BOYKESİT

İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi

Karayolu Mühendisliği

2

1. BOYKESİTİN TANIMI ve ELEMANLARI

Boykesit, yolun geçki ekseni boyunca alınan düşey kesitidir. Boykesitin hazırlanması sırasında yapılacak ilk iş, teğet (alinyman) ve dönemeçlerden oluşan geçki ekseninin plandaki iz düşümünün belli bir ölçekle bir doğru boyunca açılmasıdır. Daha sonra bu doğru üzerinde geçkinin aplikasyonu sırasında başlangıca olan uzaklıklar (kazık çakılan noktalar) belirtilir ve alınan her noktaya ait arazi kotu belirli bir ölçekle, belirli kıyas (referans) hattına göre düşey düzlem üzerinde işaretlenir. İşaretlenen bu noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kırık çizgi, geçki ekseni boyunca arazinin doğal durumunu gösterir ve siyah çizgi olarak isimlendirilir.

Siyah çizgi üzerinde alınan herhangi bir noktaya ait kota, siyah kot denir. O halde, boykesitte siyah kot; doğal arazi kotu olmaktadır.

Yolun tesviyesi yani toprak işi sonunda yol ekseninin boykesitteki durumunu gösteren hat kırmızı çizgi (eğim çizgisi) olarak tanımlanır. Bu hat üzerindeki herhangi bir noktaya ait kot o noktanın kırmızı kotu olur. Bunlar tesviye kırmızı çizgisi ve tesviye kırmızı kotudur. Buna göre, yolun tesviye işi sırasında, kırmızı çizgi üzerindeki kısımlar kazılacak, altında kalacak kısımlar ise doldurulacak demektir.

Yolun tesviye yüzeyi üzerinde inşa olunan üstyapısının tamamlanmasından sonraki duruma ise kaplama üstü kırmızı kotu/çizgisi adı verilir.

4

Kırmızı çizgi; doğru parçaları ile bunları birbirine bağlayan eğri kısımlardan oluşan sürekli bir hattır.

Düşey dönemeç adı verilen eğri kısımlar daire ya da parabol yaylarıdır.

Doğru kısımlara ait kırmızı kotlar başlangıç olarak kabul edilen bir noktaya olan uzaklık ve bu kısımdaki boyuna eğim yardımı ile kolaylıkla hesaplanabilir. Buna karşılık düşey dönemeçlerde kotlar özel bir hesaplama ile bulunur.

Boykesitte kırmızı çizginin yükselerek gittiği kesimlere rampa, alçalarak gittiği kesimlere iniş adı verilir.

Bir rampayı bir iniş, rampayı daha az eğimli bir rampa ya da bir inişi daha dik eğimli bir iniş izliyorsa aradaki düşey dönemeçe tepe düşey dönemeç veya kapalı düşey dönemeç adı verilir.

Bir inişi bir rampa, inişi daha az eğimli bir iniş ya da rampayı daha dik eğimli bir rampa izliyorsa aradaki düşey dönemeçe dere düşey dönemeç veya açık düşey dönemeç adı verilir.

Uygulamada çok az görülen ve boyuna eğimin sıfır olduğu yatay yol kesimlerine palye adı verilir. Palye ancak arazi durumu elverişli, yolun enine eğimi yeterli, ayrıca yanları, yani banket dış kenarları açık ise, kısa kesimler için yapılabilir. Aksi takdirde, yola yüzey suyu drenajı bakımından boyuna eğim verilmesi gerekmektedir.

5

6

7

2. BOYKESİTİN ÇİZİLMESİ

1. Boykesit tablosunun çizilmesi.2. Siyah kotların işaretlenmesi ve yazılması.3. Enkesit numaralarının yazılması.4. Ara uzaklıkların yazılması.5. Başlangıça olan uzaklıkların yazılması.6. Hektometrelerin yazılması.7. Kırmızı çizginin geçirilmesi.8. Eğimlerin hesaplanması.9. Eğimlerin yazılması.10. Düşey dönemeç hesabının yapılması.11. Kırmızı kotların yazılması.12. Kırmızı ve siyah kot farklarının yazılması.13. Temsili planın çizilmesi.14. Sanat yapılarının yerleştirilmesi.

