Sistemi i kontrollit te cilesise ne Maqedoni

Viene, 24-25 mars 2011

1

Kuadri

Keshilli per Ecuri dhe Mbikeqyrje

Organ i pavarur rregullator

(7 anetare; mandat 5-vjecar)

Financimi (25% i te ardhurave te

ICARM)

ICARM

Analizat e kontrollit te

cilesise

Kompetenca per te diktuar sanksione

Ligji i ri per auditimin (dhjetor 2010)

Qeveria e RM

Komisioni per Kontrollin e

Cisesise

Rregullorja per K

C

2

RREGULLORJA E ICARM PER KONTROLLIN E CILESISE

  Te pergjithshme   Objekti (auditime, analiza, angazhimi i sigurise)   Parimet (konfidencialiteti, pavaresia)

  Sjellja profesionale (asnje referim ndaj rezultateve)   Te pakten nje here ne nje periudhe trevjecare (plan vjetor)

  Kontrolle te posacme (dyshime serioze, Komisioni per Etiken)   Procedurat per kryerjen e inspektimit ne terren

  Perzgjedhja e angazhimeve (orientuar drejt riskut)   Njoftimi (4 jave)   Raportimi (pyetesore dhe raport permbledhes)

  Komentet e auditoreve (ceshtje kontradiktore, nese ka) 3

KONFIDENCIALITETI

  Pas kryerjes se analizes se ardhshme te cilesise se kontrollit, dokumentacioni per shqyrtimin e cilesise se kontrollit asgjesohet.

  Shqyrtuesi i kontrollit te cilesise be nje deklarate konfidencialiteti para auditorit.

  Dokumentacioni i plotesuar nga shqyrtuesi nuk perfshin dokumentet qe jane pjese e dokumenteve te punes se angazhimit.

  Pyetesori per angazhimin individual percaktohet sipas nje kodi.

4

CNCC OEC e Frances (REPARIS) per hartimin dhe zbatimin e sistemit

per kontrollin e cilesise

  Propozimi i strategjise per zbatimin fillestar te programit per kontrollin e cilesise   Ne zbatim, sistemi duhet te jete fleksibel, ekonomik dhe

progresiv

  Pergatitja e mjeteve te hollesishme   Pyetesore/Raporte   Testimi nese pyetesoret jane kuptuar qarte

  Asistenca ne zbatimin e programit per KC

  Keshillimi

  Strategjia per nje periudhe afatgjate

5

Metodologjia per KC Qasje e pergjithshme

  Planifikimi   Grumbullimi fillestar i te dhenave (pyetesoret)

  Analiza e riskut dhe plani vjetor i punes

  Inspektimi ne terren   Vleresimi i projektit, zbatimit dhe efektshmerise se sistemit

qe ka firma e auditimit per kontrollin e brendshem te cilesise (pyetesor)

  Testimi i dosjeve te perzgjedhura te auditimit (pyetesor)

  Raportimi   Raport i permbledhur me konkluzione te pergjithshme

Metodologjia per KC Grumbullimi fillestar i te dhenave

  Planifikimi   Grumbullimi fillestar i te dhenave

•  Pyetesor me te dhena paraprake PDQ (sistemi qe ka firma e auditimit per kontrollin e brendshem te cilesise)

•  Raporti per Veprimtarine Vjetore AAR (grumbullimi i te dhenave per angazhimin)

7

PYETESOR ME TE DHENA PARAPRAKE (PDQ) &

RAPORT PER VEPRIMTARINE VJETORE (AAR)

Sipas Rregullores … Firmat e auditimit i percjellin Institutit te dhena per sherbimet profesionale qe ato kane ofruar, ofrojne ose kane rene dakort qe te ofrojne, por qe nuk kane filluar ende, te cilat i perkasin raporteve te auditimit per pasqyrat financiare per vitin qe perfundoi gjate vitit te meparshem kalendarik, cdo vit deri me 15 qershor.

