn thố lộ vài chi tiết khó hiểu, viết bằng chữ nôm:

“Đến Ngạc Ngư Đàm tức Đầm Sấu, Ao Sấu, hơi sông lạnh buốt, chướng khí xây thành. Khách hỏi: loại ngạc ngư (cá sấu), từ đâu lạc vào đầm? Kẻ thổ dân thưa: không ai rõ. Chúng đến đây như án ngữ nẻo đường qua truông quỉ. Nơi ấy, muôn nghìn ma quái như ẩn, như hiện. Lại có loài ong dị thường năng về làm tổ: loại ong này lưng nhuộm ngũ sắc, vượt thiên lý để hái nhụy trăm hoa đem về luyện ngọc. Người phàm chưa ai đến gần được.

269

Chúng không sợ khói, hửi nhằm hơi kim khí ô trược là chúng ào ra như giông tố giết cho kỳ được kẻ ngạo mạn. Quan ngự y họ Trần biết được tin ấy bèn sai quân sĩ bày mưu kế hòng cướp ổ ong nọ, đoạt loại ngọc thiên nhiên hiếm có đem về luyện thuốc trường sinh...”

Tư Lập, tay thanh niên khét tiếng về nghề ăn ong ở xóm Cán Gáo được ông hương giáo mời về nhà, bày rượu thịt thết đãi, đối xử như thượng khách.

Trang gia phổ lại giở ra, đọc nho nhỏ vừa đủ cho Tư Lập nghe. Tư Lập gật đầu.

Trong rừng già này, bên kia ao sấu, thỉnh thoảng loài ong ngũ sắc ấy trở về. Ban đầu chú Tư dùng con dao xương nai mà cạo lấy mật nhưng không hiệu quả. Lần sau, chú mài miếng xương người, dẹp như cây dao, theo ý muốn của ông hương giáo. Ngọc ong đã lấy được, đem về. Chú bán tín bán nghi vì thấy “ngọc” chỉ là mớ nhụy bông quến lại thành ké mà loài ong dự trữ bên góc ổ. Từ đấy, ông hương giáo mời Tư Lập ở luôn trong nhà cho có bạn. Ngày đêm, ông chong hàng chục ngọn nến bạch lạp chung quanh mớ “ngọc” để luyện, hy vọng rằng khi đúng một ngàn ngày nó sẽ trị được bịnh nan y của Hoàng Mai. Tư Lập như không chú ý đến điều vô lý đó, cứ ra vào nhìn trộm hình dáng giai nhân ngồi nằm trằn trọc... Mãi đến hôm nọ, lúc đứng ngắm thẫn thờ cội mai già trước sân, chú nghe hơi thở nào ấm nồng, nhồn nhột sau gáy:

- anh Tư ở đây vui chớ? Nãy giờ em không dám hỏi. Chú nhìn kỹ: không phải là dạng hồ ly tinh trêu cợt,

sơnnam


270

chính là Hoàng Mai, cô gái con ông hương giáo mà bấy lâu nay chú trộm nhớ thầm thương.

Nàng nói tiếp: - Cha của em dặn em gọi bằng anh. Và đừng làm

anh buồn. Chú hiểu ý “À té ra bấy lâu nay ông hương giáo

thương mình”. Chú đánh bạo tìm bàn tay nàng. Nàng lắc đầu:

- em hơi mệt, như vậy... Rồi nàng nâng tay áo lên, thứ tay áo lỏng thỏng quá

rộng quá dài: - anh nắm cái chéo tay áo này, em cũng đủ vui rồi. Cảm động làm sao! Ngạc nhiên làm sao! Một mùi

hôi hám từ trong tay áo bay ra... khi níu cái chéo tay áo của người đẹp, Tư Lập thấy rõ ràng bên trong: ngón tay của nàng rụng mất hồi nào, chỉ có năm cuộn vải nhỏ quấn khéo léo thay thế.

Hôm sau, chú viện cớ ra đi lúc mùa bông tràm nở trắng rực. Chú không thèm làm nghề ăn ong nữa. Hàng trăm tấm kèo bằng cây mun, chú giao lại cho ông hương giáo. Chú về Long Xuyên. Nhưng hương rừng có ma lực quyến rũ. Lúc mới đến thì vui. Ở lâu lại sanh buồn. Xa cách lâu ngày thì đâm ra nhớ không nguôi, không trở lại không được.

Chú lại trở về.

* * *

271

Sông Trèm Trẹm bắt nguồn từ xóm Cán Gáo chảy về phía nam, qua xóm Tân Bằng rồi đổ ra sông Ông đốc, hòa mình vào vịnh Xiêm La.

Thằng kìm nóng lòng, không biết Tư Lập muốn dừng lại làm ăn ở khúc nào. Giây lâu, Tư Lập nói:

- Rừng U Minh còn nhiều bí mật! đừng lo mà. Tao hứa dẫn mày tới chỗ này vui lắm, đừng sợ chết đói. Có tao.

Xuồng dừng lại giây lát nghỉ trưa rồi mái dầm lại tiếp tục khoát dòng nước đỏ ngòm, tuy chảy mạnh nhưng tứ bề gió khuất nên không gợn sóng. đôi bờ quanh co, hoa lá nghiêng mình, giao đầu, bắt tay nhau che kín bóng mặt trời.

khách đi đường ngỡ mình lạc lối trong hang, thứ hang thiên nhiên, bất tận. Có tiếng vượn hú. Từ bên này, con vượn bồng con, nắm sợi dây rau câu, lấy trớn đu mình sang nhánh ở bờ bên kia để hái trái vừng. Trái quá chát, vỏ quá dày, vượn nhăn mặt, bực tức ném mạnh. Trái vừng sa vào giữa lưới nhện giăng hờ, lơ lửng. Lưới rung rinh không đứt hẳn; con nhện hoảng hốt, thả sợi tơ dài sa xuống. Chợt thấy mặt nước, nó toan rút trở lên. Nhưng trễ quá rồi! Con cá bông phóng mỏ theo, táp mạnh. Thằng kìm ngỡ đó là con trăn. Cá lớn bằng cột nhà vảy xanh vảy trắng thêu từng vòng ngời lên khắp thân mình. No mồi, cá lặn sát đáy, lội nhanh. Bầy cá con hối hả di chuyển theo mẹ, hàng trăm con lấm tấm như rắc cườm đầy mặt nước, mất dạng trong bóng mát đằng kia. Bờ sông im lìm, mặt nước thẫn thờ trả lại bóng

sơnnam


272

dáng hiền hòa của cây chồi mọc sát mé bãi: bông vừng buông thõng xuống từng xâu chuỗi hường, chen lấn, nối tiếp nhau như bức mành mành. Nhánh vừng khô cằn, lá vàng rụng như mất hẳn. đôi đọt non nhú lên, mỏng mịn, chưa nhuốm được màu xanh vì thiếu nắng; ở xa, trông như những cánh bướm khổng lồ đang phập phồng, ngứa ngáy, chưa đậu yên chỗ là đã muốn bay.

- kìm, mày biết nước dòng sông này màu gì không? - Ở dưới sông, giống như màu máu bầm. Múc lên

tay thì coi như nước trà pha đậm. Tư Lập day lại: - Hồi xưa có người nói nó giống như cà phê đen.

Ờ... mày uống cà phê lần nào chưa? - Chưa, chú Tư à. - Bán thiếu gì, tại chợ Thới Bình. Dân ở chợ là

người mới tới mua bán lập nghiệp, họ chưa dám đi sâu vô rừng làm ăn như tụi mình bây giờ. Họ nể nang dân phía này lắm.

- Sao vậy, chú Tư? - Vì dân này là dân cố cựu, phá sơn lâm, đâm Hà

Bá mở đường cho họ tới sau làm ăn. Con nhà tướng đi mở đường máu mà!

Tư Lập vừa nói vừa với tay đập sau lưng. Thằng kìm đã hiểu nghĩa mấy tiếng “mở đường máu”. Ba bốn đốm máu đỏ ngời; mấy con muỗi vừa bị đè nhẹp xác.

Nó sực nhớ đến bầy muỗi bu quanh nó mấy ngày rày. Ban đầu, nó bực mình, đập giết thẳng tay, phải buông dầm khiến xuồng lủi vô bờ. Mỗi lần như vậy,

273

Tư Lập day lại: - Cứ bơi lẹ, muỗi cắn ít hơn. Ở lầy quầy mình bị cắn

nhiều mà không đi tới đâu hết. Xuống xuồng để bơi chứ đâu phải để đập muỗi.

Nghe lời Tư Lập, thằng kìm bấm môi chịu đựng. Vài tiếng gà gáy văng vẳng, hưởng ứng nhau phá tan

không khí tĩnh mịch. Vòm cây lần lần trống trải rớt từng mảng, ngưng đọng không chịu trôi theo dòng nước ngày càng chảy hăng. Bên bờ, nước đổ róc rách theo con lạch nhỏ, vỏ tràm trôi lềnh bềnh trắng. Thằng kim nôn nức:

- Tới chỗ nghĩ chưa, chú Tư? - Chưa. Hai doi nữa. Mày nhớ không, hồi sáng tới

giờ mới qua có sáu doi. Hai doi, đường còn xa. Thằng kìm yên lòng vì sẽ

đến chỗ nghỉ trước khi trời sụp tối: - Chú có bà con ở đây hả? Tư Lập cau mày không trả lời, mở gói thuốc ra vấn

hút. đó là gói thuốc mà chú hứa tiết kiệm, để dành hút khi tới nơi.

Thằng kìm đoán chừng Tư Lập đang suy nghĩ nhiều. Chú lẩm bẩm:

- ừ, bà con hay là người dưng, chuyện đó không quan hệ. Nhắc tới tao buồn quá, muốn quày trở lại bây giờ. Nhưng đã tới đây rồi không lẽ lại quay trở về. Tao không muốn kiếm nhà quen. Ở gần xóm đông thì bất lợi, ở xa quá thì cũng hại. Mày tin tao. Tao không dại gì trở lại đây mà tìm cái chết... Ờ, mày họ gì? Mấy ngày rày, tao quên hỏi.

sơnnam


274

- Họ Trương hay họ Trần gì đó, tôi quên rồi. Nghe nói hồi đó ba tôi đổi họ.

- ối! Họ gì cũng được, miễn tới chừng người ta hỏi thì đừng có trả lời lập dập. Nói vậy chớ ai xét hỏi. Tao có quen với vua. Hồi xưa, có người xóm này được cải ra họ Nguyễn cho giống với họ vua... Họ nói vậy hay lắm.

Thằng kìm ngơ ngác hỏi: - Bà con với vua sao lại ở đây? Tư Lập không trả lời. Chú bơi mạnh, mũi xuồng quẹo

vô bờ, phía trái. Vàm mương nhỏ hiện ra. Chú nói: - Mày nghỉ tay đi. Tới phiên tao rồi... Ngồi trước mũi, chú bơi phía mặt vài dầm, rồi trở

lẹ qua bên trái, bơi vài dầm. Xuồng lướt tới ồ ồ. Gặp dây, gặp nhánh cây cản mũi, chú bứt, bẻ rôm rốp. Gặp nước cạn, chú đứng mà chống hoặc quì trên sạp xuồng, ngả mình tới lấy trớn. Thằng kìm vui sướng quá. Lúc này nó khỏe tay, dầu muốn tiếp sức với Tư Lập cũng không được. Mũi xuồng quá nhỏ, nào đủ chỗ để hai người cùng ngồi ngang nhau. Hơn nữa, bơi xuồng theo lối mới này nó chưa quen. Mặt trời sụp xuống thấp, rọi thẳng từ trước mặt. Con rạch quá nhỏ, uốn ngoằn ngoèo như ruột ngựa nối liền qua những lung, bàu, tròn tròn méo méo như hình mấy cái bao tử, gan, lá lách... Sậy mọc khỏi đầu.

