Slavistik 83

1970. . 25. (1983) t

1. 43. , 44. 53. , 5455. 82.

83.

(), , (), , ( ), - (),

( ), , (), (), , , , (), ( ),

- ( )

ISSN 0352-5007 | UDC 821.16+811.16(05)

DIVISION OF LITERATURE NAD LANGUAGE

REVIEW OF SLAVIC STUDIES

CONTENTS

, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , -- () : . . . . . . . . . . . - , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , , - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . , : - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , - ( ) . . . . , ( ) . . , - , ( ) . . . . . . . . , - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , - . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

25

39

49

61

77

109

119

133

147

171

181

199

217

229

243

, . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

257

269

287

289

297

298

( 2013). .

UDC 257.7

. , *[email protected]

, , - . ( ), - ( ), . - - , . , , -, . -, - .

: , , , , .

- XIX , . , -. , , . , , , , - , , , . (. , . demonologia ludowa), .

*1 - (. 177022), , .

10

- , (- 60) - ( 19952012/15). , - XX . ( 900 ) (. 1904; 1912), (. 1987; Peka 1987; 1994; 1996; kelemina 1997; 1998/12; 2004; , . 2007; , 2009; 2009; , 2010; 2011, .). - (. 2011/2: 64170). - , , . . , , (. - 1989: 77164; , 1994: 1644). - - . . (. 2000; 2001: 1049; 2002: 325335; 2005: 407423, .).

- , , , . , VI , , , . , , , , , , ( ). , () () ( 1955: 2627). - , , . , ( ) , . - ( 2008: 347352; Radenkovi 2008: 494498, 2011: 511534, .).

11

- (, ), , , - . XIV-XV , , - (. 1995/1: 155156). ( - XVI ), (, ), , , ( , .) (. , 1994: 1644). -, , , , . , - , -. , , -. , , , -. , -, . (, ), , (. 1994: 49; 1998: 1214).

( 1018. ). VI , 17, , , , , . , , - (: - 1885: 4849).

, -. , - ( , , ). . - - XIX , ( 1884: 279); : , ( 1900: 204205). ,

12

- . , , , , , , , , - . , (), : , . - , , , - (FRankovi 1990: 99). , , () , , : , . . (kelemina 1997: 41). , () , , , (dRagievi 1907: 315); . : BokoviStulli 1975: 214. , (ivanievi 1905: 231). - ( ), , -, , , : : , , ( 2004: 57). , . (). , , - , . , - . , - , . , , ( 1983/7: 99100).

. , - , , ( 1894: 653). ( ), , ( 1893: 32). , () (), (- ). : ( 1994: 48). - (. ), , . - - ( ): (, 2010: 46). , .

13

( 2004: 368), , . (Piko 1996: 7880; dolenc 2000: 2223). , , - - . , () , : - , , : , , ! , . , ( 1996: 51).

, . , , , .

,

*bs. ( - ).

XI ( 1902/II: 1139) daemon meridianus, , XVI (. 2005: 262263), , ( 2001: 39), ( 1912/VIII: 286); , , - ( 1998: 414415); pipodnica, serpownica, serpowa baba, poudnica. .

XIV , , . (), XVI , ( 1913/II: 34).

, o, --, , . , , wilkodak, wilkoek, wovkun. - , - , . , . . -

14

, , , upir, upier, pir, upir, wampirz, - XVIII .

*vd- , , . . vtica, . wieszczyca, wiedma, . , .

, , . - - triga, . strzyga ; strzigo , . , , , (--- , , e movje) ( - . moSzySki 1991: 150170; 2008: 315323).

- - . - (), ( , , .). , -. . . , 1903. . . 40 , 50 ( 1903: 7). 300 (. 1997: 1538), , 150 (PodgRScy 2005).

-, . : 1) , ; 2) ; 3) ; 4) ; 5) () 6) . . , , , ( ). - , . , , - , . , , . . , , , ( , , , -, , .). , .

15

. , - . , . ( ) , , . , .

, , , ( ). , , , (, -, ) ( ), - . . , , , , - , , (. ; podmenek; odmieniec; podhodnec, podvrenec; , ). - , , , ; , , ; niechrzeczeniec, latawiec, boatka; i, , , , , .

. ( , , , , , , , , .), . , , ; bebok, babok, kolanka; bavec, buan, keizuba; bavbav, baba amra, berbara; , , ; , , , , , ; , , , . (. 2000: 146155)

, , ( ), , , (. ). , - .

. ( , , ), ,

16

-, . . . , , , - , , , , , , , , , , ; gospa, brezglavjek, svear, dilejr; , , , ; - , , , ; , , , ; bdzo, budo, miernik, omana, wiecznik, bludika, rychmandle, svtlono, .

- . - , (. , ), . - . , , , - , , . - (. 1996: 166184; 2000: 212242; 2005: 7190).

, , -, (, ), - ( , , ), ( ). - , - (. , . , ), . ( ), . , - , , , .

, (, , - ). - (. strach, straszek, straszydlo). . , , (. biaa kobieta, biaa dama), (. miernik, miedznik) ; - (. , . bldni ogin, ognisty chop ). .

. - (. ), . ( . , , . duch polny, matka zboa, .).

, , : , , , , , , (. 1983: 26). - , , - , , .

. - , (. dvanajsterodnevje dvanajsteronoje). , , , ( ) , , ; , ( ). , , .

( ), , - , , . . , , , . () . , , . , .

- . (, , , , , ), (, , , , ). , , , , . , , , , , , , , ., . , u

17

utopiec. , . - , , . , utopiec , , , , .

. - , - .

, , , - . ( , , , , ), (, , , -, ), , , (. 2011: 7388).

- . (), - (), (), , ; , - .

. . (.

). , , , - , () , (. 1996: 185212; 2000: 162176). , . , (); - ; () , . , krateljc; bazyliszek, chowaniec, inkluz, skrzatek; etek, ktek, raraek, hospodaiek; kiatik, boik, zmok; plon, zmij peneny; () , , ; - , , . - . , , , .

18

. - . . , - ( 2003; 2004; - 2011: 7699, .). -, .

, . - (-, , ), , , , , , , , *sen- (. , . ) . , . . . - . , - , ( ), , .

, , , ; , , .

- ( , , ), () . - (, , , , , .) (. kRoPej 2008; mencej 2006, .).

(, , , , , .), (, , ), , , , (), .

-, - krasnoludki, , , . , - : chobold, kobolt (. Kobold), cwerg (. Zwerg) (. Peka 1987; dwigo 2004; PodgRScy 2005). , boginka, mamuna ( - ), ,

19

20

. .

(, , , , , , ); ( .); - , , ; - , ; - , . (. 1893; 1903; 1996; 1995; 1998, .).

( , , , -, - , - , -), - .

, . . : . . : , 2000.

, . . . : . . . . : , 1994.

1983/7 , (). . . 7. : , 1983.

1955 , (.). . . 1. : . , . , . , . . -. . CCXLI, . 3. : , 1955.

. -. : . : , 1996.

, . . : , 2000.

. - . : . . , 2001.

. . : , . XIII (, 2003). . , 2002.

. . - . : . . . 1. : , 2005.

, (.). : 8090 . XX . . 1: . : , 2010.

, (.). . : : , , . : , 1994.

, . . . -: - , 1998.

, . . . 12, -: , , 1998.

21

, . . . 1. , 1916; . 2. , 1913. : , 2000.

, . - . : . XV. , 1904.

, . . : . XXXIII. . 2, . 1. , 1912.

, . , . . -: , 1996.

, (.). . : , 2009.

, (.). . : , , 1987.

. , , . : . . 5, . 1. , 1893.

, . . . . . . . . -: , 2004 (Ethnographica Petropoli-tana, XIII).

, . . . CCXLI, ., 1885.

, . Hospodik . : . , 2000.

, , . . -: , 2007.

, . . . , 1994.

, . : . : - : , 2004 (Summa).

, . : , . : , 2011.

, . . : . : , 1996.

, . . : . . . : , 2011.

, . . . VI. , 1894.

, . , , -, 1903. . . : , 2005. 1989 , , , -

, . . . : VI . , 30. VIII. 89 6. IX. 89. : , 1989.

, . . , 1884., . . : , 1994. . . . -:

, 1995. 2011/2 , (.). .

. . . 2. -: , 2011.

1900 () . . . . : . 2. , 1900: 204205.

22

, . . : , 2004.

, (.). . : , 2009.

, . , . 53. , 1997.

, . . : . . : , 2000.

, . . . 73. , 2008.

, . : . : . . . : - , 2011.

, . . Balcanica XXXV. Belgrad, 2005: 7190.

, . . : , (.). . . 11: . -: , 2011.

, . i . . VIII. , 1912. 1995-2012/15 , (.). .

. . 15. : , 19952012. 1902/II , .

. . IIII . . : , 2003., . .

