STOSUNKI, ZDARZENIA I AKTY (CZYNNOCI) PRAWNOMIDZYNARODOWE

ZAGADNIENIA OGLNE

POJCIE PRAWA MIDZYNARODOWEGO

Prawo midzynarodowe normy prawne, ktre wyrosy na podou stosunkw midzynarodowych i s ich odbiciem.

Prawo midzynarodowe jest zespoem norm regulujcych stosunki midzy pastwami niepena definicja

1. podmiot pastwo

2. funkcja regulowanie stosunkw midzynarodowych

Prawo midzynarodowe zesp norm regulujcych stosunki midzynarodowe w szerokim znaczeniu, tzn. stosunki miedzy pastwami oraz pastwami a innymi podmiotami (tzn. rnymi, niezalenymi od siebie i nie podlegajcymi jakiej wsplnej wadzy pastwowej podmiotami).

PRAWO MIDZYNARODOWE PUBLICZNE A PRAWO MIDZYNARODOWE PRYWATNE

P.m. prywatne prawo wewntrzne poszczeglnych pastw zesp norm wskazujcych na system prawny waciwy do zastosowania w dany+m przypadku (normy kompetencyjne/kolizyjne).

NAZWA P.M.

prawo midzynarodowe publiczne

prawo narodw nard jako synonim pastwa

Law of Nations , droit des gens , Vlkerrecht .

FUNKCJE (PRZEDMIOT) PRAWA MIDZYNARODOWEGO

Najwaniejsze zadania:

1. utrzymanie midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa

2. tworzenie regu wsppracy pastw

Regulowanie stosunkw zewntrznych pastw:

1. okrela sytuacj pastwa w stosunku do innych pastw (tzw. prawa zasadnicze)

2. ustala oglne zasady postpowania (np. zasada nieagresji)

3. reguluje konkretne stosunki miedzy pastwami

4. ustala formy wzajemnych stosunkw (min. prawo konsularne, dyplomatyczne)

5. reguluje zasig terytorialny pastw

6. ustala reguy postpowania na obszarach nie podlegajcych niczyjej wadzy (np. przestrze kosmiczna)

Oddziaywanie na stosunki wewntrzne pastw:

coraz szerszy zasig koniecznej regulacji (zwizany gwnie z postpem technicznym, internacjonalizacj, globalizacj), np. kwestie ochrony rodowiska, komunikacji.

konieczno uregulowania w prawie wewntrznym takich spraw jak immunitet dyplomatyczny

normy dotyczce praw czowieka, pracownika i in.

sposb oddziaywania na stosunki wewntrzne brak bezporedniego regulowania, chyba e umowa co takiego wprowadza (np. prawo UE)

STOSUNKI MIDZYNARODOWE (= OBRT MIDZYNARODOWY)

Stosunki midzynarodowe szerokie znaczenie stosunki spoeczne (midzyludzkie) przekraczajce granice jednego pastwa. Uczestnicy to:

1. pastwa i organizacje nie podlegajce wadzy stosunki o charakterze jakby urzdowym

stosunki midzynarodowe

2. osoby fizyczne i osoby prawne stosunki nie majce charakteru urzdowego

Obrt midzynarodowy caoksztat stosunkw utrzymywanych przez podmioty prawa midzynarodowego.

Polityka midzynarodowa danego pastwa okrelana jest przez:

interes pastwa

moliwoci realizacji celw politycznych

Nauka o stosunkach midzynarodowych

nie tylko aspekt prawny

te ekonomiczny, socjalny, historyczny, geograficzny i in.

nie mona bada prawa midzynarodowego w oderwaniu od stosunkw midzynarodowych, gdy prowadzioby to do formalizmu.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PRAWA MIDZYNARODOWEGO

1. ZASADA RWNOCI (FORMALNEJ) PODMIOTW

2. TWORZENIE PRAWA MIDZYNARODOWEGO (BRAK USTAWODAWCY)

podstaw obowizywania normy p.m. jest zgoda (wyrana lub dorozumiana) danego pastwa, obojtnie w jakiej formie wyraona

niesformalizowane i zdecentralizowane

poprzez zawarcie umowy lub stosowanie danej praktyki (prawo zwyczajowe) partykularyzm prawa

w San Francisco w 1945 r. delegacja Filipin wystpia z wnioskiem, by ONZ moga ustanawia prawa bezwzgldnie wice nie przeszo.

Rada Bezpieczestwa wydaje decyzje tj. akty stosowania prawa na podstawie Karty NZ, a nie tworzenia

UE rozporzdzenia s wice, ale tylko w pastwach czonkowskich

3. PRZYMUS W P.M. (BRAK ZORGANIZOWANEGO PRZYMUSU)

potpienie wojny, przy jednoczesnej prbie budowy midzynarodowego aparatu przymusu (1-wsza Liga Narodw nieudana) teraz ONZ ma prawo stosowania przymusu (sankcji) na podstawie decyzji Rady Bezpieczestwa, ale tylko dla obrony lub przywrcenia pokoju, ale nie w przypadku kadego naruszenia.

wg S.E. Nahlik 3 rodzaje sankcji w p.m.:

(1) sankcje natury psychologicznej np. poprzez formalna rezolucj czy orzeczenie organu midzynarodowego

(2) sankcje natury odwetowej stosowane indywidualnie lub z pomoc innych pastw retorsje i represalia

(3) sankcje zorganizowane stosowane przez waciwy organ midzynarodowy

sankcje organizacyjne (np. wydalenie z organizacji)

sankcje gospodarcze sankcje polityczne sankcje wojskowe stosowanie tych sankcji napotyka na trudnoci rzeczywistej realizacji (np. sabe pastwo, czy brak sprawnego dziaania ONZ)

4. BRAK OBOWIZKOWEGO SDOWNICTWA MIDZYNARODOWEGO

kiedy tylko sdy polubowne (arbitraowe), ad hoc

teraz Midzynarodowy Trybuna Sprawiedliwoci w Hadze (ONZ) statut MTS stanowi cz karty ONZ, ale mona nie by w ONZ, ale by stron statutu (np. Szwajcaria do 2000)

Trybuna Arbitraowy moliwo natychmiastowego procedowania.

stay Haga na podstawie konwencji haskiej o pokojowym rozstrzyganiu sporw (stay sekretariat, listy arbitrw, stay regulamin)

ad hoc pastwa maj wpyw na skad i procedur z reguy podpisuje si umow o nazwie Kompromis i okrela reguy arbitrau i arbitrw.

sdy midzynarodowe nie maj kompetencji obowizkowej pastwa musz wyrazi zgod, a jeli j wyra wyrok jest bezwzgldnie obowizujcy.

po zaistnieniu sporu zgoda ex post albo poprzez umow albo dwa akty jednostronne (np. uznanie powdztwa, czyli zgoda na sdzenie sprawy przez MTS lub TA)

przed zaistnieniem sporu:

klauzula sporu(MTS)/arbitralna(TA) jeli powstan spory na tle interpretacji lub stosowania danej umowy

klauzula fakultatywna MTS art. 36 2 statutu moliwo zoenia deklaracji (jest ich ok. 60), e dane pastwo wyraa zgod na kompetencje MTS dla sporw z innym pastwem, ktre te zoyo tak deklaracj MTS wydaje najpierw wyrok kompetencyjny, tzn. sprawdza czy jest kompetentny do rozpatrywania sprawy.

5. STOSOWANIE P.M. I JEGO MOC WICA SKUTECZNO cho jest saba organizacja przymusu i brak sdownictwa to jednak pastwa stosuj normy p.m.

P.M. jest PRAWEM bo wszystkie pastwa uznaj jego istnienie i moc prawn (do p.m. odwouje si Karta NZ). Nawet pastwa, ktre ami p.m. nie negoway jego istnienia.

STRUKTURA I CHARAKTER NORM WSPCZESNEGO PRAWA MIDZYNARODOWEGO

Normy powszechne i partykularne (wielostronne lub bilateralne)

w razie kolizji lex specialis derogat legi generali.

Sprzeczne prdy w p.m. (L. Ehrlich) istnienie norm z rnych okresw historycznych i norm ronie interpretowanych.

Ius cogens wikszo norm to ius dispositivum, ale niektre uznawane s za ius cogens, tzn. takie, ktre s wyrazem interesw caej spoecznoci:

konwencja wiedeska o prawie traktatw art. 53 okrela istnienie takich norm, jeli zgodz si wszystkie pastwa kontrowersyjny katalog, ale: zasada nieagresji, zakaz interwencji, prawo do samostanowienia, niektre normy humanitarne (zakaz ludobjstwa)

Hierarchia norm p.m.:

jednakowa moc wica

lex specialis derogat legi generali i lex posterior derogat legi priori.

ale:

istnienie ius cogens Karta NZ art. 103 pierwszestwo maj zobowizania wynikajce z Karty, a potem z innych umw umowa o charakterze jakby konstytucyjnym (zobowizania czonkw ONZ musza by zgodne z kart NZ)

P.M. A PRAWO WEWNTRZNE. STOSOWANIE P.M. WEWNTRZ PASTWA

rozwizania teoretyczne

rozwizania normatywne (ujte w dwojaki sposb):

1. wychodzc od norm powszechnego prawa midzynarodowego czyli co p.m. stanowi w tej materii

2. wychodzc od prawa wewntrznego co prawo wewntrzne stanowi, ale na przykadzie konkretnego pastwa

Dualizm p.m. i prawo wewntrzne to dwa zupenie odmienne systemy prawne, wic nie mona stosowa p.m. wewntrz pastwa. Naley je przetransformowa w prawo wewntrzne.

Monizm p.m. i prawo wewntrzne to jeden system prawny, o hierarchicznie podporzdkowanym prawie wewntrznym.

kelsenowska szkoa prymatu p.m. prawo wewntrzne to pochodna p.m., wydana na podstawie jego delegacji niezgodne z faktami historycznymi, p.m. i praktyk. zewntrzne prawo pastw to p.m. prawo wewntrzne ma prymat odrzucone.

Uznano, e p.m. i prawo wewntrzne to dwa odrbne systemy prawne, ale majce punkty styczne.

Obowizek dostosowania prawa wewntrznego do p.m. pacta sunt servanda pastwo nie moe powoa si na prawo wewntrzne jako powd nie wywizania si z zobowizania (wiele dokumentw midzynarodowych i orzecznictwo, min. art. 27 K.W. o prawie traktatw). inaczej p.m. byoby fikcj.

nie ma sprzecznoci z suwerennoci, bo pastwo samo decyduje o tym jakie zobowizania przyj.

Sposoby harmonizacji prawa wewntrznego z midzynarodowymi zobowizaniami

z reguy istnieje swoboda w wyborze regulacji

czasem umowa midzynarodowa z gry okrela

bezporednie stosowanie

transformacja w prawo wewntrzne poprzez ratyfikacje, ogoszenie w dzienniku urzdowym

generalna inkorporacja

system anglosaski wielka Brytania jako cz porzdku prawnego, ale wg orzecznictwa niektre wymagaj zgody parlamenty. USA jako najwysze prawo krajowe wg SN.

POLSKA

art.91 ust. 1 K ratyfikowana umowa midzynarodowa po ogoszeniu staje si czci porzdku prawnego, bezporednio stosowana chyba, e musi by wydana ustawa.

ust. 2 ma pierwszestwo

ust. 3 prawo stanowione przez organizacj, ktrej Polska jest czonkiem ma pierwszestwo

norma p.m. jako lex specialis w stosunku do prawa wewntrznego

prawo zwyczajowe art. 9 K RP przestrzega wicego j p.m. ale nie ma pierwszestwa, tak samo umowy nieratyfikowane.

MIEJSCE PRAWA WEWNTRZNEGO W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH

pocztkowo STSM uzna, e nie jest powoany do interpretowania prawa wewntrznego (sprawa z roku 1926 dot. niemieckich interesw na polskim Grnym lsku). Zmieni jednak zdanie ju w 1929 r. (sprawa poyczek serbskich i brazylijskich) stwierdzajc, e cho nie ma obowizku zna prawa wewntrznego, to moe by zobowizany do uzyskania znajomoci prawa wewntrznego. Tzn. e gdy dojdzie do wniosku, e naley zastosowa prawo wewntrzne, powinien je stosowa tak jakby byo stosowane w tym pastwie.

powysze doprowadzio do zmiany art. 38 statutu MTS z Trybuna stosuje 1. umowy midzynarodowe, ... 2. zwyczaj midzynarodowy ... na Trybuna, ktrego zadaniem jest rozstrzyga zgodnie z prawem midzynarodowym stosuje ... czyli rozstrzyga nie wycznie na podstawie p.m.

p.m. czasem odsya do prawa wewntrznego lub wie skutki prawnomidzynarodowe z wewntrznym prawem, np. art. 46 KW o prawie traktatw oczywiste pogwacenie prawa wewntrznego widoczne dla innych pastw stanowi przyczyn niewanoci traktatu.

p.m. jest prawem niekompletnym, dlatego czasem konieczne jest odwoywanie si do prawa wewntrznego (np. sprawa spki Barcelona Traction, Light and Power Company dot. osobowoci prawnej i uprawnie akcjonariuszy)

czasem jednostronna decyzja pastwa ma skutki w p.m., np. delimitacja morskich obszarw przybrzenych (sprawa z 1951 w sprawie sporu anglo-norweskiego)

KOMPLEMENTARNO WEWNTRZNEGO I MIDZYNARODOWEGO PORZDKU PRAWNEGO

p.m. i prawo wew. stanowi odrbne systemy prawne, ale nie s izolowane od siebie, tak w zakresie procesu tworzenia, jak i przedmiotu regulacji i stosowania ( miejsce prawa wewntrznego w midzynarodowym porzdku prawnym okrela p.m., a miejsce p.m. w wewntrznym porzdku prawnym okrela prawo wewntrzne.