Hương rừng ngào ngạt, mùi hương xa lạ nhưng rất quen thuộc. Thằng kìm hít mạnh để hửi cho kỹ, để nhớ rõ nhưng nhớ mãi không ra. Chợt ngẩng đầu lên, nó trố mắt. Rừng cơ hồ không còn chiếc lá nào cả! Trên hàng

275

vạn nhánh to nhánh nhỏ, bàn tay thần nào rắc lấm tấm hàng hà sa số đợt bông gòn, không phải riêng trước mặt mà khắp các tứ phía. Rừng sáng lạng, ai dám nói rừng là âm u? Bông kết oằn sai, mịn màng, trắng tuyết; đài, cánh đâu không thấy chỉ thấy toàn là nhụy ngọt.

Nó buột miệng: - Rừng cây gì vậy? Chú Tư. Tư Lập day lại, cười vang: - Thằng quỉ! Hửi mà không biết mùi mật ong sao?

Tràm chớ giống gì! Muôn ngàn hũ mật ong của trời ban xuống cho trần gian còn treo lủng lẳng như mù sương trên nửa lừng đó. Hửi vô thì say. Say thì không tỉnh được. Có người toan dùng nó mà luyện thuốc trường sinh, từ trăm năm nay...

* * *

Tư Lập ngâm mình dưới bưng nãy giờ khá lâu rồi. Nước dâng lên nửa ngực. Hai tay chú quậy dưới bùn, chân bò tới lui, bọt nước sôi ùng ục. Chú rút lên một cây búa to tướng, nói huyên thuyên:

- Nó còn nguyên, mới tinh. Bộ trái đất xoay tròn sao mà! Hồi năm ngoái tao nhớ rõ ràng, nhận ở gần gốc tràm bên kia. Bây giờ nó chạy qua bên này. để tao rửa sạch cho mầy coi. Cam đoan không có một bợn sét, khuất dưới lớp bùn non, mưa nắng không sao thấu tới. Sét ăn hư hỏng là khi nào mình giữ không kín. Lòng người cũng vậy... Mày chưa hiểu hả?

Thằng kìm thật tình không hiểu câu nói lắt léo của Tư Lập. Nó không cần tìm hiểu. Cây búa khiến nó ngạc

sơnnam


276

nhiên hơn: cán dài cỡ năm tấc. lưỡi cao hơn hai tấc, bề ngang lưỡi búa trên một tấc rưỡi, lớn như mấy cây búa mà các ông tướng hát bội thường vác ra khi đánh trận.

- Cầm thử coi nặng không? Tay anh hùng mới cử nó được. Tạo ra lúa gạo, xuồng chèo là nhờ nó. Nên nhà nên cửa, nên đất nên vườn, nên chồng nên vợ, xưng hùng xưng bá cũng nhờ nó.

Tư Lập nói tiếp: - đói bụng chưa? - Hơi đói. Nãy giờ tôi lưỡng lự; gạo còn chừng hai

nắm, không lẽ nấu cháo. Hay mình kiếm nhà nào mượn đỡ.

- Mượn gạo mà ăn, xưa quá! Ở xứ này, tao không muốn gặp mặt ai hết. Con người ta chết... không phải vì thiếu gạo. Tới lớn, mày hiểu câu nói đó. Bây giờ đi với tao tìm nhà quen, bảnh thì mày đi trước một lần coi!

Nói vậy chớ Tư Lập bước trước, đạp lên choại, lên dớn nghe sột soạt. Thay vì đi thẳng lại phía rừng tràm trắng tinh, thơm ngào ngạt, Tư Lập quẹo về phía rừng thấp lè tè, cây cối mọc so le hỗn loạn. Bùn non ngập mắt cá. Muỗi bay lợn cợn, vướng vít dưới chân cây còn u tối. Tư Lập khuyên nhủ:

- Ráng chịu cực! “Lô” rừng tràm đằng kia là của người ta. Rừng chồi phía này mới là của mình. Vắng hai năm nay, tao ngán rồi, không muốn nhớ lại cái mùi nhụy tràm.

- Sao vậy? - đừng hỏi nữa. Tao muốn lánh mặt người quen.

277

Mai chiều, có lẽ mình qua nơi khác. Gió thổi hiu hiu, buồn quá.

Tư Lập thẫn thờ đôi mắt bỗng nhiên khoát tay, ra dấu im lặng. Chú ngồi nép xuống. Thằng kìm cũng bắt chước, cúi đầu, ái ngại. Tư Lập cầm tay nó nói khẽ:

- đừng động đậy, thở nhè nhẹ. Nó kìa... Thằng kìm ngớ ngẩn, liên tưởng đến thứ tai nạn

khủng khiếp: - Co... ọp hả? - Nói bậy xui xẻo! Ong mật. Và nó định thần khi Tư Lập nói rõ thêm: - Ong mật... đi ăn bông. Bay rề qua rề lại, thấy chưa,

thấp chủn trên đọt sậy kìa. Thằng kìm mừng rỡ: - Ngộ quá! ổ nó ở đâu đây, hả chú. Làm sao kiếm

được? Ý! Nó lớn bằng hai con ong ruồi. - Om sòm cái miệng! Về chống xuồng lại đây mau,

tao chờ! Nhớ cái hộp quẹt máy. Thằng kìm hối hả làm y lời. Trở lại chỗ cũ, nó chợt

nghe tiếng “hì” ở phía sau rừng tràm. Té ra nãy giờ Tư Lập lội tắt qua mương đi lại đằng ấy.

Chú vội ngồi lên xuồng, chụp lấy cây dầm, hờm sẵn: - Bậy quá! Nó “đi bông” tới đây rồi mất dạng. Chờ

một hồi nữa coi. - đi bông là gì? Chú Tư. - Là đi hút nhụy bông... kìa mê quá!

* * *

sơnnam


278

Một con ong rồi hai con ong bay qua sát ngọn cỏ, lưng ngời những rằn xanh đỏ, hai chân sau quặp lại kẹp hai đốm vàng sậm mà thằng kìm đoán là nhụy bông. Ong vừa qua khỏi chừng mười thước. Tư Lập hối hả bơi xuồng theo. Nhưng hai con ong nọ lại đáp xuống, mất dạng. Chú nói:

- đây là trạm thứ nhì của tụi nó. Rán chờ chút nữa. Chém chết tao cũng ăn được ổ này.

Sau đôi ba lần theo dõi rồi dừng lại như vậy, Tư Lập bỗng cười vang, múa men tay chưn như đứa trẻ thấy kẹo. Hàng trăm con ong bay chập chờn trước mặt, đáp xuống, vọt lên cao, không dời chỗ. Chú ngóng xem hướng gió trên ngọn cây, ra lịnh cho thằng kìm đứng yên rồi chú đi khuất, chập sau mang về một nắm rễ cây gừa.

Hộp quẹt bật lửa lên. Nắm rễ gừa ngún cháy, khói bay đều. Chú nói nhỏ:

- đi theo tao, đừng chạy bất tử nghe! Chú phồng má thổi mạnh, khói tung bay mịt mù

chưa tan là chú thổi thêm một lần nữa, chân bước nhanh tới. Hiển hiện sau một lớp khói mỏng kia, vật gì lạ thường như một trái cây khổng lồ, lớn bằng cái nia, đen ngòm, rực rỡ như nạm muôn ngàn hột thủy tinh chấp chóa...

Thằng kìm há miệng: - ổ ong hả? Ong đâu hết rồi? - Cả triệu con kết lại, nằm sắp lớp đen ngời, chớp

cánh lia lịa đó. không thấy sao! ổ ở bên trong. Lên xuồng đi. Rủi bề gì tao với mày thối lui, lặn dưới mương, úp chiếc xuồng này lại mà che...

279

Tư Lập cầm nhánh cây khô gạt vào ổ; ong rớt xuống cỏ từng mảng, lần lần tan ra. ổ ong khoe màu trắng tinh như sáp treo trên khúc cây gác nghiêng; cây kèo.

Chú quát: - Chống xuồng lại. Tao với mày khiêng nguyên cái

ổ xuống. Dầu sao mình cũng mang tiếng ăn cắp của thiên hạ rồi.

đặt dưới xuồng, ổ ong nức ra, mật vàng tươi chảy đọng vũng. Tư Lập chụp cây dầm, bơi trối chết, lướt qua sậy, qua năn. Thằng kìm cúi đầu sát ván, nhắm mắt, e nhánh hai bên quật nhằm. Nó cười tươi khi thấy mái chòi hoang hiện ra trước mặt. Tư Lập trao cây dầm cho nó thò tay xé tàn ong:

- Trời ơi! Tao ăn cắp... của tao. - Chú nói gì? - Miếng kèo bằng cây nhum. Hồi năm ngoái tao

gởi lại cho người quen. Chữ “điền” tao khắc rành rành. Cây rừng chuyển răng rắc. đâu đây có tiếng chửi

thề ỏm tỏi, xen vào những tiếng dầm khuấy nước. Tư Lập cau mày.

- Họ đi theo dấu bắt tụi mình. không khéo lại xảy ra đâm chém, uổng mạng. Nhiều khi họ mạo nhận là của họ để hăm dọa mình. Lát nữa, mày đừng yếu bóng vía... Cứ cãi lại cho tao.

Thằng kìm giựt mình: - Chú đi đâu? Một mình tôi không dám... - Tao núp sau hè. Họ tới kìa! Cầm búa lên! đụng

độ thì ta ra ăn thua.

sơnnam


280

Nhanh như chớp, Tư Lập rút lui, ngồi khuất sau bụi mật cật. Thằng kìm nhìn trước mặt. Hàng cây rung rinh, rẽ ra. Một người vạm vỡ cầm búa, bước tới:

- khôn thì chịu tội. Thằng kia, mày ở xóm nào tới? Thằng kìm cố giữ sắc trầm tĩnh: - Tôi ở đây, mần ăn... - Ăn cắp chớ mần ăn? Tao theo dấu tụi bây nãy giờ.

Công trình mấy tháng nay tao tạo sẵn để mày hưởng! đã ăn cắp rồi còn gỡ luôn tấm kèo, chẳng khác nào ăn trộm rồi đốt luôn nhà của tài gia.

- Tôi không biết gì hết... - Chém chết mẹ chớ không biết... Lưỡi búa của khách hươi lên. Thằng kìm cũng nâng

cây búa một cách vụng về. khách nhìn nó, ngạc nhiên rồi nhìn cây búa:

- Mày ăn trộm búa nữa hả? Ráng mà đỡ. Nè! Hoảng hốt, Tư Lập nhảy ra, nắm cườm tay người

khách lạ: - Tao ở nhà ông hương giáo ngày xưa đây mà. Chú

mày đến sau nên không biết rõ tao là ai. khách trố mắt: - Trời cậu Tư. Về hồi nào? Trời... nãy giờ thấy

cây búa, tôi hồ nghi là của cậu. Sao không lại thăm cô Hoàng Mai?

Tư Lập vuốt mồ hôi trán: - Thôi! Về đi. Nhắn với ông hương giáo rằng tối

nay tao tới.

