130

Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 2: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Since 1895 ����������

��� ���������� ����������������������� �!"����#$%��&�'(���)�� �*���+(��� �

������������� ��

����������������������������������������!����"�#�!$�%�$&%����'����("�#�!$�%�$)#�%

�$*���"�+���,����-.�����/��*��'��000/��0+���,����-/��*

F sh SauceSauce de poissoni

Page 3: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 4: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 5: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 6: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 7: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

������������� ������������������

������������������� �!�����"���"���

����#��$��"�%�� ����� ����

������������ �&�������$�'� ��

����()�*+��$����

����� ��� �",�����()�

� ���$-%��.���*��/����0��12���!����

� ����� ���������"2�1 &������/"��� 3.���

��� �!�����"���"���$"4�5"36"�

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 1

Page 8: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 “Vi�t Nam Quê H�ng Tôi”

���������� ��������������� ���������������� ���� ������������������� ��� ����� ���� ���������� ������ �� ! ���"���#�$�%��&�'��$�(��)�*�� �+�������! �$�# �$,(��-*�./0����1 234���� ��5���� �*6�(����7�8 !*���9:�$� 4; �&, ��� � �55�&�'��$�(�< ��9%= �������>�� �&, �1 �5?�&�'��$�(�< ��9%= ��$�@��$��;���$� 4; ��A*�< � ��B���6�>�C�����D�< ��9%= ��E F ���G��>�@(�H 4�B5�&� ��H� ����>�� �&, �1 �BB�<IJ�9KL$M��#��9�*��N ���� ������� ����O��� ��< � �B��< ��9%= ��P%��&#�$�4Q����%= ���#��B��� 7����R��C�� ��@�D)�� �����S���7�8 !*����T*���(U�EV1�

�������� �����������B?�>�6 ��W��X;� ��(�*�A*�*�� ��SA������W�� ���3W�X3������ ��Y�# � �G�.��%Z*�[%= �XZ ��������� �

����� �� �! �"#$%��B��� �� \����"*�P � ����%= ���#������]I��I^��B�5_���>�� �&, �1 �B������ 4' � ,(�� \����� ���\����# ��`�$,(�� \�U�a# �*� 4' �*�6��>�� �&, �1 ��5��b����4�c��b�����:� �9#��`�5�__.B�5_����$,(���*���� ���0��@��&$��������� �d��M6��< #��N �$,(�>�@(��e �1 �$� ��d`�$�� . �f� �%��&�'���:� �9#�?���� ���g*��T ���A*�� \ �h5_Bd.5_`�i���������� �?��$� F .�!*��� ����&�'�.$�(���:� �9#�

������&� '��������������?��j�6*�>�@(�$��*��G�����>�@(�$�%��%= ��?���������&k ����'� ...................................................................... >�@(�[, �/� �`��$�Z�[l��g��G� ..................................................................................... ������� �`B��g*�� N ��>�� �&, �1 �`����(��m ���� �M0���n��$� 4; ���-��o�H%= ��`��9�����p ����; �(n�9F���� ��&� �`d��%q �� �Z�(��� �%���>�� �&, �1 �`?��6 � r�� ��m ����� ���\���# �

(�� �� '����������)���`���3�c��@ �9s4��#���_��$�f ���# ����(����� �H���>�@(��e �1 �$� ��_��9s4�����X\4�������� ��H�(� �*�_d���3�/���4��t����3�E�� a�+��/���e*��*����N �[F ���� *4�u�v�(3W�_`���3�1X�3 �c�jR� ��@�� �� ��1 �M�

�*�� �������������__�j��C ����=�>�� �&, �1 ���_��j��C ����=�9�# ����%= �������j��C ����=���%= ���#�������j��C ����=�$� 4; ��A*�j�7 ����

+�����*������ �,�����$�l(�� �w��*��� �%��*��� �� ������>�� S�*���d��#����=�&�b����� ��% ��$�#�H%x ���s�����?���(��m �����y�n��0��*���*� ��>3�3�����

�����-���`�z���Q���b ���p*U���b ��$�(�����4�����_�$�#4�5����A�/� U�$�#4�S ��SR�Q .................................................. �� ���\���# 5���P�1/�P� ��{ ��| ��/� �����#��}�

C�ng �oàn ��c M� H�n Xác Lên Tr�i

Giáo Ph�n Metuchen, NJ

Our Lady of Czestochwa Church

807 Hamilton Blvd.

South Plainfield, NJ 07080

���2"33000/��*������/�,-��

Qun Nhim

46/���7,:�;,<��=����>�-�?���;��@�"�A�)&B�)�&$)!)#�

C*���"�2���,�,�����.-*���/��*�

Ban Biên T�p

�D�?E��4�����-�F���������-�7��

K� Thu�t

�-�F����*��

Qung Cáo

��-�F��?E��6����

Hình Bìa

47�=G�

V�i S C�ng Tác

�����=H��I�����JK�-�?L��;:��;�M��?L��

�-�F��?E��N�O�-�47�;��7��

2 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 9: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Vi�t Nam Quê H��ng Tôi! �ôi L�i: Tr��c h�t, v�i tâm tình chúc Xuân n�ng nhi�t

nh�t, �c san Xuân Mu Tu�t 2018 C�ng �oàn chân thành cám n Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng, Chánh x� Our Lady of Czestochowa, South Plainfield, New Jersey kiêm Qu�n nhi�m C�CGVN giáo phn Metuchcen, NJ, cám n Ban �i�u hành C�ng �oàn, các �oàn th� CGTH, quý ân nhân, nhà tài tr�, ��ng qu�ng cáo, quý thân h�u cùng v�n h�u, ngh� s� trình bày bìa và layout cùng toàn th� C�ng �oàn �óng góp cho s� hình thành �c san này.

Cha Qu�n nhi�m th��ng nh�c nh�, “M�i d�p Xuân ��n, C�ng �oàn chúng ta l�i có d�p tr� v c�i ngun v�n hóa dân t�c v�i 3 hình nh ��c �áo: Bánh ch�ng/bánh tét, V�n ngh� m�ng Xuân, ��c san Xuân. Chúng ta ph i duy trì và phát huy truyn th�ng v�n hóa t�t ��p �y mãi mãi b�t k� thành công hay th�t b�i.”

Tài n�ng v�n ch� ng th phú trong C�ng �oàn không thi�u, nh�ng bài v� �óng góp thì l�i hi�m hoi. Báo phát ra, mang v� l�i không có gi� ng�i ��c, nh�t là v�i th�i ��i mà báo gi�y nh� �ang lùi vào bóng t�i! Tuy nhiên, ít ra chúng ta coi �ây là m�t trong ba s�n ph�m v�n hóa truy�n th�ng CÂY NHÀ LÁ V�"N c#a C�ng �oàn chúng ta.

��c gì m$i ng��i chúng ta �ón nhn �c san Xuân Mu Tu�t 2018 này v�i t�t c� lòng qu�ng ��i, khoan dung và �m �à tình th� ng tuy r%ng �ây ch& là th� s�n ph�m cây nhà lá v��n. Kh� n�ng tuy r�t gi�i h�n, nh�ng tâm huy�t thì tràn ��y. Nói theo th�i nay: Tâm h n t�m! ��c mong �ón nhn s� khoan dung và tôn ý.

Nh�ng ��a con tinh th�n c#a m$i tác gi� ��u ���c tôn tr�ng tuy�t ��i, c� ý t��ng l'n v�n t(, câu cú l'n v�n ph�m, chính t�… ��ng th�i c)ng xin ��c gi� tha th� v� m�i khi�m khuy�t.

Xin Chúa chúc lành cho t�t c� chúng ta.

��c san Xuân C� 2018

Tranh s�n d�u c�a em Loan H v� khi v th�m VN

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 3

Page 10: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

“Vi�t Nam Quê H��ng Tôi!” M�t l�a ch�n �áng trân tr�ng!

����������

�c san Xuân Mu Tu�t 2018 c#a C�ng �oàn chúng ta ch�n ch# �� “Vi�t Nam Quê H��ng Tôi” tuy r%ng �c san Xuân n�m 2011 c#a C� �ã mang ch# �� “Vi�t Nam m�n yêu”. Không sao. Chúng ta còn nh� “Vi�t Nam Quê H��ng Tôi” là nhan �� quy�n sách c� Linh m*c Dominici �$ Minh Trí, Dòng Tên, ng��i Ý, vi�t v� Vi�t Nam. Ngài �ã t(ng g�n bó v�i Vi�t Nam, v�i ng��i t+ n�n Vi�t Nam, c�ng hi�n ��i mình �� ph*ng s� ng��i Vi�t Nam và ��t n��c Vi�t Nam, mang trái tim Vi�t Nam, luôn t� nhn mình là ng��i Vi�t Nam mà tác ph�m mang nhan �� “Vi�t Nam Quê H��ng Tôi” là b%ng ch�ng.

Linh mc Dominici � Minh Trí

Theo tác gi� Ph�m Nguyên Hanh trên báo ��ng Hành n�m 2003, Linh m*c �$ Minh Trí, tên tht là Gildo Dominici, sinh ngày 5 tháng 3 n�m 1935 t�i Assisi thu�c mi�n trung n��c Ý. Ngài là con trai l�n trong m�t gia �ình lao ��ng có hai trai và m�t gái. Ng��i cha, c�t tr* c#a gia �ình, ��t ng�t m�t �i trong m�t tai n�n lao ��ng khi cu Gildo m�i ���c 8 tu-i. M/ cu ph�i cht vt t( sáng s�m ��n chi�u t�i b%ng ngh� may thuê vá m��n �� nuôi n�ng d�y d$ 3 con th d�i.

H�c xong ch� ng trình trung h�c, cu Gildo quy�t chí �i vào con ���ng tu ��o và ���c ch�n vào ch#ng vi�n c#a thành ph�. Th* phong linh m*c n�m 1960, cha Gildo Dominici gia nhp Dòng Tên (Society of Jesuit - SJ) n�m 1964 v�i ��c mong �i truy�n giáo � n��c ngoài.

Cu�i n�m 1967, cha Dominici ��n Vi�t Nam và b�t ��u h�c ti�ng Vi�t r�i ���c sai �i ph*c v* m*c v* t�i �à L�t. Ngài nói: “Vi�t Nam là quê h��ng c�a tôi, dù r�ng tôi không ��c sinh ra trên �t n��c Vi�t Nam. Tôi ch� � �ó có b y n�m. B�y nhiêu c�ng �� �� tr� thành m�t công dân Vi�t

Nam, theo cách riêng c�a tôi, m�c dù trên ph��ng di�n huy�t th�ng hay pháp lý tôi không ���c nim hân h�nh �y.”

Qua l�i tuyên ngôn � ��u quy�n sách Vi�t

Nam Quê H� ng Tôi, Cha Dominici �$ Minh Trí xác quy�t, v�i ngài: “Quê h��ng �y không ph i là nh�ng d�y núi v�i hình dáng khác bi�t và ph� ��y r�ng xanh… Không ph i là nh�ng dòng sông…, nh�ng cánh �ng… ru�ng lúa mênh mông, nh�ng bi�n c hin hòa dù �ôi khi c�ng cu�n sóng…”

Theo Cha �$ Minh Trí, t�t c� nh�ng th� nêu trên “ch� là thân th� c�a quê h��ng tôi, quê h��ng Vi�t Nam.” Trong trái tim Cha “có m�t n��c Vi�t Nam khác r�ng l�n h�n, r�ng l�n nh� m�t ��i l�c.” Ngài m�nh m> tuyên b�: Vi�t Nam Quê H��ng Tôi, “ ó là V�n Hóa Vi�t Nam, Tâm H�n Vi�t Nam, ó là Tinh Th�n c�a Vi�t Nam… “Chính ó m�i th�c s� là QUÊ H��NG VI�T NAM C�A TÔI.”

Và r�i cái t� t��ng �y, tuyên ngôn �y, l�i tuyên th� công dân �y c#a Cha Dominici �$ Minh Trí tr�i dài hàng ch*c ch� ng sách dài h n 300 trang.

Sau bi�n c� tháng 4 n�m 1975, cha Dominici �$ Minh Trí b+ tr*c xu�t ra kh?i Vi�t Nam cùng v�i t�t c� các tu s� ngo�i qu�c khác.

T( 1975, thuy�n nhân Vi�t Nam b�t ��u �- ��n qu�n ��o Riau, Indonesia. Cha Dominici tình

4 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 11: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

nguy�n làm tuyên úy trong tr�i t@ n�n Vi�t Nam ��u tiên t�i Indonesia �� có d+p ph*c v* ng��i Vi�t kh�n khó.

Vào tháng 5 n�m 1977, t( Singapore, ngài vào Indonesia. Sau khi h�c nói ti�ng Indonesia và xin gia nhp Dòng Tên c#a n��c này, cha D$ Minh Trí tr� l�i v�i dân Vi�t Nam, hòa nhp vào cu�c s�ng c#a ng��i Vi�t t@ n�n. T( m�t tr�i nh? trên ��o Kuku, ngài �ã ��ng hành cùng dân t@ n�n ��n m�t tr�i l�n h n trên ��o Galang. G�n li�n v�i cu�c s�ng th��ng nht c#a ng��i t@ n�n, cha Trí tìm cách giúp �E h� t( vi�c phân phát qu�n áo ngài quyên xin ���c, th�m vi�ng và an #i ng��i �au �m, ��n ch�m sóc trF th , không phân bi�t l� ng giáo. Trong tr�i, cha s�ng hòa mình cùng h� và tìm hi�u tâm t� nguy�n v�ng c#a m$i ng��i. Ngài �n � chung v�i m�t s� thanh niên ��c thân.

N�m 1996, cha Trí ���c g�i v� Rôma �� ph*c v* trong nhà t�nh tâm Galloro c#a Dòng ���c 2 n�m thì b+ phát hi�n có b�nh ung th�. T( n�m 1998, ngài ph�n ��u ch�ng c�n b�nh hi�m nghèo qua gi�i ph'u và chemotherapy. Tuy b+ �au ��n, ngài luôn luôn hi�n hòa, kiên nh'n và vui vF. Ngài bình th�n ch�p nhn: “Có b�nh thì ph i ch�a, kh!i thì làm vi�c ti�p, ch�t thì v v�i Chúa”. Tho�t tiên, b�nh có vF �u�c ch� ng�, nh�ng sau �ó l�i phát tri�n m�nh h n.

��u n�m 2003, b� phn gan ng�ng ho�t ��ng, và ngài t( tr�n ngày 3 tháng 3 n�m 2003.

Lm Gérard Gagnon - Cha Nhân (1914-1994)

Ngoài Cha Dominici �$ Minh Trí, r�t nhi�u nhà truy�n giáo ngo�i qu�c, sau khi ��n Vi�t Nam, s�ng trên ��t n��c Vi�t Nam, g�n g)i ng��i dân Vi�t, c)ng �ã ch�n Vi�t Nam làm “quê h� ng” mình.

C* th�, t�i Mi�n Nam Vi�t Nam tr��c 30/4/1975, có l> không ít ng��i Công Giáo Vi�t Nam �ã t(ng nghe nói hay ti�p xúc v�i CHA NHÂN – Cha Gérard Gagnon, Dòng Chúa C�u Th� �à L�t.

Cha Gérard Ganhon sinh n�m 1914 t�i Québec, Canada. Gia nhp Dòng Chúa C�u Th�

Canada và kh�n l�n ��u ngày 15/8/1935, ��n tháng 11 trong n�m tình ngy�n sang Vi�t Nam và thu phong linh m*c t�i Hà N�i ngày 06/6/1940.

Theo tp sách tài li�u “Có m�t v��n th� �o” (2012) do Lm Tr�ng Thp T� ch# biên, “v�i kh n�ng thiên b"m ��c bi�t v ngôn ng�, Cha Gérard Gagnon mau chóng ti�p thu và am hi�u t�#ng t$n tinh hoa c�a v�n h%c Vi�t Nam, thu�c lòng r�t nhiu ca dao, t�c ng� Vi�t Nam và tr%n v�n 3254 câu th� l�c bát c�a truy�n Kiu.”

Cha Gagnon nói l�u loát ti�ng Vi�t, �i rao gi�ng Tin M(ng b%ng ti�ng Vi�t kh�p Mi�n Nam. �âu �âu ngài c)ng thu hút �ông ��o cW t�a. Ng��i ta nói b� não c#a ngài, trái tim c#a ngài ch�a ��y tình c�m và th v�n Vi�t Nam ��n n$i mi�ng l�Ei ngài h�u nh� lúc nào c)ng tuôn ra th , th Vi�t. Bi�n c� 30/4/1975 bu�c Cha Gagon r�i Vi�t Nam, tr� v� Canada. Ngày 12/9/1994, Cha Gagnon lìa ��i t�i Pháp khi �ang d�Eng b�nh t�i �ây, th� 80 tu-i.

N�m 1959, Cha Gagnon cho in ra m�t tp sách. �ó là cu�n H�N VIÊT. Qua �ôi L�i Chân Thành � ��u tp sách, Cha Gagnon b�c b�ch: “T� khi t�i Vi�t-Nam (1935), v�i m�c �ích truyn giáo, tôi m�t linh-m�c Công-Giáo qu�c t�ch Gia-Nã-&�i, vì quí m�n Vi�t-Nam, h'ng tìm hi�u Qu�c Hn Vi�t-Nam. B�i th� tôi tìm �%c r�t nhiu sách báo. Khi �%c ��n bài nào mà tôi cho là hay, tôi th�#ng chép l�i �� làm tài li�u”. Cu�n “H�n Vi�t” hình thành t( �ó.

Quy�n H�N VI�T ��y �p nh�ng ca dao, t*c ng�, nh�ng truy�n dân gian v�i nh�ng phong c�nh h�u tình c#a thôn làng, ��ng quê Vi�t Nam c)ng nh� cu�c s�ng thanh th�n, an nhàn và hi�u hòa c#a ng��i dân quê tuy nghèo nàn nh�ng luôn m� r�ng t�m lòng.

V�i Cha Gagnon, H�N VI�T �n trong H�N QUÊ.

H�n Quê ph�n ph�t H��NG QUÊ. H� ng Quê th m ngát TÌNH QUÊ. Tình Quê t?a sáng TR�I QUÊ.

Th� nên, “TR�I QUÊ �/p t� bài th TÌNH QUÊ phZng lng nh� b� n��c ao

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 5

Page 12: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

H��NG QUÊ s�a lúa ng�t ngào H�N QUÊ sáng t� n�ng vào ban mai”. Tình quê và h�n quê Vi�t Nam có vF không

ng(ng �eo �Zng nhà truy�n giáo ng��i Gia Nã ��i khi�n ngài �ã ph�i nh�c công l�m �� s�u t�m và tp h�p ���c m�t s� bài th “Nh�” mà ngài �ã in ra t( n�m 1959, ��n gi� l�i có giá tr+ nh� l�i “tiên tri”. ChZng h�n, Nh� Nam, tác gi� ghi nhn:

Tôi nh� Sài Thành Th# �ô Nam Vi�t Cu�c s�ng �ua tranh T�ng b(ng náo nhi�t… …. Nh�ng tôi xa quê �ã bao n�m tháng Bi�t làm sao v� Vi�ng th�m c� quán Ch! còn nh� thôi Nh� nhung # r) Ai v� quê tôi Xin cho nh�n nh# R�ng ch�n biên c��ng Có ng��i trai tr" V#ng v� c� h��ng Lòng bu�n vô k$! (T. H.)

Lm. Léopold Cadière (C� C&)

Chúng tôi không th� không nh�c t�i m�t hình �nh �áng trân tr�ng khác v� t�m lòng yêu m�n Vi�t Nam, ch�n Vi�t nam làm quê h� ng. �ó là hình �nh Cha Léopold Cadière (C� C�) (1869-1955), linh m*c ng��i Pháp c#a H�i Truy�n Giáo H�i ngo�i Paris (Missions Etrangères de Paris – MEP).

T�i cu�c H�i th�o v� “Thân th� và s* nghi�p c�a Linh m�c Léopold-Michel Cadière” � Hu� trong ba ngày t( 07-09/09/2010 do \y ban V�n hoá c#a H�i ��ng Giám m*c Vi�t Nam cùng Toà T-ng Giám m*c Giáo phn Hu� t- ch�c, �HY Nguy]n V�n Nh n gi�i thi�u “Cha Léopold Cadière, m�t

linh m�c th�a sai Paris �ã ��n Hu� vào n�m 1892. Su�t 63 n�m m�c v� t�i giáo ph$n B+c &àng Trong, nay là T/ng giáo ph$n Hu�, ngài �ã cu�c �#i m�c t0 nhi�t thành và qua s* nghi�p v�n hóa, h%c thu$t � s� c�a mình.”

Theo ��c c� Giám m*c V) Duy Th�ng: “Linh m�c Léopold Cadière �ã ��n Hu�, �ã � v�i Hu�, �ã nghiên c7u v Hu�, �ã hi�u bi�t sâu s+c v Hu�, �ã yêu m�n Hu�, �ã b o v� Hu�, �ã gi�i thi�u Hu� ra th� gi�i và c�ng �ã mong mu�n ���c � Hu� cho ��n ngày cu�i cùng và ���c ch�t trên ��t Hu�.”

�C Th�ng nhn �+nh ti�p: “Trong n0a ��u c�a th� k; 20, l�ch s0 VN là m�t chu�i dài nh�ng bi�n ��ng: t� bi�n ��ng chính tr� kéo theo nh�ng bi�n ��ng dân s* dân sinh dân c� và c dân t�c n�a. Trong hoàn c nh �ó, ít có ai yên /n �� quan tâm ��n v�n hóa dân gian thu�n túy và ��c bi�t ��n v�n � nhân ch�ng tôn giáo m�t cách mi�t mài.

T( nhn �+nh trên, C� Giám m*c Th�ng ti�p: “Chính vào th#i �i�m �ó, có m�t ng�#i �ã âm th�m ch%n Vi�t Nam làm quê h��ng c�a mình, �ã ch�m chút v�i công vi�c t� m� c�a con ong cái ki�n �� ghi chép mô t c�ng nh� �� gi�i thi�u v�i th� gi�i v nhiu lãnh v*c v�n hóa c�a dân t�c Vi�t Nam, m�t dân t�c d�u g�p nhiu �au kh/ và tr+c tr� nh�ng luôn hn nhiên và �áng kinh ng�c v�i tín ng�=ng gia �ình. Con ng�#i �áng trân tr%ng �y… chính là C� C& Léopold Michel Cadière.”

Cha Léopold Cadière là m�t nhà truy�n giáo nhi�t thành, �ã �em Tin m(ng c#a ��c Kitô ��n v�i ng��i Vi�t Nam. Ngài c)ng là m�t nhà nghiên c7u khoa h%c l�i l�c, là nhà Dân t�c h%c, Ngôn ng� h%c, Th*c v$t h%c, nhà Hu� h%c. Ngài �ã nghiên c�u sâu s�c v� phong t*c tp quán, thu�n phong m^ t*c và tôn giáo c#a ng��i Vi�t Nam. ��ng th�i ngài c)ng là con ng��i thích nghi và h�i nhp v�i v�n hóa Vi�t Nam: ngài dùng tên Vi�t Nam (C� C ), �n m�c theo ng�#i Vi�t, chân �i gu�c m�c, nói ti�ng Vi�t nh� ng�#i Vi�t. Và cu�i cùng ngài �ã xin ���c ch�t t�i Vi�t Nam, chôn c�t t�i Hu�, n i mà ngài �ã s�ng và ph*c v* su�t 63 n�m.

Trong cu�c H�i th�o, nhà nghiên c�u Mai Kh�c _ng nhìn nhn: “Trong t�t c các tài li�u mà Lm Léopold Cadière �� l�i cho h$u th�, không h có

6 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 13: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

bi�u hi�n gì mang tính ‘cha c�’, m�c dù ông là m�t linh m�c c�a H�i Th�a sai Paris.”

Mai Kh�c _ng qu� quy�t: “Cadière chính là con chim ��u �àn trong vi�c gìn gi� v�n hóa Vi�t Nam, nh�t là v�n hóa Hu�.” Trong khi nhà nghiên c�u Nguy]n H�u Châu Phan nêu lên m�t câu h?i r�i t� tr� l�i: “Léopold.Cadière là ng�#i r�t gi!i và thông th�o ti�ng Vi�t. V$y t�i sao trong các công trình c�a ông l�i vi�t b'ng ti�ng Pháp? Là vì ông vi�t v Vi�t Nam và v Hu� �� cho ng�#i Pháp và cho c toàn th� gi�i �%c �� bi�t v Hu� và Vi�t Nam. Ông là ng�#i ��u tiên qu ng bá Vi�t Nam và Hu� ra th� gi�i.”

V� cu�c ��i c#a Linh m*c Léopold Cadière, �GM Nguy]n Thái H�p tóm t�t nh� sau: �Khi �ê�n min truyê�n giáo ���c ch� ��nh là giáo

ph$n B+c &àng Trong, nay là giáo phâ �n Huê�, Cha Cadière ch��ng nh�ng �ã ch�m ch� ho�c tiê�ng Vi�t, mà còn mi�t mài tìm hi�u v ��i t��ng mà mình có trách nhi�m ph�c v�. �Ngài t�ng là giáo s� Tiê�u ch�ng vi�n (An

Ninh) và &�i ch�ng vi�n (Hu�), t�ng là chánh x7 (V>nh L�c, Cù L�c, Di Loan, Tam Tòa) và là H�t tr��ng (Di Loan). �Ngài t�ng xây d*ng tr�#ng h%c, nhà th��ng,

x��ng th�, (giúp ph�c hi ngh l�a Di Loan) và c m�t ngôi nhà th# “��p ��n n�i ng�#i ta g%i là V��ng cung thánh ��#ng”. �Ngài t�ng làm nh�ng công vi�c th�#ng nh$t

c�a m�t th�a sai là “d�y dô�, kiê�m tra, lui t�i nh�ng giáo �oàn m�i �� v*c d$y s* d�ng c m c�a ng�#i yê�u �uô�i và b o v� h% ch�ng l�i nh�ng �iê �u phiê�n nhiê�u, làm cho ra l� nh�ng v� ki�n cáo và nh�ng bách h�i mà h% th�#ng là m�c tiêu; quan h� xã h�i v�i các viên ch7c �� h% tôn tr%ng các quyn l�i chính �áng; vi�t th� khuyên r�n, cô� v� viê�c siêng n�ng kinh ha �t c�u nguy�n và ra tay giúp �= c nh�ng ng�#i kh�n kh/ n�a”

Theo �C Nguy]n Thái H�p, �iê Pu �c bi�t n i Cha Cadière chính là ph� ng cách truyê Pn giáo và trái tim nhân ái. �ó chính là ph� ng cách hòa �ôPng, “ao ��c ���c tr� thành �ô�ng h��ng c�a nh�ng ng�#i dân hiê �n lành châ �t phác � Bình Tr� Thiên”, “tr� thành ng�#i Vi�t v�i ng�#i Vi�t”. Hòa ��ng ��n �� ngài t� x�ng mình là “m�t c� già ���c Vi�t hóa” (vieil annamitisant).

�iê Pu �c bi�t th� hai n i th(a sai Cadière là trái tim nhân ái, là tâ Qm lòng yêu th� ng và kính tr�ng ng��i Vi�t mà Cha Cadière nhn ra nhiêPu ��c tính cao �/p v� tâm linh và luân lý.

Chính Cha Léopold Cadière �ã có l�n nói: “Tôi �ã nghiên c7u các tín ng�=ng, nh�ng th*c hành tôn giáo, nh�ng thói quen, nh�ng phong t�c c�a h%… Tôi �ã nghiên c7u l�ch s0 c�a h%… Khi �ã nghiên c7u và �ã hiê�u ng�#i Vi�t Nam, tôi �ã yêu mê�n h%. Tôi �ã yêu mê�n h% vì tài thông minh và trí s+c s o c�a h%… Tôi �ã yêu mê�n h% vì nh�ng nhân �7c luân lý c�a h%… Tôi �ã yêu mê�n h% vì tính cách c�a h%… Sau hê �t, tôi �ã yêu mê �n h% vì nh�ng �au khô � c�a h%”.

N�m 1955, C� C� Léopold Cadière giã t( cu�c s�ng tr�n gian. Ngài ���c chôn c�t trong khuôn viên �CV Xuân Bích Hu� (Phú Xuân) theo �úng nguy�n v�ng c#a ngài.

Ngoài các v+ trên, không ít các v+ Th(a sai c)ng mang trái tim Vi�t Nam, nh� �'c Cha Jean Cassaigne (Sanh) mà chúng tôi �ã có bài gi�i thi�u trên Hi�p Nh�t và Di]n �àn Giáo Dân, s� Tháng 9/2017. Cha Jean Cassaigne – Sanh (1895-1973) �ang tn tâm chu toàn vi�c m*c v* cho ng��i phung cùi (h#i) t�i Di Linh (�a L�t) thì n�m 1941 ngài ���c Tòa Thánh b- nhi�m làm Giám M*c Sài Gòn. Nh�ng ��n n�m 1955, �C Sanh xin t( ch�c giám m*c, lui v� v�i Tr�i Cùi Di Linh, s�ng ch�t v�i ng��i cùi h�u h�t là ng��i Th��ng. Khi ngài lâm b�nh, ai n�y tha thi�t van nài ngài v� Pháp �i�u tr+. Ngài tr� l�i: “Tôi là ng��i Pháp, nh�ng trái tim tôi là c�a ng��i Vi�t Nam. Tôi mu�n s�ng t�i ây $ phc v và mong ch�t t�i ây, vì bây gi� Vi�t Nam th�c s� là quê h��ng tôi”. Qu� nhiên, ngài lìa ��i t�i Vi�t Nam 31-10-1973, ngay trong làng cùi và ���c chôn c�t � �ó theo �úng nguy�n v�ng c#a ngài.