8

2.1. Boykesit Tablosunun Çizilmesi

1

1

0,5

0,5

1

0,5

0,5

1

1,5 Temsili Plan

Eğim

Kilometre

Hektometre

Başlangıca Olan Uzaklık

Ara Uzaklık

Kesit Numarası

Siyah Kot

Kırmızı Kot 1

2

3 4

5

6 7

8

9

9

2.2. Siyah Kotların İşaretlenmesi ve Yazılması

637

632

632

632

633

634

636

637

631

Plandan her enkesite ait kot

boykesitte düşey eksene yerleştirilir.

Planın ve boykesitin

yatay ölçeği aynı

olduğundan, planda iki

enkesit arasında ölçülen

uzaklığı m’ye çevirmeye

gerek yoktur.

Referans kotunu yazmayı unutma!

Yatay ölçek 1/2000 Düşey ölçek 1/200

10

637

636

634

633

632

632

632

637

631

Siyah kotlar arası

doğrularla birleştirilir.

(Eğrisel değil)Siyah

kotların yazıldığı

satır.

11

2.3. Enkesit Numaralarının Yazılması

637

7

631

632

632

632

633

634

636

637

C 1 2 3 4 5 6

Enkesit numaralarını

n yazıldığı satır.

12

2.4. Ara Uzaklıkların Yazılması

Plandan, ardışık enkesit km’leri

arasındaki fark, bu

satıra yazılır ve herbir

uzaklık arası düşey çizgi ile ayrılır.

24,2022,3012,7312,7314,0414,00654321C

637

636

634

633

632

632

632

631

24,027

637

13

2.5. Başlangıca Olan Uzaklıkların Yazılması

Plandan, enkesit

km’leri, bu satıra yazılır.

Bu değer 100’e

ulaştığında bu satıra “0” altında yer

alan hektometre satırına 1, 2,... yazılır.

654321C

637

636

634

633

632

632

632

631

24,0

2

24,027

637

0,00

75,8

0

53,5

0

40,7

7

28,0

4

14,0

0

0,00

24,2022,3012,7312,7314,0414,00

14

2.6. Hektometrelerin Yazılması

Hektometreler 1’den

başlayarak her 100 m’de arttırılarak yazılır. Her

100 m’de ara uzaklık satırına “0,00” yazılır.

1

654321C

637

636

634

633

632

632

632

631

24,0

2

24,027

637

0,00

75,8

0

53,5

0

40,7

7

28,0

4

14,0

0

0,00

24,2022,3012,7312,7314,0414,00

15

Kırmızı çizginin geçirilmesi sırasında dikkat edilecek hususlar:

1. Ana kontrol noktalarında (projede başlangıç ve bitiş) dolgu ya da yarma miktarı en fazla 0,50 m olmalıdır.

2. Kırmızı çizgi, geçki boyunca, yarma ve dolgu miktarlarını en azda tutacak, ayrıca olabildiğince birbirini dengeleyecek şekilde geçirilmelidir.

3. Düz arazilerde yüzey suyu drenajının sağlanabilmesi için en az %0,5 boyuna eğim vermek amacıyla doğal zeminin yükseltilmesi geçilmelidir.

4. Tepe ve dere noktalarındaki düşey dönemeçlerin uzunlukları güvenlik bakımından gerekli olan minimum görüş uzunluklarını sağlamalıdır.

5. Akarsu kenarlarından geçişlerde, su basmasına karşı kırmızı çizgi olası en yüksek su düzeyi üzerinde kalacak şekilde geçirilmelidir.

2.7. Kırmızı Çizginin Geçirilmesi

16

6. Düz arazilerde yüzey suyu drenajı için, diğer bir deyişle, su basması ve kar birikmesine karşı doğal zeminden bir miktar yüksekte geçilmelidir.

7. Yine yüzey suyu drenajı bakımından yarma kesimler içinde dere düşey dönemeç yapılmamalıdır.

8. Düşey dönemeç yapılırken, düşey dönemecin bütün olarak yatay dönemeç dışında kalmasına ve düşey dönemecin bitiş ya da başlangıç noktası ile yatay dönemecin başlangıç ya da bitiş noktası arasında en az 60 m’lik bir uzunluğun bırakılmasına çalışılmalıdır. Bu durum mümkün olamıyorsa, uygun çözüm yatay ve düşey dönemeç bisektris noktalarının üst üste getirilmesidir.

