SONER YALÇIN - TEŞKİLATIN İKİ SİLAHŞÖRÜ

8/7/2019 SONER YALIN - TEKLATIN K SLAHR

1/213


2/213

Bu e-kitap taslak halindedir. Okumay zorlatrc tarama hatalar ierebilir. Bu taslaksrm okurken dzeltir ve dzeltilmi srm bizimle paylamak isterseniz memnunoluruz.

WEB: kutuphanebiz.blogspot.comletiim: [email protected]

2


3/213

1. bask / mays 200118. bask / ocak 2005Bu kitabn 18. basks 2 000 adet yaplmtr.Tekilatn ki SilahoruBiri Merutiyetin Silahoru Dede Yakub Cemil

Dieri Cumhuriyetin Silahoru Torun Yakub CemilSoner Yaln

3


4/213

Gazeteci Zekeriya Sertelin ansnaDrt kez hapse girdim. Yzlerce kez gazetem kapand. Sonsuz kayplara katlandm. Tehditgrdm, tahkir grdm. Ben btn gazetecilik hayatmda hep dikenli yolda savatm. Onunzevkinive acsn duydum. Fakat hibir gn ylmadm, mcadele yolundan ayrlmadm. Ne ektimse

buyzden ektim, ne grdmse bu yzden grdm...Zekeriya Sertel

4


5/213

GiriSoner Bey beni aryormusunuz! Tanmamz telefonda bu cmleyle balad... Tarih 16haziran1999.Sizi tanmyorum, gazeteci aabeyin sraryla aryorum. O aabeyime gvenimden dolay

konuuyorum. Size baz bilgiler vereceim. Sadece bir tek isteim var; adm, kim olduumusormayacaksnz. Sanrm siz de o gazeteci aabeye gveniyorsunuzdur.Doan Yurdakulla birlikte Bay Pipo kitab zerinde alyorduk. Hiram Abasn ASALAoperasyonlarnda grev aldn renmitik. Fakat elimizdeki bilgiler kstlyd.Hrriyet gazetesindeki aabeyimiz sayesinde Torun Yakub Cemile ulatm. Daha dorusuo benibuldu.O gn telefonda yirmi dakika konutum.Sizi bir daha aramayacam. Ltfen siz de beni bulmaya almayn. Sylediklerimeinanrsanzyazarsnz, yoksa siz de dier meslektalarnz gibi birka apulcunun halk kandrmasnaalet

olursunuz dedi.

Sylediklerinin bir blmn Bay Pipo kitabnda yazdk.O yirmi dakikalk telefon grmesinden sonra bir daha aramad.Bay Pipo kitab kt.

12Bir akam yine telefonla arad.lgin bir kitap yazdnz syleniyor. Bana bir tane gnderir misin? dedi.PTTden kiralad posta kutusuna gnderdim.O gnden sonra kitapla ilgili konumaya baladk. Syle-diklerini yazmamak

anlamtk.Bu grmelerde beni en ok artan yan, onun Yakub Cemilin torunu olduunurenmem oldu.Bir telefon grmemizde, Beyrutta ben neden Yakub Cemil kod adn kullandm, biliyormusun? diye sordu.ttihat ve Terakkinin yiit bir silahorunun ad olduu iin dedim.Sence yiit biri miydi? dedi.Ne demek istediini anlamamtm. Sorusuyla bir yere gelmek istiyordu ama...Hayati konusunda fazla bir bilgim yok, ama yiit biri ol-duunu biliyorum dedim.Sonra anladm ki yiit laf ok houna gitmiti.Yakub Cemil benim dedemdir, o nedenle adn kullandm dedi.Aklma faili mehul cinayete kurban giden Binba A. Cem Ersever geldi.Ankarada Zafer arsnda oturup sohbet ederken, Biliyor musun biz Arnavut gmeniyiz,Resneli Niyazi yakn akrabamzdr demiti.Aldrmamtm, aslnda doru veya yalan olup olmadn bile aratrmamtm. Bu nedenleyazdm Binba Erse-verin tiraflar adl kitabma da sohbetin bu blmn koymadm.Sekiz yl sonra, Bedrettin Dalanla yediimiz bir le ye-meinde konu Binba Erseveregeldi.Dalan, Erseveri tan-yordu. Ben aratrdm Erseverin Resneli Niyazinin soyunolduunurendim. Kan davas nedeniyle Rumeliden gp Erzuruma yerlemiler dedi.Resneli Niyazi, merutiyet iin daa km, 31 Mart gerici ayaklanmalarn bastrmak iinstanbula gelmi, hibir makam, rtbe istememi, iftliine ekilmi ve orada hasmlar

tarafndan

5


6/213

kan davas nedeniyle ldrlmt.13

1908 ylnda Resneli Niyazi gibi Enver Paa da daa k-mt. Yakub Cemil her daim olduugibi

yine. bu macerada da Enverin yanndayd.O tarihte daa kan Resneli Niyazinin akrabas Binba Erseverin anlatmlarn kitapyapmtm.imdi Yakub Cemilin torununun anlattklarn neden kitap yapmayaym diye dnmeyebaladm.Binba Ersever anlattklarnn yazlmamasn istemiti. gyle yapmtm. Ancak ldrldktensonra yazdm. gyle yapmak zorundaydm, bu her gazeteci iin tarihsel bir sorumluluktur.Torun Yakub Cemilde durum daha farklyd.Brakn sylediklerinin yazlmasn, benimle yz yze gel-mek bile istemiyordu.Telefon numarasn bile vermiyordu.Aramak istediinde akamlar iyerime deil evime telefon ediyordu.

Belki bir gn ikna ederim diye, telefon sohbetlerini ayrn-tlaryla not almaya baladm.Bu arada Dede Yakub Cemili aratrmaya baladm.

Artk telefon sohbetlerinde Dede Yakub Cemille ilgili so-rular da soruyordum. ok hounagidiyordu.Bir gn dedim ki: Yakub Cemilin hayatn yazmak isti-yorum, bana yardmc olurmusunuz?ok sevindi.2000 ylnn nisan ay sonlan.Ankarada bulumaya karar verdik.Szletik, lks bir otelin lokantasnda akam yemei yi-yeceiz...

riyar gvdesi, geni omuzlan, krmz yz, kimi zaman saf ve temiz, kimi zaman sert veatelibaklar, iddetli imanl konumalar ve atakl ona arkadalar arasnda zel bir yersalamt.Yakub Cemili anlatan kitaplar sz birlii etmiesine onu bu cmlelerle tantr.11 Hasan zzettin Dinamo, Kutsal syan, 1. cilt, s. 533.

14O gece Ankarada, Yakub Cemil sanki o tarih kitaplarn sayfalarndan kp karmagelivermiti!Tpk dedesine benziyordu.Takm elbiseliydi.Tedirgindi. Ben de yleydim.lk dakikalarda ikimiz de hissettirmeden birbirimizi ince-liyoruz.Benim gibi onun da kafasnda ayn soru vard: ne kadar gvenilir?Bunu zaman gsterecekti.Rak imeye karar veriyoruz.Ve gece yarsna kadar srecek sohbetimiz balyor.Kh Dede Yakub Cemilin, kh Torun Yakub Cemilin hi-kyesini konuuyoruz.Yzndeki tebessm sadece bir konuya geldiinde aslyor: ASALAy biz bitirdik diyeneskihlkclere. Bazen kendini tutamayp kfr bile ediyor.Ben inadna zerine gidiyorum: Siz susarsanz, meydan onlar doldurur. Susuyor.

Tekrar aile hikyesine dnyoruz. Her cmlesi beni a-rtyor. grnein, babasnn eski bir

6


7/213

subayolduunu ren-diimde olduu gibi. hstelik babas da, 27 Mays (1960) ve 22 ubat (1962)ve 21Mays (1963) askeri hareketlerine ka-rmt. Trk Silahl Kuvvetlerinden atlmt. Amaistihbarat servisinde almaya balamt.

Sohbetten olduka keyifli hale gelmiti. Ancak saatler gece yarsn gemiti ve lokantadabizdenbaka kimse kalmamt.Kahvelerimizi ierken evinin telefon numarasn verdi. Anlalan artk bana gveni gelmiti.stanbula dndmde telefonla sohbetlerimiz srd.Ankaraya gittiimde kafelerde, lokantalarda, otel lobilerinde gryoruz. Ama gecelerimutlakabir lokantaya gidip rak iiyoruz...Bir gn evine misafir oldum.Ev askeri mze gibiydi. Her duvarnda babasnn, daysnn ve zellikle dedesi YakubCemilinfotoraflar, beratlar,

15

dlleri, kamalar, porselen tabaklar aslyd.Salonda Yakub Cemilden kalma iki adet kahve fincan ve likr bardaklar vard. O tarihfincanlarve bardaklarla Trk kahvesi ve likr itik.

Ve beklediim gn geldi.Ankarada, Anayasa Mahkemesi binasnn bulunduu semtteki nl bir lokantada yemekyerkenonu ikna ettim.

Dedesi Yakub Cemili anlatrken, bazen torununun katld operasyonlardan da ksacabahsedebilecektim. Ancak ismini saklayacaktm.Bir kamu kuruluunda alyordu, emekliliine az bir sresi vard. Bana orap rlsnistemiyordu. Ayrca anlatmay vnme sayyor ve bunun ayp olduunu sylyordu.kna olacan hi dnmemitim. Son dnemlerde de umudum iyice azalmaya balamt.Amaizni koparabil-mitim ite.Aylardr yaptm uran mkfatn almtm. Keyifle s-tanbula dndm.Telefonda ve sohbetlerde anlattklarn bilgisayara aktar-yordum. Notlan yazdkaheyecanlanmaya baladm.Bu arada sohbetlerimiz derinleti. Gvendii kadaryla her olayn ayrntsn anlatmayabalamt.Kitabn sonunda hl kendine saklad, sylemeye ekindii anlan var. Ancak kitabntmnokuduunuzda da bunlarn sadece bir teferruat olduunu greceksiniz...Torun Yakub Cemilin anlattklarnn ne kadar doru, ne kadar abartl ve ne kadar yalan?Kararokuyucunun!Ama undan eminim; ASALAya kar yaplan eylemler bir devlet operasyonuydu ve o, buoperasyonun bir paras olarak grev almt.Belki hakl olarak kimliinin ortaya kmamas iin zaman, mekn ve isimleri deitirmiolabilir.Olabilir diyorum nk kendisi gerei olduu gibi anlattn belirtiyor. Belki de benimki

salt

7


8/213

gazetecilik kukuculuu!gyle veya byle, bence bunun pek nemi yok.

16Olayn biimi deil, z nemli.

O da bunu anlatt.Gelelim kitapla ilgili baz notlara. gncelikle diline. Torun Yakub Cemil olaylar naslanlattysa,szcklerini bile de-itirmeden olduu gibi yazdm. Anlatmlarna katkda bulunmadm.Kitab nceden okuyan baz arkadalarn Olaylar biraz ssleyerek anlat ikazlarna ramenbunuyapmadm. Yaanan olaylar ben nasl dinledimse, okuyucunun da yle doal okumasnistedim.stedim ki, okuyucu bu anlatmdan ve onun kendi dilinden Torun Yakub Cemilin kiiliihakknda bilgi sahibi olsun.Dede Yakub Cemilin anlatmlarna gelince... Okuyucuyu o gnlere gtrmek iin elimden

geldiince eski Trkeyi kullanmaya altm. Ancak yine de anlalr olmaya gayret ettim.grnein, zaman, mekn ve uzunluk birimi gibi ltlerde gnmz dilini kullandm.Dede Yakub Cemilin yaamyksn, torunun anlatm-larndan ve o dnemle ilgilikitaplardanderledim.Dede Yakub Cemilin anlatmlarnda olaylarn arkasndaki ngiliz, Fransz, Rus ve Almanparmaklarn gremeye-ceksiniz. grnein Sadrazam Mahmud evket Paann suikastsonuculdrlmesinde, ngilizlerin muhaliflere yardm ettii iddialar o gnlerde ve o gnleriyaayankiilerin anlarnda fazlasyla yer alr. Bunlara yer vermedim. nk Dede Yakub Cemilin

donanm bunlar anlamaya msait deildi. O sadece bir silahordu. Siyasetle ilgili deildi.Onunazndan paylam kavgalarnn i siyasetteki izdmn anlatmak abartl olacakt. Bukonulara hi girmedim. Sadece bir silahorun grdklerini yazmaya altm.Torun Yakub Cemilde de benzer slubu kullandm. Bu kitap Dede Yakub Cemil ve TorunYakubCemilin bak alaryla kaleme alnd. Benim katlmadm, hatta beni zaman zamanrahatszeden blmler, olaylar oldu. Ancak bunlar yine de yazdm. Benim grevim yaananlardeitirmek deil, olduu gibi, aktarclarn anlatmyla sizlere sunmaktr. Kzalm, zlelim,beenelim, kar kalm, ne yaparsak ya-

1717palm, o hayat onlarn hayat. Ve bunlar yaamn, tarihin kat gerekleri...Bu kitap ne bir yk, ne de bir roman.Bir akademisyenin almas hi deil.Bu bir gazeteci kitab...Gazeteci bu kitapta tarihsel gereklerden yola karak, yaadklar dnemin nemli tanklar,dede-torun iki silahorun yaamyksn yazmaya almtr.Yazarn kukusuz bir iddias vardr; rejimler, sistemler ve isimler deise de, hep birTekilat

vardr! Bunun ad Tekilat Mahsusa da olur, gzel Harp Dairesi de!.. Bugn bu iki tekilat

8


9/213

tarihteki yerlerini alsalar da, onlarn grevini baka devlet birimleri yerine getirmektedir...Objektif olmaya altm; Trk, Krt, Ermeni, Rum, Ms-lman, Hrstiyan, Musevkimliklerdensyrlmaya gayret ettim. Ne derece baardm bilmiyorum.Yazarn bazen duygusallat anlar olmad deil. Belki bu da, yazarn 1908 Devrimine

(kinciMerutiyet) inanmasndan ileri gelmektedir.Bu tr tartmalara girmeden sizleri kitapla ba baa b-rakyorum.Takdir kukusuz okuyucunun...Gelelim teekkr safhasna... Feza K. Yaln, baz blm-lerin yazlmasn bizzat stlendi.gzellikle Dede Yakub Cemilin Rumelide, Trablusgarpta, Kafkasyada sren ve Kthanedebiten yaamyksnn yazlmasnda byk kat-klar oldu.Beste gnkol, Kim kimdir blmnn yazlmasna ve kay-nak aratrlmasna yardmcoldu.Cihan Yavuz, bata Cemal Kutay olmak zere baz tarihi kaynaklarla grt. Bir te-ekkr deBahadr gzdenere yardmlarndan dolay.