* * *

Bác s* Tom Dooley (1921-1961)

Có ng��i h?i: Ngoài các linh m*c là nh�ng nhà truy�n giáo g�n bó v�i Vi�t Nam và �ã tha thi�t ch�n “Vi�t Nam làm quê h��ng tôi”, gi�i

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 7

Page 14: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

không tu trì n��c ngoài có ai mang l�y tâm tình và ��i s�ng dâng hi�n cho Vi�t Nam nh� các ngài khôngR Chúng tôi �oán thành ph�n này không nh?, ch& ti�c là chúng tôi ch�a có c h�i ti�p cn v�i các tài li�u liên quan.

Nh� có v+ bác s� ng��i M^, Bác s* Tom Dooley (1921-1961) �ã t(ng là m�t nhân vt r�t g�n g)i v�i ng��i Vi�t Nam khi thành ph�n nay r i vào tình tr�ng nguy kh�n. Bs Tom Dooley �ã m�t phen m�t mình t� xông h�u ��t gi�a bi�n kh i �� c�u v�t hàng v�n sinh ng��i Mi�n B�c li�u ch�t �� lên ���c tàu di c� vào Nam n�m 1954.

T( tháng 9/1954 ��n tháng 5/1955, s� l��ng kh-ng l� ng��i dân Mi�n B�c tìm ���ng di c� vào Nam h�u nh� ��u r i vào c�nh chui rúc ô h�p � bãi bi�n H�i Phòng trong �i�u ki�n m�t v� sinh hoàn toàn và �ang là m�i ngon cho các th� d+ch b�nh ��ng th�i c)ng là m�i ngon cho h�ng súng b� ��i CS n�u không có bàn tay ti�p thu�c và ti�p s�c c#a Bs Tom Dooley.

Do ch�ng ung th� gan, Bs Tom Dooley lìa ��i t�i New York, HK ngày 18/01/1961 � cái tu-i 40 còn tràn ��y b�u nhi�t huy�t �� ph*c v* tha nhân. Chúng tôi �ã có bài gi�i thi�u ông n i m*c S�ng ��o Gi�a ��i c#a Di]n �àn Giáo Dân (s� 25, Tháng 11/2003).

Bà Cherie Clark

Ngoài ra, m�t ph* n� M^, bà Cherie Clark c)ng �ã có tâm tình g�n bó v�i Vi�t Nam m�t cách �c bi�t, nh�t là v�i các trF em b+ quên lãng. Bà �ã là Giám ��c �i�u hành h�i ngo�i c#a H�i thi�n nguy�n mang tên Friends of Children of Vietnam (FCVN) – H�i B�n Thi�u Nhi Vi�t Nam. Qua ch� ng trình Di t n TrE em (Operation Babylift), bà Cherie Clark cùng FCVN �ã c�u hàng ngàn Thi�u nhi Vi�t Nam thoát vùng lWa ��n vào nh�ng ngày cu�i cu�c chi�n th�m kh�c t�i Vi�t Nam h�i ��u n�m 1975 khi C�ng s�n Mi�n B�c VN c� tình phá vE Hi�p �+nh Paris v� VN, xua quân �ánh c��p Mi�n Nam Vi�t Nam.

Bà Cherie Clark �ã vi�t m�t quy�n H�i ký nhan �� After Sorrow Comes Joy (Sau S�u Mu�n

là Nim Vui) (Colorado, 2000) t��ng thut nh�ng bi�n c� ��y n��c m�t vào th�i gian trên t�i Mi�n Nam Vi�t Nam, n i mà bà �ã quy�t � l�i cho t�i gi� phút chót ch& vì s� s�ng còn c#a hàng ngàn trF em Vi�t Nam �ang b v ch� ch�t. j cu�i quy�n sách, bà t? bày tâm t� c#a bà ��i v�i trF em b+ quên lãng t�i Vi�t Nam nh� sau:

I did not spring from the soil of Vietnam. I was not cradled in her womb And she did not give birth to me. I was a child of another color And I spoke another language And yet Vietnam received me As a mother receives an adopted child

from a far-off land. I went to Vietnam to give and I received. I went to teach And four thousand years of history

and wisdom enlightened me. I went to a country ravaged by war

and found peace. I went expecting to find despair and sorrow and I found hope and joy. I crossed an ocean and I found a home. There is a song in my heart called Vietnam But it is wordless and I am incompled. The words have gone from my song And I am as a motherless child.

Cherie Clark 1975 Tôi �ã không sinh ra t� ��t Vi�t. Tôi �ã không ���c ru ng� trong cung

lòng m� Vi�t Nam Vì ng�#i �ã không sinh ra tôi. Tôi là �7a trE v�n khác màu da Tôi nói m�t th7 ti�ng nói khác! V$y mà Vi�t Nam v�n �ón nh$n tôi Nh� m�t ng��i m+ ón nh0n 'a con nuôi

t� vùng �ã xa l� xa l+c. Tôi ��n Vi�t Nam �� mà trao cho

nh�ng tôi l�i nh$n lãnh. Tôi ��n �� truyn d�y

8 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 15: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Nh�ng b�n ngàn n�m l�ch s0 và s* khôn ngoan l�i soi sáng tôi.

Tôi �ã ��n x7 s� b� tàn phá b�i chi�n tranh này và tôi �ã tìm ���c an bình. Tôi ��n n�i này, c7 t��ng mình s� ch�

g�p th�t v%ng và s�u mu�n. Nh�ng tôi �ã tìm th�y hy v%ng và nim vui. Tôi ã v��t qua m�t �i d��ng

và ã tìm ��c m�t mái �m. Có m�t ca khúc trong tim tôi g#i là Vi�t Nam, Nh�ng �ó là khúc hát không l#i

vì tôi ch�a hoàn thành. Nh�ng l#i l� �ã bi�n m�t kh!i ca khúc c�a tôi. Và tôi �ang nh� �7a con không m�!

Cherie Clark 1975

L�i bài hát:

Con Mun Chúa Là Ng�i Vi�t Nam

L�i ��ng b�i: kochinawoa

Con là ng��i Công giáo Vi�t Nam có dòng máu con L�c cháu H�ng,

Có câu dân ca th�m tình dân t�c hay l�m Chúa i.

Con mu�n Chúa là ng��i Vi�t Nam �� cùng chung chia m�i gian nan,

Cùng chung câu hát mu�i mn g(ng cay xin �(ng xa nhau.

Quê h� ng con có hàng tre xanh, Có dòng sông n�m tháng v i ��y Và có m�t ni�m tin yêu vào Chúa. Con mong sao mong m�t l�n thôi M�t l�n Chúa ��n th�m ��t Vi�t �� Ng��i ng�i nghe �oàn con hát Câu dân ca "Ng��i i �(ng v�..”

Vi�t Nam Quê h��ng tôi Bn Ngàn N�m L�ch-S

Vi�t Nam tôi b�n ngàn n�m l+ch-sW Bao th�ng trâ Pm ��t n��c v'n lâ Pm than M�t ngàn n�m bao ki�p ng��i nô-l� Th�ng kh- nào b%ng nh*c m�t quê-h� ng Máu �ã �-, Hoàng Tr��ng Sa �ã mâ Qt Là m�t phâ Pn da th+t c#a quê-h� ng Anh ch+ i sao cúi ��u câm nín ��n bao gi� gi�i phóng Hoàng Tr��ng Sa Nh�ng chi�c thuy�n ma hung-h�ng trên bi�n Gi�t h�i ng� dân, th�ng tr+ ng� tr��ng R(ng xanh t� i �� b�n Tàu khai phá Bi�n ch�t dâ Pn b�i ��c t� do ai L) tham quan cúi ��u làm nô-l� V -vét t(ng ngày, tôi m�i ngo�i bang Quê-h� ng tôi ��m chìm trong �en t�i Hoàng hôn i che ph# ��n bao gi�!R

Audey Tran (30/11/2016)

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 9

Page 16: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Con có m�t T� quc…!

&�ng &áng Kính Phanxicô Xavie NguyUn V�n Thu$n

�Con có m�t T3 Qu�c: N��c Vi�t Nam! Con yêu t3 qu�c VN, và hi�n mình cho T3 Qu�c thân yêu…” �ó là l�i và ý c#a �HY Phanxicô Xaviê Nguy]n V�n Thun, ng��i mà hi�n nay ���c Giáo H�i tôn vinh là bc �áng Kính, s|n sàng �� ���c tuyên Chân phúc (Á Thánh) tr��c khi ���c tung hô là Thánh có th� là trong th�i gian g�n �ây thôi. �CON CÓ M}T T~ QU�C: N��C VI�T

NAM…”! M�t l�i nh�c nh�, và là l�i kêu g�i tình yêu n��c, trách nhi�m b�o v� non sông c#a m$i ng��i con VN, v�i ��t n��c thân yêu do ti�n nhân �� l�i, v�i bao công lao xây d�ng, gi� gìn! B�n tuyên x�ng “Con có m�t T- Qu�c” c#a ��ng �áng Kính �ã ���c linh m*c nh�c s� �$ Bá Công ph- nh�c, và ti�ng hát ��y tâm tình c#a ca s� Khánh Ly, làm �- bao dòng l� c#a giáo dân.

L�y Chúa t( nhân, Chúa �ã ban cho chúng con m�t ��t n��c, m�t T- Qu�c, m�t gi�i giang s n VN xinh t� i, ���c tô b�i b%ng bao máu l� c#a ti�n nhân anh d)ng, gi� �ây chúng con cúi xin Chúa hãy th� ng tình b�o v� quê h� ng, dân t�c chúng con. Dân con y�u �u�i, nghèo nàn, l�i ph�i ��ng tr��c nanh vu�t c#a kF thù xâm l��c tàn b�o nh� loài dã thú, r�t c�n t�i n phù tr� c#a Chúa.

��ng �áng kính c#a chúng con, t( �ây chúng con quy�t �i theo con ���ng c#a ng��i, không ng�i ngùng lp l�i mãi l�i tuyên x�ng: “CON CÓ M}T T~ QU�C: N��C VI�T NAM! Con ph*c v* h�t tâm h�n, Con trung thành h�t nhi�t huy�t, Con

b�o v� b%ng x� ng máu, Con xây d�ng b%ng tim óc…”

Con Có M�t T3 Qu�c Là ng�#i Công Giáo Vi�t Nam, Con ph i yêu T/ Qu�c g�p b�i. Ti�ng chuông ngân tr�m, Vi�t Nam nguy�n c�u. Ti�ng chuông não nùng, Vi�t Nam bun th m. Ti�ng chuông vang l�ng, Vi�t Nam kh�i hoàn. Ti�ng chuông thanh thoát, Vi�t Nam hy v%ng.

Con có m�t t/ qu�c Vi�t Nam, Quê h��ng yêu quí ngàn �#i. Con hãnh di�n, con vui s��ng. Con yêu non sông g�m vóc, Con yêu l�ch s0 vE vang. Con yêu �ng bào c�n m�n, Con yêu chi�n s> hào hùng. Sông cun cu�n máu ch y cu�n h�n. Núi cao, x��ng ch�t cao h�n. Ð�t tuy h�p, nh�ng chí l�n. N��c tuy nh!, nh�ng danh vang. Con ph�c v� h�t tâm hn, Con trung thành h�t nhi�t huy�t. Con b o v� b'ng x��ng máu, Con xây d*ng b'ng tim óc. Vui nim vui c�a �ng bào, Bun n�i bun c�a Dân T�c.

M�t N��c Vi�t Nam, M�t Dân T�c Vi�t Nam, M�t Tâm Hn Vi�t Nam, M�t Truyn Th�ng Vi�t Nam.

Là ng�#i Công Giáo Vi�t Nam, Con ph i yêu T/ Qu�c g�p b�i. Chúa d�y con, H�i Thánh b o con. Cha mong giòng máu ái qu�c, Sôi trào trong huy�t qu n con.

(��ng Hy V�ng - �HY Nguy]n V�n Thun)

10 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 17: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Vi�t Nam Quê H��ng Tôi

������� ��

T( ng� Vi�t Nam ngày nay r�t quen thu�c v�i ng��i Vi�t � trong n��c c)ng nh� �ang sinh s�ng � h�i ngo�i. H n th� n�a h�u h�t các qu�c gia trên th� gi�i khi nghe tên Vi�t Nam h� bi�t ngay �ó là m�t qu�c gia thu�c Châu Á, h� c)ng bi�t Vi�t Nam theo th� ch� gì và thm chí còn bi�t c� cu�c s�ng tinh th�n c)ng nh� vt ch�t c#a ng��i dân Vi�t n�a. Nh�ng “Quen quá hóa nhàm”. Nói cách khác, ngày nay chúng ta xW d*ng danh t( Vi�t Nam, nh�ng không bi�t danh t( n�y có t( lúc nào và tr�i qua chi�u dài l+ch sW nó �ã thay �-i nh� th� nàoR �� làm sáng t? v�n �� xin trình bày s l��c v� ph�n l+ch sW �� có th� rõ ràng h n.

SW gia Tr�n Tr�ng Kim trong Vi�t Nam SW L��c cho bi�t r%ng qu�c hi�u V�n Lang là cách dùng ��u tiên vào ��i H�ng Bàng (2897-258 tr��c Tây L+ch). ��n ��i Th*c An D� ng V� ng (257- 207 tr��c Tây L+ch) thì g�i là Âu L�c. ��n ��i nhà T�n (246-206 tr��c Tây L+ch) l��c phía nam thì �t làm T��ng Quân. Sau Nhà Hán (202 tr��c Tây L+ch) d�t Nhà Tri�u, chia ��t T��ng Quân ra làm ba qun là Giao Ch&, CWu Châu và Nht Nam. Cu�i Nhà �ông Hán, vua Hi�n �� �-i Giao Ch& thành Giao Châu. Nhà ���ng ( 616-907) l�i �t An Nam �ô H� Ph#. T( khi Nhà �inh d/p xong lo�n Thp Nh+ S� Quân, lp ra m�t n��c t� ch#, �-i qu�c hi�u là ��i C� Vi�t. Vua Lý Thánh Tông �-i là ��i Vi�t. ��n ��i vua Anh Tông nhà T�ng m�i công nhn là An Nam Qu�c. ��n ��i vua Gia Long, sau khi th�ng nh�t Nam B�c l�y l> r%ng Nam là An Nam, Vi�t là Vi�t th��ng, m�i �t qu�c hi�u là Vi�t Nam.

Nh� vy tr�i qua m�t th�i gian dài, qu�c hi�u n��c ta �ã thay �-i nhi�u l�n, tuy ngày nay nhi�u n i và nhi�u ng��i v'n có thói quen dùng hai ch� An Nam, nh�ng vì hai ch� n�y mang ý ngh�a ph�i th�n ph*c n��c Tàu. Vì vy các chính

quy�n sau n�y quy�t �+nh d�t khoát là ph�i l�y tên Vi�t Nam �� g�i cho th�ng nh�t.

Vi�t Nam n%m � phía �ông Nam Châu Á, ch�y dài t( �i Nam Quan ��n m)i Cà Mâu, hình d�ng gi�ng ch� S. Chia làm ba mi�n: Mi�n B�c có hai con sông l�n là sông H�ng và sông Thái Bình. Mi�n châu th- dân c� �ông �úc. Mi�n Trung ��t �ai khô c%n, không có sông l�n, ch& có dãy núi Tr��ng S n ch�y g�n t�i Nam Vi�t. Mi�n Nam ��t r�ng, phì nhiêu nh� có sông C(u Long và sông ��ng Nai. Dân chúng mi�n Nam hi�n hòa và có ��i s�ng vt ch�t ��y �#.

N�u xét v� ph�n ch#ng lo�i thì trong n��c Vi�t Nam không ph�i ch& có ng��i Kinh (ng��i Vi�t) sinh s�ng mà còn có nhi�u dân t�c thi�u s� khác n�a. Trên mi�n th��ng du B�c Vi�t có ng��i Thái, ng��i Mán, ng��i M��ng. Mi�n Trung có ng��i Chàm. Còn � mi�n Nam có ng��i Chàm, ng��i Chà, v.v.

Xét v� ngu�n g�c dân t�c Vi�t Nam thì có nhi�u gi� thuy�t, nh�ng ch& là nh�ng gi� thuy�t ch�a có b%ng ch�ng nào ch�ng minh rõ ràng. Ch& bi�t r%ng ng��i Vi�t Nam x�a có hai ngón chân cái giao v�i nhau cho nên ng��i Tàu m�i g�i ng��i Vi�t là dân Giao Ch&.

�ây không phai là m�t bài kh�o lun v� “nhân ch#ng h�c” vì vy không �� cp ��n b�n tính, trí thông minh, c)ng nh� nh�ng ��c tính khác c#a ng��i Vi�t. Trong ph�m vi bài vi�t ng�n ng#i n�y ch& mu�n trình bày r�t s l��c v� mt hình th�c t�c nh�ng vF �/p b� ngoài c)ng nh� n�i dung t�c nh�ng giá tr+ bên trong c#a n��c Vi�t.

Tr��c h�t v� hình th�c, là cái nhìn b� ngoài v� n��c Vi�t Nam t�c là nhìn v� sông, bi�n, núi r(ng, nh�ng danh lam th�ng c�nh, �c bi�t là nh�ng trung tâm du l+ch n-i ti�ng. Vi�t Nam có bi�n r�ng, sông dài, núi non trùng �i�p. R(ng núi có nhi�u th� g$ quý n-i ti�ng trên th� gi�i. Có nhi�u vt d*ng ���c ch�m tr- r�t công phu, ���c xu�t c�ng ra n��c ngoài, thu nhp m�t ngu�n tài chánh l�n cho t- qu�c. Sông bi�n Vi�t Nam c)ng gi� m�t vai trò chính y�u trong n�n kinh t� n��c nhà. Ng� dân có th� �ánh cá � bi�n hoc trên

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 11

Page 18: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

nh�ng s�ng l�n. S� cá �ánh ���c có th� bi�n ch� thành nh�ng th�c �n khác nh� n��c m�m, hoc �óng h�p hoc ph i khô r�i xu�t c�ng ra n��c ngoài. V�i th�i bu-i khoa h�c ti�n b�, s� h�i s�n thu ���c có th� ��p l�nh r�i xu�t c�ng. V�i nh�ng lâm s�n và h�i s�n thu ho�ch ���c �ã góp ph�n r�t nhi�u vào n�n kinh t�, vì vy có câu “R(ng vàng, bi�n b�c”.

Ngòai r(ng, bi�n, sông, Vi�t Nam c)ng còn có nhi�u m? qung thiên nhiên, có nhi�u h�i c�ng làm khu quân s� quan trong hay cho tàu buôn ngo�i qu�c cp b�n. C�ng Cam Ranh là m�t h�i c�ng � mi�n Trung r�t quan tr�ng v� mt quân s�, ���c nhi�u c��ng qu�c nhìn ngó. Sau bi�n c� 1975, ngành du l+ch Vi�t Nam phát tri�n r�t m�nh và �óng góp m�t ph�n kinh t� �áng k� cho ch� ��. Khách du l+ch trên th� gi�i thích du l+ch t�i Vi�t Nam vì t� ng ��i an ninh, giá sinh ho�t rF l�i có nhi�u phong c�nh thiên nhiên t� i �/p. Mi�n B�c có V+nh H� Long n-i ti�ng. Vào ��n c� �ô Hu� thì có nh�ng l�ng t�m. Có th� nói trên ��t n��c Vi�t Nam n i nào c)ng có trung tâm du l+ch không l�n thì nh?, không cho ng��i ngo�i qu�c thì c)ng cho ng��i trong n��c gi�i trí khi có c h�i thun ti�n. ��o Phú Qu�c, thành ph� �à L�t, bãi bi�n V)ng Tàu, bãi bi�n Nha Trang, bãi bi�n Phan Thi�t, trung tâm du l+ch M)i Né, R�ng là nh�ng n i r�t ���c khách du l+ch chi�u c�. Tr��c n�m 1975, thành ph� Sài gòn có r�t nhi�u khách ng�ai qu�c ��n th�m vi�ng nh�t là các phái �oàn ngo�i giao và th� ng mãi. Sài gòn lúc �ó ���c g�i là “Hòn ng�c Vi]n �ông”.

Trên �ây là nhìn t-ng quát bên ngoài, t�c nh� m�t bài v�n m�i ch& có ph�n hình th�c mà ch�a �i sâu vào ph�n n�i dung là ph�n quan tr�ng. N�u nói yêu m�n quê h� ng Vi�t Nam mà ch& có yêu phong c�nh, yêu bi�n r�ng, sông dài, thì ch�a ph�i là yêu n��c th�c s�. Yêu quê h� ng ��ng th�i ph�i trân quý nh�ng giá tr+ tinh th�n, nh�ng phong t*c tp quán, nh�ng anh hùng dân t�c, nh�ng tác ph�m v�n ch� ng, thì �ó m�i là yêu t- qu�c toàn v/n.

Sau �ây xin gi�i thi�u t-ng quát nh�ng nét �/p tinh th�n c#a Quê H� ng Vi�t Nam.

V� ph��ng di�n giáo dc:

Th�i �� Nh�t C�ng Hòa và �� Nhi C�ng Hòa cho ��n n�m 1975: ���ng h��ng giáo d*c c#a mi�n Nam Vi�t Nam là Nhân b�n, Dân tôc, Khai phóng. V�i ba �+nh h��ng �ó n�n giáo d*c luôn �� cao nhân v+ cá nhân, luôn hun �úc tình t� dân t�c và làm cho dân chúng ���c m� mang v� m�i ph� ng di�n. �� th�c hi�n và ��t ���c nh�ng m*c �ích �ó, chính quy�n khuy�n khích m� mang và phát tri�n h� th�ng giáo d*c b%ng cách m� nhi�u tr��ng Trung, Ti�u và ��i h�c. Không k� � Mi�n B�c, tr��c nâm 1975 � Mi�n Nam các tr��ng Ti�u h�c m�c lên kh�p n i. H�u nh� các thôn �p, các làng xã n i nào c)ng có tr��ng Ti�u h�c do chính ph# �iêu hành. Ngoài ra các x� ��o công giáo l�i có thêm m�t hoc hai tr��ng ti�u h�c. Có nhi�u x� ��o các v+ lãnh ��o tinh th�n l�i c� g�ng m� thêm tr��ng Trung h�c �� nh�t c�p và �� nh+ c�p.

V� ph�n tr��ng Trung H�c thi h�u h�t � các qun ��u có trung h�c �� nh�t c�p. Riêng tr��ng Trung H�c �� nh+ c�p thì � t&nh nào c)ng có tr��ng và s� h�c sinh r�t �ông. Riêng v� bc ��i h�c thì ch& � Mi�n Nam �ã có ba vi�n ��i H�c do chính ph# �i�u hành, �ó là Vi�n �ai H�c Hu�, Vi�n ��i H�c C�n th , Vi�n ��i H�c Sài gòn. Các Vi�n ��i h�c n�y có ��y �# các phân khoa nh� Y, D��c, Nha, S� ph�m, Khoa h�c. Hàng n�m các phân khoa có nhi�u sinh viên t�t nghi�p và ph*c v* trong b�, nha, s� c#a chính ph#. Ngoài ra Vi�n ��i h�c �à L�t, Vi�n ��i h�c Minh ��c do giáo h�i Công Giáo ph* trách. j Sài gòn có vi�n ��i h�c V�n H�nh do giáo h�i Pht giáo ��m trách. j Nha Trang có H�i H�c Vi�n. Chính ph# c)ng nh� các giáo h�i c� g�ng c�p h�c b-ng hoc t�o �i�u ki�n d] dàng �� có sinh viên du h�c n��c ngoài h�u thêm nhân tài ph*c v* ��t n��c.

V� ph��ng di�n phong tc, t0p quán:

Nói ��n phong t*c, tp quán c#a Vi�t Nam thì có r�t nhi�u, m$i mi�n, m$i vùng và có khi m$i �+a ph� ng có nh�ng phong t*c riêng bi�t mà nh�ng vùng khác, k� c� n��c c)ng ph�i tôn

12 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 19: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

tr�ng, vì vy có câu t*c ng�: “Phép vua thua l� làng.” Trong bài ng�n g�n n�y chi li�t kê m�t vài phong t*c ph- thông hay xW d*ng �� �óng góp vào s� tìm hi�u phong t*c quê h� ng h�u b�o t�n nh�ng gì qúy giá.

Phong tc c��i h5i:

&em thân xu�ng cõi phù sinh, &� ai gi� ���c ch� trinh � �#i

Có âm d��ng có v� chng, D�u r'ng tr#i ��t c�ng vòng phu thê.

Sinh ra s�ng � trên ��i, ng�n lWa yêu �� ng ���c nhóm lên trong tâm kh�m c#a con ng��i t( lúc s sinh và ch& tàn t�t khi nh�m m�t. Ng�ai tr( m�t s� ng��i có n g�i riêng, s�ng ��i tn hi�n. Còn nh�ng ng��i khác, dù nam hay n� ��u ph�i �i vào cu�c s�ng hôn nhân.

Tr��c khi �i vào cu�c s�ng gia �ình, cp trai gái c)ng nh� gia �ình hai h� ph�i tr�i qua nh�ng giai �o�n sau �ây: -� V�n danh: Có nhi�u �+a ph� ng g�i là l] c�u

thân. -� S v�n: L] d�m h?i -� ��i ��ng khoa: L] �ám h?i) -� S& l�i (t�c là l] h?i th�m nhà gái �òi h?i

nh�ng l] vt, ti�n nong th� nào) -� L] n�p tài và th�m con dâu -� L] ti�u ��ng khoa (t�c l] c��i)

Sau khi xong l] �ám h?i, cô dâu t� ng lai s> �i bi�u tr�u cau, trà, bánh c#a nhà trai ��a ��n hoc nhà gái có th� s�m thêm cho h� hàng và bà con l�i xóm. Ý c#a ng��i x�a bày ra nh� vy có ý cho ng��i trong h� và láng gi�ng bi�t r%ng con gái mình s�p có n i trao thân gWi phn.

Sau khi xong l] h?i, c� 2 tu�n thì chàng r� ��n nhà cha m/ v� th�m vi�ng m�t l�n. S� th�m vi�ng n�y �� cho chàng và nàng quen nhau, vì h�i x�a trai và gái ít ���c t� do gp gE nh� bây gi�.

Phong tc ma chay:

j Vi�t Nam, nh�t là � vùng quê tr��c �ây không có nhà quàn (funeral home), vì th� th��ng nh�ng ng��i già y�u, b�nh tt ph�i ch�t t�i t�

gia. Sau khi t�t th� vài ba ngày thì ���c chôn c�t t�i ngh�a trang c#a làng xóm. Khi thi th� còn � t�i nhà thì tùy theo t(ng tôn giáo, tang gia có th� m�i tu s� c#a tôn giáo mình v� nhà cW hành nh�ng nghi th�c tôn giáo cho ng��i quá c�. Trong lúc �ó nh�ng ng��i thân yêu ru�t th+t ph�i th� tang tùy theo th� bc và liên h� trong gia �ình. Tang ph*c n�y lâu hay mau c)ng tùy thu�c liên h� gia �ình. Tr��c �ây nh�ng ng��i ru�t th+t nh� v� con th��ng �� tang ba n�m, nh�ng bây gi� rút ng�n ch& còn hai n�m. Khi ��a chôn c�t � ngh�a trang, theo phong t*c, ng��i con tr��ng ph�i �i lui phía tr��c quan tài. Vi�c n�y có ý ngh�a là ��y lui ng��i thân th� ng (cha hoc m/) tr� v� nhà, không mu�n xa lìa cha m/. Tính t( ngày ch�t ��n ngày th� 49 hoc ngày th� 100, tang gia c#a ng��i quá c� th��ng t- ch�c ngày k� ni�m và m�i nh�ng ng��i quen thu�c, nh�ng ng��i �ã giúp �E tang gia trong lúc bu�n r�u tr��c �ây ��n h�p mt trong m�t b�a ti�c �� t? tình thân mt. H%ng n�m vào nh�ng d+p nh� l] Linh h�n (Công giáo) và l] Vu lan (Pht giáo), con cái, ng��i thân th��ng ra ngh�a trang lo d�n d/p, tu sWa l�i m� mã cho khang trang, s�ch s>. T*c l� tang ma có nh�ng giai �o�n sau �ây:

Giây phút cu�i cùng c#a ��i ng��i. -� Lúc ch�t: ph�i �em ��n ch$ chính t�m. -� Ph�n hàm và chiêu h�n: b? vàng b�c hoc vt

quý giá vào mi�ng ng��i ch�t -� Khâm li�m và nhp quan -� �t linh sàng, linh t�a: m�t cái gi��ng �t

bên ph�i linh cWu, linh t�a là m�t bàn nh? trên có �èn và hình ng��i quá c� và h� ng nhang

-� L] thành ph*c, còn g�i là l] phát tang. -� �� tang ph*c. -� Chuy�n linh cWu. -� C�t �ám: R��c linh cWu �i an táng -� Nghi l] �i ���ng. -� H� huy�t -� Cúng quy l�ng: Theo phong t*c Pht giáo -� S� khóc l�y.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 13

Page 20: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

-� T� ngu: An tang xong v� nhà l�i cúng t� g�i là t� ngu.