9. Diğer karayolu ve demiryolu ile eşdüzey kesişmelerde eğim en fazla %3 olmalı ve buralarda gerekmedikçe düşey dönemeç yapılmamalıdır.

10. Taşıt işletme maliyeti üzerinde etkisi olan boyuna eğimli kesimlerin yani, rampa ve inişlerin uzunluklarının olabildiğince kısa olmasına çalışılmalıdır.

11. Arazi durumu elverişli olsa da, trafik güvenliğini azaltıcı etkisi olan monotonluğu azaltmak bakımından, tek eğimle uzun mesafe gidilmemeli, yer yer küçük de olsa boyına eğim değişikliği yapılmalıdır.

12. Menfezlerin üzerinde, menfezin trafik yükü altında kırılmasını önlemek için, belirli bir dolgunun kalmasına dikkat edilmelidir. Bu dolgu yüksekliği demirsiz olan büz menfezler için en az 0,40-0,50 m, betonarme kutu menfezler için 0,25-0,30 m olmalıdır.

17

Tırmanma Şeridi

İki şeritli-iki yönlü yollardaki rampalarda, düşük hızlı yüklü ağır taşıtlar yolun kapasitesini azaltır, ayrıca bu taşıtların arkasında, tehlikeli sollama manevralarına yol açabilen kuyruklanmalar oluşur. Bu rampa kesimleri trafik güvenliği bakımından da sorun yaratan yol kesimleridir. Rampalarda görülen bu sakıncalı durumları gidermek için çıkış şeridinin sağına, ağır taşıtların kullanmaları amacıyla tırmanma şeridi olarak isimlendirilen yardımcı şeritler yapılır.

18

Acil Kaçış Rampaları

Eğimi fazla ve uzun iniş rampalarında, özellikle fren patlaması şeklinde ortaya çıkan teknik arızalara karşı, araca devrilme olmadan hakim olabilmek amacıyla acil kaçış rampası yapılması uygun olur. Gözlemler, bu kaçış rampalarındaki gevşek granüler malzemeden oluşan yavaşlatma şiltesine giren araçların önemli bir hasara uğramaksızın yavaşlatılarak devrilme olmadan durdurulabildiklerini göstermektedir.

19

20

21

Düşey dönemeç gerekmez

Düşey dönemeç gerekmez

Düşey dönemeç gerekmez

22

Düşey dönemeç gerekir

Düşey dönemeç gerekir

23

Doğru

Yanlış

24

Başlangıç ve bitiş

noktalarını birleştiren eğri toprak

işini dengelediği için, düşey dönemeç yapmaya

gerek kalmamıştır.

1

0,00

75,8

0

53,5

0

40,7

7

28,0

4

14,0

0

0,00

24,2022,3012,7312,7314,0414,00654321C

637

636

634

633

632

632

632

631

24,0

2

24,027

637

25

EĞER PROJENİZDE DÜŞEY DÖNEMEÇ

ÇIKMIYORSA, BOYKESİTİNİZLE BİRLİKTE

(düşey dönemece gerek olup olmadığının

onaylanması için gerekli) BANA YA DA DERS

YARDIMCISINA UĞRAYIN. HERKES DÜŞEY

DÖNEMEÇ HESABI YAPACAĞINDAN SİZE

DÜŞEY DÖNEMEÇ HESABI İÇİN YENİ

DEĞERLER VERİLECEKTİR.

26

2.8. Eğimlerin Hesaplanması

Boykesitte iki doğrultu varsa 2 farklı eğim hesaplanacak.

03,4%02,124

632637

Başlangıç kotu

Virgülden sonra 2 hane alınacak

Ara uzaklık

Bitiş kotu

27

2.9. Eğimlerin Yazılması

14,00 14,04 12,73 12,73 22,30 24,20

0,00

14,0

0

28,0

4

40,7

7

53,5

0

75,8

0

0,00

1

637

724,02

24,0

2

L=124,02 m

%4,03

631

632

632

632

633

634

636

637

C 1 2 3 4 5 6

%Eğim bölü yatay uzaklık

şeklinde yazılır.

