Embed Size (px)
Citation preview
2019-12-18
1
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Zarządzanie instytucjami kredytowymi dr Adam Nosowski
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
układ treści merytorycznych 2
Wykład 1 – 2h Przesłanki, uwarunkowania i zasady funkcjonowania instytucji kredytowych. Modele biznesowe i strategie rozwoju w instytucjach kredytowych.
Wykład 2 – 2h Nowoczesne zasady funkcjonowania instytucji kredytowych oparte o zarządzanie wartością, zarządzanie wiedzą, zarządzanie jakością, zarządzanie kapitałem intelektualnym, zarządzanie projektami Zarządzanie finansami w instytucjach kredytowych (część 1)
Wykład 3 – 2h Zarządzanie finansami w instytucjach kredytowych (część 2) Zakres i specyfika ryzyka bankowego
Wykład 4 – 2h Kapitał własny banku w świetle wymogów ostrożnościowych i efektywnościowych Innowacyjne projekty i nowoczesne technologie w instytucjach kredytowych
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Zarządzanie finansami w instytucjach kredytowych (część 2)
2019-12-18
2
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
co to znaczy być efektywnym i jak to mierzyć?
Efektywność:
kosztowa – instytucja kredytowa jest efektywna kosztowo, jeśli generuje określone wyniki (efekty) przy najmniejszych kosztach zastosowanej kombinacji nakładów;
dochodowa – instytucja kredytowa jest efektywna dochodowo, jeżeli maksymalizuje zysk przy ustalonych cenach oraz danej ilości nakładów i kosztów;
techniczna – instytucja kredytowa jest efektywna techniczne, jeśli maksymalizując wyniki nie będzie wkładała do ich wytworzenia więcej nakładów aniżeli jest to konieczne do osiągnięcia danej wielkości efektu (kombinacja nakładów jest optymalna kosztowo).
Metody oceny efektywności w instytucjach kredytowych:
metody wskaźnikowe oparte na analizie sprawozdań finansowych (w znacznej mierze omówiona wcześniej);
metody służące do oceny efektywności w trzech wymiarach: produktów, klientów i jednostek organizacyjnych;
metody wartości dodanej;
4
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
co wpływa na efektywność – czynniki zewnętrzne
Czynniki o charakterze makroekonomicznym, takie jak:
ogólny stan gospodarki krajowej,
stopa inflacji,
poziom dochodów społeczeństwa itp.
Obowiązujący system obciążeń finansowych:
podatkowe – podatek dochodowy od osób prawnych,
o charakterze powszechnym (składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
właściwe tylko i wyłącznie dla banków (obowiązkowe rezerwy gromadzone w NBP oraz wpłaty na realizację funkcji BFG),
Instrumenty polityki pieniężnej, stosowane przez Radę Polityki Pieniężnej:
pułapy kredytowe, ograniczających wielkość środków oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców,
obowiązek utrzymywania rezerwy depozytowej w NBP.
Warunki funkcjonowania i stan rynku usług bankowych, kondycja i zachowania konkurentów, klientów.
5
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
co wpływa na efektywność – czynniki wewnętrzne
Czynniki wewnętrzne mające decydujący wpływ na osiągane wyniki banku:
środki pieniężne tak własne jak i obce w wystarczającej wysokości i właściwie wykorzystane,
odpowiednia struktura organizacyjna,
organizacja wewnętrzna ułatwiająca zarządzanie środkami pieniężnymi, odpowiednie wyposażenie w systemy analityczne, sprawozdawcze, kontrolne, oraz system podejmowania i przekazywania decyzji,
wyposażenie techniczne dzięki któremu można wdrożyć a potem eksploatować ww. systemy analityczno-sprawozdawcze,
odpowiednio wyszkolony i posiadający odpowiednie predyspozycje zespół pracowniczy.
6
2019-12-18
3
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
podstawowy schemat obliczania efektywności transakcji/produktu
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
Suma wyników na poszczególnych transakcjach obliczona dla: produktów, klientów, jednostek organizacyjnych (biznesowych)
3W
7
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
o co chodzi z tą nadwyżką
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
Kalkulacja nadwyżki odsetkowej pozwala na przypisanie każdej transakcji aktywnej – kosztów jej finansowania oraz każdej transakcji pasywnej – przychodów z tytułu lokowania środków, czyli de facto określenia jaka jest cząstkowa marża odsetkowa.