Viti i pare qe filluam me veprimtarite planifikuese ka qene ne shtator 2009

8

CNCC OEC e Frances (REPARIS) Keshillimi

  Seminar mbi Sistemin per Kontrollin e Cilesise (10 shtator 2009)   Sistemi per Kontrollin e Cilesise qe eshte hartuar per

Maqedonine.   Prezantimi dhe shpjegimi per dy pyetesoret (PDQ dhe

AAR).

  Seminar mbi Sistemin per Kontrollin e Cilesise (12 nentor 2009)

  Zbatimi i ISQC 1

  Udhezuesit IFAC per kontrollin e cilesise te subjektet e vogla dhe te mesme te auditimit (perkthim)

  Pronar I vetem me staf joprofesionist (manual kampion)

  Dy deri ne pese firma partnere (manual kampion)

Grumbullimi fillestar i te dhenave Pyetesor me te dhena paraprake

•  Te dhena te pergjithshme per firmen e auditimit •  Personat kontakt te ngarkuar me kontrollin e cilesise •  Veprimtari te tjera pervec auditimit •  Marredheniet me subjektet e tjera •  Politika dhe procedura te perbashketa per kontrollin e cilesise •  Shfrytezimi i eksperteve •  Anetaresia ne nje rrjet •  Organizimi i veprimtarise se auditimit (personeli, mjetet e autidimit,

zbatimi i standardeve profesionale, procedurat per vleresimin e riskut, pranimi/vazhdimesia e klientit, procedurat per mbrojtjen, perdorimi i programeve kompjuterike, komunikimi dhe marredheniet me publikun.

10

PYETESORI ME TE DHENAT PARAPRAKE (PDQ)

KY PYETESOR GJENDET NE DOSJE!

11

Grumbullimi i te dhenave fillestare

Raporti per veprimtarine vjetore

•  Per cdo angazhim per auditimin e pasqyrave financiare, te cilat i

perkasin vitit xxxx. •  Informacion mbi angazhimin per auditim •  Informacion mbi subjektin e audituar (PIE, meme/dege, dege e

pakonsoliduar/e konsoliduar (e nje subjekti meme te listuar ose te palistuar, sherbime te jashtme qe i ofrohen klientit)

•  Hollesi nese opinioni per auditimin nuk paraqitet deri ne daten •  Kuadri kohor dhe tarifa •  Te dhena shtese per klientin e audituar (punonjes, aktive dhe te

ardhura gjithsej) •  Opinioni per auditimin (i shtypur, komente)

12

AAR

KY PYETESOR GJENDET NE DOSJE !

13

PERVOJA

  Vitin e pare, 2 firma auditimi nuk dorezuan numrin e plote te pyetesoreve. Te gjitha firmat e auditimit i dorezuan pyetesoret vitin e dyte.

  Vitin e pare, pergjigjet nuk ishin shume te sakta, sidomos, persa i perket procedurave te brendshme ose zbatimit te standardeve. Disa permiresime vitin e dyte.

  PDQ duhet te jete nje praktike e rregullt qe duhet te ndiqet cdo vit.

  Disa auditore nuk derguan informacion per oret, tarifat apo numrin e klienteve (viti i pare dhe i dyte).

  Sensibilizimi lidhur me kontrollin per cilesine – tani, shumica eshte bere e vetedijshme se ato duhet te angazhohen per zbatimin e kerkesave.

14

 PLANI VJETOR PER KONTROLLIN E CILESISE NE

VITIN 2010

15

ZGJEDHJA E KAMPIONIT RREGULLORJA

  Kampioni duhet te jete i perpiluar ne menyre te tille qe te perfshije auditimet e perfunduara nga gjithe auditoret e vertetuar qe punojne per firmen.