. : , 2008. , . . : IMIR, 2003., . . :

, 1983., (.). . -

-: - , 1996., . :

. : , 2010.BokoviStulli, Maja. Hrvatske i slovenske predaje o krsniku-kresniku. U: Usmena knji

ev nost kao umjetnost rijei. Zagreb: Izdavako knjiarsko poduzee Mladost, 1975.dolenc, Janez. Kres na Grebljici. Povedke z Lokega pogorja. Ljubljana: Kmeki glas, 2000

(Glasovi 22).dRagievi, Tomo. Narodne praznovjerice. Glasnik Zemaljskog muzeja knj. XIX. Sarajevo,

1907.dwigo, Renata. Polskie ludowe sownictwo mitologiczne. Krakw: Wydawnictwo Naukowe

Akademii Pedagogicznej, 2004.FRankovi, uro. Mitska bia u podravskih Hrvata. U: Etnografija Junih Slavena u Ma

ar skoj nj. 9. Budimpeta: Izdanje Demokratskog saveza Junih Slavena u Maar skoj, 1990.

ivanievi, Frano. Poljica, Zbornik za narodni ivot i obiaje Junih Slavena knj. X. Zagreb, 1905.

kelemina, Jakob. Bajke in pripovedke slovenskega ljudstva. Bilje: Studio Ro, Zalonitvo Humar, 1997.

kRoPej, Monika. Od Ajda do zlatoroga. Slovenska bajeslovna bitja. Celovec-Ljubljana-Dunaj: Mohorjeva zaloba, 2008.

mencej, Mirjam. Coprnice so me nosile. Raziskava vakega arovnitva v vzhodni Sloveniji na prelomu tisoletja. Ljubljana: Oddelek za etnologijo in kulturno antropologijo, Fi-lozofska fakulteta, 2006 (Zbirka upaneva knjinica 18).

moSzySki, Leszek. Prasowiaskie duchy w oczach slawisty-filologa. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia polska XXXVI. Nauki HumanistycznoSpoeczne zeszt 230, 1991.

23

Peka, Leonard. Polska demonologia ludowa. Warszawa: Iskry, 1987. Piko M. Iz semena pa bo lipa zrasla: pravlice, storije in basmi s Koruke. Ljubljana, 1996

(Glasovi 14).PodgRScy, Barbara i Adam Podgrscy. Wielka ksiga demonw polskich. Leksykon i antolo

gia demonologii ludowej. Katowice: Wydawnictwo KOS, 2005. Radenkovi, Ljubinko. Narodne predstave o sudbini kod Slovena. In: dahmen, Wolfgang

und Petra Himstedt-Vaid, Gerhard Ressel (her.). Grenzberschraeitungen: Traditionen und Identitten in Sdosteuropa. Festschrift fr Gabriella Schubert. Wiesbaden, 2008 (Balkanologische Verffentlichungen Bd. 45).

.

. , . , , - . -, ( , , , , , , -), - . () -, .

: , , , , .

UDC 257.7:821.16

*1

[email protected]

(, , , ) -. - .

K : , , -, , , .

- . , . , , . - , .

, - , . - XV XVII - , . XVIII XIX (. , . , . , . ), (. . ), - XIX (. , . , . ,

1 177022 - , , - .

26

. , . = . ) (. , . , . ), -, (. , . , . , . , . , . , . , . ). - - .

, - (. , . , . , . , . , . , . , . , . , . , . , . , . , . ). -, , -, , . - , , . .

, , , , . , , , , , , . - , - . , , - . - , . - . - , - .

, - , , , , -, , , ,

27

(. , . , . ) - . - - , , , - - .

- , , , . - , , . - - .

(Annales seu cronicae incliti Regni Polonie, 1460, 1614, 1711. ), , - . ( ), (), (), (), () (), () .

, - .

- , , - . . () - (Chronica Polonorum) , , , (BRckneR 1985: 38). (Polska, czyli o pochodzeniu i czynach Polakw ksig, 1555), (Kronika polska, litewska, mudzka i wszystkiej Rusi, 1582), (Rzeczpospolita, czyli pastwo Polski, Litwy..., 1627). , - , . - (1601, Il regno degli Slavi) , . - .

28

- , , . ( 2005: 120122). (1674, ). - , , . . , , , , , (1722).

(1766, i i), - , (, , -, , , ), .

, , , ; (), (), , , , , . (1766: 99)

(1804, ) , - , : (), (-), () (), (), ( ). -, , - . . : , . . , , , . , . - .

XIX , (1837, Slovansk staroitnosti) -. , - . (1841, ) 8. ( 1841:

29

121150, 152), , . (, . -, . ), . - (Didde) , . - ( 1841: 125126). . , . (1846/1994) ( 1994: 213214). , , . , , . , (, ). (1846, 1848) Specimen philologie et geographie Pannoniorum (1795) Ogledalo Illiriuma, iliti Dogodovtina Ilirah, Slavinah, stranji put Horvatah zvanih (1839) ( 1848: 63), () , () XII Mater verborum 1833, (- 1848: 6).

XIX - (1849) - , . . , - . , - , ()/ - .

(18651869, ) , (I, 227-228). . ( 2005: 221222, 225; 1999).

XIX . , . - - . - , .

30

, . , , 17 , - . . .

. . (18691870 . 169, 245, 249, . ( 2004: 211)), -, ( 2001).

- , -. . . , , - . , , 16. - () .

, -, . , - -, .

, , , - : , , , , , , , , , , .

. , - -. - . , . - , . , - , , . , , -. , -

31

, - , . - , , -, , . XVIII . , - . , . , . - , .

- , , . , , . , , , - . , - - , . : . - . , , . .

- - . (, 1797) . - : . - . , , . , . (

32

, . 25), : , / : / / , . / ! , / ! - , - .

(1822) . , , . , . - , , . , . , (. ). , .

-- . : , : / / , , / . . , , , . ; / ... / . / , / ; / / ... - . . .

- . , . . , , , : ,/ , ,/ ? - . - 7. .

(1840) - , , . ,

33

, , .

XIX XX , - Drzewiej (6 . ) - . , , , (by Lel, stryj boga, i ada abo Polel, syn, ktry mieczem sprawy adzi; by Lelej abo Lelek).

. , . . , , - - . , .

. . - . . . . - . , , . . -, . , , . , , . : , / , . - .

(1885) - : , , . - , . - . , , . - , . /

34

: / , , / . / ! , , / , / / !

(1885) . , -. . - , / , ! / , / , / , / , / ! /. , / / . / . / , , / , . / , / !

, , .

. . - , . , . , . . () , . , , / . / , , / . . , . , , .

, , (1900) -. . - ! . !, , . . , . -

35

, - , , -. , ( : , !) -, , : , / . , . , , , . : , / . , , -. . , , . . , , - .

, - (1912) , . , . ( ), , . , - , , . , , -: , , / !... (245).

- . : , / .

1915. - . 25. , , , , ,

36

. : , -. () , -, -. - , .

- . , ( , 1962) , . .../ / .

- XIX . ( 2007). - , , , , . , . , , , - , - .

, . . : . : - , 2004: 201218.

, . 20. . : . : , 2007: 5766.

. , . .

., . . , . . . .

. : , 2005.

37

, . . -, 1841., . . : i, 1994., . (. 3: -

. 1915 ) - 21.01.2006.

, . i i i 1054 . -, 1766.

, . . : . . . - , 2005.

, . . 7. : , 1950.

, . . . V (1999): 127132.

, . . -, 1848.

, . . : , . . . . , .. (.) , . . , 2001.

, . . , 1849.

BRckneR, Aleksander. Mitologia sowiaska i polska. Wstep i oprac. Stanisaw Urbaczyk. Warszawa: Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.

(, , , , ) , - . , . , . , . , . - . , - . .

: , , , , , .

UDC 821.163.41.02REALIZAM

[email protected]

A -, - -- , ( , , - ). - . ( , , , , - .) , -, ( ).

: , , , , -, .

- , : , , , / - . -: , , - (-) XIX , -: , 1878. -; , - 1881. -, ; , , , ; , ; - , -; , ; , , .; ()-

( ).1 , - , . - , , , . , (. , 18751881, , 18741877, , 18811882), , , -, , , , (, , , -). ( 2008: 234).

/ (Heimatsliteratur) , - -. , - : ( ), - - .2 , - . - (, 1914/1967: 437). , , - () .

- - XIX , , - , . () , ( 1848. ),

1 , - , - . , . . . -, (, ), , . , , , . , . - , , .

2 (18431919), - ( , ).

40

, , . - , , , - . - ( 1964, 5: 151). . - - : ( ), , - ( ), /.

, ( 18651868) , - , , , , () . , -, . ( ), - (); , . (. , . ) - , -, , , - ( 2008; 2007), . , . , , - ( , . , . ), - ( , ). - : , ( 2007).

. : , - , . ( - ) , ( ). - (, , , , ), . , . , . , . , . , .

41

42

. , .

-, . ; , , , , : , () , -. - , . ( , , , , , , , , . . ). , , - , . - : , - . - (, --) () . . , - , . . , - (. 1988).

