sivi elektrolit sodyum dersi - My CMStekinakpolat.com/wp-content/uploads/2018/12/sivi-elektrolit-sodyum-dersi.pdf · Sıvı elektrolit metabolizması bozukluklarını, özellikle

SIVI ELEKTROLİT TEMEL BİLGİLER: SODYUM

Prof. Dr. Tekin AKPOLATLiv Hospital-İSTANBUL

İstinye Üniversitesi Tıp Fakültesi14 Aralık 2018

www.tekinakpolat.com

● http://tekinakpolat.com/ogrenciler-icin-yararli-kitaplar/


● http://tekinakpolat.com/sivi-elektrolit/



Plan● Temel bilgiler● Sodyum● Su● Kavramlar● Hiponatremi● Hipernatremi● Örnek vakalar● Özet


Sodyum● Hücre dışı sıvıda en çok bulunan katyon yani artı

yüklü maddedir. ● Çoğunluğu hücre dışında bulunur. ● Sodyum tüm artı yüklü maddeler gibi tek başına

bulunmaz yanında mutlaka eksi yüklü bir madde (anyon) olmalıdır.


Su● Vücudumuz aslında içinde moleküller yüzen bir su

havuzudur yani su vücudumuzun temel taşıdır. ● Hepimizin ağırlığının yaklaşık %50-60’ı sudur, bu

oran yaşa, cinsiyete göre değişir.


Potasyum● Sodyum gibi vücutta çok bulunan bir katyondur.● Çoğunluğu hücre içinde bulunur.


Molekül ağırlığı/Formül● Su (H2O): İki hidrojen bir oksijenden oluşur.

Molekül ağırlığı 18 (Hidrojen 1, oksijen 16)● Sodyum (Na+): Molekül ağırlığı 23● Potasyum (K+): Molekül ağırlığı 39● Klor (Cl-): Molekül ağırlığı 35.5● Hidrojen (H+): Molekül ağırlığı 1● Bikarbonat (HCO3

-): Bir hidrojen bir karbon üç oksijenden oluşur. Molekül ağırlığı 61 (Hidrojen 1, karbon 12, oksijen 16)




Sodyum● Hücre dışı sıvının temel katyonudur. ● Vücutta bulunan toplam sodyum miktarı kilo

başına 60 mEq’dır (70 kilo bir insanda yaklaşık 4200 mEq, 1 mEq Na = 23 mg).

● Vücutta yaklaşık 100 gram sodyum bulunur.


Sodyum● Vücut sodyum dengesi de sıvı dengesi gibi

aldığımız sodyum ve kaybettiğimiz sodyum miktarına bağlıdır.

● Normal koşullarda tek sodyum alma yöntemi ağızdan diyetle alınan sodyumdur.

● Sodyumun normal koşullarda ter ve dışkı ile günlük kaybı toplam yaklaşık 10 mEq’dır yani çok azdır ve nerdeyse böbrekler aracılığı ile atılır.


Pratik bilgiler● Sodyum klorür bildiğimiz sofra tuzudur.● Tuz çok genel bir isimdir, sodyum bikarbonat da

tuzdur potasyum klorür de.● 1 mEq sodyum klorür = 58.5 mg (23 sodyum, 35.5

klorür)● 1 gram sofra tuzunda yaklaşık 17 mEq sodyum

klorür (1000/58.5).● 1 gram tuzun yaklaşık %40’ı sodyum (400 mg),

%60’ı klorürdür (600 mg).


Tuzla ilgili rakamlarTürkiye (SALTURK 2) 15 gram/gün Avrupa Ülkeleri 9-12 gram/günİngiltere 8 gram/günİzin verilen tuz (ilk hedef) 5-6 gram/günİzin verilen tuz (ikinci hedef) 3 gram/gün5000 yıl önceki atalarımız 100-150 mg/gün(Taş devri)


Tuz● İdrarla atılan tuz miktarı aldığımız tuz miktarına

bağlıdır. ● Sodyumun normal koşullarda ter ve dışkı ile

günlük kaybının yaklaşık 10 mEq (230 mg) ve 5000 yıl önceki atalarımızın aldığı günlük tuz miktarının 100-150 mg olduğunu hatırlarsak ihtiyacımız olan tuz hakkında da fikir sahibi olabiliriz.