SPOECZNO MIDZYNARODOWA og pastw.

Lech Antonowicz 3 cechy spoecznoci midzynarodowej:

1. maa liczba uczestnikw ok. 200 (120 w ONZ)

2. rwnouprawnienie i suwerenno

suwerenna rwno (ONZ wypracowa to pojcie) 2 definicje (szersza i wsza) w Karcie NZ i jej interpretacja.

suwerenno w aspekcie zewntrznym to samowadno, a w aspekcie wewntrznym to caowadno teoria C. Berezowskiego.

3. niewielki stopie zorganizowania

PODSTAWY OBOWIZYWANIA P.M.

1. formalnoprawne

Szkoa prawa natury uzasadnienie praw zasadniczych p.m. katalog (5):

(1) prawo do istnienia

(2) prawo do niezawisoci

(3) prawo do rwnoci

(4) prawo do czci

(5) prawo do obrotu

Szkoa pozytywna szkoa woli zgody uzasadnia ca reszt prawa.

Ehlrich prawo obowizuje na zasadzie dobrej wiary, ktra przejawia si w praktyce pastw poprzez zwyczaj midzynarodowy i umowy midzynarodowe.

2. materialnoprawne

pobudki, ktre powoduj by pastwo przestrzegao prawa:

(1) sia gwarant wykonania niektrych umw, ale jedynie w stosunku do agresora umowa egzekwowana/narzucona si moe by uznana za zgodn z prawem

(2) wzajemno wobec niewypeniajcego nie wypeniaj; np. nietykalno posw innych pastw

(3) wsplny interes caej spoecznoci midzynarodowej np. prawo kosmiczne, czy eksploatacja mrz i oceanw poza obszarami pastw (organizacja Dna Morskiego) dochody dystrybuowane pomidzy wszystkie pastwa wiata, ze szczeglnym uwzgldnieniem pastw rozwijajcych si

rda prawa midzynarodowego

POJCIE RDE PRAWA MIDZYNARODOWEGO

3 znaczenia rde p.m.

znaczenie materialne zesp czynnikw, ktre doprowadziy do powstania konkretnych norm p.m.:

wsppraca;

wspzawodnictwo;

walka pastw;

znaczenie formalne formy, w ktrych tworzone s normy p.m. (tzn. przejawia si w nich wola podmiotw p.m.);

u.m.;

prawo zwyczajowe;

znaczenie poznawcze zbiory dokumentw, z ktrych czerpie si znajomo p.m.;

zbiory u.m.;

zbiory praktyki pastw w dziedzinie stos. m.;

Teorie rde p.m.:

teorie pozytywistyczne (woluntarystyczne) podstaw norm p.m. jest uzgodniona wola pastw, wyraona w sposb wyrany lub dorozumiany ( aktualnie przyjte;

teorie naturalistyczne (obiektywistyczne) podstaw norm p.m. s czynniki niezalene (np. przyrodzony porzdek rzeczy, solidarno spoeczna) od woli pastw, a formalne rda s sposobem stwierdzenia norm p.m., a nie jego tworzenia;

ART. 38 STATUTU MTS A RDA P.M.

art. 38 ust. 1 Trybuna, ktrego zadaniem jest rozstrzyga przedoone mus pory zgodnie z p.m., stosuje:

a) u.m., bd oglne bd partykularne, ustanawiajce normy wyranie uznane przez pastwa spr wiodce;

b) zwyczaj m. jako dowd powszechnej praktyki, przyjtej jako prawo;

bez wtpliwoci oba s gwnymi rdami p.m.;

c) oglne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane;

kontrowersje:

sformuowanie narody cywilizowane obecnie naley rozumie jako wszystkie narody;

czy odnosi si do oglnych zasad p.m. czy prawa w ogle:

bez przymiotnika midzynarodowe (inaczej ni w a) i b));

oglne zasady p.m. mieszcz si w pojeciu zwyczaj m.;

istniej zasady uznane przez wszystkie pastwa tak w prawie wew. jak i p.m. niezalenie od ich pochodzenia, np. nemo plus iuris transfere potest quam ipse habet; nemo potest commodum capere de iniuria sua propria (nikt nie moe wyciga korzyci z wasnego bezprawia); lex specialis derogat legi generali; nemo iudex in causa sua; res iudicata; ne bis in idem procedatur; inadimplenti non est adimplendum (nie wypeniajcemu nie wypeniaj);

wprowadzenie tego miao zapobiec niemonoci roztrzygnicia ze wzgldu na brak prawa;

wiele sdw powoywao si na te zasady, ale nie na art. 38 SMTS;

d) z zastrzeeniem art. 59, wyroki sdowe tudzie zdania najznakomitszych znawcw p. publicznego rnych narodw, jako rodek pomocniczy do stwierdzenia przepisw prawa;

orzecznictwo i doktryna nie s odrbnymi rdami, a jedynie rodkiem do jego poznania;

ust. 2. Przepis niniejszy nie wycza prawa Trybunau rostrzygnicia sprawy ex aequo et bono, jeeli strony wyra na to zgod;

nie byo dotd takiego przypadku;

Art. 38 wymienia podstawy/rda wyrokowania MTS (tak Berezowski i Klefkowski) i cho czciowo pokrywaj si one ze rdami p.m. nie wszystko wymienione w art. 38 musi by uznane za p.m.;

WSPCZESNE RDA P.M. umowy i zwyczaj m. potwierdzenie w wielu u.m., min. w KW z 1969 r., dlatego e p.m. to prawo obowizujce midzy pastwami, jeli jest na to zgoda wyrana (umowy) lub dorozumiana (zwyczaj);

prba podziau umw na umowy prawotwrcze (umowy-ustawy) i umowy-kontrakty, oparta na analogii do pr. wew., ale niesuszna, bo pastwa s twrcami wszystkich u.m. i brak hierarchii;

uchway organizacji m. 2 aspekty:

pr. wew. org. m. zjawisko czste i bez wtpliwoci;

prawo wice dla pastw poza org. znacznie rzadsze, ale tak czy siak zgoda pastw jest potrzebna;

wspudzia org. m. w tworzeniu p.m. przez pastwa redaguje teksty, ale to s tylko projekty i nie tworz adnych norm prawnych, np. M. Org. Pracy uchwala konwencje pracy;

RODKI POMOCNICZE DO STWIERDZENIA ISTNIENIA NORM P.M. judykatura i doktryna nie s rdami p.m., ale stanowi rodek pomocniczy do stwierdzenia ich istnienia, ale dot. to judykatury i doktryny szerszej ni jedno pastwo;

dodatkowo mog te wpywa na tworzenie p.m. przez wnioski de lege lata i de lege ferenda;

UMOWA MIDZYNARODOWA a zwyczaj bardziej precyzyjna, ale mniejszy zakres podmiotowy obowizywania;

rda prawa umw m. (prawa traktatw): gwnie zwyczajowy, ale w 1969 r. skodyfikowano KW o prawie traktatw (wesza w ycie 1980 r., a Polska 1990);

pojcie u.m:

umowa m. jest to wsplne (i zgodne) owiadczenie (z reguy 1 dokument, czasem tzw. wymiana not) podmiotw p.m. (g. pastwa, ale te org.m.), ktre tworzy prawo (czasem s wsplne owiadczenia nie majace prawotwrczego charakteru, np. wsplne komunikaty po oficjalnych wizytach), a wic uprawnienia i obowizki;

wg art. 2 KW W rozumieniu niniejszej konwencji: traktat oznacza midzynarodowe porozumienie midzy pastwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez p.m., niezalenie od tego, czy jest ujte w jednym dokumencie, czy w dwch lub wicej dokumentach, i bez wzgldu na jego szczegln nazw ( wane 6 elementw;

dot. tylko umw midzy pastwami, bo KW dot. tylko takich umw;

forma art. 3 potwierdza moliwo ustnej;

regulowane przez p.m. wyczenie umw cywilnoprawnych, ktre s regulowane przez prawo cywilne danego pastwa;

wg ustawy o u.m. rnice:

te inne podmioty;

bez wzgldu na to czy zawierana w imieniu pastwa, rzdu czy ministra dziaowego;

nazwa u.m. nie ma znaczenia z punktu widzenia p.m;

np. traktat, konwencja (z reguy bardziej uroczysta forma), umowa, ukad, porozumienia, deklaracja, protok, modus vivendi, pakt, statut, Karta (np. ONZ), Konstytucja (Np. UNESCO), konkordat (umowy ze Stolic Apostolsk dot. kociow);

rodzaje umw:

kryterium formalnoprawne:

tryb zawierania umowy zawierane w trybie zoonym (wymg ratyfikacji lub zatwierdzenia) lub prostym;

organ, ktry wystpuje w imieniu pastwa:

pastwowe (gowa pastwa);

PL traktaty pokojowe, ukdy o przyjani i dobrym ssiedztwie, dot. regulacji zastrzeonych dla ustawy, dot. obrotu prawnego z zagranic;

rzdowe;

PL gdy nie speniaj warunkw zaliczenia ich do w/w i gdy dot. 2 lub wicej resortw;

resortowe;

PL zawierane przez ministra, a zatwierdzane przez RM lub premiera;

liczba stron bilateralne i wielostronne;

moliwo przystpienia innych podmiotw:

zamknite;

otwarte:

bezwarunkowo;

warunkowo z reguy statuty org. m. i umowy sojusznicze;

kryterium materialne (dot. treci):

dot. konkretnych dziedzin stos. m. polityczne (graniczne, sojusznicze, dot. dobrossiedzkich stosunkw) i inne (np. gospodarcze, komunikacyjne, naukowe, techniczne);

kryterium zgodnoci z p.m.:

zgodne z normami powszechnie obowizujcymi p.m. (ius cogens) oraz z Kart NZ;

kryterium dot. rwnoci stron rwnoprawne i nierwnoprawne (stwarzaj jednostronne obowizki i naruszaj zasad suwerennoci i rwnoci; obecnie zakazane);

budowa u.m.: brak przepisw dot. budowy, ale dugoletnia praktyka (w PL: instrukcja stanowica za. do zarzdzenia nr. 20 premiera z 1969 r. w sprawie formy u.m.);

z reguy skada si z:

tytu umowy zawiera oznaczenie nazwy umowy (pastwowa/resortowa/rzdowa), wskazanie jej stron (oficjalne nazyw), okrelenie treci;

wstp umowy (preambua) moe zawiera okrelenie organw zawierajcych, podanie motyww, celu , okolicznoci, stwierdzenie okrelonej zasady czy pogldu stron, wzmianka dot. penomocnikw, stwierdzenie uzgodnienia tekstu;

dyspozycja merytoryczna cz, z reguy podzielona na art., , pkt.;

postanowienia typowe:

klauzula wzajemnoci traktowanie ich jak oni nas

czasem dorozumiana;

klauzula narodowa traktowanie ich jak naszych obywateli;

np. szkolnictwo, uchodcy; apatrydzi;

KNU;

klauzule arbitraowe/sdowe;

z reguy nastpny rozdzia to powoanie arbitrau ad hoc;

postanowienia kocowe min.: klauzule derogacyjne reguy kolizyjne w celu uporzdkowania stanu prawnego;

postanowienia dot. sposobu zwizania si u.m. czy sam podpis czy ratyfikacja;

klauzula ratyfikacyjna 2 elementy:

umowa podlega ratyfikacji;

wymiana dokumentw ratyf. w miejscowoci X;

niedopuszczalne stwierdzenie, e umowa bdzie ratyfikowana lub podanie daty (nie wolno tworzy zobowiza);

klauzula o zrnicowanym przyjciu umowa podlega przyjciu zgodnie z prawem kadej ze stron, co zostanie stwierdzone przez wymian not;

zapis o prowizorycznym stosowaniu umowy gdy cao lub cz ma by stosowana przed wejciem w ycie;

klauzula retroaktywna niedopuszczalna, chyba, e dot. korzyci;

postanowienia dot. czasu obowizywania, ew. trybu jej wypowiedzenia;

Skadanie podpisw:

regua alternatu na egzemplarzu jednej strony jej wzmianki pierwsze;

porzdek alfabetyczny;

dot. te kolejnoci jzykw;

Jzyki. Tekst autentyczny

kiedy acina, XVIII w. francuski, a po I w.. te angielski;

z reguy jzyki stron;

jzyki uznawane za jzyki wiatowe to angielski, francuski, rosyjski, hiszpaski, chiski np. Karta NZ w tych jzykach;

czasem trudnoci interpretacyjne jeli teksty w kilku jzykach rwnoprawnych;

Strony umw m.

pastwa maj pierwotne prawo zawierania umw (wynikajce z samego istnienia) art. 6 KW;

pastwa zoone z reguy wadze centralne, ale decyduje o tym pr. wew.;

inne podmioty, ktrym za wol pastw zostao przyznane ius contrahendi (ius tractatum), np. Stolica Apostolska (Watykan), org. m., strona wojujca, powstacy, org. narodu walczcego o wyzwolenie;

ZAWIERANIE U.M.

kilka etapw, zale od iloci stron i od przyjtego trybu;