Ve Cneyt gzdemir. Herhalde o olmasyd kitab yazmak iin gerekli zaman bulamazdm.Ayrcasrekli tevik etti, moral verdi.Bir teekkr de tm Doan Kitaplk alanlarna.Artk sz, Tekilatn iki silahorunda!..SonerMakedonyada dede Yakub CemilBenim hikyem 1319 (1903) senesinde balyor...20 yandaydm...Pangaltda, Mektebi Harbiyenin mdr Albay brahim Bey, Mlazm1 Yakub Cemil,Manastr,

6. Nizamiye Piyade Tmeni Makineli Blk Komutanlnn emrine diye barncaneredeyseesas duruu bozup havaya frlayacaktm...Nihayet ben de silah kuanp savaacaktm...Knyem hemen yazlmt deftere: Ahmed olu Yakub Cemil; stanbul-Yenibahe. 1319-Manastr.Yaplan trenlerden sonra, asker rtiyeden beri birlikte olduumuz arkadalarla hep birazdan defa Padiahm ok yaa diye barp okula veda ettik.Arkadalarla ayrlmamz g olmutu. Ama ounluu Makedonyaya geliyordu. Mekteptenarkadalarla hafta sonu gizlice gittiimiz Beyolundaki Alman Zeuve Birahanesinde deil,ekyatakiplerinde karlaacak, hasret giderecektik!..Ailemle de vedalamak iin doup bydm Yeni-1 Harp Okulundan mezun olunca mlazm sani (temen), Harp Akademisi birinci snfnageince mlazm evvel (stemen), Harp Akademisini bitirince erknharp (kurmay)yzbartbeleri alnrd. Harp Okulunu iyi dereceyle bitirenler Harp Akademisine girebiliyordu.

20kydeki evimizin yolunu tuttum. O gn nereden bilebilirdim, bunun babam Ahmedle songrmemiz olacan...Babama Ayngac (ttn kaaks) derlerdi.

Bursadan, Manisadan kaak yollardan stanbula ttn getirirdi. Dyunu Umumiye2

9


10/213

devlettenalaca borlarna kar kylnn ekim sahasna ve mahsulne el atmt. Reji daresikontrol iin,bizim jandarmaya gvenmeyip, Hristiyan ekalliyetten setikleri ceberut, insafsz kolcularkullanyorlard. Trkler, bata ttn olmak zere mahsullerini hep kaak yollardan elde

ediyordu.Ben Makedonyada ekya takibindeyken Dyunu Umu-miyenin inzibatlar babam vearkadalaryla atmaya giriyorlar. Zavall babam vuruluyor. Bana ok sonradan haberverdiler.Sylemekten ekinmiler; stanbula gelip intikamn alrm diye korkmular.Ailemizin ykn kardeim Mehmed Hsn ekiyordu.Babamn ikinci einden de Sabri adnda olu vard. Aslnda vey olu da saylmazd.Babamnttn kaakl yapt gnlerde en yakn arkada Sabri isminde biriymi. O da DyunuUmumiye inzibatlarnca ldrlnce, babam yakn arkadann hamile eini yanna alyor.te ohanmdan doan ocua da babasnn ismi olan Sabri3 veriliyor.

Ben Manastra giderken Sabri ok kkt.Annem Nazik Hanm ile babam Ahmedin elini pp, kar-deim Mehmed Hsn ve kzkardeimEdareyle vedalatk-tan, Sabriyi ise kucama alp biraz okadktan sonra Ma-nastrnyolunututtum.Eve be kuru para brakmay ne ok istemitim. Maam 250 kurutu. Yalnz bunun 12,5kuruu kesintiye gidiyordu. Fakat o gnlerde ara ki maa bulabilesin. Sadece2 1881 ylnda kurulan ve tamam yabanc yedi yeden meydana gelen, Osmanl Devletinind borlarnn tahsilini gvence altna almay amalayan kurulu. Bu yabanc kuruluOsmanlnn

birok nemli gelir kaynana el koymu, bunlarn toplanma yetkilerini almt.3 Mustafa Ragp Esatl, ttihat ve Terakki adl kitabnda Yakub Cemilin kardeinin adnnMehmed Seyid olduunu yazyor (s. 467). Keza, Tark Zafer Tunaya da, Trkiyede SiyasalPartiler adl kitabnn 3. cildinde, Yakub Cemilin kardeinin adnn Seyid olduunubelirtiyor (s.765). Torun Yakub Cemil ise srarla vey kardeinin adnn Sabri olduunu, z kardeininadnnMehmed Hsn olduunu sylyor.21

birka kuru harcrah vermilerdi...Bir hafta sonra birliime teslim oldum.Rumeli barut fs gibiydi.Makedonya kaynyordu: Srp, Bulgar, Yunan, Karada komitaclar her yan sarmt.Mektepte (Harp Okulu) cephane ve tam tehizatl silahlarn bulundurulmasn Zat ahaneII.Abdlhamid yasaklamt. Dersler tahtaya izilen ekiller yahut numunelik malzeme vevastalarstnden yrtlyordu. Top at yapamadan mezun olmutuk! Sadece mektep avlusundabirtakm eski Mantelli toplarla talim grmtk.imdi atein ortasndaydm. Makedonyada hayat hi de tahtaya izilenlere benzemiyordu!Kefenimi boynuma dolamtm...Komutanm Enver Bey benden tam bir yl nce 23 ekim 1902de Manastrda 13. Topu

Alay 6.

10


11/213

Batarya Komutanl-na gelmiti.Belki talihim, belki talihsizliim bilemiyorum, greve yeni baladm gnlerde, MakedonyahtilalKomitesi 1903 yln, ihtilalin balang tarihi semiti. Bu nedenle atmalar oktankzmt.

Hayatim savalar iinde geti ama ilk girdiim atmay hi unutamadm.Enver Beyin komutasnda, 18 kiilik Bulgar etesini ta-mamen yok ettik. Mekteptekinoksanlklarmz burada Enver Bey gibi komutanlar sayesinde hemen gideriyorduk. Bensilahlarakar zaten oldum bittim her zaman becerikliydim. Harp Okulunda retmediler, amababamsayesinde k-klmden beri silah kullanyordum. yi atc olduum sylenirdi hep.Enver Beyle tam bir ekip olmutuk. Artk hep onunla be-raberdik. Yediimiz itiimiz ayrgitmiyordu. Kendisini bize sevdirmesini bildi. Bizimle birlikte oturup kalkmas ok ho-umuzagidiyordu. Askerlik kademelerini hak etmeden yksek yerlere getirilen Saray uaklarna,

akaklarna ve casuslarna kin doluyduk.

22Makedonya topraklarnda; hskp, Koana, ti, Ohri, Cuma, Osmaniye, arovada ayakbasmadmz yer kalmamt. ete takiplerinin bazen bir, bazen iki ay srd oluyordu.3. Ordu birliklerine avc taburlar denirdi. Makedonyay saran etecilere kar mcadeleettiimiziin bu ad bize uygun dyordu.Giritli Kaptan Skalidisin, Bulgar Petsonun, Rum Pirle-penin, Arnavut Istaryal KmilBeyin veVardar Gnei denilen Apostolun etesini de yok eden bizdik.

Bazen kar altnda kalmaktan ayaklarmz donard. Bazen gnete kavrulurduk. Kurunyediimizde olurdu. Ylmadan mcadele ederdik.Biz kim miydik?Biz, Ohrili Binba Eyp Sabri, Binba Hakk Bey, Res-neli Kolaas Niyazi, AlbaySelahaddin,Cafer Tayyar, Sapan-cal Hakk, Mlazm Atf, Mustafa Necib, Yenibaheli kr, aabeyiNail,Kuubazade Eref, Sleyman Askeri Bey, Filibeli Halim Cavid, Halil Bey ve niceleri...Makedonya bize bir ey retmiti: gerilla sava!Mektepte hep cephe savalar anlatlrd. Halbuki Make-donya dalarnda ete savayaplyordu.ete savanda istihbaratn ne kadar nemli olduunu da biz, bu topraklarda rendik.Makedonyada vilayet vard: Selanik, Manastr ve Ko-sova.Nfusu ok karkt. slam, Rum, Bulgar, Ulah ve Srp ya-ard. Manastrda 260 000slam, 291000 Rum, 188 000 Bulgar ve 30 000 Ulah ile Srp vard.4eteler ayn zamanda birbirleriyle de savayorlard: Bul-garlar ile Srplar; Bulgarlar ileYunanllar;Srplar ile Arnavut-lar...Bulgarlar kendi aralarnda da ikiye blnmlerdi: Ma-kedonyann Bulgaristana ilhaknisteyenler; Makedonyann istiklalini savunanlar.Birinci grubun banda Temen Boris Saranov ve yardmcs Gavranov vard. kinci grubun

reisliini ise General Zen-

11


12/213

4 Arnavutlar listeye dahil edilmemi, slam tasnifine tabi tutulmutur.23

ev ile Mihaylovski yapyordu.kinci grup komnistti. Bunlar Trkleri, Mslmanlar bile kandrmaya balamlard.

Her iki grubun da ortak slogan uydu:Her yerde ve hibir yerde!Bence bu sz, gerilla savann ne olduunu ok gzel an-latyordu.

eteler, Makedonyay be blgeye ayrmlard: hskp, Manastr, Serez, Istmoca, Pirlepe.Herblgenin bir komitesi vard.Bata biz Osmanl zabitleri olmak zere, yabanc konso-loslara, demiryollarna, kprlere,kylere,kasabalara, ehirlere saldrlar dzenliyorlard. Akla gelecek her yntemle suyapyorlard.Mesela, Fransz bandral yolcu gemisini iindekilerle birlikte hatrdlar. Grand Otel, Yorgi

Bodan ve Yeni Konak ga-zinolarn bombaladlar. Tm bunlarn zararn Osmanl Ha-zinesidyordu.Fransz maden mdr Chevalieryi gpegndz kardlar, 15 000 altn fidye istediler.Tabihemen deniyordu, nk kan para Osmanlnn kasasndand. Keza ngiliz rahibe MissStene iindenen 16 000 altn gibi.Biz ise artk 250 kuruluk maamz alamaz olmutuk. Ama paray kim dnrd.Gece gndz, da ta demeden komitaclarn peinde do-layorduk. Yakaladekyalarn

hepsinin bize tek sy-ledii, Neznamd. Yani Bilmem.Trke biliyor musun?Neznam!Silahlar nerede?Neznam!gzellikle kiliseler ve papaz evleri komitaclarn silah depo-suydu. Ancak biz ne zaman silahelegeirsek, Rus Konso-losluu annda mdahale ediyordu. hstelik yakaladklarmz gelipcezaevinden karyordu. Bu komitaclar evlerine, davul zurna eliinde bizim Trkmahallelerinden oynayarak dnyorlard!

24Ruslarn gc uradan geliyordu:ngiltere Kral VII. Edward, Avusturya-Macaristan Hkm-dar Franz-Joseph ve AlmanmparatoruII. Wilhelm, Mrz-steg Program denilen bir anlamaya imza atmlard. Anlamaya gre,Makedonya vilayetine bir Osmanl umum mfettii tayin edildi. Bunun yannda da, biri Rus,dieri Avusturyal iki mavir yardmc olarak verildi.Btn Makedonya, tpk Bulgar komitaclarnn yapt gibi, be blgeye blnm vejandarmaslah iin her blgeye bir yabanc uzman verilmiti.Tm jandarma blgelerinin komutanln ise bir talyan general yapyordu. Onun yannda

25

12


13/213

yabanc subay bulu-nuyordu.Vilayet btesini Osmanl Bankas kontrol ediyordu. An-lald gibi MakedonyadakiOsmanltopra en geni bir ekilde yabanc kontrolne braklmt.II. Abdlhamid bu istekleri hemen kabul etmiti.

Blgeye Osmanl umum mfettii olarak Hseyin Hilmi Paa gnderilmiti.Paa gelir gelmez ne yapmt dersiniz?.. Biz Trk zabitle-riyle uramaya balamt... Paa,Bulgar, Yunan, Arnavut, Srp komitaclaryla urama yerine ttihat ve Terakki Cemiyetiyelerinin peine dmt.Yldz Saray, ttihat ve Terakki Cemiyetini5, hayat iin en tehlikeli varlk gryordu.Ama Zat ahane bilmiyordu ki, artk uyanmtk.Biz Osmanl zabitleri artk Zat ahanenin emir kullan deildik.Onun her isteine kleler gibi gz kapal boyun eemezdik. .. Artk kul olmak istiyorduk...Korkulan cemiyet ttihat ve Terakki her geen gn by-yordu. Makedonyada bulunanzabitleringnll, koarak cemiyete girmemizi hzlandran olay, 1903 ylnn mays aynda meydanageldi.

Manastrdaki Rus bakonsolosu Rostkovkiy her zaman5 ittihat ve Terakki Cemiyeti hakknda ayrntl bilgi iin kitabn sonundaki Kim kimdirblmne bakabilirsiniz.

25

deti olduu zere, elinde kamsyla cadde ve sokaklarda dolard. Rastlad Trkaskerlerinehakaret ederdi. Hatta dverdi.Bir gn, bir resm binann kapsnda nbet bekleyen Trk askerine saldrd. Askeri kamyladvmeye balad. Sebebi kendisine selam verilmemesiydi. Bizim asker dayanamad, silahn

ekipbakonsolosu ldrd. Aslnda asker vazifesini yapmt!Fakat ne oldu dersiniz?.. Harp Divan kuruldu; hem ba-konsolosu vuran Halim adndakiasker,hem de o srada kapda bulunan dier Trk asker idama mahkm edildi.hzerinde Osmanl niformas bulunan ve hakarete urad, dvld iin kendisinisavunanTrk askerini, bizim yce Osmanl Devletimiz, yabanclardan ekindii iin dara-acnagnderdi.Harp Divannda Enver Bey de grevliydi. Hibir ey yapamamann ezikliini, o da, o gngrd.Ve iki Trk askeri asld...Hakszlklardan ve hakaretlerden kurtulmalydk. Dinimiz, vatanmz ve milletimiz iinarptmz sanyorduk.Ama bu vatan neresiydi? Milleti Osmaniye kimdi? Dindalarmz kimlerdi?Brakn dier cepheleri, Makedonyada, Rumelide arp-tklarmz, dmanlarmkimlerdi?Ordu, Makedonyada milleti Osmaniyenin bir parasyla savamyor muydu? Bulgar, Srp,Rumbizim milletimiz miydi? Arnavutlar bizim dindamz deil miydi?Onlar bizi, bizim grdmz gibi grmyordu.Vatan Osman, milleti Osmaniye hatta din birlii kavramlarnda bir yanllk yokmuydu?

Arap Arapln, Yunan Rumluunu, Yahudi Musevliini, Bulgar Bulgarln korumutu.

