Embed Size (px)
Citation preview
SIS
TE
M
MU
SK
ULO
SK
ELE
TA
LM
US
KU
LO
SK
ELE
TA
L
TU
TI N
UR
AIN
I, S
Kp., M
.Bio
med.
DK
KD
FIK
-UI
2006
SIS
TE
M R
AN
GK
A
1.S
upport
Fra
me w
ork
2. P
rote
ction
3. B
ody m
ovem
ent
4. H
em
opoie
sis
4. H
em
opoie
sis
5. M
inera
l sto
rage : 9
5%
C
a +
+
SIS
TE
M M
US
KU
LO
SK
ELE
TA
L
Skele
tal
•S
truktu
r ja
ringan tula
ng.
•M
eru
pakan jaringan ikat palin
g k
era
s, 5 %
str
uktu
rnya a
ir, bagia
n p
adat sele
bih
nya
str
uktu
rnya a
ir, bagia
n p
adat sele
bih
nya
67 %
kals
ium
& 3
3 %
bahan s
elu
ler.
JA
RIN
GA
N T
ULA
NG
Pengert
ian:
•Jaringan ikat yang k
era
s, zat-
zat
selu
lern
ya k
era
s.
selu
lern
ya k
era
s.
•B
anyak m
engandung m
inera
l,zat pere
kat
dan z
at kapur.
FU
NG
SI JA
RIN
GA
N T
ULA
NG
•P
enyangga :
berd
irin
ya tubuh
•M
em
bentu
k r
ongga m
elin
dungi org
an
yang h
alu
s.
•M
em
bentu
k p
ers
endia
n.
•M
em
bentu
k p
ers
endia
n.
•T
em
pat m
ele
katn
ya lig
am
en-lig
am
en d
an
oto
t.
BA
GIA
N T
ULA
NG
•L
ap
is lu
ar
ya
ng
pa
da
t (S
ub
sta
ntia
co
mp
acta
)
•L
ap
is b
ag
ian
da
lam
(su
bsta
ntia
sp
on
gio
sa
).
•P
alin
g t
en
ga
h: ro
ng
ga
su
msu
m (
ca
vu
m
me
du
llare
) ya
ng
be
risi su
msu
m t
ula
ng
ya
ng
m
ed
ulla
re)
ya
ng
be
risi su
msu
m t
ula
ng
ya
ng
ku
nin
g (
me
du
lla o
ssiu
m f
lava
) p
ad
a t
ula
ng
pa
nja
ng
.
•S
um
su
m t
ula
ng
be
rwa
rna
me
rah
(m
ed
ulla
ossiu
m r
ub
ra)
pa
da
tu
lan
g p
en
de
k d
an
ge
pe
ng
.
ME
NU
RU
T B
EN
TU
KN
YA
•O
ssa longa (
tula
ng p
anja
ng),
mis
:
hum
eru
s
•O
ssa b
revia
(tu
lang p
endek),
mis
: ossa
carp
icarp
i
•O
ssa p
lana (
tula
ng g
epeng),
mis
: os
parieta
le
•O
ssa irr
egula
ria, m
is: os s
phenoid
ale
•O
ssa p
neum
atica, m
is: os m
axill
a
ST
RU
KT
UR
MIK
RO
SK
OP
IS
•S
iste
m h
avers
: salu
ran H
avers
(sara
f,
pem
bulu
h d
ara
h, alir
an lim
fe)
•Lam
ella
: Lam
ella
(le
mpeng tula
ng y
ang
ters
usun k
onsentr
is).
ters
usun k
onsentr
is).
•Lacuna (
ruangan k
ecil
yang terd
apat
dia
nta
ra lem
pengan –
lem
pengan y
ang
mengandung s
el tu
lang).
•K
analik
uli
(mem
ancar
dia
nta
ra lacuna d
an
tem
pat difusi m
akanan s
am
pai ke o
ste
on).
PE
RIO
ST
EU
M
•M
em
bra
n v
askule
r fibru
s y
ang m
ela
pis
i
tula
ng, banyak p
em
bulu
h d
ara
h d
an
mele
kat era
t pada tula
ng.
•P
ada tula
ng y
ang s
edang tum
buh terd
apat
lapis
an s
el pem
bentu
k tula
ng d
ianta
ra
periostium
dan tula
ng.
PE
RT
UM
BU
HA
N T
ULA
NG
•M
em
bra
ne p
eriostium
bera
sal dari
perikondrium
tula
ng r
aw
an y
ang
meru
pakan p
usat osifik
asi.
•P
ada tula
ng y
ang s
edang tum
buh terd
iri
•P
ada tula
ng y
ang s
edang tum
buh terd
iri
ata
s b
ata
ng (
dia
fisis
) dan d
ua u
jung
(epifis
is)
TU
LA
NG
TE
NG
KO
RA
K
•A
. T
l. K
raniu
m (
kalk
arina)
terd
iri 8 tula
ng;
•1 tl. o
ksip
ital (b
ela
kang k
epala
)
•2 tl. p
arieta
l ka/k
i (u
bun-u
bun).
