Upload
others
View
15
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
05.06.2011 1
MADDE
Uzayda yer kaplayan
kütlesi ve hacmi olan her
varlığa madde denir.
Örnek: demir, bakır, taş, toprak,
altın vb.
Maddeleri şöyle gruplandırabiliriz;
MADDE
Görülen Hissedilenözellikler
Ölçülebilir özellikler
hacim kütle
Saydam – opak
Sert - yumuşakEsnek - berk
Kırılgan - sağlam
Su geçiren – su geçirmeyenKokulu - kokusuz
Düz - pürüzlüDüzgün şekilli - şekilsiz
Suda yüzen – suda batan
Parlak - mat
Maddeleri duyu organlarımızla fark edilen özelliklerine
göre şöyle gruplandırabiliriz;
RENK– KOKU - TAT
Bazı maddeleri renklerine,
kokularına veya tatlarına bakarak
birbirinden ayırt edebiliriz.
Örneğin; karabiber ile tuzu
renklerine bakarak ayırt edebiliriz.
Ancak, bazı maddeleri sadece
renklerine bakarak ayırt edemeyiz.
Tuz,un, şeker farklı maddeler
olmasına rağmen beyaz renklidir.
Sert – Yumuşak MaddeEğilip bükülmeye,çizilmeye,kesilmeye,çiğnenmeye
karşı dayanıklı maddeler serttir; Kolayca eğilip bükülen,
çizilen,
kesilen,çiğnenen maddeler yumuşaktır.
Örneğin cam elmas(dünyada bilinen en sert maddedir),kaya
tahta sert; pamuk,sünger, elyaf, kauçuk yumuşak maddedir.
Sert madde
Sert Madde
Yumuşak Madde
Kırılgan – Sağlam Madde
Cam, fayans,kalem ucu kırılgan iken demir, tahta, taş sağlamdır.
Kırılgan Madde
Sağlam Madde
Saydam – Opak Madde
Işığı geçiren
maddeler
saydam,geçirmeyenler
opak maddedir.
Örneğin cam, su, ve
hava saydam; tahta,
duvar, kapı opaktır.
Bir cismin değişmeyen madde miktarıdır.
Bütün maddelerin bir kütlesi vardır.
KÜTLE
Kabın içinde bulunan maddenin kütlesidir.
NET AĞIRLIK
Maddenin içinde bulunduğu kap ile tartıldığı
zaman bulunan kütlesidir.
BRÜT AĞIRLIK
Maddenin içine konulduğu kabın kütlesidir.
DARA
Katıların kütlesi terazi ile ölçülür.
Sıvıların kütlesini ölçmek için katılardan yararlanırız. Sıvı hâldeki maddelerin kütlelerini ölçerken içinde bulundukları kapların kütlelerinin bilinmesi gerekir.
Gazlar, katı ve sıvılara göre çok hafiftirler. Gazların kütlesini ölçmek için katı maddelerden yararlanılır. SıkıĢtırılabildikleri bir kabın içinde olduklarında tartılabilirler.
Maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.
Sıvıların hacmini ölçmek için dereceli silindir veya ölçü kapları kullanılır.
Düzgün Ģekli olan katıların hacimleri matematiksel formüllerle hesaplanır.
Düzgün Ģekli olmayan katıların hacimleri, dereceli silindirle ölçülür.
Gazların belli hacimleri yoktur. O yüzden konuldukları kabın hacmini doldururlar.Buna göre kabın hacmi ne kadar ise gazın hacmi ona eĢittir.
Doğal Madde
Hiçbir iĢlemden geçmemiĢ, doğadan elde edildiği haliyle bulunan maddeler doğal maddelerdir.
Örnek: Ağaç, çiçek, taĢ, toprak, meyveler, sebzeler,buğday,arpa, pancar, pamuk, süt…
ĠĢlenmiĢ Madde
Doğadaki maddelerin insan tarafından iĢlenerek yeni maddeler elde edilmesidir.
Örnek: Defter, un, meyve suyu, salça, cam, yün kumaĢ, Ģeker…
Yapay MaddeDoğadaki örneklerine benzetilerek insan eliyle yapılmıĢ, üretilmiĢ olan
maddelerdir.
Örnek: Ağaçtan yapılmıĢ sunta , petrol katranından elde edilen plastik, naylon, kauçuk, ve teflon yapay maddelere örnek olarak gösterebiliriz.
ÜrünĠĢlenmiĢ maddelerin kullanım amacına uygun olarak
değiĢtirilmesinden elde edilen yeni maddeye ürün adı verilir.
Örnek:
ġeker pancarı ġeker Kesme Ģeker
Zeytin Zeytinyağı Sabun
Yün Ġplik Kazak
Doğa olayları, maddeleri sürükleyerek, aşındırarak ve parçalayarak yeryüzünü şekillendirir. Yağmur, sel, rüzgâr, gece-gündüz ve mevsimlerdeki sıcaklık farkı gibi doğal olaylar, maddelerin değişimine neden olur.
DOĞA OLAYLARININ MADDEYE ETKĠSĠ
Peribacaları, yağmur ve rüzgârın yumuşak kayaçları aşındırmasından oluşmuştur.
Yağan yağmur suları toprak ve kayaçlar arasındaki boşluklara dolar. Gündüz sıcak olan hava, gece aniden soğuyunca kayaçların arasındaki su donar. Donan su, kayacın parçalanmasına neden olur. Büyük ve sert kayaçların bu yolla parçalanması yıllar sürer.
Akarsu ve dereler de taşları ve toprağı sürükler. Kıyılarındaki taşı ve toprağı kopararak da o yerin şeklini değiştirir. Vadiler, bu yolla oluşmuş yer şekilleridir.