Tuz● Günlük ihtiyacımız olan tuzu doğal gıdalarla

zaten alıyoruz, ilave tuz almaya gerek olmadan da yaşam 5000 yıl önceki gibi devam eder.

● Üstelik tuz alınamadığı durumlarda ter ve dışkı ile olan kayıp da azalabilir ama bu miktar zaten çok az olduğu için klinik olarak önemsizdir.

● Fazla tuz alınan durumlarda tuzu atmak için devreye giren mekanizmalar kan basıncını yükseltebilir.


Tuz/Sodyum● Böbrekler vücut sodyum dengesini düzenleyen

mükemmel makinelerdir. ● Sodyum dengemizi etkileyen başka organlar,

sistemler de vardır ama son sözü böbrekler söyler.


Hipo/Hipervolemi-Hipo/Hipernatremi● Sıvı elektrolit metabolizması ve bozukluklarını iyi

anlamak için bu kavramların ne olduğunu bilmek gerekir.

● Hipovolemi ve hipervolemi volüm (hacim) ile ilgili hastalıklardır, hipovolemi kanda bulunan sıvının az olması hipervolemi ise kanda bulunan sıvının fazla olmasıdır.

● Pratik olarak hipovolemi vücut sıvısının az olması hipervolemi ise vücut sıvısının fazla olması olarak kabul edilebilir.


Etkili dolaşım hacmi● Dolaşım için önemli olan plazma hacmidir. ● Bir hastada hipervolemi yani vücut sıvı fazlalığı

olmasına rağmen etkili dolaşım hacmi azalmış olabilir yani hipervolemik olduğu halde damarlarda dolaşan plazma hacmi azalmış olabilir.

● Böbrekler bu durumu hipovolemi gibi algılar.


Hipo/Hipernatremi● Hiponatremi ve hipernatremi ise kan sodyum

konsantrasyonunu ifade eden kavramlardır. ● Normal kan sodyum düzeyi 135-145 mEq/litre’dir. ● Yani kan sodyum konsantrasyonun etkileyen iki

parametre vardır.1.Sodyum miktarı2.Sıvı miktarı


Sodyum/Sıvı oranı● Kan sodyum konsantrasyonu sodyum/sıvı

oranına bağlıdır. ● Bir kesirdeki pay ve payda gibi düşünülebilir.● Bir kesirde pay azalırsa (sodyum azalırsa) veya

payda artarsa (sıvı fazlalığı) o kesrin değeri (kan sodyum konsantrasyonu) azalır yani oran düşer (hiponatremi).


Kilit Bilgi● Kan sodyum konsantrasyonu ile vücut sodyum

miktarı farklı kavramlardır. ● Bir hastanın vücudunda bulunan sodyum arttığı

halde kan sodyum konsantrasyonu azalabilir. ● Hasta kalp yetmezliği nedeni ile hipervolemiktir

ama sıvı arttığı için hiponatremik olabilir. ● Hasta hiponatremik olduğu halde vücut sodyumu

artmış olabilir.


Kilit Bilgi● Sıvı elektrolit metabolizması bozukluklarını,

özellikle elektrolit konsantrasyon değişikliklerini değerlendirirken sıvı kaybı da göz önünde bulundurulmalıdır.

● Bu nedenle her hastada öncelikle sıvı dengesi değerlendirilmelidir.