ROKOWANIA (negocjacje)

u. bilateralne forma ustna lub pisemna, przed przedstawicieli na szczeblu uzgodnionym przez strony;

u. wielostronne najczciej na forum konferencji midzynarodowych, ale czsto projekt wstpny przygotowuje jaka org. m., np. KPM ONZ;

przyjcie w wyniku zgody wszystkich pastw (art. 9 ust. 1), lub w drodze gosowania gdy 2/3 biorcych udzia w konferencji m.;PARAFOWANIE

oznacza, e tekst zosta przygotowany do podpisania, jest ostateczny i nie mona ju w nim nic zmienia, a parafa potwierdza autentyczno;

stosowane g. gdy osoba negocjujca nie ma upowanienia do podpisania art. 7 ust. 1 konieczne penomocnictwo, ale wynika z praktyki; art. 7 ust.2 bez penomocnictw:

do wszelkich czynnoci gowy pastw, szefowie rzdw, MSZ;

do przyjcia tekstu midzy pastwem wysyajcym a przyjmujcym szef misji dypl.;

do przyjcia tekstu na konf. m., przy org. m. lub w jej organach akredytowany przedstawiciel;

parafa to moe by zgoda na zwizanie si u.m. gdy pastw si tak umwiy (wyranie lub w sposb dorozumiany), np. w PL tylko resortowe w trybie prostym;

PODPISANIE

podpisanie przez upowanionych, a bez podpisywania to tylko konwencje uchwalane przez M. Org. Pracy (od razu podlegaj ratyf.) oraz umowy w formie wymiany tzw. not werbalnych;

jeli podpisanie nie oznacza wyraenia zgody na zwizanie si umow, to wg art. 18 KW pastwo podpisujce ma obowizek do nie dziaania w celu udaremnienia traktu do czasu a nie ujawni, e chce sta si stron;

RATYFIKACJA

jej tryb uregulowany jest w pr. wew. PL:

Konstytucja:

art. 146 ust. 4 pkt. 10 RM zawiera u.m. wymagajce ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy;

art. 133 ust. 1 pkt. 1 Prezydent RP ratyfikuje i wypowiada u.m. o czym zawiadamia Sejm i Senat

ustawa o u.m. z 2000 r. art. 12 ust. 1 zwiazanie RP u.m. wymaga wyraenia zgody w drodze ratyfikacji lub zatwierdzenia:

3 rodzaje ratyfikacji:

tzw. dua ratyfikacja (art. 89 ust. 1) wymagana uprzednia zgoda Sejmu;

ratyfikacja w trybie art. 90 dot. umw o przekazaniu niektrych kompetencji org. m.;

tzw. maa ratyfikacja (art. 89 ust. 2) premier powiadamia Sejm o zamiarze przedoenia umowy do ratyfikacji;

2 rodzaje zatwierdzenia:

tryb zoony 2 owiadczenia woli jedno to zgoda na podpisanie, drugie to zgoda na zwizanie Polski umow udzielana uchwa RM (tak umowy wielostronne);

tryb prosty 1 owiadczenie zgoda na zwizanie Polski umow przyjcie fikcji prawnej, e zgoda na podpisanie wystawiona przed negocjacjami jest tosama z uchwaa RM o zatwierdzeniu; gdy ustawa upowania do tego trybu;

gdy u.m. ma charakter wykonawczy do innej u.m. i nie wypenia przesanek z art. 89 ust. 1 i art. 90;

gdy u.m. zmienia u.m. i nie wypenia przesanek z art. 89 ust. 1 i 90;

s inne szczeglne okolicznoci i nie wypenia przesanek z art. 89 ust. 1 i 90;

praktyka pastw:

przyjo si, e ratyfikowane z udziaem parlamentu s tylko umowy o zasadniczym znaczeniu;

nie ratyfikuje si:

deklaracji o treci politycznej przyjte na spotkaniach mw stanu;

umowy resortowe;

umowy zawierane podczas wojny przez dowdcw wojskowych dot, min. zawieszenia broni, kapitulacji (=kartele);

WYMIANA LUB ZOENIE DOKUMENTW RATYFIKACYJNYCH

ratyfikacja to akt wew., nie wywouje skutkw prawnych;

wymiana z reguy przy umowach dwustronnych i jeli podpisanie w jednym pastwie, to wymiana w drugim;

zoenie dua liczba stron, wtedy skadane u depozytariusza (pastwo, gdzie zawarto umow lub org. m.), ktry ma pewne obowizki:

obowizki informacyjne (o dokumentach, zawiadomieniach i in);

funkcje quasi-notarialne (kontrola);

zarejestrowanie w sekretariacie ONZ;

REJESTRACJA

pierwsza w Lidze Narodw sankcja niewanoci, ale w sferze faktycznej nieskuteczna;

w Karcie NZ sankcja to niemono powoywania si na t u.m. przed organami NZ (sankcja realna);

United Nations Treaty Series (we wszystkich jezykach autentycznych i angielskim i francuskim);

PUBLIKACJA WEWNTRZNA

nie ma znaczenia dla p.m.; ale ma w pr. wew.;

OBOWIZYWANIE U.M. WANO

aby umowa bya wana niezbdne jest wyraenie zgody przez wszystkie pastwa, ale wg KW gdy u.m. zawierana jest na konferencji m. przyjcie tekstu nastpuje w drodze gosowania (2/3 uczestnikw za);

art. 11 KW sposb wyraenia zgody moe by dowolny uznany przez strony (podpisanie, wymiana dokumentw, ratyfikacja, przyjcie, zatwierdzenie przystpienie, i in.)

pacta sunt servanda (zasad witoci umw) norma zwyczajowa p.m., co potwierdzone w wielu u.m., np. Deklaracji Londyskiej z 1871 r, Karta NZ, art. 26 KW;

by umowa bya wana p.m. wymaga, by:

decyzja o zwizaniu si umow podjta prawidowo (swobodnie, kompetentne organy, nie bya wynikiem bdu/oszustwa);

wyraona przez upenomocnionego przedstawiciela;

przedmiot u.m. zgodny z prawem;

art. 42 KW domniemanie wanoci u.m., chyba, e co innego zostanie ustalone zgodnie z postanowienia traktatu;

przyczyny niewanoci u.m. w KW 3 grupy:

zwizane z naruszeniem pr. wew. kontrahentw dot. zawierania umw nie mona powoywa si na to prawo, chyba, e jego pogwacenie byo oczywiste (tzn. obiektywnie widoczne dla kadego pastwa postpujcego w danej sprawie zgodnie z normaln praktyk i w dobrej wierze) i dot. normy o zasadniczym znaczeniu ( swoiste rozwizanie, ktre nie zostao przyjte w praktyce;

art. 46 KW;

wady owiadczenia:

art. 47 przekroczenie przez przedstawiciela upowanienia, tylko jeli inne pastwa znay ograniczenie;

art. 48 bd istotny, dot. faktw zasada estopel;

art. 49 oszustwo w stosunku do pastwa;

art. 50 przekupstwo przedstawiciela bezporednie lub porednie;

art. 51 i art. 52 przymus wobec przedstawiciela jest zawsze przyczyn uniewanienia, ale przymus wobec pastwa tylko jeli polega na uycia siy lub grobie jej uycia oraz jeli by niezgodny z p.m. (np. traktaty pokojowe w stosunku do pastwa agresora);

niezgodno z ius cogens art. 53 (istniejc) i art. 64 (now);

niewano bezwzgldna:niewano wzgldna:

art. 51, 52, 53, 64 KW;

niewana ex lege;

moe dochodzi teoretycznie kady, a w praktyce kada strona;

nie mona konwalidowa umowy;

nie moliwa jest podzielno traktatu (art. 44 ust. 5) art. 46-50 KW;

strona nie musi powoa si na niewano umowy;

moe dochodzi tylko poszkodowany;

moe by konwalidowana w wyniku wyranej lub dorozumianej zgody pastwa;

moliwa jest podzielno traktatu

ZAKRES CZASOWY OBOWIZYWANIA I STOSOWANIA U.M.

obowizywanie u.m. od momentu jej uprawomocnienia si, tzn. od czasu kiedy strony w sposb definitywny wyraziy zgod na zwizanie si umow i kiedy dokonano wszelkich czynnoci niezbdnych (np. zgoda przez ratyf., a dla uprawomocnienia konieczna jeszcze wymiana dok. ratyf.) staje si prawem wicym dla stron;

wejcie w ycie czasem pniej ni moment uprawomocnienia si;

stosowanie u.m. czas od momentu uprawomocnienia si umowy do momentu jej wyganicia (moliwe zawieszenie stosowania mimo, e nie wygasa); art. 70 KW stanowi, e umowa ktra wygasa nie wie ju stron jeden wyjtek stwierdzenie niewanoci z istniejc ius cogens (art. 53 w zw. z art. 71 ust. 1).

lex retro non agit w p.m. to jedynie domniemanie, a nie bezwzgldny nakaz;

wejcie w ycie u.m.

decyduj jej postanowienia typowe rozwizania:

30-60 dni od daty podpisania lub w momencie podpisania;

data i godzina przy umowach wojskowych;

spenienie warunku (zawieszajcego), np. zawarcie innej umowy;

z chwil wymiany not/dok. ratyf.;

w przypadku u. wielostronnych czsto warunkiem jest osignicie okrelonego progu ilociowego lub jakociowego (np. Karta NZ pastw i 5 mocarstw);

WYGANICIE UMOWY

Klasyfikacja przyczyn wyganicia umowy

I. Przyczyny wyranie przez umow przewidziane wg KW pastwa maj swobod w kreowaniu tych postanowie, a przykadowe to:

upyw czasu na jaki zawarto umow;

typowa przyczyna wyganicia albo na okres x lat, albo do x dnia;

klauzule prolongacyjne pozwalaj na milczce przeduenie umowy stosowane przewanie w krtkotrwaych umowach (poniej piciu lat)

spenienie si warunku rozwizujcego;

rzadko stosowany samoistnie, raczej wraz z warunkiem upywu czasu

np. obowizywanie innej u.m., czasem spadek poniej progu ilociowego/jakociowego, zaistnienie okreslonej sytuacji;

moe mie charakter dorozumiany, np. wycofanie si z Karty NZ staego czonka RB;

wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami;

s te umowy bezterminowe (graniczne, pokojowe, kodyfikujce PM);

okrelony tryb wypowiedzenia (np. notyfikacja) oraz czas potrzebny na uprawomocnienie si wypowiedzenia (w tym czasie mona wycofa swoje owiadczenie o wypowiedzeniu);

z reguly ograniczenie czasowe (np. dopiero po roku od zawarcia);

kompetencja do wypowiedzenia umowy ta sama co do zawarcia umowy, ale nie musi by to ten sam organ (nie ma zasady acte contraire, ale w PL tak);

II. Przyczyny nie przewidziane w umowie

z mocy prawa wyganiecie umowy w ogle (bezwzgldne wyganicie umowy) bd w stosunku do danego pastwa (wzgldne wyganicie umowy):

zgodna wola stron

wg KW jeden warunek by byo to poprzedzone konsultacjami;

desuetude pastwa wielokrotnie powoyway si przed MTS, ale beskutecznie;

cakowite wykonanie umowy

kontrowersyjne moe by zdefiniowanie, ale pomimo, e w KW nie wymienione w doktrynie przyjmowane;

zniknicie podmiotu umowy albo w sensie fizycznym np. na wyspie (przykad Nauru) wtedy umowa wygasa

albo w sensie prawnym (utrata podmiotowoci) zwizane z kwesti sukcesji pastw;

z inicjatywy strony/stron (to raczej podstawa do wypowiedzenia/dania uznania umow za wygas)

zasadnicza zmiana okolicznoci (klauzula rebus sic stantibus) art. 62 KW zakaz powoywania si na ta regu, ale wyjtki:

okolicznoci (MTS: to te normy p.m.) = istotna podstawa zgody a obowizki i prawa stron radykalnie si zmieniy (MTS: musi dot. zwikszenia ciarw strony powoujcej si);

nie dot. granicznych;

nie mona si powoa, jeli samemu si to wywoao;

art. 45 KW pastwo nie moe si na to powoa jeli dowiedziao si wyranie i nie zrobio nic;

naruszenie umowy przez partnera (art. 60 KW)

istotne, tzn. odrzucenie traktatu w sposb nieprzewidziany w konwencji lub pogwacenie postanowienia istotnego dla celw u.m.;

umowy dwustronne podstawa wyganicia, inna procedura w przypadku umw wielostronnych;

art. 45 KW pastwo nie moe si na to powoa jeli dowiedziao si wyranie i nie zrobio nic;

nie mona si powoa, gdy u.m. dot. traktatw humanitarnych;

powstanie sytuacji uniemoliwiajcej wykonanie umowy (art. 61 KW) trwae zniknicie/zniszczenie przedmiotu niezbdnego do wykonania umowy, przy zachowaniu dobrej wiary;

niezgodno z nowo powsta norm ius cogens (art. 64 KW)

wyganicie i niewano od momentu powstania normy;

wypowiedzenie umowy nieprzewidziane w jej postanowieniach (art. 56 KW)

zakaz, ale mona, gdy ustali si e strony miay zamiar dopuci t moliwo lub gdy mona domniemywa to z charakteru traktatu (np. przymierza, umowy handlowe, statuty org.);

konieczno notyfikowania stronom na 12 m-cy wczeniej i w razie sporu rozwizanie w procedurze z KW;

wyganicie w skutek zawarcia pniejszej umowy (art. 59) milczca abrogacja umowy gdy nowa umowa jest nie do pogodzenia z zawart wczeniej, a strony s te same (moga by te nowe);