8
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
o co chodzi z tą nadwyżką – metody wyznaczania
Metody tradycyjne - metoda puli - metoda bilansu warstwowego Metody współczesne - metoda rynkowych stóp procentowych - metoda wyceny transferu funduszy
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
9
2019-12-18
4
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
kalkulacja nadwyżki odsetkowej – metody tradycyjne
Aktywa wartość % Pasywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 19,73 suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 15,24
10
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
Aktywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
suma/średnie ważone oprocentowanie 1000,00 19,73
Pasywa wartość %
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie 1000,00 15,24
wspólna pula
pasywa w bilansie tworzą wspólny worek, z którego finansowane są poszczególne aktywa oraz aktywa tworzą worek, w którym lokowane są pozyskane pasywa
11
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
marża cząstkowa =
aktywa pasywa
metoda 1 = (oprocentowanie operacji aktywnej – średnioważone oprocentowanie pasywów)/2
= (średnioważone oprocentowanie aktywów –oprocentowanie operacji pasywnej)/2
metoda 2 = oprocentowanie operacji aktywnej – średnioważone oprocentowanie pasywów – marża całkowita/2
= oprocentowanie aktywów – oprocentowanie operacji pasywnej – marża całkowita/2
12
2019-12-18
5
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody tradycyjne – metoda poolu (puli)
Aktywa wartość % Pasywa wartość %
• gotówka i rachunek w banku central.;
• należności od klientów (12m)
• papiery wartościowe (6m)
150,00
650,00
200,00
0,00
24,50
19,00
• depozyty a vista
• depozyty terminowe (6m)
• wyemitowane papiery wartościowe (6m)
320,00
550,00
130,00
7,00
19,50
17,50
suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 19,73 suma/średnie ważone oprocentowanie
1000,00 15,24
całkowita marża odsetkowa =
marża cząstkowaM1 dla depozytów a’vista =
marża cząstkowaM2 dla depozytów a’vista =
19,73% - 7%
2 = 6,36%
19,73% - 7% - 2
= 10,48% 4,49%
19,73% - 15,24% = 4,49%
13
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody współczesne – metoda wyceny transferu funduszy
Metoda wyceny funduszy (FTP – Found Transfer Pricing) – jest czymś więcej niż tylko metodą wyznaczania efektywności transakcji, de facto jest systemem rozliczeń wewnętrznych
Metoda wyceny funduszy opiera się na idei wykorzystania wewnętrznych stóp procentowych (cen transferowych) do określenia efektywności transakcji oraz koncepcji puli stanowiącej centrum rozliczeniowe (swoisty wewnętrzny rynek pieniądza).
Ceny transferowe to ceny (stopy procentowe) stosowane w wewnętrznych rozliczeniach między jednostkami przedsiębiorstwa. W szerszym kontekście cenę transferową można zdefiniować w tym przypadku jako uzgodnioną cenę wewnętrzną dotycząca przemieszczania dóbr, usług, kapitału lub wartosci niematerialnych i prawnych pomiedzy jednostkami przedsiebiorstwa.
14
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
pula funduszy netto
oddział 1 oddział 1
RYNEK
system cen transferowych – pula netto, pula brutto
A
P A
P
nie
do
bó
r
nad
wyż
ka
A
P A
P
pula funduszy brutto
RYNEK
oddział 1 oddział 1
kupuje fundusze według określonej
stopy transferowej sprzedaje fundusze według określonej stopy transferowej
sprzedaje i kupuje fundusze według określonych stóp transferowych
op
raco
wan
ie n
a p
od
st. M
. Mar
cin
kow
ska
„War
tość
ban
ku”
15
2019-12-18
6
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
system cen transferowych – możliwości
System (metodyka) cen transferowych może być istotnym instrumentem zarządzania bankiem, umożliwiając:
przypisanie marży odsetkowej do pasywów i aktywów, z uwzględnieniem kosztów finansowania;
ustanowienie podstaw do wytyczania cen dla klientów;
eliminację deficytów i nadmiarów płynności w poszczególnych jednostkach, jak i całym banku;
określenie rentowności produktów i klientów z uwzględnieniem ich wpływu na strukturę aktywów i pasywów. Ceny transferowe ustalają minimalny poziom rentowności dla produktów;
ocenę podejmowanych decyzji biznesowych, opartą na udziale poszczególnych jednostek i linii biznesowych w zyskach. To oznacza, iż podejmujący decyzję biorą odpowiedzialność za rezultaty tych działań, które są w stanie kontrolować;
transfer ryzyka stóp procentowych i ryzyka płynności z oddziałów i produktów do wyspecjalizowanej jednostki centralnej (np. departamentu skarbu, komitet zarządzania aktywami i pasywami – ALCO (Asset and Liabilities Management Committee);
odseparowanie polityki sprzedażowej od polityki finansowej
16
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
o co chodzi z tymi kosztami
KOSZTY DZIAŁANIA koszty bezpośrednie, koszty pośrednie koszty stałe (skokowa stałość kosztów), koszty zmienne koszty kontrolowalne, koszty niekontrolowalne
17
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
czyli jak to wygląda dla kredytu – uproszczenie
kred
yt
nadwyżka odsetkowa
prowizja za
przewalutowanie
koszt analizy
wniosku
koszt rezerwy
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
18
2019-12-18
7
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
a jak się to ma do ceny produktu
POLITYKA CENOWA
Niewielkie zmiany cen mogą mieć znaczący wpływ na rentowność danej oferty (produktu, transakcji). Należy więc znaleźć dla każdej oferty cenę, która będzie zgodna z przyjętą strategią i zarazem będzie zapewniała akceptowalny zysk. Bank może przy tym mieć wpływ nie tylko na cenę. Także kombinacja produktów w pakiecie i odpowiednie ustalenie ceny całego pakietu mogą mieć duże znaczenie dla sukcesu finansowego.