GlomerülProksimal tubül

Henle kulbuinen kolu

Henle kulbuçıkan kolu

Distal tubül

Toplayıcıkanal

Kaynak: Cogan Su Sodyum Potasyum BikarbonatKonsantrasyon 140 mEq/L 4 mEq/L 24 mEq/L

Molekül ağırlığı 18 23 39 61

Glomerüler filtrat 150 20000 600 4500/gün

Proksimal tubül Emilir Emilir Emilir Emilir

Henle inen Emilir Emilir +100

Henle çıkan - Emilir Emilir

Distal tubül Emilir Emilir

Toplayıcı kanal Emilir Emilir Değişken

İdrar 0.75 150 100 0


Kaynak: Cogan Su Sodyum Potasyum BikarbonatKonsantrasyon 140 mEq/L 4 mEq/L 24 mEq/L

Molekül ağırlığı 18 23 39 61

Glomerüler filtrat 150 20000 600 4500/gün

Proksimal tubül -67.5 -9000 -300 -4500

Henle inen -60 -500 +100

Henle çıkan - -9000 -340

Distal tubül -7.5 -600

Toplayıcı kanal -14.25 -450 Değişken

İdrar 0.75 150 100 0



Tablo: ipuçları● Glomerüler filtrata geçen günlük miktardır● Glomerüler filtrat günlük 150 litre/gün

(yaklaşık 100 ml/dakika) olarak kabuledilmiştir

● Bir maddenin glomerüler filtrata geçenmiktarı plazmadaki serbest (filtreolabilen) konsantrasyonu ile ilişkilidir


Tablo: ipuçları● Sodyum konsantrasyon 140 mEq/litre● GFD: 150 litre/gün● Glomerüler filtrata geçen miktar yaklaşık

20000 mEq (140x150)


Tablo: ipuçları● Böbrek glomerüler filtrata geçen

bikarbonatın tamamını geri emer, üstelikgünde 60 mEq da alkali üretir


Kaynak: Cogan Kalsiyum Fosfor MagnezyumKonsantrasyon 6 mg/dl 3 mg/dl 2.5 mg/dl

Molekül ağırlığı 40 31 24

Glomerüler filtrat 9000 mg 4500 mg 3500 mg

Proksimal tubül Emilir Emilir Emilir

Henle inen Emilir Emilir Emilir

Henle çıkan Emilir Emilir, En çok

Distal tubül Emilir Emilir Emilir

Toplayıcı kanal Emilir

İdrar 200 900 100www.tekinakpolat.com

Kaynak: Cogan Kalsiyum Fosfor MagnezyumKonsantrasyon 6 mg/dl 3 mg/dl 2.5 mg/dl


Glomerüler filtrat 9000 mg 4500 mg 3500 mg

Proksimal tubül -4500 -2925 -875

Henle inen -900 -450 -525

Henle çıkan -2700 -1750

Distal tubül -700 -180 -250

Toplayıcı kanal -45


Tablo: ipuçları● Sodyum molekül ağırlığı 23● Sodyum konsantrasyon 3200 mg/litre● GFD: 150 litre/gün● Glomerüler filtrata geçen miktar yaklaşık

480.000 mg (32000x150)● Kalsiyum 9.000, fosfor 4500, magnezyum

3500 mgwww.tekinakpolat.com

Proksimal tubülide tamamıgeri emilen maddeler

● Glukoz● Amino asitler● Düşük molekül ağırlıklı proteinler (retinol

bağlayıcı protein, alfa ve beta mikroglobülin)


Sodyum Üre KreatininKonsantrasyon 140 mmol/L 4 mmol/L 0.09 mmol/L


Glomerüler filtrat 20000 680 15

Proksimal tubül Emilim Emilim Salgılama +1

Henle inen Emilim Salgılama

Henle çıkan Emilim Salgılama

Distal tubül Emilim

Toplayıcı kanal Emilim Emilim


Tablo: ipuçları● Böbrek yetmezliği varsa glomerüler

filtrata geçen madde miktarları azalır● Filtrata geçen kreatinin de azalır● Tubüler salgılama glomerüler hastalıklarda

daha az etkilenir● Bu durumda idrarın içinde salgılanan

kreatinin oranı ve miktarı artar


Kreatinin klirensi(ml/dakika)

idrar kreatinin (mg/dl) X Günlük idrar hacmi(ml)Serum kreatinin (mg/dl) X 1440

24 saat idrar toplayarakBöbrek yetmezliğinde 24 saat idrar ile hesaplanan

kreatinin klirensi gerçekten yüksek çıkar



Su-Sıvı● Vücudumuz içinde moleküller yüzen bir su havuzudur yani

su vücudumuzun temel taşıdır.● Hepimizin ağırlığının yaklaşık %50-60’ı sudur, bu oran

yaşa, cinsiyete göre değişir. ● Vücut ağırlığının erkeklerde yaklaşık % 60’ı, kadınlarda

% 50’si sudur. ● Bu oranlar çocuklarda daha fazladır ve yaşın ilerlemesi

ile birlikte azalır. ● 70 kilogram bir erkekte yaklaşık 42 litre su vardır.