13


14/213

Bizkendi benliimizden uzaklatrlmtk.Kafamzn karkl hepimizi korkutuyordu.Makedonya dalarnda kimliimizi aryorduk...

26Da balarnda, ete savalarnda soluk aldka bu d-ncelerimizi tartyorKurtuluu ttihatve Terakki Ce-miyetinde gryorduk. Biliyorduk ki, ynetimdeki ktlk deynetenlerdenok ynetim biimindeydi.Rumelide ttihat ve Terakkinin ilk tohumlar 1900 ylnda atlmt.Cemiyetin blgedeki en gl ismi Talat Beydi. Ben tan-dm zaman Selanik- Manastrseyyarposta memurluu ya-pyordu.Yldz Saray, ttihat ve Terakki Cemiyetinin Hristiyan di-nine mensup, hatta oununAllahsz,

slamiyet dman ol-duu dedikodularn yayyordu.Bunlarn doru olmadn biliyordum. Cemiyete girmek iin sabrszlanyordum.ttihat ve Terakkiye girmemde, birlikte grev yaptm zabit arkadam Sapancal Hakknnetkisioldu.Ve o beklediim gn geldiinde ne kadar heyecanlanmtm.Sapancal Hakkyla Selanike gitmitik.Tahlif (yemin) merasimi iin geceyi beklemek gerekiyordu. Bekledik. Hava karard.Namzet (aday) gzleri bal olarak arka sokaklardan yemin treninin yaplaca eve faytonlagtrlrm; bana da aynen yle yaptlar, gzlerimi baladlar.Burada koluma arkadam Sapancal Hakk girdi. O, bana kefil olmutu.

Arabadan inmi, biraz yrdkten sonra bir evin nnde durmutuk. Gzlerim bal olduuiinetraf gremiyor, ama hissediyordum. Yllar sonra gittiim evin adresini rendim. BurasSelanikte Yallar denen mahallede Baron Hir Hastanesinin yanndaki iki katl evdi. EvinsahibiMid-hat kryd! Kap iki kez alnrd. Parola byleydi. erden Kimsiniz? sualiniduymutum.

Sapancal Hakk, Halas (kurtulu) cevabn vermiti. Demek parola buydu demitimiimden.eriden, Nereye, niin geldiinizi biliyor musunuz? su-aline, bu kez, Evet, bir cemiyetimukaddeseye vatan ve millet iin hizmete geldik karln verdi Sapancal Hakk. Ka-27

pnn arkasndaki sesin, Bu cevabnzn doruluuna yemin eder misiniz? sualine de,SapancalHakk, Allah, bayrak, namus zerine yemin ederim tasdikini verince kap almt.Holden geip bir odaya girince yemin merasimine geildi.Yakub Cemil, sa elini Kuran Azmana, sol elini ta-bancann zerine koy.Gzlerim hl balyd. Sapancal Hakknn yardmyla istenileni yapmtm.Yemin merasimi bitince gzlerimin ban zdler. Kar-mda siyah peeli, krmz rtl kiibulunuyordu. Oda yar aydnlkt.

Cemiyetin gizli iaretlerini, parolalarn sylemilerdi. Ve-rilen vazifelerin yeri

14


15/213

getirilmemesi,bir srrn ifas veya iha-net hallerinde Cemiyetin li makamlarnn kararyla lme kadaruzanancezalarn tatbikinde hibir hakszlk isnat edil-meyeceini dair taahhtte bulunmamistemilerdi.

Hepsini tek tek kabul etmitim!..Cemiyetin silahor yelerden meydana gelen feda ubeleri vard. Ben buarasndaydm.Fedalik, idare heyetlerinin denetimi altnda yaplyordu. Bunlarn gsterdikleri sre iindegrevmutlaka, ne pahasna olursa olsun yerine getiriliyordu.Fedai olmak gnllle balyd, ama gnll olduktan sonra grevi yapmak zorunluydu.Hrriyet ve eitlik iin lm, lmlerin en ereflisiydi bizim iin. lk kez bir i meseledemilletinkar iin lme kouyorduk.Yemin merasiminin ardndan gururumu okayan szleri dinledikten sonra ekmtk.6

im iime smyordu. Barmak istemitim:Yaasn vatan!.. Yaasn millet!.. Yaasn hrriyet!..Bizim iimizden Cemiyete ilk giren kii Enver Bey olmutu. Hi unutmam, kod adSuaviydi.6 Kimi tarihilere gre, ttihat ve Terakkinin yemin merasiminin ekli ve metni 1789Franszhtilalinde Jakobenlerin yaptnn bir benzeriydi. Kimi tarihiler de bu yemin merasimininmasonlardan kopya edildiini iddia ederler. Kimi tarihilere gre ise, ttihat ve Terakki buyeminmerasimini, Bulgarlarn Makedonyadaki nl grgt (MRO) adl kuruluuesinlenmiti.

28Manastrda onun liderliinde rgtlenmitik. Aramzda kimler yoktu ki; ErknharpYzbaKzm (Karabe-kir), Mntka Erknharp Reisi Hasan Bey, Manastr cemiyetinin en nemliisimleriydi. Resneli Niyazi de bu merkeze balyd.1906dan sonra olduka nl isimler de Selanikte tekilata kaydoldu; Erknharp Kolaas(gnyzba) Mustafa Kemal (Atatrk), Erknharp Kolaas Ali Fuat (Cebesoy) gibi...Selanik, ttihat ve Terakkinin fikir gcn, Manastr ise vurucu gcn oluturuyordu.Selanik tekilatnn reisliini Talat Bey, Manastrn liderliini ise Enver Bey yapyordu.Her ikisi de Selanikte, Musev iken Mslman olmu da-vavekili Emmanuel KarasuEfendininyazhanesinde bulu-uyorlard.7Biz o tarihte, gerek Talat Beyin gerekse Emmanuel Karasu Efendinin masonluunstatlarndanolduklarm bilmiyorduk.2. Ordunun merkezi Edirnedeydi. Makedonya blgesinde bulunan 3. Ordudaki gizlirgtlenmealmalarnn 2. Orduya da sramamas dnlemezdi. Cemiyetin 2.Ordudakirgtlenmelerini Kolaas smet (nn) Bey yapyordu.

Merutiyet talepleri neden en ok 3. Ordu zabitlerince is-teniyordu dersiniz? Kukusuzbunun bir

nedeni vard.

15


16/213

Osmanl ordusunda iki tr subay vard: mektepliler ve alayllar.stanbuldaki Hassa Ordusuna (1. Ordu) alayl subaylar atanyordu. nk bunlar Sarayasadk,kapkulu zihniye-tindeydiler. II. Abdlhamidin gvendii subaylar bunlard. Terfi venianlar da

her zaman bunlara dyordu. Aralarnda bir tane bile mektepli subay yoktu. ou okumayaz-mabile bilmezdi.Harbiyeyi bitiren mektepli bizler, adeta stanbuldan s-7 ttihat ve Terakkinin en nemli isimlerinden Emmanuel Karasu, yazar Bilge Karasununbabasdr.

29rlrdk. Bu kn dn de yle kolay olmazd. Ancak Mabeyinden (Saray GenelSekreterlii)yaplacak gl bir torpille mmknd.Tabi ki hrriyet istekleri alayl subaylardan kacak deildi!

Ancak sadece talep etmekle, gizli toplantlarda konuma yapmakla bu i olmazd. Hareketegemekgerekiyordu.Ve harekete geilmiti.Yldz Saraynn has adam Selanik Merkez Kumandan Kaymakam (Yarbay) Nzm Bey,EnverBeyin kz kardei Haseneyle evliydi.Saraya bildirmek zere oumuzun adnn bulunduu 397 kiilik tevkif listesi hazrladn,listeylebirlikte stanbula gideceini renmitik. Bunu nlemeliydik. Nzm Beyin ortadankaldrlmasna karar vermitik. Enver Bey bu grevi kendisinin yapacan syledi. Ancak

Enveriaile buhranna srklememek iin vazifeyi baka bir arkadamz zerine ald.8Feda grubundan arkadamz Mustafa Necib sradan bir zabit deildi. En arkadalardanbiriydi. hstelik iyi ni-ancyd. ..Mustafa Necib, 29 mays 1908 akam smail Canbulat ve Enver Beyin yardmyla, NzmBeyivurdu ama ldreme-di. Yaralanan Nzm Bey stanbula gtrlrken, Enver Bey Tikveekapsakland. nk olay srasnda Nzm Bey kaynosunu grmt!Gemileri yakmtk ve artk geriye dn yoktu.8 haziran 1908de Estonyann Reval ehrinde, ngiltere Kral VII. Edward ve Rus ar II.Nikolayn, hasta adam Osmanlnn mirasn paylamak iin anlatklar haberi Ma-kedonyadabomba gibi patlad.Osmanl topraklarnn milletleraras idareye braklmasn, rnein Irakn ngiltereye,BoazlarnRuslara verilmesini istiyorlard.8 Sina Akin, Jntrkler, ttihat ve Terakki adl kitabnda, Nzm Beyin kumar oynadn,gazinolardan para aldn ve Enver Beyin kz kardei Haseneyi boamak zere olduunuyazmaktadr (s. 102).

30

Hzl hareket etmemiz gerekiyordu ve yle de yapmtk. 25-30 haziran 1908 tarihleri

16


17/213

arasnda, begn, Manastrda geceli gndzl gizli toplantlar yapld. Balatlacak harektn planincedeninceye gzden geirildi.gnce Makedonyadaki tm posta merkezleri kontrol altna alnarak ie baland. Sonra, 3

temmuzcuma sabah afakla birlikte, Kolaas Resneli Niyazi Bey, Resne Mill Taburu adn alacak200 kiiyle daa kt. Millet mal tabur silahlarn da almlard!..

Hrriyeti sadece biz deil, daha birka ay nce ete sava yaptmz Bulgar, Yunan, Srpkomitaclar da istiyordu.Srp, Bulgar, Yunan, Karaba komitaclaryla bizimkiler arasnda adeta bar yaplmgibiydi.Komitaclar silah b-rakmlard!Resneli Niyaziyle birlikte daa kanlar arasnda kimler yoktu ki... hnl Srp komitac Circis,Arnavut beyi sa Bola-tin ( yl sonra Arnavutluk ayaklanmasnda, Srp Circis, sa Bolatinildrecektir), Yunanl kaptan Kleftus Kontaris ile Bulgar komitac Sandanski. Bir de Resneli

Niyazi Beyin uur getirdiine inand geyii...Resneli Niyaziyi birka gn arayla, 200 kiilik Manastr Mill Taburuyla Binba Enver BeyveOhri Mill Taburu adn alacak 300 kiiyle Binba Eyp Sabri Bey takip etti.Ben Enver Beyin yanndaydm.Bata Enver Bey olmak zere tm zabitler apoletlerimizi skp atmtk.Aladmz gstermemek iin birbirimizin yzne bak-mamaya alyorduk. Sonumuzunneolacan hibirimiz bilmiyorduk. O scak saatlerde nereden bilirdik, yirmi gn sonramemlekettedoan ocuklara, Enver, Niyazi adlarnn verileceini...

O ne byk bir gnd. Bir kutsal ama uruna yan yana gelmi kitleleri hibir gcn yokedemeyeceini ben o gn grdm. Dalar, tepeler, ovalar sanki bize o gn daha farklgeliyordu.31

Enver Bey niformay kard. Beyaz potur, krmz kuak, mintan ve bandaki fesiyle tambirkyl gibiydi.9 Boynunda Fethi (Okyar) Beyin daa karken hediye ettii drbn vard.Biz de etecilere benzemitik. Byklarmz bile dzelt-mitik.10 Tabi etecilerden farkmzvard.gzellikle emrimizde bulunan birliklerin rz ve namus yolunda dikkatli olmalar artt.Kimseyeyan gzle baklmayacakt.Yenicede Binba Cemal Beyle11 karlamtk. Biraz erzak yardm aldk, karlndasenetveriyorduk. Senet para yerine geiyordu. Kabul etmeyen devlet memuru ttihat ve Terakkifedaleritarafndan iddetle cezalandrlacakt. Sonra Karacaovada Enver Beyin amcas Halil Beyinbirlikleriyle bulumutuk. Gittiimiz yerlerde ttihat ve Terakkiye adam kazanyorduk.gzellikleMslman Arnavutlarn hemen hepsi Bektaydi. Bizi gnlden, yrekten destekliyorlard.TalatBey gibi ttihat ve Terakkinin nde gelen baz isimlerinin Bekta olmalarnn da bunda rol

vard.

17


18/213

Tikvete Mustafa Kemal (Atatrk) Beyle bulutuk. Bize cemiyetin verdii genel yetkilerikapsayan bir mektup getirmiti. Geceyarsna kadar btn meseleleri konumuHepimizinyolu aynyd: Ya hrriyet, ya lm!Bizi dadan indirmek iin, Mir (Mareal) emsi Pa-ann emrindeki 80

Makedonyayolunda olduunu renince dehete kapldk. Biliyoruz ki oluk gibi kan dklecekti ve akankankarde kan olacakt! emsi Paa okumas yazmas olmayan alayl sert bir komutand. Zatahane kendisine ok gveniyordu.9 Enver Paann daa kt gnlerde ektirdii bir fotoraf Cemal Kutayn, Talat Pa-ann Gurbet Anlar kitabnn 1. cildinin 208. sayfasnda bulunabilir. Merutiyet ilanndansonra Enver Bey ile Resneli Niyazinin fotoraflar kapld. Ancak Enver Paa, zellikleeteklii andran kyafeti nedeniyle bu fotorafnn pek ortalarda dolamasn sevmezmi!10 Yenieri Ocann kaldrlmasndan sonra orduda modernleme abalar balam,Fransave Almanyadan kurmay subaylar getirilmiti. Ordu daha ok Fransz renim metotlaryla

eitilmiti. 1877-1878 Osmanl-Rus Sava (93 Harbi) aleyhimize sonulannca Franszaskersisteminin yetersiz olduu belirtilerek, Alman (Prusya) ekolne geilmitir. Alman ekolyleyetien subaylarn ilk yaptklar Prusyal subaylar gibi byklarnn ularn yukarya doruburmakt.

11leriki yllarda ttihat ve Terakkinin nemli isminden biri olan Cemal Paa, gaze-teci-yazar Hasan Cemalin dedesidir.