wynik pojedynczej transakcji
nadwyżka odsetkowa
prowizje i opłaty
koszty jednostkowe
koszty ryzyka
przychody koszty
19
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody wartości dodanej
Koncepcje wartości dodanej bazują przede wszystkim na założeniu, iż ocena działalności przedsiębiorstwa musi uwzględniać koszt pozyskania kapitału i odwołują się do idei zysku rezydualnego (ekonomicznego).
Wśród wykorzystywanych obecnie mierników wartości dodanej można wyróżnić:
SVA (Shareholder Value Added) – wartość dodana dla akcjonariuszy; EVA (Economic Value Added) – ekonomiczna wartość dodana; MVA (Market Value Added) – rynkowa wartość dodana; EP (Economic Profit) – zysk ekonomiczny; EE (Economic Earnings) – dochód ekonomiczny
Zysk rezydualny (zysk ekonomiczny) – wynik finansowy po opodatkowaniu pomniejszony o koszt kapitału zarówno własnego, jak i obcego.
zysk ekonomiczny = zysk operacyjny – (koszt kapitału * kapitał)
RI = NOPAT – (C% * IC), gdzie RI – zysk rezydualny (ekonomiczny), NOPAT – zysk operacyjny po opodatkowaniu, C% - koszt kapitału, IC – zainwestowany kapitał
20
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody wartości dodanej
Metody wartości dodanej mogą mieć następujące zastosowania:
pomaganie w ustalaniu celów organizacji;
służenie do pomiaru efektywności;
bycie podstawą systemu wynagradzania dla kadry kierowniczej;
motywowanie zarządzających
pomaganie w komunikacji z akcjonariuszami i inwestorami;
pomaganie w określaniu zapotrzebowania na kapitał własny;
służenie do wyceny spółki;
bycie narzędziem użytecznym w controllingu
Szeroko zdefiniowany zakres zastosowań metod wartości dodanej wskazuje na możliwość wieloaspektowego stosowania ich w zarządzaniu finansowym bankiem
21
2019-12-18
8
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
koncepcja wartości dodanej – ekonomiczna wartość dodana EVA
EVA® = NOPAT – WACC * IC
® - EVA to także znak handlowy zastrzeżony przez firmę konsultingową Stern Stewart & Co
usunięcie „anomalii”
wprowadzenie korekt
EVA = NOPATC – WACC * ICC
NOPATC – skorygowany zysk operacyjny po opodatkowaniu
ICC – skorygowany kapitał zainwestowany
NOPAT
WACC * IC
- EVA
NOPAT WACC * IC
+ EVA
zmniejszenie wartości
zwiększenie wartości
22
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
EVA – uwarunkowania bankowe
przychody z odsetek, prowizji i papierów wartościowych - koszty prowizji - koszty działania banku - podatek dochodowy = zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) - narzut kosztów kapitału (kapitał mnożony przez stawkę kosztu kapitału) = Ekonomiczna Wartość Dodana
W przypadku banku wyznaczanie EVA mogłoby wyglądać tak:
ale ... bardziej zasadne jest uwzględnienie kosztu zobowiązań w obrębie zysku operacyjnego i uwzględnienie w narzucie kosztu kapitału wyłącznie kosztu kapitału własnego:
wynik z odsetek, prowizji i papierów wartościowych - koszty działania banku - podatek dochodowy = zysk operacyjny netto po opodatkowaniu (NOPAT) - narzut kosztów kapitału własnego (kapitał mnożony przez stawkę kosztu kapitału) = Ekonomiczna Wartość Dodana
23
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody zwiększenia zysku ekonomicznego i wartości
EVA
wzrost • zwiększenie zysku operacyjnego bez angażowania
dodatkowego kapitału – dążenie do poprawy efektywności realizowanych procesów i działań winno być podstawą generowania wartości, służącym rozwojowi banku;
• poprawa struktury inwestycji – analiza ekonomicznej wartości dodanej powinna prowadzić do rozważenia relokacji kapitału, polegającej na większym zaangażowaniu w tej inwestycje (obszary działalności), które mają wyższą rentowność;
