Sınıfta Olumsuz Davranışların Yönetimi: Olumsuz Davranışların Değiştirilmesi

Bir öğrenci olumsuz davranışı sürekli gösteriyorsa, ortada bir sorun var demektir.

Böyle durumlarda öğrenciyle ilgilenerek, olumsuz davranışı değiştirmeye çalışmak gerekir.

Davranışı değiştirmeye yönelik yaklaşımlar bulunmaktadır.

Davranış değiştirme programları

Davranışçı kuramın temel ilkelerine uygun bir çok davranış değiştirme program ve tekniği geliştirilmiştir. Bu programların ortak özellikleri şunlardır.

1. Davranış değiştirme programı uygulanacak öğrenci ya da öğrencilerin olumsuz davranışlarının belirlenmesi: Bunun için davranışın net bir biçimde tanımlanması gerekir. Örneğin izin almadan konuşmak, ayağa kalkmak, ödevini yapmamak, okula kitap getirmemek vb. gibi.

2. programa başlamadan önce öğrenci ya da öğrenciler için uygun pekiştireçleri belirlenmesi:

Hangi uyarıcının pekiştireç görevi göreceği öğrencinin ihtiyaç ve özelliklerine göre değişir.

Programın etkili olabilmesi için olumlu davranış gösterildiği zaman verilecek uyarıcının gerçekten öğrenci için pekiştireç niteliği taşıması gerekir.

3. program sürecinde öğrencinin değiştirilmek istenilen davranışı hangi sıklıkta gösterdiğini izlemek için bir gözlem kayıt formunun hazırlanması:

Davranış değiştirme programının başarısını öğrencinin öğrencinin olumsuz davranışı gösterme sıklığındaki

azalma belirler.

Davranış değiştirme programlarında kullanılabilecek pekiştireçler

Sosyal pekiştireçler aferin, güzel, harika gibi sözler gülümseme, göz kırpmak, başla onaylamak gibi sözel

olmayan davranışlar öğrenciyle birlikte yürümek, oturmak, beraber yamak

yemek yemek gibi sosyal ilişkiler

Etkinlik pekiştireçleri Grup lideriseçmek, öğretmene yardımcı olmasına izin

vermek, müzik dinlemek, sınıfta fıkra anlattırmak, okul gezisi gibi etkinlikler

Maddi pekiştireçler Çikolata, kurabiye, şeker, meyve suyu gibi yiyecek ve

içecekler, giecek, okul malzemesi gibi nesneler.

Simgesel pekiştireçler Yıldız, marka, artı puan vb. gibi

Simgesel pekiştirme programı

İlköğretim ilk sınıflarında, sınıf kuralları ve işlemlerinin öğretilmesinde etkili bir biçimde kullanılabilecek bir yöntemdir.

Yöntem tüm sınıfla ya da sadece kurallara uymayan öğrencilerle uygulanabilir.

Bu yöntemde olumlu davranış gösteren çocuğa önce yıldız, küçük bir çıkartma ya da marka, artı gibi simgesel ödüller verilir.

Sonra bu simgeler şeker, kitap, boş zaman gibi gerçek ödüllere dönüştürülebilir.

Simgesel ödül, kural öğretmenin yanı sıra çocuklara düzenli ödev yapma, kitap okuma, yazma, dinleme alışkanlığı kazandırmada da etkili bir biçimde kullanılabilir.

Sözleşme yapmak

Öğrencilerin ödülü hangi koşullar altında alacağını gösteren yazılı belgedir. Bu belgede öğrenci hangi davranışı ya da davranışları yapacağını, öğretmen ise öğrenciye söz konusu davranışları gösterdiği zaman ne yapacağını belirtir.

Bazı durumlarda olumsuz davranış grup olarak sınıfça gösterilebilir. Bu durumda sözleşme tüm sınıfla yapılabilir.

Hazırlanacak sözleşmeye davranışların evde de kontrol edilebilmesi için aileler de katılabilir.

Kendini izleme

Öğrenciler genellikle ne kadar çok olumsuz davranış gösterdiklerinin farkında değildirler.

Özellikle küçük çocuklar dışarıdan ipuçları olmadan davranış ve duygularını kontrol etmede güçlük çekerler.

Bu sebeple kendi davranışlarını kontrol etme ve yetersizliklerini görmelerine yardımcı olmak için öğrencilere rehberlik etmek gerekir.

Kendini izleme, bir öğrenci ya da bir grup öğrencinin kendi davranışlarını izleyerek kayıt alabilecekleri bir sistem kurulması esasına dayalı davranış değiştirme programıdır.

Öğrenci gösterdiği belli davranışları kendi izler ve kaydını tutar. Böylece olumsuz davranışı ne sıklıkla gösterdiğinin farkına varır ve öz denetimi gelişir.

Yapılacak İşlemler Öğrenciye gözleyeceği davranışın açıkça tanımlanması.