32

Da banda karar verildi: ok kan dkleceine bir kiinin kan dklmeliydi.O da emsi Paann kan olacakt.Greve drt kii talip oldu. Mlazm Atf Beyin12 yapmasna karar verildi. yi niancyd.Ekyatakiplerinde ok baarlar gstermiti. Ali Fethi (Okyar) delaletiyle ttihat ve Terakkiyegirmiti.Cemiyetin bizim gibi fedaler grubunda yer alyordu.Mlazm Atf herkesle kucaklat ve Bir dakika deyip, Nazm Paay vuran Mustafa Necibidarya ard. grendik ki, Osmanl-Yunan Savanda ehit den babasndan kalanhatrasaatin, vazifesinden sa dnemezse annesine verilmesini rica etmi...Vedalarken, Hangimizin yaamas memleket iin ha-yrlysa hayatta o kalsn dedi...7 temmuz 1908.Manastrdaki postaneden kan Mir emsi Paa, kendisine yaklaan mahall giysili, ortaboylu,esmer yzl, kvrk bykl gence dikkat bile etmemiti. ki kurun yiyince, o da anlamtttihatve Terakkinin gcn.Mlazm Atf kardeimiz kargaadan kurtulup kamay baard. Ancak brnyaralanmt.Temen Mahmut Beyin13 evinde tedavi edildikten sonra kadn kyafetiyle Ma-nastrdanResneyekarld.

emsi Paann ldrld ve katilinin yakalanamad haberi Yldz Sarayna bildirilence

18


19/213

Zatahanenin vesvese ve heyecan daha da artmt. Etrafndakilere, Demek ki, ttihat veTerakkisyledikleri gibi mthi bir cemiyetmi, bir gn bizi de oturduumuz yerde ldrebilir!dedii

kulamza geldi.O scak gnlerde kimler vurulmad ki! 10 temmuzda, Saraya srekli jurnaller gnderenManastrTopu Alay Mfts Mustafa evket Efendi, 17 temmuzda, Zat ahanenin1213Atf Kaml; TBMMnin 6. ve 7. dnemlerinde anakkale milletvekillii yapt.Mahmut Soydan; daha sonraki yllarda srasyla, Atatrkn yaverliini, Siirtmilletvekillii, Bankas Ynetim Kurulu bakanl ve Milliyet gazetesinin bayazarlnyapt.

33

fermann okurken, Manastr Mntka Kumandanl erkn-harbiyesinden Osman HidayetPaa veCemiyete dman olduklar bilinen, Debre Mutasarrf Hsn Bey, Polis Mfettii Sami,AvukatSabir Efendi, Kanun (nzibat) Yzbas brahim, Svari Yzba Ali tek tek ldrld.Bu arada, ldrlen emsi Paann yerine blgeye gnde-rilen Mir Osman Paa,ManastrdaResneli Niyazi Beyin kuvvetleri tarafndan daa kaldrlp esir alnd.Kazanmtk!23 temmuz 1908 gn Manastrda 21 pare top at yaplarak ttihat ve Terakki Cemiyetitarafndan Merutiyet ilan olunmutu.14

Biz bir gn sonra Kprlden Tikvee ulatmzda Selanik merkez heyetinden bir telgrafalmtk. Merutiyeti ilan ettiklerini duyuruyorlard.Kansz bir ihtilaldi bu!..Zamannda zulm grm, tevkif edilmi, hapsedilmi, srgnlere gnderilmi, ldrlmamaylmam, kork-mam ttihat ve Terakki Cemiyeti zoru baarmt!Bata Enver Bey olmak zere hemen, hrriyetin kbesi Selanike gelmemiz isteniyordu.Artkzerimizde niforma-larmz vard. Saat bire doru Selanike vardmzda btn ehir halktrenistasyonundayd. Tren, cokun haykrlar, sevin lklar iinde istasyona girmiti.Herkes hep bir azdan baryordu: Yaasn hrriyet... Yaasn msavat (eitlik)... Yaasnadalet... Yaasn uhuvvet (kardelik)...Kalkn ey ehli vatan diyenler yanlmamt. Millet ayaa kalkmt...

14 Amerikallarn 4 Temmuzu; Franszlarn 14 Temmuzu olduu gibi bizim de 23Temmuzumuzvard. 8 temmuz 1909da kabul edilen yasayla, 23 Temmuz Hrriyet Bayram olarakkutlanrd.13 mays 1935te bu bayram kaldrld! 27 Mays 1960 Asker htilali de Hrriyet Bayramolarak kutlanmaya baland. Bu bayram da 12 Eyll Asker Dar-besinden sonra kaldrld!

34

Herkes Enver Beyi grmek iin birbirini eziyordu, istas-yonda tam bir izdiham vard. Bizleri

19


20/213

karlayanlar arasnda Talat Bey, Cemal Bey gibi ttihat ve Terakkinin nemli ahsiyetleridebulunuyordu.Cemal Bey, Enver Beyin kulana eilerek, Sen artk Na-polyon oldun Enver dedi.Enver Bey Hrriyet Kahraman olmutu!

stasyona geldiini duyan baryordu: Yaasn Hrriyet Kahraman Binba Enver Bey!Talat Bey, Enver Beye krmz ciltli bir Kanunuesas he-diye etmiti.O gn Selanikin iki alanna, Hrriyet Meydan ve ttihat Meydan ad verildi. HamidiyeCaddesinin ad Terakki Caddesi olarak deitirildi.Selanikten stanbula hareket etmi, gsteriler nedeniyle stanbula 3 austosta ancakvarabilmitik.stanbula gelmemizin nedeni uydu: ttihat ve Terakkinin Merkezi Umumsi, BinbaCemal Beyidaresindeki birka arkada hkmetle temaslar yrtmek zere stanbula gndermiti.te buheyeti takviye ve icabnda silahl mdahalede bulunmak zere bir feda mfrezesini destanbula

gnderme karan ald.Bu mfrezenin banda Enver Beyin amcas Halil Bey bulunuyordu. Ayrca ekipte bendenbaka,Mlazm Hilmi, Mustafa Necib ve Arnavut Ali vard.stanbulda Sirkeci stasyonunda trenden inmitik.stanbul hrriyetin keyfi iinde yzyordu.Bahekapda bulduumuz mtevaz Meri Oteline giderek Rum sahibinden bir oda istemi,Buyrun Paam ar-lamasyla odamza kmtk. Pelerinlerimizin altnda ikiparabellumtabanca ve el bombalar aslyd. Pelerinlerimizi kardmz vakit Rum otelcinin gzleriyuvalarndan frlad ve yanmzdan dehete kaplarak uzaklat. Adama aldr

durumumuzyoktu, yol yorgunluumuzdan syrlmak iin balarmzn altna koyduumuz tabancalarladerin biruykuya daldk.Sabahleyin uyandmzda telal Rumun byle bir zor zamanda bamza i aacandnpBabli Yokuun-35

daki Meserret Oteline yerletik. Otelin Babliye yakn olmas da bizim iin iyiydi. Zatenbizdensonra bu otel ve Meserret Kraathanesi biz fedalerin mekn oldu.stanbul Makedonyadan farklyd.Milletin ounluu ne olup bittiinin farknda deildi. Baz vatandalar MakedonyadangelecekHrriyeti karlamak iin rhtma gitmilerdi! Hrriyetin kadn m, erkek mi olduu biletartlmt...Ne yalan syleyeyim kafam karmt.Zaten oldum olas bu siyaseti anlamammdr.Kanunuesas ilan edildi. Tamam.

Peki Kanunuesasyi ortadan kaldran, Kanunuesasiyi hazrlayan Midhat Paay ldrp,yardmcs

Namk Kemali zindana atan kimdi? II. Abdlhamid...

20


21/213

Peki, Kanunuesas kabul edildiine gre, Zat- ahane ve onun adamlar tam kadro nasliktidardayd?Daa ktmz iin bizlere kfreden bata Ferid Paa olmak zere, vezirler nazr olmutu.EskiSadrazam Kmil Paa bile hrriyet kabinesinde Meclisi Vkela memuruydu (devlet

bakan).Sadrazam koltuunda yine Said Paa oturuyordu. ey-hlislam ayn eyhlislamd!..Hamdi Bey gibi Saray hafiyeleri Zaptiye Nezaretine ata-nyorlard.II. Abdlhamidin merutiyeti bizim zorumuzla kabul ettiini millet bilmiyoDuyuramamtk.Zaten 25 temmuz tarihli kdam gazetesi Padiahm ok Yaa balyla kmt. Gazetelerbilebilmiyordu, Merutiyetin nasl ilan edildiini!Gazetelerin haberinden bir gn sonra, Trk, Ermenisi, Rumu, Musevsi, KArnavutu,Arap, stanbulda 50 000 kii Padiahm ok yaa diye Yldz Saraynn nnde gsteriyapt.

lerinde kadnlar bile vard...Dnn ki stibdat dneminde, kadnlarn ilek caddelere kmalar yasakt. Kapalargiriinde, kprbalarn-da polisler ellerinde makasla araf keserlerdi. Bunun nede-

36ni aranan erkek zanllarn arafla dolamalar ihtimaliydi!Merutiyet kadnlara hrriyet getirmiti.Selim Srr (Tarcan), Rza Tevfik (Blkba) gibi arkadalar at srtnda, sdolaarakmillete merutiyeti ve hrriyeti ven nutuk atyorlard.Tabi 33 yllk acl dnemin faturas birilerine kmalyd.

II. Abdlhamid, Hainler beni bugne kadar kandrmlar diyerek suu, Baktip TahsinPaa,Mektepler Nazr Zeki Paa, Eblhda Efendi, Bahriye Nazr Hasan Rami Paa, DahiliyeNazrMemduh Paa, Mabeyinci zzet Paa gibi adamlarnn zerine att.Bunlarn bir blm de ya Avrupaya katlar ya da ttihat ve Terakkiye servetlerindenbykparalar balayarak kurtuldular.Kurtulamayanlar da vard...Hafiye tekilatnn bandaki Fehim Paa, 5 austosta lkeyi terk etme hazrl yaparkenYeniehir kazasnda millet tarafndan tannp lin edildi.Biz niye daa kmtk, sadece birka kiiyi yok etmek iin mi?Deniyordu ki, ttihat ve Terakkinin, Osmanl Devletini idare edecek kadrolar yok. Gyabenimgibi kk rtbeli subaylar, kdemsiz memurlar devleti ynetemezdi. Bunun iin yal baldevletadamlar gerekiyordu!Bunu syleyenler arasnda bizim arkadalar da vard. Onlara gre de, ihtilal yapmtk amaihtilalhkmeti nasl kurulur bunu bilmiyorduk.Hayatmzda bir kere olsun bir meclis nasl toplanr, nasl karar alr grmemitik.ttihat ve Terakki Cemiyeti, bu nedenlerle, geici bir sre, ypranm, hayatiyeti bitmi,merutiyeti

kalmam iktidarla ii gtrmeye karar verdi.

21


22/213

Biz fedaler nasl armtk? Dedim ya biz siyasetten an-lamyorduk!kinci Merutiyetin ilk Mebusan Meclisi 17 aralk 1908 perembe gn II. AbdlhamidinNutkftitahsini (a ko-

37numasn) ayakta saygyla dinledi!Bizi de gsteri iin gtrmt Cemiyet. Silahorlarn gstermek istiyorlard!

Hakkmzda jurnal dzenleyenlerle ayn at altndaydk.II. Abdlhamid polis ve cinayet romanlarna baylyordu. Sarayda, iinde ounluklayabanc polisromanlarnn bu-lunduu drt ktphanesi vard. Bu kitaplarn etkisiyle, olur olmazjurnallereinanrd. Bu nedenle, bir gn saray havaya uururlar endiesiyle, stanbula elektrik tesisatyaplmasn, telefon ebekesi kurulmasn istemedi. Hatta Ter-kos suyunun saraya verilmesiiin

borular denirken de jurnaller yaplm, ihbarlar zerine, ilerinde bomba veya suikastvar mdiye, borular didik didik edilmiti...Kaytlara gre Saraya gnde ortalama 5-6 bin jurnal ge-liyordu. Jurnalcilik en makbulticaret halinialmt.15Peki bu jurnalleri yapanlara cezalarm vermeyecek miydik?2 ocak 1909.Yldz Saraynn has hafiyelerinden smail Mahir Paa, Zat ahanenin ferman zerineYldzSarayna gelirken ldrld. Aslnda Saraydan byle bir davet yoktu. B

PostanesindenKadim ehibba (eski dost), yarn sabah teri-finiz diye gnderilen ifreli telgraf alan smailMahirPaa hibir eyden phelenmemiti.Sabah Saraya geldiinde arabasndan kar kmaz iki kurunla yere serilivermiti.Bu olaydan sonra, Talat Beyin bizi, yani fedaleri leyin ttihat ve Terakkinin merkezineard sylendi. Telala gitmitik.Talay Bey uzun uzun nasihat verdi. Kati olarak mesuli-yetsiz kan dklmesine mniolunmasnahs cinayet, crm, gnah ileyenler hakknda Meclis dahil hatrlanan btn tahkikatnyaplacan, kanunun ve meru kuvvetlerin hkimiyetini hedef alm bizlerin bu gibihadiselerlekendi15 Jurnaller Cumhuriyet Dneminde incelendi. Kurulan komisyonda grev yapan AsafTogay(emekli svari yzbas) jurnal envanterlerinden bir defteri saklam ve bunlar bret adaltndaiki cilt halinde yaymlamtr (Yrk Matbaa ve Yaynevi, 1962, stanbul).

38kendimizi tekzip ve itibarmz kaybetmekten baka bir netice alamayacamz, kan kannkovalayacan syledi.Bir daha benzer olaya neden olmayacamza dair bizden yemin etmemizi istemiti. Biz de

etmitik!

22


23/213

Sanki masum bir vatanda ldrlmt. smail Mahirin yapt muhbirlikle ka kiidaraacndasallandrlmt...Ne abuk unutmutuk bunlar!..Bu olay sonra Meclise intikal etti. Ruzname (gndem) harici sz alan Erzurum Mebusu

KarakinPastrmacyan, Memlekette huzur ve asayiin zorlukla kurulmaya alld gnlerde, failibulunamayan ve bulunmayacak olan cinayetlere esef etmemek kabil deildir dedi.Biz bu mebusla ok deil birka yl sonra yine karla-acaktk. Bu mebus, KarakinPastrmacyan,Ermeni Tanak Komitesinin nde gelen ahsiyetlerindendi. Dnya Harbi -knca Rusyayakatve orada bana toplad Ermeni komita-clarla bize sava at. Kafkasyadacephelerdearpt-mzda yandalar bu adama Armen Garo (Ermeni kahraman) diyorlard.Bu adamn Kafkasyada yapt zulm, smail Mahir Pa-ann ldrlmesi yannda hikalr!

Aslnda bu adam da vurmak gerekiyordu! Ama gel de ttihat ve Terakki Cemiye-tine lafanlat!O gnlerde saf ve temizdik. Henz siyasetin ayak oyun-larnn farknda deildik. Bata TalatBeyolmak zere bizden kurtulmak isteyen ttihat ve Terakki yneticileri, baz arkadalarmzpolitikann dnda tutmak iin, ihtisas yaptrma gerekesiyle d lkelere gnderdiler.Denizciler ngiltereye, havaclar Fransaya, karaclar Al-manyaya gitti.Bizim kaderimize de de ran dt.Ancak biz ihtisas iin deil, ihtilal iin yola kmtk...