Procedura w zwizku z niewanoci, zawieszeniem, wyganiciem traktatu:

notyfikacja ( 3 m-ce czekamy na sprzeciw ( gdy jest sprzeciw 12 m-cy na pokojowe rozwizanie sporu ( gdy nadal brak zgody to w KW klauzula sdowa do MTS/arbitrau, gdy spr dot. art. 53 i 64, a gdy innych art. to komisja pojednawcza, ktra w razie braku zgody moe jedynie stwierdzi jej brak;

ZAKRES PODMIOTOWY OBOWIZYWANIA U.M.

zasada, e u.m. obowizuje i tworzy prawa i obowizku dla jej stron (pacta tertiis nec nocet nec prosunt), a wg art. 34 kw pastwu nie mona niczego narzuci wyjtki:

umowa na korzy pastwa trzeciego (in favorem terii) konieczna zgoda pastwa trzeciego (te domniemana), a pastwo to nie moe dochodzi korzyci pki ich nie dostao, a odwoanie niemoliwe bez zgody pastwa trzeciego, jeli za takie byo uwaane;

np. wolno eglugi na Kanaach Sueskim, Panamskim;

umowa na niekorzy pastwa trzeciego (in detrimentum tertii) konieczna jest zgoda (te do zmiany i odwoania), chyba, e dot. pastwa agresora;

ZAKRES TERYTORIALNY OBOWIZYWANIA I STOSOWANIA U.M.

art. 26 kw na caym terytorium chyba e umowa stanowi inaczej;

czasem wyranie zlokalizowane, np. tworzce stref zdemilitaryzowan;

klauzula kolonialna (klauzula terytoriw zalenych) na jej mocy umowa zawarta przez pastwo kolonialne obowizywaa tylko na terytorium metropolii, a rozcignicie jej na obszary zalene wymagay dodatkowego owiadczenia. Szczeglnie krytykowana w przypadku umw o charakterze humanitarnym. Obecnie bez znaczenia ze wzgldu na rozpad systemu kolonialnego;

klauzula federalna obowizuje w czciach skadowych federacji, w ktrych zostanie zaakceptowana przez ich wadze;

ZAKRES RZECZOWY/PRZEDMIOTOWY OBOWIZYWANIA U.M.

regu jest, e wie cao, ale czasem moliwe jest zwizanie si tylko czci;

zastrzeenie jest to jednostronne owiadczenie zoone przez pastwo podczas podpisywania, ratyfikacji, przyjcia, zatwierdzenia lub przystpienia do umowy, za pomoc ktrego zmierza ono do uchylenia lub modyfikacji skutkw prawnych okrelonych postanowie umowy w ich zastosowaniu do tego pastwa;

czasem uchylenie lub inne znaczenie danej czci u.m.;

tylko w fazach zawierania u.m.;

dot. tylko umw wielostronnych;

coraz powszechniejsze coraz wicej umw wielostronnych i zmiana procedury ich przyjmowania (na 2/3);

mona gdy umowa dopuszcza, a czasem pewne postanowienia obowizkowe jeli umowa milczy to zgodnie z opini doradcz MTS z 1951 r. i art. 19 KW dopuszczalne o ile nie jest sprzeczne z przedmiotem i celem ustawy;

sprzeciw wobec zastrzee:

zwyky nie maj zastosowania postanowienia, ktrych zastrzeenie dot. pomidzy pastwem zastrzeenia a sprzeciwu;

kwalifikowany nie ma zastosowania caa umowa tylko pomidzy pastwem zastrzeenia a sprzeciwu;

z reguy zasada wzajemnoci;Interpretacja U.M.

tylko tekst autentyczny, a nie tumaczenia;

szkoy interpretacji:

szkoa subiektywistyczna w wietle intencji stron w chwili zawarcia;

szkoa tekstylna (obiektywna) tylko na podstawie egzegezy tekstu, najczciej wykadnia jzykowa. Podkrelaj, e kada strona ma inne intencje, a tekst umowy to wypadkowa tych intencji;

szkoa teleologiczna (funkcjonalna) z punktu widzenia celu i przedmiotu konwencji. Tzw. interpretacja dynamiczna interpretacja w wietle dzisiejszych potrzeb stron;

podmiot interpretujcy:

doktrynalna brak mocy wicej;

urzdowa bezwzgldnie wica: dokonywana przez strony umowy

autentyczna gdy wsplnie;

quasi-autentyczna/uzualna wynikajca ze zgodnego postpowania stron;

sdowa za zgod stron, przez sd arbitraowy lub MTS i jest wica dla stron umowy, uczestniczcych w procesie oraz dla interwenientw w procesie;

dokonana przez org. m. zwaszcza dot. statutw tych org. i wie organy org., czasem te pastwa czonkowskie, jeli dot. dziaalnoci w danym organie;

oglne zasady interpretacji:

art. 31 KW zasada oglna w dobrej wierze, zgodnie ze zwykym znaczeniem sw (w ich kontekcie) oraz w wietle przedmiotu i celu u.m., a inne znaczenie, jeli taki bya zamiar stron;

kontekst to prcz tekstu (wstp i zaczniki) te porozumienie dot. tekstu oraz dokumenty jednostronne, przyjte przez inne strony u.m.;

art. 32 KW uzupeniajce rodki interpretacji (min. prace przygotowawcze do traktatu i okolicznoci jego zawarcia) stosuje si, by potwierdzi znaczenie wynikajce z interpretacji z art. 3 lub by ustali znaczenie, jeli wyniki interpretacji z art. 31 okazay si absurdalne i nierozsdne lub dwuznaczne;

ZWYCZAJ MIDZYNARODOWY

Zwyczaj to zgodne postpowanie pastw (element obiektywny/materialny) tworzce prawo (element subiektywny, tzw. opinio iuris sive necessitatis).

art. 38 ust. 1 pkt. b S.MTS ...jako dowd powszechnej praktyki, przyjtej jako prawo krytyka tego sformuowania, bo powszechna praktyka jest dowodem istnienia zwyczaju, a nie na odwrt, ale MTS nigdy nie mia z tym problemu i bada praktyk jako dowd istnienia zwyczaju;

2 elementy:

praktyka:

dziaalno organw pastw (wszystkich organw i osb) dot. dziedziny wykraczajcej poza sfer wewntrzn w imieniu pastwa;

dzieli si na:

zbiorow (umowy, dziaalno org. m.);

indywidualna:

zewntrzna (dziaalno dyplomatyczna);

wewntrzna (dziaalno ustawodawcza, sdowa, administracyjna);

zgodna, tj, jednolita i nieprzerwana ale te powstawaa nie tylko na podstawie wsppracy pastw, ale te i walki, jak np. w przypadku wolnoci morza penego (walka Anglii i Holandii vs Hiszpania i Portugalia);

czas zaley od okolicznoci i intensywnoci obortu m., np. 1945 r. USA wysuwa roszczenia co do prawa wycznoci badania dna morskiego, a w 1958 r. KG potwierdzia istnienie zwyczaju;

powszechno niekoniecznie wszystkie pastwa, tj. praktyka pastw biorcych udzia w danej dziedzinie obrotu m. i milczenie pozostaych, ale jeli jest konsekwentny sprzeciw przyjcia pewnej praktyki, wtedy nie staje si ona prawem zwyczajowym (ale dot. to tylko etapu tworzenia si normy);

problem pastw nowo powstaych szkoa woli zgody s zwizane zwyczajem, gdy chcc nawiza stosunki z innymi pastwami, zgadzaj si na zwyczaje (szkoa socjologiczna wchodz do klubu i przyjmuj jego zasady);

opinio iuris sive necessitatis przewiadczenie, e praktyka ta tworzy prawo;

casus Lotusa sprawa Francja vs Turcja wadze tureckie pocigny do odpowiedzialnoci oficera za zderzenie. Francja powoaa si na zwyczaj, e w takich sytuacjach pastwa oddaway spraw do sdw pastwa bandery MTS stwierdzi, e pastwa powstrzymyway si od wdroenia postpowania, ale nie motywoway tego wiadomoci, e takie jest prawo/obowizek;

podobnie MTS orzek w innych sprawach (1950, 1969), e to nie praktyka decyduje o powstaniu zwyczaju, ale przewiadczenie e jest si zobowizanym przez prawo;

moe by badane w sposb obiektywny, gdy przejawia si w: praktyce pastw;

owiadczeniach oficjalnych pastw, ktre stwierdzaj istnienie danej normy;

uchwaach org. m. wie jednak tylko tych, ktrzy si za nimi opowiedzieli;

umowach m. ale dot. tylko stron umowy;

moment pojawienia si opinio iuris trudny do uchwycenia;

czasem opinio iuris jest orem do wypracowania wsplnej praktyki;

mog si do tego przyczynia wyroki sdowe, doktryna, uchway org. m., zwaszcza ONZ;

dowd istnienia zwyczaju:

praktyka pastw najwaniejszy dowd;

ustawodawstwo wew. cho nie musi by dowodem zwyczaju, ale istnieje domniemanie, e wydajc akt normatywny pastwo uwaa go za zgodny z p.m. i jego zobowizaniami m.;

owiadczenia i przemwienia upenomocnionych przedstawicieli pastw, ale czasem dot. one wnioskw jakie prawo powinno by;

umowy m. ale czasem strony mogy chcie uregulowa co inaczej ni dotd byo regulowane;

pomocnicze rodki dowodzenia istnienia normy zwyczaju

judykatura domniemanie, e sd powoujc si na norm zwyczajow dziaa prawidowo, ale jest to domniemanie obalalne;

due znaczenie wyrokw MTS (a wczeniej STSM);

doktryna mniejsze znaczenie dowodowe, bo potrzebna jest doktryna jednolita, a o tak trudno, przy czym pewne znaczenie maj towarzystwa, takie jak: Instytut PM, Komisja PM, ale one nie tylko zbieraj prawo, ale rwnie tworz propozycje nowych norm;

Zwyczaj a umowa m.

aspekt tworzenia czasem cise zwizki, np. kodyfikacja norm zwyczajowych, a dodatkowo umowy mog przyczynia si do tworzenia zwyczaju poprzez ujednolicenie praktyki i przyspieszenie powstania opinio iuris;

aspekt znaczenia w stosunkach m.:

stale powstaj normy zwyczajowe;

tam gdzie jest umowa, zwyczaj si te podmioty niebdce stron umowy; umow mona wypowiedzie;

normy ius cogens musz by normami zwyczajowymi;

cay system p.m. istnieje w zwyczajach;

aspekt obowizywania i stosowania umowa tylko strony, a zwyczaj wie wszystkich, cho istniej zwyczaje regionalne;

umowa jest lex specialis do zwyczaju;

MTS w sporze Nikaragua vs USA w 1986 r. potwierdzi, e zwyczaj i umowy istniej obok siebie;

Grzeczno midzynarodowa

stosowana dla uatwienia stosunkw, ale nie prawnie wica;

min. wiele spraw zwizanych z protokoem dyplomatycznym;

grzeczno moe przeksztaci si w zwyczaj i odwrotnie (np. ceremonia morski kiedy zwyczajem, teraz grzecznoci);

UCHWAY PRAWOTWRCZE ORGANIZACJI MIDZYNARODOWYCH

aby byy uznane za rda p.m. musz spenia 2 warunki: by prawnie wice czasem niektry takie uchway pocztkowo nie maj mocy wicej, nabieraj mocy prawnej w wyniku pniejszego dziaania pastw (zatwierdzenie) lub zaniechania (brak sprzeciwu). To upodabnia je do umw m., ale procedura ich podejmowania oraz forma odmienna ni w przypadku umw, a przede wszystkim traktowanie ich przez pastwa jako inne rdo ni umowy m.;

tworzy nowe normy prawne (charakter prawotwrczy) dot. tylko generalno-abstrakcyjnych, a nie wykonawczych uchwa;

takie uchway dzieli si na 2 rodzaje: prawo wewntrzne organizacji m. zwizane z wewntrzn struktur i funkcjonowaniem samej organizacji, nie odnosz si do dziaalnoci pastw czonkowskich poza organizacj. Adresatami s: organy org. m. i pastwa w sferze ich dziaa w danej organizacji, np. wew. regulaminy i przepisy proceduralne, przepisy budetowe i finansowe, przepisy dot. personelu czy spraw administracyjnych org.; przepisy dot. realizacji funkcji w zakresie kompetencji, przepisy dot. tworzenia organw pomocniczych; uprawnienia do tworzenia tego prawa z reguy wynikaj ze statutu org. m., a jeli nie to istnieje teoria kompetencji domniemanych w tym zakresie; pewne zagadnienia ujmowane s w statutach by zapobiec niebezpieczestwu istotnego zmienienia pozycji pastw czonkowskich;

kwestia sporna charakter norm czy jako nowy dzia p.m. czy jako nowa ga prawa? odp.: nowy dzia, bo opiera si na p.m.;