Örneğin izin almadan söze karışma, arkadaşını itme vb. Öğrenciye yaşına uygun kayıt formu verilmesi ve formun

nasıl kullanılacağının açıklanması Öğrenciye olumsuz davranış sayısının azalması

durumunda pekiştireç verilmesi

Problem Çözme Yaklaşımları

Problem çözme yaklaşımları öğrencilerin olumsuz davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olur. Buna ek olarak öğrencilerin davranışlarından sorumlu olmalarına ve önemli vatandaşlık becerilerini geliştirmelerini sağlar.

Bu yaklaşımın sınıf ortamında kullanılabilmesi için, öğretmen ve öğrencilerin problem çözme yöntemleri konusunda bilgi ve beceri sahibi olması gerekir.

Problem çözme yaklaşımlar temelde bilimsel problem çözme yöntemine dayalıdır.

Problem çözmenin basamakları şöyle sıralanabilir.

1.öğrencilerin problemi fark etmesi

2. problemin tanımlanması

3. problemin çözümlemesi için denenceler kurulması

4. problemin çözümlenmesi için gerekli bilgilerin toplanması

5. denencelerin test edilmesi

Etkili öğretmenlik eğitimi

Gordon tarafından geliştirilen bu yaklaşım Etkili Öğretmenlik Eğitimi (EÖE) yöntemiyle sınıftaki sorunların nasıl çözülebileceği üzerinde durmaktadır.

EÖE yöntemine göre problemin kime ait olduğuna karar vermelidir. Problemin öğrencinin ya da öğretmenin olabilir. Eğer sınıfta meydana gelen bir olay, öğretmen üzerinde gerçekten,

doğrudan ve istenmedik biçimde etki yaratıyorsa sorun öğretmenindir.

Benzer biçimde olay ya da durum öğrenci gerçekten, doğrudan ve istenmedik bir biçimde etkiliyorsa sorun öğrencinindir.

Sorun öğrenciye ait ise öğretmen etki dinleme yöntemini kullanmalı ve öğrencin kendi kendine sorununu çözmesine yardımcı olmalıdır.

Sorun öğretmenin ise ben iletisi kullanılmalıdır. Ancak bazı durumlarda sorun her iki tarafa da ait olabilir.

Bu durumda öğretmen ile öğrenci arasında çatışma çıkar.

Gordon bu tür çatışmalarda, “kaybeden yok” yönteminin kullanılmasını önermektedir. Her iki tarafında kazanacağı bir çözüm üretme yöntemidir.

Yöntem uygulanırken taraflar soruna çözüm getirebilmek için baş başa vererek çeşitli çözümler üretir ve çözümlerden her iki tarafın gereksinmelerine yanıt verecek biri seçilir. Bu çözümde kaybeden yoktur.

Gerçeklik terapisi

Glassier tarafından geliştirilen bu yaklaşımda, bireylerin sorunları, sevilme ve değer verilme ihtiyaçlarının karşılanmamasından kaynaklanmaktadır.

Bu ihtiyaç eksikliği bireylerin olumsuz davranışlar göstermelerine ve çevrelerindeki gerçek dünyaya yabancılaşmalarına neden olmaktadır.

Öğretmen, öğrencilerin doğru davranışları seçmelerine yardımcı olmalıdır.

Öğrenci, hangi davranış göstereceğine, davranışların sonuçlarına bakarak karar verir. İhtiyaçlarına uygun davranışları gösterir. Örneğin kopya çekmek başarılı olmalarını sağlıyorsa kopya çeker.

Bu yaklaşımda temel strateji, öğrenciyle iletişim kurarak ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olmaktır. Bu amaçla aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir.

kurallar üzerinde uzlaşma sağlamak gösterilen davranışlara odaklanmak. söz vermek. yönlendirici cümleler kullanmak özür kabul etmemek davranışın değerlendirilmesi davranışın sonuçlarını görmesini sağlamak ceza vermemek

Glassier’in davranış değiştirme amacıyla önerdiği en önemli teknik, problem çözme yaklaşımıdır. Bu süreç yedi basamaktan oluşmaktadır.

1. problemi çözmeye başlamadan önce, öğrencilerle sıcak, kişisel ilişki kurması gerekir. Öğrenci öğretmene güvenmeli onunla sorununu paylaşmalıdır.

2. öğrenciden yaptığı davranışı tanımlaması istenir.3. öğrenciden yaptığı davranışı değerlendirmesi istenir.

4. öğrenci davranışının olumsuz olduğunu ve değiştirilmesi gerektiğini kabul ettikten sonra, öğrenciyle birlikte davranış değiştirme planı yapılır.

5. plan açık hale getirilir. Öğretmen ve öğrenci planın uygulanmasında üstlerine düşen görevleri söylerler.

6. izleme sürecidir. Öğretmen ders içinde öğrenciyi sürekli gözlemeli ve planı uygulayıp uygulamadığına bakmalıdır.

7. plan işlemezse gereklidir. Plan işlemediği zaman öğrenci cezalandırılmamalı, ancak özür kabul edilmemelidir. Öğrenciye üç aşama kısaca tekrarlandıktan sonra, planın neden işlemediği konuşularak önlemler alınmalıdır.