-� Cúng c m ba ngày: Th��ng g�i là m� cWa m�

V� Tôn Giáo:

�a s� ng��i Vi�t Nam theo ��o ông bà, t- tiên. Pht giáo và Công giáo m�i du nhp vào Vi�t Nam sau n�y. Tuy m�i du nhp nh�ng hai tôn giáo n�y �ã �óng góp r�t nhi�u cho quê h� ng, nh�t là v� ph� ng di�n giáo d*c, y t� và xã h�i. Nh� trên �ã nói, tr��c n�m 1975, các tr��ng Công giáo và Pht giáo m�c lên kh�p n i, h�u nh� � t&nh nào c)ng có m�t vài tr��ng Trung h�c do Công giáo hoc Pht giáo �i�u hành. Trong các nhà th� ng, vi]n d�Eng lão, cô nhi vi�n, th��ng do các n� tu Công giáo ph* trách. Ngoài hai tôn giáo Công giáo và Pht giáo còn có Tin lành, Cao �ài, Hòa h�o c)ng góp ph�n r�t nhi�u trong n�n v�n hóa n��c nhà. M�t �óng góp l�n nh�t c#a công giáo là cha ��c L� �ã dùng m'u t� La tinh �� sáng ch� ra ch� Qu�c ng� mà hi�n nay Vi�t Nam chúng ta �ang xW d*ng. Cách �ây không lâu, phó giáo s� ti�n s� Bùi Hi�n, có �� xu�t dùng ti�ng Vi�t m�i, công trình do ông ta nghiên c�u, so�n th�o trong 42 n�m. N�u �� xu�t n�y ���c ch�p nhn thì s> r�t thi�t h�i cho n�n v�n hóa c#a dân t�c, vì ph�i in l�i sách giáo khoa, m�i ng��i t( th� dân ��n kF trí th�c ��u ph�i b�t ��u h�c l�i, các v�n nhân, thi s� c)ng ph�i h�c l�i cách sáng tác, cách phát âm. Nói t-ng quát t�t c� ��u ph�i làm l�i t( ��u, xem nh� 4000 n�m v�n hi�n ��u tan thành mây khói.

V� các Anh hùng dân t�c:

T( ngày lp qu�c ��n nay, t- qu�c Vi�t Nam �ã có nhi�u v+ anh hùng can ��m trong vi�c �ánh �u-i gic ngo�i xâm, b�o v� quê h� ng lãnh th-, chúng ta g�i h� là nh�ng anh hùng dân t�c. Ngoài ra còn có nh�ng anh hùng v� tôn giáo, tuy h� không c�m g� m giáo �ánh gic, nh�ng �ã hy sinh tính m�ng vì ni�m tin và �ã làm sáng danh giáo h�i Vi�t Nam và giáo h�i hoàn v).

Trong s� nh�ng v+ anh hùng dân t�c, tr��c h�t ph�i k� ��n:

Tr�ng Tr7c, Tr�ng Nh8: Vua Quang V) sai Tô �+nh sang làm thái thú qun Giao Ch&. Tô �+nh là ng��i tàn ác, ng��i Giao Ch& oán hn. Ông �ã gi�t Thi Sách, ch�ng c#a Tr�ng Tr�c. Bà Tr�ng Tr�c cùng em gái là Tr�ng Nh+ n-i lên �em quân v� �ánh Tô �+nh và Tô �+nh ph�i ch�y tr�n v� qun Nam H�i. Hai bà t� x�ng làm vua, �óng �ô � Mê Linh. Sau n�y vua Quang V) sai Mã Vi�n sang �ánh. Mã Vi�n là m�t t��ng m�u l��c cao, trong lúc quân c#a Hai Bà Tr�ng ô h�p nên tan vE. Tuy thua trn nh�ng danh ti�ng c#a Hai Bà �ã làm cho quân Tàu khi�p s� �àn bà Vi�t Nam.

Trong ��u tháng 11 n�m 2017, khi t-ng

th�ng Hoa K� ��c di]n thuy�t t�i Vi�t Nam, ông có nh�c ��n tên Hai Bà và khuy�n khích dân Vi�t noi theo, nguyên v�n nh� sau: “N��c ch� nhà Vi�t Nam không ch� có tinh th�n �ó trong 200 n�m mà là trong g�n 2000 n�m. Vào kho ng n�m 40 Hai Bà Tr�ng �ã �ánh th7c tinh th�n c�a ng�#i dân vùng ��t n�y. &ó là l�n ��u tiên ng�#i dân Vi�t Nam �7ng lên ��u tranh cho s* ��c l$p và nn t* hào cua các b�n”

14 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 21: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Lý Th��ng Ki�t: Tháng Ch�p n�m Bính Thìn, quân nhà T�ng vào �+a h�t n��c ta, Lý tri�u sai Lý Th��ng Ki�t �em quân �i c� �+ch. Quân nhà T�ng ch�t h n 1000 ng��i. Nh�ng sau �ó quân nhà T�ng ti�n quân � �t làm quân s� ta tW vong khá nhi�u. Lý Th��ng Ki�t h�t s�c ch�ng �E, nh�ng s� quân ta m�t tinh th�n, nên ông �ã làm 4 câu th �� kích thích lòng chi�n s�:

Nam qu�c s n hà Nam �� c� Ti�t nhiên �+nh phn t�i thiên th� Nh� hà ngh+ch l$ lai xâm ph�m Nh� �Zng hành khan th# b�i h�.

Tr�n Quang Kh&i khôi phc Th�ng Long: Tr�n Quang Kh�i, Tr�n Qu�c To�n và Ph�m Ng) Lão, �em quân t( Thanh Hóa �i thuy�n vòng ���ng b� ra ��n b�n Ch� ng D� ng sánh vào �ánh chi�n thuy�n c#a quân Nguyên. Quan quân �ánh nhau h�ng say, quân Nguyên �+ch không n-i ph�i b? ch�y. Quan quân lên b� �u-i �ánh v� ��n chân thành Th�ng Long h� tr�i. Thoát Hoan �em ��i quân ra c� �+ch, b+ ph*c binh c#a Tr�n Quang Kh�i �ánh úp, quân Nguyên ph�i b? thành Th�ng long ch�y qua sông H�ng sang gi� mt kinh b�c. Tr�n quang Kh�i �em quân vào thành m� ti�c khao quân. ��n khi u�ng r��u vui vF, Tr�n Quang Kh�i ngâm bài th :

�o�t sáo Ch� ng D� ng ��, C�m H� Hàm tW quan, Thái bình nghi n- l�c V�n c- thW giang san.

V� các anh hùng tôn giáo:

��o công giáo tuy m�i ���c rao truy�n � Vi�t Nam, s� tín �� không �ông l�m, kho�ng 8 ph�n tr�m dân s� nh�ng c)ng �ã �óng góp nhi�u cho quê h� ng x� s� c)ng nh� cho giáo h�i. Ngoài nh�ng v+ góp công cho t- qu�c nh� Ông Nguy]n Tr��ng T�, Linh m*c �ng ��c Tu�n, còn r�t nhi�u v+ anh hùng �ã làm r�ng danh giáo h�i �+a ph� ng và giáo h�i hoàn v). Ngày 19 tháng 6 n�m 1988 t�i giáo tri�u Roma, ��c Thánh Cha Gioan Phao lo �� Nh+ �ã phong hi�n thánh cho 117 v+ tW ��o Vi�t Nam. Các ngài thu�c m�i thành ph�n, m�i l�a tu-i. Các ngài �ã b+ các vua tri�u Nguy]n gi�t ch�t b%ng nhi�u cách. Các ngài ch�t không ph�i vì ham danh v�ng, quy�n bính th� gian nh�ng vì ni�m tin, vì mu�n danh Chúa ���c c� sáng. �ây là m�t ni�m hãnh di�n cho giáo h�i và t- qu�c Vi�t Nam.

V� ph��ng di�n V�n Ch��ng và �o hi�u:

Nói ��n V�n ch� ng Vi�t Nam, chúng ta phân bi�t hai lo�i: V�n ch� ng Bình dân và v�n ch� ng Bác h�c.

V�n ch��ng bình dân: Là nh�ng câu chuy�n, là nh�ng câu t*c ng�, ca dao, c�u �� ���c l�u truy�n trong dân gian mà không rõ tác gi�. �a s� v�n ch� ng bình dân ��u mang m*c �ích là l�u truy�n kinh nghi�m v� m�i ph� ng di�n: canh nông, th�i ti�t. V�n ch� ng bình dân c)ng �� cp nhi�u vê tình yêu trai gái, s� chung th#y v� ch�ng và nhi�u khía c�nh khác. Khi nghiên c�u và phê bình n�n v�n h�c bình dân, nhi�u tác gi� �ã cho r%ng v�n ch� ng bình dân Vi�t Nam có giá tr+ nh� cu�n Kinh thi c#a Trung qu�c. Xin trích m�t vài câu tiêu bi�u:

Chàng �i cho thi�p theo cùng, &ói no thi�p ch�u, l�nh lùng có nhau.

hoc Chàng �i ph� thi�p làm chi,

Thi�p là c�m ngu�i ��i khi �ói lòng.

hay m�t bài th khác: Chàng �i �âu �� nh�n buông mùng,

&êm n�m canh thi�p ch�u l�nh lùng c n�m?

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 15

Page 22: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

&êm nay b! tho i tay ra, Gi�#ng không chi�u v+ng xót xa trong lòng.

N0a �êm súc mi�ng �ng �ng, L�nh lùng �ã th�u ��n lòng chàng ch�a?

&êm qua t+t gió lin m�a, Chàng c�m cành b�c, thi�p ��a lá vàng.

M�t ngày n�m b y tin sang, Thi�p nh�ng mong chàng, chàng nh�ng mong ai?

Má hng còn có khi phai, R�ng �en khi nh�t, tóc dài khi th�a.

Trông ra ph� trách ông tr#i, Ch� �n thì có, ch� ngi thì không.

Chém cha cái s� long �ong, Càng v��ng v�i ch� tình chung càng r�y

V�n ch��ng bác h#c: Là nh�ng tác ph�m vi�t b%ng ch� Nôm hoc ch� Qu�c ng�, có tác gi� rõ ràng. Trong v�n ch� ng bác h�c có nhi�u khuynh h� ng nh� hoài c-, lãng m�n, ái qu�c v.v. Nh�ng vì quan ni�m “v�n d� t�i ��o” nên r�t nhi�u tác gi� dùng v�n ch� ng c#a h� �� �� cao giá tr+ c#a ��o hi�u. C* Nguy]n �ình Chi�u vi�t L*c Vân Tiên, Lý V�n Ph�c vi�t Nh+ Thâp T� Hi�u �� �� cao ch� hi�u và làm g� ng cho con cái noi theo. �o�n Tr��ng Tân Thanh c#a Nguy]n Du th��ng b+ coi là cu�n dâm th�, nh�ng qua nhân vt V� ng Thúy Ki�u, nàng �ã �� l�i m�t t�m g� ng hi�u th�o cho hu th� noi theo:

Sao cho c�t nh�c v�n tuyn, Trong khi ng� bi�n tòng quyn bi�t sao.

Duyên h�i ng�, �7c cù lao, Bên tình, bên hi�u bên nào n�ng h�n.

&� l#i th� h i minh s�n, Làm con tr��c ph i �n �n sinh thành.

Quy�t tình nàng m�i h� tình R� ra cho thi�p bán mình chu�c cha

V� ph��ng di�n tình yêu:

N�u � Tây ph� ng nh�ng m�i tình th��ng ch�m n� � nh�ng bu-i d� v), nh�ng r�p chi�u bóng hoc ngày nay trên các Web.. thì � Vi�t Nam, nh�t là ngày x�a và � ��ng quê thì nh�ng m�i tình gi�a trai gái th��ng phát xu�t d��i ánh

tr�ng thanh, bên b� ru�ng b�c mùi lúa m�. Nh�ng m�i tình n�y r�t trong s�ch và chân th�c. Chúng ta hãy nghe l�i t? tình c#a chàng trai và nàng � mi�n thôn quê:

&êm qua ra �7ng b# ao, Trông cá cá l�n trông sao sao m#.

Bun trông con nh�n gi�ng t�, Nh�n �i, nh�n h=i! nh�n ch# m�i ai ?

Bun trông chênh ch�ch sao mai, Sao �i, sao h�i! Nh� ai sao m# ?

&êm �êm t��ng d�ng Ngân Hà,

Bóng sao tinh �"u �ã ba n�m tròn.

&á mòn nh�ng d� chYng mòn, Tào Khê n��c ch y v�n còn tr� tr�.

Trong v�n �� tình yêu không ph�i ch& nh�ng “tu mi nam tW” ng? l�i tr��c, nh�ng “các nàng �ào t , li]u y�u” nhi�u khi c)ng m�nh b�o ngõ l�i:

Hôm nay tr#i n+ng chang chang, Z �ây xa n��c, xa làng, xa dân

Chàng cho em m��n cái nón làm ân, Nhà em xa l+m có g�n �âu ai.

Tr#i làm gió trúc m�a mai, Không m��n chàng nón, m��n ai bây gi# ?

Nón n�y �âu ph i tình c#, &ã c�t ��n nón l�i s# ��n quai.

Nón n�y �ã ph i h�i ai, Mà vu�t chYng s�ch mà mài chYng ra.

Nón n�y c�a m� c�a cha, Hay là c�a khách �àng xa chàng c�m.

Hay là c�a khách tri âm, Chàng cho em m��n em c�m che t�m n+ng m�a.

M�t m�t em s� �n ba, Nh��c b'ng m�t c �n ta cho mình.

Nét +p c�a ng��i àn bà Vi�t Nam:

Ng��i �àn bà Vi�t Nam r�t siêng n�ng, ch�m ch&, quán xuy�n m�i công vi�c trong nhà, là ng��i n�i tr� g� ng m'u, r�t d] chi�u ch�ng, l�i khéo nuôi con. Theo t*c l] Nho giáo: T�i gia tòng ph*,

16 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 23: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

xu�t giá tòng phu, phu tW tòng tW. ��o tam tòng �ó luôn ���c ng��i �àn bà Vi�t Nam tuân gi�, nh�t là khi ch�a ti�p xúc v�i n�n v�n hóa Tây ph� ng. Ng��i �àn bà Vi�t Nam trong th�i phong ki�n h� không ���c mang sách ��n tr��ng, v'n có quan ni�m tr�ng nam, khinh n�. Mc d�u ch& s�ng trong khuôn kh- gia �ình, nh�ng h� luôn chu toàn b-n phn và �ã �óng góp nhi�u trong vi�c b�o v� và gi� gìn h�nh phúc gia �ình. Nh�ng ng��i v� nào lp gia �ình khi ch�ng còn theo vi�c bút nghiên, thì nàng chính là ng��i lo thúc gi*c ch�ng c� g�ng ��t ���c b%ng c�p, khoa b�ng:

Xin anh �i h%c cho ngoan, &� em d�t c0i ki�m quan tin dài.

Quan tin dài em c+t làm �ôi, N0a thì gi�y bút, n0a nuôi m� già.

hoc Xin chàng �%c sách ngâm th�,

D�u hao thi�p rót, �èn m# thi�p khêu. hay

Xin chàng kinh s0 h%c hành, &� em cày c�y c0i canh k�p ng�#i.

�ó là hình �nh ng��i �àn bà l�y ch�ng khi chàng còn theo nghi�p sách �èn. Nh�ng khi �ã chung s�ng v�i nhau có con cái, ng��i v�, ng��i m/ v'n ph�i lo cho ch�ng, cho con, nhi�u lúc quên c� b�n thân, mi]n sao ch�ng con ���c no �# và không x�u h- v�i b�n bè. Chính vì lo l�ng nh� th�, nên ng��i �àn bà Vi�t Nam, su�t n�m tháng, không qu�n n�ng m�a, �ông hàn hay hè nóng, ng��i �àn bà Vi�t Nam, nh�t là � vùng thôn quê, v'n buôn t�o, bán t�n, ln l�i m�t s� ng, hai n�ng �� lo cho ch�ng con ���c no �#. Ca dao Vi�t Nam có bài ca t*ng hình �nh ng��i m/ Vi�t Nam nh� sau:

Con cò mà �i �n �êm, &$u ph i cành mm l�n c/ xu�ng ao.

Ông �i ông v�t tôi nào, Tôi có lòng nào ông hãy xáo m�ng.

Có xáo thì xáo n��c trong, &�ng xáo n��c ��c �au lòng cò con.

Hình �nh n�y không nh�ng ch& hi�n ra trong n�n v�n ch� ng bình dân, nh�ng sau n�y khi nh�ng tác gi� trong n�n v�n ch� ng bác h�c c)ng �ã phác h�a l�i. Chúng ta hãy nghe m�t tác gi� n-i ti�ng v� khuynh h��ng trào phúng trình bày hình �nh ng��i �àn bà Vi�t Nam trong bài th c#a ông:

Quanh n�m buôn bán � ven sông, Nuôi �� �àn con v�i m�t chng. L�n l�i thân cò khi quãng v+ng Eo sèo m�t n��c bu/i �ò �ông M�t duyên hai n� thôi �ành ph$n N�m n+ng m�#i m�a dám qu n công Cha m� thói �#i �n � b�c Có chng h# h0ng c�ng nh� không.

Nh�ng hình �nh ng��i �àn bà Vi�t Nam hi�n lên trong v�n ch� ng bình dân c)ng nh� trong v�n ch� ng bác h�c không ph�i �ã ch�m d�t, nh�ng còn �eo �Zng ng��i �àn bà Vi�t Nam ��n ngày hôm nay. Nh�ng ai �ã s�ng � quê nhà nh�ng tháng n�m sau n�m 1975 thì càng th�y hình �nh n�y rõ ràng h n. Bi�t bao nhiêu ng��i v�, ng��i m/ già, trF �ã ph�i ch�y ng��c, ch�y xuôi v�i nh�ng �i�u ki�n, hoàn c�nh c�c k� khó kh�n �� ki�m ��ng ti�n, bát g�o h�u th�m ch�ng, nuôi con và c� cha m/ già y�u. Ngay c� khi s�ng t�m dung � nh�ng ��t n��c t� ng ��i ��y �# v� vt ch�t, ng��i �àn bà Vi�t v'n ch+u khó làm ph* tr�i hoc hai ba công vi�c �� có thêm ��ng ti�n gWi v� giúp �E nh�ng ng��i thân � quê nhà. Có l> ch& nh�ng ng��i �àn bà Vi�t Nam m�i bi�t hy sinh, nh'n n�i nh� th�. G� ng hy sinh n�y chúng ta c)ng tìm th�y qua nhân vt Mai trong tác ph�m NWa Ch(ng Xuân c#a Khái H�ng.

Trên �ây là m�t vài nét t-ng quát v� bên ngoài c)ng nh� bên trong c#a ��t n��c Vi�t Nam “Quê H� ng tôi”. Có nhi�u �i�u có l> �ã l$i th�i, không còn thích h�p v�i xã h�i ti�n b� hôm nay. Tuy nhiên v'n có nh�ng �i�u t�t �/p và �áng trân quý. Là ng��i Vi�t, chúng ta có b-n phn ph�i xem xét, �ánh giá �� phát huy và b�o toàn nh�ng gì là tinh hoa c#a n��c nhà./.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 17

Page 24: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o Ngh�

���������������

&êm V�n Ngh� M�ng Xuân 2017 c�a C&CGVN Metuchen, H�i Cao Niên ng�#i Vi�t Min &ông B+c New Jersey có tham gia ti�t m�c �ng ca v�i bài Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o Ngh; c�a NguyUn &7c Quang. C0 t%a �ã �ng lo�t �7ng lên cùng v� tay sôi n/i chung ti�ng hát v�i H�i Cao Niên…

&� có chút ý ni�m v ý ngh>a và giá tr� bài Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU, chúng tôi m�n phép trích �o�n bài vi�t c�a nhà v�n Tr�n Trung &�o sau �ây.

Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o Ngh; c#a Nguy]n ��c Quang không d(ng l�i � n$i �au c#a ��t n��c mà còn nói lên c� nh�ng bi th� ng, công ph'n, thách �� c#a tu-i trF Vi�t Nam tr��c nh�ng tàn phá c#a chi�n tranh và tham v�ng c#a con ng��i. Trong v��n hoa âm nh�c Vi�t Nam, Vi�t Nam quê h� ng ng�o ngh] n-i bt lên nh� m�t bi�u t��ng cho khát v�ng c#a m�t dân t�c �ã v��t qua bao nhiêu gian nan kh�n khó �� t�n t�i và v� n lên cùng các dân t�c khác trên mt ��t n�y.

Ta nh� n��c dâng dâng tràn có bao gi# tàn &�#ng dài ngút ngàn ch� m�t tr$n c�#i vang vang

Lê sau bàn chân gông xing c�a th#i xa x�m &ôi m+t ta r*c sáng theo nh�p xích kêu loang xoang.

L�i nh�c c#a Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU t� ng ��i khó nh� nh�ng nh� cách sW d*ng ngôn ng� trF trung, m�nh m>, t��ng thanh, t��ng hình nh� “ti�ng c��i ng�o ngh]”, “xích kêu loang xoang”, “trên bàn chông hát c��i �ùa vang vang” hay “Da chân m� hôi nh] nh�i cu�n vòng gân tr�i” �ã làm cho Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU tr� thành ��c �áo, không gi�ng nh� nh�ng bài ca yêu n��c khác v�i nh�ng ý t��ng quen thu�c và l�i ca ph�n l�n là lp l�i nhau. Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU �/p t� nhiên nh� m�t �oá lan

r(ng, không mang màu s�c chính tr+, không nh%m c- võ hay bi�n minh cho m�t ch# ngh�a nào, không c quan nhà n��c nào ch& ��o thanh niên sinh viên h�c sinh ph�i hát và bài hát c)ng chZng nh%m ph*c v* l�i ích riêng c#a chính quy�n, tôn giáo hay ��ng phái chính tr+ nào.

Tr��c 1975, t( thành ph� ��n thôn quê, t( các tr��ng trung h�c t&nh lF ��n ��i h�c l�n nh� Hu�, Sài Gòn, t( các phong trào H��ng ��o, Du Ca ��n các t- ch�c trF c#a các tôn giáo nh� Thanh niên Công giáo, Gia �ình Pht tW, t( các quân tr��ng �à L�t, Th# ��c, Quang Trung, Nha Trang ��n các t- ch�c, �oàn th� xã h�i t( thi�n ��u hát Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU.

Sau 1975, bài hát theo chân hàng tr�m ngàn s� quan và viên ch�c mi�n Nam �i vào tù. Nhi�u h�i ký, bút ký k� l�i Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU �ã ���c hát lên, kín �áo hoc c� công khai, � nhi�u tr�i tù kh�p ba mi�n ��t n��c. Trong tn cùng c#a �ói khát, kh- nh*c, ��n �au, Vi�t Nam quê h� ng ng�o ngh] �ã hoá thành nh�ng h�t c m tr�ng, h�t n�p th m nuôi s�ng tinh th�n nh�ng ng��i lính mi�n Nam sa c th�t th�.

Nh�ng n�m sau �ó, bài hát, nh� tác gi� c#a nó và hàng tri�u ng��i Vi�t khác lên ���ng ra bi�n tìm t� do. Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU l�i ���c hát lên gi�a Thái bình d� ng giông bão, hát lên � các tr�i t+ n�n Palawan, Paula Bidong…

Không m�t ông b� tr��ng B� Chiêu H�i nào �t hàng hay m�t ông t-ng #y tr��ng Dân Vn nào ch& th+ anh Nguy]n ��c Quang ph�i vi�t. Anh vi�t không ph�i �� thi �ua sáng tác hay mong mang v� gi�i th��ng, huân ch� ng. Trong tâm h�n c#a m�t ngh� s� chân chính, tình yêu n��c bao gi� c)ng là s� thôi thúc t� nguy�n. Anh vi�t Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU �� k�t thúc tp tr��ng ca c#a riêng anh nh�ng c)ng n�i ti�p tp tr��ng ca l�n h n c#a ��t n��c.

Sau bao m� i n�m, nhi�u nh�c s�, ca s� �ã tr� v� qua nhi�u ngã, trong nhi�u t� cách khác nhau, m�t s� tình ca sáng tác tr��c 1975 �ã ���c nghe l�i trong n��c, nh�ng v(a r�i là l�n ��u tiên m�t bài hát �ã v� l�i quê h� ng qua ngã c#a trái tim,

18 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 25: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

tr� v� trong vòng tay n�ng �m c#a tu-i trF Vi�t Nam.

Ta khua xích kêu vang d$y tr��c m�t m%i ng�#i N� c�#i muôn �#i là m�t n� c�#i không t��i

N� c�#i xa v#i n� c�#i c�a lòng h#n sôi B��c ti�n ta tràn t�i tung xing vào m�t nhân gian.

Trong s� m�t tr�m em �ang hát trong n��c

hôm nay có th� h n chín m� i em ch�a h� nghe ��n tên Nguy]n ��c Quang l�n nào, và n�u có nghe, có ��c qua b� máy tuyên truy�n c#a ��ng, c)ng ch& là m�t “nh�c s� ng*y �ã theo chân �� qu�c”. Bi�t hay không bi�t, nghe hay không nghe không ph�i là �i�u quan tr�ng. �i�u quan tr�ng là bài hát �ã �áp �ng ���c ��c v�ng v� t� ng lai và tình yêu t- qu�c c#a tu-i trF. T- qu�c, vâng, không có gì l�n h n T- qu�c.

V�n hoá không ph�i ch& là ��i s�ng c#a m�t dân t�c mà còn là nh�ng gì gi� l�i ���c sau nh�ng tàn phá, lãng quên. Vi�t Nam quê h� ng ng�o ngh] sau 30 tháng T� 1975 hZn �ã n%m trong danh sách các tác ph�m “v�n hoá �i tr�y” mà ��ng tìm m�i cách �� xóa b?, tn di�t.

Th� nh�ng, nh� gi�t n��c r& ra t( k> �á và nh� bông hoa m�c gi�a r(ng gai, bài hát �ã s�ng sót, �ã ra �i và �ã tr� v�. �� t�n t�i, m�t bài th , m�t b�n nh�c c)ng ph�i tr�i qua nh�ng g�n l�c, nh�ng cu�c b? phi�u công b%ng không ch& c#a ng��i nghe, ng��i ��c d��i m�t ch� �� chính tr+ nào �ó mà còn c#a c� l+ch sW lâu dài. Bài hát phát

xu�t t( tình yêu n��c trong sáng nh� Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU s> � l�i r�t lâu trong lòng tu-i trF Vi�t Nam hôm nay và nhi�u th� h� mai sau.

Máu ta t� thành V�n Lang dn l�i X��ng da th�t này cha ông mi�t mài T�ng gi# qua c�#i ng�o nghU �i trong �au nh7c không nguôi. Chúng ta thành m�t �oàn ng�#i hiên ngang Trên bàn chông hát c�#i �ùa vang vang Còn Vi�t Nam tri�u con tim này còn tri�u kh�i kiêu hùng.

Nh� tháng Giêng n�m 1974, bài hát Vi�t Nam quê h� ng ng�o ngh] �ã ���c hát vang trên ���ng ph� Hu�, �à N|ng, Sài Gòn, C�n Th sau khi Hoàng Sa r i vào tay Trung Qu�c. Nh�ng b�n tin �ánh �i t( �à N|ng, danh sách nh�ng ng��i hy sinh ���c ��c trên các �ài phát thanh làm r i n��c m�t.

Và hôm nay, trong cái l�nh mùa �ông trên x� ng��i, nh�ng l�i nh�c Vi�t Nam quê h��ng ng�o nghU phát ra nh� xoáy vào tim.

Vi�t Nam, sau ba m� i ba n�m “��c lp, t� do” v'n ch�a thoát ra kh?i s� phn nh��c ti�u b+ xâm l��c, v'n ch�a tháo ���c cái vòng kim cô Trung Qu�c trên ��u. Vi�t Nam có m�t lãnh h�i dài trên ba ngàn cây s� nh�ng th�c t� không còn có bi�n. C� hành lang �ông h�i r�ng bao la t( H�i Nam ��n Hoàng Sa và xu�ng tn Tr��ng Sa �ã b+ Trung Qu�c chi�m. Phía sau t�m b�ng in �m “m��i sáu ch� vàng” h�u ngh+ th�m thi�t gi�a hai ��ng C�ng s�n Vi�t Nam và Trung Qu�c là thân xác c#a ng� dân Vi�t Nam trôi b�nh b�ng d�c các h�i ��o c#a t- tiên mình.

Ta nh� gi�ng dân �i tràn trên lò l0a hng M�t l�nh nh� �ng cùng nhìn v m�t xa x�m Da chân m hôi nhU nh�i cu�n vòng gân tr#i

Ôm v�t th��ng r� máu ta c�#i d��i ánh m�t tr#i.

Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU nh� gi�t n��c m�t bi tráng c#a tu-i trF Vi�t Nam ngày nào nh? xu�ng trên quê h� ng chi�n tranh kh�n kh-, �ã b�c thành h i, t* thành mây và sau bao n�m v�n v) kh�p góc b� chân tr�i �ã tr� v� quê

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 19

Page 26: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

h� ng qua ánh m�t c#a em, qua n* c��i c#a ch+, qua ti�ng hát c#a anh, h�n nhiên và trong sáng.

T( “v�t th��ng r� máu” c#a m�t dân t�c �ã t(ng b+ nhi�u �� qu�c thay phiên bóc l�t, l�i d*ng và hôm nay còn �ang ch+u ��ng trong áp b�c c#a ��c tài ��ng tr+, Vi�t Nam quê h� ng ng�o ngh] c�t lên nh� m�t l�i khuyên, hãy s�ng và hãy v�ng tin vào l+ch sW, s> có m�t ngày, s> có m�t ngày…

Ta khuyên cháu con ta còn ti�p t�c làm ng�#i Làm ng�#i huy hoàng ph i ch%n làm ng�#i dân Nam Làm ng�#i ngang tàng �i�m m�t mày c�a tr�n gian

H=i nh�ng ai g�c xu�ng ngi d$y hùng c�#ng �i lên./.

Cùng v�i suy t� c#a nhà v�n Tr�n Trung

��o v� Vi�t Nam Quê H��ng Ng�o NghU c#a c� nh�c s� Nguy]n ��c Quang, không th� b? qua bài Có Ph i Tôi Là Ng�#i Quê H��ng Rung B! Gi�ng Nòi Khinh c#a nh�c s� Ph�m Duy.

Qua khúc ca này, v+ nh�c s� mu�n di]n t� t�m lòng ng��i xa x�, nh�ng kF �ã ph�i b? n��c ra �i “vì nh�ng quyn làm dân �ã ch�t trong tay quân gian tham ��c �oán” ch� �âu ph�i vì là “ng�#i quê h��ng rung b!”, là “ng�#i gi�ng nòi khinh”, là “ng�#i gi�ng nòi xua”. KF xa quê v'n m�t lòng “th��ng cho quê h��ng, th��ng cho nòi gi�ng �ang s� ch�t d�n v�i �#i cùm gông.”