281

khách nói: - Buồn lắm! Cô Hoàng Mai yếu nhiều. Tư Lập thở dài: - Vậy hả? đừng nói nữa. Về trước đi. khách rút lui. Tư Lập nói ngậm ngùi: - Trốn mà không khỏi. Trốn Tây tà là chuyện dễ;

trốn người quen là chuyện khó hơn. Ta ăn cắp tổ ong khi nãy làm chi? Nghề ăn ong có nghiệp chướng... đây là tổ ong cuối cùng của tao trong nghề...

Thằng kìm hỏi: - Sao vậy? ai đau nhiều vậy chú? Cô Hoàng Mai

là người bà con... - Bà con không phải bà con. Người dưng không phải

người dưng. Tối nay mày thay mặt tao, lại đó mà thăm ông hương giáo. Phần tao, tao phải xa rừng này. Ở lại đây, mày có dịp học khôn. đừng buồn. để tao nói lại đầu đuôi sự tích, hồi năm trước.

* * *

Nghe xong thằng kim đi từng bước chậm rãi đến nhà ông hương giáo. Câu chuyện tình của Tư Lập hãy còn lãng vãng trong trí nó. Gió chiều nhẹ thổi. Mùi bông tràm ngào ngạt. Nó nhìn từng gốc cây, từng tiếng lá trở mình mà khoan khoái trong lòng. Rừng U Minh này đối với nó cơ hồ không còn gì là bí mật khó hiểu nữa.

đến nhà ông hương giáo, nó được thiết đãi cơm nước tử tế. Nó nói dối rằng... chừng lát nữa Tư Lập sẽ đến.

sơnnam


282

Nhưng Tư Lập có đến đâu! đêm đó, nó được nằm ngủ trên ván gõ, trải chiếu bông, giăng mùng rộng rãi. Nửa đêm, nó chợt tỉnh vì ánh đèn chói mắt.

Ông hương giáo nói: - Chú em thức hả? kìa! Trên bàn thờ, từ bao năm

rồi, tôi luyện “ngọc ong” để trị bịnh. Bịnh gì, chắc chú Tư nói sơ cho chú em hiểu rồi. Tôi buồn quá. Tư Lập không trở lại nhà này nữa đâu. Chú em cứ nói thiệt. Phải vậy không?

Thằng kìm nói: - Dạ cháu không biết. Chú Tư không nói rõ... - Ta hiểu lắm. Dù sao, trở về lần này, Tư Lập cũng

đã tỏ ra có nghĩa! ai nỡ câu thúc chí trai của mình trong một xó để đổi lấy chữ nhàn? ai nỡ bõ cái danh dự để mua chuộc một chức tước quý phái huyền ảo. Từ xưa, tằng tổ của ta cũng vì khí khái ấy mà phò Chúa, xiêu lạc đến đây! Bây giờ ta yếu lắm rồi. Dầu muốn bắt chước Tư Lập, ta cũng không còn sức lực để bắt chước. Gia thế của ta, thiên hạ đã rõ. Câu thúc Tư Lập ở mãi tại đây chăng? Ta chỉ là người hương giáo, quyền hạn gì? ừ! Tội là tội cho Hoàng Mai. Năm nay, nó ngồi một chỗ, không còn đủ sức mà ra thăm cội hoàng mai trước ngõ như hồi Tư Lập biết.

Sáng hôm sau, thằng kìm từ giã ông hương giáo rồi đến ngồi bên mé rạch. Bông vừng tươi thắm, cây cối hai bên bò giao đầu lại, mát mẻ. Nó chờ đón bất cứ xuồng ghe ai, đi về đâu cũng được, để quá giang. Sau lưng nó, trên thềm nhà, trong bóng mát, hình dáng của

283

Hoàng Mai với đôi mắt và mớ tóc trùm kín trong chiếc khăn. Chiếc tay áo của nàng lòng thòng che khuất mấy ngón tay, từ từ nâng lên như tiễn đưa một hình bóng...

sơnnam


284

285

Kho vàng


sơnnam


286

287

NĂM Tự LÀM NGHỀ MUa BÁN NỒI Ở CHợ Sóc Xoài, nổi danh giàu có nhứt nhì trong vùng, vào khoảng năm 1940. Ông ta giao thiệp rộng, hễ ai cần dùng tiền bạc thì cứ đến gặp mà mượn, mượn có ăn lời. Ngoài ra, ông ta sẵn sàng đi xa. Nếu người nào đó muốn cầm cố nhà cửa ruộng đất, tánh ông rất kỹ lưỡng, khi làm ăn thì xem tận nơi, điều tra khéo léo cho biết đất cát, nhà cửa ấy do ai làm chủ? Phải trưng ra đủ thứ giấy tờ, làm giấy đem cho hương chức làng thị nhận.

Một buổi tối, đâu vào khoảng hai giờ khuya, ông đang ngủ thì chợt nghe có tiếng cãi vã dưới bến. Hai người nọ cãi qua cãi lại, ban đầu to giọng, về sau thì rất nhỏ. đó là điều kỳ lạ khiến ông lồm cồm ngồi dậy để theo dõi:

Một người nói:- Tôi chắc mà. Mấy ông thầy địa lý kéo nhau tới

sơnnam


288

núi Ba Thê. Họ đi suốt ngày chung quanh núi. Ngu dại gì mà họ đi như vậy!

Người kia đáp:- Mình đi săn vàng chẳng khác nào mò kim đáy biển.

Dân núi Ba Thê ngu dại gì để cho người khác tới chia của. không đủ cho họ chia...

- Tôi biết chắc rồi. Ở dưới chân núi chớ không phải ở trên sườn núi. Một cha nội ở xóm tôi từ núi Ba Thê về, làm giàu, mang theo một cái mão bằng vàng ròng, nặng hơn một kí-lô.

- Thấy không? Hay là nghe đồn đãi?- Tôi không thấy cái mão bằng vàng nhưng tôi thấy

hắn ta cất ngôi nhà ngói. Ngôi nhà cất chưa xong thì hắn lại trở vô núi Ba Thê, từ hai ngày rày. Tôi theo dõi, thấy xuồng hắn ta quẹo qua ngã ba nầy.

Ông Năm Tự chú ý nghe tiếp, nhưng hai người này bàn bạc với nhau nhiều chuyện quá xa xôi: nào là hùn vốn để mướn người đào đất, nào là cách thức canh phòng đừng cho người lạ mặt theo dõi. đại khái, họ tính mướn nhân công đến chân núi để cuốc đất, theo kiểu cuốc đất trồng khoai. khi nào gặp vàng thì họ sẽ giết mấy người làm công ấy, giống như hồi đời xưa, mấy ông bạo chúa xây xong lăng tẩm là giết tất cả thầy thợ.

Hai người ấy bơi xuồng ra đi, khi bìm bịp kêu nước lớn. Trên nhà, ông Năm Tự cứ thao thức, chờ trời sáng. đây không phải lần đầu tiên mà ông nghe nói về kho vàng vô chủ ở núi Ba Thê. Ngọn núi nầy không cao cho lắm, nằm trên cánh đồng không mông quạnh khoảng giữa chợ Rạch Giá và chợ Long Xuyên, gần núi Sập.

289

Trên núi, còn vài ngôi chùa Miên. Năm ngoái, ông Năm Tự đến núi một lần để xem giá cả đất vườn. Một người bạn muốn bán lại cho ông vài mẫu vườn, sát chân núi. Ông Năm đi ngang qua công sở, thấy một pho tượng Phật xưa, bốn tay, tạc bằng đá... Ngoài ra, rải rác trên sườn núi còn vài cái am nhỏ, thờ nhiều pho tượng khó hiểu, như kỳ lân mọc cánh, con bò quì bốn chân, mặt bò giống như mặt người. Thiên hạ đồn đãi rằng mấy chục năm về trước một ông bác vật người Pháp đến núi Ba Thê đào vàng, gặp cái hang sâu thăm thẳm, ăn thông ra ngoài biển khơi. Ông bác vật xuống thử, được người tu hành nào đó căn dặn vài lời... khi trở lên, ông bác vật nọ hoảng sợ, về Sài Gòn không dám tiết lộ bất cứ điều gì, vì dường như đã bị hăm he: nếu thất hứa, ông ta sẽ hộc máu chết tốt.

Ông Năm Tự đến núi Ba Thê ngay trong ngày hôm sau. Dưới chân núi, lúc bấy giờ là mùa nước lụt, chỉ có mấy gò đất nổi lên, lúa sạ gặp nước cứ dâng lên cao. Hàng trăm con trâu đang gom lại trên năm bảy cái gò sát chân núi, khung cảnh trông khá lạ lùng, hùng vĩ. Mấy người chủ trâu ở mấy làng lân cận không tài nào tìm đủ cỏ cho trâu ăn; nước ngập, cỏ không sống được. Họ giao cho một người chủ thầu lãnh trách nhiệm giữ trâu trong mấy tháng nước lụt, đưa bầy trâu đến nơi cao ráo, ở núi Ba Thê hoặc vùng Bảy Núi. Tới khi nước giựt xuống thì đem trâu trở về làng, trả cho chủ cũ.

Linh tính như báo trước với ông Năm Tự rằng mấy gò đất cao ráo nầy có thể là nền nhà, nền chùa từ cả ngàn năm về trước, nếu đào lên thì gặp vàng. Ông lại

sơnnam


290

gần mấy đứa bé chăn trâu để làm quen. Chiếc xuồng của ông vừa cặp vào là bọn trẻ reo hò:

- ai vậy? Cho tụi tôi tiền bạc phải không? Tụi tôi là vua xứ nầy. Muốn ăn cơm thì đưa vài cắc, tụi tôi làm tiệc cá lóc nướng đất sét. Ngon lắm.

Ông Năm Tự đáp:- Cám ơn mấy em. Bác đi kiếm mấy người quen.

Hồi sáng tới giờ, mấy em gặp chiếc xuồng nào tới đây không?

Dụng ý của ông Năm Tự là dò xét bọn người mà ông gặp hồi tối, tại chợ Sóc Xoài. Nhưng mục đích chánh của ông vẫn là tìm hiểu bọn trẻ quá ranh mãnh nầy. Bọn chúng sống với nghề chăn trâu từ nhiều năm, di chuyển hàng trăm cây số ngàn, không thua người lớn về kinh nghiệm trường đời. đứa bé chăn trâu lớn tuổi nhứt lên tiếng:

- Cho tiền thì tụi tôi chỉ cho! Họ muốn làm quen, họ vô phép quá. Họ gọi tụi tôi bằng tụi bây, hăm he rằng trâu ăn cỏ trên đất của họ, họ có thể đuổi bất cứ lúc nào. Nhè tụi tôi mà họ rung cây nhát khỉ chớ!

Ông Năm Tự nhìn kỹ thằng bé nọ. đúng là đứa lanh lợi, trán cao, tóc dựng đứng như rễ tre, cánh tay có xăm vài chữ nho. Lúc nầy, tốn tiền bao nhiêu ông cũng không tiếc, may ra ông được ít nhiều vàng bạc, bằng không thì cũng được ăn vài bữa cơm ngon lành.

- Một đồng bạc, xài tạm đủ không? Ngày mai tôi trở lại ăn cơm.

Thằng bé nói:- Bữa nay ông ghé lại đây ăn cho vui, chớ tôi không

dám nhận tiền trước.