Su-Sıvı● Plazma, kan dolaşımı ve böbrek fonksiyonlarının

düzenlenmesinde kritik bir öneme sahiptir. ● Yani plazma azalırsa dolaşım etkilenir, böbrek

fonksiyonları bozulur.● Vücut sıvı dengesinin sağlanması yaşamsal bir

öneme sahiptir ve bu dengenin bozulmamasını böbrekler sağlar.

NORMAL SIVI DENGESİSıvı alımıSıvı kaybı

SIVI ALIMI●Ağızdan●Parenteral

SIVI KAYBI● Damardan● Gastrointestinal sistemden● Böbrekten● Diğer: Üçüncü boşluğa...

NORMAL SIVI DENGESİ● Sıvı alımı● Sıvı kaybı

GÜNLÜK SIVI KAYIPLARIİdrarHissedilmeyen kayıp




Kavramlar● Hipovolemik hiponatremi● Hipervolemik hiponatremi● Övolemik hiponatremi● Yalancı hiponatremi● Dağılımsal hiponatremi


Kavramlar● Hipovolemik hipernatremi● Hipervolemik hipernatremi● Övolemik hipernatremi




Sodyum/Sıvı Oranı● Hiponatremi ve hipernatremi ise kan sodyum

konsantrasyonunu ifade eden kavramlardır. ● Kan sodyum konsantrasyonun etkileyen iki

parametre vardır.1.Sodyum miktarı2.Sıvı miktarı● Kan sodyum konsantrasyonu ile vücut sodyum

miktarı farklı kavramlardır.


Hiponatremi mekanizmaları1.Sadece sodyum kaybı vardır ve/veya sıvı dengesi değişikliği önemsizdir2.Sodyum kaybı sıvı kaybından fazladır 3.Sıvı birikimi sodyum birikiminden fazladır yani sodyum birikimi ve hiponatremi birliktedir4.Sadece sıvı artmıştır.5.Birden fazla mekanizma bir aradadır


Pratik bilgiBir kesirde pay azalırsa (sodyum azalırsa) veya payda artarsa (sıvı fazlalığı) o kesrin değeri (kan sodyum konsantrasyonu) azalır yani oran düşer

(hiponatremi).


Hiponatremiler● Hipovolemik hiponatremi● Hipervolemik hiponatremi● Övolemik hiponatremi


Hiponatremiler● Hipovolemik hiponatremi: Sodyum kaybı sıvı

kaybından fazladır (mekanizma 2)● Hipervolemik hiponatremi: Sıvı birikimi sodyum

birikiminden fazladır (mekanizma 3) veya sadece sıvı artmıştır (mekanizma 4)

● Övolemik hiponatremi: Sadece sodyum kaybı vardır ve/veya sıvı dengesi değişikliği önemsizdir (mekanizma 1)


Hiponatremi nedenleri● Hipovolemik hiponatremi: GİS kaybı● Hipervolemik hiponatremi: Kalp yetmezliği,

nefrotik sendrom ve siroz● Övolemik hiponatremi: Uygunsuz ADH, ilaçlar,

kortizol eksikliği ve hipotiroidi


Hiponatremi belirtileri● Hiponatreminin klinik belirtileri, hiponatreminin

derecesine, gelişme hızına, temelde yatan hastalığa ve hastanın yaşına göre değişir. Genel olarak, genç hastalar hiponatremiyi yaşlılara göre daha iyi tolere ederler.

● Ancak daha önce sağlıklı olan genç hastalarda bile bir kaç saat içinde gelişen hiponatremi ciddi merkezi sinir sistemi belirti ve bulgularına neden olabilir.