- (-, ) - (, , , .), . (. -, ; . , ; . , , ) . , , - . , -, . : , ( 1983: 48); , , , . , - . ( 1977).

43

, , , -, - ( , ), , , , , : - . . , . . , - . ( , .). , , - (, -) (. 1994; 2011). , , , . , . , (- ) ., , , , , , , . , , . , , ( 1967: 469).

, , - . , , , (), - ( . . , -). , - , (; , , . .).

(, , ) , ( , , 70- XIX ). , - , : , , , , , , , - ( , -

44

, , , -). , , . , ., , . . ( - , , .) - (, , ) .

- . . , - ; - . . ( ; -, - , - ), (, ), , - , ( ). , - , -, , , (). (, -) , .

, - . , , , - , - (- , , ). -. . . ( , , ), - , . . . ( ); ... (, ).

45

-: , . , , .

XIX , -- (, , ); , . -, , - , (, ), ( ), ( ): , ( -), , . (-, , ), ( ) .

- - . - , , , . : , , , , , .

-/ . , XIX , , -, , - , . , , -, , , , - , ( 1988: 109). -, -. : , , -, , , , , . : , , -, ; , , (. , . , . , . , . , . .); , , .

46

- - . : -, , , , - , (, , ). - . , - , . ( 1988: 108 ).

, - . , , . , , . . , , , -- (, ) , -, . , , : - , . , ! - - , : (. . , . , . , . ), - ; - , .

. , , , ( , , - ). - , ( , ; - 1885). - : , - , - ( 2003). , .

, : . : , : , 1981.

, . ( ). : , 1975.

, : . . 16. : - , 1996.

, . : . : , 1988.

, . . : - , 2007.

, . . : -, 1993.

, . : . . . : -, 2008.

, . : . . 31, . 2 (1983): 181196.

, . . : , 2011. , . . , 1914; : ,

1967. , . :

XIX . : , 2003. Boovi, Zoran. ehovljeva pripovetka u srpskoj knjievnosti. Beograd: Filoloki fakultet,

1988. uRi, eljko. ozue Kardui u srpskoj kulturi. Beograd: Miroslav, 2007.

, - . , , - ( ), , ( , , ). , - - . ( , , , , .) ( , ), - , ( ).

: , , , , , .

47

UDC 821.163.4.09

. - *3

[email protected]

-

() :

, - , - . 1. (-, , ), 2. , 3. - () (//- ). , - ex-Yu . - , - . , - (x-Yu) , , -- , , - , - - .

: , , -, , , , , -, .

:

, , --- . , ,

*3 178018: : , , , , .

50

, , - , - , - . , , ( 1983: 11). -- , , . , , - .

, --- , - , , , - . , , - () , - , . ( 1986: 55) - , - , , , - . , - , -. , , YU--, , , , -, .

: a

, 1989. : . , , , ., -. , , , , , , , , , --- (ki

51

1995a: 86), , -. - , - . , , , , -. , , () ; , , , - : , , - (ki 1995c: 186), - 1989. : (ki 1995c: 192), : -, , , (ki 1995c: 192). , , - , , , , , , , , - . - - , . , , , , -, , .

? , , - ? ( 2009), , , - ? - : , . , , . , , , , -

, , , , , - . , , x-YU . -, , , , , .

- , . -- - , , . - , , . XIX , - , , -, . - , () . - , , - - , , , , , , , , , , - , .

, , . , , -, , -- . XIX , . , -

52

, , . , , , , , , , - . (, , , ) , -. , , () - , , , -, ()- (// ). , , -- , , -, . -, , - - - , . - -, , - , , , , . , , .

. , , , - , - , , , - . , () . , , , , - - , , - .

53

54

- . ? (kova 2011: 80), - ? (kova 2011: 81), . - , (kova 2011: 88), - , , , - , . , - - , - . , (, , , ) , , , - . , , - , - , - - . , , - , . , - , . - / . - , , , ( /) , , - - .

, - , - - .

55

, , - , - . , , , , . - (kova 2005: 99) , - . , - , - . , , , . a, -, , - .

-, - , : , . : , () , , . , : . (kova 2005: 100),

, -, - , - / - (kova 2005: 100).

, . -, , , , - , --, . , , , . - -

56

. , () , . , , , , , -.

-, , - . , , , - . -, -, , - , , . , - - , , , . - - , . , - , . - , - , . , , , . , : , (iRigaRy 2000: 125). - , , , , , ( 2004).

, , , , , -.

57

, - , - (BhaBha 1994). , , -, , . , , , . , , - , , , - .

, , . , - , . , - . - - , , -. , - , . - (, ) . , -, , , , - , , , - .

, , , -, , -- , , -, . - , , - . , ( 1995: 185), , , . ( 1995: 185), ,

(/) , , , , , . , , , , , . () , , , (), - , , . , () , .

, . : . : , (.). : / . : - , 2012: 325334.

, . - ( ). . 4 (2000): 4554.

, . Evropeizacija i kolonizacija srpske knjievnosti. (http://www.nspm.rs/kulturna-politika/nacionalna-knjizevnost-i-evropa- -evropeizacija-i-kolonizacija-srpske-knjizevnosti.html), nedelja, 06. decembar 2009.

, . . : , 1983., . . (24.11. 2004)., . .

. 4647 (1994): 180192., . ? :

, 1997., . ,

. 4647 (1994): 13.

BhaBha, Homi. The Location of Culture. London: Routledge, 1994.deRRida, Jacques. Writing and Difference. London: Routledge, 1978.deRida, ak. Sila zakona. Novi Sad: Svetovi, 1995.deRida, ak. Fragmenti. U: Glas i pismo: ak Derida u odjecima. Beograd: Institut za fi lo-

zofiju i drutvenu teoriju, 2003: 1328.dejmSon, Frederik. Politiko nesvesno: pripovedanje kao drutvenosimbolini in. Beo grad:

Rad.Fuko, Miel. ta je autor? Knjievna kritika knj. 6 (1986): 55.iRigaRy, Luce. Democracy Begins Between Two. London: The Athlone Press, 2000.jameSon, Frederic (1984) Politiko nesvesno : propovedanje kao drutveno simbolini in.

Prev. Duan Puhalo. Beograd: Rad, 1984.ki, Danilo. Homo Poeticus. Beograd: BIGZ, 1995a.ki, Danilo. ivot, literatura. Beograd: BIGZ, 1995b. ki, Danilo. Gorki talog iskustva, Beograd: BIGZ, 1995c.kova, Zvonko. Kanon u meuknjievnim zajednicama i interkulturna povijest knjiev-

no sti. Sarajevske sveske knj. 89 (2005): 97100. kova, Zvonko. Slavistika VS regionalna komparatistika. Sarajevske sveske knj. 32 33

(2011): 7792.kova, Zvonko. Kanonski tekstovi i interkulturni pisci u regiji. Sarajevske sveske knj.

3738 (2012): 5966.Said, Edvard. Orijentalizam. Beograd: XX vek, 2008.

58

Dragan B. Bokovi

CULTURAL REPERCUSSIONS, IDEOLOGICAL AND POLITICAL BACKGROUND OF THE IDEA OF YUGOSLAVIAN LITERATURE IN (SOUTH) SLAVIC CONTEXT:

INTERCULTURAL AND INTERLITERARY RESPONSE

Summary

The paper examines the development and disintegration of Yugoslavian literature pro-ject from the perspective of literary, cultural and political background as a model of cultural and literary integration. Throughout the 20th century the project brought about: 1. disintegra-tion process establishing the new national literatures (Montenegrin, Macedonian, Bosnian), 2. quasi-integrative repercussions by promoting the idea of Yugoslavian literature built upon the Serbian and Croatian literature and language, 3. repercussions resulting in separation within the (South) Slavic context (Bulgaria, USSR, Middle Europe literature). Toward the end of the 1990s, ethnic and political demarcations in ex-SFRY (Serb: SFRJ) resulted in the split of the cultural and literary identity, and in a rebound within the corpus of the national. Intercultural and interliterary dialogue in the Literary South, an attempt to draw attention to the alternative means for overcoming the exclusive concepts of the national, as well as the ideological manipulation of literary and historical facts, literary history and cultural identity. Again, the paper examines the alternative perspectives for tackling the contentious issues of the relationship between (ex-Yugoslavian) literature, cultural politics and their political back-ground in a wider, Yugoslavian, Slavic and contemporary European and multicultural context, still lingering at the dynamic position that is to be taken from a post-structural perspective of the national and cultural identity, as well as dwelling on the idea of the Yugoslav cultural and historical archive.

Key words: Yugoslav literature, South Slavic literature, canon, history, literature, Serbian literature, Otherness, difference, interliterary, interculturalism.

59

UDC 821.162.3.09-992

. [email protected]

- . . , . , . , . , . , . j . . , - , ( , , , - -), (. ). , , , - . - , , - .

: , , , , -, , , , .

- . , . , -, -. , , . , - . , , , -, ...

62

, , . - , .

- XIX XX . , - , - - . - - .