En sık yapılan yanlış %eğim

bölü kot farkını

yazmaktır.

28

2.10. Düşey Dönemeç Hesabının Yapılması

PROJEDE PARABOLİK DÜŞEY DÖNEMEÇ

KULLANILACAKTIR.

En küçük düşey dönemeç boyu 80 m’dir.

Projesi yapılan yol bölünmemiş olduğundan

hesaplarda

geçiş görüş uzunluğu kullanılacaktır.

Geçiş görüş uzunluğuna göre hesaplanan düşey

dönemeç boyu çok büyük ise bu durumda duruş

görüş uzunluğuna göre hesap yapılmalıdır.

29

PROJEDE

DÜŞEY DÖNEMEÇ BİSEKTRİS NOKTASININ

ÜSTÜNE

FLAMA ve 3 DEĞERİ (PKm, PKot ve L) YAZIN

PKm=0+149

L=80m

PKot=103,40 m

30

2.11. Kırmızı Kotların Yazılması

Kırmızı kotlar, eğim

çarpı ara uzaklık artı başlangıç

kotu şeklinde hesaplanarak

yazılır. Milimetrik

kağıt üzerinden kot okumayın!

637

724,02

24,0

263

7,00

L=124,02 m

%4,03

631

632

632

632

633

634

636

637

C 1 2 3 4 5 614,00 14,04 12,73 12,73 22,30 24,20

0,00

14,0

0

28,0

4

40,7

7

53,5

0

75,8

0

0,00

1

632,

00

632,

56

634,

16

633,

13

633,

64

635,

06

636,

03

Kırmızı kot = İlk Kot + (% eğim) x ara uzaklık

31

2.12. Kırmızı ve Siyah Kot Farklarının Yazılması

1,13

637

724,02

24,0

263

7,00

L=124,02 m

%4,03

631

632

632

632

633

634

636

637

C 1 2 3 4 5 614,00 14,04 12,73 12,73 22,30 24,20

0,00

14,0

0

28,0

4

40,7

7

53,5

0

75,8

0

0,00

1

632,

00

632,

56

634,

16

633,

13

633,

64

635,

06

636,

03

0,56

0,64 0,

16

0,94

0,97

Fark, yarmalarda kırmızı çizginin altına

dolgularda kırmızı çizginin üstüne

yazılır.

32

2.13. Temsili Planın Çizilmesi

1,13

637

724,02

24,0

263

7,00

L=124,02 m

%4,03

631

632

632

632

633

634

636

637

C 1 2 3 4 5 614,00 14,04 12,73 12,73 22,30 24,20

0,00

14,0

0

28,0

4

40,7

7

53,5

0

75,8

0

0,00

1

632,

00

632,

56

634,

16

633,

13

633,

64

635,

06

636,

03

0,56

0,64 0,

16

0,94

0,97

0 +

97,

45

0 +

032,

00

R = 150 m d = 65,45 mt = 33,25 m = 25 b = 3,64 m

L=32,00 m L=26,57 m

Temsili Plan

33

Teğet uzunluğu

0 +

97,

45

0 +

032,

00R = 150 m d = 65,45 m

t = 33,25 m = 25 b = 3,64 m

L=32,00 m L=26,57 m

R, d, t, , b

Yatay dönemeç başlangıç ve bitiş

km’leri

Teğet uzunluğu

34

Teğet Teğet

Başlangıçtan bakıldığında yatay dönemeç;• sağa dönüyorsa yukarı,• sola dönüyorsa aşağıya çizilir.

Teğet

Sağa yatay dönemeç Sola yatay dönemeç

35

2.14. Sanat Yapılarının Yerleştirilmesi

0,62 1,

10

3,85 2,

202,

73

0,622

x 1

m. KU

TU

M

ENFE

Z

0,50

1,03

1,56 1,

05

0,53?80

BÜ

Z

36

SANAT YAPILARININ YERLERİ Dolgu yüksekliği <1,50 m : Sanat yapısı

gerekmez. Dolgu yüksekliği 1,50-4,0 m : 80 Büz. Dolgu yüksekliği >4,00 m : Kutu menfez.

SANAT YAPILARI AYRICA PLANA İŞLENECEKTİR.