prawo stanowione przez organizacj m. dla pastw normy prawne regulujce dziaalno pastw poza org. Adresatami s: pastwa czonkowskie, a nie organy; musi mie wyrane uprawnienie do stanowienia takich norm, gdy nie mona ich domniemywa, poniewa byoby to sprzeczne z zasad suwerennoci pastw; 3 procedury podejmowania przez organizacj norm wicych dla pastw: uchway podejmowane jednomylnie przez organ zoony z przedstawicieli pastw, np. OECD (Organizacja Wsppracy i Rozwoju Gospodarczego); tzw. system contracting out pastwo przegosowane moe skutecznie owiadczy, e uchwaa w caoci lub czci go nieobowizuje, ale musi zgosi to w okrelonym terminie;

stosowany zazwyczaj przy tworzeni norm o charakterze technicznym; np. ICAO (Organizacja M. Lotnictwa Cywilnego), WHO (wiatowa Org. Zdrowia), WMO (wiatowa Org. Meteorologiczna); uchway podejmowane wikszoci gosw, z moc wic dla wszystkich pastw np. Wsplnota Europejska, Europejska Wsplnota Energii Atomowej); te inne org., o nie ponadnarodowym charakterze, jak org. telekomunikacyjne INTELSAT i INMARSAT; Org. Dna Morskiego ma szerokie kompetencje prawotwrcze w zakresie dostpu do zasobw m. obszaru dna morskiego decyzje podejmowane w Radzie (36 pastw) przez konsensus, apotem zatwierdzane przez Zgromadzenie wikszoci 2/3 uczestniczcych w danej sesji;KODYFIKACJA PRAWA MIDZYNARODOWEGO

postulat kodyfikacji prawa = systematycznego ujcia jego przepisw, ale trudne czasem bez ich sprecyzowania i ucilenia (rozwj), np. Karta NZ ZO inicjuje badania w celu kodyfikacji p.m. i jego rozwoju; charakter prawny i moc wica zaley od podmiotu dokonujcego kodyfikacji, przy czym jedyn wic to kodyfikacja ujta w form umowy m.;

kodyfikacje prywatne poszczeglnych autorw lub utworzone przez organizacje takie jak Instytut P.M. (Gandawa, 1873) i Stowarzyszenie P.M. (ILA, 1873); kodyfikacje dokonywane przez poszczeglne pastwa wice dla danego pastwa, np. w USA Kodeks Liebera jako instrukcja dla armii podczas wojny secesyjnej; wane konferencje haskie: pokojowe w 1899 i 1907 (prawo wojny ldowej i czciowo prawo wojny morskiej) oraz kolejne prby kodyfikacji w Hadze w 1930 dot. obywatelstwa, wd terytorialnych, odpowiedzialnoci pastw za czyny popenione na ich terytorium nie udane ze wzgldu na rozbieno stanowisk;

dziaalno kodyfikacyjna ONZ. Komisja P.M.

art. 13 Karty NZ uprawnienia ZO w tym zakresie ZO w 1947 r. powoao Komisj P.M.; Karta NZ przewiduje zarwno:

kodyfikacj formuowanie w sposb bardziej cisy i usystematyzowanie norm p.m. w sprawach, w ktrych ju istnieje znaczna praktyka pastw, precedensy i opinie naukowe; stopniowy rozwj redagowanie umw w sprawach, ktrych jeszcze nie reguluje p.m. lub co do ktrych prawo nie jest jeszcze dostatecznie rozwinite; w praktyce Komisja P.M. nie czynia wikszej rnicy midzy tymi pojciami; skad: 34 czonkw reprezentujcych rne formy cywilizacji i gwne systemy prawne wiata; sesja coroczna sprawozdanie (publikowane w Rocznikach); procedura kodyfikacyjna: przyjcie tematu przez Komisj wyznaczenie referenta przygotowanie sprawozdania i projektw dyskusja projekt Komisji przedstawiany pastwom Komisja rewiduje projekt po uwagach pastw przedstawienie projektu ZO ZO albo nie podejmuje adnych dziaa albo moe przyj projekt w formie rezolucji albo zdecydowa o zwoaniu konferencji w celu opracowania umowy m.; wyniki prac Komisji P.M. prace, ktre stay si podstaw u.m.: 4 KW prawa morza z 1958 r.; KW o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r.; KW o stosunkach konsularnych z 1963 r.;

KW o prawie traktatw z 1969 r.;

KW dot. reprezentacji pastw w ich stosunkach z org. m. o charakterze powszechnym z 1975 r.; KW w sprawie sukcesji pastw w stosunku do traktatw z 1978 r.; KW w sprawie sukcesji pastw w stosunku do mienia, archiww, dugw pastwowych z 1983 r.; KW w sprawie traktatw midzy pastwami a org. m. i midzy org. m. z 1986 r.; wysoki poziom prac Komisji, ale krytyka powolnoci jej dziaalnoci; ostatnie prace Komisji dot. KNU, m. drg wodnych dla celw innych ni egluga; immunitety jurysdykcyjne pastw i ich wasno; kodeks zbrodni przeciwko pokojowi i bezp.; odp. m. za szkodliwe dziaania nie zakazane przez prawo; status kuriera dyplomatycznego i waliz dyplomatycznych; od 1997 r. obywatelstwo osb fizycznych w razie sukcesji; zastrzeenia do u.m.; akty jednostronne pastw; od 2001 r. zapobieganie szkodom transgranicznym powstaym w wyniku dziaalnoci o duym stopniu ryzyka;PODMIOTY PRAWA MIDZYNARODOWEGO

UWAGI OGLNE

kwestia sporna czy prcz pastw s te inne rodzaje podmiotw p.m.? rne teorie:

nie + ewentualne wyjtki, np. Stolica Apostolska;

(przewaa) tak, np. strony wojujce, org. m., jednostki;

MTS w opinii doradczej w spr. odszkodowa w subie ONZ z 1949 r. uzna: Podmioty prawa, w systemie prawnym, niekoniecznie s identyczne co do zakresu ich praw; ich charakter zaley od potrzeby wsplnoty. Rozwj p.m. w cigu jego historii odbywa si pod wpywem wymogw ycia m., a stopniowy wzrost zbiorowych dziaa pastw sprawi ju, e pojawiy si przykady dziaania wykonywanego w paszczynie midzynarodowej przez pewne podmioty, ktre nie s pastwami;

brak definicji podmiotw p.m. w prawie, ale istnieje tendencja do wprowadzania tego pojcia do aktw prawnych, np. art. 3 KW;

teoria podmiotowoci prawnomidzynarodowej podmiotem p.m. jest ten, kto posiada prawa i obowizki wynikajce bezporednio z p.m.. Zazwyczaj podmiot posiada te zdolno do dziaania (czyli zdolnoci do wywoywania skutkw prawnych przez swoje dziaanie, a wg. Klafkowskiego zdolno prawna jest warunkiem istnienia zdolnoci do dziaania;

krg tych podmiotw to kategoria historyczna (tzn. zmienna w czasie);

podzia (rodzaje) podmiotw p.m.(wg. C. Berezowskiego)

((

zorganizowaneniezorganizowane (jednostki)

((

terytorialnebezterytorialne (np. org. m.)

((

suwerenneniesuwerenne

(np. pastwa)((

trwaeczasowe

np. Andora, Monako, kiedy Wolne Miasto Gdasknp. strona wojujca

tylko pastwa s penymi podmiotami p.m., a wszystkie inne s niepenymi i pochodnymi, niesuwerennymi podmiotami

PASTWO

Pojcie i istota pastwaPojcie pastwa pastwo to suwerenna organizacja terytorialna wskazanie na 3 elementy: okrelone terytorium;

ludno zamieszkujca to terytorium;

wadza (rzd), ktra ma charakter wadzy najwyszej, tj. suwerennej;

wg Konwencji o prawach i obowizkach pastw istotnym elementem jest te zdolno do utrzymywania stosunkw z innymi pastwami;

spr teoretyczny na czym polega istota pastwa? decydujcy element: suwerenno wadzy pastwowej, dlatego nie mona mwi o pastwach zalenych;

dowodem na to kiedy organizacja terytorialna (np. tzw. pastwa karowate) staje si pastwem moe by przyjcie do ONZ lub dopuszczenie do MTS (np. 1950 Liechtenstein, 1954 San Marino);

Pojcie suwerennoci pastwowej suwerenno w p.m. oznacza, e wadza pastwowa jest wadz najwysz (nie podlega adnej innej wadzy zewntrzne) oraz ma charakter pierwotny (nie czerpie swoich uprawnie od adnej innej wadzy);

suwerenno to innymi sowy suwerenno terytorialna (zwierzchnictwo terytorialne) penia i wyczno sprawowanej przez pastwo na jego terytorium;

nie istnieje suwerenno absolutna, tzn. pastwowa suwerenno jest ograniczona przez suwerenno innych pastw;

nie ma znaczenia faktyczna zaleno (gospodarcza, polityczna czy ideologiczna) dla prawnej suwerennoci ale formalna niezaleno uatwia walk o faktyczn niezaleno;

wana rezolucja ZO ONZ z 1970 r. Deklaracja zasad p.m. dot. przyjaznych stosunkw i wspdziaania pastw, w ktrej min. okrelono, e pastwo nie moe uywa rodkw przymusu gosp., polit. i in. w celu podporzdkowania jednego pastwa drugiemu lub dla uzyskania korzyci;

Prawa zasadnicze pastw s to prawa zwyczajowe, okrelajce sytuacj kadego pastwa w spoecznoci midzynarodowej, przysuguj kademu pastwu od czasu jego powstania przez cay czas jego istnienia i wymagaj swojego poszanowania przez inne pastwa; przysuguj tylko pastwom; od praw zasadniczych pastw naley odrni prawa nabyte, ktre kade pastwo moe mie inne; najczciej wymienia si: prawo do istnienia;

prawo do niezawisoci;

prawo do rwnoci;

prawo do obrotu (utrzymywania stos. m.);

prawo do czci;

Powstanie i upadek pastwa

Prawo narodw do samostanowienia a powstawanie nowych pastw jedna z podstawowych zasad p.m. (potwierdzona w Karcie NZ, w wielu aktach i rezolucjach ONZ, te w MPPC z 1966 r.) ( sprzeczne z p.m. s dziaania pastw, ktre nie pozwalaj na realizacj prawa do samostanowienia narodw;

powstanie pastwa (geneza) efekt procesu historycznego; okres ruchw wyzwoleczych (emancypacyjnych) rozwijajcych si na obszarze przyszego pastwa lub poza jego granicami;

drog pokojow (gdy dotychczasowa wadza uznaje ruch emancypacyjny) lub w wyniku walki narodowowyzwoleczej (np. w Algierii, w Gwinei Bissau);

to fakt, a wg. C. Berezowskiego o powstaniu nowego pastwa decyduje powstanie nowej wadzy i rwnoczenie zanik poprzedniej, a o istnieniu nowej suwerennoci decyduje pierwszy przejaw wadzy nowych organw pastwowych;

trudne jest cise ustalenie daty, ale bardzo wane, gdy cho powstanie pastwa jest faktem, ale faktem z ktrym p.m. wie okrelone skutki prawne, jak nabycie podmiotowoci, praw i obowizkw w p.m.;

Sposoby powstania pastwa1. oderwanie si czci terytorium pastwa i utworzenie nowego niezalenego pastwa (secesja);

szczeglny przypadek: oderwanie si terytorium zalenego w wyniku procesu dekolonizacji, np. Indie i Pakistan Anglia dobrowolnie przekazaa im wadz na podstawie tzw. planu Mountbattena w 1947 r.; te: Erytrea od Etiopii w 1993 r.,

2. rozpadnicie si pastwa na kilka nowych pastw, np. powstanie Austrii, Wgier, Czechosowacji w 1918 r., te: powstanie Czech i Sowacji w 1993 r.;

3. poczenie si kilku pastw i utworzenie nowego pastwa, np. Tanzania powstaa w 1964 r. z Tanganiki i Ludowej Republiki Zanzibaru i Pemby;

4. utworzenie nowego pastwa na terytorium nie podlegajcym suwerennoci adnego pastwa, np. uzyskanie niepodlegoci przez tzw. obszary powiernicze, w 1960 r. Kamerun, Togo, Somalia;

Powstanie pastwa polskiego w 1918 roku wg C. Berezowskiego obszar na ktrym powstao pastwo polskie to bye Krlestwo Kongresowe, okupowane w czasie wojny przez Niemcy i Austro-Wgry;

decydujce znaczenie dla powstania pastwa polskiego w 1918 r. miaa rewolucja w Rosji oraz traktat pokojowy w Brzeciu z 1918 r., w ktrym Rosja Radziecka zrzeka si swoich praw do obszaru byego Krlestwa Polskiego oraz dekret Rady Komisarzy Ludowych z 1918 r., ktry uzna umowy w sprawie rozbiorw Polski za uchylone jako sprzeczne z zasad samostanowienia narodw;

decydujce znaczenie dla powstania wadz polskich miaa klska mocarstw centralnych i dopiero dzie rozbrojenia wojsk niemieckich w Warszawie 11.11.1918 r. uznawany jest za dat powstania pastwa polskiego;

Upadek pastwa to fakt historyczny, majcy miejsce gdy zanika suwerenna wadza pastwowa na okrelonym terytorium i nad okrelon ludnoci;

prawo do samoobrony wynika z prawa do istnienia (potwierdzone w art. 51 Karty NZ, w ktrym prawo to okrelone jest jako przyrodzone);

Karta (art. 2 ust. 4) wprowadzia te zakaz niszczenia istnienia pastwa (aneksji), co zostao rozwinite w deklaracji zasad p.m. dot. przyjaznych stosunkw i wsppracy pastw zgodnie z Kart NZ z 1970 r.;