XIX XX , -, . . . , - - -, - (, , , , , , -, ).

( , , ), - . , - .

(Jn Kollr, 17931852) (Slvy dcera, 1824) Od Labe zrdnho k rovinm a Visly nevrn / od Dunaje k hltavm Baltu celho pnm... (kollR 1824: 71)1, . , ,

1 / - ... ( : . -).

, . , , -, .

(Pedzpv), - , - . , , . , ( -), . . , 1845. 645 , .

, , -, . - , 1832. (Lth) - (Acheron) . (Dunaj). , - , , , - , . , , - , , .

, . : -, , - . .

. Cestopis obsahujc cestu do Horn Italie a odtud pes Tyrolsko a Bavrsk ( , , 1839), . , , ( 1819. ) . , , , , , , .

63

64

- . - . , , , .

, (Vtzslav Hlek, 18351874) (Jan Neruda, 18341891), . - , , - , , .

. 1865. , , 1871. . Nrodn listy, -, - . , . - -. , .

, - , -, . , , -- - , . , - . - .

, . - : . . , - . , , .

65

, . . - , , -. : Prosm tud tene, aby se mnou inil rozdl. ist nrodn rz srbsk, kdekoliv se mi objevil, vylm s tou etrnost, jakou k nmu ctm, ale to zrove ctm, e se mi nedostv dosti barev, jakmi bych vylil svou indignac nad alostnm stavem nynjho podku veejnho (hlek 1887: 76).2 K je , ( ), : O slovansk vzjemnosti vd Srbov asi tolik jako nic. Jmenovit o ns ech vd asi jen, e jsme vbec a e mme Zlatou Prahu. Povahu, ivot n, boje nae o nrodnost atd. o tom nemaj ani pont, ne-vyjmm tu ani literty. Zato vce vd o Pai a vecko si vypravuj s velikou zlibou, co kde kter o Pai slyel (hlek 1887: 77).3

, , . . , , , . (1866) . - , , , - , - . - , .

, , , . - 1868. 1870. , - Nrodn listy. , , -, , , . , - 1868. 1871.

2 . -, , , - .

3 . . , , . , . !

66

- . (Obrazy z ciziny, 1872). , , , - . , - , - , - . - , , . , : Blehrad byl vdycky klem k balkn-skmu poloostrovu a ml nejrznj pny. Byzantinci, Bulhai, Uhi zde vldli, pak Rakuan (prapor ernolut vll tu za Sigmunda) a mezi tm i po tom se zde zaskvval plmsc, nejprv co znak Byzanticv, pak Osmanv... Ta brna Stambulu je dobyta, vrcena Evrop (neRuda 1927: 345).4 - : ...u jsme na prahu Orientu a Pa nad Dimbovici je Pa orientaln. Pi mstech na Vchod plat neuprositeln pravidlo: Lb-li se ti msto zven, necho dovnit, necho nejvnitnj. Vejde-li v Bukureti nejvnitnj, na p. do najatho pokoje v hostinci, jako by t ovlivnul duch pny spojen orientln-romnsk... (ne-Ruda 1927: 354).5 (Podl Uny), : Jakmile se obrac Una k vchodu, tvo pirozenou hranici mezi vojenskm Pomezm rakouskm a zemmi tureckmi... Stejn maj ta msteka jmna, naproti rakousk Kostajnici rozkld se tureck Kostajnica, bleskotu v v kesansk Dubici odpovd bleskot minaret Dubice moha-mednsk, dle pak vlevo Brod i vpravo Brod, zde Hradit i naproti Hradit. Jeden nrod, jeden jazyk, stejn vzpomnky a stejn poezie, a pec jak to rozdl zde a tam! (neRuda 1927: 318).6 - : Caihrad je jedin ve sv zpsob, porovnn s jinm njakm mstem nen vbec mono. Caihrad popsat bylo by tot co napsat nejskvlej bse, zde bsnila cel historie a cel proda, zde jako by

4 - . , , , ( - ) , ... , .

5 ... . : , , . , . , - ...

6 , ... , , , , - . , , , !

67

cel vesmr a vechny zvuky i barvy, vechny formy i mylenky jeho byly se slouily v bse (neRuda 1927: 9).7

, . - , , , . -, . - , , . , - , - . , - . , .

-, . , , : Co je to mil ka ta Una! Neije sice dlouho, ale ije juncky, veselo, krsn! Tam nkde v horskch kaplikch hercegovinskch se rod, proud nejprv k zpadu, pak pmo k severu, pak rovn pmo k vchodu a konen vrhne se do Svy, se Svou do Dunaje, s Dunajem do moe ryze slovansk je kolbka, pou i konec jej! Co vid slovansk krsy a slovansk bdy na pouti sv! (neRuda 1927: 318).8

. (Josef Holeek, 18531929) 1874. -. - (1875) (1876), Nrodn listy. - , 9

7 , . , , , .

8 ! , , , ! , , , , , ! - !

9 , - (Junck psn nroda bulharskho, 1875; Psn hercegovsk, 1877; Srbsk nrodn epika, 19091926; Nrodn epika bosenskch mohamedn, 19171920; Krlevic Marko, 1922).

, . (ern Hora, 1876; ernohorsk povdky, 18801881; ern Hora v mru, 18831884; Junck kresby ernohorsk 18841889). - . , , - . . - . , - . , , - , .

1897. -. (Na ernou Horu a ern Hora koncem vku, 1899), - - , - . , , , . : Mysl esk vdycky obzvltn, ale dosti matn sympatie chovala k Jihoslavanm. Nyn jest na ase, abychom ve vlastnm prospchu ble a vcn pihldli k pomrm a otzkm, kter se tam na jihu naskytuj a do kterch jsme sttn politikou angaovni. Pispti k tomu, aby esk obecenstvo nabylo volnho rozhledu po nejvlastnj sfe zjm rakousko-uherskch na Balkn, bylo elem m cesty (holeek 1899: 3).10 - , - . , . - , - , - . - , . - , ,

10 , - . - . - , .

68

. , , .

, - (18831923). , - , 1903. 1907. . - , XX . , , -, , , , , , , , , , . 1907. , , Svtozor, Nrodn listy, Ilustrovan svt, Besedy lidu, Karikatury . , - , - , (rty, povdky a humoresky z cest, 1955).

- : My si ve dkladn prohlme, nm nejde jenom o krajinu, chceme zvlt seznati lid. Chodme mezi prost horaly (haek 1955: 78).11 - . , , - , , . - , (Dnes jesme a zitra nejsme), (Vzkumn cesta), (Srbsk pop Bogumirov a koza od muftho Isrima), o (Velk Kania a Korment), (Jak mne iredena v Zadru pipravila o kariru), (Privatno lovit rta z Chorvatska), (Krl Rumun jede na medvdy) . . - , . , - ,

11 , , - . .

69

. , , , - , , , - . , , . , , . , , , , (. - , , , ...). -, , - , - . .

o, - , : Chce-li si lovk na cestch utvoiti o uritm mst plnou pedstavu, mus bti znanou mrou zvdav. Turista, kter je snzte si m mouchy , vrt se dom jen s povrchnmi znalostmi cizch mst. Je-li pak lovk v cizin dosti zvdav, uet krom toho mnoho zlosti s dotrnmi domorodmi chlpky, kte za kadou cenu se mu vnucuj, e ho provedou po mst (haek 1955: 446).12 -, , , . . - . , , . -, , , . , , , , .

, - (Konstantin Jireek, 18541918), (Djiny bulharskho nroda,

12 -, . , . , .

70

1876), (Die Heerstrasse von Belgrad nach Constantinopel und die Balkanpasse, 1877) (Geschichte der Serben, 1911).

, , - , . (1875), . , . - , , , , - , , , 1874. . - , : , . ; , , . , , -; ; - , , ( 1959: 23).

. , , - ( ) ( ) IV . . , - , . . - .

, -- XX , - . - (Franku Wollmanovi k sedmdestinm, 1958) . . (M. B. Chlebord) (esk cestopisy po Jugoslvii mezi dvma vlkami a Wollmanv pnos) - 40 - . (, - ), . , , - , . - , , . , - . , ,

71

72

, , , , . - , , . - , . , .

(Vclav Fiala, 18961963), , , 1938. - , , , , , , . - (Vn epos Balknu slovem a obrazem, 1947), .

, -, - , . : Mostar je skuten Orient, nebo na ulicch le v lt prach a pna zvi stopy, jak to odjakiva bvvalo a jak to tak je v Orient dodnes, a z vkladnch skn se na ns smje rozkon galimaty, ped eznickmi krmy le na devnch stolech zabit, staen a roztvrcen skopci, aby se bylo mono jednm pohledem pesvdit, kolik tuku a masa kad kus obsahuje. Na tuku zle pedevm! Proto je tak v celm Mostaru ten tak ctit (Fiala 1947: 138).13 -: Sarajevo je istotn Orient, Orient se vm komfortem proto je t dra ne Mostar (Fiala 1947: 139).14 , , j , , . - . : Zpad sem pronikl k obecnmu prospchu, Orient vak nezmizel (Fiala 1947: 199).15 - , , .