Có Ph i Tôi Là Ng�#i Quê H��ng Rung B!

Gi�ng Nòi Khinh ������������������

Có ph i tôi là ng�#i quê h��ng rung b!? Có ph i tôi là ng�#i gi�ng nòi khinh? Có ph i tôi là ng�#i quê h��ng nguyn r�a? Có ph i tôi là ng�#i gi�ng nòi xua?

Quê h��ng tôi �i! Tôi sinh ra � ��y Tôi l�n lên cùng v�i ph$n c! cây V�ng ch+c nh� tre, �am mê nh� ng%n lúa, Tôi bám rU vào n��c m�n �ng chua. Tôi yêu câu th� hay câu ru trìu m�n &ã n�i tôi lin v�i gi%ng t/ tiên. D> vãng vinh quang nên tôi vui cu�c s�ng, Tuy bi�t �au lòng vì ph$n n��c long �ong. Anh �i! Em �i! Ta chung nhau dòng máu, Chung s+c da vàng, góp tình Vi�t Nam. Tóc m�i xanh t�, ta nâng niu tình n��c Nay tr+ng mái ��u v�n tr%n tình x�a Trong ba m��i n�m, ta chia nhau nhiu l+m! Chia s�t vui bun v�i c nh�c vinh Có lúc ca vang, �ôi khi ôm m�t khóc Cho n��c non mình nhiu lúc �iêu linh.

Tôi xa quê h��ng nh� con sâu k�t l�i Non n��c tuy�t v#i �ã �/i màu da D> vãng chôn xa, theo t��ng lai mù t�i H�nh phúc không còn, d�u ch� nh! nhoi Tôi xa quê h��ng khi dân no và �m Nay �ã âm th�m, máu tr�n m hôi N��c m+t quê h��ng tuôn ra nh� dòng su�i Nh�ng kh+p gi�ng nòi ch� c'n c�i thêm thôi! Tôi xa quê h��ng! Vâng, tôi xa nòi gi�ng Tôi b��c �i, vì nh�ng quyn làm dân &ã ch�t trong tay quân gian tham ��c �oán. Th��ng xót sông ngòi, núi bi�n, ru�ng n��ng, Th��ng cho quê h��ng, tôi th��ng cho nòi gi�ng &ang s� ch�t d�n v�i �#i cùm gông. Chót v+ng xa quê, tôi xin anh em t� l�i Tôi h7a s� v gi i phóng quê tôi. &K: Mai này tôi v cùng quê h��ng r�ng r= Mai này tôi v cùng v�i T* Do Mai này tôi v cùng quê h��ng �/i m�i Mai này tôi v cùng gi�ng nòi tôi. Cùng v�i Vi�t Nam ngàn �#i yêu quý.

20 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 27: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Vinh Danh…

������� ��

VI�T Vinh danh t- qu�c Vi�t Nam,

Im lìm ch+u ��ng gian nan tr�m chi�u.

Êm vui chZng ���c bao nhiêu,

Tang tóc, �au kh- tri�n miên tháng ngày.

NAM N�m tháng ch+u c�nh ��ng cay,

Anh hùng lE vn ��a �ày t�m thân.

Mong cho ��t n��c muôn ph�n

QUÊ Qua c n b& c�c muôn dân an bình.

Ung dung g�n bó tâm tình,

Êm ��m cùng h��ng quang vinh m$i ngày.

H��NG H�nh phúc, no �m tràn ��y,

� n hèn, nhát ��m qu�y r�y quê h� ng.

�n trên tuôn �$ tình th� ng,

Ng��i ng��i vui s�ng khôn l��ng bi�t bao.

Gió mát cu�n ánh tr�ng sao,

TÔI T(ng giây, t(ng phút cùng nhau vui v�y.

Ôi thôi t( bi�t kh- �au,

Im ti�ng than th� cùng nhau an lành

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 21

Page 28: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

QUÊ H��NG-Bài H�c ��u Tiên Cho Con �� Trung Quân (sinh 19 tháng 1 n�m 1955) là m�t nhà th Vi�t Nam. Nhi�u bài th c#a ông

���c ph- nh�c và ���c nhi�u ng��i yêu thích nh� Quê h��ng, Ph��ng hng… Bài th d��i �ây c#a ông ch& �� cp t�i m�t Quê h� ng Vi�t Nam nh�m vào tu-i h�c trò v�i nh�ng “chum kh� ng%t”, “nh�ng ��#ng �i h%c”, “nh�ng b��m vàn bay r�p”, “nh�ng con diu bi�c” quen thu�c ��n khuôn sáo… chung chung c#a tu-i th . Thi�t t��ng có th� giúp ph�n nào cho tu-i trF Vi�t Nam h��ng v� quê h� ng mình khi ��c b�n ti�ng Anh.

QUÊ H��NG Bài H#c ��u Tiên Cho Con Quê H� ng là gì h� M/ Mà cô giáo d�y con ph�i yêuR Quê h� ng là gì h� M/ Ai �i xa c)ng nh� nhi�uR Quê H� ng là chùm kh� ng�t Cho con trF hái m$i ngày. Quê H� ng là ���ng �i h�c, Con v� r�p b��m vàng bay. Quê H� ng là con di�u bi�c, Tu-i th con th� trên ��ng. Quê H� ng là con �ò nh?, Êm ��m khua n��c ven sông. Quê H� ng là vòng tay �m, Con n%m ng# gi�a m�a �êm. Quê h� ng là �êm tr�ng t?, Hoa cau r*ng tr�ng ngoài th�m. Quê H� ng là vòng hoa bí, Là h�ng tím �u m�ng t i, Lá �? �ôi b� dâm b*t, Màu hoa sen tr�ng tinh khôi. Quê H� ng m$i ng��i ch& m�t Nh� là ch& m�t M/ thôi. Quê H� ng n�u ai không nh� S> không l�n n-i thành ng��i!

HOMELAND Your First Lesson What’s Homeland, Mommy, That teacher asks me to loveR That everybody has to keep in his/her mind Everywhere he/she has to goR Homeland is sweet carambola bunch Every day pick up children. Homeland is the path to school You walk watching yellow butterflies. Homeland is blue kites You fly in the countryside. Homeland is the small boat Making gentle noise along rivers. Homeland is warm arms Holding you asleep in rainy nights. Homeland is moonlight nights Areca flowers falling in corridors. Homeland is pumpkin blossom And the purple Malabar night-shade, And red hibiscus leaves at hedges, And beautiful white lotus bloom. Homeland belongs to everyone As unique Mother to her Kids. Homeland is that whoever doesn’t keep In his mind, would feel hard to grow up!

Chuy�n ng� ti�ng Anh (không rõ tên)

22 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 29: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

T( bài th c#a �$ Trung Quân trên �ây, Ch� ng �ài gWi tng ��c gi� hai bài th h�a d��i �ây.

Quê H��ng!

“Quê h��ng là gì h� m� Mà sao cô giáo d�y ph i yêu

Quê h��ng là gì h� m� Ai �i xa c�ng nh� nhiu”

Quê h� ng là nh�ng cánh di�u Tung bay trong gió nh�ng chi�u hè sang

Quê h� ng ��ng lúa r�c vàng H�t bông nng tr&u mùa màng b�i thu

Quê h� ng là ti�ng m/ ru �u k>o k/t vi vu tr�a hè

Quê h� ng là nh�ng l)y tre Là th l*c bát câu vè dân gian Quê h� ng �i�u lý n�ng nàn

Là tà áo tr�ng d+u dàng nên th Quê h� ng ngày �y m�ng m

Th�i gian m�t thoáng tu-i th qua r�i Quê H� ng k� ni�m trong tôi

Quê h� ng in d�u m�t ��i nh� th� ng!

Ch��ng &ài 11/28/17

Quê H��ng X�a Và Nay!“Quê h��ng là gì h� m�

Mà sao cô giáo d�y ph i yêu Quê h��ng là gì h� m�

Ai �i xa c�ng nh� nhiu” Quê hng xa nh�ng cánh di�u

Tung bay trong gió nh�ng chi�u hè sang Quê hng xa lúa r�c vàng

H�t bông nng tr&u mùa màng b�i thu Quê hng xa ti�ng m/ ru

�u k>o k/t vi vu tr�a hè Quê hng xa nh�ng l)y tre

Là th l*c bát là vè dân gian Quê hng nay c�nh gian nan

Ung th� b�nh tt nghèo nàn h n x�a Quê h� ng ng�p l�t ngày m�a

Tây Nguyên bô xít l�i v(a v �ê Quê h� ng cá ch�t bi�n quê

Mi�n Nam n�c m�n tràn v� ru�ng sông Quê h� ng nay nh�ng cánh ��ng

Lúa thành c? lát, ngh� nông nghèo nàn Bao gi� h�t c�nh l�m than!

Bao gi� tr� l�i thiên �àng tu-i th !

Ch��ng &ài 11/28/17

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 23

Page 30: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Tu�i tr� h�i ngo�i l�n lên t� h�n 40 n�m Tâm trí không ri xa t� quc

������� �!�����"#�$����%& �'()*+(,+'-�

M�t cái nhìn c�a m�t tu/i trE Vi�t Nam h i ngo�i v gi�i trE ng�#i Vi�t � h i ngo�i qua cu�c ph!ng v�n c�a nhà báo M�c Lâm, Biên t$p viên �ài Á châu T* do (RFA) v�i n� lu$t s� Qu^nh Vi cách �ây 3 n�m (28/3/2015), xin ���c ghi l�i �ây m�t s� �o�n �áng chú ý c�a bài ph!ng v�n.

[H n] 40 n�m qua bi�t bao �-i thay ��i v�i c�ng ��ng Vi�t Nam h�i ngo�i, trong �ó s� tr��ng thành c#a ng��i trF ���c xem là ni�m t� hào và k� v�ng h� s> bi�n m�nh ��t xa t- qu�c n i t�m dung thành n i th�c hi�n dân ch# m�t cách th�c t� c)ng nh� cho ng��i b�n x� th�y r%ng tuy xa quê nh�ng trong tâm trí không bao gi� r�i xa t- qu�c.

Lut S� Qu�nh Vi là m�t trong r�t nhi�u khuôn mt trF thành công và không quên nhn th�c r%ng mình là m�t ph�n máu th+t c#a quê h� ng, t- qu�c qua t(ng vi�c làm c* th� t�i M^, n i cô s�ng trong 25 n�m qua.

Nói chuy�n v�i Mc Lâm, LS Qu�nh Vi chia sF:

LS Qu�nh Vi: Qu�nh Vi sinh n�m 1978 và n�m 12 tu-i thì �+nh c� t�i Hoa K� theo di�n �oàn t* ODP sau khi ông ngo�i Vi v��t biên và b�o lãnh cha m/ và gia �ình sang M^ sau �ó. Qu�nh Vi h�c và l�n lên, tr��ng thành hoàn toàn t�i California vùng San Jose và hi�n t�i �ang hành ngh� lut s� v� dân s� và lut gia �ình � thành ph� San Jose

[…] M�c Lâm: Vâng, Vi là ng��i t��ng ��i tr�, s�ng

trong c�ng �ng Vit Nam theo Vi thì ng��i Vit có tr�n tr� v ��t n��c quê h��ng không? Có khi nào Vi nghe ���c nh�ng tâm s� c�a h� nh� nhà, hay có nh�ng khó

kh�n khi � quá xa gia �ình ��i v�i ng��i còn gia �ình trong n��c, Vi nh�n xét ra sao?

LS Qu�nh Vi: N�u mà nói v� c�ng ��ng c#a mình � h�i ngo�i thì có th� nhìn th�y các bc chú bác hay ba m/, ông bà c#a Vi ch%ng h�n, nh�ng ng��i �ã s�ng trong cu�c chi�n Vi�t Nam tr�i qua nh�ng vi�c nh� �i v��t biên, c�i t�o, cu�c s�ng khá là khó kh�n � Vi�t Nam tr��c �ây.

Th� h� tr��c và th� h� c#a Vi và th� h� em c#a Vi, Vi có nh�ng ��a em sinh � M^, có ba th� h� khác nhau nói chung � h�i ngo�i. Tr�n tr� c#a ng��i trF nó có khác v�i ng��i l�n. Vi có m�t chút may m�n là bi�t ���c Vi�t Nam nh� th� nào, � �âu. Có g�n bó v�i Vi�t Nam vì Vi l�n lên � Vi�t Nam kho�ng 10, 11 n�m còn nh�ng ��a em c#a Vi hoàn toàn không bi�t Vi�t Nam là gì c�.

Ng��i l�n thì h� có n$i bu�n, tâm s� v� hu qu� cu�c chi�n mang l�i cho h� thành ra có khó kh�n cho th� h� này khi ng�i l�i nói chuy�n, làm vi�c, ngay c� cách c� sW v�i nhau trong cu�c s�ng. Vi ngh� nói chung thì Vi c�m th�y c�ng ��ng v'n c� g�ng gi� gìn b�n s�c, v�n hóa c#a ng��i Vi�t Nam. Ngay c� nh�ng ng��i sinh bên nay thì h� v'n tôn tr�ng cái ph�n Vi�t Nam c#a h�, ít th�y ng��i nào hoàn toàn ngh� mình không ph�i là ng��i Vi�t Nam.

M�c Lâm: &�i v�i gi�i trE và nh�ng ng�#i sinh tr��ng hoàn toàn t�i M_ có bao gi# Vi nói chuy�n v�i h% và nh+c nh� h% v�n còn m�t quê h��ng th7 hai t�i Vi�t Nam hay không? Và trong khi ���c nghe nh� v$y thì ph n 7ng c�a h% nh� th� nào?

LS Qu�nh Vi: �i�u này Vi xin chia sF h i cá nhân m�t chút, chuy�n gia �ình c#a Vi �i nhé. Vi có nh�ng ��a em sinh � bên M^, gia �ình Vi r�t c� gi� gìn ti�ng Vi�t. Trong gia �ình v'n ph�i nói ti�ng Vi�t v�i nhau. Nh�ng em c#a Vi sinh ra và l�n lên t�i �ây d� nhiên không th� nói ti�ng Vi�t nh� Vi. H�i nh? em c#a Vi ���c d�y là nói ti�ng Vi�t không ���c nói ti�ng M^ thì t*i nó r�t t�i nghi�p. Nhi�u khi nó nói “Ch�! em mu�n nói ti�ng Vi�t nh�ng em không bi�t Vi�t Nam � �âu!”

Nghe nh�ng ��a em nói nh�ng câu nh� vy � l�a tu-i 5, 6 tu-i thì mình c�m th�y là ph�i

24 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 31: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

thông c�m v�i th� h� trF vì h� không bi�t, không h� bi�t m�nh ��t �ó � �âu. Không bi�t, không có b�t c� suy ngh� gì v� n i �ó h�t thì r�t là khó có s� liên h�. Nh�ng ��a em �ó khi l�n lên nó t� tìm hi�u và h�c v� chi�n tranh Vi�t Nam, h�c v� nh�ng vi�c liên quan ��n Vi�t Nam. Lúc �ó nó t� ��ng tìm ��n Vi và h?i thêm chZng h�n nh� khi Vi v� Vi�t Nam thì th�y nh� th� nàoR T�t c� các em mà Vi bi�t ��u mong mu�n ��n x� s� �ó m�t l�n �� bi�t ông bà cha m/ mình t( �âu mà ��n.

[…] M�t ng��i sinh ra và l�n lên hoàn toàn ���c

�ào t�o do ng��i M^ thì Vi ngh� �ó là tâm t� c#a r�t nhi�u ng��i trF r�t mu�n tìm v�. C)ng r�t nhi�u ng��i mu�n làm vi�c cho Vi�t Nam chZng h�n làm t( thi�n hay sinh s�ng hoc giúp �E �i�u gì �ó cho Vi�t Nam. �ó là nh�ng m�i liên h� mà Vi th�y r�t nhi�u ng��i trF �ã có.

M�c Lâm: Vâng �ó là ng�#i trE còn th� h� nh� cha m�, ông bà c�a Vi, ngo�i tr� ng�#i trong nhà, nh�ng ng�#i khác Vi ���c d�p ti�p xúc bên ngoài Vi th�y h% còn gi� c m giác b� cô ��c, b� m�t mát khi ch�y ra n��c ngoài �� s�ng hay không hay bây gi# th#i gian �ã hàn g+n nh�ng v�t th��ng c�a h% ri?

LS Qu�nh Vi: Vi ngh� nó tùy theo t(ng ng��i, không th� nào nói h�t ���c �a s� th� này hay th� kia. Vi có th� nói khi ra sinh ho�t chung v�i các chú các bác trong c�ng ��ng thì ngay b�n thân Vi t�i mình l�n lên bên này không có tr�i nghi�m cá nhân v� nh�ng m�t mát nh�ng �au th� ng mà th� h� tr��c h� tr�i qua, �ó là nh�ng �i�u mình không hi�u ���c. Nh�ng càng l�n càng ti�p xúc nhi�u v�i các bác thì Vi c�m th�y hi�u ���c lý do. Có nh�ng ng��i h� v'n gi� quan ni�m giá tr+ c#a h� nh� là không th?a hi�p v�i chính ph# hi�n nay thì Vi hi�u ���c vì các m�t mát không th� nào �# ��n bù hay th�i gian làm cho nguôi ngoai.

Nh�ng c)ng có nh�ng ng��i r�t tích c�c, h� s|n sàng có nh�ng liên h� �� giúp �E các b�n trF t�i Vi�t Nam, nh�ng b�n có ho�t ��ng làm cho n��c Vi�t Nam mình ti�n b� h n chZng h�n. Nh�ng b�n trF có ý �+nh thay �-i Vi�t Nam theo h��ng tích c�c có ngh�a là thay �-i Vi�t Nam t�t

�/p h n, ng��i dân v�i các quy�n l�i chính �áng ���c quan tâm ��n, hoc là ph�i thay �-i nh�ng b�t h�p lý trong xã h�i Vi�t Nam.

Vi th�y nh�ng chú bác h� tht lòng #ng h� nh�ng ng��i trF �ó và Vi không th�y s� oán hn hay là thù h%n trong các chú bác mà Vi ���c gp khi làm vi�c trong c�ng ��ng. D� nhiên � b�t k� ch$ nào c)ng có ng��i c�c �oan, có ng��i quá khích nh�ng theo kinh nghi�m c#a Vi làm vi�c v�i các chú các bác thì �a s� ��u có ki�n th�c […], �a s� h� có t�m lòng h�t s�c c�i m�, ch+u khó l�ng nghe nh�ng ng��i trF nh� Vi hay nh? h n Vi, hay nh�ng ng��i trF trong n��c h� ��u có m�t thái �� nh� vy.

[…. ] M�c Lâm: N�u ���c góp ý v�i nh�ng ng�#i làm

chính tr� t�i Vi�t Nam vi�c ��u tiên khi có c� h�i thành l$p nh�ng � ng phái thì tiêu chu n c�a � ng phái chính tr� Vi�t Nam theo Vi ph i có �iu ki�n gì nó m�i th� hi�n t* do dân ch� m�t cách th*c s*?

LS Qu�nh Vi: Vi xin m��n cái ý c#a m�t ng��i b�n c#a Vi � Vi�t Nam nói v� gi�i pháp chính tr+ mà nh�ng vi�c thay �-i xã h�i. Vi ��ng ý là b�t k� ai, b�t k� t- ch�c hay ��ng phái nào mu�n ��u tranh thay �-i chính tr+ t�i Vi�t Nam thì nên suy ngh� ��n v�n �� ng��i dân. Th�c s� ngh� ��n cái c�n thi�t c#a h� là gì. M�i quan tâm trong xã h�i, gia �ình, nh�ng v�n �� thi�t th�c c#a ��i s�ng. B�i vì �ó là nh�ng �i�u mà Vi c�m th�y ��ng c�m quy�n hi�n t�i � Vi�t Nam h� không có. H� hoàn toàn không quan tâm ��n ��i s�ng c#a ng��i dân th�c s�.

[…] [Ai] bi�t ngh� ��n m�c �� thun l�i và an sinh xã h�i cho ng��i dân cao nh�t thì ch�c ch�n s> ���c s� #ng h� c#a ng��i dân.

M�c Lâm: Xin cám �n LS Qu^nh Vi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 25

Page 32: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Sinh Ho�t C�ng �oàn Phóng s� l� nh�m ch�c chánh x�

Vietnamese-born priest welcomed as new shepherd at liturgy. Ph�ng v� chào m�ng m�t linh m�c g�c Vi�t nh$m ch7c tân m�c t0.

.��/���0�����10�21 �����10#��31���

T# Catholic Spirit s� 23, ti�ng nói chính th7c c�a Giáo ph$n Metuchen, New Jersey, s� phát hành ngày 14 Tháng 12, 2017 có ��ng t i m�t bài phóng s* c�a Thông tín viên Christina Lestle, chúng tôi sao chép nguyên v�n d��i �ây, kèm theo ph�n chuy�n ng� thoáng ý sang ti�ng Vi�t �� ��c gi ti�n tham kh o. D� Quang Bích phiên d+ch v�i s� góp ý c#a D� L< Hành.

SOUTH PLAINFIELD – The smile on Father Peter Hung Tran’s face stretched from ear to ear as he stood before his congregation, welcoming them to his installation as the fifth pastor of Czestochowa Parish, Oct. 29. “I love you all so much” the overjoyed priest told hundreds of people sitting shoulder to shoulder in the pews and standing two-deep along the side walls of the church.

SOUTH PLAINFIELD - N* c��i trên g� ng mt c�ng thZng c#a Cha Phêrô Tr�n Hùng khi ngài ��ng tr��c Công �oàn mình, chào m(ng m�i ng��i �� b��c vào l] nhm ch�c chánh x� th� n�m Giáo x� Czestochowa vào ngày 29/10. “Tôi yêu quý t�t c� tht nhi�u” v+ linh m*c r�t �$i sung s��ng nói nh� th� v�i hàng tr�m ng��i �ang ng�i vai sát vai trong các dãy gh� dài nhà th� c)ng nh� ��ng d�c hai bên sát vách t��ng cu�i nhà th�.

The radiant smile never left the face of the Vietnamese-born priest at Mass celebrated by Bishop F. Checchio and concelebrated by brother priests from around the world. Filling the sanctuary, the clergy was framed by two depictions of Mother Mary: on the wall to the right was Our Lady of Czestochowa, the parish’s patron saint, while on the left hung the beloved symbol of Vietnamese Catholicism, Our Lady of La Vang.

N* c��i r�ng rE không h� r�i kh?i g� ng mt c#a v+ linh m*c g�c Vi�t su�t bu-i Thánh L] do ��c Giám m*c F. Checchio ch# t� v�i �ông ��o các ��n t( kh�p th� gi�i cùng ��ng t�. Hàng giáo s� ng�i tràn trên cung thánh, �%ng sau các ngài là hai hình �nh ��c M/ Maria: T��ng bên ph�i cung thánh có t��ng ��c ��c Bà Czestochowa, quan th�y c#a Giáo x�, còn bên trái là t��ng ��c M/ La Vang, bi�u t��ng kính yêu c#a Công giáo Vi�t Nam.

26 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 33: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

�The first task of a priest is to be a believer, and to become one ever new and evermore,” said Bishop Checchio in his homely, quoting a speech by Pope Benedict XVI. “The most lofty and important thing a priest can do for his people is to to first to be what he is: a believer. The priest believes as he baptizes a baby, witnesses a marriage of a couple, bestow the oil of sick on an ailing parishioner, and buries the faithful.”

�Nhiêm v* ��u tiên c#a m�t linh m*c ph�i là m�t ng��i có ��c tin, ngài ph�i làm m�i ��c tin c#a mình và c� càng ph�i m�i h n mãi mãi,” ��c Giám muc Checchio trong bài gi�ng �ã trích d'n l�i c#a �GH Bênê�ictô XVI nh� th�. “�i�u cao quý và quan trong nh�t mà m�t linh m*c có th� làm cho giáo dân c#a ngài bi�t rõ ngài là ai: ng��i có lòng tin. V+ linh m*c ph�i t? rõ ��c tin c#a mình khi ngài ban phép RWa t�i cho m�t em bé, khi ngài ch�ng Bí tích Hôn ph�i cho �ôi v� ch�ng, khi ngài x�c d�u thánh cho m�t giáo dân y�u b�nh, khi ngài cW hành l] an táng cho giáo dân.”

“The gift of the priesthood is to give everyone in the human family someone to believe with,” Bishop Checchio continue, “even when it seems like the whole world is against you and no one believes.” But, he cautioned, “Don’t mistakenly believe in him, though. It is Jesus who is our savior. Believe in him.”

�H�ng ân c#a ch�c linh m*c làm cho m$i ng��i trong gia �ình nhân lo�i cùng tin v�i.” ��c Giám m*c Checchio nói ti�p, “c� khi xem ra th� gian ��i ngh+ch v�i v+ linh m*c và không ai còn có lòng tin.” Nh�ng, v+ Giám m*c l�u ý, “D�u vy, �(ng tin vào v+ linh m*c m�t cách l�ch l�c. Chính Chúa Giêsu m�i là ��ng C�u R$i chúng ta. Hãy tin vào Ng��i.”

Turning towards the priest who was about to be installed a pastor, Bishop Checchio told Father Tran, “May your actions always show that you believe, and what you believe, to this parish community entrusted you, so together you can do something beautiful for God here.”

H��ng nhìn v� v+ linh m*c s�p nhm ch�c chánh x�, ��c Giám m*c Checchio nói v�i Cha Tr�n, “Các ho�t ��ng c#a Cha luôn luôn ph�i t? rõ r%ng Cha tin, và tin vào �i�u gì, ��i v�i c�ng ��ng giáo x� ���c giao phó cho Cha, �� làm sao Cha-con có th� làm �i�u gì t�t �/p cho Thiên Chúa � �ây.”

During the Rite of Installation, Bishop Checchio introduced the parish staff, clergy, parish council and trustees to their new pastor. Each group rose as one to signal their assent to Father Tran’s leadership; he, in turn, pledged his support acceptance of their counsel by reciting the canonial Oath of Fidelity.

Trong L] Nhm ch�c c#a tân Chánh x�, �GM Checchio gi�i thi�u cho Cha x� toàn th� H�i ��ng m*c v* Giáo x� cùng thành viên các ban chuyên môn. M$i nhóm k�t n�i v�i nhau d��i s� lãnh ��o c#a Cha Tr�n. Ph�n Cha Tr�n c)ng chính th�c ��c lên L�i Tuyên Th� theo Giáo lut s|n sàng �ón nhân và h$ tr� s� tham v�n c#a H�i ��ng.

At the conclusion of the liturgy, Father Tran evoked both laughter and tears during his endearing address to the congregation. The priest admitted to nervousness and say, “I prepared a long time and had good remarks for this, but now I forget!”

Vào cu�i l] Nhm ch�c, Cha Tr�n bt ti�ng c��i trong n��c m�t khi ngài ng? l�i v�i cW t�a. V+ linh m*c nhìn nhn mình có chút b�i r�i vì xúc ��ng. Ngài nói, “T( lâu tôi �ã chu�n b+ s|n m�i th� cho bi�n c� này và c)ng �ã có nh�ng c�m ngh� �/p �� bày t?, nh�ng gi� thì quên h�t r�i.”

Father Tran thanked Bishop Checchio and Cha Hùng cám n ��c Cha Checchio và c�

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 27

Page 34: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Bishop Emeritus Paul G. Bootkoski for guidance, noted the many priests of Vietnamese in attendance, and presented his parents with a bouquet of flowers in gratitude for their support.

��c Giám m*c h�u d�Eng Paul G. Bootkoski v� s� d'n d�t c#a các ngài, cám n các linh m*c ng��i Vi�t hi�n di�n, ��ng trình di�n tr��c ông bà C�, dâng cho thân m'u mình nh�ng �óa hoa t� i bày t? lòng tri ân vì s� nâng �E c#a m/.

�When I became administrator here two years ago, the culture was different,” the priest admitted, “but we all worship one God.”

�Khi tôi tr� thành Qu�n x� � �ây cách �ây hai n�m, tôi �ã c�m nghi�m m�t s� khác bi�t v� v�n hóa, nh�ng h�t th�y m�i ng��i � �ây ��u cùng th� ph��ng Chúa”, v+ linh m*c nhìn nhn.

Father Peter Hung Tran was born in Vietnam to Khanh Tran and Binh Nguyen. Upon completion of elementary and high school in Tan Hiep, Vietnam, he traveled to United States, earning a degree in religious studies and philosophy at Seton Hall University, South Orange.

Cha Phêrô Tr�n v�n sinh tr��ng t�i Vi�t Nam, con c#a ông Khanh Tr�n và bà Bình Nguy]n. Sau khi hoàn t�t ch� ng trình h�c Ti�u h�c và Trung h�c t�i Tân Hi�p, Vi�t Nam, Cha �ã �i �+nh c� t�i Hoa K�, t�t nghi�p CW nhân Tri�t h�c và các môn h�c v� tôn giáo t�i ��i h�c Seton Hall, � South Orange.

Father Tran entered Immaculate Conception Seminary at Seton Hall in 1999 and earned a Master of Divinity Degree; he was ordained that spring in Sacred Heart Cathedral, Newark, for that archdiocese. He served as parochial vicar at St. Therese Parish, Kenilworth, and St. John Parish, Jersey City, before begin appointed parochial vicar at Saint James Parish, Woodbridge, in 2008, where he was also charged with the positions chaplain and coordinator to the diocesan Vietnamese Apostolate.

N�m 1999 Cha Tr�n ���c nhn vào ��i Ch#ng Vi�n Vô Nhi]m Nguyên T�i � Seton Hall và t�t nghi�p Cao H�c (Th�c s�) Th�n h�c, ngài th* phong linh m*c t�i Nhà th� Chính tòa Thánh Tâm Chúa � Newark, thu�c T-ng Giáo phn Newark. Ngài ���c b- nhi�m Phó x� Giáo x� Saint Therese, Kenylworth, tr��c khi ���c b- nhi�m Phó x� Giáo x� Saint James, Woodbridge, n�m 2008. j �ây ngài ���c giao phó trách nhi�m v(a là tuyên úy v(a là ph�i trí viên [ti�ng Vi�t g�i là Qu�n Nhi�m C�ng �oàn] C�ng �oàn ng��i Vi�t Nam c#a Giáo phn [Metuchen].