Sposoby upadku pastwa1. inkorporacja (aneksja/rozbiory) wczenie jednego pastwa lub jego czci do innego pastwa; obecnie prawnie zakazane (, np. w 1795 r. Polska), cho moliwa jest w wyniku swobodnie wyraonej woli narodu;

2. rozpadnicie si na kilka pastw, np. Austro-Wgry czy Czechosowacja;

3. poczenie si w jedno pastwo, np. Tanzania czy Egipt i Syria w 1958 r. utworzyy Zjednoczon Republik Arabsk (1961 r. Syria zerwaa uni);

Cigo (identyczno) i sukcesja pastw

czy w przypadku:

czasowej okupacji caego terytorium pastwa,

rewolucyjnej zmiany rzdu, ewentualnie take ustroju spoeczno-politycznego,

istotnej zmiany granic pastwowych

nadal jest to samo pastwo?

wg praktyki utrzymano tez o cigoci pastwa (te praw i zobowiza m.), nawet gdy pastwo przeszo przez wszystkie w/w zmiany, jak np. Polska po 1939 r. ( jeli pastwo po pewnym czasie zaczyna znw istnie, a jego wadze odzyskay moliwo suwerennego dziaania to uznaje si, e pastwo istnieje nadal (okrelane czasem jako ius postlimini);

pewne wtpliwoci gdy nastpia rewolucyjna zmiana rzdu wraz ze zmian ustroju spoeczno-politycznego, ale nawet wtedy uznawano cigo pastwa, a nowe pastwa (np. socjalistyczne, jak Polska, Czechosowacja, Bugaria, te Kuba, ChRL) staray si dostosowa swoje zobowizania m. do nowych zaoe polityki, a jedynie wobec ZSRR trudno byo mwi o cigoci z Rosj;

zmiany terytorialne nie wpywaj na cigo podmiotowoci pastwa;

Zagadnienie sukcesji gdy dot. sukcesji w odniesieniu do czci terytorium to przyjmuje si w stosunku do u.m. zasad zmiennoci (przesuwalnoci) granic traktatowych, tzn. e umowa wie na caym nowym terytorium, a wyjtkiem s umowy zlokalizowane;

problemy gdy powstaje nowe pastwo i czy i w jakim stopniu wchodzi w prawa i obowizki pastw/a, ktrego terytoria objo brak jednolitej praktyki, a tym bardziej norm p.m. problemem tym (gwnie w zwizku z problemami dekolonizacji) zaja si Komisja PM ONZ, na podstawie jej projektu przyjto w 1978 r. KWosukcesjipastw w stosunku do traktatw;

wg praktyki 4 gwne teorie/systemy (nie jest to katalog enumeratywny):

teoria tabula rasa nowo powstae pastwo nie jest zwizane adnymi dawniejszymi u.m., wic nie przyjmuje praw i obowizkw dawnego suwerena wg niektrych teoria ta jest najbardziej zgodna z prawem do samostanowienia narodw;

teoria prawa wyboru nowo powstae pastwo ma prawo dokona wyboru i notyfikowa, ktre z umw chce utrzyma w mocy;

jako regua do umw wielostronnych zastosowana przez Sekretarza Generalnego ONZ, ktry przedstawia do akceptacji umowy majce klauzul kolonialn;

teoria kontynuacji z prawem wypowiedzenia midzy nowym pastwem a dawnym suwerenem istnieje tzw. sukcesja generalna, ale zarwno nowe pastwo jak i jego kontrahenci maj prawo wypowiedzenia, ktre powinno by dokonane zgodnie z postanowieniami samej umowy;

teoria prawa do namysu (doktryna Neyere) tymczasowe utrzymanie w mocy umw dwustronnych w celu ich negocjacji co do przeduenia lub zmiany, a umowy wielostronne wice na zasadzie wzajemnoci; zastosowana pierwszy raz przez Tanganik (nazwa od nazwiska przywdcy);

inne zasady dot. umw ustalajcych granice oraz tzw. umw zlokalizowanych, jak np. umowy o wolno eglugi na kanale lub rzece, neutralizacja terytorium;

generalnie nowe pastwo nie ma obowizku przyjcia umw poprzedniego suwerena, ale obowizek taki dot. umw zlokalizowanych;

powszechna zasada p.m. e sukcesja nie wpywa na granice pastw ani na prawa i obowizki graniczne;Konwencja Wiedeska o sukcesji pastw w stosunku do traktatw z 1978 r KW odmiennie uregulowaa zagadnienia sukcesji w zalenoci od tego, jak powstao pastwo sukcesor:

tzw. pastwa nowo podlege (powstae w wyniku dekolonizacji) przyjto teori tabula rasa (art. 16) z prawem jednostronnego notyfikowania sukcesji w stosunku do umw wielostronnych (art. 17 i 18);

wyczone spod w/w zasady umowy graniczne, ktrymi nowe pastwo zwizane jest ipso iure;

powstanie przez zjednoczenie lub podzia przyjto zasad kontynuacji zobowiza umownych ipso iure (art. 30 i 34);

powstaa w zwizku z procesem dekolonizacji, ale nie ma w nim zastosowania, gdy dot. sukcesji po wejciu jej w ycie, a pastwa powstae w procesie dekolonizacji nie zoyy klauzul retroaktywnych; mniej kodyfikacji, wicej postpowego rozwoju;

dot. sukcesji powstaych zgodnie z p.m. i Kart NZ;

reguluje 4 zasadnicze kwestie: sukcesja w odniesieniu do reimw terytorialnych ustanowionych w traktatach (art. 11 i 12); sukcesja w odniesieniu do czci terytorium (art. 15); powstanie nowego pastwa niepodlegego (art. 16-30);

zjednoczenie i podzia pastw (art. 31-38);ad. I. umowy zlokalizowane (inaczej terytorialne, realne, dyspozytywne) automatycznie przechodz na pastwo sukcesora, a odrbne zasady dot.: reimw granicznych (art. 11): sukcesja ipso iure traktatowych ustale granicznych; zasad trwaoci granic wspiera art. 62 ust. 2 lit. a KW dot. zasadniczej zmiany okolicznoci;

MTS nawiza do tego art. w 1982 r. (spr Tunezja vs Libia) w 1986 r. (spr Burkina Faso vs Mali); inne reimy terytorialne (art. 12) zasada trwaoci ze wzgldu na to, e umowy takie s przywizane do terytorium, a nie do wadzy, niezalenie czy s to umowy dwu- czy wielostronne; nie dot. traktatw ustanawiajcych bazy wojskowe, bo s to zobowizania polityczne;

ad. II. cesja przejcie czci terytorium jednego pastwa przez drugie, przy zachowaniu tosamoci tych pastw; art. 15 zasada przesuwalnoci granic traktatowych traktaty pastwa cedujcego przestaj obowizywa na obszarze cedowanym, a zaczynaj tam dziaa traktaty pastwa nabywajcego (norma zwyczajowa) 2 wyjtki dot. traktatw pastwa-sukcesora (decyduje tre tych traktatw lub inne ustalenia): traktaty, ktrych zastosowanie do nowego terytorium byoby niezgodne z ich przedmiotem i celem (w szczeglnoci te, ktre same ograniczaj swj zasig terytorialny); traktaty, ktrych zastosowanie do nowego terytorium radykalnie zmienioby warunki ich stosowania;

art. 11 i 12 maj zastosowanie;

ad. III. rna praktyka zwizana z 4 w/w teoriami; art. 16 nowe pastwo nie ma obowizku przejcia traktatw pastwa-poprzednika, ale ma do tego prawo, a sposb przejcia zaley od traktatu: traktaty wielostronne moe przyj poprzez jednostronny akt, notyfikowany depozytariuszowi na pimie, a do czasu a tego nie zrobi traktat jest zawieszony; wyjtek umowy o ograniczonym uczestnictwie za zgod wszystkich stron; traktaty dwustronne moe przej za zgod drugiej strony w sposb wyrany lub dorozumiany;

art. 11 i 12 maj zastosowanie;ad. IV. 2 przypadki:

zjednoczenie pastw: art. 31 regua kontynuacji ipso iure, chyba e: inne ustalenia stron; stosowanie traktatu byoby niezgodne z jego przedmiotem lub celem lub radykalnie zmienioby warunki;

terytorialne traktaty nadal obowizuj na takim terytorium na jaki byy ustalone; traktaty wielostronne otwarte jednostronne przyjcie; traktaty dwustronne i wielostronne zamknite za zgod innych stron; podzia pastw: 2 sytuacje: rozpad (powstaj nowe pastwa) i secesja (powstaje pastwo poprzednik i nowe pastwo); wczeniej regu dla rozpadu byo przejcie zobowiza przez nowe pastwa, a dla secesji nowe pastwo nie przejmowao zobowiza pastwa macierzystego, ktre miao nadal te same zobowizania;

KW nie rozrnia sytuacji rozpadu i secesji regua kontynuacji ipso iure z wyjtkiem: inne ustalenia stron; sprzeczne z przedmiotem lub celem lub zasadnicza zmiana warunkw; jeli wczeniej obowizyway na danym terytorium, to po podziale nadal obowizuj tam;

inne rozwizania dla pastw powstaych w wyniku dekolonizacji wtedy stosuje si rozwizania dla nowo niepodlegych pastw (moe by trudne do zaklasyfikowania konkretnych przypadkw);

PASTWO W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCHSuwerenno i kompetencja wasna pastw

zasada suwerennoci pastw to podstawowa norma p.m. i znalaza si w wielu dokumentach m. (dwu- i wielostronnych), w tym w Karcie NZ, gdzie jest najwaniejsz zasad postpowania pastw jako zasada suwerennej rwnoci, co zostao potwierdzone w wielu rezolucjach, w tym w Deklaracji zasad p.m. z 1970 r., wg ktrej: Wszystkie pastwa korzystaj z suwerennej rwnoci. Maj one rwne prawa i obowizki oraz s rwnymi czonkami wsplnoty m., niezalenie od rnic gospodarczych, spoecznych, politycznych lub innego rodzaju. W szczeglnoci suwerenna rwno obejmuje nastpujce elementy:

pastwa s rwne pod wzgldem prawnym,

kade pastwo korzysta z praw zwizanych z pen suwerennoci,

kade pastwo ma obowizek szanowania osobowoci innych pastw,

integralno terytorialna i niepodlego polityczna pastwa s nienaruszalne,

kade pastwo ma prawo swobodnie wybra i rozwija swj system polityczny, spoeczny, gospodarczy i kulturalny,

kade pastwo ma obowizek wypenia cakowicie i w dobrej wierze swoje zobowizania midzynarodowe oraz wspy w pokoju z innymi pastwami; te potwierdzona w statutach org. m. np. OPA, UA oraz w umowach wielostronnych o powszechnym charakterze, np. KW o stos. dypl; o stos. konsularnych, o prawie traktatw;

Wykonywanie wadzy suwerennej z zasady suwerennoci wynika domniemanie, e wadze pastwowe (tak wewntrz jak i w stosunkach m.) mog dziaa dowolnie i wedug wasnego uznania, a granic wykonywania przez nie wadzy jest poszanowanie suwerenno innych pastw oraz zobowizania, ktre pastwa przyjmuj na siebie kade pastwo moe wic robi wszystko, co nie jest zakazane przez p.m. wice to pastwo;

adnych ogranicze wykonywania suwerennoci nie mona domniemywa;Kompetencja wasna pastwa (kompetencja wewntrzna) kompetencja wasna obejmuje zarwno sprawy wewntrzne, jak i zewntrzne (stos. m. i polityka zagraniczna);

zgodnie z Kart NZ adne postanowienia Karty nie upowaniaj NZ do ingerencji w sprawy, ktre z istoty swej nale do kompetencji wewntrznej czonka;

kompetencja wasna zalena jest od aktualnego stanu zobowiza prawnomidzynarodowych, jest zmienna w czasie oraz zmienna podmiotowo (dla jednego pastwa co jest kompetencj wew., a dla innego nie);

np. kwestia wolnoci obywatelskich, praw czowieka, stosunkw i prawa pracy, te kwestia obywatelstwa czsto jest regulowana w u.m., by unikn bezpastwowoci lub kilku obywatelstw;

wraz z rozwojem stos. m. i wzrostem wzajemnej zalenoci coraz bardziej ograniczona jest kompetencja wew. pytanie czy wszystkie kategorie spraw mog by wyczone z kompetencji wasnej ( nie, co wynika m.in. z Deklaracji zasad p.m., w ktrej Kade pastwo ma prawo swobodnie wybra i rozwija swj system polityczny, spoeczny, gospodarczy i kulturalny (co wie si z prawem do samostanowienia), a umowa ograniczajca t kompetencj byaby nieskuteczna;