291

Ông Năm Tự đáp:- Vậy thì chiều nay bác trở lại, bây giờ bác còn lên

núi để lo công chuyện làm ăn khác.Thằng bé chăn trâu đã hiểu người khách lạ muốn

điều gì rồi. Ba năm qua, mỗi lần đem bầy trâu tới chốn này, luôn luôn nó gặp nhiều người đến tìm vàng. Bọn này không bao giờ nói thẳng ý định, cứ làm quen với nó rồi viện lý do vu vơ rằng đến tìm vài con trâu thất lạc, hoặc tìm vài đọt sậy, đem về làm thuốc trị bịnh trâu mắc toi. Thằng bé theo dõi, thấy họ đến gốc cây thị, trên giữa gò đất để tìm vài cục gạch. đó là loại gạch lớn gấp ba, gấp bốn gạch dùng để xây nhà ngày nay. Vài người đào thử, nhưng thất vọng, vì đất trên gò quá cứng, toàn là gạch với đất sét, xen vào đó là đá xanh, từng cục đá nhỏ, đập sẵn tự thuở nào.

Ông Năm Tự đưa ra một đồng bạc. Thằng bé tỏ dấu cảm động, nhận tiền rồi tự giới thiệu:

- Tôi là thằng đống, mỗi năm mỗi tới đây. Chủ tôi là tằn khạo Bảy, đang uống rượu trên núi với mấy người bạn nào đó. Làm chủ thì khỏe hơn làm công, đời là vậy!

Ông Năm Tự buột miệng:- ừ, mầy là thằng đống, tao tin mầy lắm. Mầy biết

tao tới đây để làm gì không?Thằng đống cười hề hề:- Sao không biết, nói ra kỳ quá. Nói vậy là ông hiểu

rồi. Ông cũng như mấy người hồi sáng...- Nghĩa là sao? Họ tới đây làm gì?đột nhiên thằng đống nhìn về phía bên trái nói khẽ:- Ông ơi, họ tới đó. Tôi chỉ tay cho ông thấy.

sơnnam


292

Ông ăn xài rộng rãi với tôi thì tôi đối xử lại đàng hoàng. Ông đừng nói gì hết. Quả thiệt thế gian nầy thiên hạ ham tiền bạc, tới mức điên khùng.

- Họ ở đâu?Thằng đống nói:- Xin lỗi ông, hồi nãy tôi nói một lần rồi, tôi là vua

xứ này. Cãi lời tôi thì ông thua họ đó. Bây giờ, ông ngồi xuống, đừng cho họ thấy.

Ông Năm Tự thầm phục sự lanh lẹn của thằng đống. đằng kia, sát bên gò, một chiếc xuồng nhỏ đậu lại. Gò khá rộng và cao, lau sậy mọc khỏi đầu người, bầy trâu di chuyển tới lui, thỉnh thoảng vài cặp sừng nhô lên. Dưới xuồng có hai người. Dường như họ nhìn về phía thằng đống và ông Năm Tự rồi cho xuồng quẹo về bên trái, khuất dạng. Thằng đống nói khẽ:

- Tôi thấy rồi. Bọn này cầm dao, cầm búa. Xứ này của tôi, chẳng lẽ họ dám ăn thua với tôi. Võ nghệ thì thua họ, nhưng tôi lựa con trâu cồ mạnh khỏe nhứt để đuổi họ. Con trâu này thường nổi cơn điên, chỉ một mình tôi khiển nó nổi thôi. ai phá, tôi cho trâu chém đổ ruột. Dao búa không ăn nhằm gì ráo...

Tin vào tài trí của thằng đống, ông Năm Tự chạy nhanh theo, đến phía giữa gò, nơi có một cây to, cành lá thưa thớt mọc nhô lên. Thằng đống vạch lau sậy thật gọn, ít gây tiếng động, nhờ vậy mà ông Năm Tự bước dễ dàng. Nó dừng lại, ngồi xuống rồi nói:

- Tụi nó không hơn tôi đâu. Tôi biết là tụi nó tới chân núi, hỏi thăm mấy ông thầy địa lý, mấy ông thầy bùa, thầy ngải rồi lò mò tới. Tụi nó vác búa, vác dao là để...

293

Phía trước, lau sậy ngã xuống nghe rôm rốp. Thằng đống nằm mọp sát đất để che khuất thân hình, ông Năm Tự cũng bắt chước thằng đống, cố ý xem bọn người nọ bày trò gì? Theo sự suy luận của ông thì chuyện kho vàng chưa đến nỗi hoang đường, gò đất cao ráo này rất có thể là nền của một ngôi chùa xưa, bằng cớ là còn một cây thị cao lớn mọc giữa gò đất, quả là cây thị do người xưa trồng để lại, cây thị ít khi mọc hoang, trơ trọi giữa nơi đồng không mông quạnh. Cây mọc không sung sức cho lắm vì đất quá xấu, có khi là mọc trên đá cũng không biết chừng.

Hai người nọ đến gần gốc cây thị. Chưa chi ông Năm Tự đã lo sợ, rủi gặp họ, làm sao ông trả lời! đành rằng “người đời muôn sự của chung” nhưng rình rập là hành động tiểu nhân, hèn hạ. Ông nắm tay thằng đống, nhưng nó day lại với nụ cười, tay làm dấu hiệu như khuyên ông Năm Tự nên nằm mọp sát mặt đất.

Người thứ nhứt nói:- Gặp rồi. đây là đền xưa, còn mấy cây cột rành rành.Người thứ nhì chửi đổng vài tiếng:- Hay là tụi nó đào đất lấy vàng hết rồi? Cái thằng

cha ở xóm Sóc Xoài coi vậy mà nguy hiểm lắm. Mình mướn người đào thử, khi tụi con nít chăn trâu dời qua xứ khác.

- Mặc kệ. Tôi nghe chắc chắn rằng cái mão bằng vàng xuất hiện ngay tại gốc thị.

Người kia trả lời:- Nói láo vừa vừa nó! Tại sao người ở trên núi không

xuống đây mà đào? Họ ngu dại gì để cho người xứ xa tới chia của!

sơnnam


294

- Tới đây để cãi sao chớ? Người núi Ba Thê quá mê tín dị đoan, họ không dám lục lạo vì sợ kiếp sau đầu thai không được. đào vàng là ăn cắp của Trời Phật. Mình thử chặt một khúc cây nầy xem sao? Lạ quá, cây gì thịt đen thui mà lại cứng như sắt. Nếu thần thánh không quở phạt, ngày mai mình trở lại.

Hai người nọ bèn hươi búa, hươi dao mà chém vô gốc cây nghe bôm bốp. Nằm trong lùm sậy, ông Năm Tự thích chí vô cùng vì chuyến đi nầy thật hữu ích. Hai người này đúng là bọn người đậu ghe ở dưới bến, đêm rồi. Họ nói chuyện thật tình? Hay là họ cố công đóng kịch để gài bẫy? Biết đâu họ muốn thử thách oai lực của thần thánh trước khi họ mướn nhân công, đào đất lúc ban đêm. Có thể là họ biết ông Năm đang rình. Nhưng họ đã mang theo nào dao, nào búa, trước khi đến đây. khi ông tới, gặp thằng đống thì họ ở trên núi chẳng lẽ thằng đống ăn tiền của họ rồi ra lịnh cho thằng bé nào đó lên núi, báo tin cho họ tới đây để giả vờ cho ông lạc hướng?

độ nửa giờ sau, hai người nọ trở về. Thằng đống đứng dậy trước, nắm tay ông Năm mà kéo mạnh. Ông Năm thấy họ đang vác trên vai hai khúc cây đen đúa, đúng là hai khúc cột nhà xưa trên gò. Thằng đống nói:

- Mấy thằng đó làm chuyện khùng điên. Già rồi mà còn ngu dại.

Ông Năm hỏi:- Sao vậy?- Thì hồi xưa ở đây có chùa, có miễu, điều đó thiên

hạ đều biết. Chặt hai khúc cột đó làm gì cho thiên hạ ghét!

295

Tôi nói xứ này là xứ của tôi, ai làm gì thì cho tôi biết. Con nít chăn trâu là con cháu vua Thần Nông mà. Phải không có ông thì tôi đã cho trâu rượt tụi nó một phen, trâu chém cho lòi ruột.

Bỗng nhiên mà ông Năm Tự nảy ra một quyết định táo bạo: thay vì trở về Sóc Xoài, ông muốn ở lại đây một đêm để theo dõi hành động của hai tên nầy. đúng là bọn chúng bố trí sẵn sàng để khiêu khích, làm hại ông. Dầu sao đi nữa, bọn chúng cũng biết ông đang có mặt tại gò đất này rồi. Chạy trốn là hèn nhát. Ông thở dài, bóp trán để nhớ kỹ mặt hai tên nọ. Bốn năm trôi qua, từ khi ông tới chợ Sóc Xoài để làm nghề buôn bán. Ông chưa lường gạt ai số tiền nào quá lớn, chưa phá hại gia cang của ai cả.

Tư Hí và Lục Che là hai người đã ôm ấp giấc mộng trở thành bá hộ, nếu may ra tìm được kho vàng. Quê quán ở Châu đốc, trước đây hai năm, họ đã đi tận Tà keo bên Cao Miên để mua bò, chuyến đi chuyến về họ đều ghé núi Ba Thê, nghe nhiều ông lão bàn chuyện tìm vàng. Họ đã làm quen với bọn trẻ chăn trâu, ngắm nghía mấy cái gò đất khá cao chung quanh núi. Họ bàn cãi với nhau đi đến kết luận rằng đó là những gò nhân tạo. Gò đất thiên nhiên luôn luôn có cát, có đá trái lại, nơi đây chỉ là đất bùn, là gạch. Lũ trẻ chăn trâu thì bình thản vui đùa, bảo rằng không thấy có món gì quý giá khác thường, trừ mấy cây cột đen đúa, cứng như sắt, gần bên cây thị còi cọc.

Chuyến nầy, họ muốn làm ăn, với số vốn rất ít. Nghe đồn rằng ở chợ Sóc Xoài có ông Năm Tự là người

sơnnam


296

siêng năng, tham lam và nhiều vốn, họ cố ý ghé xuồng tại bến, nói chuyện với dụng ý để cho ông Năm nghe, để rồi khi kho tàng bị phát giác là họ sẽ dùng vũ lực để loại ông, hưởng một mình. Trong năm ba đêm chắc chắn là đào xong.

Lục Che nói huyên thiên:- Năm Tự mắc mưu bọn mình rồi, thấy chưa? Hồi

tụi mình đốn cột ở gần cây thị, ông ta theo rình với thằng bé chăn trâu.

Tư Hí là người trầm lặng nên cằn nhằn:- Mình nên làm cách nào cho ông ta tới rình ở trong

chòi, mình nói chuyện cho ổng nghe lén. Sau đó, ổng sẽ hăng chí, mướn tụi con nít đào xới xung quanh cây thị, hoặc là tất cả cái gò đất đó không chừng. Phải chi dư tiền thì mình đâu cần tới ông ta.

Lục Che nói:- Cái gò đó lớn chớ đâu phải nhỏ. Liệu ông Năm

Tự dám xuất vốn ra để làm ăn theo lối cờ bạc không?Tư Hí nói:- Tới đây rồi, đừng bàn tới bàn lui. Hễ thắng thì

mình ăn trọn, còn như trên gò không có gì ráo thì mình đâu mất mát đồng xu nào.