• zaangażowanie kapitału w nowe inwestycje, których stopa zwrotu przewyższa koszt zaangażowanego kapitału – przy rozważaniu nowych projektów inwestycyjnych bezwzględnym wymogiem powinna być ich pełna rentowność, czyli konieczność pokrycia nie tylko kosztów księgowych, ale i narzutu kosztów kapitału; ostrzejszym wymogiem jest akceptacja wyłącznie tych projektów, których rentowność przewyższa dotychczas generowaną stopę zwrotu;
• deinwestycje – redukcja wartości zaangażowanego kapitału;
• zmniejszenie kosztu kapitału – co może być dokonane np. przez:
• pozyskanie tańszych kapitałów obych – ma to szczególne znaczenie w przypadku banków i w dużej mierze warunkuje ich funkcjonowanie na rynku;
• obniżenie kosztu kapitału własnego – np. poprzez zmniejszenie dywidend, wykupienie i umorzenie własnych akcji, zmniejszenie postrzeganego ryzyka związanego w akcje banku (tzw. premii za ryzyko).
24
2019-12-18
9
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie efektywnością – podsumowanie
Zarządzanie efektywnością wymaga ustalenia przejrzystych zasad co do poziomu:
alokowanego kapitału (co zależne jest m.in. od stopnia ryzyka)
wysokości stóp referencyjnych (transferowych)
kosztu jednostkowego i kosztów ryzyka
obliczania wyniku z tytułu prowizji
kosztu kapitału
efektywność produktów, efektywność klientów, efektywność jednostek organizacyjnych (biznesowych)
3W
25
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Zarządzanie ryzykiem w instytucjach kredytowych
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Artykuł 9 Prawa Bankowego stanowi, że:
1. W banku funkcjonuje system zarządzania.
2. System zarządzania stanowi zbiór zasad i mechanizmów odnoszących się do procesów
decyzyjnych, zachodzących w banku oraz do oceny prowadzonej działalności bankowej.
3. W ramach systemu zarządzania w banku funkcjonuje co najmniej:
a) system zarządzania ryzykiem,
b) system kontroli wewnętrznej.
co o systemach zarządzania mówi prawo bankowe 27
2019-12-18
10
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Artykuł 9b Prawa Bankowego stanowi, że:
Zadaniem systemu zarządzania ryzykiem jest identyfikacja, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku służące zapewnieniu prawidłowości procesu wyznaczania i realizacji szczegółowych celów prowadzonej przez bank działalności.
W ramach systemu zarządzania ryzykiem bank:
1) stosuje sformalizowane zasady służące określaniu wielkości podejmowanego ryzyka i zasady zarządzania ryzykiem;
2) stosuje sformalizowane procedury mające na celu identyfikację, pomiar lub szacowanie oraz monitorowanie ryzyka występującego w działalności banku, uwzględniające również przewidywany poziom ryzyka w przyszłości;
3) stosuje sformalizowane limity ograniczające ryzyko i zasady postępowania w przypadku przekroczenia limitów;
4) stosuje przyjęty system sprawozdawczości zarządczej umożliwiający monitorowanie poziomu ryzyka;
5) posiada strukturę organizacyjną dostosowaną do wielkości i profilu ponoszonego przez bank ryzyka.
co o systemach zarządzania mówi prawo bankowe 28
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Artykuł 9c Prawa Bankowego stanowi, że:
Celem systemu kontroli wewnętrznej jest zapewnienie:
1) skuteczności i efektywności działania banku;
2) wiarygodności sprawozdawczości finansowej;
3) przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem w banku;
4) zgodności działania banku z przepisami prawa, regulacjami wewnętrznymi i standardami rynkowymi.