  Kampioni duhet te permbaje angazhime qe perfaqesojne 5% te numrit te pergjithshem te oreve te punes per angazhimet per auditim. Nese numerohen mbi 50 auditime, kampioni duhet te permbaje 3% te oreve te pergjithshme te punes lidhur me angazhimet per auditim, por do te zgjidhen te pakten 3 angazhime.

  Numri i anazhimeve per auditim te subjekteve me interes publik duhet te arrije afersisht ne 40% te kampionit dhe te auditimeve qe, ne raportin e opinionit te kualifikuar, arrijne ne 20% te kampionit.

16

Plani vjetor per auditimet Analiza e riskut

  Analiza e te dhenave   Hartimi i matrices per te dhenat e pergjithshme (numri i pergjithshem

i anagazhimeve per auditim, numri i PIE-eve, tarifa e pergjithshme, tarifa per ore, tarifa per angazhim, te dhena te krahasueshme per vitin e meparshem)

  Renditja e firmave te auditimit sipas numrit te angazhimeve dhe numrit te PIE-eve

  Nenndarja e firmave te renditura te auditimit ne tre grupe (per te patur ne cdo grup nje numer te barabarte te firmave)

  Percaktimi i kritereve perkatese per te ndihmuar procesin e perzgjedhjes

  Zbatimi i kritereve   Perzgjedhja e 1/3 se subjekteve 17

ANALIZA E RISKUT

Firma e auditimit

Numri i detyrave per TR

Numri i detyrave 2010

PIE Gjithsej Tarifa mesatare per ore Tarifa mesatare

per angazhim

Tarifa mesatare per TR Treguesit e cilesise

(PDQ; reputacioni…)

1   60   56   21   77                  2   41   63   14   77                  3   56   70   4   74                  4   41   45   19   64                  5   47   48   8   56                  6   55   52   2   54                  7   31   34   8   42                  8   31   40       40                  9   30   31   4   35                  10   34   31   1   32                  11   29   28       28                  12   31   25   2   27                  13   32   26       26                  14   26   26       26                  15   14   23   3   26                  16   18   22       22                  17   24   17       17                  18   10   17       17                  19   19   16       16                  20   37   12       12                  21   12   12       12                  22   9   12       12                  23   13   11       11                  24   12   10       10                  

18

PLANI PER AUDITIMIN PER VITIN 2010

Perzgjodhem 11 firma auditimi sipas ketij rendi:

•  4 nga grupi i pare, 4 nga grupi i dyte dhe 3 nga grupi i trete;

•  Kriteret: numri i pergjithshem i angazhimeve, numri i PIE-eve, tarifa per ore, tarifa per angazhim, te dhenat e plota ne PDQ, te dhena te tjera ne PDQ, rakordimi me raportin per transparencen, tregues te tjere per cilesine. Pergatitem projekt planin per auditimin dhe ia paraqitem per miratim Komisionit per Kontrollin e Cilesise.

Plani vjetor, qe propozohet, permban: emrin e firmave te perzgjedhura per shqyrtim, diten e fillimit, kohezgjatjen e pritshme me ore. 19

NJOFTIMI

  Komisioni per Kontrollin e Cilesise duhet t’i jape njoftim auditorit, i cili do te kontrollohet, 4 jave para fillimit te planifikuar te kontrollit.

  Diten e 10-te perpara fillimit te inspektimit ne terren, shqyrtuesi i dergon auditorit nje liste te angazhimeve qe jane perzgjedhur per t’u inspektuar.

20

NE TEREN

21

Intervista ndjek strukturen e

ICQ dhe IAEQ

Perpara vizites te firma e auditimit, ne

dergojme te dy pyetesoret qe ajo te njihet me objektin

tone

NE TERREN

  Dita e pare – takimi i hapjes me partnein drejtues ose me personat e caktuar nga partneri drejtues.