Lục Che hỏi:- không bàn bạc thì tôi làm gì bây giờ? Buồn ngủ

quá.Bên ngoài, trời đã tối. Tư Hí ngồi trong căn chòi,

nôn nóng vô cùng. Hồi lâu anh ta mới trả lời Luc Che:- Mình phải làm cách nào cho Năm Tự tới rình, như

hồi trưa ổng rình tụi mình ở gốc cây thị.

297

Lục Che nói:- Trời tối như vầy mà anh rủ tôi tới gò cây thị cho

muỗi ăn thịt tôi sao chớ? Làm sao ra đó gặp lão ta được? Tôi đoán chừng lão ta đã về hoặc đã tìm nhà quen nào trên núi để ngủ đêm nay.

Tư Hí nói:- Nãy giờ mới nghe chú mầy nói một câu nghe được.

Cứ ra quán, dưới chân núi, ngồi uống rượu, nói dóc một hồi về chuyện đốn khúc cột hồi trưa thì thế nào thiên hạ cũng đồn đãi, rồi thì lão ta tới. Nhớ nói cho khéo để cho lão ta tới đây rình nghe... Rồi thì mình tiếp tục nói láo.

Lục Che hiểu ý, cười giòn:- Cái gì chớ nói láo thì tôi ăn đứt thiên hạ. anh nói

có lý.- Nhưng mà về cho mau, đừng để quá khuya.Mười phút sau, Lục Che có mặt tại quán hủ tiếu ở

chân núi. đây là cái quán duy nhứt, bày trí đơn sơ, trong quán, đăng cháy sáng, hai ba người ngồi uống rượu. Chưa chi Lục Che đã nhận ra bóng ông Năm Tự. Ông ta ngồi một mình một bàn, mặt mày đã đỏ khé, chắc là nghe ngóng tin tức từ hồi chiều tới giờ nầy, uống rượu nhiều.

Lục Che vào quán. Chưa chi anh ta thấy đôi mắt anh chủ quán sáng ngời lên. đúng là họ đang làm dấu hiệu với nhau. Hồi trưa nầy, khi ôm khúc cột về, Lục Che cố ý khoe khoang với chủ quán về thái độ liều lĩnh của mình.

Lục Che lên tiếng trước:- anh chủ quán ơi! Biết chỗ bán thuốc ói mửa không?

sơnnam


298

Chủ quán trả lời, sau khi liếc qua ông Năm Tự:- Gần đây, cách hai ba căn. ai đau vậy?Lục Che tỉnh táo vô cùng, nói cố ý cho ông Năm

Tự nghe:- Bạn tôi. Ngày thường, ảnh mạnh khỏe như con

trâu cui, hồi chiều, ăn cơm với cá kho chớ có ăn thứ gì khó tiêu đâu?

Chủ quán nói:- Mấy người không nghe lời tôi, xúc phạm tới thần

thánh thì có ngày mang họa. Bộ hết chuyện chơi rồi sao mà dám phá nhà của người khuất mặt? Mai chiều, nếu cả xóm nầy đều ói mửa thì chắc là anh bạn nát thây.

- Sao vậy? Tội ai làm nấy chịu chớ! Mai chiều, khi tôi làm giàu, bà con mới thấy tôi là thằng khôn ngoan. Làm ơn chỉ giùm tiệm nào bán thuốc Bắc. Ban đêm, họ đóng cửa sớm quá.

Vậy thì nên rước thầy pháp, hoặc là tới miễu bà Chúa Xứ để xin tạ tội. Uống thuốc không ích lợi gì hết.

Lục Che thấy rằng nếu cãi vã quá lâu thì lộ bí mật. Bao nhiêu đó cũng đủ làm cho ông Năm Tự tò mò rồi. đôi mắt ông Năm sáng rực lên, ly rượu cầm sẵn trong tay mà ông quên uống.

Trước khi ra đi, Lục Che nói vu vơ:- Cây gì tốt quá, cứng như sắt. Tôi muốn đốn một khúc

đem về xứ, đẽo cái bắp cày, làm kỷ niệm cho bà con coi chơi. Thứ cây đó chịu đựng cả ngàn năm rồi mà chưa mục. Chắc là hồi xưa, ông vua nào đó dựng nhà cho cung phi, mỹ nữ ở. Cung phi, mỹ nữ thì đeo vàng đỏ tay. Nếu chết thì cung phi, mỹ nữ chôn đâu đó.

299

Lục Che ra khỏi quán. Ông Năm Tự mừng quýnh, trả tiền rượu rồi đứng dậy thật nhanh. Từ hồi chiều tới giờ, ông chờ đợi, đã làm quen với chủ quán và đã gặp hai tên săn vàng nọ. đúng là bọn nó. Ông Năm nhìn quanh quẩn. Chủ quán hỏi:

- Ông muốn rình tụi nó phải không? Nên cẩn thận một chút. đó là quân trật rìu, trật búa. Tụi nó mà biết được thì khó cho ông đó.

để làm lạc hướng chủ quán, ông Năm Tự nói:- Tôi về nhà anh em bạn mà ngủ. Nếu xứ nầy mà

có vàng thì bà con trên núi làm giàu lâu rồi, đâu có dư cho người lạ tới hưởng. đúng là thằng nầy vì tham lam mà hóa điên.

Theo chân tên nọ đâu phải là chuyện khó. Ông Năm đã từng leo núi, huống gì núi nầy không có dốc cao, đa số dân chúng chỉ cất nhà chung quanh chân núi. Thỉnh thoảng, ông Năm Tự thấy tên nọ day lại. Ông dọ kỹ từng nước bước, hễ thấy hắn dừng lại là ông đứng yên, nép mình sát gốc cây. Căn chòi hiện ra. Tên nọ vào trong. Ông Năm Tự tìm dễ dàng một con đường, vòng quanh sau nhà. đến sát vách, ông rình nghe thử.

Trong nhà, ông không thấy ai đau ốm gì cả. Chỉ có hai người nằm gần nhau, bên bếp un. Tên mà ông gặp lúc nãy ở ngoài quán cho rằng quán buồn hiu, dân trong xóm thì tin dị đoan mê tín. Ông Năm Tự ngồi dựa lưng vào một cục đá to. đại khái, hai kẻ trong chòi cho rằng dân trên núi nầy bày chuyện thần thánh trừng phạt để dân xứ khác không dám tới săn vàng. Tên kia cho rằng theo lời thuật lại của một ông kỳ lão trong xóm thì cây thị

sơnnam


300

còi cọc nọ sống hơn ngàn năm rồi, gốc to nhưng không bao giờ sanh trái. đó là vì lý do dưới gốc cây có vàng: theo thuyết ngũ hành thì vàng thuộc loại kim, cây thị là mộc. Xưa nay, kim luôn luôn xung khắc với Mộc. Cây thị đó trồng trước sân, trong chùa, nhứt định có tượng Phật bằng vàng bên dưới.

đến khuya, không nghe gì lạ hơn, ông Năm Tự rút lui về xóm, ngủ tại nhà người bà con, và sáng hôm sau, ông ta về Sóc Xoài với nụ cười chua chát. Ông nghĩ thầm:

- Mình lớn rồi mà còn ngu dại, nghe theo lời đồn đãi hoang đường của bọn người ăn không ngồi rồi.

* * *

Ba ngày sau, lúc hừng sáng, tại chợ Sóc Xoài ông Năm Tự thấy hàng chục chiếc xuồng bơi về phía núi Ba Thê. Hỏi thì bọn người ấy trả lời đi núi Ba Thê để săn vàng. Tại gò cây thị, lũ trẻ chăn trâu gặp nhiều hột chuỗi bằng vàng, đem lên núi bán lén. Dân trên núi xúm nhau đi đào, gặp nào là cà rá, bông tai, tượng Phật bằng vàng ròng, chôn sâu cỡ năm sáu tấc tây. Lại gặp nhiều vách tường xây khéo léo, ngang dọc, không riêng gì ở gò Cây Thị mà ngay trên mấy gò lân cận. Tại núi Ba Thê, có hai người cầm dao chạy tới tranh chấp, cho rằng đó là công trình của họ tìm kiếm, nhưng họ bị dân làng đánh nhừ tử.

Ông Năm Tự thở dài, nhớ tới thằng đống chăn trâu. Ông hỏi thì không một ai biết nó. Ông bơi xuồng lên sát núi Ba Thê. đúng là một cái chợ nhỏ, hàng ngàn người chen chúc. Vài người cho rằng bòn từ sáng đến

301

chiều chẳng gặp món gì ráo, trong khi có người vừa nhảy xuống ruộng là gặp tượng Phật bằng vàng, nặng năm bảy lượng. Có lẽ bầy trâu đã tản mác lên núi vì gò Cây Thị không còn một cọng cỏ.

Nơi săn vàng nầy, về sau các nhà khảo cứu gọi là óc eo, theo tên có sẵn ở địa phương, được phỏng đoán là một thương cảng tấp nập, cách đây hơn ngàn năm, có thuyền ngoại quốc tới mua bán, từ Ấn độ, Ba Tư. Các nhà khảo cổ hai ba năm sau mới hay biết. Thật ra, đó là công trình phát giác của lũ trẻ chăn trâu. Trâu đạp xuống bùn, sâu năm sáu tấc. Mưa tuôn xuống làm trôi bùn, đưa ánh vàng ra dưới mặt trời, phát hiện báu vật ngủ yên trong lòng đất từ bao đời.

sơnnam


302

303

mIễu Bà chÚa xứ


sơnnam


304

305

MIễU BÀ CHÚa Xứ, đìa Gừa, Gò MẢ LạN... phải qua một chòm cây cổ thụ, những vùng lau sậy hoang vu ấy rồi mới đến nhà ông Tư đạt.

Trời đã quá chạng vạng. Ánh nắng thoi thóp, đỏ khè, trong giây phút trở sang màu tím bầm. Muỗi dậy ổ, kêu vo ve khắp gần xa. Loài ếch nhái, côn trùng bắt đầu lên tiếng, chào mừng bóng tối đang tràn ngập qua nhanh chóng.

Cô đơn làm sao, căn nhà giữa đồng này! Gió thổi lành lạnh. Tôi rùng mình:

- Thưa ông, cháu về. Ông Tư đạt cười ngất: - a ha! đứa cháu này sợ ma. Nãy giờ tôi quên. Vô

đây, đốt thêm ngọn đèn nữa. Phải rồi, đèn lu quá! Sợ ma sao? Ở đây chơi mà!

sơnnam


306

Tôi trả lời, ấp úng: - Dạ, cũng hơi sợ. Thiên hạ nói ở đìa Gừa, ở Gò

Mả Lạn này... Ông Tư nói nhanh: - Có ma hả? Hơi đâu mà tin. Họ nói ma buông xuống

lòng thòng từ cánh tay, từ bàn chưn, cái đầu rồi ráp lại. Họ nói ma ở truồng bỏ tóc xõa, đứng trên ngọn cỏ mà múa. Mình hú, nó hú trả lời. Mình chạy, nó rượt theo. Nhưng tôi nhứt quyết xứ này không có loại đó. Xứ này, cháu biết không, là xứ của ma...