a także … 29
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
ryzyko związane z poszczególnymi rodzajami transakcji
kredyt, pożyczka X X X X
otwarta linia kredytowa, gwarancja X X X
instr. finansowe dłużne (KB) X X X X X
instr. finansowe dłużne (KH) X X X X
instr. finansowe właściciel. (KB) X X
instr. finansowe właściciel. (KH) X X
depozyty X X X
operacje rozliczeniowe X X X
pozostałe instr. fin (KH) X X
Rodzaje ryzyka
kred
yto
we
pły
nn
ośc
i
inw
esty
cyjn
e
sto
py
pro
cen
tow
ej
ryn
kow
e
op
erac
yjn
e
Rodzaje transakcji
30
2019-12-18
11
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
uproszczony schemat zarządzania ryzykiem bankowym
Zarządzanie ryzykiem bankowym
Ryzyko struktury aktywów i pasywów
portfel bankowy portfel handlowy
ryzyko kredytowe
ryzyko rynkowe
ryzyko operacyjne
Minimalny poziom kapitałów własnych
sztu
ka
nau
ka
31
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
metody pomiaru ryzyka
Wśród metod pomiaru ryzyka wyodrębnić można trzy grupy:
klasyczne zestawienie niedopasowania pozycji (luka płynności, luka stopy procentowej, luka duracji, niedopasowanie elastyczności)
Metody te pozwalają – w uproszczonym sposób – na oczacowanie poziomu różnych rodzajów ryzyka bankowego i w ograniczonym stopniu na aktywne zarządzanie nimi. Ich wyniki są stosunkowo łatwe do interpretacji, ale nie pozwalają na wyznaczenie łącznej ekspozycji na ryzyko bankowe.
metody oceny ryzyka pojedynczego zaangażowania kredytowego (credit-scoring, analiza dyskryminacyjna, wewnętrzne ratingi ryzyka)
Metody te pozwalają na określenie ryzyka dla poszczególnych zaangażowań kredytowych banku w instytucji finansowe i podmioty gospodarcze na podstawie przyjętych przezeń kryteriów.
metody pomiaru określonego rodzaju ryzyka (rynkowego, kredytowego, operacyjnego)
Metody te obejmują modele do pomiaru określonego rodzaju ryzyka. Takie modele to np. model pomiaru ryzyka rynkowego Risk Metrics, czy model szacowania wartości zagrożonej VaR
metody eksperckie o charakterze jakościowym (stosowane np. w określaniu poziomu ryzyka operacyjnego)
32
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami
Zarządzanie aktywami i pasywami banku jest to proces planowania, wdrażania i kontrolowania działań kształtujących wolumen, strukturę oraz jakość aktywów i pasywów banku, a także ich terminy płatności i stopień wrażliwości na zmiany stóp procentowych, czy kursów walutowych.
Celem tego procesu jest takie ukształtowanie struktury ilościowej (zróżnicowania portfela aktywów i pasywów) i jakościowej (zróżnicowania stóp procentowych) aktywów i pasywów banku, aby umożliwić – przy uwzględnieniu poziomu podejmowanego ryzyka – osiągnięcie optymalnego wyniku finansowego.
33
2019-12-18
12
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami
W ramach zarządzania aktywami i pasywami, w banku:
poddaje się ciągłej kontroli zmiany wysokości dochodów odsetkowych w wyniku zmiany rynkowych stóp procentowych, kursu walutowego oraz cen papierów wartościowych, metali szlachetnych, surowców;
identyfikacje się źródła ryzyka struktury aktywów i pasywów, ocenia jego rozmiary i możliwości zabezpieczenia oraz podejmuje działania w tym zakresie;
ustala się i monitoruje dopuszczalny poziom ryzyka (limity) związanego ze stopą procentową, terminami zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, zmianami kursów walutowych oraz cen papierów wartościowych (metali szlachetnych, surowców).
34
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami – kto to robi?
określanie zasad kupna i sprzedaży instrumentów dłużnych i aktywów kapitałowych do portfela lokacyjnego banku
ustalanie limitów w zakresie nieuregulowanym wewnętrznymi aktami normatywnymi banku, dla transakcji związanych z pozyskiwaniem środków na działalność banku realizowanych przez departament skarbu
akceptacja i rekomendacja planu finansowego banku
ocena kształtowania się struktury aktywów i pasywów pod względem ryzyka płynności, stopy procentowej, walutowego, kredytowego
określenie systemów i standardów analizy ryzyka
analiza nowych produktów lub modyfikacja istniejących produktów pod kątem zarządzania ryzykiem stopy procentowej, walutowym i ryzykiem płynności
określanie limitów wraz z odchyleniami dla poszczególnych rodzajów ryzyka
analiza kształtowania się współczynnika wypłacalności i proponowanie działań zmierzających do utrzymania go na optymalnym poziomie
Zadania Komitetu Zarządzania Aktywami i Pasywami (ALCO)
35
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami – kto to robi?