Hiponatremi belirtileri● İştahsızlık ve bulantı hiponatreminin erken

belirtileridir. ● Uykuya eğilim, kusma (hiponatremiyi

derinleştirerek kısır döngüye neden olabilir), kas krampları ortaya çıkabilir, hasta konvülsiyongeçirebilir.

● Kafatası sert bir yapıda olduğu için beyin şişmesini tolere edemez ve kafa içi basınç artar.


Hiponatremi belirtileri● Ağır hiponatremi kısa süre içinde gelişecek

olursa beyin ödemine bağlı olarak herniasyongelişebilir.

● Cheyne-Stokes solunumu ciddi hiponatremininbulgusu olabilir.


Tanı ve ayırıcı tanı● Plazma sodyum konsantrasyonuna bakarak tanı

koymak kolaydır. ● Öncelikle her türlü halsizlik, iştahsızlık, bulantı

gibi çok yaygın yakınmalar varsa şüphelenmek gerekir, çoğu kez hastada sıvı elektrolit dengesi bozukluğuna yol açabilecek bir veya birden fazla neden vardır.


Tanı ve ayırıcı tanı● Öykü bu nedenle çok önemlidir. ● Hiponatremi tanısından sonra yalancı ve

dağılımsal hiponatremi hızla ekarte edilmeli ve hastanın sıvı dengesi değerlendirilmelidir: hipovolemik, normovolemik ve hipervolemik.


Yalancı hiponatremi● Plazma sodyum ölçüm yöntemi ile ilişkilidir. ● Plazmada trigliserid veya paraproteinlerin

artması durumunda hiponatremi izlenebilir. ● Plazma lipidlerinde 4-6 g/l veya proteinde 10 g/dl

artış Na düzeyini 1 mmol/l azaltır. ● Flame fotometri yöntemi ile plazma Na düzeyinin

ölçülmesi durumunda söz konusudur. ● Doğrudan iyon spesifik elektrotlarla ölçüm

yapılması durumunda yalancı hiponatremiizlenmez.


Dağılımsal hiponatremi● Plazmada hücre dışından hücre içine serbestçe

hareket edemeyen maddelerin varlığında suhücre içinden hücre dışına doğru hareket ederçünkü plazma ozmolaritesinin artması su çeker.

● Hücre dışı sıvının artması ise hiponatremiyeneden olur (plazma sodyum konsantrasyonunsodyumun sıvıya oranı olduğunu bir kez dahahatırlatırım).


Dağılımsal hiponatremi● Glukoz, mannitol ve glisin bu maddelere örnektir. ● Glukoz düzeyindeki her 100 mg/dl artış sodyum

düzeyini 1.6 mEq/litre azaltır. Glukoz hücre içineserbestçe girebilen bir maddedir ama hücre içinegirmek için insüline ihtiyacı vardır.

● Bu durum diyabetik komalarda akıldatutulmalıdır.


Dağılımsal hiponatremi● Üre ve etil alkol plazma ozmolaritesini

arttırmasına rağmen hücre zarından serbestçehücre içine geçebildiği için ürenin artması veyaalkol zehirlenmesi dağılımsal hiponatremiyeneden olmaz.


Hiponatremi tedavisi● Her hastalıkta olduğu gibi önce nedene yönelik

tedavi planlanır. ● Hiponatreminin derecesi ve gelişme hızı çok

önemlidir. ● Klinik belirti ve bulguların varlığına göre de

tedavi değişir.


Hiponatremi tedavisi● Kısa sürede gelişen, şiddetli ve belirti veren

hiponatremiler hızlı tedavi edilmelidir. ● Uzun sürede gelişmiş ve belirtisi hafif

hiponatremiler yavaş tedavi edilebilir. ● Hiponatreminin gelişme hızı çoğu kez şiddeti ve

belirtilerinden daha önemli olabilir.