Atinada

torun Yakub Cemil30 ekim 1984. stanbul nar Otelindeyiz.Otelde son iki hafta hedefin fotoraflar zerine younlatk. Sanda ka tel var, hangiperuukullanrsa yz ne hal alr, gzlkl gzlksz montajl fotoraflar...Favorili favorisiz, bykl byksz, salar yandan ayrl, or-tadan ayrl, kkll, aklagelebilecekher hali...Ne yer ne ier, ikiden holanr m, nerelere gider, ne giyer?.. stihbarat yaplan tmbilgilerikafamza kazdk...Hedefin analizi yapldktan sonra i bize geliyor.Kimlikler, pasaportlar, uak biletleri, otel rezervasyonlar, oda numaralan, gidillokantalar,gece kulpleri, barlar, otele hangi misafirlerin gelecei, tanma kodlar... Hepsini sonolarak bir birgzden geirdik.Ankarada almtk. stanbulda bir daha gzden geirdik.Gerginliimiz her saat her dakika biraz daha artyor.Bugn artk son konuma toplants. Odada; Ylmaz Aabey, Mehmet Ali Aabey1, Akrep2veben varz. Drt kiiyiz...1 Torun Yakub Cemil, Mehmet Ali Aabeyin gerek adnn kesinlikle yazlmamas-n

istedi. Ben de buna uyuyorum. Ancak Bay Pipo kitabnda Mehmet Alinin gerek kimliini

23


24/213

yazmtk (s. 352).2 Torun Yakub Cemil halen grevde olduu iin Akrepin isminin de yazlmasnistemedi.

40

Bu adam bunlarn beyni, her eyi. Bu tavanlar3 bunsuz hibir ey yapmyorlar. Topaln(MuratTopalyan) btn paras bunda. grgtn paralarn idare eden Topal bunu ABDye istemiyor.O dabunun farknda. Orly Katliamndan sonra Fransa da bunu istemiyor. Avrupada dabarnamaya-can anlad. Artk orann tamamen kontrolmze girdiinin farknda. Tek iAtinadakioteli almak ve sevgisiyle birlikte iletmek. Hesaplan bu. Kadn Pirede oturuyor.Ylmaz Aabey gnlerdir sylediklerini bkmadan usan-madan bir kez daha tekrar ediyordu.Ancakson szlerini ilk kez sylyordu:

Bu senedin denmesi gerekiyor. Yukars Her ne pahasna olursa olsun diyor. Gerekirsenzde gmln orada, ama borcu deyin. Bu son iiniz. Allah kolaylk versin.Yal kurdu o gne kadar bir konuyu bu ekilde kesin istiyor havasnda grmemitim. HepBizimiin sizin cannz her eyden nemli diyen adam bu deildi sanki.hmz de perek gitti. Kapdan karken alkanlkla, asker selamn vermeyi de ihmaletmedi!Plan ezberledik artk. Birer gn arayla ineceiz Atinaya. Hepimizin efsanesi4 hazr. lkAkrepgidecek, uaa pazar gn binecek. Irak pasaportunu kullanyor. Tbb alet alm satmyla

uraanbir tccar o.Pazartesi ben, sal gn Mehmet Ali Aabey binecek.Mehmet Ali Aabeyde Libya pasaportu var. Byk tan-kerlerin mazot depolarn temizlemeiiyapyor.Ben, ayiei tccarym. hrdn pasaportu tayorum. Beyrut, Paris, Suriye, Amsterdam vebirokAvrupa ehrine hep Yakub Cemil isimli pasaportla giri yaptm. Pasaportumda yine aynisimvar.34ASALA militanlarna kendi aralarnda tavan diyorlar.Gerek kimliini saklayan kiinin sahte kimlii.

41

Niye Yakub Cemil? nk o benim dedem!Yakub Cemil isimli pasaportun cebimde olmas bana manev bir g veriyor...Mehmet Ali Aabey en kdemlimizdi.Biz ona Byk ifti derdik.Kelle alana, yani tetii ekene biz Temen veya ifti deriz.

Bu isimler bizlere yllar ncesinden miras kalmtr. ttihat ve Terakkinin vurucu gc,

24


25/213

fedalermfrezesi Tekilat Mah-susaya5 biz ksaca TM derdik. Te-Men kodu oradan geliyor.Tekilat Mahsusann ambleminde ift ay vardr. ifti ad da buradan kaynaklanyordu.Mehmet Ali Aabey kdemlimiz olduu iin ona Byk ifti derdik.Bana ise taklrlard, biraz kilolu olduum iin Irgat der-lerdi!

Bazen taklmak iin Tekilat Mahsusann ambleminde-ki ay nedeniyle, Byk Aydedikleri deoluyordu. Bu da iri cssemden kaynaklanyordu!TMnin bizim iin ikinci anlam ise Trk Malyd!Avrupada Ermenilere ait iyerlerinin kepenklerine boyayla TM yazardk. Nkorkarlard.Anlarlard ki, ASA-LAya yardm ettiklerini biliyoruz ve enselerindeyiz. Gndkknlarm,maazalarm aamazlard.Bir gn Viyanada, Byk iftiyle birlikte salk malze-meleri satan bir maazadan protezaldk,yani plastik takma ayak. Bir benzin istasyonuna gidip oradan da ya aldk. Srada lokanta

vard.Avusturyallar az pimi biftee baylrlar. Biz de az pimi bir biftek aldk, etin zerindedahakanlar duruyordu. Ya ve biftei, protezin etrafna sarp Viya-5 Tekilat Mahsusa: 5 austos 1914 ylnda Osmanl mparatorluunun topraklarn eldetutmakamacyla, Enver Paa tarafndan kurulan yar resm gizli rgt. Dede Yakub Cemil burgtn ennemli isimlerinden biriydi.

42

nada kan bir Ermeni gazetesine gnderdik. Tabi paketin zerinde TM yazlyd.Bu Ermeniler abartmay ok severler, haberi manetten verdiler, Trkler bize kopmu ayakgnderdiler diye!..Avrupa lkelerinin baz istihbarat rgtleri yazmalarnda, Tekilat Mahsusann yenidenkurulduunu bildiriyorlard. ..Avrupa gnlerini daha ayrntl anlatacam. ok komik olaylar da bamza gelmedi deil.Paristeistihbarat rgtlerinin yapamadn, Mazhar-Fuat-gzkan adl grubun solisti MazhAlansonyapt; bir lokantada bizim Trk olduumuzu anlayverdi!Hatrladklarmn hepsini anlatacam.imdi tekrar stanbuldaki nar Oteline dnelim.Byk ifti yani Mehmet Ali Aabey, dmeye basldktan sonra babasn bile tanmazd.Hereyi unuturdu. Ne olduumuzu, kim olduumuzu, her eyi... Biz yle deil miydik sanki?..Bizde aynen onu taklit ederdik, her eyi unutmaya alrdk. Bundan nce bir hayatmzolmamgibi.Operasyonun dmesine basldktan sonra yeni bir hayata balyorduk, sfrdan.Mehmet Ali Aabey dizime vurarak yanmdaki koltuktan kalkt. Ben de hemen toparlandm.Veda zaman gelmiti. Yine yan yana olacaktk ama birbi-rimizi tanmayacaktk.Sadece mesajlarla haberleeceiz.

Akrep de ayaa kalkt. Duygusal bir ortam olutu. Bu iin ucunda lm de var, birbirimizi

25


26/213


27/213

raporunu yazp merkeze bildirirler.Hayatn onlara emanettir. Mehmet Ali Aabey Beyrutta ya-ralandnda bir p onuhayatadndrd, doktor gibi bakt.Gurbette lrsen sana yine p sahip kar, sradan bir vatanda gibi kimsesizler

mezarlndanereye gmldn takip eder. nk ailelere ehit arkadan yerini sylemek gerekir.Ka arkadamz dnyann birok yerindeki kimsesizler mezarlna defnedilmitir bilirmisiniz?Ka aile ylda bir kere ehitlerinin mezarlarn ziyaret iin yurtdna kar? Bunlar kimsebilmez,en yakn aile dostlar bile...pler tek gezerler. Tpk silahorlar gibi, pler de kendi aralarnda rgtlenirler,grevblm yaparlar. Biz onlarla ou zaman sadece parolalarla anlarz.

KGB pye dubok der. Onlardaki adlandrmas bu. Sanyorum CIA ve MOSSADda

pyok.Akrep valizleri stanbulda p bir arkadaa verecekti. Valizleri her zaman olduu gibionlargetirecekti. Onlarn bazen diplomatik dokunulmazlklar oluverirdi!Pazar gn sessiz sedasz uurladm Akrepi Yeilkyden. Birbirimizi sadece uzaktangrdk. Birkez gz gze geldik. Yurtdnda olsa byle bir eyi imkn yok yapmayz. Ama l-kemizdeolduumuz iin rahattk. Ekibin birbirine byle duy-45

gusal ynden balanmalar her zaman iyidir aslnda.Otele dndm. Yemek yemeyi ok seven biriyim. Ama i-tahm yoktu, biraz attrdm.Odamaktm. Marmara De-nizini seyrettim, sahilde kimsecikler yoktu. Hava pusluydu. Sonratelevizyonseyredip uyudum.Pazartesi gn leden sonra bindim Atina uana. stanbul aktarmal bir Arap uayd.pler bu ii hakikaten iyi biliyor. Eh bende de hrdn pasaportu var, Atinada fazlabamzarmaz. Ama ben oldum olas ne bu Araplar, ne de uaklarn sevdim. Uaa girer girmez,bamdayadm koltua, biraz dalmm, kemer takmam iin ikaz ettiler.Adm gibi biliyordum. Uaa binene kadar Byk ifti havaalanndayd. grmemiziistemez ama illa ki kuytu bir keden sessizce uurlard.glrsem diye hi dnmedim ne Beyrutta, ne Pariste ne de Avrupann yukarlarnda. Busefer bireyler var iimde, hissediyorum. Ama ne bilmiyorum. Bir eyler olacak gibi...Kapadm gzlerimi. Hi aklmdan karamadm rahmetli babam ve dedem Yakub Cemilgeldilergzlerimin nne.Yakub Cemil Dedem az konuurmu, Msrarsndan Fatma diye bir kadn sevmi,lesiye.

Evlenmiler ama o-cuklar olmam, ayrlmlar. Yakub Cemil Dedem kahretmi, Fatma

27


28/213

Hanmda yle.ok sonra Fatma Hanm babam bulmu engelkyde; sonradan bir bakasyla evlenmi,ocuklar olmu. Babama demi ki: Yakub gibi mert, sznn eri bir yiit bir daha dnyayagelmez.

Dedem de sonra Nevverle evleniyor. ki kz oluyor.Babam, Korktum da derdi, senin adn Yakub koymadm. Kaderin benzesin istemedim.Nfusta adm Yakub deil ama, bak her yere Yakub Cemil kimliiyle girip kyorum babadiye mrldandm kendi kendime.

46Gzlerim kapal ama azmda hep bir cmle var. Yakub Cemil Dedem kapatld BekiraaBlnden gnderdii son mektuplarnda hep bu cmleyi yazyormu:glme yaklamasn bilirim, nk lm yaklatka kaar.Lisede, niversitede herkes Che Guevarann glm nereden ve nasl gelirse gelsin...szleriniazndan drmez-ken, ben o szlere hi alamadm. gzellikle niversitede okurken

cenazetrenlerinde kim Chenin szn haykrsa benim aklma hep Yakub Cemil Dedemin szgelirdi:glme yaklamasn bilirim...Atina Havaalanna indiimde havada hi de lm kokusu yoktu. Havaalan mevsimin songnlerini karmak istemeyen turistlerle doluydu.Artk kendimi zorlamadan rahat bir grnt sergiliyorum.Pasaport kontrol kuyruu olduka uzun. Esmer memur pasaporta doru drst bakmadandamgayvuruyor.

Havaalanndan ktm. Ne yapacam ezberimde. Taksi arp, gideceim otelin adnsyledim.Hilton Athena.Rezervasyonum yaplmt. Odam bile belliydi. Temiz yzl bir Yunan delikanlsyla ktkodaya. ocua ne iyi ne de kt saylabilecek bir bahi verdim.Alkanlk ite, sa solu iyice yokladm. Sonra pencereyi ap barmak geldi iimden:Akrepburas temiz!antam atm, hem garsonlar hem gelecek temizlikiler grsn diye evraklar masannstneyaydm.Belgeler ayiei zerine. Aslnda aka maka derken iyi bir ayiei uzman olmutum.Karadenizin irin ehri Orduda on be gn bir soya fab-rikasnda kurs grmtm. lkgnrendiimde baya armtm, ayiei yann ayieinden deil fndktan retildiini.Fndkamurunun ne olduunu bile bilmiyordum. Hey gidi gnler...Odadaki masann zerine, numune tahlilleri, protein durumlar, hrdndeki fabrikannbankadekontlar vb her47

eyi yaydm. Yunanistandaki balantlar olmazsa Bulgaris-tandan bile ya talebim olacakt.

Odann salam olduuna karar getirip bir sigara yaktm. Televizyon seyretmeye baladm.

28


29/213

Yatakta ne kadar kaldm hatrlamyorum, geceyarsn biraz gee beklediim telefon geldi.Akrep gayet gzel ngilizcesiyle, Room servis iyi gece-ler... 609 numaraya, portakal suyuve birkark sandvi... dedi.Ben o daha szn bitirmeden sinirli bir ses tonuyla hemen cevap verdim: Beyefendi yanl

numaray evirdiniz, buras 504 numaral oda.Affedersiniz dedi.gnemi yok dedim bozuk ngilizcemle.Akrep geldiimi ve oda numaram teyit etmiti. Ben de onunkini.Plan imdilik eksiksiz uygulanyordu.Sal sabah kahvaltdan hemen sonra otelden ktm. Cuma gn toplanlacak yeri grecek,hemde Doktor V.yle tanacaktm.Evegelismos Hastanesi otele ok uzak deildi. Kolay bul-dum. Ankaradaki almalarndabunlarn hepsini nu-maralamtk.Doktor V. hastane kapsnda bekliyordu. Otelden k-madan sa elimin avucuna kck

biryldz izmitim.Doktor V. Ho geldiniz deyip elini uzatrken avucunu zellikle bana doru tutarak hilaligsterdi.Ho bulduk deyip elini sktm. Ay-yldz avularmzdayd.Hastanenin ana binas dnda, bahe iinde, kk bir yer vard, oraya girdik. Doktor V.cebinden aceleyle, zerinde National Technical University yazs bulunan kimlik kartnabenzerbir ey kard.Kartta ayrca, Tbb malzemeler ithal ve alm satm gibi ngilizce bir eyler de yazlyd.Doktor V. kart uzatrken, Akrep, cuma gn bu kart-vizitle gelsin dedi. Sen bir daha

hastaneye gelme, Akrep,

48bu kartla istedii gibi gelebilir diye ekledi.Kart aldm. antay gr dedi. Siyah, orta boy bir doktor antasyd. Kesik kkonumayabalad. Bana iyice bak dedi; baktm, beynimde resmini ekmitim. Tavan Pi-rede birtavernada

ark syleyen kadna k. Aslnda iki kadn birden idare ediyor ama bu arkcya tutkun.Hersal gn mutlaka geliyor. Ben de Pire de oturuyorum. Tavanla ou zaman birlikteyolculukyapyoruz. Hep birinci vagona biniyor. Tavann kadndan dn 16.05 treniyle. Saat17.00deAtinadaki otele yetiiyor. Son duyduuma gre rgtnn uyuturucu parasyla Atina veyaPireden otel alacakm. Pire onlar iin ok nemli, liman kontrol etmek istiyorlar.Kbrstan gelenbeyaz (uyuturucu) direkt buraya geliyor. Tavan, iin buradaki beyni.Hedefin operasyondaki kodu Tavand!Tavann saatleri hi deimiyor mu? diye sordum.Bugne kadar hi aksatmad. Saat 17.00-17.30 aras Beyrutla konuuyor.Peki tren o saatlerde kalabalk olmuyor mu?