Describing the feeling of joy in serving as a priest in America, Father Tran declared, “I enjoy the special opportunity to serve God’s people in both English and Vietnamese, [and] I find it rewarding to offer Mass and administer the sacraments in both languages. I am fortunate and thankful to practice my vocation in a free country, and be able to openly encourage vocations to the priesthood and religious life.” He continued, “I especially enjoy visiting the homebound and hospitalized, as well as working with our youth.”

Mô t� c�m xúc vui m(ng ���c ph*c v* trong t� cách là m�t linh m*c t�i M^, Cha Tr�n tuyên b�, “Tôi h��ng ���c c h�i �c bi�t ph*c v* dân Chúa trong hai th� ti�ng Anh và Vi�t, tôi c�m th�y nh� là m�t ph�n th��ng cho mình khi ���c ban các Bí tích b%ng hai ngôn ng�. Tôi may m�n và cám n ���c th�c hi�n n g�i c#a tôi � m�t ��t n��c t� do, và tôi có th� công khai c- võ n g�i linh m*c và ��i s�ng tu trì.” Ngài ti�p t*c, “�c bi�t tôi d] dàng �i vi�ng b�nh nhân n%m t�i nhà hay t�i các b�nh vi�n c)ng nh� sinh ho�t v�i gi�i trF.”

Father Tran lists his greatest challenges as “developing a cohesive parish family, combining both communities and cultures, and motivating older teens, young adults and young families to

Cha Tr�n li�t kê nh�ng thách th�c l�n nh�t c#a ngài nh� “phát tri�n k�t h�p gia �ình giáo x� b%ng cách mang l�i s� chan hòa gi�a các c�ng ��ng c)ng nh� gi�a các n�n v�n hóa khác nhau,

28 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 35: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

actively participate to all aspects of parish life.” phát huy sinh ho�t các gi�i t( thanh thi�u niên ��n các gia �ình trF �� h� tích c�c tham gia vào m�i mt c#a ��i s�ng giáo x�.”

The new pastor’s goals for the South Plainfield parish of 611 registered families of Anglo and Vietnamese descent and 65 religious education students are “creating family activities to integrate both communities; maintaining a positive and inviting worship site, and increasing evangelization and spiritual life development for the parishioner.”

Các m*c tiêu c#a v+ tân chánh x� cho cái giáo x� có 611 gia �ình chính th�c ghi danh g�m con cháu c� ng��i Anh l'n ng��i Vi�t trong vùng South Plainfield này cùng v�i 65 sinh viên v� giáo d*c Công giáo là “t�o ra các sinh ho�t gia �ình h�u hòa nhp c� hai nhóm c�ng ��ng, duy trì m�t khung c�nh th� ph��ng v(a tích c�c v(a mang tính m�i g�i, phát huy ch� ng trình phúc âm hóa và phát tri�n ��i s�ng thiêng liêng cho giáo dân.

Parishioners and others at the Mass expressed their joy at the installation for a new pastor. “He’s already brought such love and happiness,” said Theresa Bielinski. “He’s a good man.” Fellow long-time parishioner Robert Moench echoed, “He’s tremendous. He works so hard, and we are very happy for him.”

Giáo dân và quan khách ��n tham d� Thánh l] ��u bày t? ni�m vui ���c tham d� l] nhm ch�c c#a v+ tân chánh x�. “Ngài �ã mang l�i �ây bi�t bao yêu th� ng và h�nh phúc,” Theresa Bielinski nói. “Ngài là m�t ng��i t�t.” M�t giáo dân lâu ��i � �ây, Robert Moench phát bi�u, “Ngài tht tuy�t v�i. Ngài làm vi�c khá c�c nh�c, và chúng tôi c�m th�y h�nh phúc có ���c ngài.”

Dao Thon was one of many Catholics of Vietnamese descent who travelled from outside the diocese to witnessed Father Tran’s installation. “I’ve known him a long times, since he was in Newark Archdiocese,” she said. “He’s good with the Vietnamese people and is speaking good English. He has a bright future.”

Là m�t trong �ám con cháu ng��i Công giáo Vi�t Nam, Dao Thon t( m�t n i ngoài giáo phn ��n �ây �� d� l] nhm ch�c c#a Cha Tr�n. Ch+ nói: “Tôi �ã bi�t ngài t( lâu, t( khi ngài còn � T-ng Giáo phn Newark. Ngài tht là t�t ��i ng��i Vi�t Nam và ngài nói l�u loát ti�ng Anh. Ngài s> có m�t t� ng lai sáng chói.”

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 29

Page 36: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

C�ng �oàn nh� B��c v��n l�n

���������

Bài này �ã ���c ��ng t i trên 2 Nguy�t san Hi�p Nh�t & DiUn &àn Giáo Dân, Tháng 12/2017. Hai Nguy�t san này �u phát hành t�i Qu$n Cam, Giáo ph$n Orange, California. Nay ��a lên &�c san này nh� là m�t cái nhìn h�n h�p c�a m�t thành viên trong C�ng �oàn, ghi d�u b��c chuy�n bi�n ��c bi�t c�a C&CGVN Giáo ph$n Metuchen do Lm Phêrô Tr�n Vi�t Hùng lãnh ��o.

Cách �ây 30 n�m, n�m 1987, m�t nhóm “thuy�n nhân” ng��i Công giáo Vi�t Nam (CGVN) ch�y tr�n C�ng s�n VN �t chân lên m�t vùng ��t mi�n �ông b�c ti�u bang New Jersey Hoa K�. H� th�t v�ng không ít tr��c hoàn c�nh chân ��t chân ráo v�i vô s� rào c�n v� v�n hóa l'n ngôn ng�, tp t*c và bao �-i thay trong cu�c s�ng. Làm sao có th� h�i nhp vào xã h�i m�i, m�t xã h�i ���c nhìn nhn là v�n minh nh�t th� gi�iR

M�t C�ng oàn b�p bênh.

N$i lo l�n nh�t c#a �ám ng��i CGVN này là vi�c ph*ng v* ít ra vào m$i Chúa nht. Vi�c tìm cho ���c m�t linh m*c ng��i Vi�t lo vi�c m*c v* theo ngôn ng� và v�n hóa Vi�t Nam �ã là khó. Nh�ng �áng lo h n c� là s� h$ tr� c#a giáo quy�n s� t�i! May thay! H�GM Hoa K� �ã m� ra con ���ng thoát: T�o m�i �i�u ki�n �� di dân ng��i CGVN có th� chu toàn vi�c ph*ng v* phù h�p v�i v�n hóa Vi�t Nam.

T( �ó, nhóm ng��i CGVN � vùng �ông b�c New Jersey ���c h��ng vi�c m*c theo v�n hóa và ngôn ng� riêng c#a mình d��i s� ch�n d�t c#a m�t linh m*c ng��i Vi�t và ���c sinh ho�t t�i m�t Nhà th� CG �+a ph� ng. Ng��i CGVN ���c

có Tuyên Úy riêng, g�i là Qu�n Nhi�m C�ng �oàn (QNC�) luôn k� cn, sát cánh, gánh vác m�i trách nhi�m m*c v* Bí tích.

Tính cho t�i n�m 2005, ngh�a là cách �ây 12 n�m, khi Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng ���c �i�u v� ph*c v* C�ng �oàn thì tr��c ngài �ã tr�i qua 6 ��i Qu�n nhi�m (các Cha NguyUn Quang Vinh, Lâm Sung, NguyUn Trí Minh, NguyUn Ng%c Th�ch, Võ Cao Phong, &�ng Xuân Oánh). Trong 6 linh m*c trên �ây, Cha Th�ch có th�i gian giúp C� lâu nh�t: 6 n�m.

Ngày 15/01/2006, sau khi Lm �ng Xuân Oánh r�i C�ng �oàn, tr� v� Dòng Ngôi L�i c#a ngài, Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng v�n là linh m*c thu�c T-ng Giáo Phn Newark (New Jersey) ���c m�i v� t�m th�i ��m nhi�m quy�n Qu�n Nhi�m C�ng �oàn. Ba n�m sau, vào ngày 15/3/2011, Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng “xu�t t+ch” T-ng Giáo phn Newark �� “nhp t+ch” Giáo phn Metuchen, chính th�c lãnh ��o C�CGVN. 1

Giáo s= m�i.

Ngày 10/6/2012, ��c Cha Paul Gregory Bootkoski, ng��i g�c Ba Lan, Giám m*c Giáo phn Metuchen thuyên chuy�n Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng ��n ph*c v* v�i t� cách Phó x� t�i Giáo x� Our Lady of Czestochowa, thu�c thành ph� South Plainfield (NJ) ph* giúp Cha chánh x� Maciej Melaniuk, g�c Ba Lan. C�ng �oàn CGVN cùng lúc c)ng ���c r�i nhà th� Saint James (Woodbridge, NJ) chuy�n v� sinh ho�t t�i nhà th� O.L. of Czestochowa. Cha Phêrô Hùng ti�p t*c coi sóc C�ng �oàn.

C� �GM Giáo phn l'n Cha Chánh x� ��u g�c Ba Lan. Nhà th� mang tên ��c Bà

1 T�i khu v�c Mi�n �ông b�c Hoa K� này có hai

linh m*c Vi�t Nam mang tên TR�N VI�T HÙNG – Cha Giuse Tr�n Vi�t Hùng ph* trách C�CGVN Bronx (NY) và Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng Qu�n nhi�m C�CGVN Giáo phn Metuchen (NJ), t( �ây chúng tôi m�n phép g�i Cha Hùng � New Jersey là Cha Phêrô Hùng, hay Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng.

30 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 37: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Czestochowa v�i t��ng ��c Bà �en mà ng��i Ba Lan (trong �ó có Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II) h�t lòng sùng kính và tin t��ng gi�ng nh� ng��i CGVN ��i v�i ��c M/ La Vang. Nh�ng t�i giáo x� này, hi�n nay khá nhi�u giáo dân ng��i Âu, k� c� ng��i Ba Lan �ã vì sinh k�, �ã d�i �i n i khác.Cho nên, s� s�ng còn c#a giáo x� này có nguy c lung lay C�CGVN cùng v�i Cha Qu�n Nhi�m c#a mình d�n h�t tâm trí, ngh+ l�c và công s�c góp tay v�i giáo dân k� c�u � �ây t�o nên s�c s�ng m�i cho Giáo x� Czestochowa v� m�i mt.

N�m 2015, Cha Maciej Melaniuk cáo b�nh, xin v� h�u. ��c Cha Bootkoski nhn ra kh� n�ng lãnh ��o c#a Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng c)ng nh� nhìn th�y s�c s�ng ��o c#a ng��i CGVN, nên quy�t �+nh trao cho Hùng quy�n Qu�n x� (Administrator) Nhà th� ��c Bà Czestochowa � South Plainfield, New Jersey, và �t giáo dân ng��i Vi�t vào v+ th� ch# ��ng h n.

Thành ph�n chính th'c c�a giáo x'.

�C Bootkoski ��n tu-i ngh& h�u. Ngày 08/3/2016, ��c Thánh Cha Phanxicô b- nhi�m ��c Cha James Francis Checchio ���c Tòa Thánh b- nhi�m và ���c ch& �+nh thay th�. Sau m�t th�i gian tìm hi�u, ��c tân Giám m*c Metuchen quy�t �+nh ban bài sai chính th�c cW Cha Phêrô Hùng làm Chánh x� Nhà th� ��c Bà Czestochowa.

T�i �ây, ngày 29/10/2017 �C Checchio cW hành tr�ng th� L] nhm ch�c chánh x� c#a Lm Phêrô Tr�n Vi�t Hùng v�i s� tham d� c#a �ông ��o linh m*c, nam n� tu s� và hàng ngàn giáo dân thu�c m�i s�c dân. Th+ tr��ng thành ph� South Plainfield cùng phu nhân c)ng hi�n di�n trong l] nhn ch�c.

Ngoài bài gi�ng c#a �GM Giáo phn ca ng�i và tin t��ng vào kh� n�ng lãnh ��o c#a Cha Phêrô Hùng trong vi�c cai qu�n và �i�u ��ng các vi�c m*c v* giáo x�, ông Th+ tr��ng thành ph� South Plainfield c)ng ng? l�i ca ng�i ��c �� c)ng

nh� tài n�ng c#a Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng trong m�t bài phát bi�u sinh ��ng. T�t c� giáo dân thu�c m�i thành ph�n s�c t�c da tr�ng hay da màu, ng��i Âu hay ng��i Á, ng��i M^, ng��i Phi ��u ph�n kh�i bày t? tâm tình quý m�n, trân tr�ng cùng tùng ph*c ��i v�i v+ tân Chánh x� c#a mình.

T( bi�n c� này, chúng tôi ch�t nh� trên �c san Xuân Nhâm Thìn 2012 cách �ây �úng 5 n�m, Nguy]n Chinh Nguyên, m�t thành viên c#a C�ng �oàn (và c)ng là m�t c�u ch# t+ch C�) �ã chia sF ni�m ��c ao: “Ph i chi C& mình �� m�nh, �� kh n�ng lên hàng giáo x7, … hy v%ng C& s� ���c /n ��nh, s� phát tri�n v�ng m�nh h�n thay vì m�t C& lãng du, di chuy�n t� nhà th# chánh tòa Saint Francis of Assisi ��n nhà th# Saint Theresa, ri ��n Saint James trong vòng 25 n�m qua.”

Anh Nguyên e ng�i r%ng �ó “không ph i là chuy�n ��n gi n m�c d�u ý t��ng C& ‘nên có nhà th# riêng’ �ã có trong C& t� lâu ri!”, b�i l> Giáo lut l'n các quy �+nh c#a Giáo phn Metuchen �ã �óng l�i m�i kh� n�ng m� ra m�t giáo x� m�i vì � M^, nhà th� �ã và �ang liên t*c thay nhau �óng cWa!

Vy mà, hôm nay, ngày 29/10/201, s� th�t v�ng không ��n v�i C�ng �oàn Công Giáo Vi�t Nam Giáo phn Metuchen, b�i l> C� �ang sát cánh v�i v+ Qu�n Nhi�m c#a mình và �ang làm thành h�t nhân n�ng c�t c#a Giáo x� (Nhà th�) ��c Bà Czestochowa, thành ph� South Plainfield, New Jersey, Hoa K�.

X'ng vai mc t>.

Chúng tôi ghi nhn, s� d� Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng b�n b& chèo lái C�CGVN Giáo phn Metuchen, NJ lâu dài và ���c m�i thành ph�n tr�ng n� cùng tn tâm tn l�c h�p tác v�i ngài là vì ngài tinh t� trong ���ng l�i lãnh ��o c)ng nh� trong xW th�. �c bi�t, ngài luôn luôn c��i vui v�i m�i ng��i, c�i m� thân thi�n chan hòa, không h� �� tâm t�i ch�c quy�n hay b�c ti�n hay c� nh�ng tình c�m thi�u lành m�nh trong sáng.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 31

Page 38: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Cha Hùng luôn c��i vui ��ng th�i c)ng luôn tìm cách làm m�i ng��i cùng vui v�i ngài và v�i ng��i khác, nh�t là v�i các bc cao tu-i. Cha Phêrô Hùng m�c ph�i b�nh ti�u ���ng ��n m�c báo ��ng và �au nh�c x� ng kh�p mãn tính, song ng�i v�i giáo dân l�n tu-i hay v�i gi�i trF, Cha c)ng ��u luôn làm vui lòng m�i ng��i, ��n n$i không ít l�n ngài “quên l�nh kiêng cW” mà bác s� �ã ch& �+nh cho ngài, ch& vì �� cho kF khác không bu�n vì ngài.

Là ng��i c�ng tác v�i Linh m*c Phêrô Tr�n Vi�t Hùng su�t 12 n�m ròng dù ch& trong nhi�m v* khiêm t�n 2 n�m m�t l�n là “Tr��ng ban vn ��ng B�u cW H� M*c V* C�ng �oàn”, tôi bi�t rõ Cha Hùng �ã kh- s� tr�n tr� d��ng nào ch& vì trong C�ng �oàn, không giáo dân nào ch+u ra �ng cW vào H�MV m$i khi mùa b�u cW ��n. Không rõ là vì lòng khiêm t�n hay vì mc c�m gì, nh�ng ai c)ng nói mình “s|n sàng làm b�t c� vi�c gì Cha giao cho”, nh�t �+nh không tranh cW. D�u vy, tr��c khi ch�n ng��i ph* giúp mình, Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng luôn th�m dò, tham kh�o m�i thành ph�n, nh�t là các bc cao niên và nh�ng thành ph�n k� c�u trong C�ng �oàn. B�n thân ng��i vi�t tuy �ã là lão niên 80, �i lui �i t�i b�t ��u khó kh�n, nh�ng Cha Hùng luôn “kính lão”, th��ng xuyên gp gE, trao �-i ý ki�n.

Tâm th'c dân t�c.

M�t nét �c tr�ng n i con ng��i Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng �ó là tinh th�n dân t�c: V�i truy�n th�ng gia �ình mà v+ thân sinh là m�t c�u viên ch�c VNCH t(ng b+ CSVN giam tù 13 n�m, Cha P. Tr�n Vi�t Hùng có tinh th�n yêu n��c cao. Trong các bu-i V�n ngh� M(ng Xuân h%ng n�m, Cha Hùng khuy�n khích C�ng �oàn ��a ra các ti�t m*c mang d�u �n l+ch sW Vi�t Nam nh�: Con R�ng Cháu Tiên, Hùng V� ng, Hai Bà Tr�ng, Ngô Quy�n, Tr�n H�ng ��o, Huy�n Trân Công chúa, Lê L�i, Nguy]n Trãi, Quang Trung….

Chính vì h��ng �i mang tính dân t�c nh� vy, V�n Ngh� C�ng �oàn T�t n�m nào c)ng thu

hút �ông ��o quan khách t( các thành ph� các ti�u bang xung quanh nh� Pennsylvania, New York, Connecticut… b�t k� l� ng giáo..

Có l> �i�u khó nh�t ��i v�i m�t nhà lãnh ��o là thu ph*c nhân tâm! K�t h�p ���c lòng ng��i m�i t�o ���c s�c m�nh. Là thành viên c#a C�ng �oàn CGVN Giáo phn Metuchen, tôi hãnh di�n v� m*c tW c#a mình, �ã và �ang d'n d�t c� C�ng �oàn CGVN l'n giáo x� ��c Bà Czestochowa � thành ph� South Plainfield, New Jersey liên t*c 12 n�m hi�p nh�t ti�n lên trong yêu th� ng, ph*c v* và th� ph��ng. V�i Cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng, C�CGVN � �ây qu� tht may m�n là C�ng �oàn nh?, b��c v� n l�n./.

M�u Tu�t Chúc Xuân

Tr��c th�m �inh Du s�p qua

Mu Tu�t s�p ��n hoan ca chúc Ng��i

Chúc Ng��i n�m m�i vui t� i

Chúc Ng��i luôn n� n* c��i trên môi.

Chúc Ng��i kh?e m�nh yêu ��i

Chúc Ng��i h�nh phúc, tâm th�i bình an

Chúc Ng��i mãi mãi giàu sang

Chúc Ng��i cu�c s�ng an nhàn th�nh th i

Ch��ng &ài

32 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 39: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

N�m M�u Tu�t 2018

N�M Ngàn trùng xa cách quê h� ng, �n t�t l�u l�c, bu�n th� ng vô vàn. M�i ng��i tha thi�t nài van,

M�U Mong cho ��t n��c ��y tràn yêu th� ng. Ân sâu tình nng v�n v� ng, U s�u ch�t ch�a trên ���ng tha h� ng.

TU�T Tr�i xuân t� i sáng khôn l��ng, U s�u cho kF quê h� ng xa lìa. Âm th�m bu�n t#i phân chia Tìm ngu�n an #i r��u trà gi�i khuây.

HAI H� ng Xuân ph�ng ph�t �âu �ây, Ai mà quên ���c nh�ng ngày bên nhau. Im lìm chông ch�t kh- �au,

NGÀN Ng�n cách s�u t#i nhu�m màu tang th� ng. Gió Xuân t?a nh/ mùi h� ng, Ai mà chZng nh� mái tr��ng n�m x�a. Nh�ng ngày n�ng �m gió lùa,

M��I M(ng vui ng�i c�nh say s�a chuy�n trò. � n hèn, chán n�n bu�n lo, �n trên tr� giúp ban cho an lành. Im lìm bu�n t#i thâu canh,

TÁM Th� ng cho ��t n��c �iêu linh lan tràn. Anh hùng cùng v�i muôn dân, Mau mau cùng ��ng quây qu�n bên nhau.

Phan V�n An

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 33

Page 40: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Chuy�n n�m Tu�t

�4����5���6��

Th�i gian th�m thoát thoi ��a nh� n��c ch�y qua c�u. M�i �ó mà n�m Du �ã qua, và n�m Tu�t l�i v� v�i chúng ta. N�m nay là n�m Mu Tu�t (2018), n�m c�m tinh con chó.

Chó là con vt thân thi�t, g�n bó và th#y chung v�i ng��i ch# nói riêng, và con ng��i nói chung. Loài vt này ���c xW d*ng �� gi� nhà hoc làm thú ch i. Chó con ���c g�i là “cún”. Chó g�m nhi�u loài: chó sói, chó r(ng, cáo và các gi�ng chó nhà. T�t c� các lo�i chó ��u là loài �n th+t và thích nghi �c bi�t �� s�n m�i. R�ng c#a chúng dùng �� gi�t m�i, nhai th+t và gm x� ng, th&nh tho�ng �� c�n nhau.

Các giác quan, nh� tai, m�t và m)i phát tri�n m�nh. Chó có m�t to, tai d�ng ��ng và m)i r�t thính, �ánh h i nh�y bén. Nh� th� chúng có th� theo d�u con m�i thành công. T�t c� loài chó ��u có chân dài thích nghi v�i ch�y nhanh khi s�n �u-i m�i. Chó là loài �i b%ng ��u ngón chân và có hai l�p lông. L�p bên ngoài nh� chúng ta �ã th�y. Còn l�p lót bên trong giúp cho chúng gi� h i �m trong nh�ng ngày m�a rét.

Chó là con vt th#y chung, g�n g#i v�i con ng��i. Chó giúp con ng��i r�t nhi�u vi�c nh� trông nhà cWa, s�n b�t và ���c xem nh� là loài vt trung thành, tình ngh�a nh�t v�i con ng��i.

Chó là loài ��ng vt ���c nuôi nhi�u trên th� gi�i, có th� trông coi nhà cWa, ch�n c(u, d'n ���ng, kéo xe v.v…và c)ng là món th�c ph�m giàu ch�t ��m.

Th+t chó là m�t món �n thông th��ng t�i m�t s� n��c châu Á nh� Hàn qu�c, Vi�t Nam. Nó v(a có tính cách bình dân l�i v(a ���c x�p vào hàng �c sãn. Tuy nhiên, t�i nhi�u qu�c gia Tây ph� ng và H�i giáo, vi�c gi�t và �n th+t chó là �i�u c�m ky.

Nhân n�m Mu Tu�t, n�m c�m tinh con chó l�i v�. Tr��c th�m N�m M�i, lòng tôi l�i bâng khuâng nh� ��n nh�ng k� ni�m vui bu�n v� nh�ng chú chó thông minh, và trung thành nh�t mà tôi �ã th� ng m�n trong cu�c ��i �ói rách c#a tôi.

�ó là vào kho�ng n�m 1977 tôi �ang b+ �i tù “c�i t�o” t�i tr�i Hàm Trí (Bình Thun, Phan Thi�t). Trong “t-” c#a tôi có m�t anh b�n ���c ng��i nhà �i th�m nuôi �em cho anh m�t con chó con. Con “cún” r�t �/p, có hai m�t �en nhánh, lông màu xám tro. Anh ta �t tên cho nó là con chó Lu. Trong tr�i, m�y tr�m ng��i tù, ai th�y nó c)ng th� ng! Vì ngh� r%ng vô tình mà nó c)ng �i tù nh� chúng tôi! Mc d�u chúng tôi �n không �# no, m$i b�a ch& lãnh ���c m�t cái bánh xe (b�t mì ép l�i thành cái bánh tròn, r�i lu�c lên), ng��i tù g�i �ó là bánh xe l+ch sW.

Xui cho con chó Lu, vào � trong tù v�i chúng tôi gp n�m �ó (1977-1978) là nh�ng n�m c� n��c ��u �ói meo. Trong tù, ng��i tù �� ng nhiên �ã �ói r�i, mà ngoài dân m�i ng��i c)ng �ói r� h�ng, nên chZng có ai ���c “th�m nuôi”. Nh�ng n�m �ó ng��i tù “c�i t�o” ch& �n toàn khoai mì và b�t làm b%ng c# mì. B�t ���c n�n thành cái bánh xe, m?ng te, to b%ng bàn tay, lu�c lên, phát cho tù m$i bu-i sáng, m$i tù nhn hai cái bánh xe cho hai bWa �� �n c�m h i, và… �� lao ��ng vinh quang.

Ng��i tù trong tr�i �ành ch+u cái �ói thãm kh�c hành h� thân xác. Nh�ng n�m �ó, tù �ói gi x� ng, �i ��ng vt v�, ng��i không ra ng��i, ma không ra ma. Con chó Lu c#a anh b�n l�i càng �ói h n, vì nó không có kh�u ph�n “hai cái bánh xe” nh� nh�ng ng��i tù “c�i t�o”. Nó bèn �i “c�i thi�n” linh tinh, nh�ng ngt m�t cái là các c�u tiêu c#a Vi�t C�ng và tù nhân ��u làm “nhà c�u” n-i. T�t c� ��u có thùng h�ng phân n%m n-i � trên, m$i sáng có ng��i tù chuyên làm v� sinh gánh ra �- xu�ng h� phân xanh, �� dành bón cho ru�ng lúa. Vì th�, con chó Lu ki�m chác chZng ���c gì. Nó �ói l�m, �ói gi x� ng. Nó càng ngày càng l�n, càng c�n n�ng l��ng nhi�u. Chúng tôi th�y t�i nghi�p nó quá. Mc d�u ph�n �n quá ít,

34 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 41: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

và �ói tri�n miên, nh�ng m$i ng��i chúng tôi ��u b�t �i m�t mi�ng nh?, d�n l�i cho nó. Có b�a nó �n quá nhanh vì �ói, xong r�i nó c� ng��c m�t nhìn ng��i khác �n m�t cách thèm thu�ng. Th�y t�i nghi�p quá, tôi �ành ng�t m�t vài mi�ng nh? li�ng lên cao cho nó. Nó li�n nh�y lên ��p m�t cách tài tình, �uôi phe ph�y, còn cái mi�ng thì c� rít lên sung s��ng nh� ra vF bi�t n, th�y r�t d] th� ng. M�i ng��i tù “c�i t�o” ai c)ng m�n nó h�t.

Nh�ng ngt m�t cái là tay tr��ng tr�i này có tên là L�u. C� m$i l�n ông ta vào c-ng tr�i �� ki�m tra, thì có vài b�n tù hay g�i con chó Lu là “L�u L�u”, m*c �ích �� châm ch�c tay tr��ng tr�i. Ông ta gin l�m, nh�ng không bi�t làm sao b�t t�i ���c, vì h� nói r%ng h� kêu tên con Lu ch� không bao gi� dám kêu tên L�u, nên �ành ch+u thôi. H n n�a, con chó này l� m�t �i�u là không bao gi� nó s#a m�t ng��i tù nào trong tr�i, nh�ng h� th�y tr��ng tr�i, hoc c�nh v� nào b��c vào tr�i là nó s#a ngay, �� nh� báo ��ng cho tù bi�t vy. Nh�t là ban �êm, h� th�y c�nh v� �i tu�n tra quanh tr�i, là nó ch�y theo s#a inh ?i, hình nh� nó bi�t ai là b�n, ai là thù. Vì th�, m�t ngày n� tay tr��ng tr�i ra l�nh cho anh b�n có con chó �ó ph�i gi�t nó ngay, n�u không c�nh v� s> b�n b?, và anh b�n �ó s> b+ cùm. Chúng tôi th�y t�i nghi�p nó quá, mc d�u �ang �ói, nh�ng không ai n� �n th+t m�t con vt quá trung thành, và d] thân thi�n nh� con chó này.

Qua hôm sau, khi �i lao ��ng, anh b�n có con chó Lu �ó bèn d�t nó ra ngoài r'y s�n mì, l�y giây c�t nó l�i vào m�t g�c cây, cho nó vài c# s�n mì �� nó �n c�m h i, ch� có ng��i dân nào �i ngang qua th�y vy thì �em v� nuôi. Nh�ng l�, ��n nWa khuya chúng tôi l�i nghe ti�ng tr� v� c#a nó trong tr�i. Nó cào cào cánh cWa n i có ng��i ch# c#a nó n%m. Thì ra nó �ã c�n ��t giây, tha nguyên c� m�t �o�n giây lòng thòng, chun hàng rào tr� v� v�i ch# nó. Ôi �úng là, chó không bao gi� chê ch# nghèo.

Nh�ng vì trong c�nh tù �ày, b�t bu�c ph�i theo l�nh trên, nên anh b�n ch# c#a con Lu �ành ph�i làm th+t nó thôi! Tôi th�y anh b+t mõm nó

l�i, r�i tr�n n��c cho ��n khi ch�t! Anh v(a làm v(a khóc. �ó là ngoài ý mu�n c#a anh, nh�ng dù sao c)ng quá tàn nh'n ��i v�i m�t con vt quá trung thành v�i mình. Tht làm thân con chó � xã h�i VN th�i nào c)ng kh�n kh-, bi �át h n so v�i con chó � ph� ng Tây m�t tr�i m�t v�c.