decydowanie o zasadach ustalania tabeli kursów walutowych
analizowanie możliwości pozyskania dodatkowych środków pieniężnych potrzebnych do finansowania działalności banku oraz kierunków inwestowania nadwyżek środków (optymalnego zarządzania wolnymi środkami banku w celu jak najbardziej rentownego ich zagospodarowania oraz wywiązywania się banku z zawartych umów tj. zabezpieczenie środków na akcję kredytową i na wypłaty depozytów
ocena perspektywicznych zagrożeń dla banku z tytułu ponoszonych ryzyk oraz wskazywanie kierunków zabezpieczenia się przed ich skutkami
regulowanie zasad w zakresie stosowania wewnętrznych stawek transferowych
przeprowadzanie regularnego przeglądu pozycji płynnościowej oraz struktury finansowania banku
Zadania Komitetu Zarządzania Aktywami i Pasywami (ALCO)
36
2019-12-18
13
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami – kto to robi?
dostarczanie kierownictwu banku profesjonalnych informacji i analiz wspierających efektywne podejmowanie decyzji biznesowych z zakresu zarządzania aktywami i pasywami oraz zarządzania kapitałem,
rozpoznanie i przekazanie informacji o ryzyku stopy procentowej i płynności do odpowiedniej komórki (w pionie skarbu) w celu scentralizowanego zarządzania ryzykiem rynkowym
analiza behawioralna produktów depozytowych i kredytowych,
projektowanie oraz proponowanie ALCO operacji zabezpieczających strategiczne ryzyko bilansu (ryzyko stopy procentowej, walutowe i płynności) z wykluczeniem transakcji zawieranych przez skarb
realizacja decyzji ALCO (w zależności od typu decyzji we współpracy innymi jednostkami banku)
opiniowanie jednostkom biznesowym niestandardowych warunków oprocentowania transakcji
ustalanie oprocentowanie depozytów (złotowych i walutowych) zgodnie z otrzymanymi od ALCO kompetencjami
Zadania Departamentu Zarządzania Aktywami i Pasywami
37
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zarządzanie aktywami i pasywami – kto to robi?
przygotowanie propozycji ustanowienia lub/i okresowej weryfikacji polityk w zakresie ryzyka płynności i ryzyka stóp procentowych (nie dotyczy operacji przeprowadzanych przez skarb) we współpracy z jednostką skarbu i ryzyka
utrzymanie i rozwijanie systemów informacyjnych (w tym również informatycznych) wspierających zarządzanie aktywami i pasywami
przygotowanie standardowych wewnętrznych raportów i analiz wspierających zarządzanie: bilansem, ryzykiem stóp procentowych na księdze bankowej,
przeprowadzanie testów warunków skrajnych w zakresie ryzyk będących pod nadzorem departamentu,
doradztwo w zakresie pomiaru i raportowania ryzyka płynności,
monitorowanie i aktywowanie w przypadku przekroczeń limitów wynikających z polityk w zakresie ryzyka płynności i ryzyka stóp procentowych,
komunikowanie decyzji ALCO w całym banku,
nadzorowanie systemu informatycznego wewnętrznych stawek transferowych.
Zadania Departamentu Zarządzania Aktywami i Pasywami
38
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
ryzyko operacyjne – przypomnienie ... chyba
Ryzyko operacyjne – czym jest – definicje
„ ... każde ryzyko niezaklasyfikowane do kategorii ryzyka rynkowego lub kredytowego i przejawiające się wystąpieniem straty finansowej bądź osłabieniem reputacji na skutek różnych błędów technicznych czy ludzkich.”
„... ryzyko poniesienia strat pośrednich lub bezpośrednich związanych z niewłaściwie prowadzonymi lub błędnymi - procesami wewnętrznymi, - osobami, - systemami albo ze zdarzeniami zewnętrznymi”
39
2019-12-18
14
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
argumenty Komitetu Bazylejskiego – na 2004 rok
a) na przełomie XX i XXI wieku wzrosło znaczenie ryzyka operacyjnego nowe produkty i strategie, wyspecjalizowane procesy i zależność od gwałtownie rozwijających się technologii outsourcing ryzyko operacyjne było główną przyczyną upadku banków lub dużych strat b) wcześniejsza Umowa Kapitałowa koncentrowała się na ryzyku kredytowym i rynkowym pokrywała wszystkie rodzaje ryzyka tym samym „ośmioprocentowym” kapitałem
* Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego jest Komitetem władz nadzorów bankowych, ustanowionym w roku 1974 przez Gubernatorów banków centralnych krajów Grupy Dziesięciu (Europa + USA + Japonia)
40
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
kategorie ryzyka operacyjnego
Ryzyko operacyjne to ryzyko straty wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych
Kategorie ryzyka operacyjnego (między innymi): • ryzyko nadużyć wewnętrznych, • ryzyko nadużyć zewnętrznych, • ryzyko personelu i bezpieczeństwa pracy • ryzyko klientów, produktów oraz praktyk biznesowych • ryzyko brak ciągłości pracy instytucji, przerwanie pracy systemów, • ryzyko zarządzania instytucją i zarządzania procesami.