Tren efi tamam, o artk bizim adammz. O peron o gn arzal gsterilecek. Ama Tavan

29


30/213

bunugremeyecek!Her ey tamam dedim. Kelimesi kelimesine olmasa bile btn konutuklarmz Ankara vestanbul nar Otelinde -ki son almalarmzdaki gibiydi.El sktk. Giderken, Paris ii ok iyiydi dedi.

Gldm, Atina da ok iyi olacak Doktor dedim, hasta-neden ayrldm.Otele geldiimde resepsiyondaki delikanl bana bir not ol-duunu syledi. Daha dorusu birresimgalerisinin kartyd bu. Mesaj almtm.Yryerek hemen galeriye gittim. Zaten otele yaknd.Akrep oradayd. Ancak birbirimizi tanmyor gibi dav-randk. O sadan, ben soldangaleriyigezerken bir ara bir tablonun nnde yan yana geldik. Bu ara doktorun verdii kart teslimettim.Ayr ayr kp otele geldik.aramba dinlenme gnmz. Herkes kendi apnda,49

takipte miyiz diye evresini kollayacak.ktm, Atina sokaklarnda dolatm, turiste benziyorum. Gzlerim de radar gibi. Bir ikinumaraektim, takip ediliyor muyum diye.Temizdim.Atinann Plaka diye bir semti var, genelde gece kulpleri falan buradadr. Plan gerei,perembeakam saat 22.00 gibi Byzantino isimli kulpten ieri girdim. Baktm, Mehmet Ali Aabeytiriltiril takmlar ekmi, byklar gitmi, bir keye kurulmu.

nsan nasl bu kadar deiir fizik olarak, o akam ahit oldum. Mehmet Ali Aabeyinbann ikiyanndaki kalan salar artk beyaz deil simsiyaht. Kaln ereveli simsiyah gzlkleri,alnmkalar ve ekilmi gibi duran gzleriyle inlilere benziyordu. inlilere zenen bir Arap!Pasaportunda Libya vatanda olduu yazlyd nk.Kulp ok kalabalk deildi. Yanna yaklap bozuk ngi-lizcemle yi akamlar deyipyannaktm.Ne i Aabey, bu ne hal?.. dedim.Bir zamanlar ok gezdim buralarda dedi, ne olur ne ol-maz.6Az sonra Akrep kulpten ieri girdi. Gzel ngilizcesiyle Merhaba deyip yanmzaoturdu.Atinada tanm Arap turist gibiydi grnmmz.Byk ifti konyak ve erezini sylemiti. Ne alacak-snz? dedi, ikimiz de Uzo dedik.ekerli gelir size dedi. Azmz tatlanr dedim.Baladk Atinann gzelliklerinden konumaya. Daha ok Mehmet Ali Aabey ile Akrepkonuuyordu. ngilizcem yeterli olmad iin ben ara sra giriyordum sohbete.Laf aralarnda Mehmet Ali Aabey ne yaplacan fsld-yordu:

Yarn lene kadar Pire-Atina tren hatunda iki defa gidin gelin. gleden sonra ortalktagzkmeyin, otelde kaln.6 Mehmet Ali Aabey Yunanistana yllar nce ikinci ktip unvanyla gelmiti.

Yunanistandaki maceralar iin baknz: S. Yaln-D.Yurdakul; Bay Pipo, s. 138-141.

30


31/213

50Cumartesi gn len arkeoloji mzesinin kafeteryasna gele-cek bir p arkadaalverisaatini ve gnn syleyecek. Geceyarsna doru daldk. Fazla imemitik ama sarho

olmugibi davrandk. h Arap turist sallana sallana kulpten ktk.Cuma gn gittik geldik Pire-Atina hattnda. Atinann merkez istasyonundan bir ncekiistasyondainecektik. De-ligianni diye bir yer. Alveri oraya gelmeden nce bitmi o-lacakt.Pire-Atina arasnda gide gele yoldaki aa saysn bile ez-berledim. hstelik matematiim dehi iyideildir.gleden sonra, sylendii gibi otelden kmadm, balkonda, clz gne altnda bira itim.Akamyemei iin otelin lokantasna indim sadece.Cumartesi sabah erkenden kalktm. Kahvaltm yaptm. Odama kp le ol

bekledim.gle saatlerinde Akreple arka arkaya otelden ktk. Omonia Meydanndaki niversiteninhemenzerinde, hastane yaknndaki arkeoloji mzesine gittik.pyle tantk. Yanmza geldi ve parolalar nereye koyacam syleyerek ekip gitti.Dzgnbir adamd. Yunanl gibiydi. Zaten Yunanistanda almak hep kolay olmutur. Fizikselolarakbirbirimize ok benzeriz!Pazar gn erken saatte Pireye gittim. pnn brakt mesaj alacaktm. AstaryaOtelinin

karsndaki merdivenden inip oradaki umum tuvalete girecektim. Drdnc kabinin iinegirip,duu skerek iindeki mesaj alacaktm.gyle de yaptm. Aceleyle mesaj okudum ve ardm: Namazdan sonra!Ne demekti imdi bu?.. Hani sal gn geliyordu Pireye. Mesaja gre cuma gn ledensonrageliyordu. Bizde na-mazdan sonra demek cuma leden sonra demektir.Dndm otele. Haberi ulatrdm, Mehmet Ali Aabey ile Akrepe.51

Hangi iimiz doru gitmiti ki!Bekleyecektik. Dikkat ekmemek iin Yunanistann eitli yerlerine daldk. KimimizPireye,kimimiz biraz yol kat edip Selanike...Belirlenen gnlerde o umum tuvalete gidip mesaj alyor-duk pden.En byk korkumuz doal olarak, takip edilmemizdi. Bunun kursunu da grmtk yllarnce.Arkasndan birinin gelip gelmediini renmek iin postaneye veya pastaneye gireceksiniz.Aniden taksiye bineceksiniz veya otobse. nip tekrar bineceksiniz. Kardan karyageerkenevrenize pr dikkat olmanz gerekiyor. Biz grdmz ahs kolay unutmayz.Caddede yrrken aniden dnp ters istikamette gidebi-lirsiniz. Ama hi unutmamakgerekir ki sizi

takip edenler grup gruptur. Biri brakr, biri alr.

31


32/213

Tm dnyada irketlerin (istihbarat servislerinin) en nemli blmdr, kontrespiyonaj.Yani karcasusluk birimi.Atinada dikkat ekmeden dolarken, fotoraflarn bile grmediim iki kiinin ad hepaklmdayd.

Atina Bykeli-liimizin idari ataesi Galip gzmen ve 14 yandaki gencecik kz Neslihangzmen. 1980 ylnn 31 temmuzunda Atinada ASALA tarafndan ldrlmlerdi. AtaenineiSevil gzmen de ar yaralanmt. Akam yemeinden dnen gzmen ailesi gireceklerisrada, oluk ocuk kurun yamuruna tutulmulard. Belki bu iki ismi srekli hafzamda

tutmamn nedeni kendimi operasyona hazrlamak iindi, bilemiyorum... Belki de aklmahep kzmgeliyordu ondandr. Hep kendime telkinde bulunurdum, duygusal olma diye...Ermeniler konusunda, dilleri, dinleri, kendi aralarndaki farkllklar, illegal ve rgtleri,

onlarn tezleri, bizim an-titezlerimiz, yani bu konuyla ilgili bir niversite hocas kadar bilgisahibiydim. Aldmz eitimin bir paras da tarihle il-giliydi.Aslnda her konuda eitim aldk diyebilirim. Belki bir baka gruba kurs verdiini sanangzcanKknel Hocadan

52psikoloji eitimi bile aldk... Hemen merak etmeyin, yeri gelince anlatacam...O kadar yer grdm Avrupada, beni en ok Yunanistan etkilemiti, Atina, Pire sankiAnadoludabir ehirdi. Bizden o kadar ok ey vard ki Yunanistanda. grnein Atinann mahallelerinin

adlar... Nea Smyrna Yeni zmir demekti, Kaisareia Kayseri, Sourmena Srmene demekti.PiredekiNea konia Yeni Konya demekti. grnekler o kadar ok ki, benim aklmda sadece bunlarkalm.Ve cuma gn geldi.Plan Doktor V.nin kiralad yazlk evinde gzden geir-dik.Doktor V. ve Mehmet Ali Aabey 1 nolu vagonda, Ak-rep ile ben 2 nolu vagondaolacaktk.Aslnda ben tam da 2 nolu vagonda olmayacaktm, vagonun koridorunda sigara ier birkonumdabulunacaktm.Bol lacivert takmm ve alveri (operasyon) pardsm giydim. Malzemeler (silahlar)DoktorV.nin doktor antasnda olacakt. Malzemeleri Mehmet Ali Aabey kullanacakt. Garantiyealmak istiyordu ii. Bu nedenle Doktor V. ile Byk ifti ayn vagonda olacaklard.Pireye ayr ayr gittik.Saat 15.40.Pire istasyonundayz. Peronlara daldk. Hepsini onar metre arayla gryorum. Pireninistasyonupek byk deil. Biz gnlerce Ankarada, Kaya-ana istasyon arasnda bunun tatbikatnyapmtk.Tavan gzkmyor. Pire-Atina hattnda saatte sefer var. Birinci sefere binmemiti.Saat 16.02.

Saati iyi biliyorum. nk gzm hep saatte. Grnrde hl kimse yok. p geldi

32


33/213

yanma,Seninkiler arkadan ay-rlyorlar siz de inin, herhalde bu gece Doktor V.desiniz dedi.Mehmet Ali Aabey, -istasyonun yerin altndan kar tarafa geen merdiveni var-, oradangeipbfenin yanna gitti. Onu Akrep takip ediyordu ki, gzm birden istasyondaki

53pye takld. pnn az burnu oynamaya balad.Mehmet Ali Aabey bfenin yanndayd, o da iaretler yapmaya balad. Bir eyler oluyordu,amane?Kafam istasyondan cadde tarafna evirince ne olduunu anladm: Tavan istasyonadoruyryordu, ama yolunu deitirmi cadde tarafndan geliyordu. Trene hep 5 dakika kalabiniyordu.Bu kez 2 dakika gecikmiti. Bu gecikme onun hayatm kurtaracakt. nk Mehmet AliAabey ile

Akrepin trene yetimelerine imkn yoktu. Ben trene binebilirdim ama malzemelerDoktorV.nin antasyd.te o anda ne olduunu anlamadan kendimi vagona attm. Bu arada pnn sesiniduydum:gn taraf iptal ettim, bu taraf da ediyorum.p bir eyler daha sylyordu ama tren istasyondan kmt artk.Vagon tenhayd, Tavan ise tedirgin.

Kendini acele vagona att iin, arzaldr yazsn gr-memiti. Vagonun n tarafndasadece

yal bir adam oturu-yordu. Herhalde o da yazy okumamt.Vagonda yava yava ilerleyip tam Tavann karsna oturdum.Rahatsz oldu.Latince bir atasz vardr, Et post eoticem seda atracura diye; yzne baktm ve gayetsoukkanllkla Latince olarak bu ataszn syledim. Anlam uydu: Ve kader atmznkuyruuna baldr.Suratma tuhaf tuhaf bakt. Belki de ne konutuumu anlamaya alyordu.I dont understand (Anlamadm) dedi.Now, you understand (imdi anlarsn) dedim bozuk n-gilizcemle.Ve tam bu arada klar hafif karard...Bu bir his midir nedir bilmem, operasyonlarda kar karya gelen taraflar gz gze bakncaiinmahiyetini anlarlar. Bu Pariste de, Beyrutta da byle oldu. Tavan benim o vagonda nedenbulunduumu ben girer girmez anlamt...

54 o raddeye gelince ben Trke kfrederim. Elini ceketinin yanna getirdiini grdmde,zerineatladm. elimsiz g-rnyordu ama baya gl kt. Ama yumruu suratna indirdim.Sersemledi ama o da bana vurdu. Bouurken kafas cama arpt, camlar ikimizin desuratnageldi. Frsatn bulup jartiyerimdeki kamay ekmem saniye srmedi.hzerine ktm...

Annem evin tek erkek ocuu olduum iin, babamn ardan ald tavuklar kesmem iin

33


34/213

banaverirdi. Kyamazdm tavuklar kesmeye. Gtrp bakkala kestirirdim...Gklere karlan ASALAnn bir numaral lideri Agop Agopyan boaz kesilmi bir haldevagonunkesinde ylece yatyordu.