13 , -, . , , - , - . ! .

14 , .

15 , .

73

- , - , . , - . -, : Nemohl jsem pi svm vypsn cesty Jihem obshnout vechno, co jsem vidl, omezil jsem se mysln na men poet vybranch mst a byl jsem zdrenliv i ve svch lench krajin i lid. Produ mus nakonec objevit kad sm, tu mu neme nahradit literatura, a ostatn na Adrii a Balkn je pli mnoho krs. Nesta na n jedny oi, jedno srdce, jedno pero (Fiala 1947: 338).16

j , , - ( , , - .). , - , - . -, . , j .

. - . , - , . - (Michal Ajvaz, . 1949) (Cesta na jih, 2008). -, . -, .17 - . , (-) , , , . - : ...nae cesta

16 -, . , , , . , , .

17 (Padest pt mst, 2006), - .

74

kresl po map Evropy jeden velk hieroglyf. Te jsem ml pocit, e je to sp text skldajc se z mnoha znak, e vechna msta, kter se pede mnou na na cest pootevela, jsou velk piktogramy, je dohromady tvo npis, kter mi chce nco sdlit (ajvaz 2008: 454).18 , , . - . XIX . . - .

- 1719. ( , 2001), : - , , , , , , . , - , , , , - ( 2001: 376). - - , XX ( , j). - , , .

, , - XIX XX ( , ). - , (- , ). , , , , , - .

18 ... . , , .

75

-, , -- -, -. . ( ), - (, ), - ( ).

, - . - , , , - . , , (. ). -, , , .

, . , . . : I, . 33. : , 1959.

, . 1719. . : . : , 2001: 374381.

ajvaz, Michal. Cesta na jih. Brno: Druh msto, 2008.Fiala, Vclav. Vn epos Balknu (slovem a obrazem). Praha: Fr. Borov, 1947.hlek, Vtzslav. V Srbskm Blehrad. V: Vybran spisy Hlkovy. Praha: Ferdinand Schulz,

1887.haek, Jaroslav. rty, povdky a humoresky z cest. Praha: Sttn nakladatelstv krsn litera-

tury, hudby a umn, 1955.holeek, Josef. Na ernou Horu a ern Hora koncem vku. Praha: vlastn nakladatelstv,

1899.neRuda, Jan. Obrazy z ciziny. Praha: Kvasnika a Hampl, 1926.

BitoR, Miel. Putovanje i pisanje. Polja knj. 455 (2009): 97105.chleBoRd, M. B. esk cestopisy po Jugoslvii mezi dvma vlkami a Wollmanv pnos.

V: Franku.Wollmanovi k sedmdestinm. Praha, 1958: 315327.duda, Dean. Pria i putovanje. Zagreb: Matica hrvatska, 1998.gvozden, Vladimir. Srpska putopisna kultura 19141940. Beograd: Slubeni glasnik, 2011.holeek, Josef. ernohort junci. Praha: Sttn nakladatelstv, 1954.miovSkPickettov, Vanda. Popis v umleckm cestopise esk cestopis 19. stolet. esk

literatura r. 46, . 4 (1998): 270405.tomek, Martin. Vzjemn zrcadlen: esk spolenost a jin Slovan v perspektivch

obrozenskch cestopis. . XV (2011): 339351.

76

Aleksandra Korda-Petrovi

IMAGE OF THE BALKANS IN CZECH TRAVEL LITERATURE

S u m m a r y

Carefully chosen examples of Czech artistic and documentary travelogues paint a pic-ture of the Balkans which the Czech authors and publicists of the nineteenth and twentieth centuries transferred to their readers. The focus is primarily on renowned Czech writers (such as J. Kollr, J. Neruda, V. Hlek, J. Holeek, J. Haek, V. Fiala and M. Ajvaz). Through different historical periods, the image of the Balkans in the travelogues changes, which is mostly in-fluenced by the authors personal stance and the uniqueness of the travelogue in terms of genre (written in the form of sonnets, feuilletons, humoresques, historical-folkloric studies and fictional travelogues), but also by the differences in the geographical and personal definition of the term the Balkans (the so-called authors mind map). For the Czech travel writers, the Balkans primarily represents an assemblage of historical, cultural, folkloric and psycho-logical uniqueness, not simply a geographical term. Prejudice and stereotypes, as well as the core motives of the travelogue writers, are easily discerned in the travelogues when they paint the history, customs and mentality of the Balkan nations. By analysing the chosen travelogues, one concludes that from the point of view of the Czech authors, the image of the Balkans changes over time, but the fundamental, personal relationship with it remains almost un-changed. The Balkans is still an exotic area for the Czech travelogue writers: temperamental, filled with paradoxes, unpredictable and a little bit dangerous.

Key words: The Balkans, Czech travel writing, authors mind maps, Jn Kollr, Vtzslav Hlek, Jan Neruda, Josef Holeek, Jaroslav Haek, Vclav Fiala, Michal Ajvaz.

UDC 821.163.41.03:398=162.1

*[email protected]

(

)

-.

- XIX XX .

- , .

: , , , , -, .

.1 -, . , -, , , , - , (I) - (II) .

* 178019 , , . - , , , .

(Joanna Kdzielska), , .

1 . .

78

- - .

2 , ( 1936). , - , , , -- (. jakBcwna 1965, jakBiecSemkowowa 1975, 1978, 1991, 1982, 1983) (1982). , - , , (., kochol 1968, hoRlek 1972), - . - , , .

, - - . - :

1) ,32) -

,3)

) ) - , ,

4) .

- 4+6 (). , , ,

2 (koodziejczyk 1911). 3

.

79

. - , , . , , , () -. -- , - - .

, , . 25.000 , , -, 23.735 . .

, - -, , . - , - 4+6.4 - .

*

(1) ( , - ) 4. , : 4 6 -. - -, . 100% . 4+6 differentia specifica (5+5).

, ( ): 3. 4, 9. 10. , . , , 4. 10. - . ( 0,1%), .

4 . , , 2002 , 2009.

80

-, () , - . , - .

, , , -- . 4, 10. . , ., - , : () , : , ( : ). , , 4. 10. , - .

- .5 , , . - : ) , (); ) , . , 2. , ( 8. ).

- : 6 .7

*

(2) , -- , - - .

5 - , - - (a group of words which is regularly employed under the same metrical conditions to express a given essential idea loRd 2000).

6 , , ; , . . - . (. 1974). , .

7 . , - , .

81

- . . Cantilena vulgaris ( Wiersz o maestwie, inc. Nie wybiraj, junochu, oczyma...), 1460. . 1892, canti-lena vulgaris, . (. kRzyanowSki 1958).

, - - , - XVI (, , , .) -, , , , , - - : - Serce rocie patrzc na te czasy!... , , - . XVI XVII , . . (mayenowa 1969), , - (. ) -, .

? , - .

557 - ( / %): (1) 49; (2) 27,6; (3) 70,7; (4) 4,3; (5) 42,7; (6) 37; (7) 42,4; (8) 0,9; (9) 100; (10) 0.

: 1) , , , (. 3. 4, 9. 10. ); 2) - 9. ; 3) 3. .8

. - : ( ), 100% , - . . - . - , . .

8 XVI (mayenowa 1969: 94) ( %) 95 - (Rzeczpospolita narzekajc mwi...): (1) 49,4; (2) 15,7; (3) 65,2; (4) 7,3; (5) 44,2; (6) 36,8; (7) 46,3; (8) 0; (9) 100; (10) 0.

, . , , - 72 86% (PSzczoowSka 1985), .

XVIII . , , (99% ; . koPczySka 1963: 150155). 3, 4. , .

4+6, , 2. - . 557 29,3% 3. ; 7,2% 1. , (22,1%) .

, , -. 600 1,2% 4+6. 0,7% 4. 5. , 0,5% : - ().9 4+6 98,8%.

() - . , , . 5. 7 () 6. (), - (. , 1999). - : 3. , 9. ; 5. 7. 6. .10 557 : 44,7% - , 25,9% , , . 29,4%.

9 - 4. 5. . - . . (taRanovSki 1963). , zatarta redniwka, . (koPczySka 1963: 148).

10 / 1. , 1-3-6-9 (. - 1. ), , .

82

, , XVI ., , , .

, () -, - , . (windakiewiczowa 1913).

- . . - , - . , , .

mier pukownika Nocleg , . Nie jed, nie jed braciszku na wojn... (kolBeRg: 18. I: 334). , , - , -: ( 3, 6. 9. ). , 4+6. , , .

, , - , , - , (), .

*

- , . , - , , , 4+6 - .

I

- , 1389. (. 1939), , -

83

84

, . , - , -, , , . - , , , , - .

- .

II 1934. -- (18961978) Pieni o boju na Kosowem polu w Polsce (FRani 1934). , - , (1846), - - , . - , . , -; , - , - -11 (FRani 1934: 40).

(1936) - ( 1936: 309).