  Ne bejme deklaraten persa i perket konfidencialitetit dhe pavaresise sone

  Shpjegojme objektin e punes dhe axhendes sone

  Biem dakort per axhenden me auditoret e ngarkuar

  Diskutojme per organizimin e pergjithshem te firmes, rregulloren e brendshme, ceshtjen e pavaresise, sistemin e brendshem per kontrollin e cilesise, stafin dhe tarifen.

  Pasdite, kontrollojme organizimin dhe zbatimin e sistemit per KC. 22

NE TERREN

  Dita e dyte/e trete/… – kryejme inspektimin ne nivelin e angazhimit

  Fillimisht, bejme nje takim me auditorin e ngarkuar. Ai jep shpjegime per klientin, ceshtjet kryesore, si i zgjidhin ato, organizimin e dokumentacionit per auditimin dhe qasjen e auditimit.

  Me tej, verifikojme fazat kryesore te auditimit, dokumentat e punes per auditimin dhe provat e marra, si dhe opinionin e auditimit, tarifen dhe kohen e shpenzuar.

  Verifikojme dokumentet ligjore, si: oferten, letren e angazhimit dhe kontraten.

23

NE TERREN

  Pas perfundimit te analizes, u kushtohet njefare kohe personave perkates me qellim qe te

diskutojme per konkluzionet tona paraprake

  Intervista permbyllese eshte shume e rendesishme per te dyja palet.

24

Inspektimi ne terren

  Pyetesori per kontrollin e brendshem

•  Ekzistenca e sistemit te brendshem per kontrollin e cilesise

SHIH ICQ

  Pyetesori per angazhimin individual per auditim

•  Per te vleresuar procedurat qe zbatohen ne nivelin e angazhimit per auditim dhe perputhjen me procedurat e brendshme te kontrollit

SHIH IAEQ

25

KONKLUZIONET TONA

26

Vleresimi i shqyrtuesit lidhur me perputhjen .........

Permbledhje e takimit

Dokumentacioni i pershtatshem?

Pikat kryesore te forta?

Dobesite kryesore?

RAPORT PERMBLEDHES PER SHQYRTIMIN LIDHUR ME KONTROLLIN E CILESISE

Raporti permbledhes per shqyrtimin lidhur me kontrollin e cilesise

•  Permbledhje e konkluzioneve dhe rekomandimeve perkatese per permiresim dhe mekembje

•  Kualifikimi do te behet duke deklaruar “i kenaqshem”, “i kenaqshem, por duhet analize e metejshme” ose “i pakenaqshem”

27

RAPORT PERMBLEDHES PER SHQYRTIMIN E CILESISE

KY RAPORT GJENDET NE DOSJE !

28

REKOMANDIME

Te nivelit mesatar •  Organizimi dhe

zbatimi i sistemit per KC

•  Menaxhimi i kohes •  Trainimi

Te nivelit te larte •  ISA-te

(dokumentacioni per angazhimin, procedurat teknike, qasje me baze riskun)

•  Kerkesat etike

Ne periudhe te afert •  Raporti i auditimit –

permbajtja, elementet •  Letra e angazhimit /

Kontrata/Oferta – keqdrejtuese, mosperputhja, kushtet

•  Ligji per auditimin, kerkesat e ligjeve per ICARM

Before the next audit campaign –

follow up

Within 6 months – follow up

29

KOMISIONI PER KONTROLLIN E CILESISE

RAPORT (RAPORTI VJETOR)

1.  PARIMET PER KONTROLLIN E CILESISE

2.  ZBATIMI I PROGRAMIT 2009

3.  REZULTATET E KONTROLLEVE

4.  REKOMANDIME TE PERGJITHSHME

5.  PROPOZIME TE PERGJITHSHME

KOMISIONI PER KONTROLLIN E CILESISE

RAPORTI PER ANALIZAT LIDHUR ME KONTROLLIN E

CILESISE

ANALIZA 2009 PER VITIN QE PERFUNDOI ME 31

DHJETOR 2008

Neni 58 i Rregullores

30