Bir ara gzm ihtiyar arad, yoktu, herhalde saklanmt.Zaten gzlerim onu grecek durumda deildi, cam paralan alnm kesmi, bamdan kanfkryordu.Vagon kan glne dnmt.Son kez Agop Agopyana baktm, Dktn kanlara say dedim iimden.Her tarafm kan olmutu. Ne kadar benim kanm, ne kadar onun kanyd?..Kapya kotum, imdat frenini ekip atladm. ki taklada doruldum. Trenin son vagonuyanmdanhzla geip gitti. Atinadaki ana istasyona az bir mesafe kalmt. Ceset birka saniye sonrabulunabilirdi. Hzl hareket etmem gerekiyordu.Kamay pardosmn cebine koymutum, kardm, tren raylarna uzunlamasna koydum.Bir

sonraki tren onu dmdz edecekti.Kama benim uurumdu, dedem Yakub Cemilin hatra-syd. Raylara braktm diye hizlmedim,sadece biraz iim burkuldu.Kama vatan yolunda kullanlmt yllar sonra...Pardosmn astarn yrttm. Elimi ve bam olabildiince sildim. Yetmezdi biliyorum. Neolurne olmaz diye kolumdaki siyanrleri kontrol ettim. Kavga srasnda dmemilerdi. Eeryakalanrsam kullanacaktm. Bir srklk ii vard. Hacettepe hniversitesi Hastanesindesiyanrleri koluma55

takan doktor nallah bunlar sen deil, yine ben karrm demiti. Bunu yakndagreceiz.pnn beni alaca duraa 10 dakikalk yry mesafesi vard. Bamdan akankanlar silesile glkle y-ryordum. Havarim puslu olmas iime yaramt. nk galtmzplanda kk bir deiiklik olmu, tombala bana kmt.Ana istasyonda bekleyen p trenin tuhaf halinden an-lamt senedin dendiini.Telalabeni aramaya kmt.Koyu yeil otomobili ve yanan farlar grnnce lm ba-bam grm gibi sevindim.Farlarnyanmas parolayd. Byk bir Amerikan arabasyd bu. Arabaya doru hamle yaptm.p ve tanmadm ofr beni hemen koltuklarn aasna yatrdlar. hzerime kaln bireylerle rttler, sonra gene bir arlk, zerime son koyduklarnn ayaklar olduunuanladm.Otomobil hzla hareket etti.Ne kadar gittik hatrlamyorum, durduumuzda bamdan akan kanlarn da durduunugrdm.Larissa veya skee taraflaryd herhalde. Aalkl bir yerdi ve hava souktu. Yol tenhayd,belkibir ky yoluydu.

Beni bir titreme ald, ne olduunu hissetmiyordum. Belki de sahiden yordum. hstm

34


35/213

bamdeitirdiler. pnn yanndaki arkada bagajdan ald benzini kanl giysileriminzerinedkerek yakt.ans benden yanayd, kimliklerime kan bulamamt.

O arada p bama kaln bir tampon koyup sard.tahm yava yava yerine geliyordu, bir iki lokma bir eyler yedim.pyle hi konumuyorduk, sadece bana, Yirmi dakika sonra seni anayolda bir TIRaemanetedeceiz dedi.Otomobilde ak seyahat etmem doru bulunmad, yine sakladlar beni. hzerimi rttleryine piskokulu battaniyelerle, lkinde bir ey hissetmemitim, belki o telala, ama imdi fare gibisaklanmak bana ac veriyordu. Dedem Yakub Cemil, Harbiyeden mezun olduktan sonra ilkgrevyeri ola-

56rak Makedonyaya gitmiti. Onun ve arkadalarnn, yzyln banda ekya peindekotuklar,hrriyet iin daa ktklar bu topraklarda imdi ben kaak durumundaydm.Yola ktk. Ksa bir sre sonra bu kez bir TIRdaydm.TIRn ii baya karanlk ve souktu.Altmdaki, stmdeki yumuak eylerin salam ve sosis olduunu anladm.pnn TIRa binerken sylediine gre, skeedeki Fatih Camii mftslojmannda yirmidrt saat misafir edilecektim.Tavan zamannda gelseydi, herhalde bu yollardan Mehmet Ali Aabey geecekti. ans

ite.Onlar ne yapt acaba?..Hava iyice kararmt TIRdan indiimde. Bu kez traktr ar-kasnda ksa bir yolculukyaptm. Venihayet lojmandaydm.Birka saat sonra lojmana gelen tanmadm bir p alnmdaki yar kendi yntemiyledikti.Ben acyla kvranrken, o bana espri yapyordu: Merak etme T eklinde dikiyorum. Birsonrakiiinde de bu kez M eklinde dikerim diyordu.Hayat bazen ok ac geliyor, bu p arkada daha sonra yakaland, bir dnemYunanistancezaevlerinde ok strap ekti...Yirmi drt saat dinlendikten sonra gece beni Meri Nehrine gtrdler. Aslnda Selaniktenkkmotorla bizim adalardan birine karacaklard, ancak tehlikeli olur diye vazgetiler.pye yzerek geebileceimi syledim. Israrm ze-rine istemeyerek kabul etti.Meriin bir taraf ok durgundur. Oradan nehre girdim. Gece 01.30dan 04.20ye kadaryzdm.

zmirdeki eitimde en iyi yzen bendim. yi de dalarm. Ancak belki de ok kankaybettiim iingcm kalmamt ki, ayanm topraa dediini hissettim.

Daha ben Merie girmeden nce mesaj zaten ulamt karya. Beni hemen alp gtrdler,

35


36/213

Edirnedeki devlet has-tanesine kaldrdlar...57

Hastanede bizimkilerin ne yaptklarn rendim.Mehmet Ali Aabey ve Akrep olay renir renmez he-men talyaya gitmiler, sonra

gemiylestanbula gelmiler. Hibir zorlukla karlamamlar. nk, peronda boaz ke-sili olarakbulunan cesedin kimliini Atina polisi bir sre tehis edememiti. Bunun nedeni AgopAgopyanda sahte kimlik bulunmasyd.Olayn zerinden drt gn getikten sonra Piredeki sevgilisi tehis etmiti. Yunanllarnemli birASALA elemannn ldrldn, hem de Atinann gbeinde ldrldn reninceolaysakladlar. Zaten istihbarat rgtlerinin de numarasdr bu, ellerindeki terristldn peksy-lemezler. ASALA st birimi de sempatizanlarnn moralleri bozulmasn diye ve ayrcauyuturucu trafiinde sorun k-mamas iin ldn yllarca sakladlar. Ancak ona

ihtiyalarkalmaynca, 1988 ylnda ldn kabul ettiler. Baz ASALA militanlar adamn hllmediinisyler.Ama daha o yl, nce CIA, arkasndan Batl servisler Agop Agopyann ldn rendiler.Hepsiadamn ismi ve fotoraf zerine X koydu.Ama ASALA sylenti kard ite, Agop Agopyan lmedi diye.7Yani imdi biz, tavuk mu kestik o peronda?.. Tvbe tvbe...Yani kafamzdaki T eklindeki dikiin izi bouna m du-ruyor?7 Atinada 28 nisan 1988 tarihinde sabaha kar havaalanna giderken bir kii, kimlii

belirsiz kiiveya kiilerce ldrld. Atina polisi ldrlen kiinin Yemenli iadam Muhammed Kasmolduunu aklad. Bunun zerine Fransz Haber Ajansnn Paris brosunu arayan bir kiildrlen kiinin Agop Agopyan olduunu ve eylemin rakip bir Ermeni rgt tarafndangerekletirildiini bildirdi. Fransz Haber Ajans bu bilgiyi abonelerine duyu-runca Yunangazeteleri bu kez Trk ajanlar Atinann gbeinde Ermeni lider Agopyan vurdularbalklarylahaberi verdiler. Trk gazeteleri haberi manetlerinden Agop Agopyan ldrbalklarylaverdi.Bu arada ABDde yaymlanan Washington Posfta Jack Anderson imzasyla kan birmakaledeCAnn 1982de Trkiyenin Avrupada baz Ermeni liderlerini ldrmeyi planladnrendiini, bu nedenle Agopyan olaynn arkasnda da byk ihtimalle Trkiyeninolabileceinibelirtti.Baz yayn organlarna (2000e Doru dergisi, 15-21 mays 1988) gre ise, AgopyanMOSSADldrd. ABD sraili perdelemek iin MT ldrd haberini imal etti!Asl ad Vasken Sakasesliyan olan ASALA lideri Agop Agopyann ne zaman ldrldkimileri iin hl bir muammadr. Ancak grnen o ki, Agopyan konusunda istihbaratrgtleriarasnda tam bir dezenformasyon yaanmtr.

36


37/213

581981 ylnda Agop Agopyann yardmcs Agop Tarak -yan ldnde de nce kabul etmekistememilerdi. Sonra eceliyle ldn akladlar. Hep ayn taktii yapyorlar. Amalansempatizanlarnn morallerini gl tutmak.Mehmet Ali Aabey Trkiyeye gelince havaalanndan ilk ii telefonla beni aramak oldu. Ne

haberkocaolan? dedi.

Testicalos haberet bene pendentes dedim Latince.Yani Her ey yerli yerinde dedim.Bir ekilde Atinay hatrlatmak istiyordum. Mesaj ald, telefonda bir kahkaha att.Atina bizim en kolay operasyonumuz oldu. Herhalde en zoru, Beyruttu!.. ki taraftan da okkanakmt...

randadede Yakub Cemil

ttihat ve Terakki Cemiyetinin baars, randaki hrriyet hareketlerine yine hz vermiti.1906ylndaki Merutiyet ilann ah tpk bizde olduu gibi rafa kaldrmt. Ancak yine deranda ahve istibdat aleyhindeki hareketler artyordu.Iran nklap Cemiyeti, ttihat ve Terakkiden yardm istedi. randaki meruarkadalarnouyla Harp Oku-lundan arkadatk. Bizdeki sorunlarn benzeri onlarda da vard. Onlar daistibdatynetimini ykmak istiyorlard. Hrriyet uruna savaan randaki Merutiyet hareketininlideri

Settar Han rencilik yllarmzda hepimiz rnek alrdk.ranl arkadalarn istei ttihat ve Terakki merkezince uygun bulundu. ranl mcahitlerinde silahlfeda mfrezeleri vard. Biz onlara katlacaktk.Yzba Halil Bey bakanlnda fedalerden oluan bir heyetin rana gizlice gitmesine kararverildi.Halil Beyin, Enver Beyin amcas olduunu sylemitim. Ancak aralarndaki ya farksadeceikidir.Halil Bey din, yakkl, hareketli ve cesurdur. ttihat ve Terakkiye Enver Bey ve bizdenncegirmitir. Gz karadr.Makedonya dalarnda da birlikteydik.Ve yine ayn ekip yollara dmtk.Ekip, Sapancal Hakk, zmitli Mmtaz, Mlazm Hilmi,

60Mustafa Necib, gmer Naci, Mehmet Emin (Yurdakul, air), Abdlkadir, Kuuba erkezEref,kardei Selim Sami ve bizim mahalle Yenibaheden kr ile aabeyi Nailden olu-uyordu.ranl subay arkadalarmz da vard aramzda; Mehd Bey, Said Selman gibi.Vapurla Trabzona indik. Trabzon zerinden Erzuruma gittik. Yorucu bir yolculuk oldu.Deniz ok

hareketliydi.

37


38/213

Erzurumda Yzba Kazm, Topu Musa ve iki subay arkadan setii asker vedadalarlasaymz 30u buldu.Kuvveti ikiye bldk.Bir ksm Vana gitti. Halil Beyin komutasnda biz 6 kii ise, Beyazt-ran hududu

zerinden, Areteklerinde oturan Celali Krt airet liderlerini ziyaret ederek hudut boyunca ilerledik.Bunu yapmaktaki amacmz ran hududunda oturan airetleri ran nklap Cemiyetinekazandrmak ve ileride bu airetlerden ran ilerinde faydalanmakt.Hazeranl, Haydarhanl, Yezid, Takori, emsik ve Milan airetleriyle dostluu ilerlettik.Yardmahazr olduklarn sylediler, yemin verdiler.Vana geip arkadalarla bulutuk.Bir iki gn dinlendikten sonra, gerekli cephane ve tehizat alp gizlice rana girdik...Snra yakn blgedeki en kuvvetli airet Abdv airetiydi. Merkezleri Koturdu.Koturda Abdv reisi Simko denilen smail Aayla ahbap olduk.1Airet reisi Simko gen, akll ve iki gz ak olarak silah kullanabilen usta bir silahordu.

Kotur Deresine yukardan bakan atoya benzer bir ko-

1 Yllar sonra, bu airetin Simko denilen Askar Simitko adl bir yesi, 14 ocak 1995tarihindestanbulda ldrld. ddiaya gre uyuturucu kaaks Simko hara vermedii iinSusurluketesi tarafndan ldrlmt (S. Yaln-D. Yurdakul, Reis, s. 308-310,378).

61nakta oturuyordu. ato gibi konan etrafnda eli silahl airet mensuplar nbet tutuyordu.Misafirliimizin ilk gn akam zeri konanda oturmu ay ierken, Simko dereden su

doldurupgetirmekte olan bir gen kzn bandaki su testisine ate edip paralad. Gen kz korkudanneyapaca bilemedi, ama Simko kahkahalarla gld.Bize gsteri yapyordu.Uyardk; silahnn namlusundaki barut hatal imal edilmi olsa kurun kzn banagelebilirdi.Nianclna gveniyordu. Bu szlerimiz zerine, Dere kenarna bir Abdv klah koyalmbakalm kim vuruyor? dedi. Madem istiyordu, kabul ettik.gnce Hilmi nian alp ate etti, klah bir metre sola frlatt. Hilmi henz mavzeriniindirmemitiki, ben silahm ateledim, klah eski yerine geldi!Benden sonra Mustafa Necib mavzerini ateledi, klah bir metre geriye gitti. Tetie sonolarakHalil Bey bast, klah paraland.Simko ard ve randa bulunduunuz mddete ne olursa olsun size kmdahaledebulunmayacam dedi. Silahl 600 adam bulunan bir airet reisiyle anlamak bizim iinoldukakeyifli olmutu.Abdvlere veda ederek ran mcahitlerinin bulunduu Selmas vilayeti merkezinin Dumankasabasna gittik.Burada mcahitlerin lideri Hadmille tantk. Kendisinden ah kuvvetleri ile mcahitlerin

gc

38


39/213

hakknda bilgi aldk.Dilmanda iki gece kaldk. Zor durumdaydlar. Bizden yardm istiyorlard. Halbuki bizrann dahailerine doru gitmeyi planlamtk. Mcahit arkadalarla bulumamz ge-rekiyordu.Yine de yalvarmalarna dayanamadk. Bir anlama yaptk: ah kuvvetlerinin kuatmas

altndabulunan Hay Kale-sinin kurtarlmasna yardmc olacaktk. Sonra onlar kendi balarnnaresinebakacaklard.Kaleyi savunanlara haber gnderdikten sonra, gece yrye geerek sabaha kar gizlicekaleyegirdik. Kaledeki

62kuvvetlerin says 1 000e yaknd.Halil Bey kaleyi gezerken ambarda drt tane tuntan ya-plm eski kale topu grm.Bunlar ie

yaramaz diye bir kenara atmlar.Nuh Nebden kalma tun toplan glkle kale burlarna karttk. Mcahitlerden kk birgrupbenim emrime verildi. Onlara iki gn top talimi yaptrdm.Aldmz bilgilere gre ah ordusu Hay Kalesi etrafnda grup halinde kurmutu. 3000e yakn askerleri vard. Direkt kar saldrya geemezdik. Cephe sava yapacakgcmzyoktu. Halil Bey ah kuvvetlerine geriden bir baskn yapmamzn doru olacan syledi.Hakverdik. Ma-kedonyada, Rumelide benzer basknlar ok yapmtk.