.12 - , - .

1. -

4+6 , . - (18021886),

11 .12 . ,

5+6, .

85

( 1936: 194221; 1982: 8491; jakBiecSemkowowa 1978, 1991). IV - 1852. ( Pieni serbskie spolszczone), , , 1836.

, - . , ( ), . . - - , , - Ptasz lasze ( // ), :

Lasze ptasz jak w chacie go zwano,Lasze ptasz rczkami za szyjePieci Zuja, cauje w kolano,To Zujwnom od oczt blask pije,Jak z siostrami potulne, ochocze,Gadzi kosy i piosnki szczebiocze (zdziaRSki 1901).

IV - : Rapsody glarskie. Car azarz czyli Bj kossowski. . ?

4+6, , - - - 5. 7. (), 6. ().

- 6. , 5. 7. - . , , - (duSka 1970). (Zarczyny Kniazia azarza) . Car azarz czyli Bj Kosowski ( 932 ),13 , - . , . , , -

13 zaleSki tum. 1947 (. ).

88% , , .

mier pukownika Nocleg . , - , - - : Ptasz lasze 4+6.

, - - , - (II).

, , . , (Kosowska dziewczyna) : Ranne ptasz, kosowska dziewczyna...

2. (18221867) -

. - ( , -, ).

, - , . , , -, - . : 14.200 . .

, , Wiea siedmiu wodzw (1857) - , - (. , 2003a, 2003b).

, - 1856. - (.: 1987) , - , 6.000 .

86

- (.: 1936: 222278; jakBcwna 1965) , , .

(Wybudowanie Skadru) 1849. , , Stado (), . Biblioteka Warszawska, Dziennik Literacki () ., : Narodowe pieni serbskie (1853; . 1855), Krlewicz Marko. Narodowe pieni serbskie (1859) , -, Lazarica. Ustp z narodowych pieni serbskich (1860), 11 .

. Narodowe pieni serbskie, - , Swko o narodowych pieniach serbskich i niniejszym ich przekadzie :

- , - . [...] - , , , . , . , , ; - - [ ], - .14

,15 - : - ( ), ( , ) 4. . [!] () , 9. .

14 O ile rodzaj eskich pieni jest wspln wszystkich plemion sowiaskich wasnoci, o tyle tak zwane mzkie s wyczn jedynie w poezyi serbskij, ktrj stanowi gwn chlub i wag. [...] maj one waciwy sobie rytm, wielce wprawdzie monotonny, ale w prostocie tj niezmiernie silny i wspaniay. Kady wiersz, zwykle zawierajcy w sobie myl ca, skada si z piciu trochejw, ze redniwk po drugij przypadajc stopie. Budowa taka oczywicie mao jest zdatna do piewu; to te tak zwany piew ich jest istotnie tylko skandowan recytacy, przy jednostajnym dwiku guli [...], ktry zawsze na przedostatni przypada zgosk (zmoRSki tum. 1855: I. 8182).

15 . (1936: 231).

87

88

:

... , -, , . : - -.16

, 8.000 , , , , .

, , , - . .

(1) ( 4. , - 3. 4. ), - ( , 0,1%), 3% . 4+6 - 4,3. -, . , , - .

(2) 3. - . 1.511 (Lazarica. Ustp z narodowych pieni serbskich, 1860) 3. 13% -. , , 87%, - 70,7% .

(3) 2. . 13% 3. 2,2% 1. , 2. 10,8% . - (13% 29,3% ), : 2. 1. . ( 2. ) .

16 ...usiowaniem jedynm naszm byo, przelanie jak mona najdokadniejsze kadj pieni, z zaletami jj i bdami tak pod wzgldem wewntrznej myli, lub treci jako i zewntrznj formy na jzyk polski. Trzymalimy si w tm najprostszego sposobu: pisania po polsku czytajc po serbsku i w ten sposb powstay przekad nietknitym prawie zostawujc (zmoRSki tum. 1855: I. 89).

89

/ ( ) - 1.511 Lazarica. 60,6%, 27,6%, ( ) 11,8%. , , - 29,4% ( ) 11,8%, . , .

- () , - . , 4+6, , , .

3. , ,

1863. , (18251891)17 . 1864, - , , , .

Ateneum 1888. . Ban Strahinicz. 1889. . Na Vidovdan. 13891889. Pieni serbskie o Kosowskim boju - 1.500 .

14 , 1448 (. 1939). 1477 , 1476 1 4+7 ( 0,07% ).18 .

/ () - 81,8% , 17,9% -

17 . (1936: 305322).18 jeden majdan koo Kopaonika (koPeRnicki tum. 1889: 45),

Kopaonik (ao) , .

90

, 0,3% . , , , , . -, .

3. . 3. 1,4%, 1,3% 1. 0,1% 2. . : 13 - 2. 1.

3. , , 98,6%. 70,7% 87% , - , - .

, , differentia specifica .

: , 3. , - 1. 2? , , -.

, , 4+6 . 3. , - 4+6, , , - . .

, , , - . -, .

4. , II -

, XI Biblioteka Jugosowiaska , - Jugosowiaska poezja ludowa (1938). (18891956) - - (18941956).

6 -, (Budowa Rawanicy, wito wici serbski ksi azarz, Car azarz i caryca Milica, Stefan Musisz), - (Dziewczyna z Kosowa mier matki Jugowiczw).

91

- 1938. 14 2688 ( : 552 ).

, .

81,2% , 18% , 0,7%, , .

2,3% 3. 2,1% 1. , 0,2% 2. 97,6%, , -, .

, - - .

5.- -

- Jugosowiaska epika ludowa (1948), 1938. -- 18 1948. 3.948 . (Budowa Rawani-cy, Car azarz i caryca Milica, Dziewczyna z Kosowa mier matki Jugowiczw) 456 .

, , -- .

, : 88,4% , 11,4% , 0,2%. , , - .

. 0,3% , -- - 99,7%. , , .

, - , , . , - - .

92

6. -

, (19162006), (. jakBiec 2009), Bitwa na Kosowym polu (1962) -.

- . Bitwa na Kosowym polu - , - , . , . Bitwa na Kosowym polu , , 2.443 , - .

- 57,5% , 41,2% , 1,3% . , , - .

. . (II 32, 105111):19

StoBeRSki oprac. 1962: 11 zaleSki tum. 1947: 7Czy widzicie, bracia moi mili? Czy sychana o bracio dostojna!Czy widzicie, co ksiga powiada?1 Czy widzicie, co ksiga powiada?e nastpi kiedy takie czasy, Przyjd czasy o czasy polednie,Gdy nie stanie owiec ni pszenicy, Gdy nie stanie owiec ni pszenicy,A na polach ani pszcz, ni kwiecia; A na polach ani pszcz, ni kwiecia;Kum si z kumem zapozw na sdy, Kum si z kumem zapozw na sdy,A brat brata na majdan wywoa!... A brat brata na majdan wywoa!...

, 5 7 - . , , , - . , - , - - . , , - , 2,5

19 . , 1988.

93

. , , , .

- , , : 97,7%. 2,3% - , 1,6% 1. , 0,7% 2.

, - .

7. (19201986),

, 1967. - Pery i kamienie. - , 1819. .

Pery i kamienie -, , . - (kamieSka 1967: 21), - . , , , .

5 (Budowanie Rawanicy, Car azarz i caryca Milica, Ksica wieczerza, Stefan Musicz mier matki Jugowiczw) 551 , 433: Budowanie Rawanicy 118 - 5+5. Epika bohaterska (19 , 2.676 ); , .

62,8% , 27,9% , 9,3%. - .

3. -. 2.676 13,3% . 5,7% - 1. , 7,6% 2. .20 , -

20 2. - (10,8%).

86,7%. - - . , , .

- - .

*

- ( %):

70,7 44,7 25,9 29,4. . 99,5 11,2 88,2 0,6. 87,0 60,6 27,6 11,8

. 98,6 81,8 17,9 0,3. 97,6 81,2 18,0 0,7. - 99,7 88,4 11,4 0,2. 97,7 57,5 41,2 1,3. 86,7 62,8 27,9 9,3

1.

II

, - , . , , , - , .

4+6 , -, , . 100 % . ? - .

, 4.

94

96

932 15 , 1,6%. - 4+6 ( 98,3% ). 1,6% - , , - , . - 88% .

, 3. 6. , . .

:

Bo osoli nam | mog wieczerz (zaleSki tum. 1947: 31)Zaduszyny nam | oto stawiali (35)I carowa nam | bd pohace! (37)

, ., 4. : *Bo osoli | mog nam wieczerz; *Zaduszyny | oto nam stawiali, , *I carowa | bd nam pohace! , , , , 5. , .