Tôi trầm ngâm suy nghĩ: Tại sao ông Tư đạt nhìn nhận có ma rồi bảo rằng không có? Chớ ma ở gò mả này thuộc về loại nào? Dầu sao vẻ mặt trầm tĩnh, can đảm của ông cũng làm cho tôi được yên tâm chút ít:

- Thiên hạ đồn đãi nhiều. Cháu phải sợ theo. Ông Tư khều ngọn đèn rồi vào trong đem ra một

chai rượu đế: - Uống đi cháu. Thủng thỉnh tôi nói qua chuyện

khác vui hơn... đồn đãi là một chuyện. Nhưng sự thật lại khác. Cái gì được người ta lập đi lập lại nhiều lần bằng câu hát đưa em? Vậy mà có người không hiểu rõ. Thí dụ như:

Một mai thiếp có xa chàng Đôi bông thiếp trả, đôi vàng thiếp xin.

Tại sao đôi bông thiếp trả, đôi vàng lại xin? không lẽ người đàn bà nước mình mang thói tham lam? Sự thiệt nó có tích như vầy: đôi bông là vật cha mẹ chồng cho nàng dâu hồi đám nói; đôi vàng là của riêng mà

307

hai vợ chồng trẻ nhờ dành dụm sắm được lúc sau. Nàng dâu than vãn bà mẹ chồng khắc nghiệt, sẵn sàng “trả đôi bông” lại cho mẹ chồng. Nhưng nàng vẫn thương chồng - “xin giữ đôi vàng” - nài nỉ chồng cất nhà ở riêng để thoát ách. Câu hát đó cao siêu lắm! Hồi xưa, khách qua đường hễ nghe câu hát đó thì hiểu được tánh tình của bà mẹ chồng trong nhà như thế nào. Bởi vậy người hát phải biết hát, người nghe phải biết nghe. Cái chuyện ma ở Gò Mả Lạn này cũng như câu hát đó. Lâu ngày, thiên hạ không hiểu, họ nói xàm, làm mất phẩm giá người đời xưa rồi đâm ra sợ sệt vô lý. Chung quanh này có ma thiệt...

- Ghê quá vậy ông! - Phải! đó là hồn oan. Mình phải thấy rõ họ, mình

phải thương họ. Thường bữa, họ tới lui, muốn làm quen với mình nữa. “Sự tử như sự sanh, sự vong như sự tồn” mà...

* * *

Non 80 năm về trước, hồi đó ở tại Gò Mả Lạn này xóm nhà đông đúc hơn bây giờ. Họ sống về nghề ruộng rẫy, giăng câu, bắt rắn. Giặc Tây đến, chúng đóng binh ở ngoài huyện kiên Giang. Binh sĩ của ông Nguyễn Trung Trực lén kéo về Châu Thành để công kích. Dân chúng nghe tiếng súng, nửa mừng nửa sợ. Tới một đêm đó, nhiều loạt súng nổ chát chúa ngay đầu xóm, tại đìa Gừa.

không ai dám bước khỏi nhà. Họ đoán rằng có người bị giết và tiếng súng sát nhơn nọ là của Tây.

sơnnam


308

Sáng hôm sau, vài người bạo dạn ra dò xét. Họ kéo mấy cái thây người dưới đìa lên, chôn cất kỹ lưỡng gần bờ thềm.

Từ đó, đêm nào đêm nấy giống nhau. Cứ quá nửa đêm dân chúng phải cắn răng, nuốt lệ mà nghe súng nổ. khi thì nghe tiếng rên rú, khi thì nghe tiếng chim bay.

Nước dưới đìa lần lần đen ngầu, hôi tanh. Cỏ bên bờ ngày một cao vì dân làng không còn ai lui tới để gánh nước như trước. Trong khi đó, con đường từ thềm đìa ra lộ cái trở nên mòn lẵn vì dấu chân của bọn đao phủ Tây tà và của những nghĩa quân, dân lương vô tội từ nơi xa lạ dẫn tới.

Dân làng quá đỗi hiền lương, hằng đêm, họ thức để chờ nghe tiếng súng đầu tiên nổ ngoài bờ giếng. Rồi họ cúi đầu lầm thầm đọc kinh vãng sanh, cầu nguyện cho người quá cố.

Trưa đó ngày mùng bảy tháng Chạp, bất thường giặc kéo nhau đến bờ đìa Gừa. Chúng dừng lại nhìn xuống đìa Gừa, đếm mấy gò mả xung quanh. Nào ai dám hó hé! Chập sau, chúng rút lui. Một thằng bé chăn trâu được may mắn núp ở gần bờ đìa khi nãy. Nó về xóm thuật lại:

- Tui thấy ông Tây này cười, ông kia la hét, ông Tây nọ gật đầu. Mấy ổng dòm vô xóm mình...

điềm lành, điềm dữ hay là không có điềm gì hết? không ai đoán trúng cả. Vì đó là điềm dữ, nhưng dữ quá mức tưởng tượng của họ.

đêm ấy cả xóm đều bị bao vây. Nhờ ngủ ngoài chuồng trâu, đứa bé chạy thoát được.

309

Nó qua xóm kế bên cầu cứu trong khi súng nổ liên hồi, lửa bốc cháy.

đầu canh năm, tiếng súng vẫn còn thưa thớt. Mặt trời gần mọc, chừng đó dân làng kế bên mới dám đi qua cứu giúp.

Người chết quá nhiều. Người còn sống quá ít. Làm sao mà chôn? Ban đầu còn bó thây bằng chiếu, mỗi hầm chôn một người. Sau cùng, cứ chôn chung một hầm, đủ già trẻ bé lớn. khiêng nhiều chuyến quá sanh ra mệt mỏi! Họ không đặt xác chết lên tấm ván để khiêng. Họ khiêng bằng võng, đặt hai xác chết trên một võng, người trở đầu phía trước, người trở đầu phía sau.

* * *

- đúng vậy! Hồi đó hai người nằm một võng, theo kiểu con nít ngủ trưa như bây giờ thiên hạ đưa con.

đêm về khuya, chai rượu cạn dần. đứa bé chăn trâu thuở trước là ông Tư đạt ở Gò Mả Lạn buổi này, nói tiếp:

- Lâu quá rồi! Thiên hạ chết oan! Cả xóm chết giống nhau. không một người khóc, không một miếng khăn tang. Cả tháng sau, quạ còn bay đen trời như tàn nhà cháy... Tôi không sợ ma, nhờ đó mà ít gặp ma. Vậy mà không hiểu can cớ gì buổi trưa đó tôi gặp họ.

- Ban ngày hả ông?

sơnnam


310

Ông Tư đạt nói:

- Chánh hiệu là... ban ngày. đi gặt về, dọc đường tôi ghé lại bờ đìa Gừa. Thấy nước trong quá, tôi nhảy xuống tắm rồi ngắt một cọng bông súng, nhai vô miệng cho mát. Tôi nhớ rõ: cọng bông súng dài lắm. Nhai một hồi, bỗng nhiên thấy một ông già hiện ra, đâu mặt với tôi, miệng ổng thì nhai đầu kia của cọng bông súng. Sợ quá, tôi nhả ra nhưng không được. Hàm răng của tôi cứng lại rồi... đánh bùa cạp. Sau rốt, ông già nọ nhai lần cọng bông súng đến gần mặt tôi, hai mặt đụng nhau, sát rạt, lạnh ngắt.

Ông già nọ hỏi tôi:

- Cái thằng đạt chăn trâu! Nhớ ta đây không?

- Ông là ai?

- Bà con mà! Mấy chục năm nay, mày làm ăn thế nào?

- Dạ nghèo quá!

- Vậy thì thằng đạt mày còn sống tới bây giờ cũng không sung sướng gì hơn mấy người chết yểu cả xóm hồi đó. Nhớ không đạt? Bà con chết đêm mùng bảy tháng Chạp. Phải cúng kiến chớ! Có thịt ăn thịt. Có muối ăn muối. Rồi cất nhà cho bà con mày ở. Nhớ thắp nhang.

311

Ông Tư đạt nói tiếp câu chuyện:

- đêm đó, về nhà tôi ngủ không yên. Sau rốt, tôi kêu gọi bà con lối xóm cất một cái miễu. Hương chức hội tề hỏi tại sao cất miễu mà không xin phép; tôi trả lời đó là miễu thờ Bà Chúa Xứ, nào dám nói sự thật, sợ mình bị buộc vô tội làm quốc sự. Bởi vậy cháu hiểu vì đâu mà tôi giữ nhang khói ở miễu này, vì sao ở sát Gò Mả Lạn mà tôi không sợ ma. Ba bốn mươi năm nay, ruộng nương thất bát, có một lần bỏ xứ mà đi nhưng buồn bực quá, tôi trở về nền nhà cũ. Tôi nghĩ: mình ở đây nghèo, nhưng mà vui. Nhiều đêm, tôi nằm nói thơ Vân Tiên một mình mà không đỡ buồn. Tôi đứng nhìn trời đất đồng ruộng đỡ buồn. Tối thui vậy mà vui quá! Cháu ra đây coi thử...

Ông Tư đạt bước ra cửa, đưa tay làm dấu hiệu bảo tôi đi theo. đồng ruộng mơ hồ. Trăng non chưa hé. đám lau sậy mịt mùng chạy dài như bước tường thành, nối liền Gò Mả Lạn qua đìa Gừa, tiếp đến miễu Bà Chúa Xứ ở đằng xa.

Ông lẩm bẩm:

- không riêng gì ở Gò Mả, ở đìa Gừa... Rải rác đầy ruộng nương, hồi đó ở đâu cũng có mả, có xương người. kìa! Cháu nhìn thấy không? Sao trên trời xẹt xuống một đốm... hai đốm. Rồi đất ruộng rung rinh, lúa mới cấy đều như sóng dậy ngoài biển. Cháu thấy không?

sơnnam


312

Tôi lạnh người. Gió thổi hiu hiu. Phải chăng oan hồn thuở trước đang về đây? Họ trở thành cát bụi, đang thu mình vào rễ lúa để vươn lên mặt đất, đòi đơm bông kết trái.

Hay là họ buồn rầu khi nhìn cậu bé chăn trâu còn sống sót thuở trước giờ đây sống hẩm hiu. Từng vệt sao rơi, phải chăng đó là niềm tin tưởng soi sáng quyển sử trường cửu của đất nước, một quyển sử không có số trương mà mỗi luống cày là một tờ giấy bao la, mỗi bụi lúa là một nét chữ không nhòa, muôn năm linh động?

Ông Tư đạt vỗ vai, bảo với tôi:

- Bây giờ cháu thấy ma chưa? không thấy thì ráng đứng hoài cho tới chừng nào thấy rõ. Ông ở đây mấy chục năm rồi mà chưa biết đủ mặt người. Bởi vậy đêm nào ông cũng thức, cũng nhìn...

313

mốI Tình... Đầm LaI

minh họa: Đặng văn Long

sơnnam


314

315TÔI đaNG UốNG RượU TRONG QUÁN. đêM khuya, ghe xuồng qua lại đã vắng bóng.

Vài tiếng chó sủa, mỗi lúc một gần. Bà chủ quán cằn nhằn:

- Nó tới nữa. đồ ma quái. Bữa nào tôi rước thầy bùa thầy pháp về đây tống ôn tống quái cho xả xui.

Tôi hỏi:

- Thời buổi này, làm gì có ma.

Bà chủ quán im lặng, đưa tay làm dấu hiệu như ngầm bảo với tôi “Nó kìa”.

Dưới ánh trăng lờ mờ, có chiếc xuồng vừa cập bến. Trong xuồng, một bóng đen lù lù... Cái bóng ấy vụt đứng dậy như có gắn lò xo, bật lên. Chưa hết. Sau khi bật lên, cái bóng lại văng lên chiếc cầu ván rồi nhịp đều đều:

sơnnam


316

- Cộp... cộp... cộp...