Tedavi planı1.Nedeni 2.Mekanizması3.Sıvı durumu4.Gelişme hızı5.Derecesi yani sodyum konsantrasyonu6.Belirtilerin varlığı


Hiponatremi● Özet olarak her hastalıkta olduğu gibi

hiponatremide de önce nedene yönelik tedavi planlanır.

● Hipovolemik hiponatremide tuzlu solüsyon verilirken hipervolemik hiponatremide hem sodyum hem de sıvı kısıtlanabilir.

● Uygunsuz ADH salınımında ise öncelikle sıvı kısıtlanır.

● Hiponatreminin derecesi ve gelişme hızı çok önemlidir.


Hiponatremi● Klinik belirti ve bulguların varlığına göre de

tedavi değişir. ● Kısa sürede gelişen, şiddetli ve belirti veren

hiponatremiler hızlı tedavi edilmelidir. ● Uzun sürede gelişmiş ve belirtisi hafif

hiponatremiler yavaş tedavi edilebilir.● Amaç her zaman plazma sodyumunu normale

getirmek değildir, hedef çoğu kez sodyumu normale yaklaştırarak hastayı risklerden korumaktır.

●


Hipernatremi● Hipernatremi, hiponatremiye kıyasla hem daha az

hem de anlaşılması daha kolaydır. ● Hiponatremiye benzer şekilde hipernatremi ile

vücut sodyumu farklı kavramlardır. ● Hipernatremi kanda sodyum/sıvı oranının

artmasıdır. ● Sodyum artmış, normal veya azalmış olabilir.


Hipernatremi mekanizmaları1.Sadece sodyum fazlalığı vardır ve/veya sıvı dengesi değişikliği önemsizdir2.Sodyum kaybı sıvı kaybından azdır veya sıvı kaybı sodyum kaybından fazladır yani sodyum eksikliği ve hipernatremi birliktedir3.Sıvı birikimi sodyum birikiminden azdır veya sodyum birikimi sıvı birikimden fazladır yani sodyum birikimi ve hipernatremi birliktedir4.Sadece sıvı azalmıştır5.Birden fazla mekanizma bir aradadır


Mekanizma-NedenMekanizma 1: Dışarıdan sodyum alınması.Mekanizma 2: Hipotonik sıvı kaybı.Mekanizma 3: Dışarıdan sodyumu yüksek solüsyon alınması.Mekanizma 4: Su kaybı yani ADH yetersiz/eksik olması.Mekanizma 5: Birden fazla mekanizma bir aradadır.


Hipernatremi belirtileri● Hipernatreminin derecesine, gelişme hızına,

temelde yatan hastalığa ve hastanın yaşına göre değişir.

● Genel olarak, genç hastalar hipernatremiyiyaşlılara göre daha iyi tolere ederler.

● Sağlıklı genç hastalarda bile birkaç saat içinde gelişen hipernatremi ciddi merkezi sinir sistemi belirti ve bulgularına neden olabilir.


Hipernatremi belirtileri● Hiperozmolar durumlarda hücresel

dehidratasyon neden olur. ● Bu nedenle klinik belirti ve bulguların çoğu

nöropsikiyatriktir. ● Huzursuzluk, baş ağrısı, irritabilite, uykuya

eğilim, bulantı, bilinç bulanıklıkları, kas çekilmeleri, spastisite, derin tendon reflekslerinin artması ve konvülsiyon önemli belirtiler arasındadır.


Hipernatremi belirtileri● Beyin kanaması, koma oluşabilir, hasta

kaybedilebilir. Akut olarak gelişen veya şiddetli hipernatremide (sodyum > 160 mEq/litre) morbidite ve mortalite çok yüksek olabilir.


Tanı ve ayırıcı tanı● Plazma sodyum konsantrasyonuna bakarak tanı

koymak kolaydır. ● Öncelikle her türlü huzursuzluk, baş ağrısı,

bulantı, irritabilite, uykuya eğilim gibi çok yaygın yakınmalar varsa şüphelenmek gerekir, çoğu kez hastada sıvı elektrolit dengesi bozukluğuna yol açabilecek bir veya birden fazla neden vardır.

● Öykü bu nedenle çok önemlidir.