:

Ale toczy si | sama przez pole (21)Wtem obejrza si | ku mnie i mruga (25)Znowu pyta si | Miosz Obylicz (32)Stratowali go | Turki pod komi (18)Ow przylij mi | klucze i haracz (28)

Odpowiedzia mu | Iwo Kosanczyc (32)I podepcze mu | gardziel nogami (32)Przerwa mow mu | Iwo Kosanczyc (33)Co przymawia nam | jejmo Milica (35) Siedemnaciekro4 | razy raniony (14)

- 3+7: Ktry by | cho list powiz ode mnie (3). - (*Ktry list by | powiz cho ode mnie), - .21

, , - 4+6 , - : . , .

, . , , . Zarczyny Kniazia azarza ( ) ) -: braci Jugowiczw, Ksigi Starosawne, czerwonego wina; )

21 5. .

97

: I dziewiciu synw Jugowiczw, Dziatwo moja, mili Jugo-wicze, Lubej siostry braci Jugowiczw . . , .

2. 4+6

7.841 . 5. 0,36% . 0,32% , 0,04% - 5. . - 4+6 (99,64%).

Lazarica 1511 7 4. (0,46%), . :

Ale suchaj mnie | kniaziu Lazarze! (31)5Odpowiada mu | Kosaczycz Iwan (39)I wszystko | ich wojsko razem z nimi (46)Odpowiedz jej | dwa kruki czarne (54)

Lecz nie pytaj mnie | o zdrajc Wuka (58)Nie brak w obie mu | pszenicy biaej (72)Na to junak jj | Orowicz Pawe (80)

, , - . - , , (. , 2006a), , .

, - - (98,8%) - .

3. . , -

, - . 1476 75 ( 5,1%) 4+6. - 4. , 5+5 3+7, - 6+4.

:

98

bym miotaa si | jak ta jaskka (51)6

Gdy wysucha | go car sawny azar (95)

Och nieszczcie mi, | na Boga mego (73) lecz na Boga ci | wielkiego mwi (46)Winem suy mu | Boydar suga (44)po piercieniu j | poznaam, matko (78)a ni liczby jej, | ni koca nie znam (87)...

hukn rad | na swoich tysic majstrw (48)a ko sam | przed grodem sobie chodzi (48)w kocu go | na czworo rozsiekawszy (50)

Lecz, dopom mi tak | wielki Boe! (45)zy puciy mu si | po obliczu (58)Pjd ja do oa, | zasn sobie (67)

, - , , , , , 4+6.

4.

. : 197 2688 ( 7,3%) . 4+6 , , 92,7% . -, 5+5, 3+7, 6+4, - 3+7.

- . , - :

i by osta si | ze mn w Kruszewcu (Benei red. 1938: 245)napoia go | czerwonem winem (248)Zsiadaj zaraz mi | z konia-abdzia (247)nog moj mu | pocisn szyj (243)bym ostawi ci go | w biaym dworze (244)oby z rki mu si | nie rodzio (251)

5. 4+6 . -

- 3948 125 3,2%. 3,1% , 0,1% ( ) 5. . - , , 96,8%.

3,2% , 5+5 ( 107 125 85,6%; 2,7%), 6+4 18 ( - 0,45%). -

99

1948. 3+7, , 4. .

, , , . , 456 4+6 15 , 3,3%. 4+6 96,7%. , - .

3,3% . 5+5, 6+4.

pokonili si | ksiciu poczenie (jakBiec red. 1948: 27)nie odway si | i na Kosowo (32)co powiada mi | ksina Milica (27)a na czele jej | Boszko Jugowicz (31)zacz mwi jej | Orowicz Pawe (36)Patrzcie, tchrzem jest | Boszko Jugowicz (31)Czemu zara nam | siwek Damiana? (42)

. --, 1) 2) , 4+6.

- , -.

6. - Bitwa na Kosowym polu

1962. , , , 2443 , 142 - 4+6 (5,8%). , , 94,2%. -, ( 6+4) 5+5 - 4. . . . -.

, , , , - 4+6. , -- . ,

100

116 142 (81,7%):

Wnet powikszy si | twoja rodzina (StoBeRSki oprac. 1962: 7)Wic posuchaj mnie, | wierny mj sugo (10)Ktry zabra mi | moich najbliszych (48)I do komnat j | zanie w paacu (82)Na Kosowym ci | Polu zerwano! (125) .

, 6. - . , , - .

, - (26 142 18,3%) :

I podarzy j | staremu ojcu (StoBeRSki oprac. 1962: 10)Przekazuj ci | krlestwo moje (13)Murowali je | dwadziecia rokw (17)Dziki skadam ci | za mdre sowa (19)Szkoda, emy go | nie wzili z sob (66)

, , , -.

- -, - : - .

7. -

Pery i kamienie (1967) (19081992) 4+6 5+5: - ... (hoRlek 1972: 231). , (6+4, 3+7 .) , . - (hoRlek 1972: 232).

, , . - .

101

- Pery i kamienie 3.842 . 11,3% 5. . 6,8% ( ), 4,5% 4. 5. . . 4+6 88,7%!

, -. , , - 5. 9. : A powieczerzawszy | jak przystoi (kamieSka 1967: 28) A nie dosuyem si | ni konia (75). 6+4, 7+3. - : Pira buzdyganom | wyomili (82) Dzbany o kamienie | roztrzaskaa (95) - 4+6, : *Buzdyganom | pira wyomili, *O kamienie | dzbany roztrzaskaa.

, 433 51 ( 11,8%) , , 88,2%. 51 - 13 4. , 38 5+5 3+7 .

13 - 4 :

Skd masz on | jedwabny kopak biay? Poznam czyj, | ktrego wojewody, By si za | szczcia moja drogaW czas mnie dzi | budzia stara matka (kamieSka 1967: 51)

, 3+7, , 6+4, - 4. : Pij do Miosza Obilicza! (kamieSka 1967: 51).

, - 5+5, 3+7:

A odewr si | u grodu wrota (kamieSka 1967: 38)Czyli pora nam | wyruszy w drog (46)A oto | i jedzie sam Jug Bogdan (40)Rosa ty | na mym matczyskim onie (55)

102

4+6 - . , ? - ?

: - ? . - , - -. , , - Budowa Rawanicy, . , . - - - (. hoRlek 1972: 232) , -, .

, . - .

*

4+6 ( %):

98,8

. . 98,3

. 99,6

. 94,9

. 92,7

. - 96,8

. 94,2

. 88,7

2.

103

, - , - . , , - , , -.

, , . - ( ), , . , , .

4+6, , . - .

- , - -, . , - , .

, - . - , - , XIX , . , , . - , .

104

, , XIX XX , -, - : , - .

, , , - . .

, . . . : , 1936.

, . . In: . : , 1987, 163173.

, . -. . 12, . 3 (1983): 193204.

, . . . 11, . 3 (1982): 167176.

, . . . VI, . 1 (1939): 118.

, . . : - , 1974.

, . . In: , (.). , 2: . : -, 1982: 5598.

duSka, Maria. Sylabotonizm. In: Studia i rozprawy. . 1. Krakw: WL, 1970: 123.FRani, Vilim. Pieni o boju na Kosowem polu w Polsce. In: Ksiga referatw II Midzyna

rodowego Zjazdu Slawistw. Sekcja II, Historja literatury. Warszawa: [s. n.], 1934: 3540.hoRlek, Karel. Jugoslvsk epika v novch polskch pekladech. In: liziSki, Jerzy (red.).

Polskojugosowiaske stosunki literackie. Wrocaw etc.: Zaklad Narodowy im. Osso-liskich, 1972: 223233.

jakBcwna, Milica. Roman Zmorski jako znawca i tumacz ludowej poezji serbskiej. Acta Universitatis Wratislaviensis t. 40. Prace Literackie, t. VII (1965): 6197.

jakBiec, Marian. Z daleka i z bliska. Wrocaw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego, 2009, 185186.

jakBiecSemkowowa, Milica. O przekadach epiki poudniowosowiaskiej w Polsce w dobie romantyzmu. Acta Universitatis Wratislaviensis t. 403. Slavica Wratislaviensia t. XIV (1978) 6584.

jakBiecSemkowowa, Milica. Kazimierz Brodziski i sowiaska pie ludowa. Wrocaw: PWN, 1975.

jakBiecSemkowowa, Milica. Sowiaska pie ludowa w polskich przekadach doby romantyzmu. Wrocaw: Zakad Narodowy im. Ossoliskich, 1991.

kochol, Viktor. Tonizmus a sylabizmus v slovanskch prekladovch substitcich srbskho desaterca. In: Drozda, Miroslav a Eugen Pauliny (eds.). eskoslovensk pednky pro VI. mezinrodn sjezd slavist v Praze. Praha: Academia, 1968: 363372.

koodziejczyk, Edmund. Bibliografia sowianoznawstwa polskiego. Krakw: Akademia Umiejtnoci, 1911: 102105.

koPczySka, Zdzisawa. redniwka. In: Wiersz. Podstawowe kategorie opisu. Cz. I. Rytmika. Wrocaw etc.: Zakad Narodowy im. Ossolskich, 1963.