•1 tl. fro
nta
l (
tl. dahi ).
•1 tl. fro
nta
l (
tl. dahi ).
•2 tl. tem
pora
l ka/k
i (p
elip
is)
•1 tl. e
tmoid
(ta
pis
).
•1 tl. S
phenoid
A. T
ULA
NG
TE
NG
KO
RA
K
•Sam
bungan antara tulang tengkorak sangat
erat, tidak dapat bergerak disebut sutura,
kecuali hubungan antara tl. M
andibula (rahang
baw
ah) dan tl.temporal.
baw
ah) dan tl.temporal.
•Tulang baji (os sphenoid) bentuk seperti
kelelaw
ar m
embentuk dasar tengkorak,
terdapat lekukan disebut sella tursika (pelana
turki) m
emuat kelenjar hipofisis.
B. T
ULA
NG
WA
JA
H
•1
4 tu
lan
g,
ke
cu
ali
ma
nd
ibu
la s
em
ua
nya
d
ihu
bu
ng
ka
n d
en
ga
n s
utu
ra, te
rdir
i d
ari
: 2
tl.
hid
un
g m
em
be
ntu
k le
ng
ku
ng
hid
un
g.
•2
tl. p
ala
tum
me
mb
en
tuk a
tap
mu
lut.
•2
tl. la
kri
ma
lis•
2 tl. la
kri
ma
lis
•2
tl. z
yg
om
atiku
s
•1
tl. v
om
er
•2
tl. te
rbin
ato
r in
feri
or
( tl.h
idu
ng
ba
wa
h)
•2
tl. m
axill
a
•1
tl. m
an
dib
ula
.
C. R
AN
GK
A D
AD
A
•T
ers
usun a
tas tula
ng d
an tula
ng r
aw
an,
berb
entu
k k
eru
cut, b
agia
n b
aw
ah lebih
le
bar
dari b
agia
n a
tas, berisi :p
aru
-paru
, ja
ntu
ng d
an p
em
bulu
h d
ara
h. T
erd
iri ata
s
tula
ng-t
ula
ng:
tula
ng-t
ula
ng:
•☺
bagia
n b
ela
kang 12 tl. v
ert
ebra
to
rakalis
.
•☺
bagia
n d
epan tl. s
tern
um
•☺
bagia
n s
am
pin
g 1
2 tl. iga.
OS
ST
ER
NU
M
•M
anubrium
ste
rni : m
ele
katn
ya iga
pert
am
a.
•B
adan s
tern
um
(korp
us)
: m
ele
katn
ya iga
II-V
II,
II-V
II,
•Ig
a V
III –
X m
ela
lui tl.
raw
an k
e iga V
II,
•Ig
a X
I &
XII b
era
khir b
ebas p
ada o
tot-
oto
t
peru
t (iga m
ela
yang).
TU
LA
NG
BE
LA
KA
NG
(C
OLU
MN
A
VE
RT
EB
RA
LIS
)
•7
ve
rte
bra
ce
rvic
alis
•1
2 v
ert
eb
ra t
ho
raca
lis
•5
ve
rte
bra
lu
mb
ale
s
•5
ve
rte
bra
sa
cra
les
•5
ve
rte
bra
sa
cra
les
•3
-4 v
ert
eb
ra c
occyg
ea
les
•D
isci in
terv
ert
eb
rale
s y
an
g m
em
isa
hka
n k
e-2
4
ve
rte
bra
pra
-sa
kra
l
•9
tu
lan
g b
erg
ab
un
g m
em
be
tuk o
s s
acra
l d
an
os
co
ccyg
is
BE
NT
UK
UM
UM
VE
RT
EB
RA
•C
orp
us
•A
rcus/ le
ngkung: ra
dix
dan lam
ina
•T
erd
apat 7 b
uah taju
:1 p
rocessus
spin
osus, 2 p
rocessus tra
nsvers
i, 2
spin
osus, 2 p
rocessus tra
nsvers
i, 2
pro
cessus a
rtic
ula
res s
uperior,
dan 2
pro
cessus a
rtic
ula
res infe
rior.
D. R
AN
GK
A A
NG
GO
TA
AT
AS
(EX
TR
EM
ITA
S S
UP
ER
IOR
)
Cla
vic
ula
, scapula
, hum
eru
s, ra
diu
s, uln
a,
os n
avic
ula
re, os lunatu
m, os triquetr
um
,
os p
isiform
e, os m
ultangulu
m m
aju
s, os M
.
min
us, os c
apitatu
m, os h
am
atu
m, ossa
min
us, os c
apitatu
m, os h
am
atu
m, ossa
meta
carp
alia
, phala
nges.