Tan yeri aarrken kaleden kk bir grup ktk. Haerut aynn drt kilometregneyindekikprden getik. Sabaha kar taarruzu balattk. ah kuvvetleri kaleden bir kar saldrbeklemiyordu, aknlk iinde zerimize ate yadrmaya balad. Karlkta bulunduk. ahkuvvetleri be on l verince panikleyip kamaya balad. Ancak dada tekrar bulutular,genibir daire izerek zerimize doru ilerlemeye baladlar. gnlemimizi almtk, Karsl brahimAa

kumandasndaki bir birlii tepelere gndermitik. Aksilik, bunlar srtlarn dmanaevirerekbzlp oturmular. ah kuvvetlerine bir ate bile amadan teslim olmulard. Eh, ikignlk askeritalimden sonra ancak bu kadar olur!Biz ylmadk, ah kuvvetlerini krmaya baladk. Bir ksm tfekleriyle teslim oldu. Fakatyardmlarna svari birlikleri yetiti. Yapacak bir ey yoktu, Halil Bey ve ben arkada kalarakvurua vurua ekildik. ok arkada kalmtk. Geldiimiz kprye ulamamza imkn yoktu.Busrada sahibi vurulmu bir atn zerine atladm, Halil Bey de atin kuyruuna yapt. Dereyigetik. Kendimizi bir hendein iine frlattk. Tekrar atee baladk. Cephanemiz bitmekzereydi.Ama her tetie basmzda ah kuvvetlerinden biri yere dyordu. Bu adamlar korkuttu,dereyi

gemeye cesaret edemediler.

39


40/213

Tam kurtulduk diye dnrken, sekiz on atlnn doludizgin zerimize doru geldiinigrdk.Cephanemiz bunla-63

n bitirmeye yeter miydi? Telalandk...Halil Beyle gz gze geldik, mavzerlerimizi dorulttuk. Bi-raz daha yaklamalarm bekledik.Mesafe ksalnca gelen askerlerin balarnda fes olduunu grdk. Atllar iyice yak-lancabalarndaki mfreze komutann tandk: Bakale Mutasarrf Cevdet Bey!Fakat ne aryordu ki ran topraklarnda? grendik; bizi aramak, gerekirse yardm etmek iinyolakmlard.Hep birlikte ate mntkas dna ktk. Yolda bir Ermeni kynde mfrezemizin bykksmylabulutuk.Bir gece nce bu kyde bulunan Tanakyan etesini yardma armtk. Ancak kabuletmemilerdi. Mcahitlere dost, ah kuvvetlerine kar tarafsz kaldklarn sylemilerdi.

Ermenilerle iyi geiniyoruz. Birbirimize zarar vermek iste-miyoruz.Zayiatmz azd; yalnz bizi zen bir olay olmu, Harp Okulunda birlikte okuduumuz ranlSaidSelman lmt. h de yaralmz vard.Ermeni kynde bir mddet kaldk. Aldmz istihbarata gre saldrdan korkan ahkuvvetleriTebriz istikametine doru gitmiti. Bylece Hay Kalesi etrafndaki abluka kalkm oluyordu.Bizgrevimizi yapmtk.Eksilen cephaneleri tamamlamak zere gmer Naciyi Vana gndermitik.gmer Naci sradan bir kii deildi. Benden iki ya bykt. Harp Okulunu 1902de

bitirmiti. O,Mustafa Kemal bata olmak zere birok zabit yolda ttihat ve Terakki Ce-miyetinekatmt. airve hatipti ayn zamanda. Ad efsane gibiydi. Vatan, hrriyet akyla yapt konumalarlaherkesikendine hayran brakrd. dealistti. Bu nedenle aramza katlp rana kadar gelmiti... Yanianlayacanz silahorluu da vard!..Bir sabah gmer Nacinin mektubu geldi:stanbulda henz mahiyeti anlalmayan karklklar ba gstermitir. ran muvakkatenbrakarak Vana gelmeniz daha mnasip olacaktr. gmer Naci.

64randaki faaliyetlerimize son verdik.Hemen Vana getik.Karargha gider gitmez, Halil Beye Selanikten ekilmi bir telgraf verdiler:

stanbulda ayaklanma balamtr. ttihat ve Terakki Merkezi Umumsi bu sebepleSelanikenakledilmitir. syann ark vilayetlerine sirayeti ihtimali vardr. ark vilayetleridaresiniCemiyet namna ele almanz zarureti hsl olmutur. Talat.Halil Bey sratle telgrafhaneye giderek bilgi toplad.stanbulda eriat isteriz bahanesiyle, mektepli zabitan ile ttihat ve Terakki mensuplar

katledilmiti.

40


41/213


42/213

yklangazeteci Hseyin Cahit (Yaln) yllar sonra, kkrtc yazlaryla gazeteci Ze-keriya SertelinTangazetesi ve matbaasnn tahrip edilmesini salayacakt! Hseyin Cahite gre Tan gazetesiMoskovadan emir alyordu! Heyhat! Kendisi 31 Mart Ayaklanmasnda Rusya Sefaretine

saklanarak hayatta kalmt!66de suu, gemilerde namaz klnmasn yasaklamak, Frenk -eden evrilen kitaplarla talimyaplacan sylemekti!Dervi Vahdeti gibi bir kkrtcnn banda bulunduu ttihad Muhammedi Cemiyetimeydan bobulup, stanbulu kana buluyor.Akif Dadan anlattklar hepimizi deliye evirdi. Biz bu isyanclar aslnda iyi tanyorduk.syanclar Meclisi Mebusana karydlar. Bu nedenle Aya-sofyada Mebusan Meclisi binasnndetoplanmlard.3

Nasl 93 Harbi bahane edilip Meclis kapatldysa, imdi de 31 Mart Ayaklanmasn sebepgstererek yine Meclisi kapatacaklard. Kanunuesasyi rafa kaldracaklard. nk, Meclis-iMebusan, ne Zat ahaneye, ne de eyhlisla-ma kar sorumluydu, sadece millete karsorumluydu.Onlar bunu hazmedemiyorlard.Bunlar, okullarda derslerin Trke yaplmasna, resm yazmalarn Trke olmasna, yeniokullarn almasna karydlar!Bunlar, medrese rencilii sfatyla artk askerlikten ka-amayacak softalard.Bunlar, asker mekteplere de szmak istemiler, bu yl ba-nda (23 ocak 1909) 60i askerokullardan atlmt. Srada, ordudan atlacak 7 000 alayl subay daha vard. Bunu nlemek

istiyorlard.Bunlar, 2 000-3 000 bin evin yand stanbuldaki byk yangn (23 austos 1908),Allahn,Merutiyet ilan zerine Osmanly cezalandrmak iin kard yalann utanmadansyleyenlerdi.Bir byk yalanlan daha vard;1876 Anayasasnn 35. Maddesi Meclisi feshetme yetkisini Zat ahaneye tanmt. ttihatveTerakki Frkas3 Ayasofyadaki ilk Mebusan Meclisi binas, istanbul Adliye Saray olarak kullanlrken 3-4ocak1933 pazar-pazartesi gecesi; 31 Mart Ayaklanmasndan sonra Meclisi Umumyi MillnintoplandYeilkydeki Yat Kulb ocak 1947de; raan Saray 19 ocak 1910 tarihinde; FndkldakiMeclisi Mebusan binas da Gzel Sanatlar Akademisi olarak kullanlrken 1 nisan 1948gecesiyanmtr. Ne garip tecelli!67

35. Maddeyl kaldrmak istiyordu.Bu isteimizi millete yle anlatyorlard: 35. Madde ne demek; 30 ramazan, 5 de, be vakitnamazdemek. ttihat ve Terakki dinsizlerin partisi olduu iin ramazan ve namaz kaldrmak

istiyor!

42


43/213

Bunlara inananlar da yok deildi...Ne yazk ki bunlar destekleyen baz subaylar da vard. Bize kar Halaskar Zabitan(KurtarcSubaylar) diye ordu iinde gizli bir rgt kurmulard.stanbul ve Erzurumdaki olaylar ayrntlaryla rendikten sonra Ta Handa savunmaya

elverili odaya yerletik. Yorgunluktan bitkin atlarmz ve bizler, gnler sonra dinlenecektik.Silahlarmz doldurup koynumuza aldktan sonra yatp uyuduk.

Sabahn erken saatinde Halil Bey, Yusuf Paann yanna kt.Aradan epey zaman geti, Halil Beyden cevap alamadk.En iyisi, gidip bakalm dedik.Kara Yusuf Paann konann nnde bir manga nbeti vard. Ak kapdan ieride de mangann silahlarn atm olduklarn grdk.Nbetiler ieriye girmemize izin vermek istemeyince, k-k bir hareketlilik yaand. Benkonan st katna ktm. Kara Yusuf Paann bulunduu odaya hzla girdim. Baktm Halil

Bey ileKara Yusuf Paa sohbet ediyorlard.Nerde kaldn be Halil Bey! Sana bir ey oldu diye arka-dalarla meraktan atladk! dedim.Biraz serte konumutum. Odann havas deimiti.Halil Bey biraz mahcup, Paa Hazretlerini selamlasana dedi. gylesine bir selam veripsandalyeyektm.Halil Beyin anlattna gre, benim odaya giri biimim, Paaya davranlarsandalyeyeoturman adamcazn akln bandan almt.yi olmu dedim. Zaten Kara Yusuf Paa stanbula a-rlp Divanharpte yarglanarak

idamedildi.

68Hl isyann yaand stanbula bir an nce varmak iin Erzurumdan Trabzona hareketettik.Burada stanbuldaki gelimelerin ayrntlarn da rendik...Meydan apulculara brakmamak iin, bizimle ayn anda, yurtdnda atae grevindebulunan Enver Bey Berlinden, Fethi (Okyar) Bey Paristen, Ali Fuat (Cebesoy) BeyRomadan yolakmlard...Selanik evresinden stanbula hemen yrmek iin mf-rezeler tertiplenmiti. kuvvetlerinbana Hseyin Hsn Paa gemiti.4 Kurmay bakanln gnll olarak KolaasMustafaKemal Bey almt. Cemal Bey, Kzm (Karabekir) Bey, Kolaas Resneli Niyazi, KolaasEypSabri, kinci Or-dudan smet (nn) Bey hepsi stanbul yoluna dmlerdi. Bunlara sivilgnlller de katlmt.Selanikten hareket eden Hareket Ordusunun komutasn Yeilkyde Mahmud evket PaaveEnver Bey almt.

Merutiyeti ilan edenler bu kez onu korumak iin stanbula gelmilerdi.

43


44/213

Trabzonda atlarmz satp, vapur parasn temin ettikten sonra stanbula doru yola ktk.Yolakmadan nce hatra fotoraf ektirdik!.. Bu benim hayatm boyunca ektirdiim enderfotoraflardan biridir.Bizden birka gn nce Hareket Ordusu stanbula ulat. 24 nisan sabaha kar zellikle

Taklada byk atmalar oldu. gnce mitralyzler tarad, arkasndan top mermileridvdTaklay.Hamdi avu, Kamac Emin, Blk Emini Mehmed gibi isyanclardan 13 kii hemen iptesallandrld. grf dare Mahkemesi toplam 43 isyancya idam verdi.damlar daha ok crmlerin ilendii yerlere yakn 11 meydanda infaz edildi.4 Hseyin Hsn Paa, Mehmet Ali Aybarn dedesi, Nzm Hikmetin annesi CelileHanmndaysdr. Paa ayn zamanda Ali Fuat Cebesoyun da daysdr.69

Hareket Ordusundan 3 subay, 68 asker ehit oldu.5

Bu arada istenmeyen olaylar da meydana geldi. II. Abdl-hamidin bulunduu Yldz Sarayyamaland. Saraydaki birok tarih eya alnp gtrld. Zat- ahanenin saraydakimarangozhanede elleriyle yapt birbirinden gzel oymalar tahrip edildi.Biz stanbula ulatmzda olaylar yatmt.27 nisan 1909 gn II. Abdlhamid Meclisi Mebusan ta-rafndan hal edildi.Sarayn yeni Zat ahanesi, Sultan Readd.Veliaht Read Efendinin asl adyla deil, ismine eklenen Mehmed adylakarlmaskararlatrld.Bu isim deiikliinin gerekesi II. Mehmedin (Fatih) s-tanbula giriiyle, H

Ordusunungirii arasnda bir benzerlik kurulmasyd!..Sultan Read (V. Mehmed), Yldz Sarayna deil, babas Abdlmecidin yapDolmabaheSarayna yerleti. Mabeyin baktibi (saltanat genel sekreteri) ise yakndan ta-ndmz birarkadamzd: Halit Ziya (Uaklgil). Seryaveri Binba Remzi Bey de ttihat ve TerakkininManastr heyeti iinde yer almt.32 sene 7 ay 27 gn sren dnem sona ermiti.II. Abdlhamid ttihat ve Terakkinin en gl olduu Se-lanike srgne gnderildi. O,tahttanindirildikten sonra s-tanbul dna karlan ilk padiaht.Refakatileri bizden iki kurmay arkadat: Rauf (Orbay) ve Ali Fuat (Cebesoy).Bu arada bana yine yol gzkmt...Sadece hareketli gnler yaayan blge stanbul deildi.5 Bu ehitler iin, ilide Hrriyeti Ebediye Tepesinde Mimar Muzaffer Bey tarafndan birant(Abidei Hrriyet) yapld. Ant, 1908 Devriminin nc yldnmnde, 23 temmuz 1911tarihinde Enver Paa trenle at. Ne hazindir ki, ttihat ve Terakkinin nde gelen paas,Enver,Talat ve Cemal imdi burada yatmaktadr.

7031 Mart Ayaklanmasndan bir gn sonra Adanada Er-meniler isyan bayran amlard.

Merutiyetten sonra silah bulundurma yasa kaldrlmt. Bunu frsat bilen Adana Ermeni

44


45/213

Bapiskoposu Mueg mhim miktarda silah ve tehizat kilise ve Ermeni mekteplerine depoettirmiti. 31 Mart Ayaklanmasn frsat bilen Ermeniler ayaa kalkmt. Tarsus, Erzin, Mi-sis,Drtyol, Mersin ve Antakyaya kadar uzanan saha dahilinde isyan bir anda patlamt. Sivas,Erzurum,Van, Elaz, Bitlis ve Muun da isyana destek vermesi bekleniyordu.

Mslmanlar ve Ermeniler arasnda sava balamt.Olaylar durulur gibi olmu ama, 11 gn sonra baz Ermeni ge

Documents

SONER YALÇIN - TEŞKİLATIN İKİ SİLAHŞÖRÜ