105

kRzyanowSki, Julian. Mdrej gowie do dwie sowie. T. I. Trzy centurie przysw polskich. Warszawa: PIW, 1958: 592594.

loRd, Albert B. The Singer of Tales. 2nd edn. mitchell, Stephen and Gregory Nagy (eds.). Cambridge, Mass., London: Harvard University Press, 2000: 30.

mayenowa, Maria Renata. Miejsce dziesiciozgoskowca w literaturze XVI w. Przyczynek do rekonstrukcji systemu. In: Europejskie zwizki literatury polskiej. Warszawa: PWN, 1969: 9597.

PSzczoowSka, Lucylla. Czy Kochanowski by sylabotonist? Pamitnik Literacki r. LXXVI, z. 2 (1985): 106107.

taRanovSki, Kiril. O ulozi cezure u srpskohrvatskom stihu. In: hRaSte, Mate i Ljudevit Jonke, Milan Ratkovi (ur.). Zbornik u ast Stjepana Ivia. Zagreb: Hrvatsko filoloko drutvo, 1963: 368.

windakiewiczowa, Helena. Studia nad wierszem i zwrotk poezji polskiej ludowej. Krakw: Akademia Umiejtnoci, 1913: 69.

zdziaRSki, Stanisaw. Pierwiastek ludowy w poezji polskiej XIX wieku: Studja porwnawczoliterackie. Warszawa: E. Wende, 1901: 156.

zmoRSki, Roman. Narodowe pieni serbskie: wybrane i przeoone przez Romana Zamarskiego. T. I. Wyd. drugie. Warszawa: Ksigarnia G. Sennewalda, 1855.

, . : . 1845. In: , (.). . V. : , 1988.

Benei, Juliusz (red.),. Jugosowiaska poezja ludowa. Warszawa: Instytut Wydawniczy Bibljoteka Polska, 1938 (Bibljoteka Jugosowiaska, t. XI).

jakBiec, Marian (red.). Jugosowiaska epika ludowa. jaStRzBieckozowSki. Czesaw (tum.). Wrocaw: Zakad Narodowy im. Ossoliskich, 1948 (BN II, nr 58).

kamieSka, Anna. Pery i kamienie: Wybr serbskochorwackiej poezji ludowej. Warszawa: PIW, 1967.

kolBeRg, Oskar. Dziea wszystkie: reedycja fotooffsetowa. Wrocaw: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze etc., 1961 .

koPeRnicki, Izydor (tum.). Pieni serbskie o Kosowskim boju. Krakw: Ksigarnia Gebethnera i Sp., 1889.

StoBeRSki, Zygmunt (spolszczy i oprac.). Bitwa na Kosowym polu. Ilustrowa Antoni Unie-chowski. Warszawa: Nasza Ksigarnia, 1962.

zaleSki, Jzef Bohdan (tum.). Pieni glarskie serbskie. Car azarz czyli Bj kossowski. Wyd. drugie. Warszawa: Nak. Gebethnera i Wolffa, 1947.

zmoRSki, Roman (tum.). Lazarica. Ustp z narodowych pieni serbskich. Warszawa: A. No-wolecki, 1860.

) , . : cpco

ec . : , 2007, 242.

) , . -

. . XXVI, . 12 (1999): 199226. , , -

. . LXVII, . 14 (2001): 4161.

, , -. . VI (2002):156164.

, , ( ). . 30, . 2 (2002): 209225.

toPi, Miroslav i Petar Bunjak. Sonetizacija folklora. (O nekim poljskim prevodima srp skih narodnih pesama). Filologick Revue (Bansk Bystrica) ronk V, . 1 (2002): 3256.

, , - . . VII (2003 ): 213224.

, , . . XXX . 2 (2003b): 137163.

, , . . 63 (2003c): 263286.

, , . . VIII (2004): 179192.

, , . . 3 (2004): 381399.

, , : . . LXX, 14 (2004): 69102.

, , : . In: 110 . . : - , 2006: 191213.

, , . . 35, . 2 (2006b): 349363.

, , . . XI (2007): 289296.

, . . In: , . . . . (.-.) . . VIII: , , . : , 2009: 322340.

, , . - ( - ). In: PoSPil, Ivo a Josef aur (eds.). Evropsk arely a metodologie (Rusko, stedn Evropa, Balkn a Skandinvie). Brno: Masarykova univerzita, 2011: 201214.

toPi, Miroslav and Petar Bunjak, Attributes of wine in Serbian decasyllabic folk poems. In: dohnal, Josef a Milo Zelenka (eds.). Dialogy o slovanskch literaturch: tradice a perspektivy. Brno: Masarykova univerzita, 2012: 4349. (=Litteraria Humanitas, XVI)

, . ( ) [ ].

(

)

- , - .

, , 4+6

106

(), . , - , .

, , - 50- . XIX 60- . XX . - . . , . , . , - . , . --, . . .

.

, - . (., ), , (., , ..), .

- , , .. -, , , .

. - , . , - , XIX XX . , , -, .

: , , , - , .

107

UDC 821.163.41.09 Maksimovi D.

.

, , , - , .

: , , , , , -, .

- . , , , , - , . - - , - . - , . , . - , , , - , , - . , - , , , .

-

110

, - , . - , - , , -. , - . - , . , .

, - , , . - , . , , -, . , , - , - . , . - 1933. 1992. .

(), - . 38 , 34 ; 41 , 7 , 2 , 15 , 2 - 11 , . - : 4 , 1 -, 7 , 1 , 6 , 1 , 1 -, 1 , 2 , 1 , 1 , 30 , 1 , 1 , 2 15 . - 207 , 133 , , . 47.000 . () .

- , -

111

, , , , . - , . , ( 2012, 5: 338, 548).

-, , , . , , -, , , , - ( 2012, 8: 521543; 9: 918943).

- , . - ( 2012, 9: 10361041). , , - . -, , - - . , , , , - .

- . - , , , - . , - , , , , - . -

112

. - , . , -, , .

: ( ), ( ); ( ), (), (), (), ( ), (), (-)... ( 2012, 5: 74227). , , - , ( - ) ( 2012, 5: 476 478), ( 2012, 5: 482) ( 2012, 5: 295).

, , , , , . - , , , , -, . - , , - , , , , -, , , , - , , , , , , , , , , , , - , ; , , , ; ; , , , -

113

, . () , , - , , .

.

- : ( - 1998), ( 1999), ( 2000), (, 2001). , , 10, - . . ( ) . , - . , -, - - .

- 1924. . . 1925. - ( 1999: 1920). , , , - , , . - . - , . , - , , ( 1999: 17). 1979, . , .

. . , 10, - XX , . , 1929, , . . 1929.

1993. 24 , . 46 . , , .

1933. - . - , , , - - , . - , -. XX , , , - XXI . , , - ( 2000: 8687).

, . , - , - - . . : -, , , , -, , , , , . . - , - . - , , - . . , - , ( 50.000

114

, ), ( 2000: 102104).

- XX . , . 1957. - . , ( 2000: 8789). - , .

. - - . . . : ...- , ... , , ( ) ( 2000: 5675). - - . . (), . (), . .

XX . . . - , - . - . , . - , . - , -, - .

115

- . - . -, , XX . - , . . - XX XXI . - , -, . .

, , - . . ( ) - . - - , . .

, -, , - , , - . , - , , , . , - , , , - , .

116

. , 2000., . . . 110. , 2012. . , 1998., . . , 1999., .

. , 2001.

.

. , , . - , . , - .

: , , , , , , .

117

UDC 791.071.2 Chaplin C.:821.16.09192/193

, *1

[email protected]

:

- ( / ) , , .

- - ( ), - () , .

-, (1923), - II, . - - .

-, , - . .

: , , , --a, a, a a , . , . , . aj, . , , -.

() - , , I - , ,

*1 ON178008, , , .

- . , - - . , , - .

, . , , , , 1919. , - , , , .1 - , ; -- (L Esprit Nouveau) 1920. , , . - , - , , ; , , , - (tokine 1920: 89).

, , - , - : - o . e . , ,

1 , : Sa Golom se desilo ono to i sa mnogima. Nije voleo kinematograf i udio se mome odu e-vlje nju. Kad je pri kraju 1919. doao u Pariz odvedoh ga da vidi aplina, Ferbanksa i jo druge. I zavoleo je kinematograf i danas peva Chapliniade (tokin 1922: 8).

120

: . : , ... ( 2005: 31).

, , - , , , , .

, . 1922, - , , . (Devtsil) , , , , , II, (1922). , II, - , (witkovSky 2004: 7), , , . Die Chapliniade, , , 1922. (B. L. J. D. TZR C 1787).

, . 2 , , opee (A ce ), - . - , (-) , .3

(- )

2 , 1916. : . , , - , . : , . , , , ( 1997).

3 11, . II, 1922. , . 2. - .

121

122

. - , . , -, ( 1922: 127). , , , . aoaaj -. (1922: 127), .4

, , , . , 19225 , , , , .

/- , , . , , - .

, -. - , , ., , . , - ( 1987: 618), , je- , .

, ,

4 , (1923: 56) - , . , . , ,

Documents

Slavistik 83