À! Con ma ấy chính là một người què, mang cái nạng bằng cây. Hắn đi xăm xăm vào quán. Bà chủ nói khẽ với tôi:

- đêm nào nó cũng tới đây báo hại. Chú đừng chào hỏi cho mệt. Nó ưa làm quen với bất cứ người xa lạ nào để nói dóc rồi uống rượu...

Lời căn dặn của bà chủ quán gẫm ra cũng tàn nhẫn vô nhân đạo. “Thương người như thể thương thân”, nghĩ vậy, tôi ngước mặt, mỉm cười với con người “thiếu chân đứng” ấy. đôi mắt hắn sáng rực, nụ cười hắn khá tươi tắn. Hắn tự tiện kéo chiếc ghế ở bàn kế bên, ngồi xuống rồi day qua làm quen:

- Chào anh!

Tôi gật đầu:

- Chào anh. anh qua ngồi chung một bàn với tôi chớ. Uống rượu với tôi mà...

Hắn nói gắt, cố ý trách mắng bà chủ quán:

- Lát nữa hãy uống! Tôi đến đây để tìm bạn tri âm tri kỷ chứ đâu phải tìm rượu thịt. Người mù thường thính tai, tôi què nhưng... thính tai hơn người mù.

để gây bầu không khí vui tươi, tôi mời hắn uống rượu. Hắn nhận lời tôi với điều kiện:

- anh bạn hãy nghe hết câu chuyện sau đây. kể xong câu chuyện, tôi sẽ uống. Uống như vậy, đậm đà thấm thía hơn.

Bà chủ quán nguýt dài, rút lui xuống bếp. Hắn cười nhếch mép:

317

- Con mẹ này nhiều rượu nhiều thịt nhưng thiếu tình yêu... Hai ba đời chồng rồi mà chẳng một ai ở bền với con mẻ hoặc sanh con với con mẻ. Tôi đây thiếu rượu nhưng giàu tình. Vì giàu tình nên mang cái chân cây... Bây giờ, tôi phải mang tên là thằng què...

Xưa kia hắn tên là Hai Tâm.

Sau khi rời khỏi ghế trường quận, tuy thi rớt bằng Sơ học nhưng hắn vẫn bình tĩnh. Ở chốn khỉ ho cò gáy, kẻ thi rớt Sơ học nghiễm nhiên là nhà thông thái. Cũng như giữa đám người đui, thằng chột làm vua (nguyên văn lời hắn).

Hai Tâm cưới người con gái ông hương cả trong làng. Cô này chăm lo cấy lúa, giã gạo, nuôi heo nên ít khi bàn chuyện tâm tình. Hai Tâm chán nản, đi ngao du ra chợ Gò Quao. Bấy giờ tại chợ có đồn kiểm lâm do một ông “xếp” Tây lai điều khiển.

Ông này có người con gái... đẹp như đầm lai, gọi nôm na là cô Rít.

kể chuyện đến đây. Hai Tâm muốn chứng minh rằng mình là kẻ biết chút ít tiếng Pháp:

- Rít tức là Mạc-Gơ-Rít, tên một loại hoa cúc, như người mình đặt tên là cô... kim Cúc, Bạch Cúc...

Tôi đáp:

- Hiểu rồi. Nhưng cô Rít dính dáng làm sao với cái chân cây của anh? Phải chăng ông xếp có cây súng lục?...

sơnnam


318

Súng lục, súng “mút cơ tông” ai mà sợ! Miệt Gò Quao ven rừng U Minh qui tụ anh hùng tứ chiếng, xem cái chết bằng chơi. Bọn anh hùng ngán chuyện khác.

Vì cô Rít khó tánh, kén nơi môn đăng hộ đối.

Hai Tâm nheo mắt... Tôi mời hắn uống rượu. Hắn chép miệng:

- anh bạn đoán thử xem.

- Tôi chịu thua... đầm lai thì thích... Tây lai.

- Hơi đúng nhưng chưa đúng hẳn. Cô Rít chỉ thích những người biết “o mèo” theo kiểu bên Tây. Cô ta chưa về Tây lần nào nhưng đọc rất nhiều sách ái tình... bên Tây. Bao nhiêu anh hùng tới lui ve vãn, họ có tiền, có địa vị, có vẻ đẹp hùng mạnh nhưng tất cả đều thất vọng vì họ “o mèo” theo kiểu nhà quê. Cô Rít muốn lên đài đánh “bốc Ăng-lê”, thanh niên Gò Quao thì lại múa bộ Tứ trụ, Xí mứng...

- Rồi anh múa võ kiểu nào mà đến nỗi phải mang chân cây?

- Chuyện dài lắm... Cho tôi hớp miếng rượu gợi cảm hứng... không phải tôi viện cớ để uống “cọp”. Câu chuyện này cần có cảm hứng mới nhớ đầy đủ.

Rồi Hai Tâm thuật lại cách thức giao duyên giữa hắn và cô Rít. Cô ngủ trong gian phòng riêng biệt, có bao lơn trông xuống con rạch nhỏ, ngày hai buổi nước lớn nước ròng.

Hai Tâm xuất hiện đôi ba lần bên kia bờ rạch khiến cô ta chú ý. Hôm nọ, hắn vào chùa, hái trộm bông cúc, gợi ý bông cúc là “mạc-gơ-rít” theo chữ Pháp.

Từ trên bao lơn, cô Rít nhận ra chàng trai trẻ. Chàng

319

trai đem bó hoa đến gốc cây gừa, giấu kín trong bộng cây, chung quanh là mớ rễ gừa buông xuống lòng thòng che khuất.

Tôi hỏi nhanh:

- Hôm sau, cô ta đến bộng cây để nhận bó hoa?

Hai Tâm đáp:

- Chưa đâu. Ái tình Tây phương mà! Những nàng công chúa Tây phương mang thứ tâm lý rắc rối lắm. Họ giàu tự ái. Liên tiếp bốn năm ngày sau, mỗi ngày tôi đều ra lệnh cho một thằng bạn mang đến bộng cây gừa một bó hoa, mang hoài, mang mãi...

- Rồi chừng nào cô Rít mới nhận hoa? để lâu ngày, hoa héo hết, mất vẻ đẹp.

Hai Tâm bèn đặt mình vào... tâm trạng cô Rít, kể tiếp... kiểu tiểu thuyết ái tình. Ba bốn đêm, cô Rít suy nghĩ miên man, đêm đêm chợt tỉnh, cô ta ôm gối cười với bóng trăng chênh chếch rọi vào cửa sổ. Cô bắt đầu bạo dạn, lén ra khỏi đồn kiểm lâm, thừa lúc cha đi vắng.

đến bộng cây gừa cổ thụ, cô ta hồi hộp.

Tôi nói xen vào:

- Lạ thật. Cha làm kiểm lâm, con gái thì sợ cây cối.

Hai Tâm gật đầu:

- Cô ta ngờ rằng trong bộng cây có chuyện nguy hiểm, phiêu lưu là... cạm bẫy ái tình! Tôi ngồi rình, thấy cô bước tới nhè nhẹ, một tay vén cái “củn” để khỏi vướng cỏ gai, một tay sờ vào bó hoa. Cô ta rơm rớm lệ, vừa mừng, vừa tủi. Mừng vì kẻ si tình tặng hoa liên tiếp bốn năm ngày, tủi vì mình trót dày vò quả tim của kẻ đáng

sơnnam


320

yêu! Lập tức, cô giấu mấy đóa hoa tươi nhứt trong... áo lót rồi chạy về.

- Lẽ dĩ nhiên, đêm ấy cô ta lại thức miên man.

Hai Tâm gật đầu lia lịa:

- Thức hoài, thức mãi. điều đó mới nguy hại vì lần hồi cô ta ốm o gầy mòn khiến ông xếp kiểm lâm sanh nghi. Nhưng đó là chuyện về sau.

Rồi thì mỗi ngày Hai Tâm cứ tiếp tục tặng một bó hoa, hết hoa nở thì đến lượt tặng hoa nụ. đến ngày thứ 14, hắn kèm miếng giấy nhỏ viết vài hàng yêu đương bằng chữ Pháp.

Cô Rít lại ra bộng cây, nhận bức thơ, đọc tại chỗ. đọc xong, cô xếp lại, bỏ vào túi. Hai Tâm mừng thầm vì bức thơ thuộc vào loại nặc danh, nếu ông xếp gặp cũng khó bề truy nã thủ phạm.

Cô mang thơ vô nhà tức là chấp nhận cuộc yêu đương vậy!

Liên tiếp năm bảy ngày sau nữa, Hai Tâm không tặng hoa. Lý do rất dễ hiểu: mấy đóa hoa cúc ở chùa đều bị hái trộm ráo trọi, phải đợi khi mấy nụ nhỏ lớn dần. Vả lại, nếu tặng liên tiếp, cô Rít sẽ khinh khi, cho rằng kẻ si tình kia là đứa thiếu nghị lực, thiếu thông minh.

Dường như lương tâm cắn rứt, cô giả bộ đi dạo cảnh rồi đến gốc cây gừa cổ thụ, nhìn dáo dác, trở về với nỗi trống trải vô biên.

Bấy giờ, Hai Tâm mới tung ra thứ bùa phép mới. Hắn hái trộm vài đóa hoa, đặt vào bộng cây, kèm theo bức thơ than vãn mối tình tuyệt vọng của mình. Cô Rít nhận được bức thơ rồi đứng thơ thẩn như kẻ mất hồn, soi mặt xuống dòng rạch.

321

Vào những ngày sau, Hai Tâm tặng nàng những nhánh cúc khô khan, có lá xanh nhưng thiếu bông, thiếu nụ, kèm theo bức thơ hò hẹn: “Sáng mai kẻ si tình này sẽ cho cô thấy mặt, “tại đầu cầu khi cô đi chợ”.

Tôi nghe câu chuyện, tức thầm cho Hai Tâm:

- anh dại quá.

Hắn đáp:

- Tôi khôn chớ. Dại nỗi gì?

- Bộ anh quên mất cây súng của ông kiểm lâm à? Vả lại, cô Rít sẽ thất vọng khi gặp một người không phải là... Tây lai.

- Tôi khôn lắm chớ. Tôi muốn đến giai đoạn rất cụ thể. Chẳng lẽ... cám treo để heo nhịn đói. Một khi người con gái yêu tha thiết thì tam tứ núi họ cũng trèo. Tôi muốn mời nàng trèo qua ngọn núi thứ nhất. Hôm sau, cô Rít xách giỏ, bước chậm chậm đến đầu cầu. Người qua kẻ lại quá đông đảo. Cô ta trông trước trông sau... Bấy giờ Hai Tâm đứng cách xa đầu cầu hàng chục thước và cố ý để cho cô không thấy rõ mặt. So với cô Rít, Hai Tâm già hơn những... 20 tuổi... Giây lâu, Hai Tâm quay lưng, mình để lộ nửa bên mặt.

Cái giỏ trong tay người đẹp vụt rơi xuống... Giấc mơ yêu đương khiến nàng quên lẩn tất cả sự đời!

Sau cuộc gặp mặt ấy. Hai Tâm đâm ra hồi hộp, sợ cô Rít thay đổi ý kiến vì hắn nào phải là cậu Tây lai trong ý tưởng. Hắn thao thức, ăn ngủ không yên. Quả thật nàng là cơn giông tố mà khách si tình chỉ là con thuyền bé bỏng...

sơnnam


322

Vì tình yêu hành hạ, Hai Tâm đánh bạo, mượn người đến đồn kiểm lâm, trao cho cô Rít một bức thơ.