Tanı ve ayırıcı tanı● Hipernatremi tanısından sonra hiponatremide

olduğu gibi hastanın sıvı dengesi değerlendirilmelidir: hipovolemik, normovolemikve hipervolemik.


Hipernatremi tedavisi● Her hastalıkta olduğu gibi önce nedene yönelik

tedavi planlanır. ● Hipernatremilerin çoğu önlenebilir. ● Hastanede yatan veya yaşlı hastalar özellikle risk

altındadır çünkü susuzluk hissi ve su içmelerinde problem olabilir ama basit önlemelerle hipernatremi gelişmeyebilir.

● Hipernatreminin derecesi ve gelişme hızı çok önemlidir.


Hipernatremi tedavisi● Klinik belirti ve bulguların varlığına göre de

tedavi değişir. ● Kısa sürede gelişen, şiddetli ve belirti veren

hipernatremiler hızlı tedavi edilmelidir. ● Uzun sürede gelişmiş ve belirtisi hafif

hipernatremiler yavaş tedavi edilebilir. ● Hipernatreminin gelişme hızı çoğu kez şiddeti ve

belirtilerinden daha önemli olabilir


Tedavi planı1.Nedeni 2.Mekanizması3.Sıvı durumu4.Gelişme hızı5.Derecesi yani sodyum konsantrasyonu6.Belirtilerin varlığı


Hipernatremi● Önce nedene yönelik tedavi planlanır. ● Hipovolemik hipernatremide öncelikle hipovolemi

tedavi edilmelidir. ● Hipervolemik hipernatremide su verilir, gerekirse

Furosemid vb. diüretik kullanılır. ● ADH eksikliğinde ADH verilir. ● ADHa böbrek yanıtı azsa diyetle alınan sodyum

azaltılır, tiyazid grubu diüretik verilir.


Hipernatremi● Hipernatreminin derecesi ve gelişme hızı çok

önemlidir. ● Klinik belirti ve bulguların varlığına göre de

tedavi değişir. ● Tedavide amaç her zaman plazma sodyum

konsantrasyonunu normale getirmek değildir, hedef çoğu kez sodyumu normale yaklaştırarak hastayı risklerden korumaktır.



Örnek hasta● Kalp yetmezliği tanısı ile izlenen 65 yaşında erkek hasta

istirahatte olan nefes darlığı ile başvurdu● Son zamanlarda susuzluk hissi nedeni ile içtiği su miktarı

artmıştı● Digoxin, furosemide kullanıyordu, tuz kısıtlaması

yapılıyordu● Fizik muayene: Kan basıncı normal, ortostatik değişiklik

yok, boyun venöz dolgunluk artmış, ayak sırtında ödem var, akciğer bazallerinde raller duyuluyor

Plazma değerleri● Na 124 mEq/l● K 3 mEq/l● Cl 79 mEq/l● Bikarbonat 30 mmol/l● Glukoz 100 mg/dl● BUN 47 mg/dl● Kreatinin 2.1 mg/dl● Posm 275 mOsm/kg

İdrar değerleri● Na 8 mEq/l● K 54 mEq/l● Uosm 560 mOsm/kg● Protein eser

Tanınız nedir?

Hipervolemik hiponatremi● Boyun venöz dolgunluğu● Akciğerde raller● Ödem

Hipervoleminin nedeni?● Kalp yetmezliği● Nefrotik sendrom● Siroz

Hiponatremi hızla düzeltilmeli mi?

● Evet● Hayır

Tedavi planı● Her zaman altta yatan neden● Bu hastada su birikimi tuzdan fazla● Amaç su atılımını arttırmak olmalı

Altta yatan neden?● Yeni kalp krizi● Kapak hastalığı● Perikardiyal sıvı● Altta yatan kalp hastalığının ilerlemesi....