Nói chuy�n v� chó, tôi l�i nh� h�i �ó � c�nh nhà tôi, có m�t ông c* nuôi m�t con chó r�t là khôn, và h�t s�c trung thành v�i ch#. Ông �t tên cho nó là con Vàng, vì nó có b� lông màu vàng r�t �/p. Nh�ng ngt m�t n-i là nhà ông quá nghèo. Ông thì �ã già, không làm gì ra ti�n, s�ng nh� vào con cái. Trong nhà còn thi�u �n, thì l�y gì cho chó ���c noR Su�t ngày nó c� ch�y quanh xóm ki�m �n. Nhà tôi � g�n nó nh�t, nên nó c� qua l�i ki�m chút th�c �n th(a. Tôi luôn �� dành chút �&nh �� �n cho nó, m*c �ích là d* nó � l�i bên nhà tôi cho vui, vì tôi c)ng r�t quý nó. Th� mà �n xong nó l�i quay v� v�i ch# nó ngay, mc d�u ch# nó r�t nghèo. Qu� tht, chó là con vt r�t g�n g#i, và trung thành nh�t v�i con ng��i.

��n m�t ngày ông c* quá y�u, không ng�i dy ���c. Th� mà nó v'n luôn n%m d��i chân gi��ng ông. ��n khi ông m�t, nó b? �n m�y ngày li�n, r�i chZng th�y nó qua nhà tôi n�a. Tôi �i tìm nó v� cho �n, thì ra �ã th�y nó n%m ch�t bên m� ông ch# �ã m�y ngày r�i! Tht �úng: “Con không chê cha m/ khó. Chó không chê ch# nhà nghèo!”

Ch�a h�t, vi�t ��n �ây tôi ch�t nh� t�i m�t

chú chó mà tôi th� ng nh�t sau ngày tôi �i tù “c�i t�o” v� h�i n�m 1981. Nhà tôi �t tên cho nó là con chó ��m, vì nó có b� lông “l�m ��m” màu �en tr�ng r�t �/p. Lúc �ó trong th�i k� bao c�p c#a ch� �� C�ng S�n, m�i nhà ��u �ói kém. Ph�n �n c#a tôi c)ng theo tiêu chu�n, nh�ng lúc nào

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 35

Page 42: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

tôi c)ng b�t l�i chút ít �� ph�n riêng cho nó. Tôi quý và th� ng nó l�m. Vào mùa �ông, tôi th��ng l�y bao b� lót d��i n�n nhà cho nó ng# kh?i l�nh. Mùa hè thì cho nó �i t�m sông, �� cùng tôi b i l�i, trông nó thích l�m. Vì th� nó r�t quy�n luy�n, và su�t ngày c� l�n qu�n bên tôi.

Con chó ��m có cái kh�u giác b�m sinh là có th� �ánh h i cách xa hàng tr�m th��c. Thính giác c#a nó còn phân bi�t ���c gi�ng nói, và b��c chân t(ng thành viên trong gia �ình. M$i l�n tôi �i làm r'y v�, hình nh� nó nghe ���c ti�ng b��c chân quen thu�c c#a tôi t( xa, nó ngh�nh mõm, ve v'y �uôi ch�y ra tr��c ngõ, nh�y ch�m lên ng��i, mi�ng rít lên t(ng h�i, l�Ei c� thè ra li�m láp vào tay, vào chân ra chi�u m(ng rE, làm tôi th� ng nó vô cùng.

H�i �ó �i tù “c�i t�o” v�, �âu có ���c làm ngh� ng-ng gì ngoài vi�c �i cu�c ��t tr�ng khoai. Ngoài công vi�c làm r'y ra, tôi c)ng có nuôi m�t ít gà v+t trong chu�ng �� c�i thi�n ��i s�ng cho gia �ình. Vì chu�ng n%m � sau hè nhà, nên vào m�t bu-i tr�i t�i, có hai tên tr�m ��n vi�ng nhà tôi. Chúng ngh� r%ng, tôi là dân tù “c�i t�o” m�i ���c th� v�, ch�c không dám làm gì �*ng ch�m ��n chúng, nên chúng ngang nhiên ��n b�t tr�m gà v+t c#a tôi. Khi tôi nghe ti�ng chó s#a, và ti�ng gà v+t sau chu�ng kêu, tôi v�i m� cWa ra ngoài �� xem vi�c gì xãy ra, thì b+ m�t tên tr�m ph*c s|n bên ngoài, ch�p l�y c- tôi �è xu�ng �� cho tên th� hai xách gà v+t t�u thoát. Tôi v(a la lên, thì không bi�t t( �âu trong bóng t�i con ��m nh�y b- vào c�n chân tên tr�m. Nó kéo �ng qu�n làm rách da th+t, tên tr�m �au quá �ành buông tôi ra. Tên tr�m th� hai v(a ch�y t�i ti�p c�u thì b+ nó táp cho m�t mi�ng vào �ùi. C� hai tên ho�ng h�t b? ch�y không k+p mang theo gà v+t, �� l�i trên r�ng con ��m m�t mi�ng giF, và tí máu c#a hai tên. Còn tôi và ��m hoàn toàn vô s�.

T( d�o �ó, tôi coi con ��m nh� là m�t thành viên trong gia �ình. M$i b�a c m ��m b�c và ít ?i c#a tôi, l�n nào tôi c)ng chia cho nó nhi�u h n tr��c m�t chút. �i �âu, th�y ���c khúc x� ng nào, tôi c)ng ráng mang v� cho nó gm. Con ��m r�t khôn, hình nh� nó bi�t ���c m�i

�i�u �ang xãy ra xung quanh. Con ��m r�t quy�n luy�n tôi, su�t ngày c� l�n qu�n bên tôi.

Cu�c s�ng nh� vy trôi �i. ��n ��u tháng 2 n�m 1992, gia �ình tôi ���c lên ���ng �i �+nh c� � M^ theo di�n H.O. Khi �ó con ��m c)ng ���c 10 n�m tu-i. Nó c)ng �ã già, ch& l�n qu�n trong nhà. Ngày gia �ình tôi vào Sài Gòn �� lên máy bay, tôi c)ng cho ��m ra b�n xe cùng v�i thân nhân ��a ti]n. Tr��c khi lên xe, tôi ôm ��m vào lòng r�ng r�ng, l�u luy�n! Hình nh� nó c)ng linh c�m ���c s� chia tay v�nh vi]n này, nó li�n chúi mõm vào má tôi nh� �� cho n* hôn l�n cu�i! Khi ti�ng còi xe báo hi�u r�i b�n, con ��m nhìn chi�c xe r�i tru lên m�t tràng dài. Ti�ng tru tht não nùng nh� l�i nh�n g�i sau cùng c#a nó.

Khi qua M^, tôi ���c tin con ��m không ch+u v� nhà. Nó c� l�n qu�n � khu b�n xe cho ��n m�t ngày mùa �ông l�nh l>o, ��m n%m ch�t bên v� ���ng, n i mà tôi �ã ôm t( giã nó tr��c khi b��c lên xe! Tôi tht vô cùng xúc ��ng, và th� ng nh� nó. Tôi âm th�m m�t mình r�ng r�ng, nh� khóc cho m�t thành viên còn � l�i quê nhà, nay không còn n�a. Su�t m�y �êm li�n, tôi nh� v� ��m nh� nh� v� m�t con ng��i tht qu� c�m, và th#y chung!

S� Ki�n L�n Giáo s� h?i c� l�p: - Ai có th� nêu hai s� ki�n l�n trong cu�c ��i c#a nhà th Anh MiltonR

M�t nam sinh viên nhanh nh�u phát bi�u: - Sau khi k�t hôn, nhà th vi�t tác ph�m "Thiên ��#ng �ã m�t".

��n khi v� ông m�t, ông vi�t tác ph�m "Thiên ��#ng tr� l�i".

36 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 43: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

N�m Tu�t, bàn chuy�n chó

������� ��

Tr��c khi �i vào �� tài chính, xin trình bày s l��c v� cách tính n�m Âm L+ch. Mu�n tính n�m Âm l+ch, ng��i ta dùng 10 can và 12 chi và ghép v�i nhau, ph�i theo th� t� rõ ràng. Sau �ây là 10 can và 12 chi. �� 10 Can: Canh, Tân, Nhâm, Quý, Giáp, �t,

Bính, �inh, Mu, K�. �� 12 Chi: Tý, SWu, D�n, M/o, Thìn, T@, Ng�,

Mùi, Thân, Du, Tu�t, H�i.

Ví d*: Canh Tý, Tân SWu, Nhâm D�n, Quý M/o, Giáp Thìn, �t T@, Bính Ng�, �inh Mùi, Mu Thân, K� Du, (r�i b�t ��u l�i) Canh Tu�t, Tân H�i, v.v.

N�m 2018 là n�m Mu Tu�t thì N�m 2019 là n�m K� H�i N�m 2020 Là N�m Canh Tý N�m 2021 là n�m Tân SWu N�m 2022 là N�m Nhâm D�n N�m 2023 là N�m Quý M/o…..

Bây gi� xin bàn v� Chó: Tu�t d+ch ra ti�ng Vi�t là chó, nh�ng ch� chó còn có th� dùng m�t t( ng� Hán khác là Khuy�n, và m�t ti�ng Hán khác là C�u. Vì dùng hai ch� n�y nên chúng ta th��ng nghe nói “Quân Khuy�n, C�nh Khuy�n” và ch� C�u trong t( ghép “H�i C�u”. Ng��i ta c)ng �t các chòm sao ���c mang tên chó nh�: Ti�u Khuy�n, ��i Khuy�n, L�p Khuy�n. Trong tp �c San xuân Giáp Tu�t n�m 1994 và �c San xuân Bính Tu�t 2006 c#a C�ng �oàn Công Giáo Vi�t Nam, Giáo Phn Metuchen, tác gi� Uyên Vi có vi�t v� ti�u sW c#a chó, xin phép ���c trích l�i m�t �o�n: “Chó là m�t con v$t r�t g�n g�i và thân thi�t v�i con ng�#i. Hình nh gia �ình ngi quây qu�n quanh bàn �n và chú nó n'm ph� ph�c d��i chân bàn thích thú g�m nh�ng mi�ng x��ng ch� ném cho, xem ra qúa quen thu�c, nói lên vE gia �ình �m cúng, h�nh phúc. B�i vì chó là con v$t thông minh, trung thành, dU d�y, dU thích 7ng v�i hoàn c nh và �a

d�ng thành th0 chó ���c con ng�#i qúy m�n và ���c xem nh� m�t ph�n t0 c�a gia �ình, �i �âu c�ng mang chó theo.” Xét v� ngu�n g�c c#a loài chó thì �ây là m�t lo�i ��ng vt có vú. Loài chó mà chúng ta có ngày nay �ã ���c con ng��i thu�n hóa cách �ây kho�ng 15 ��n 20 ngàn n�m và có ngu�n g�c là chó sói. Chó sói và ng��i th��ng chung s�ng v�i nhau và h�p thành t(ng nhóm trong v�n �� s�n �u-i, nh�ng nhi�u lúc chó sói và ng��i l�i c�u xé nhau. Theo các nhà ��ng vt h�c thì chó có th� có ��n 37 lo�i, sau �ây ch& � n cW m�t vài lo�i thông th��ng:

Chó d�i: là m�t lo�i chó nhà, ���c ng��i ta nuôi, nh�ng m�c b�nh và th��ng làm thi�t m�ng con ng��i, n�u không bi�t �� phòng và ch�a tr+.

Chó s�n: Gi�ng chó ���c lai gi�ng, hu�n luy�n và �ào t�o dùng cho m*c �ích s�n b�n.

Chó ki$ng: Dùng �� làm ki�ng. Lo�i chó n�y ngày nay r�t thông d*ng trong nhi�u qu�c gia trên thê gi�i. �a s� các gia �ình ��u có m�t vài con chó ki�ng trong gia �ình và r�t ���c quý m�n, nâng niu, chi�u chu�ng. Chó có bác s� riêng, h%ng n�m c)ng ph�i chích ng(a, �i �âu gia �ình c)ng ph�i mang theo, �i máy bay chó ph�i mua vé nh� ng��i vy. Chính vì th� m�i có nh�ng nhà gi� chó nh� gi� trF.

Chó nghi�p v: Là nh�ng con chó ���c tuy�n ch�n, hu�n luy�n �� ph*c v* nh�ng nhi�m v* mà con ng��i giao cho. Trong th�i hi�n ��i, chi�n d+ch bài tr( ma túy chó gi� m�t nhi�m v* r�t quan tr�ng, vì kh�u giác c#a chó r�t nh�y bén, có th� �ánh h i m�t cách chính xác. Các h�i quan th��ng dùng chó �� phát giác nh�ng v* buôn lu thu�c phi�n. Khi dùng nh�ng con chó vào nghi�p v* �c bi�t, ng��i ta không dùng t( “Tu�t”, nh�ng l�i dùng t( “Khuy�n”, vì vy m�i có t( ng� kép là “C�nh Khuy�n” t�c nh�ng con chó giúp c�nh sát trong v�n �� an ninh, trt t�. Và t( ng� “Quân Khuy�n” �� giúp quân ��i trong nh�ng cu�c hành quân, khám phá nh�ng n i hFo lánh mà quân �+ch �ang trú �n.

Ngoài lo�i chó nghi�p v* �ã ���c tuy�n ch�n và hu�n luy�n �c bi�t �� giao nh�ng nhi�m v* chuyên môn, còn có m�t s� chó khác c)ng

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 37

Page 44: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

���c hu�n luy�n �� làm h��ng d'n viên cho ng��i mù và làm tài tW �óng phim xu�t s�c. Ngoài nh�ng công vi�c chính y�u, ng��i Vi�t Nam nuôi chó còn có m*c �ích �� �n th+t, trông nhà, �u-i mèo, b�t chu�t và thm chí lo vi�c v� sinh cho trF con. Vì có nhi�u công d*ng nh� th� nên chó rât ���c �u �ãi, quý m�n nh�t trong lo�i l*c súc và khi ch�t �i còn ���c chôn c�t trong các ngh�a �+a chó.

Cách tính tu3i c�a chó: �� N�u con chó nào m�i m�t tu-i thì nó �ã

t� ng �� ng v�i con ng��i 16 tu-i. �� N�u con chó nào m�i hai tu-i thì nó �ã

t� ng �� ng v�i con ng��i 24 tu-i �� N�u con chó nào m�i 3 tu-i thì nó t� ng

�� ng v�i con ng��i 30 tu-i. �� Và sau �ó c� 1 n�m tu-i chó thí b%ng 4

n�m tu-i ng��i.

M�t vài �c tính n3i b0t c�a chó: M�t con chó cái có th� mang thai t( 60-62 ngày và nhi�u khi lên t�i 65 ngày. Nh�ng con chó con khi m�i sinh ra không có r�ng, nh�ng sau 4 tu�n l] thì m�c ���c 28 r�ng. Lúc m�i sinh ra chó m/ nuôi b%ng cách cho bú, nh�ng khi l�n lên m/ con tr� nên hung d�. M�t c#a chó không ph�i ch& có m�t mí, hai mí, nh�ng m�t chó có ba mí. Chó có hai l�p lông, trong và ngoài, l�p trong gi� cho thân th� chó luôn �m áp. Kh�u giác c#a chó r�t thính.

Chó trong các n�n v�n hóa: Chó là m�t loài ��ng vt r�t thân thi�t và g�n bó v�i con ng��i t( lâu ��i. Chó r�t trung thành, thông minh và r�t quan tâm ��n ch#. Có nhi�u qu�c gia chó ���c th� cúng t�i các ��n th�, mi�u ��o. Thái �� ��i v�i chó thì có hai thái �� trái ng��c nhau: M�t phái cho r%ng chó là con vt t�t �/p, có th� mang l�i nh�ng �i�u may m�n, vì vy có câu:

Mèo ��n nhà thì khó, Chó ��n nhà thì giàu.

Nh�ng m�t phái khác l�i cho r%ng chó là m�t con vt b�n th&u, ngu ng�c và �áng khinh b&. Vì quan ni�m nh� th� nên ng��i ta hay thóa m� nhau b%ng nh�ng câu chWi: �� chó, �� chó má,

�� chó �F, th%ng chó ch�t, ngu nh� chó, tu�ng chó l�n, �� chó vô ch#, v.v.

Th8t chó: M�t s� qu�c gia trên th� gi�i v'n còn xem th+t chó là món �n thông d*ng. Trong s� các qu�c gia n�y có Trung Qu�c, ��i Hàn, Phi Lut Tân, Vi�t Nam. Xin s l��c v� th+t chó � Vi�t Nam. Theo th�ng kê m$i n�m � Vi�t Nam có kho�ng 25 tr�u con chó b+ gi�t làm th+t. Vì s� l��ng chó tiêu th* nhi�u nh� th�, nên “�n trôm chó” x�y ra th��ng xuyên và kh�p m�i n i. Có nh�ng vùng quê �ã lp ra trung tâm nuôi chó �� cung c�p th+t chó cho nhu c�u �òi h?i. Tr��c phong trào di c� 1954, h�u nh� ng��i dân mi�n Nam không �n th+t chó. Nh�ng kho�ng 1 tri�u ng��i mi�n B�c vào sinh s�ng � mi�n Nam thì v�n �� �n th+t chó � mi�n Nam r�t th+nh hành. Ngày � thành ph� Sài gòn nhi�u quán �n nhu th+t chó ���c m� cWa, nh�t là � vùng Gò V�p, Tr� ng Minh Gi�ng, Ng� Ba Ông T� v�i nh�ng tên ti�m nh�: S�ng Trên ��i, C� Tây, Cây Còn.

Hình &nh chó trong V�n Ch��ng Vi�t Nam

Nh� trên �ã nói, chó là m�t loài vt r�t g�n g#i v�i con ng��i, nh�t là ng��i bình dân Vi�t Nam, vì vy trong v�n ch� ng bình dân có r�t nhi�u câu ca dao, t*c ng� liên quan ��n chó. Xin trích d'n m�t s� câu làm b%ng ch�ng.

Trong cu�c s�ng h%ng ngày, s�ng gi�a xã h�i bon chen v� nhi�u ph� ng di�n, m$i ng��i có m�t thái d� s�ng riêng. Có ng��i �� cho cu�c s�ng phZng lng trôi qua, nh�ng có ng��i l�i lo l�ng, b�n ch�n v� nh�ng bi�n chuy�n �ang x�y ra, lúc nào h� c)ng mu�n tiên �oán, �i tr��c v�n ��, cho r%ng chuy�n gì mình c)ng rõ ràng, t��ng tn. ��i v�i h�ng ng��i n�y, ng��i bình dân �ã dùng hình �nh con chó s�n �� ám ch&:

Chó ch�y tr��c mang. hoc

M�i thính nh� chó �òi. Câu t*c ng� n�y có th� không hoàn toàn

�úng 100% vì khi s�n b�n con chó có th� ch�y tr��c �� �ón con vt, ch� không nh�t thi�t ph�i ch�y sau �� r��t �u-i con vt.

38 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 45: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Chó ngáp ph&i ru�i: Ý nói ai �ó gp ���c s� may m�n trong cu�c s�ng, �i�u �ó ch& là s� may m�n ng'u nhiên, ch� không ph�i do tài ba hoc m�t s� l�a ch�n chính �áng. Th�i nay v�n �� s- s�, n�u ai trúng s� c)ng ch& là s� may m�n ng'u nhiên ch� không ph�i do tài n�ng ch�n s�.

Xã h�i �ã thay �-i nhi�u, có nhi�u phong t*c tp quán trong xã h�i c) không còn t�n t�i trong xã h�i hôm nay, chZng h�n t*c làm r� hoc � r�. C)ng nên phân bi�t hai t( ng� n�y. Làm r� t�c là lúc ng��i con trai ch�a c��i cô gái, nh�ng trong m�t kh?ang th�i gian nào �ó ph�i s�ng trong nhà ng��i v� t� ng lai �� cha m/ cô gái, hoc chính cô gái tìm hi�u v� ng��i ch�ng, ng��i r� t� ng lai c#a mình, �ây gi�ng nh� là th�i gian hu�n nh*c trong các quân tr��ng ngày nay.

Còn � r� t�c là cô gái c��i ch�ng. Khi �ã thành v� ch�ng cô gái không v� phía nhà ch�ng, trái l�i ng��i ch�ng v� � trong gia �ình c#a ng��i v�. �ây là t*c � r�.

Thân phn c#a ng��i làm r� hay � r� th�i x�a tht chua xót và ��ng cay ch& vì cha m/ v� mu�n dùng s�c lao ��ng c#a ng��i r� �� góp công vào vi�c ��ng áng, vì vy có câu:

Trai � nhà v� nh� chó � g�m ch�n.

Và th�m c�nh c#a chàng trai làm r� ���c ng��i bình dân mô t� nh� sau:

Công anh làm r� ch��ng �ài, zn h�t m�#i m�t, m�#i hai v�i cà.

Gi�ng �âu thì d+t anh ra, Không thì anh ch�t v�i v�i cà nhà em.

Qua câu ca dao trên, chúng ta nhn ra n$i kh- c�c c#a ng��i r� nghèo khi ch�a c��i ���c v�. S�ng trong gia �ình phong ki�n ch& nhìn nh�ng �i�u l�i tr��c m�t mà �ánh m�t h�nh phúc c#a ��i s�ng �ôi l�a:

Tr#i m�a ch�a tr�t lá khoai, Công anh làm r� �ã hai n�m ròng.

Nhà em làm ru�ng ngoài �ng, B+t anh tát n��c c*c lòng anh thay.

Tháng chín m�a b�i gió may, Ch+t l�y gàu n��c chân tay r�ng r#i.

Th�i ��i nào thì xã h�i c)ng ��y d'y b�t công, nh�t là xã h�i d��i th�i phong ki�n thì s� b�t công l�i càng nhi�u. Ng��i nghèo khó, cô thân, y�u th�, nghèo nàn, túng c�c l�i càng b+ kF x�u, b�n quy�n l�c chèn ép, b�c l�t. H�ng ng��i b�t l� ng tìm �# m�i cách �� chèn ép, làm h�i kF kh�n cùng. Nhìn th�y c�nh b�t công �ó,ng��i bình dân th�p c- bé h�ng ch& ngm ngùi than lên:

Chó c+n áo rách.

Trong ��i ít nh�t là m�t l�n, chúng ta �ã trông th�y con voi. �ây là m�t con vt to cao, mu�n lên l�ng cEi nó ph�i là ng��i cao l�n hay ph�i có ph� ng ti�n m�i trèo lên l�ng voi ���c. Trái l�i chó là m�t con vt nh? bé, n�u mu�n lên l�ng chó thì r�t d] dàng. Hai hình �nh tht trái ng��c. Lên voi có ý nói là leo lên nh�ng �+a v+ cao trong xã h�i, ph�i có g�ng nhi�u, ph�i có �# �i�u ki�n. Còn ng��i không có �+a v+ trong xã h�i c)ng gi�ng nh� trèo lên l�ng chó vy. M�t ng��i sa c th�t th�, �ang có ch�c t��c, �+a vi, �ang giàu sang phú quý b-ng tr� nên tay không, �ang làm ch# tr� nên làm t�. Gp hoàn c�nh nh� th� t*c ng� Vi�t Nam vi�t:

Lên voi xu�ng chó.

��t n��c nào c)ng có nh�ng vùng ��t �ai màu mE, phì nhi�u, r�t ích l�i cho vi�c canh nông, hoa màu t�t t� i, m�c thu ho�ch cao. �ó là �i�u may m�n cho dân tình vùng �ó. Nh�ng trái l�i có nh�ng vùng khô khan, c%n c�i, thi�u n��c, ��t toàn s?i �á không thun l�i cho vi�c canh nông. Gp nh�ng vùng khô khan nh� vy, ng��i ta than vãn:

Chó �n �á, gà �n s!i.

Trong cu�c s�ng h%ng ngày, chúng ta không s�ng riêng r> cho mình mà ph�i s�ng h�p �oàn v�i nhi�u ng��i khác. Chúng ta ph�i trao �-i, ��i tho�i v�i m�i t(ng l�p ng��i trong xã h�i. Vì vy trong l�i nói, hành ��ng ph�i luôn c�n thn. �(ng vì nh�ng l�i nói, hành ��ng mà làm m�t lòng ng��i khác. �� c�n dn vi�c n�y ca dao có câu:

L#i nói chYng m�t tin mua,

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 39

Page 46: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

L*a l#i mà nói cho v�a lòng nhau.

C)ng trong chi�u h��ng �ó, ng��i bình dân khuyên khi nói n�ng, hành ��ng ph�i suy tính c�n thân tr��c khi hành ��ng hoc phát ngôn:

&ánh chó ph i ngó ch�.

S�ng trong xã h�i v�n minh hôm nay, giao thông không còn là v�n �� khó kh�n, vì có máy ch& ���ng, có b�n �� h��ng d'n, còn ngày x�a, lúc khoa h�c ch�a phát tri�n, giao thông còn h�n ch�, l�c ���ng là chuy�n x�y ra h%ng ngày. N�u s�ng � thành ph� thì còn có th� có h��ng d'n viên, có nhân viên giao thông h��ng d'n, nh�ng n�u s�ng � vùng quê hFo lánh thì ch& mò m'm hoc dùng trí nh� ho�c s� kinh nghi�m �� tìm h��ng. Trong s� các con vt ���c nuôi trong nhà chó và trâu là hai lo�i có trí nh� khá gi?i nên khi l�c ���ng ng��i ta th��ng tìm chúng �� làm h��ng d'n, vì th� t*c ng� Vi�t Nam có câu:

L�c ��#ng n+m �uôi chó, L�c ngõ n+m �uôi trâu.

Trong xã h�i, nh�t là xã h�i d��i th�i phong ki�n, b�n c��ng hào ác bá, nh�ng ng��i có chút quy�n l�c, �+a v+ th��ng � vào quy�n th� c#a mình r�i b�c l�t, chèn ép kF d��i, nh�ng kF b�n cùng, cô th�. Nhìn vào nh�ng hoàn c�nh ch��ng tai, gai m�t nh� th�, ng��i bình dân �ã liên t��ng ��n hai con vt là chó và gà th��ng hay dùng n i sinh ho�t c#a mình �� l�n át nh�ng thú vt khác khi ��n “lãnh th-” c#a chúng:

Chó ; th� nhà, Gà ; th� v�#n.

Trong vi�c buôn bán làm �n, vi�c buôn gian, bán ln không ph�i là không có trong gi�i th� ng tr��ng. Buôn bán ph&nh ph�, �ánh l(a khách hàng, mua r> bán ��t, �� gi� hóa tht, thay �-i nhãn hi�u, �-i c# thành m�i, �ó là �i�u x�y ra h%ng ngày. Nhìn th�y c�nh l(a l�c n�y, c- nhân �ã c�nh cáo ng��i bán c)ng nh� ng��i mua:

Treo ��u dê bán th�t chó.

Trong cu�c s�ng, nhi�u lúc m�a thun gió hòa, nhi�u �i�u may m�n x�y ��n, nh�ng nhi�u lúc tai � ng, kh�n khó d�n dp x�y ra, làm cho

con ng��i mang nng lo âu, bu�n phi�n, chZng khác gì ng��i hành kh�t kh�n kh- l�i b+ cho c�n, dành m�t cây gy th# thân hoc nh� chú mèo què l�i b+ chó c�n, r��t �u-i không có l�i thoát:

Chó c+n g$y �n mày hoc

Mèo què ph i tr$n chó �òi.

Trong gia �ình c)ng nh� trong các sinh ho�t �oàn th�, lãnh ��o ch& huy �óng m�t vai trò r�t quan tr�ng. Có ng��i nói ���c nhi�u ng��i chú ý theo dõi, trái l�i c)ng có nhi�u ng��i nói không ai mu�n nghe. Nh� trên �ã nói ng��i bình dân Vi�t Nam nuôi chó có nhi�u m*c �ích, m�t trong nh�ng m*c �ích chính là xem v��n, gi� nhà. M$i l�n có ng��i l� mt vào v��n là chó s#a inh ?i. Nh�ng c)ng có nhi�u lúc không có hình �nh gì xu�t hi�n chó v'n s#a, �ó là:

Chó s�a v�#n hoang.

Chó là loài vt r�t g�n bó v�i con ng��i, nh�t là v�i ch# c#a nó. Có nh�ng con chó quá hung d�, hay c�n vt làm cho ng��i khác ph�i s� hãi, ngay c� ng��i hàng xóm, láng gi�ng c)ng không dám bén m�ng ��n nhà vì s� chó c�n. Trong quan h� gia �ình c)ng vy, bình th��ng các nàng dâu r�t d] th� ng, ai c)ng qúy m�n. Tuy nhiên th&nh tho�ng c)ng có nh�ng nàng dâu �anh �á, coi th��ng m�i ng� i trong gia t�c, khinh khi, l�nh nh�t v�i ng��i d��i, b�t kính v�i ng��i trên, t( �ó tình gia �inh b+ s�t mF và ít bà con, h� hang lui t�i. Ng��i bình dân �ã so sánh h� v�i nh�ng con chó d� và vi�t:

Dâu d� m�t h%, Chó d� m�t láng ging.

Vi�t v� chó thì còn r�t nhi�u câu ca dao, t*c ng� nói v� chó, nh�ng xin t�m ng�ng � �ây kFo mang ti�ng: S�a dai nh� chó.

Bây gi� xin �i�m qua m�t vài n�m chó trong c�ng �oàn, �� g�i là “ôn c� tri tân”

L�n th' nh�t chó th�m C�ng �oàn: N�m Giáp Tu�t 1994

C�ng �oàn Công Giáo Vi�t Nam Giáo Phn Metuchen ���c thành lp vào kho�ng tháng 7

40 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 47: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

n�m 1987, thì vào n�m 1994 l�n �âu tiên chó vi�ng th�m C�ng �oàn, �ó là n�m Giáp Tu�t 1994.

