Upload
joanna-desmet
View
222
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
Sociologie van organisatie en beleid.
Prof. J. Vilrokx
Het gemene gezicht: organisaties als instrumenten
van overheersing.
Lauriane Van der Eecken
Eline Severs
Onze organisaties worden onze dood!
Voedselverontreiniging Milieuvervuiling Bedrijfsongevallen en beroepsziekten Multinationals in derde wereldlanden
-beroven gastland van natuurlijke hulpbronnen
-bevorderen afhankelijkheid
Het gemene gezicht van organisaties:
Organisaties beïnvloeden op een negatieve wijze, dankzij of ondanks zichzelf.
Organisaties als rationele onderneming is meer ideologie dan werkelijkheid.
Organiseren door domineren.
Organiseren steeds verbonden met sociale dominantie
Combinatie van prestatie en uitbuiting Asymmetrische machtsverhoudingen
slavenarbeid loonarbeid
bv. piramide van Gizeh
Radicale organisatietheoretici:
aandacht voor hoe organisatiewijzes werkgevers ertoe brengen werknemers uit te buiten
Invloeden: Karl Marx, Max Weber, Robert Michels
1) Max Webers “ijzeren kooi”.
bureaucratie als vorm van sociale dominantie
ontstaan van overheersing:
1) geweld en bedreiging
2) patronen van formeel gezag: heersers als
rechtmatige gezaghebbers en onderdanen als
natuurlijk gehoorzaam
3 types van sociale dominantie: 1) charismatische overheersing: leidersfiguur als
profeet, held, volksmenner 2) traditionele overheersing: respect voor tradities en
verleden ( bv. overerving) 3) rationeel-wettige overheersing: macht
bevestigd/beperkt door wetten, regels, reglementen en procedures
Macht/gezag hangt samen met vermogen om legitimering te vinden
Administratieve apparaat= basis van gezag brug tussen heerser en onderdrukten
-Iedere vorm van overheersing: bepaalde
legitimiteit en specifieke administratieve org.
-Bureaucratiseringsproces: = bedreiging
voor de vrijheid en vrijzinnige democratie
2) Robert Michels “ijzeren wet van de oligarchie”:
Leiders, zelfs democr. verkozen, neigen naar eigenbelang + bewaren van de eigen macht.
Oligarchische tendensen onder moderne organisaties
Subtiele processen van socialisatie en overtuiging dominantie
Onpersoonlijke principes+ streven naar efficiency= nieuwe slavendrijvers
pessimistisch over dominerend karakter vd moderne org.
3) Karl Marx
Moderne samenleving: proces van overheersing door rationalisering
Overheersing door het zoeken naar toegevoegde waarde en oppotten v kapitaal
Hoe organisaties hun werknemers gebruiken en uitbuiten:
Organisatie= steeds op klasse-onderscheid gebaseerd - eerste org. in hiërarchische samenleving (heersende klasse boeren-slaven) - moderne org. : eigenaar-manager-arbeider
Industrialisatie onwikkelde 3-klassensysteem: - fabrieksproductie, verstedelijking - arbeid als handelswaar, arbeiders afh. van beloningssysteem - loonarbeid: winst afh. van efficiënt gebruik van arbeidstijd (management)
Organisatie van arbeidsproces dmv beloningssysteem: - geïnstitutionaliseerde klasseverdeling op de werkplek - steeds meer gestandaardiseerde functies - strenger, nauwlettendere organisatie
deskilling= homogenisatie van de arbeidsmarkt - ontstaan strijdbaar klassebewustzijn - noodzaak aan nieuwe beheersstrategieën verdelingen aan brengen tss verschillende types arbeiders
Primaire en secundaire arbeidersmarkten:
ongelijk niveau van voorrechten en kansen + verdeling personeel
post arbeid afh. van conjunctuur omwille van homogenisering
primaire arbeidsmarkt: carrière maken- hoge graad van bekwaamheid- bedrijfsspecifiek-selectiemechanismen-loyaliteit
secundaire arbeidsmarkt: lager geschoolden, minder betaald personeel in kantoren, fabrieken en werk in open lucht
-weinig kapitaalinvesteringen (opleiding-bijscholing) -sterk afhankelijk van conjunctuur
Verleent organisatie controle op interne en externe omgeving:
- loyaliteit binnen 1e arbeidsmarkt zorgt voor
voorspelbaarheid
- beperkte investeringen binnen 2e arbeidsmarkt
zorgt voor flexibiliteit
Segmentatie binnen 1e en 2e arbeidsmarkt
talrijke indelingen naar beroep, ambacht en vakbond. Indeling binnen 1e markt: betrekkelijk onafhankelijke
functies werknemers in ondergeschikte rol Veroorzaakt verschillende controlemogelijkheden Oorzaak: 1) “verdeel en heers” 2) vanuit beroepsgroepen/vakbonden Bevorderde de klassemaatschappij: - concurrentie tss arbeidsmarkten - bel. invloed op het politiek bewustzijn - middenstand arme blanken & etnische
minderheden
Secundaire arbeidsmarkt en geïnstitutionaliseerde discriminatie:
2e markt= afspiegeling van sociale attitudes en patronen van vooroordeel en discriminatie
(minderheden naar 2e markt)
Institutionalisering door migranten en gastarbeiders
Moderne organisaties:
Scheppen/bevorderen secundaire arbeiders Degraderen arbeid Bevorderen ongelijkheid, segmentatie en
discriminatie Zorgen voor een patroon van
begunstiging/bevoorrechtiging Versterken sociaal-economische tegenstellingen
Beroepsrisico’s, beroepsziekten en bedrijfsongevallen:
Marx: “het kapitaal leefde als een vampier die het levensbloed vd arbeid opzoog”
Kapitaal trok zich niets aan van gezondheid en levensduur vd arbeider tenzij samenleving het daartoe dwong
efficiency veiligheid: - gebrekkige infrastructuur, onderhoud, gebrek aan veiligheidsuitrusting - proefondervindelijke methode - vb. asbestprobleem, bruine-long ziekte
Economie van gezondheid en veiligheid:
Multinationals in derde wereld landen: - niet gestoord door Westerse gezondheidswetgeving Zeer moeilijk om naleving vd wetgeving af te
dwingen 1970: Wet op de beroepsveiligheid en gezondheid
in VS en Canada = keerpunt Goedkoper vergoedingen uit te keren dan
preventiemaatregelen te treffen
Boetes niet hoog genoeg om riskante bedrijven te sluiten
Relatie veiligheidsbeamte en inspectie
- org. dringen in verslagen ernst/ aantal mogelijke
risico’s vaak terug
in het algemeen blijft efficiency voor veiligheid gaan
De geradicaliseerde organisatie
radicaal referentiekader Polarisatie arbeid kapitaal
wij zij
Segregatie op werkvloer white blue collar
Oorzaak
Combineren primaire en secundaire arbeid
geen maxime!
Kenmerken (1)
UITBUITING
Solidariteit
arbeidersbeweging
hervormingen
haat democratie
STRIJD
Kenmerken (2) POLITIEKE TACTIEKEN
Managers: Verdeel en heers
(tot confrontatie)
Arbeiders: Samen sterk
Radicale opvatting als ideologisch instrument
Pluralistische manager:
“samen sterk” ifv eenheid,
welwillendheid
Radicale werknemer:
“samen sterk” ifv strijd tegen management
MN & de wereldeconomie
MN = soevereine staten met invloed op IP
gespreide belangen
Ontstaan: hegemonie VS
na ‘70:
populariteit 3de wereld
MN: Evolutie
FASE 1: de gespecialiseerde onderneming
FASE 2: het gedifferentieerde conglomeraat
FASE 3: de financiële reus
FASE 1: Specialisatie
Einde 19e Eeuw
Bezit economische hulpmiddelen geografische spreiding
MONOPOLIE
FASE 2: Diversificatie
Risico’s spreiden
defensief beleggen
nieuwe afzetmarkten
….
FASE 3: Concentratie
1960 Vietnam: hoogconjunctuur aandelenmarkt opkopen & fusioneren drang tot concentratie
bedrijfsconcentratiecijfers vb: ITT
MN: Middelen
Sterk gecentraliseerde leiding
Monolitische macht
Kartels
Druk op politiek
Sterk gecentraliseerde leiding
CHANDLER:
“visible hand”
eerder Sovjet dan vrije markt
Monolitische macht
Benadering Weber: bureaucratische org totalitair regime belangen elite top = onaantastbaar
Verticale integratie, onderzoek, marketing bron van voorzieningen + afzetmarkt
= intern bestuurd gebied
Kartels
MIROW & MAURER
“Hunting ground” Technologie en octrooien vestiging hoofdkantoor!
Druk op Politiek
Rof afhankelijkheid gastland Belangen MN op politieke agenda MN als autoritaire macht in democratie:
pol macht zonder politieke verantwoordelijkheid
vb: ITT & CIA in Chili
Wereldeconomie beheerst door organisaties
Macht ondernemer > politicus &
mensen
MN & uitbuiting
Macht
Centrale besluitvorming
Belang MN > belang gemeenschap
Dilemma attractie beheersing
- Afhankelijkheid en overheersing
- Strijdige machtsbokken
Canada: 1974-1984 Foreign Investment Review Agency
MN & de derde wereld
CRITICI: Staat & MN als partners bij systematische
overheersing
VERDEDIGERS: Staat & MN als partners bij vooruitgang,
modernisering.
CRITICI
MN = moderne plunderaars uitbuiting plaatselijke economie uitbuiting plaatselijke bevolking kapitaaluitstroom
rol MN rol buitenlandse “hulp”
uitstroom technologie manipulatie buitensporige wisten medogenlooshandelen
VERDEDIGERS
Handelen MN binnen kader sociale verantwoordelijkheid
VN ILO ..
Handelen staat Naleven contractuele verplichtingen erkennen MN
Sterke en Zwakke punten van de metafoor
Overheersing of ongewenst effect van rationeel handelen?
Dualisme & partijdigheid
WEBER: streven naar rationaliteit = overheersing
Sterk
Ideologie, ethiek
overheersing toevallig neveneffect
organisatietheorie instrument voor sociale
verandering
legitimiteit radicaal referentiekader
Zwak
Complottheorie
uitbuitende niet-uitbuitende organisaties
moet centraal staan!
Extreme vorm linkse ideologie