E. R
AN
GK
A A
NG
GO
TA
BA
WA
H
•O
s c
oxae, fe
mur,
pate
lla, tibia
dan fib
ulla
(ossa c
ruris),
ossa p
edis
.
•T
ela
pak k
aki: o
ssa d
igitaru
m p
edis
, ossa
meta
tars
alia
, ossa c
uneiform
ia, os
meta
tars
alia
, ossa c
uneiform
ia, os
navic
ula
re, ossa tars
alia
(os c
uboid
eum
,
talu
s, calc
aneus).
SE
ND
I
•P
ers
am
bungan / a
rtik
ula
sio
:pert
em
uan
anta
ra d
ua tula
ng a
tau lebih
dari
kera
ngka.
•A
rtro
logi : ilm
u y
ang m
em
pela
jari
•A
rtro
logi : ilm
u y
ang m
em
pela
jari
pers
endia
n.
ST
RU
KT
UR
SE
ND
I
•F
ibru
s : h
ubungan a
nta
r sendi ole
h
jaringan fib
rus
•K
art
ilago / tula
ng r
am
an: ru
ang a
nta
r
sendin
ya b
erikata
n d
engan tula
ng r
aw
an.
sendin
ya b
erikata
n d
engan tula
ng r
aw
an.
•S
inovia
l / sin
ovia
l jo
int: a
da r
uang s
endi
dan lig
am
ent untu
k m
em
pert
ahankan
pers
endia
n.
BE
RD
AS
AR
KA
N K
EM
AM
PU
AN
GE
RA
K:
a.Sinartrosis
: sendi yang tak d
apat
berg
era
k, conto
h s
endi pada tula
ng
kepala
(sendi m
em
bentu
k s
utu
ra).
b.Amfiartroses
: sendi dengan
b.Amfiartroses
: sendi dengan
kem
am
puan g
era
k s
edik
it /te
rbata
s(
sendi tu
lang r
aw
an)
pada s
imfisis
dan
inte
rvete
bra
, uju
ng d
ista
l tibia
-fibula
dan
radiu
s-u
lna (
syndesm
oses).
BE
RD
AS
AR
KA
N K
EM
AM
PU
AN
GE
RA
K (
SA
MB
UN
GA
N):
•C. Diartroses
Sendi yang b
erg
era
k b
ebas (
sendi
sin
ovia
l) d
imana terd
iri dari k
apsul
fibro
ela
stik b
erisi cairan s
inovia
l ata
u
fibro
ela
stik b
erisi cairan s
inovia
l ata
u
sin
oviu
m, m
em
bra
ne s
inovia
l tipis
yang
mengelu
ark
an c
airan s
inovia
l.
BE
RD
AS
AR
KA
N K
EM
UN
GK
INA
N
GE
RA
K
•S
en
di ke
jur
(am
ph
iart
hro
sis
): g
era
k s
ed
ikit.
•S
en
di (a
rtic
ula
tio
ne
s):
Se
nd
i su
mb
u s
atu
: e
ng
se
l (a
rt. In
terp
ha
lan
gn
ea
,
hu
me
rou
lna
ris,
talo
-cru
ralis
), k
isa
r (a
rt.
hu
me
rou
lna
ris,
talo
-cru
ralis
), k
isa
r (a
rt.
Ra
dio
uln
ari
s,
atla
nto
-de
nta
lis)
Se
nd
i su
mb
u d
ua
: te
lur
(art
. R
ad
ioca
rpe
a),
pe
lan
a
(art
. ca
rpo
me
taca
rpe
aI)
Se
nd
i su
mb
u t
iga
: p
elu
ru (
art
. H
um
eri
), b
ua
h p
ala
(art
. C
oxa
ae
).
MU
SC
LE
/ O
TO
T
Fungsi
1.
Motion
2.
Heat pro
duction
3.
Postu
re a
nd b
ody s
upport
3.
Postu
re a
nd b
ody s
upport
4.
Ela
stisity
BE
NT
UK
OT
OT
Convergent muscles
Two exam
ples of a convergent muscle:
Deltoid
Deltoid
Pectoralis major
MIO
FIL
AM
EN
•T
erd
iri
dari
fila
men
tebal
(mio
sin
)&
tip
is
(aktin,tr
opom
iosin
,tr
oponin
)
•T
ers
usun
dala
mkesatu
an
fungsio
nalyang
dis
ebutsark
om
er
dis
ebutsark
om
er
•U
mum
nya
mem
endek
bila
oto
t
berk
ontr
aksi
ALA
T P
EN
OLO
NG
OT
OT
•T
EN
DO
DA
N A
PO
NE
UR
OS
IS
•F
AS
CIA
•K
AN
DU
NG
SE
GA
•S
AR
UN
G U
RA
T (
VA
GIN
A T
EN
DIN
UM
)•
SA
RU
NG
UR
AT
(V
AG
INA
TE
ND
INU
M)