N�m này C�ng �oàn �ã chính th�c có cha qu�n nhi�m: Linh m*c Anphongsô Nguy]n Ng�c Th�ch. �+a �i�m sinh ho�t là nhà th� Saint James � 145 Grove St, Woodbridge. Ch# t+ch trong th�i gian n�y v'n là Anh Ch+ H� ��c Linh. Mùa xuân Giáp tu�t c�ng �oàn phát hành tp �c san v�i ch# �� Xuân và Quê H��ng. Tp �c san m� �� b%ng bài s� Táo Quân r�t dài, linh m*c qu�n nhi�m vi�t l�i ng?, n�i dung r�t phong phú. R�t nhi�u v�n nhân thi s� �óng góp bài v�. Các sinh ho�t c#a c�ng �oàn �ã �i vào quy c#. Hai sinh ho�t n-i bt nh�t là nhóm Linh Thao và ch� ng trình Tôn V� ng ��c M/ vào m$i t�i th� b�y. H�i ��ng M*c v* nhi�m k� 1993-1995 nh� sau. Ch# T+ch: A/C H� ��c Linh Phó ch# t+ch N�i v*: A/C V) Qu�c Anh Phó Ch# t+ch Ngo�i v*: A/C Nguy]n ��c Uông Th� ký: A/C D� ng V�n Kh� Th# qu^: A/C Thi Anh Tài

L�n th' hai chó th�m c�ng oàn: N�m Bính Tu�t 2006 .

�+a �i�m sinh ho�t v'n � nhà th� Saint James, ch# t+ch là A/C Thi Anh Tài. Cha Qu�n nhi�m �ng Xuân Oánh t( gi� c�ng �oàn ngày 8 tháng 1 n�m 2006 và cha Tr�n Vi�t Hùng v� thay th�. Ch# �� t� �c san và �êm V�n ngh� là Xuân Tình Th��ng. N�i dung tp �c San và �êm v�n ngh� r�t phong phú. M�i sinh ho�t trong n�m Bính tu�t không có gì n-i bt ch& bình th��ng.

L�n th' ba chó th�m C�ng �oàn: N�m Mu Tu�t 2018.

Sinh ho�t t�i nhà th� Giáo X� ��c M/ Czestochowa � S. Plainfield.,

Cha Pherô Tr�n Vi�t Hùng là cha chánh x� và Qu�n nhi�m C�ng �oàn �MHXLT

�c San Xuân và �êm V�n ngh� v�i ch# ��: Vi�t Nam quê h��ng tôi.

Còn các sinh ho�t khác xin ch�. Hy v�ng s> có nhi�u bi�n chuy�n trong n�m Mu Tu�t./.

T�t Tây - T�t Ta

7���86�

M$i n�m, ng��i Á �ông chúng ta ���c �n T�t hai l�n. Trong d+p này, tôi b$ng c�n "ôn" l�i phong t*c tp quán ngày T�t ta và nhân th� nh�c qua ngày T�t "Tây" � nh�ng quê-h� ng th� hai c#a mình, nhân th� khai bút luôn.

Ngày ��u n�m là m�t ngày l] �ã ���c �n m(ng t( lâu n�m, l�n ��u tiên hình nh� �ã h n b�n ngàn n�m t�i Babylone (hi�n thu�c n��c Iraq).

Thu� nguyên thu�, lúc kinh-t� d�a trên canh nông, ng��i ta th��ng �ánh d�u n�m m�i vào ��u mùa xuân, lúc v�n-vt b�t ��u s�ng l�i và ng��i nông dân b�t ��u gieo h�t ��u mùa. D�n d�n, n�m m�i ���c "��ng hoá" vào ngày 1 tháng 1 ��u n�m trong t�t c� các lo�i l+ch (âm-l+ch hay d� ng-l+ch).

1. Âm l8ch - D��ng l8ch

Ngày T�t c#a ng��i Tây ph� ng ���c tính theo d��ng l8ch (do Giáo-Hoàng Gregorio XIII lp nên). Ngày, tháng, n�m ���c tính theo v+ tri c#a qu� ��t chuy�n ��ng chung quanh mt tr�i (do �ó g�i là d� ng l+ch): 365,5 ngày m�t n�m (365 ngày hoc 366 ngày nh�ng n�m nhun, m$i 4 n�m).

Ngày T�t ta thì ���c tính theo âm l8ch, ngh�a là tháng ���c tính theo chu k� vn-hành c#a mt tr�ng chung quanh qu� ��t: ngày ��u tháng là tháng m�i (new moon / nouvelle lune) và ngày th� 15 là tr�ng tròn (full moon / pleine lune) và 1 n�m ch& có 354 (29,5 x 12) ngày.

Trên th�c t�, các lo�i l+ch này ph�i ���c g�i là âm-d��ng l8ch vì tháng ���c tính theo mt tr�ng nh�ng n�m thì l�i tính theo mt tr�i �� trùng kh�p v�i mùa màng, cho nên c� 2 (hoc 3)

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 41

Page 48: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

n�m ph�i thêm vào 1 tháng �� 1 n�m có �# 365,5 ngày..

Ngày nay, d� ng l+ch �ã tr� thành l+ch qu�c-t�, âm-d� ng l+ch ch& còn dùng cho nh�ng ngày l] c--truy�n hay tôn giáo (ngày T�t, Trung Thu, l] Vu Lan...) hay trong thiên v�n, tW vi.

2. T�t Tây

H�t n�m c), sang n�m m�i là m�t c -h�i �� �n m(ng trên toàn th�-gi�i và ngày m�ng 1 tháng giêng d� ng-l+ch �ã tr� thành ngày l] m(ng n�m m�i trên (g�n nh�) toàn c�u.

N�u Giáng Sinh ���c xem nh� m�t ngày l] trong gia-�ình và � nhà thì ng��i ta th��ng �n m(ng n�m m�i v�i b�n bè � ngoài (ti�m �n, v) tr��ng, ...).

Và �ã g�i là sang n�m m�i thì n�m c) ph�i k�t-thúc, cho nên th�i-�i�m quan-tr�ng ph�i là lúc chuy�n-ti�p, ngh�a là ngày 31 tháng 12 (d� ng-l+ch), và �c bi�t là lúc 12 gi� khuya, tr��c khi b��c qua n�m sau.

Giao th(a bên Pháp g�i là "Réveillon de la Saint Sylvestre". Ng��i Pháp th��ng �ón giao-th(a b%ng m�t b�a �n th+nh so�n v�i gan ng$ng (foie gras) và champagne, r�i nh�y ��m; ��n 12 gi� �êm thì hôn má và chúc m(ng n�m m�i nhau d��i m�t cành t�m gWi (gui). j Paris, thì m�i ng��i hay t* tp n i tháp Eiffel hay trên ��i-l� Champs Elysées.

M(ng n�m m�i th��ng ch�m d�t vào ngày l] Hi�n Linh (Épiphanie) ngày 6 tháng 1 và hôm �ó m�i ng��i chia nhau �n "bánh vua" (galette des rois).

Bên M^, �c bi�t là ngày New Year's Eve (giao th(a), � N�u ��c (New York City), m�i ng��i t* tp � 1, Time Square �� xem qu� c�u pha-lê (to 2 th��c ���ng kính, nng 500 ký) ���c t( t( h� xu�ng, m�t phút tr��c 12 gi� �êm.

M�t t*c-l� khác là gWi nhau thi�p chúc m�ng n�m m�i, nh�ng th�i bu-i Internet, thi�p gi�y d�n d�n b+ thay th� b%ng thi�p �i�n-tW (email, text messages, ...).

��u n�m, ng��i Tây-ph� ng còn có m�t t*c-l� "MôTt kiên quyê Qt cho n�m m�i" (New year resolution) : "N�m nay, tôi c� ng quy�t s>... b? hút thu�c, xu�ng 10 ký-lô, �i h�c �àn/nh�y/n�u b�p..., b�t làm vi�c và dành nhi�u gi� v�i gia-�ình h n, ...''

Tinh th�n c#a nh�ng "ngh+ quy�t" này là m��n d+p n�m m�i �� s�ng l�i (rebirth/ renaissance), �� làm l�i t( ��u (starting fresh/ repartir du bon pied), là không phó mc cho s� phn mà nh�t quy�t làm ch# ��i mình. Làm ���c hay không l�i là chuy�n khác...

��y, tham kh�o �ó �ây ��i khái ch& b�y nhiêu, �n T�t ki�u Tây ph� ng ch& gi�n-d+ vy, ��n khi vào Wikipedia xem "T�t Nguyên �án" thì s s c)ng h n ch*c trang.

3. T�t Nguyên �án

(ph!ng theo Wikipedia) T�t Nguyên �án (hay còn g�i là T�t C�, T�t

Ta, T�t Âm l+ch, T�t C- truy�n hay ch& � n gi�n T�t) là d+p l] quan tr�ng nh�t c#a Vi�t-Nam.

Ch� "T�t" do ch� "Ti�t" (�) mà thành. Hai ch� "Nguyên �án" (��) có g�c ch� Hán: "nguyên" có ngh�a là s� kh�i ��u hay s khai và "�án" có ngh�a là bu-i sáng s�m, cho nên ��c �úng phiên âm ph�i là "Ti�t Nguyên �án".

Phong-t*c, tp quán c#a ng��i Á-�ông chung quanh ngày T�t thì tht ph�c-t�p, có th� nói là "r��m rà" nên, nh�t là th�i bu-i này, ít có gia-�ình nào, trong hay ngoài n��c, áp d*ng hoàn toàn ���c. Chúng ta c)ng nên duy�t s qua, g�i là ôn l�i chút ít truy�n-th�ng v�n-hoá c#a dân-t�c mình.

3.1 Nh<ng giai- o�n chính:

S� khác bi�t gi�a âm l+ch và âm-d� ng l+ch khi�n cho ngày T�t ta mu�n h n T�t tây và th��ng r i vào gi�a ngày 21 tháng 1 (d� ng l+ch) và ngày 19 tháng 2 (d� ng l+ch).

"Tháng giêng là tháng �n ch�i, tháng hai trng �$u, tháng ba trng cà..."

42 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 49: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Bài ca dao này mu�n nói ng��i ta �n T�t không ph�i ch& m�t ngày m�ng m�t.

Nói �úng h n n�a, không khí T�t �ã b�t ��u t( ngày 23 tháng ch�p là ngày mà ng��i Vi�t cúng ông Táo (Táo Quân). Ông Táo v(a là th�n b�p trong nhà v(a là ng��i ghi chép t�t c� nh�ng vi�c làm t�t x�u mà gia ch# �ã làm trong n�m c) và báo cáo v� Ng�c Hoàng.

M�t s� gia �ình � nông thôn v'n còn gìn gi� phong t*c d�ng cây nêu �� ch�ng l�i qu� d� và nh�ng �i�m g�.

Ngày T�t niên (tr��c T�t) có th� là ngày 30 tháng ch�p (n�u là n�m �#) hoc 29 tháng Ch�p (n�u là n�m thi�u).

Bu-i t�i ngày này, gia �ình sum h�p l�i v�i nhau �� �n c$ cúng Giao th(a, là l] cúng �� �em b? h�t �i nh�ng �i�u x�u c#a n�m c) s�p qua �� �ón nh�ng �i�u t�t �/p c#a n�m m�i s�p ��n. Gi�a ngày 30 (hoc 29) tháng Ch�p và ngày m�ng 1 tháng giêng (t( 23 gi� hôm tr��c ��n 1 gi� hôm sau), gi� Tý là th�i kh�c quan tr�ng nh�t c#a d+p T�t. Nó �ánh d�u s� chuy�n giao gi�a n�m c) và n�m m�i và ���c g�i là Giao th(a.

Trong th�i kh�c giao th(a m�i ng��i trong gia �ình th��ng dành cho nhau nh�ng l�i chúc t�t �/p nh�t.

Qua ngày m�ng 1, chúng ta b��c vào Tân niên (n�m m�i, sau T�t) và �n T�t 7 ngày.

Ngày m�ng M�t tháng Giêng (còn g�i là ngày Chính �án) là ngày Tân niên ��u tiên và ���c coi là ngày quan tr�ng nh�t trong toàn b� d+p T�t. Không k� nh�ng ng��i t�t s�, h�p tu-i ���c m�i �i xông ��t vào sáng s�m ngày này, ng��i Vi�t c- th��ng không ra kh?i nhà, ch& bày c$ cúng Tân niên, �n ti�c và chúc t*ng nhau trong n�i b� gia �ình.

��i v�i nh�ng gia �ình �ã tách kh?i cha m/ và cha m/ v'n còn s�ng, h� ��n chúc t�t các ông b� theo t*c: M�ng M�t T�t cha.

C� n�m m�i t�i, m$i ng��i t�ng lên m�t tu-i, b�i vy ngày m�ng M�t T�t là ngày con cháu "chúc th#" ông bà và các bc cao niên.

Ng��c l�i, ng��i l�n th��ng tng trF em ti�n b? trong m�t bao gi�y �?, hay "h�ng bao", g�i là "lì xì" v�i nh�ng l�i chúc m(ng �n no, chóng l�n. Theo c- tích Trung Qu�c thì trong "h�ng bao" có 8 ��ng ti�n (là Bát Tiên hóa thân) ���c �t d��i g�i ��a trF �� xua �u-i qu� ��n qu�y nhi]u, vì ma s> s� gi�y màu �?. Ti�n m(ng tu-i nhn ���c trong ngày T�t g�i là "Ti�n m= hàng".

Ngày m�ng Hai là ngày có nh�ng ho�t ��ng cúng l] t�i gia vào sáng s�m. Sau �ó, ngu�i ta chúc t�t các bà m/ theo t*c M�ng Hai T�t m/. Riêng �àn ông chu�n b+ lp gia �ình còn ph�i ��n nhà cha m/ v� t� ng lai (nh�c gia) �� chúc T�t theo t*c "�i sêu".

Ngày m�ng Ba là ngày sau khi cúng c m t�i gia theo l� cúng ít nh�t �# ba ngày T�t, các h�c trò th��ng ��n chúc T�t th�y d�y h�c theo t*c M�ng Ba T�t th�y, �úng theo truy�n-th�ng.

Mùng M�t thì � nhà cha, Mùng Hai nhà v�, Mùng Ba nhà th�y

hay nói cách khác Mùng M�t t�t cha, Mùng Hai t�t m�, Mùng Ba t�t th�y. Xông �t (hay ��p ��t, m� hàng) là t*c l� �ã

có lâu ��i � Vi�t-nam. V�i quan ni�m ngày m�ng M�t "khai tr� ng"

m�t n�m m�i, vào ngày này, n�u m�i vi�c di]n ra suông sF, may m�n, c� n�m c)ng s> ���c t�t lành, thun l�i. Ngay sau th�i kh�c giao th(a, b�t c� ng��i nào b��c t( ngoài vào nhà v�i l�i chúc n�m m�i ���c coi là �ã xông ��t cho gia ch#.

Ng��i khách ��n th�m nhà ��u tiên trong m�t n�m c)ng vì th� mà quan tr�ng. Cho nên c� cu�i n�m, m�i ng��i c� ý tìm xem nh�ng ng��i trong bà con hay láng gi�ng có tính vui vF, linh ho�t, ��o ��c và thành công �� nh� sang th�m. N�u không tìm ���c ng��i "lý t��ng" thì gia ch# t� xông ��t b%ng cách ra kh?i nhà r�i b��c vào tr� l�i.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 43

Page 50: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Hoá vàng: Ngày m�ng 4 tháng Giêng theo l+ch c- là ngày con n��c. Trong ngày này (hoc ngày m�ng 5), ng��i Vi�t làm l] cúng t- tiên �ã v� �n T�t v�i con cháu và ��t nhi�u vàng mã �� ti�n nhân v� cõi âm có thêm ti�n v�n ��u n�m, mà phù h� �� trì cho con cháu hu th� làm �n phát ��t. T�i nhi�u vùng � ��ng b%ng B�c B�, ng��i Vi�t có t*c hát chèo �ò ��a t- tiên tr� l�i th� gi�i bên kia.

Ngoài ra, còn có nh�ng t*c l� khác nh�: - xu�t hành: l�n �i ra kh?i nhà ngày ��u tiên

trong n�m, th��ng ���c th�c hi�n vào ngày t�t ��u tiên c#a n�m m�i �� �i tìm may m�n cho b�n thân và gia �ình, có ng��i �i du xuân luôn;

- khai xuân tu� theo ngh� nghi�p: khai tr� ng, khai th� ng m� hàng, khai �n (n�u là ng��i có ch�c t��c), khai bút (h�c trò, s� phu), khai canh (nhà nông) hay... khai pháo;

- hái cành l�c: � các n i ��n, chùa mi�n B�c ng* ý xin h��ng chút l�c c#a Th�n, Pht;

- khai h�: h� cây nêu ngày m�ng 7 T�t, ch�m d�t T�t nguyên �án �� sau �ó b�t ��u b��c vào vi�c làm �n trong n�m m�i;

3.2 S7m T�t – Trang hoàng

�ã g�i là T�t thì ph�i linh �ình, n�m m�i cái gì c)ng ph�i m�i và �ây là d+p �� �i s7m T�t. Ch� T�t là nh�ng phiên h�p ch� vào tr��c T�t, t( 25 tháng Ch�p cho ��n 30 tháng Ch�p, bán nhi�u mt hàng, nh�ng nhi�u nh�t là các mt hàng ph*c v* cho t�t Nguyên �án. Vào nh�ng ngày này, các ch� s> bán su�t c� �êm, và �i ch� T�t �êm là m�t trong nh�ng cái thú �c bi�t. Kèm theo các ch� mua bán ngày giáp t�t �ông �úc, nhi�u n i còn t- ch�c các ch� hoa nh%m vui xuân.Nh�ng lo�i ch� T�t �c bi�t c)ng s> ch�m d�t vào tr��c gi� Ng�.

Cây T�t tiêu bi�u nh�t là cây nêu, m�t lo�i tre cao kho�ng 5-6 th��c, ng�n th��ng treo nhi�u th� (tùy theo t(ng �+a ph� ng) nh� vàng mã, bùa tr( tà, cành x� ng r�ng, b�u r��u b�n b%ng r m, hình cá chép b%ng gi�y �� táo quân dùng làm ph� ng ti�n v� tr�i,...

Ngoài ra, cây qu�t ���c trang trí trong phòng khách, cây xum xuê, lá xanh t�t, qu� vàng chi chít th� hi�n s� trù phú, h�a h/n n�m m�i ���c mùa, �n nên làm ra, d�i dào s�c s�ng.

Mâm ngZ qu& là m�t mâm có kho�ng n�m th� trái cây khác nhau th��ng có trong ngày T�t.

Mâm ng) qu� c#a ng��i mi�n B�c g�m chu�i, b��i, �ào, h�ng, quýt, nh�ng h�u nh� t�t c� các lo�i qu� ��u có th� bày ���c, mi]n là nhi�u màu s�c.

Mâm ng) qu� ng��i mi�n Nam g�m d(a, �u �#, mãng c�u, xoài, sung, v�i ng* ý "c�u sung v(a �# xài".

C)ng không th� quên qu� d�a h�u mà An Tiêm �ã mang l�i cho chúng ta và �ã ���c ng��i Trung Hoa khen: "H�u".

Hoa T�t thì không th� thi�u hoa ào (�� xua �u-i ma qu�, theo s� tích hai v+ th�n � núi Sóc S n) và hoa mai (màu vàng t��ng tr�ng cho s� cao th��ng vinh hi�n cao sang, cho s� phát tri�n nòi gi�ng).

Hoa �� cúng có th� là v�n th�, cúc, hu�, ... và hoa �� trang trí thì muôn màu s�c nh� h�ng, thu� tiên, lan, c�m ch��ng, th�ch th�o, ...

�� trang trí trong nh�ng ngày T�t, �c bi�t còn có tranh T�t và câu ��i T�t.

Tranh T�t là m�t ph�n không th� thi�u và nh�ng màu s�c r�c rE nh� kh i g�i nên c�m giác m�i mF �m cúng r�n rã s�c xuân trong m$i gia �ình c#a ng��i Vi�t.

Câu �i T�t ���c vi�t b%ng ch� Nho (màu �en hay vàng) trên nh�ng t�m gi�y �? hay h�ng �ào cho nên còn ���c g�i là câu ��i �?:

Th�t m=, d�a hành, câu ��i �!

Nêu cao, pháo n/, bánh ch�ng xanh.

Và không ai là không nh� bài th "ông ��" c#a V) �ình Liên:

M�i n�m hoa �ào n� L�i th�y ông � già

Bày m*c tàu, gi�y �! Bên ph� �ông ng�#i qua

44 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 51: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Bao nhiêu ng�#i thuê vi�t T�m t+c ng�i khen tài

Hoa tay th o nh�ng nét Nh� ph��ng múa, rng bay

Nh�ng m�i n�m, m�i v+ng Ng�#i thuê vi�t nay �âu

Gi�y �! bun không th+m M*c �%ng trong nghiên s�u

Ông � v�n ngi ��y

Qua ��#ng không ai hay Lá vàng r�i trên gi�y

Ngoài tr#i m�a b�i bay

N�m nay �ào l�i n� Không th�y ông � x�a

Nh�ng ng�#i muôn n�m c� Hn � �âu bây gi# ?

3.3 [m-th�c ngày T�t

Thành ng� Vi�t Nam có câu "&ói gi� cha, no ba ngày T�t". T�t ��n, dù nghèo khó ��n �âu thì ng��i ta c)ng c� vay m��n, xoay x� �� có �# �n trong ba ngày T�t sao cho "già ���c bát canh, trF có manh áo m�i". H n th� n�a, dù có �ói khát quanh n�m thì ��n T�t, m�i ng��i, nh�t là trF em th��ng ���c �n u�ng no �#.

B�a �n ngày T�t th��ng có nhi�u món, �# ch�t h n và sang tr�ng h n b�a �n ngày th��ng. Vì vy mà ng��i ta c)ng th��ng g�i là "�n T�t".

Th�c �n mn thì nh�t �+nh ph�i có nh�ng bánh truy�n-th�ng nh� bánh ch�ng (vuông), bánh dày, bánh tét (còn g�i là bánh ch�ng tày hay bánh tày, tròn và dài) v�i d�a hành, g�n li�n v�i các s�-tích c- th�i vua Hùng.

Tôi v'n nh� các món �n gi$ ông bà hay c T�t ng��i B7c có th� có bóng bì, canh m�ng, chân giò, mi�n gà, xôi g�c �?, th+t gà, th+t �ông v�i d�a mu�i, giò l*a, n�m, c m r��u, ...

Ngoài ra, các gia �ình mi�n Nam th��ng có thêm n�i th+t kho, n��c d(a (th+t kho r�u) và n�i kh- qua h�m và nem bì, d�a giá mi�n Nam, c#

ki�u ngâm, bánh tráng (�� qu�n) �� �n m�y ngày T�t. Thông th��ng, ng��i n�i tr� mi�n Nam l*c t&nh ngh& ng i, không n�u n��ng trong 3 ngày T�t, mà ch& dùng th�c �n �ã ���c chu�n b+ s|n tr��c T�t.

Mi�n Trung có d�a món và món tré (gi�ng giò th# c#a mi�n B�c nh�ng nhi�u v+ c# ri�ng), th+t chua và tai heo, ...

M't T�t và các lo�i bánh k/o khác �� th� cúng, sau �ó d�n ra �� �ãi khách. Tôi c)ng nh� nh�ng l�n c�n h�t d�a ��n �? c� môi và tay, h�t bí, h�t h��ng d� ng, ...

Th�c u�ng ngày T�t v'n là r��u: r��u truy�n-th�ng nh� r��u n�p th m, n�p n� ng, n�p c�m, r��u ��, ... hay nh�ng r��u Tây-ph� ng nh� cognac, whisky, bia, ...

Sau b�a �n, ng��i ta th��ng dùng trà xanh.

3.4 Phong-tc, t0p quán và sinh ho�t T�t

Phong-t*c T�t thì nhi�u l�m. Ngoài nh�ng gì �ã ��-cp � ph�n trên, còn có:

��t pháo th��ng hay có trong d+p cúng t�t niên hay th�i kh�c giao th(a ngày T�t c- truy�n �� xua ma, tr( qu�.

Áo qu�n m�i: Ngày x�a, tr��c T�t m�t th�i gian ng�n, các bà các m/ trong nhà ph�i th�c khuya quay t , d�t v�i, may áo qu�n m�i cho c� nhà. Công vi�c này th��ng k�t thúc vào ngày cu�i n�m �� ��n sáng mùng M�t T�t, c� nhà dy s�m, thay qu�n áo m�i làm l] gia tiên. Ng��i ta cho r%ng c�n ph�i r) b? nh�ng cái c), cái không may m�n �i theo qu�n áo c) và �ón m�t n�m m�i v�i nhi�u hy v�ng và ni�m vui m�i t( b� qu�n áo m�i �ó.

Tr& n� cZ: ��i v�i nhi�u ng��i Vi�t, cu�i n�m là d+p tr� n� c), xóa b? xích mích c#a n�m c), �� h��ng t�i n�m m�i vui vF.

Tu� theo b�n s�c v�n hóa c#a mình, m$i �+a ph� ng ��u t- ch�c l; h�i ngày t�t v�i nh�ng ph�n "l]" và ph�n "h�i" ch�a ��ng nh�ng nét v�n hóa khác nhau r�t phong phú.

Các l] h�i truy�n-th�ng th��ng có thi ��u c� ng��i (không ph�i lo�i c#a bà H� Xuân H� ng

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 45

Page 52: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

�âu nhé), �ua thuy�n, ��u vt, múa lân, múa r�ng, thi th� chim b� câu...

Trò ch�i dân gian: b+t m�t b�t dê, múa võ, hát b�i, hát c�i l� ng, hát chèo, �ánh �u, ch�i gà và nhi�u trò dân gian c- truy�n khác.

C� b�c: Ngày x�a các gia �ình có n� n�p quanh n�m c�m �oán con cháu không ���c c� b�c r��u chè nh�ng trong d+p T�t thì tam cúc, ch�n, t- tôm, c� gánh, ai thích gì thì c� ch i. ��n l] khai h� (h� nêu) thì xé b� tam cúc, c�t b� t- tôm... hoc ��t các b� bài trong l] hóa vàng.

Còn nhi�u phong-t*c th�t -truy�n n�a nh� "�i sêu T�t" (tr��c ngày T�t, con r� t� ng lai mang l] ��n bi�u b� m/ v�), l�y s�ng ông bà, hát sc bùa (trF con nghèo ��n cWa các nhà v(a hát v(a gõ tr�ng �� ���c ch# nhà phát ti�n m(ng tu-i), ...

3.5 Tín ng�]ng ngày T�t

�i l; chùa: Có ng��i c� n�m không �i l], nh�ng ��n T�t nh�t thi�t ph�i qua chùa th�p nén h� ng, dâng ti�n gi�t d�u hoc ti�n công ��c cho chùa. Trong nh�ng ngày ��u n�m âm l+ch thì r�t nhi�u ng��i thích �i l] � các l�ng t�m, ��n chùa �� cúng bái và xin x�m, nh�t là vào bu-i sáng m�ng m�t. Phong t*c này th��ng ���c ti�n hành chung v�i t*c l� ch�n h��ng xu�t hành và hái l�c.

Xin x�m là m�t hình th�c tin vào các thF x�m có ghi l�i s�m báo tr��c �i�m lành hay d� trong n�m và th��ng c�n có th�y bàn x�m. j mi�n B�c có t*c "b�c quF thF" gi�ng nh� t*c "xin x�m" � phía Nam.

Ng��i Vi�t ta hay tin d+-�oan. Mong sao có nh�ng �i�m lành nh�: - Sau Giao th(a, n�u hoa mai (lo�i 5 cánh)

n� thêm nhi�u và ��y �n thì �ó là m�t �i�m may. Và may m�n h n n�a khi có m�t hoc vài bông hoa 6 cánh;

- Chó l� vào nhà: theo t*c ng� "Mèo ��n nhà thì khó, Chó ��n nhà thì sang";

- Cây �ào n�u có nhi�u cánh kép (hoa kép) 3 l�p (hàng) trên �ài hoa và có hình dáng nh� bông h�ng thì s> có nhi�u phúc l�c;

- Cây qu�t n�u có nhi�u ch�i xanh m�c thì n�m �ó s> có nhi�u l�c. N�u có �# T� quý: qu� chín, qu� xanh, hoa và l�c thì s> may m�n và thành ��t c� n�m;

... ... ... Và c)ng có nhi�u �i�u kiêng k^ nên tránh

nh�: - K^ mai táng: Ngày T�t Nguyên �án là

ngày m� ��u cho vn h�i hanh thông c#a c� m�t n�m, có ý ngh�a r�t thiêng liêng và gia �ình ph�i t�m gác m�i s�u riêng �� hoà chung v�i ni�m vui toàn dân t�c;

- Ngày mùng M�t T�t ng��i ta r�t k@ ng��i khác �n xin l>a nhà mình vì quan ni�m lWa là �?, là may m�n, nên gi�, không nên cho �i;

- Kiêng cho n��c ��u n�m vì n��c ���c ví nh� ngu�n tài l�c trong câu chúc "ti�n vào nh� n��c", n�u cho n��c thì coi nh� m�t l�c;- Theo quan ni�m dân gian, vi�c quét nhà trong ngày T�t s> quét �i theo c� l�c xuân (xác pháo ��t trong �êm giao th(a), ng��i quét nhà s> b+ "rông" (xui xFo) c� n�m;

- Ngày ��u n�m c)ng nh� ngày ��u tháng, ng��i ta r�t kiêng k@ vi�c vay m��n hay tr� n�, cho vay (cho nên ph�i làm d+p cu�i n�m cho xong);

- Trong �n u�ng, ng��i ta kiêng �n th+t chó, cá mè, th+t v+t... n�u không s> "xúi qu�y".