Ryzyko
Ocena Monitorowanie Identyfikacja
41
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
zalecenia względem systemów i procesów
W banku powinien być opracowany system zarządzania ryzykiem operacyjnym związanym z procesami lub systemami, w którym rekomenduje się uwzględnić:
istotność i złożoność procesów i systemów wykorzystywanych w bankowym cyklu operacyjnym (np. czy procesy i systemy są odpowiednio zunifikowane);
kontrole zapobiegające awariom systemów i procesów umożliwiające identyfikację i usuwanie błędów;
zgodność tworzonych i użytkowanych procesów i systemów z wymogami prawnymi;
stosowanie przez bank mechanizmów zapewnienia ciągłości działania i planów awaryjnych w sytuacji awarii lub zniszczenia systemu nieprawidłowości funkcjonowania procesów;
relację pomiędzy tą kategorią ryzyka (np. niekompatybilność, błędy w dokumentacji) a rzeczywiście poniesionymi stratami operacyjnymi;
42
2019-12-18
15
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
BANK – zarządzanie ryzykiem operacyjnym
Podstawowa analiza ryzyka: - identyfikacja ryzyka - ocena ryzyka
Podstawe działania: - monitorowanie ryzyka - ograniczanie ryzyka
Zarządzanie ciągłością działania
Zarządzanie ryzykiem outsourcingu
PROCESY PODSTAWOWE PROCESY ORGANIZACYJNE
PROCESY WSPOMAGAJĄCE
Zarządzanie: - dopasowanie organizacyjne - zarządzanie organizacją
Zarządzanie doskonaleniem procesów: - ustalenie zestawu procesów - ocena procesów - doskonalenie procesów
Zarządzanie konfiguracją
Rewizja wewnętrzna
Zarządzanie danymi dotyczącymi poniesionych strat - zbieranie danych - pomiar (wymogi kapitałowe)
przykładowy zestaw procesów zarządzania ryzykiem 43
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
cele i zasady polityki zarządzania ryzykiem w banku X
Ryzyko płynności
Celem zarządzania płynnością w Banku X było takie kształtowanie struktury zapadalności aktywów i wymagalności pasywów, by przy możliwie najwyższym poziomie dochodowości posiadanej struktury bilansu (zapewniającej wykonanie założeń Planu finansowego Banku), Bank wywiązywał się terminowo ze swoich zobowiązań (w tym w szczególności w zakresie wypłat gotówkowych), przy założonym poziomie ekspozycji na ryzyko płynności i przestrzegał zewnętrznych norm płynności.
Bank X zapewniał zdolność do regulowania zobowiązań m.in. poprzez:
utrzymywanie odpowiednich zasobów łatwo dostępnych środków lub aktywów łatwo zbywalnych,
zapewnienie odpowiedniego zrównoważenia przyszłego przepływu środków, tj. limitowanie kwot maksymalnego finansowania, które będzie potrzebne w różnych okresach, przy założeniu istnienia normalnych warunków rynkowych,
utrzymywanie odpowiednio zróżnicowanej bazy depozytowej, zarówno w kategoriach oferowanych instrumentów, ich terminów, wysokości i struktury,
przeprowadzanie transakcji typu SWAP w celu pozyskania funduszy trudnych do uzyskania na rynku lokalnym oraz waluty po koszcie niższym niż koszt jej uzyskania na rynku.
44
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
cele i zasady polityki zarządzania ryzykiem w banku X
Ryzyko rynkowe
Celem procesu monitorowania ryzyka stopy procentowej w Banku X było utrzymanie zmienności wyniku odsetkowego oraz rynkowej wartości kapitału własnego, wynikających ze zmian stóp procentowych, w granicach niezagrażających bezpieczeństwu i akceptowanych przez Radę Nadzorczą Banku i Zarząd Banku oraz Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami, a także ograniczenie możliwości pogorszenia się płynności i wypłacalności pod wpływem wzrostu ryzyka stopy procentowej generowanego przez Bank X.
W banku X pomiar ryzyka stopy procentowej polegał na:
kontrolowaniu jego poziomu za pomocą opracowanych metod monitorowania (luka odsetkowa, luka duracji, kontrola ryzyka bazowego),
wyznaczaniu i kontrolowaniu limitów, obowiązujących w jego zakresie,
przeprowadzaniu analiz historycznych oraz symulacji zmian zachodzących w Banku i jego otoczeniu,
przeprowadzanie testów warunków skrajnych.