Tedavi● Su kısıtlaması● Tuz kısıtlaması: NaCl ve su eksikliğini

etkileyerek hiponatremiyi ağırlaştırabilir● Furosemide: hipotonik idrara yol açar.Hipotonik idrarın su kaybı olduğunu

hatırlayalım● ACEİ

Örnek hasta● 45 yaşında erkek hasta bilinç kaybı ile

hastaneye başvurdu● Kan basıncı 230/140 mm Hg● Venöz dolgunluk ve ödem yok● İntrakraniyel kanama saptandı ve mannitol

verildi

Plazma değerleri● Na 122 mEq/l● K 4 mEq/l● Cl 87 mEq/l● Bikarbonat 24 mmol/l● Glukoz 109 mg/dl● BUN 13 mg/dl● Kreatinin 1.1 mg/dl● Posm 298 mOsm/kg

İdrar değerleri● Na 49 mEq/l● K 34 mEq/l● Uosm 709 mOsm/kg

Tanınız nedir?

Dağılımsal hiponatremi● Plasma osmolaritesini arttıran bazı

maddeler hücre içi sıvının dışarı çıkmasına neden olarak hiponatremiye neden olurlar.

Hangi maddeler?

Hangi maddeler?● Hücre içine giremeyen maddeler veya

girmesinde problem olan maddelerGlukozMannitol: Bu hastada nedenGlycine (Prostat TUR ve endometrial

cerrahide irrigan madde olarak kullanılır)Maltose

Tedavi planı● Tedavi gerekmezBu hastada mannitol tedavisi zorunluPlazma tonisitesi pek değişiklik göstermemiş●Mannitole bağlı hipovolemi ve NaCl

kaybına dikkat edilmeli

Örnek hasta● 62 yaşında erkek hasta● Alkolik siroz nedeni yatırılmış● Hepatik ensefalopati nedeni ile laktüloz alıyor● Kan basıncı 105/58, yatarken, nabız 110/dakika● Hasta 64 kg, asit +● Serum Na 160 mmol/l, K 2.6 mmol/l● Tanınız nedir?

Tanı● Laktüloz tedavisine bağlı hipotonik Na ve K

kaybı

● Tedavi planınız nedir?

Su eksikliğiToplam vücut suyu X Serum Na – 140

140

Bu formül saf su kaybını hesaplamak için geçerli olabilir ama hipotonik sıvı kaybında problemli

Tedavi planı● Laktüloz kesiliyor● İV sıvı● Sodyum ve potasyum desteği


Pratik bilgi● Vücuttan saf su kaybı olmaz. ● Kaybedilen sıvının sodyum konsantrasyonu az

ise vücutta göreceli olarak sodyum artacağı için hipernatremiye, sodyum konsantrasyonu fazla ise vücutta göreceli olarak sodyum azalacağı için hiponatremiye eğilim olur.


Pratik bilgi● Gastrointestinal sıvı kayıpları aynı zamanda

potasyum, hidrojen iyonu veya bikarbonattan zengin oldukları için sıvı kaybına sıklıkla potasyum ve asit-baz dengesi bozuklukları da eşlik eder.


Özet● Su ve sodyum dengesi dolaşımın sağlanması için

çok kritiktir çünkü dolaşımın bozulmasıpotasyum, asit baz, kalsiyum metabolizmasınıdoğrudan etkiler, kısır döngüler oluşur.

● Bu nedenle sıvı elektrolit metabolizmasıbozukluğunda öncelikle su ve sodyum dengesideğerlendirilmeli, bozuksa düzeltilmelidir.


Özet● Hatta birçok potasyum, asit baz, kalsiyum

metabolizması bozukluğunun ilk ve belki de tektedavisi dolaşımın sağlanması ve sıvı desteğidir.

● Sıvı elektrolit metabolizması bozukluğu tanısıiçin önce şüphelenmek gerekir.

● Uygun sıvı/sodyum tedavisi ile birçok sorunönlenebilir


Hastalık yoktur hasta vardırHasta yoktur insan vardır

Empati olmazsa olmazHekim hasta ilişkisi insani bir ilişkidir

Tek doğru yoktur


Documents

sivi elektrolit sodyum dersi - My CMStekinakpolat.com/wp-content/uploads/2018/12/sivi-elektrolit-sodyum-dersi.pdf · Sıvı elektrolit metabolizması bozukluklarını, özellikle