Zasada nieinterwencji

zasada nieinterwencji wynika z zasady suwerennoci i oznacza zakaz mieszania si pastw w sprawy nalece do kompetencji wew. innego pastwa;

historia: XIX/XX w. doktryna Calvo-Drago (argent.) w 1902-03 r. sformuowana po interwencji pastw europejskich w Wenezueli w celu wymuszenia spaty dugw europejskich wierzycieli i gosia, e wierzyciel zagraniczny nie ma uprzywilejowanej pozycji, a jego pastwo nie ma prawa do interwencji czciowo potwierdzona w II Konwencji Haskiej z 1907 r. w sprawie ograniczenia uycia siy w celu cignicia dugw zagwarantowanych umow;

obecnie: jako podstawowa zasada pokojowego wspistnienia, potwierdzona w wielu aktach (np. Karta NZ, Deklaracja zasad p.m., i in. rezolucje ONZ);

wg Karty ani inne pastwa ani sama ONZ nie ma prawa interweniowa w sprawy innego pastwa;

wg. Deklaracji: zakaz mieszania si bezporednio lub porednio w sprawy wew. lub zew. innego pastwa, a takie mieszanie si jest pogwaceniem p.m.;

pomimo w/w istniej przypadki bezprawnych interwencji:

np. USA Panama (1904), Kuba (1906), Haiti (1929-30), Nikaragua (1926-31), Dominikana (1965), Nikaragua (1981 MTS potpi);

np. Belgia Kongo (1960) tzw. interwencja humanitarna, stosowana ju w XIX w. przez mocarstwa, min. przeciwko Turcji. Interwencje takie prowadziy do naduy, a cele humanitarne byy tylko pretekstem;

rodki interwencji zbrojne, gospodarcze, dyplomatyczne;

rodzaje interwencji jawna i zamaskowana/porednia;

Rwno pastw i ich immunitet jurysdykcyjny

Rwno pastw rwno pastw oznacza, e s one rwne wobec prawa i korzystaj z jednakowej ochrony prawnej niezalenie od liczby ludnoci, wielkoci terytorium oraz potencjau wojskowego i gospodarczego, a ich sytuacja w spoecznoci midzynarodowej jest jednakowo okrelona przez tzw. prawa zasadnicze pastw; potwierdzone w wilu umowach wielostronnych, np. OPA, ONZ (poczona z suwerennoci);

na zasad suwerennej rwnoci wg interpretacji przyjtej na konferencji w San Francisco skadaj si m.in. takie elementy:

pastwa prawnie s rwne,

kade pastwo korzysta z prawa penej suwerennoci,

osobowo pastwa, jego integralno terytorialna i niezaleno polityczna musz by szanowane;Konsekwencje rwnoci pastw konsekwencje:

materialne;

proceduralne;

protokolarne;

s to m.in.: niedopuszczalno narzucenia pastwu norm prawnych wbrew jego woli;

rwno systemw prawa wewntrznego pastw;

immunitet jurysdykcyjny;

regua alternatu;

niektre zasady proceduralne stosowane na konferencjach midzynarodowych;

przepisy dot. precedencji przedstawicieli dyplomatycznych itd.;

z zasady tej nie wynika, e wszystkie pastwa maj cakowicie rwne uprawnienia i obowizki, poza tzw. prawami zasadniczymi, gdy maj rne uprawnienia zalenie od dokonanych przez siebie czynnoci prawnych;

wg. Karty te s uprzywilejowane pastwa (tzw. wielka pitka) co zwizane jest z ich rzeczywist rol w stos. m., ale Karta nakada na nie te dodatkowe obowizki;

Immunitet jurysdykcyjny pastwa to zakaz sdzenia jednego pastwa przez drugie jest to norma zwyczajowa, ale potwierdzona w wielu wyrokach sdowych (np. wyrok SN z 1925, 1948, 1958 r.);

immunitet ten jest ograniczony w zasadzie do sfery iure imperi, a nie do sfery wystpowania jako podmiot praw prywatnych, gdy zajmuje si dzia. gosp. (iure gestionis) [pastwa socjalistyczne interpretoway go jednak szeroko], co zostao potwierdzone w aktach p.m., m. in.:

KB z 1926 r. o immunitecie statkw pastwowych (immunitet tylko do statkw w subie rzdowej niehandlowej);

KG z 1958 r. i z 1982 r.;

Konwencja o immunitecie jurysdykcyjnym pastwa z 1972 r. (przyjta przez Rad Europy);

takie stanowisko te Komisji PM, ktra przygotowuje projekt w tej sprawie;

TE Foreign Sovereign Immunities Act z 1976 r. (USA); TE State Immunity Act z 1978 r. (GB);

immunitet jurysdykcyjny obcego pastwa obejmuje jego organy i wszystkie agendy pastwowe, siy zbrojne oraz wasno; z reguy nie korzystaj przedsibiorstwa pastwowe, ktre posiadaj odrbn osobowo prawn (tak np. w polskiej praktyce);

RODZAJE PASTW dawny podzia: na zalene (np. protektoraty, pastwa wasalne) oraz niezalene ( obecnie ten podzia jest zy, gdy nie ma niesuwerennych pastw, a jedynie niesuwerenne organizacje terytorialne;

Pastwa jednolite i zoone (kryterium: struktura) pastwo jednolite to takie, ktre reprezentowane jest przez centralny rzd, ktry nabywa uprawnienia oraz zaciga zobowizania w imieniu caego pastwa;

pastwa o niejednolitej strukturze, ale o kompetencjach dot. stosunkw m. nalecych wycznie do rzdu centralnego s z punktu widzenia p.m. pastwami jednolitymi, np. USA;

jeli poszczeglne czci skadowe pastwa maj kompetencje w zakresie stos. m. to takie pastwo jest pastwem zoonym, np. Szwajcaria, RFN;

ZSRR szczeglny typ federacji, gdy poszczeglne republiki miay prawo utrzymywa stos. m., o ile zgodne byy z oglnymi zasadami ustalonymi przez zwizek, ktry decydowa te o wojnie i pokoju, np. Ukraina i Biaoru byy czonkami pierwotnymi ONZ;

konfederacja luny zwizek pastw (np. od 1990 r. Rosja i Biaoru) oparty na umowie m. w celu prowadzenia wsplnej polityki zagranicznej, i z reguy nie ma scentralizowanej wadzy. Pastwa wchodzce w jego skd nadal pozostaj suwerennymi podmiotami;

Pastwa rozwijajce si (kryterium: stopie rozwoju) pocztkowo okrelane jako kraje gospodarczo zacofane, ale ju od 1961 r. w dokumentach ONZ zmieniono termin;

nie ma normy p.m. regulujcej zagadnienie przynalenoci do grupy pastw rozwijajcych si, cho termin ten jest coraz czciej uywany w dokumentach;

pocztkowo bya to grupa 77 pastw, ktra wystpia z postulatem uzyskania pomocy gospodarczej (I Konferencja Handlu i Rozwoju UNCTAD w Genewie w 1964 r.) std nazwa Grupa 77, cho obecnie zalicza si do niej ponad 100 krajw, cho s to bardzo zrnicowane kraje (np. arabskie panstwa naftowe o duym dochodzie narodowym na mieszkaca, biedne rdldowe, pastwa afrykaskie, pastwa z Ameryki aciskiej o rozwinitym przemyle, pastwa o prymitywnej gospodarce), a o przynalenoci do grupy decydoway 3 elementy: wola danego pastwa;

wola pastw Grupy 77;

uznanie przez pastwa rozwinite i socjalistyczne;

Pastwa rdldowe, pastwa o niekorzystnym pooeniu geograficznym i pastwa archipelagowe (kryterium: pooenie geograficzne) pastwa rdldowe pocztkowo nie miay prawa do korzystania z obszarw morskich (brak prawa do bandery), co zmienia Deklaracja Boloska z 1921 r., ale nie maj prawa ustanawia stref przybrzenych. Utrudniony dostp do morza kompensuj im rne przywileje tranzytowe w umowach m. oraz preferencje w dostpie do ywych zasobw stref ekonomicznych pastw;

pastwa o niekorzystnym pooeniu gospodarczym maj dostp do morza, ale ograniczony (nie mog ustanawia 200-milowej strefy ekonomicznej, np. Polska). Konwencja prawa morza z 1982 r. zalicza do tych pastw:

pastwa nad morzem zamknitym;

pastwa nad morzem pzamknitym;

pastwa, ktre nie mog ustanowi 200-milowej strefy ekonomicznej;

wg K maj one szczeglne preferencje w dostpie do ywych zasobw stref ekonomicznych innych pastw;

pastwa archipelagowe cae ich terytorium skada si z archipelagw i wysp (np. Indonezja, Filipiny, Fidi). Wg K z 1982 r. mog one zawaszcza obszary morskie pomidzy wyspami archipelagw (tzw. wody archipelagowe);

Pastwa trwale neutralne (kryterium: moliwo uczestniczenia w konfliktach zbrojnych)( ograniczona zdolno do dziaania, ale wypywaj z tego te okrelone korzyci;

1. nie moe bra udziau w konfliktach zbrojnych;

2. nie moe zaciga zobowiza, ktre mog uwika je w wojn (np. sojusze wojskowe, obce bazy na swoim terytorium);

3. musi powstrzymywa si od udziau w blokach politycznych;

4. moe broni swojego terytorium przez wszelkim zagroeniem;

trwaa neutralno to instytucja prawna zalena od woli pastwa i uznania go za takie przez inne pastwa ( to nie to samo co polityka neutralnoci (niezaangaowania);

Szwajcaria od Kongresu Wiedeskiego (1825 r.) akt uznania i gwarancji wieczystej neutralnoci Szwajcarii i cz. Sabaudii;

Liga Narodw tak, ale zwolniona z systemu sankcyjnego;

ONZ dopiero od 2002 r.;

Austria od 1955 r. jeszcze przed podpisaniem tzw. traktatu pastwowego Austria owiadczya, e jest trwale neutralna (ustawa o neutralnoci) potwierdzone przez ZSRR, USA, GB, Francj (po II wojnie wiatowej okupoway Austri);

ONZ tak, a inne pastwa si nie sprzeciwiy, co oznacza, e ONZ ma charakter powszechny i nie jest wymierzona przeciwko jakiemukolwiek pastwu;

PODMIOTY PRAWA MIDZYNARODOWEGO INNE NI PASTWA zakres podmiotowoci niej wymienionych podmiotw jest pochodny i ograniczony, gdy przyznany przez pastwa, a istotnym dowodem posiadania uprawnie wynikajcych bezporednio z p.m. jest zdolno do dziaania (wywoywania skutkw prawnych swoim dziaaniem), gdy implikuje ona zdolno prawn;

Organizacje midzynarodowe podmiotowo prawna to zdolno prawna i zdolno do czynnoci prawnych;

!!! opinia doradcza MTS z 1949 r. w sprawie odszkodowa za straty poniesione w subie ONZ:

MTS uzna, e ze wzgldu na powierzenie ONZ pewnych funkcji ma ona osobowo prawn;

MTS stwierdzi, e ONZ jest podmiotem p.m., nie pastwem czy superpastwem, a innym rodzajem podmiotu p.m., co oznacza, e ma prawa i obowizki;

uprawnienia org. m. wynikaj z ich statutw oraz innych u.m., te w sposb dorozumiany z funkcji zleconych i ich praktyki, a s to m.in.:

prawo zawierania u.m. (ius contrahendi) najczciej posiadane przez org. m. uprawnienie:

4 typowe (wg Morawieckiego):

w sprawie siedziby i czasowego przebywania;

w sprawie udzielenia pomocy przez org.;

w sprawie stowarzyszenia;

o wsppracy i koordynacji (z innymi org. m.);

te inne, np. RB ONZ moe zawiera umowy dot. przekazania do dyspozycji Rady si zbrojnych koniecznych do zapewnienia pokoju i bezp. m. (art. 43 Karty NZ); EWG moga zawiera umowy celne i handlowe z pastwami trzecimi;

przywileje i immunitety wynikaj ze statutw i in. u.m., np. nietykalno siedziby, immunitet sdowy i egzekucyjny majtku i aktyww, zwolnienia podatkowe, uatwienia komunikacyjne, immunitety i przywileje funkcjonariuszy;

ONZ wg Karty korzysta z z niezbdnych dla osignicia swoich celw przywilejw i immunitetw na terenie swoich czonkw; te Konwencja dot. przywilejw i immunitetw NZ z 1946 r.;

bierne prawo legacji pastwa (nie tylko czonkowskie) ustanawiaj swoje przedstawicielstwa (podobne do przedstawicielstw dyplomatycznych);

te przywileje i immunitety jak w przedstawicielstwach dyplomatycznych;

mog wystpowa z roszczeniami m. (tak w w/w opinii doradczej) oraz ponosz odpowiedzialno m.;

Niesuwerenne organizacje terytorialne to organizacje terytorialne, nie stanowice czci terytorium adnego pastwa i nie bdce pastwami, ze wzgldu na to, i ich wadze nie dysponuj suwerennoci, ograniczon na rzecz innych pastw lub org. m.;

Wolne Miasto Gdask powstao w 1920 r. (na mocy Traktatu Wersalskiego), w 1939 r. wcielone do Niemiec, a w 1945 r. na mocy ukadu poczdamskiego do Polski;

jako niesuwerenna org. terytorialna pozostawao pod ochron Ligii Narodw (przedstawiciel LN= Wysoki Komisarz);

wiele uprawnie miaa Polska zawieraa u.m. (nie z sam sob), opieka dyplomatyczna, polska granica celna, prawo korzystania z drg wodnych, kontrola i zarzd kolei, suby pocztowej, telegraficznej i telefonicznej, a na Westerplatte wojskowa przeadunkowa skadnicy amunicyjna;

Monako (Ksistwo Monako, Principaute de Monaco) zwizane uni celn z Francj (u.m. z 1918 r. i z 1963 r.) Francja posiada prawo zatwierdzania u.m. zawartych przez Monako;

Berlin Zachodni stanowi odrbn jednostk polityczno-terytorialn, ktra nie bya czci RFN (jako terytorium odczone);