45
2019-12-18
16
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
cele i zasady polityki zarządzania ryzykiem w banku X
Ryzyko rynkowe
Celem zarządzania ryzykiem walutowym w Banku X było aktywne kształtowanie struktury aktywów i pasywów walutowych Banku, pozwalające na maksymalizację wyniku z pozycji wymiany – określonego w Planie finansowym Banku, przy akceptowanej ekspozycji Banku na ryzyko.
Bank monitorował ryzyko walutowe poprzez:
wyznaczanie wartości zagrożonej (Value at Risk – VaR), dla portfela walut, w których Bank utrzymuje indywidualne pozycje walutowe,
wyznaczanie, monitorowanie i kontrolowanie przestrzegania limitów dopuszczalnego ryzyka walutowego dla pozycji walutowych,
wyznaczanie, monitorowanie i kontrolowanie przestrzegania limitów straty z tytułu transakcji walutowych,
wyznaczanie wymogu kapitałowego, wynikającego z ryzyka przeprowadzanych transakcji walutowych.
46
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
cele i zasady polityki zarządzania ryzykiem w banku X
Zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku polegało na realizacji następujących zadań:
identyfikacji i ograniczaniu powstawania ryzyka
wydawaniu zaleceń oraz wprowadzaniu zmian organizacyjnych, mających na celu eliminację lub minimalizację ryzyka operacyjnego,
bieżącym informowaniu o zaistniałych zdarzeniach ryzyka operacyjnego,
gromadzeniu niezbędnych danych umożliwiających określenie profilu, ocenę zagrożenia oraz wycenę strat z tytułu ryzyka operacyjnego,
okresowym raportowaniu Zarządowi Banku o funkcjonowaniu kluczowych oraz szczególnie narażonych z punktu widzenia ryzyka operacyjnego obszarów działalności Banku,
uświadamianiu pracowników o roli ryzyka operacyjnego towarzyszącego wykonywanym przez nich czynnościom.
Ryzyko operacyjne
Podstawowym celem zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku X było zapewnienie zrównoważonego rozwoju, zgodnie z celami wyrażonymi w Strategii Banku i corocznym planie finansowym, poprzez: minimalizowanie wielkości i prawdopodobieństwa pojawienia się niespodziewanych strat, usprawnienie organizacyjnej efektywności działania, realizację zaleceń wynikających z przepisów i rekomendacji instytucji nadzorczych.
47
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
RAPM jako sposób integracji ryzyka z celami biznesowymi
RAPM (risk adjusted performance measurement) – pomiar efektywności z uwzględnieniem ryzyka, jako oparty na ryzyku model zarządzania wartością oraz kapitałem banku.
obszary zarządzania
czynniki wpływu
narzędzia pomiaru
cel VA
(SVA, EVA)
RAROC RORAC
RARORAC
WYNIK KAPITAŁ RYZYKO
• produkty • klienci • kanały dystrybucji • jednostki
biznesowe
• poziom • struktura • koszt • zasady
alokacji
• kredytowe • rynkowe • operacyjne
48
2019-12-18
17
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
RAPM – optymalizacja wyniku oraz zarządzanie kapitałem
źró
dło
. R. M
ilic-
Cze
rnia
k, M
. Gad
om
ski,
Op
tym
aliz
acja
ren
tow
no
ści k
apit
ału
b
anku
– a
loka
cja
kap
itał
u o
raz
anal
izy
EVA
i R
AR
OR
AC
w B
anku
Pek
ao S
.A. na poziomie operacyjnym miary RAPM pozwalają na zarządzenie i monitorowanie
zyskowności oraz wartości kapitału konsumowanego przez poszczególne transakcje, klientów czy linie biznesowe;
świadoma alokacja kapitału pozwala na ukierunkowanie działalności banku w obszary najbardziej dochodowe lub świadome odchodzenie od obszarów najmniej dochodowych w sytuacji ograniczonej ilości kapitału własnego;
RAPM pozwala również identyfikować obszary, których dochodowość może być zadawalająca wyłącznie przy ograniczeniu ryzyka transakcji;
zarządzanie kapitałem oparte na ryzyku może pomóc bankowi w zidentyfikowaniu swoich słabych stron, dostrzeżeniu zarówno zagrożeń, jak również nowych możliwości rozwoju, których mogą nie dostrzegać konkurenci oraz w skupieniu się na tych inwestycjach, które mogą przynieść największe korzyści;
ponadto RAPM mogą być stosowane jako podstawa nowoczesnych systemów motywacyjnych.
Kilka wniosków:
49
ZAR
ZĄD
ZAN
IE I
NST
YTU
CJA
MI K
RED
YTO
WY
MI
Dziękuję za uwagę