Tôi góp ý:

- anh liều lĩnh quá! Phải chăng vì... leo quả núi thứ nhì nầy mà anh... hư hết một chân?

- Chưa đâu! Hai chân tôi còn nguyên vẹn, mạnh khỏe lắm...

Từ phía sau lưng chúng tôi, tiếng bà chủ quán nói gắt:

- Tôi lạy cha! Nói dóc hoài. Tới giờ dẹp quán rồi! Nãy giờ cha nội hái... bông hoa cúc quá nhiều! Cóc mà bày đặt trèo thang. Hái trộm bông trong nhà chùa, hèn gì... bị quả báo, gãy một chân là may. đúng ra, cha phải gãy luôn hai chân mới đáng tội...

Rồi bà chủ quán hùng hổ bước tới cửa, chụp cây gài cửa dựng lên như đe dọa. Hai Tâm cũng chụp cây nạng, nói với tôi:

- Họ đuổi thì mình ra mé rạch, ngồi dưới bến nói chuyện cho vui.

Tôi móc bóp trả tiền rượu. Bà chủ quán lắc đầu:

- Chú uống chưa hết, cứ đem ly rượu xuống bến. Tôi nói chuyện với “nó”. Tôi muốn gỡ nợ cho chú.

Hai Tâm ra khỏi cửa, thúc hối tôi:

- anh bạn tri kỷ cứ ra ngoài nầy. Con mẻ đó chưa biết ái tình là gì. Nãy giờ, nghe tôi kể chuyện mùi, con mẻ tức. Bởi vậy trời trả báo, con mẻ đủ hai chân mà sống thua một thằng... ủa, thua một con mẹ què!

Cánh cửa đóng lại rầm rầm như lời nguyền rủa.

323

đến bến sông, Hai Tâm ngồi xuống bãi cỏ, xin một điếu thuốc. Tôi ngáp dài muốn viện cớ từ giã hắn nhưng chưa đành. Dù sao đi nữa, tôi cũng đã và đang làm việc nhân đạo: an ủi kẻ tàn tật. Ít ra, sau khi trút hết tâm sự, đêm ấy hắn được thoải mái, ngủ yên giấc.

Hắn hút hơi dài làm tôi cụt hứng. Nhưng tôi còn yêu đời mà.

Tôi hỏi:

- Tại sao anh liều lĩnh? Cô Rít có thể nổi giận vì mối tình âm thầm bị tiết lộ cho người thứ ba?

- đã bảo rằng thử thách mà! Trong bức thơ, tôi viết vắn tắt mấy lời: “Nếu em thương anh thì sáng mai, em tặng cho anh một cái khăn tay làm kỷ niệm...”. Tôi không lầm. Lần nầy, tôi đánh bạo, ngồi khuất trong bóng cây gừa... Nàng trao cái khăn, tôi nắm tay nàng... dè đâu, nàng rú lên, vụt chạy.

- Phải chăng nàng run rẩy, sợ đụng chạm xác thịt?

Hai Tâm cười giòn như ma quái. Phía trên, ánh đèn soi ra ngoài sân theo khe cửa mở hé. Dường như bà chủ quán đã bước ra ngoài nghe ngóng. Trong phút giây, tôi ngỡ Hai Tâm muốn kể chuyện để trêu chọc, làm tình với bà ta.

Giọng Hai Tâm lại đều đều:

- Nàng hoảng hốt vì lá khô rụng xuống, rớt đụng mái tóc. Tuy vậy, khi nàng khuất dạng, tôi lủi thủi về nhà, chợt nhìn lên chiếc bao lơn. Ông xếp kiểm lâm đứng trên đó từ bao giờ. Thế là cuộc gặp gỡ đã bị tiết lộ.

sơnnam


324

Ông xếp trách mắng cô Rít; mặt khác ông nhờ hương chức làng điều tra lý lịch. Họ vẫn chưa hiểu Hai Tâm này là ai. Tôi phải trả lời cho họ hiểu. May thay thời cơ lại xảy đến.

“Như mọi năm, ông xếp kiểm lâm bày ăn lễ sanh nhựt ông ta tại đồn. Hương chức làng, quan chủ quận được tham dự. Vì là ngày vui đặc biệt, dân chúng được phép cờ bạc suốt đêm tại chợ. Tôi ăn mặc bảnh bao, đến sân đồn, gởi cho cô Rít miếng giấy nhỏ báo tin: “anh gặp em đêm nay, tại phòng em”. Chẳng hiểu nàng quyết định ra sao cả! Sau khi nhận miếng giấy, nàng chạy vào nhà lo trang điểm để ra mắt các quan khách.

Vào khoảng 11 giờ đêm, tôi lẻn vào phòng nàng, đứng nép sau cánh cửa. Bên ngoài, rượu sâm-banh nổ, thiên hạ vỗ tay, ông chủ quận, ông xếp kiểm lâm thay phiên nhau ca hát bản Tây. đứng trong phòng, tôi cảm thấy mỏi chân nên ngồi xuống, bò lết, lú đầu ra ngoài, dò xét sắc mặt cô Rít. Mặt mày cô tái mét mặc dầu điểm trang lộng lẫy...

Buổi tiệc tàn lần lần. Cô Rít cứ chần chừ, không chịu vô phòng. Tôi đưa tay làm dấu hiệu. Cô chỉ về phía ông xếp.

Trống ngực tôi đập thình thịch. kìa, cô Rít bước vô, khép nhè nhẹ cánh cửa. Cô nói khẽ:

- anh liều quá! Day mặt ra ngoài bao lơn để em thay quần áo.

Tôi tuân lời. Thời khắc trôi qua chậm chạp.

Bỗng nhiên có tiếng thét:

325

- đưa tay lên!

Trời ơi! Ông xếp kiểm lâm bước vào phòng, đứng sau lưng tôi tự hồi nào. Ông ta đánh cô Rít một tát tai rồi chĩa họng súng ngay ngực tôi. Tôi giựt cây súng... Súng nổ vang, viên đạn bay bổng... trúng nóc nhà. Thế rồi tôi và ông xếp dùng sức mà đấm đá nhau. Bọn gia nhân nghe tiếng động, chạy vào phòng. Tôi bèn giựt cây súng chạy ra bao lơn, nhảy xuống. Tuy bị thương nặng, gãy ống chân nhưng tôi vẫn trầm tĩnh quát to:

- Tụi bây phải để tao về nhà. Bằng không, tao tri hô, bắn tụi bây nát óc.

Câu chuyện lại một phen bị ngắt ngang vì bà chủ quán lại chạy xuống bến, tay bà xách cây gài cửa, to lớn như cây thước bảng của Tề Thiên đại Thánh. Bà đưa cây lên, hăm dọa Hai Tâm:

- Xuống xuồng mau!

Hai Tâm ríu rít, nhảy xuống xuồng suýt té, nói với lại:

- Chào anh bạn. Mình gặp nhau dịp khác.

Bấy giờ, tôi nhìn bà chủ:

- Bà tàn nhẫn quá. anh ta tật nguyền.

Bà chủ mời tôi trở vào quán, đốt đèn rồi nói cho hả cơn giận:

- Tật nguyền mà nói dóc hoài. Chú biết không? Mọi khi anh ta khoe mình bị cụt chân vì tham dự trận âu Châu đại chiến, đánh a-Lơ-Măn trong đạo quân của thống

sơnnam


326

chế Bê Te, Bê Tét gì đó. Thiên hạ cười ầm lên vì năm đó anh ta mới có 12 tuổi! Rốt cuộc, anh ta bày chuyện “o mèo” đầm lai, giựt súng Tây... cho oai vệ. Ghét quá! anh ta ưa khoe ba mớ tiếng Tây. Ôi thôi! Mỗi ngày một chuyện dóc.

- Nhưng anh ta gãy chân trong trường hợp nào?

- Chưa ai biết rõ. Chắc chắn không phải tại phát cỏ hoặc đốn củi rồi... bị thương. Chắc chắn không phải anh ta ăn trộm, ăn cướp rồi bị đâm bị chém. anh ta chưa đủ gan mật làm mấy chuyện đó đâu. Năm ngoái, cũng vì cái tật nói dóc đó mà bà con bên xóm Xẻo Cui đuổi anh ta qua đây. anh ta hăm he sẽ lên quan trên để nộp đơn xin làm chức cai tổng!

- Quan trên chấp nhận không?

- Nếu chấp nhận thì anh ta đâu ngồi nói dóc nãy giờ. Ghét quá. Có một chân khập khiểng, đèo thêm một cái chân giả, bất tài, thất đức mà đòi làm ông làm cha thiên hạ... rồi đòi chọc ghẹo luôn tới tôi. Bữa hổm, hồi mới quen biết, anh ta tặng cho tôi... mấy cái bông cúc ăn cắp ở nhà ai đó. Thà là tôi ở vậy tới già!

327

MụC LụC

THAY LỜI TỰA 7CON SẤU CUốI CùNG 9

CON TRÍCH Ré 23

CÔ ÚT VỀ RừNG 37

đạI CHIếN VỚI THầY CHÀ 49

đẢNG “CÁNH BUỒM đeN” 61

đẢNG XĂM MìNH 73

đóNG GÔNG ÔNG THầY QUÍT 87

đỒNG THaNH TươNG ứNG 99

đơN HùNG TÍN CHÀO đỜI 113

GIẤC Mơ NGOÀI BãI THa Ma 127

HaI CON CÁ 141

HaI Mẹ CON 157

HaI ÔNG GIÀ 171

HaI VIêN NGọC 187

HÁT BộI GIỮa RừNG 203

HếT THỜI OaNH LIệT 213

HòN Cổ TRON 225

HộI NGộ BếN TầM DươNG 237

HỒN NGưỜI TRONG LY RượU 247

HươNG RừNG 263

kHO VÀNG 285

MIễU BÀ CHÚa Xứ 303

MốI TìNH... đầM LaI 313

sơnnam


328

hương rừng cà mau (Tập 2 bộ mới)

Tập truyện của Sơn Nam

Chịu trách nhiệm xuất bản:

NGUYỄN THẾ TRUẬT Biên tập: PHẠM MỸ SÁUVẽ bìa:BÙI NAM Minh họa: NGUYỄN TRUNG - HOÀNG TƯỜNG - NGUYỄN VIỆT HẢI - NGUYỄN QUANG CẢNH - LÂM CHÍ TRUNG - LY HOÀNG LY - TRẦN NGỌC SINH HÀ YêNSửa bản in: NGUYỄN LụCkỹ thuật vi tính: THU HÀ

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ

161B Lý Chính Thắng - Quận 3 - Thành phố Hồ Chí Minh

đT: 39316289 - 39350973 - 39316211 - 38465595 - 38465596

Fax: 84.8.38437450 - e-mail: [email protected]

Website: http://www.nxbtre.com.vn

NHÀ XUẤT BẢN TRẺ

Phòng 602, số 209 Giảng Võ - P. Cát Linh - Q. đống đa - Hà Nội

đT: (04) 37734544 - Fax: (04) 35123395

e-mail: [email protected]

329

Documents

sơnnam Tập 2) - nhatbook.com · ThaY LỜI TỰa Trong khói sóng mênh mông. Có bóng người vô danh Từ bên này sông Tiền Qua bên kia sông Hậu Mang theo chiếc