RFN moga rozciga swoje u.m. na teren Berlina Zach.;

pewne uprawnienia 3 mocarstw zach., ktre okupoway Berlin Zach.;

Watykan Stolica Apostolska tradycyjnie uwaana za odrbny podmiot p.m., co nie zostao zmienione po wczeniu Pastwa Kocielnego do Woch w 1870 r. nadal miaa ius contrahendi (konkordaty) oraz wykonywaa czynne i bierne prawo legacji;

Traktat Lateraski z 1929 r. (Wochy z SA) powstao Pastwo Watykaskie pod suwerenn wadz SA, ktre posiada ius contrahendi;

odrbna osobowo prawna SA i Watykanu, ale zwizane m.in. osob papiea (gowa PW) oraz brakiem wasnych celw pastwowych PW (jest tylko narzdziem i gwarantem swobody SA);

PW niesuwerenna org. terytorialna;

SA szczeglny rodzaj org. bezterytorialnej;

SA moe zawiera u.m. w imieniu wasnym i PW;

Podmiotowo prawnomidzynarodowa narodu ju dawniej uznawano za podmiot p.m. nard walczcy o sw niepodlego, ktry w tym celu utworzy jak organizacj (np. pod koniec I w.. Polakw, Czechw i Sowakw uznawano za nard), ale powszechnego charakteru nabrao to po uznaniu prawa narodw do samostanowienia, wtedy uznano narody za podmioty p.m. niezalenie od tego, czy dy on do samodzielnego pastwa czy nie.(tak wg kursu m. p. );

Powstacy i strona wojujca w przypadku wojny domowej:

uznanie za powstacw gdy ze wzgldw politycznych pastwo nie chce uzna grupy walczcej za stron wojujc;

konsekwencje (niejasne) pastwo uznajce stwierdza, e grupa ta sprawuje faktyczn wadz na danym terytorium i nawizuje ograniczone stosunki dla ochrony wasnych interesw; uznanie za stron wojujc gdy spenione warunki:

grupa powstacza jest zorganizowana (posiada swoje wadze); sprawuje kontrol nad pewnym terytorium; przestrzega praw i zwyczajw wojennych; konsekwencje grupa ta musi by traktowana jak podmiot praw i obowizkw, przysugujcych pastwu prowadzcemu wojn;

dawniej uwaano e takie uznanie najpierw przez pastwo macierzyste, ale obecnie praktyka bywa rna (gwnie ruchy wyzwolecze w procesie dekolonizacji, np. Algieria);

podmiotowo tych grup jest podmiotowoci czasow, tzn. do powstania nowego pastwa lub zakoczenia walk z innych przyczyn (np. stumienie powstania);Zagadnienie podmiotowoci prawnomidzynarodowej jednostek bardzo sporna kwestia, gdy z reguy jednostki nie maj praw wynikajcych bezporednio z p.m., dlatego e pastwa zastpuj je, gdy potrzebna jest ochrona jednostek na arenie m., wic przyznanie podmiotowoci prawnomidzynarodowej jest ograniczeniem wykonywania suwerennej wadzy, dlatego umowy dot. praw jednostek tworz obowizki po stronie pastw, a nie uprawnienia po stronie jednostek, np. MPPC z 1966 oraz MPPCiP, a odwrotna sytuacja jest wyjtkiem:

gdy pastwo zgadza si, eby jego obywatele w okrelonych sprawach wystpowali samodzielnie na forum m., np.:

1907-1918 rodkowoamerykaski Trybuna Sprawiedliwoci;

1922-37 Grnolski Trybuna Arbitraowy (gwnie mniejszo niemiecka przeciwko Polsce);

EKPCiPW z 1950 r. przed ETPC o ile dane pastwo uzna t kompetencj ETPC (ok. 40 pastw, Polska tak);

MPPCiP z 1966 r. protok fakultatywny po wyczerpaniu drogi wew. jednostka moe wystpi przed Komitetem Praw Czowieka;

gdy suwerenno danego pastwa jest czasowo ograniczona, np.:

Niemcy po kapitulacji z 1945 r. proces norymberski;

proces tokijski;

prawnomidzynarodowa odpowiedzialno jednostek za zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkoci i za zbrodnie wojenne;

czasem jednostki zamieszkujce terytoria nie podlegajce suwerennoci adnego pastwa, np:

prawo petycji mieszkacw obszarw powierniczych najpierw w systemie mandatowym Ligi Narodw, potem w systemie powiernictwa ONZ;

w stosunkach midzy org. m. a ich funkcjonariuszami regulowane przez prawo wew. org. m. (o ile uznaje si je za cz p.m.), np.:

ONZ tzw. Przepisy Urzdnicze przyjte przez ZO, spory przed Trybunaem Administracyjnym ONZ;

cecha wsplna w/w wyjtkw ograniczony zakres podmiotowoci;

Zagadnienie podmiotowoci prawnomidzynarodowej osb prawnych

kwestia sporna jak w przypadku jednostek ochrona praw realizowana przez pastwo w ramach opieki dyplomatycznej;

w kilku sprawach MTS uzna, e osoby prawne nie s podmiotami p.m.:

sprawa Barcelona Traction, Light and Power Company Ltd. z 1970 r. MTS uzna, e pastwo moe wykonywa opiek dyplomatyczn jak uzna za stosowne, a odwoanie od tego dla osoby prawnej tylko w prawie wewntrznym;

sprawa Anglo-Iranian Oil Co z 1952 r. MTS uzna, e umowy (np. koncesyjne) zawierane przez osoby prawne z pastwami nie s u.m. i nie s chronione przez p.m.

ale w kilku sytuacjach dopuszczono osoby prawne do dziaania m., np. INTELSAT, INMARSAT ( w obu podobne rozwizania, INMARSAT czonek Polska), te Organizacja Dna Morskiego:

INMARSAT (1967 r.) Konwencja o utworzeniu M. Org. Morskiej cznoci Satelitarnej oraz Porozumienie Eksploatacyjne to podstawa prawna dziaania tej organizacji;

stron Konwencji tylko pastwa, ale stron Porozumienia mog by te wyznaczone przez pastwo jednostki organizacyjne prawa publicznego lub prywatnego (to postanowienie ze wzgldu na USA, gdzie telekomunikacja uwaana za dziaalno gospodarcz);

Polska ratyfikowaa Konwencj i Porozumienie (ogoszone w Dz. U.) wic przyznano w tym zakresie ius contrahendi osobom prawnym;

osoby prawne dopuszczone do Porozumienia maj prawa i obowizki wynikajcego z niego i Konwencji, cho nie s jej stron, ale mog by w Radzie, uczestniczy w arbitrau;

Organizacja Dna Morskiego te przez pastwo wskazana jednostka danego pastwa (publiczna lub prywatna) moe prowadzi eksploatacj zasobw dna morskiego oraz wystpowa przed Izb M. Trybunau Prawa Morza;

zasad jest, e osoby prawne prawa publicznego i prywatnego nie maj podmiotowoci prawnej, ale w pewnych dziedzinach maj pewne uprawnienia cechy wsplne takiej podmiotowoci to ograniczony zakres oraz wymagana zgoda danego pastwa i in.;

UZNANIE MIDZYNARODOWE uznanie jest to stwierdzenie przez podmiot udzielajcy uznania istnienia pewnych faktw i gotowo respektowania zwizanych z tym skutkw prawnych;

przedmiotem moe by podmiotowo: nowo powstae pastwo; rzd, ktry doszed do wadzy w niekonstytucyjny sposb; nard walczcy o niepodlego; powstacy; strona wojujca;

te inne zagadnienia jak zmiany terytorialne oraz normy p.m.

nie zostao ani skodyfikowane ani okrelone w adnej normie;

podstawy uznania

czy istnieje obowizek prawny uznania? kwestia sporna:

C. Berezowski uznanie naley do kompetencji wasnej pastwa;

K. Skubiszewski zasada samostanowienia narodw krpuje swobod uznania pastwa; tym bardziej konieczne jest uznanie rzdu, ktry wykonuje rzeczywist wadz na caym lub czci terytorium w sposb zgodny z wol mieszkacw;

Sekretarz Generalny ONZ w dokumencie dla Komisji PM ONZ swoboda, ale w dobrej wierze i zgodnie z wymogami p.m.;

gdy istniej wszelkie przesanki uznania, a jego brak moe to by uznane za akt nieprzyjazny i niezgodny z zasad rozwijania przyjaznych stosunkw m. ale brak roszczenia, cho powinno by uznanie dokonywane zgodnie z oglnymi zasadami p.m. (w szczeglnoci z zasad samostanowienia i Kart NZ);

charakter prawny uznania

czy jest deklaratywne czy konstytutywne?

wg. C. Berezowskiego w uznaniu mog by elementy deklaratywne i konstytutywne w zalenoci od punktu widzenia podmiotu uznajcego i uznawanego, jednak przewanie jakie przewaaj:

deklaratywne uznanie pastwa i rzdu;

konstytutywne uznanie powstacw i strony wojujcej;

formy uznania

wyrane gdy pastwo owiadcza, e uznaje nowy podmiot;

dorozumiane (milczce) polega na okrelonym zachowaniu, z ktrego wynika uznanie, np. nawizanie stosunkw dyplomatycznych i konsularnych, ale nie uczestnictwo w konferencji m. lub wielostronnej u.m.;

uznanie de iure i de facto de iure pene, ostateczne. Gdy uznawany podmiot spenia wszelkie przesanki uznania;

de facto niepene, prowizoryczne, moe by w kadej chwili cofnite. Gdy podmiot nie spenia wszystkich przesanek, ale uznajcy ma interes w nawizaniu z nim stosunkw, np. 1918 r. Francja uznaje Finlandi, a nastpnie cofa uznanie po zawarciu sojuszu fisko-niemieckiego;

krytykowane za oparcie na przesankach politycznych, a czsto stosowane jako element nacisku;

uznanie pastwa

akt jednostronny uznania za istniejc suwerenn organizacj terytorialn;

uznanie de pleno osobowoci, ale bez obowizku nawizania stosunkw dyplomatycznych czy konsularnych;

charakter deklaratywny potwierdzone min. w Konwencji o prawach i obowizkach pastw z 1933 r. z Montevideo oraz w Karcie OPA z 1948 r. z Bogoty;

ma duy wpyw na moliwo dziaania na arenie m. (np. NRD przez ponad 20 lat nieuznane nie mogo by stron u.m. wielostronnych);

uznanie rzdu

akt jednostronny uznania rzdu za organ waciwy do reprezentacji swojego pastwa i e uznajcy chce utrzymywa z tym rzdem stosunki;

kryterium efektywnoci rzeczywista wadza;

deklaratywny, ale w razie braku due trudnoci:

doktryna Tobara (Ekwador MSZ, 1907) uznanie takie rzdu dopiero po potwierdzeniu jego wadzy przez swobodnie wybrany przedstawicielski organ (doktryna legalizmu) ( dopuszczenie oceny legalnoci = mieszanie si w sprawy wew.;

w odpowiedzi na w/w doktryn powstaa doktryna Estrady (Meksyk MSZ, 1930) pastwa powinny utrzymywa ze sob stosunki bez wzgldu na zmian rzdu (przewrt/zamach stanu) moliwie jak najduej;

uznanie powstacw i strony wojujcej

konstytutywne = tworzy nowy podmiot, ale tendencja w prawie wojennym i humanitarnym do przestrzegania praw i zwyczajw wojennych niezalenie od charakteru konfliktu i uznania;

moe nastpi ze strony pastwa macierzystego lub pastw trzecich, wyranie lub milczco;

np. uznanie przez pastwo trzecie poprzez ogoszenie neutralnoci w stosunku do toczcej si wojny domowej;

te gdy sprawuje rzeczywist wadz na danym terytorium, wtedy czsto dotychczasowy rzd zmuszony do uznania (choby milczcego);

te gdy stronom zaley na przestrzeganiu praw i zwyczajw wojennych;

STOSUNKI, ZDARZENIA I AKTY (CZYNNOCI) PRAWNOMIDZYNARODOWE

STOSUNKI PRAWNOMIDZYNARODOWE

stosunki prawnomidzynarodowe to ukad wzajemnych uprawnie i obowizkw podmiotw prawa midzynarodowego, przy czym pojcie to jest wsze ni pojcie stosunkw midzynarodowych (nie wszystkie stosunki midzynarodowe maj charakter prawny;

mog wynika bezporednio z samych norm p.m., albo mog wymaga do swego powstania, zmiany lub wyganicia okrelonych czynnoci ze strony podmiotw p.m.;

przedmiotem s.pm. s okrelone zachowania podmiotw p.m., przy czym zachowanie to moe polega na dziaaniu lub zaniechaniu, ktrego jeden lub wielu uczestnikw stosunku moe da od innego/innych uczestnikw tego stosunku;

nie s stae elementy majce wpyw na nie to: normy p.m., rnorodne zdarzenia prawne oraz akty (czynnoci) podmiotw p.m.;

ZDARZENIA PRAWNOMIDZYNARODOWE

zdarzeniem prawnomidzynarodowym jest zdarzenie, ktre powoduje skutki prawne w sferze prawnomidzynarodowej, dlatego, e p.m. wie z nim okrelone skutki prawne, przy czym nie kade zdarzenie powodujce skutki prawne w prawie wewntrznym powoduje je w p.m. (np. mier czowieka a mier sdziego MTS);

klasyfikacja zdarze p.m. (wg D. Anzilotti):

zdarzenia naturalne to pewne fakty fizy