Ngoài ra, ng��i già c)ng khuyên con cháu trong ngày này không ���c �ánh vE bát ��a, cãi nhau, nói x�u, kiêng nh�ng i�u không vui x�y ra v�i gia �ình;

Ng��i ta th��ng kiêng khóc lóc, bu�n t�i hoc nói t�i �i�u r#i ro hoc x�u xa trong d+p T�t, kiêng mc qu�n áo màu tr�ng và �en (màu c#a tang l]);-

... ... ...

3.6 T�t tha-h��ng

Tôi nh� mãi nh�ng bu-i v�n-ngh� T�t bên B&, bên Pháp khi tôi còn là du h�c sinh, bao gi� c)ng v(a vui, v(a bu�n. Vui vì có d+p vui ch i v�i bao nhiêu b�n bè, bu�n vì có vui m�y c)ng ch& là

46 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 53: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

vui "t�m b�" n i x� ng��i, xa gia-�ình, xa quê-h� ng.

Và bây gi� tôi v'n "ph�i" ti�p t*c vui T�t tha h� ng.

Ng��i Vi�t h�i-ngo�i n�u không có �i�u ki�n v� Vi�t Nam c)ng t- ch�c nh�ng ho�t ��ng trong d+p T�t Âm l+ch mang �m truy�n th�ng v�n hóa.

Nh�ng n i �ông Vi�t Nam nh� qun Cam, San Jose, Houston, Cabramatta-Úc, Paris, ... c)ng có ch� T�t, ch� hoa, nh�ng khu th� ng xá c)ng có bán các mt hàng m�t, bánh ch�ng, h�t sen,..., c)ng có ��t pháo, múa lân, ...

Các c�ng ��ng và các h�i �oàn ng��i Vi�t, các chùa, các giáo x�, các h�i sinh-viên,... có t- ch�c H�i t�t và ca nh�c v�n ngh� T�t.

Chúng tôi có d+p �i giúp vui v�n-ngh� trong nh�ng bu-i T�t c�ng-��ng, th��ng có ��t pháo, múa lân, �n u�ng (món �n T�t), b�u cua, cá c�p, lì xì cho trF em, v�n ngh� th��ng có nh�c T�t, nh�c quê-h� ng, c�i l� ng, nh�c vui, có nh�ng màn múa thanh thi�u niên và trF em.

H�i T�t nào c)ng tht vui, nh�ng bao gi� tôi c)ng c�m th�y bùi ngùi, không hi�u vì saoR

Con ng��i "xa mt, cách lòng" và dù mu�n dù không, xa quê-h� ng, chúng ta c)ng m�t mát �i m�t chút gì v�n hoá truy�n-th�ng c#a mình.

T�t ngày hôm nay n i x� ng��i, chúng ta còn gi� ���c nh�ng gì trong t�t c� nh�ng phong-t*c, tp quán c#a ng��i Vi�t-Nam taR Còn gi� ���c bao lâuR

Vui bu�n l'n l�n.

Tháng Giêng, 2014

1. T�t Nguyên-&án – Wikipedia http://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%BFt_Nguy%C3%AAn_%C4%90%C3%A1n

2. New Year – Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/New_Year

1988 -2018 30 N�m

Các Thánh T ��o VN ���������

Trong Th� M*c V* s� 5/2017, H�i ��ng

Giám M*c Vi�t Nam kêu g�i: “N�m 2018, chúng ta s� k; ni�m 30 n�m Toà Thánh nâng 117 v� T0 ��o lên hàng hi�n thánh. &ây là m�t d�u son trong l�ch s0 và là nim t* hào c�a Giáo H�i Vi�t Nam. Chúng ta hãy t� �n Chúa �ã ban cho Giáo H�i nh�ng ch7ng nhân anh d�ng, dám s�ng m�u nhi�m h�t lúa ���c gieo vào lòng ��t, ch�p nh$n ch�t �i �� mang l�i nhiu hoa trái (x. Ga 12,23-25). Chúng ta không quên, ngày 19/6/1988, t�i Roma, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô �ã tuyên thánh 117 v+ TW ��o Vi�t Nam. V+ Cha Chung c#a H�i Thánh nh�n nh#: “H=i các Kitô h�u Vi�t Nam, chúng tôi có th� nói r'ng máu Các Thánh T0 &�o là cho anh ch� em, là ngun ân s�ng �� t�ng tr��ng �7c tin. N�i anh ch� em, �7c tin c�a cha ông chúng ta ti�p t�c ���c thông truyn cho nh�ng th� h� m�i. &7c tin này là nn t ng giúp cho anh ch� em,

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 47

Page 54: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

v�a trung thành v�i quê h��ng Vi�t Nam, v�a ti�p t�c là nh�ng môn �� �ích th*c c�a &7c Kitô”.

M�t ni�m hân hoan và hãnh di�n không nh? cho ng��i Công Giáo Vi�t Nam. Nh�ng r�i chúng ta t� h?i: mình �ã tht s� bi�t gì v� các ��ng TW ��o VN ch�a, dù ch& bi�t vài nét khái quátR

Tôn vinh Thánh T> ��o Vi�t Nam.

Trong quy�n “Máu T0 &�o trên ��t Vi�t Nam” (1987), Linh m*c ti�n s� Tr+nh Vi�t Yên có vF nh� phi�n trách: “Nguyên nhân chính khi�n ng�#i Công Giáo Vi�t Nam lãnh ��m v�i các Thánh T0 &�o Vi�t Nam là do ‘vô tri b�t m�’ và ‘b�t nhà không thiêng’” (s�d trang79). �y là cái nhìn � th�i �i�m 30 n�m v� tr��c. Ngày nay không vây n�a. Nhà th� Công Giáo Vi�t Nam t�i Vi�t Nam l'n t�i h�i ngo�i ít ra c� m$i Chúa Nht l�i vang ti�ng kinh c�u cùng các Thánh TW ��o Vi�t Nam. M�t s� tín h�u, �oàn th�, nhà th� và c s� Công Giáo Vi�t Nam �ã ch�n Thánh TW ��o Vi�t Nam làm Thánh Quan Th�y. C* th�,

+ �GM Nguy]n V�n Hi�n ch�n Thánh Simon Hòa làm Thánh Quan Th�y và ngài thích ���c g�i là “Simon-Hòa Hi�n” – ��c Cha Simon-Hòa Hi�n.

+ Ti�u Ch#ng Vi�n Hu� do ��c �áng Kính H�ng Y Phanxicô Xavie Nguy]n V�n Thun m�t th�i làm Giám ��c có tên g�i là “Ch�ng vi�n Tôma Thi�n”.

+ Ca �oàn Lê B&o T8nh, m�t Ca �oàn Công Giáo l�n t�i Vi�t Nam

Simon Hòa, Tôma Thi�n, Lê B o T�nh… là nh�ng v+ Thánh trong s� 117 Thánh TW ��o Vi�t Nam. Và còn nhi�u tr��ng h�p khác.

H#c h5i Thánh T> ��o Vi�t Nam

D�u vy, có l> không ít ng��i Công Giáo Vi�t Nam c)ng nên t� xét mình khi nghe l�i trách c� sau �ây c#a Lm Tr+nh Vi�t Yên: “Vì không ý th7c v chân giá tr� c�a cha ông, vì không hãnh di�n v tài �7c c�a t/ tiên, chúng ta �ã �ánh m�t lòng tin � mình và �ã vô tình coi th�#ng nh�ng tinh hoa c�a gi�ng

nòi… l�m t��ng r'ng ch� có nh�ng v� thánh khác c�a Giáo H�i m�i là ‘Thánh’, m�i ‘thiêng’, nên ch� tôn kính, c�u kh"n các Ngài và b5 r�i các thánh Vi�t Nam.” (S�d trang 79).

Là hu du� c#a các ��ng ti�n nhân anh hùng tW ��o, l> nào chúng ta không coi sách truy�n các Thánh TW ��o Vi�t Nam là cu�n gia ph� cho ��i s�ng thiêng liêng c#a mình. Nh�ng ��c và nh� ti�u sW c#a m�t v+ Thánh thôi �ã là khó, nói gì t�i 117 v+R Song ít ra, chúng ta ai c)ng nên có m�t cái nhìn t-ng th� v� các Thánh TW ��o VN �� t( �ó s> ch�n cho mình m�t v+ Thánh mình yêu chu�ng v� mt này hay mt khác.

Trong th� k� 18 và 19, có kho�ng t( 130 ngàn ��n 300 ngàn ng��i Công giáo �ã ch�t vì ��o; riêng trong th�i gian t( 1857 ��n 1862, có kho�ng 5 ngàn tín h�u b+ gi�t, kho�ng 40 ngàn tín h�u cùng 215 giáo s�, tu s� nam n� �ã b+ b�t, b? tù hay l�u �ày vì ��o. Trong s� �ó có 117 v+, tW ��o t( 1745 ��n 1862, ���c Giáo h�i Công giáo tôn vinh Chân ph��c qua b�n ��t:

�� Ngày 27 tháng 5 n�m 1900 (th�i Giáo hoàng Lêô XIII): 64 v+

�� Ngày 20 tháng 5 n�m 1906 (th�i Giáo hoàng Piô X): 8 v+

�� Ngày 2 tháng 5 n�m 1909 (th�i Giáo hoàng Piô X): 20 v+

�� Ngày 29 tháng 4 n�m 1951 (th�i Giáo hoàng Piô XII): 25 v+

Ngày 19 tháng 6 n�m 1988, Thánh Giáo hoàng Gioan Phaolô II tuyên phong 117 Chân ph��c TW ��o VN lên bc hi�n thánh.

Theo T� �i�n m� Wikipedia, c�n c� qu�c t+ch, 117 Thánh TW ��o Vi�t Nam ���c chia ra nh� sau:

�� 11 v+ g�c Tây Ban Nha: 6 giám m*c và 5 linh m*c dòng �a Minh,

�� 10 v+ g�c Pháp: 2 giám m*c và 8 linh m*c thu�c H�i Th(a sai Paris,

�� 96 v+ ng��i Vi�t: 37 linh m*c và 59 giáo dân - trong �ó có 14 th�y gi�ng, 1 ch#ng sinh và m�t ph* n� là bà Anrê Lê Th+ Thành.

48 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 55: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Các v+ nêu trên �ã b+ gi�t trong nh�ng ��i vua chúa sau �ây:

�� 2 v+ d��i th�i chúa Tr+nh Doanh (1740-1767), �� 2 v+ d��i th�i chúa Tr+nh Sâm (1767-1782), �� 2 v+ do s�c l�nh c#a vua C�nh Th+nh (1782-

1802), �� 58 v+ d��i th�i vua Minh M�ng (1820-1841), �� 3 v+ d��i th�i vua Thi�u Tr+ (1841-1847), �� 50 v+ d��i th�i vua T� ��c (1847-1883).

Thánh T> �o g�c giáo dân.

Phía giáo dân Vi�t Nam có 59 v+ Thánh ���c tuyên phong ��c Ông Tr�n Ng�c Th* ghi nhn: “V giáo dân, ��o g�c có, tân tòng có, th�#ng dân có, quan quyn có, binh s> có, ngày x�a h% �ã t�ng b� bách h�i kh�c li�t, �ã b� x0 l�ng trì, tr m quy�t, bá �ao, x0 gi o, qu�ng vào l0a, buông xu�ng sông bi�n, phân sáp vào các làng bên l��ng…! T/ng c�ng, h�n 130 ngàn giáo h�u �ã g�c ngã �au th��ng, ch� vì m�t t�i là theo ��o Gia Tô. Theo ch��ng trình Thiên ��nh, h% là h�t gi�ng gieo xu�ng lòng ��t, s� b� th�i nát, �� ri n y m�ng v��n lên ánh sáng, thành cây t��i t�t, thành v�#n hoa tr�m màu nghìn s+c, báo hi�u mùa Xuân Giáo H�i huy hoàng.” (�Ô �a Minh Tr�n Ng�c Th* - Chung quanh l] Phong Thánh các Anh Hùng TW ��o Vi�t Nam 16/6/2013)

Th�i các Thánh TW ��o VN, ��o CGVN ch�a có �oàn th� CGTH, mà ch& m�t s� giáo dân ��o ��c, uy tín, ���c giao phó trách nhi�m trùm x�, trùm h� hay chánh tr� ng, ph* giúp các linh m*c chánh x�. Các v+ này hy sinh m�ng s�ng vì trách nhi�m c#a mình, b�o v� ch# ch�n, b�o toàn ��c tin.

V� vi�c ch#n ngày l; tuyên thánh.

Trong bài t��ng trình c#a �Ô Tr�n Ng�c Th* d'n trên, ��c Ông nêu rõ: “Theo thông l�, khi xin nh$t kì phong thánh, bao gi# c�ng ph i d* tính s�n 3 ngày, �� � phòng tr�#ng h�p Tòa Thánh �ã có ch��ng trình x�p ��t nào khác thì mình c�ng ph i thay �/i theo. LU Phong Thánh Vi�t Nam �ã xin vào ngày 29.6.1988, lU hai Thánh Phêrô và Phaolô, nh�ng ng�#i ta khuy�n cáo không nên, vì s� b� hai Thánh

Quan Th�y quá l�ng danh c�a Th� �ô Roma l�n át m�t. &ã có d* tính chuy�n sang Chúa Nh$t 26.6, nh�ng c�ng không /n, vì hôm �ó &7c Thánh Cha �i công du bên Áo qu�c. Ch� còn Chúa Nh$t 19.6, ngh>a là x�p tr��c cu�c công du c�a &7c Thánh Cha m�t tu�n lU, vì tr��c sau ngày �ó không còn cách nào khác. &ây là lí do duy nh�t và dU hi�u, ch7 không h có chuy�n ngh> t�i, hay là m y may mu�n k� ni�m Ngày Quân L*c VNCH nh� ng�#i ta �ã c� tình gán ghép.”

Nhà c�m quy�n C�ng s�n vô th�n t�i Vi�t Nam �ã t(ng n�i cái c� “ngày 19/6 là ngày Quân L�c VNCH” �� �òi �ình hoãn l] tuyên thánh. H� còn m� chi�n d+ch �ánh phá chính vi�c tuyên thánh, k�t t�i các ��ng TW ��o, k�t t�i Giáo H�i Công Giáo hoàn v), k�t t�i ng��i Công Giáo Vi�t Nam. ��n n$i lúc b�y gi�, trong n��c �ã có m�t th�m quy�n Công giáo có vF “chao ��o”, nghiêng v� phía CSVN, núp d��i danh ngh�a “�oàn k�t dân t�c” �òi �ình hoãn vô th�i h�n vi�c tuyên thánh… May thay! Chúa Thánh Th�n �ã soi d'n các ��ng Ch# Ch�n Công Giáo VN �� các ngài noi g� ng các Thánh TW ��o VN, kiên quy�t tuyên x�ng ��c Tin.

K�t qu� là ngày 19/6/1988 l] Tuyên Thánh 117 Thánh TW ��o Vi�t Nam v'n ���c ti�n hành. Trong l] phong thánh t�i Rôma, ngày 19.06.1988, Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II nh�n nh#: “H=i các Kitô h�u Vi�t Nam, chúng tôi có th� nói r'ng máu Các Thánh T0 &�o là cho anh ch� em, là ngun ân s�ng �� t�ng tr��ng �7c tin. N�i anh ch� em, �7c tin c�a cha ông chúng ta ti�p t�c ���c thông truyn cho nh�ng th� h� m�i. &7c tin này là nn t ng giúp cho anh ch� em, v�a trung thành v�i quê h��ng Vi�t Nam, v�a ti�p t�c là nh�ng môn �� �ích th*c c�a &7c Kitô”.

Giáo H�i Công Giáo VN cùng v�i Giáo H�i toàn c�u hân hoan và cung kính cW hành l] m(ng tr�ng th� vào ngày 24/11 hàng n�m t�i các nhà th� các giáo x�, giáo h� kh�p c� n��c.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 49

Page 56: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Gói Quà ��u N�m

������9�� ��:����

Tôi ph�i ng�i l�i trên các bc �á ngh& chân ��n ba l�n tr��c khi b��c vào c-ng chùa. Ngôi chùa nh? n%m trên m�t tri�n núi, ���c ph# mát b�i nh�ng tàng cây. Ngôi nhà khách b%ng g$, khá xinh x�n, n%m trong m�t khu v��n toàn hoa v�n th�. Phía tr��c là m�t t��ng Pht ng�i d� i g�c cây b� ��, cành lá ���c c�t t&a công phu. Chung quanh là c� m�t vùng núi tr�i t�nh m+ch.Tôi không ph�i là pht tW, nh�ng ng�i nghe ti�ng mõ và l�i c�u kinh trong chùa v�ng ra, c)ng th�y lòng nh/ hZn �i tr��c bao nhiêu �i�u phi�n não.

Hôm nay là m�ng m�t t�t, nh�ng c�nh chùa khá im �ng, b�i chùa n%m khá xa khu dân chúng. Ngày hôm qua tôi có ��n �ây, nh�ng th�y tr* trì �i v�ng. Tôi �ã �� l�i t�m danh thi�p c#a ch�ng tôi, vi�t vài dòng phía sau xin h/n th�y hôm nay tr� l�i.

Chú ti�u còn r�t trF, mang trà ra m�i và xin tôi ch� thêm m� i phút n�a, vì th�y tr* trì �ang khai kinh cho bu-i l] tân niên. Tôi nôn nao mu�n s�m ���c nhìn mt v+ ân nhân c#a mình, nh�ng c)ng dn lòng ph�i kiên nh'n và c�n tr�ng ý t� tr��c m�t nhà s�.

H n ba m� i n�m tr��c. Lúc �y tôi còn là cô bé h�c trò c#a tr��ng huy�n An Túc, n%m gi�a th+ tr�n An Khê, bên QL 19 n�i li�n Qui Nh n v�i Pleiku. Chi�n tranh �ang th�i k� ác li�t. Tu-i còn nh?, nh�ng ngày nào tôi c)ng nghe cha m/ và các th�y cô bàn chuy�n chi�n tr��ng: �ánh l�n � Pleime, Dakto, Tân C�nh. M�y n�m nay, An Khê t� ng ��i bình yên, nh� S� �òan 101 Không K@ Hoa K� có c�n c� � �ây, và d�c theo �èo An Khê có ��n bót c#a các � n v+ thu�c S� �oàn Mãnh H- ��i Hàn. Gi�a lúc chi�n tranh ngày kh�c li�t, b�t ng� l�c l��ng ��ng minh rút quân v� n��c, làm dân chúng � �ây hoang mang, lo l�ng. X� h� ��o c#a tôi c)ng ���c cha chánh x� t- ch�c

nh�ng toán t� v�, ph�i h�p v�i qun, lo canh gác khu v�c c#a mình.

Chi�u ba m� i T�t, ���c thông báo c#a t&nh, các c quan trên qun ph�i h p v�i các th�y cô giáo và c� H�i ��ng giáo x� �i m�i nhà kêu g�i �óng góp nh�ng gói quà t��ng tr�ng dành tng cho anh em chi�n s� c#a m�t � n v+ t( xa t�i, thay th� l�c l��ng ��ng minh, ��n trú � �ây.

$�Tôi nghi�p, nghe nói anh em �ã ph�i r�i c�n c� t( sáng s�m 30 �� chi�u m�ng m�t T�t có mt � �ây. H� có bi�t t�t nh�t gì �âu! Ông cha x� nói v�i chúng tôi nh� th�.

C� qun vui m(ng, nô n�c tr��c tin vui. Riêng tôi còn vui h n khi t��ng t��ng s> có nhi�u anh lính ��n cái th+ tr�n nh? xíu bu�n tênh này, nên r�t s�t s�ng trong vi�c gói quà. Tôi t� tay th�c hi�n ���c hai gói quà, g�m m�t s� bánh m�c, chi�c kh�n tay do tôi thêu l�y, kèm theo lá th chúc m(ng n�m m�i t�i hai anh chi�n s� vô danh nào �ó. Tôi n�n nót vi�t tht �/p r�i �� tên, l�p và tr��ng h�c phía d��i. Vì “sao y b�n chánh” t( m�t bài lun v�n tháng tr��c, nên hai lá th� gi�ng nhau nh� �úc. Nhìn hai gói quà tôi m&m c��i, khi ngh� s> có hai “ng��i tình không chân dung” nào �ó nhn ���c lá th� n�ng nàn c#a m�t cô “em gái hu ph� ng”. Ban ��u, các th�y cô cho bi�t, �ám h�c trò chúng tôi ���c h��ng d'n vào c�n c� �� tn tay tng quà cho các anh chi�n s�. B�n tôi ��a nào c)ng h�n h�, l�ng x�ng git #i l�i chi�c áo dài tr�ng �ng ý nh�t. Nh�ng sau �ó d��i t&nh cho bi�t là tr��c khi vào An Khê, các � n v+ này còn ph�i hành quân m� ���ng, gi�i t?a m�t s� ��n bót c#a l�c l��ng ��i Hàn n%m d�c theo �èo An Khê, b+ �+ch quân bao vây �ã ba hôm nay. Cu�i cùng t�t c� quà ��u ���c n�p cho tr��ng, và th�y hi�u tr��ng cùng các th�y cô giáo s> mang vào cho � n v+ �� trao l�i cho anh em chi�n s� khi tình hình an ninh cho phép. B�n h�c trò chúng tôi ti�c hùi h*i vì m�t m�t d+p ���c vào xem c�n c� và #y l�o các anh chi�n s�.

$� Nam Mô A Di �à Pht. Xin chào bà. Xin l$i, ch�c là bà �ã ch� tôi lâu l�m ph�i không R

Câu h?i c#a th�y tr* trì c�t ��t dòng h�i t��ng c#a tôi. Tôi ��ng lên, v*ng v� ch�p hai tay

50 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 57: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

tr��c ng�c chào l�i th�y. Tôi mu�n nhìn tht k^ khuôn mt c#a th�y, nh�ng th�y ái ng�i, nên ch& cúi ��u im lng.

$�Cái c-ng tam quan, ngôi nhà khách này, và nh�ng bc �á trên con ���ng mà bà v(a �i lên là do ti�n cúng d��ng c#a ông bà. Chúng tôi xin tán thán công ��c và c�u xin ch� Pht gia h� cho ông bà cùng gia �ình. Bà có mu�n �i m�t vòng xem c�nh chùa không R Xin m�i bà.

Th�y v(a nói v(a ch& tay v� phía c-ng tam

quan. $� D�, công n c#a th�y ��i v�i gia �ình tôi

l�n lao quá. Bi�t làm sao ��n �áp. Xin th�y �(ng nh�c t�i công ��c, làm tôi thêm x�u h-. Tôi v(a b��c theo phía sau th�y, v(a nói.

$�Mô Pht ! Giúp ng��i, �ó là nhi�m v* c#a kF tu hành, dù là tôn giáo nào. Sao bà l�i g�i là công n. Th�y n� m�t n* c��i �� l��ng.

�i phía sau, nhìn dáng �i khoan thai c#a th�y, tôi b�n kho�n suy ngh�: Khuôn mt thì có nhi�u nét gi�ng, nh�ng v�i cái dáng �i thì l�i khác hZn. Có th� ngày x�a là lính nên c�n ph�i nhanh nh/n. Tôi ngh� th�m nh� th�.

Khi ��n cWa tam quan, th�y d(ng l�i và ch& tay v� h��ng b� bi�n, n i có m�y t�ng �á � tri�n núi, phía d��i là m�t khu r(ng rm :

$�Chính � n i �ó, tôi �ã tìm gp ch�ng c#a bà N�m �y, khi ch�ng tôi v(a m�i tr�n v� t(

tr�i tù c�i t�o Gia Trung (anh ch& là th�y giáo, vì d�y m�t tr��ng trong khu ng��i Th��ng, nên b+ nghi ng� h�p tác v�i l�c l��ng Fulro ch�ng l�i

chính quy�n, b+ b�t n�m 1979 ), ���c m�t ng��i b�n thân cho �i theo m�t chuy�n v��t bi�n do gia �ình anh ta t- ch�c. Lúc �y ai c)ng ngh� ra �i là không bao gi� gp l�i v� con, mà có � l�i c)ng s�ng không yên, ch& làm kh- cho gia �ình. H n n�a lúc �y tôi v(a m�i sanh ��a con ��u lòng, nên không th� �i cùng. Chúng tôi �ành g�t l� chia tay mà không dám ngh� s> có ngày tái ng�.

Tàu v(a ra kh i h n m�t ngày thì b+ h?ng máy, trong lúc gió m�a t�m tã. T�t c� m�i ng��i ph�i �em sinh m�ng ch�ng ch�i v�i phong ba. Cu�i cùng, sau g�n ba ngày b�nh b�ng trên bi�n, nh� nh�ng c n gió nhi�m màu �ã ��y chi�c tàu v�i h n m�t nWa s� ng��i s�ng sót, gi�t vào m�t gh�nh �á lúc tr�i nhá nhem t�i. T��ng �ã thoát ch�t, nào ng� khi v(a leo lên b� thì b+ m�t toán công an biên phòng vây b�t. M�t s� ng��i y�u s�c thì �ành ��a tay cho h� trói. Ch�ng tôi cùng m�t vài thanh niên khác dùng h�t tàn l�c ch�y tr�n trong các h�c �á bên tri�n núi. M�y l�n thoát ch�t d��i nh�ng tràng ��n. Nh� tr�i t�i anh ch�y thoát vào khu r(ng tr��c khi ki�t s�c. Khi t&nh l�i, anh th�y mình n%m trong ngôi chùa nh? n%m bên tri�n núi. Anh ���c v+ tr* trì s�n sóc và che d�u chu �áo, mc dù bi�t anh là ng��i công giáo, b�i trên c- có �eo thánh giá. Sau h n m�t tu�n, nh� th�y giúp c�o ��u, cho áo qu�n �� c�i d�ng m�t th�y tu, và g�i theo m�t chi�c xe �ò c#a m�t pht tW thân quen, ch�ng tôi m�i tr�n ���c vào nhà bà cô ru�t � Cam Ranh. Sau �ó nh� chính bà cô này tìm ���ng �� v��t bi�n ti�p.Và l�n này anh �ã �� c tàu Pháp v�t, nên ���c sang �+nh c� bên Pháp. Ba n�m sau, tôi và ��a con ���c anh b�o lãnh v�i di�n �oàn t* gia �ình.

$� Mô Pht! Tôi nghi�p, ông �y �ã v� tìm th�m tôi hai l�n, và giúp cho tôi khá nhi�u ti�n �� lp l�i ngôi chùa này và m�t nhà t( thi�n nuôi các em bé tt nguy�n d��i xóm. Công ��c c#a ông bà tht l�n l�m.

Tôi nh� l�i t�m �nh mà ch�ng tôi ch*p chung v�i th�y trong l�n th� nhì v� th�m th�y. Bao nhiêu l�n tôi �ã nhìn k� t�m �nh, l�i nghe ch�ng tôi b�o, ngày x�a th�y c)ng là lính, nên tôi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 51

Page 58: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

�ã ng�i h%ng gi� hình dung, nh� l�i m�t ng��i quen lúc tr��c.

$�Th�c ra anh �y ng�i không mu�n v�, nh�ng vì nh� n th�y mà anh �y m�i v� gp th�y. L�n này chính tôi �� ngh+ ���c thay anh v� th�m th�y, nhân d+p th�m m/ c#a tôi �ang �m nng.

$�Mô Pht ! Tôi hi�u n$i kh- tâm c#a ông �y. Tôi nghe ti�ng th� dài c#a v+ tr* trì, và th�y

th�y ��a m�t nhìn v� m�t n i xa x�m nào �ó. T( lúc m�i gp nhau trong ngôi nhà khách, tôi ngh� là th�y �ã nhn ra tôi. Tôi ch� th�y h?i, nh�ng có th� th�y �ã quên hay bây gi� là kF tu hành, nên th�y không mu�n nh�c l�i chuy�n th� t*c ngày x�a. Không �� lE m�t c h�i, tôi lên ti�ng :

$� Tôi v� �ây, gp th�y c)ng �� mu�n xin ���c h?i th�y m�t �i�u, mà b�y lâu nay c� b�n kho�n mãi trong lòng, nh�ng ng�i th�y là bc tu hành, nên tôi không dám .

Th�y nhìn tôi, im lng giây lát r�i lên ti�ng : $�Mô Pht! KF tu hành lúc nào c)ng mu�n

�em ánh sáng cho chúng sinh h�u gi�i t?a nh�ng lo âu phi�n não. Xin bà c� t� nhiên

$�Xin th�y tha l$i, n�u có �i�u gì không ph�i. Có ph�i th� danh c#a th�y là Qu�, Lê Ph� ng Qu� R

Th�y ng�c nhiên nhìn tôi, r�i nhìn lên kho�ng không, nhíu mày.

$�Mô Pht! Làm sao mà bà bi�t ���c tên c#a tôi R

$�Th�y còn nh� anh Lân, trung s� �$ Lân, � S� �oàn 23 BB, có �óng quân � An Khê vào nh�ng ngày t�t n�m 1972 R

$�Bà còn bi�t c� b�n tôiR Anh Lân �ã tW trn � Kontum t( mùa hè 72 . Bà có bi�t khôngR

Tôi có m�t thoáng gin th�y, vì ngh� là ��n bây gi� ông v'n ch�a nhn ra mình. ChZng l> th�y vô tình ��n th�. Nh�ng ngay sau �ó tôi h�i hn v� ý ngh� c#a mình. Sao l�i �em chuy�n ��i �� mà trách m�t v+ chân tu, m�t ng��i �ã xa lánh chuy�n h�ng tr�n, th� s�. Th�y �ã cho mình h?i và sZn sàng tâm s� �ã là m�t �i�u h& x� r�i.

$�D�, tôi có bi�t, và tôi c)ng có ��n Kontum th�m m� anh m�y l�n. Sau này tôi v� tìm �� xây

l�i ngôi m� cho anh, thì ngh�a trang không còn n�a, và không ai bi�t m� anh �ã chuy�n �i �âu .

�ôi m�t c#a v+ tr* trì sáng hZn lên. Th�y m� �ôi m�t tht to nhìn tôi, ��a tay lên �+nh n�m vai tôi, nh�ng r�i k+p kh�ng l�i.

$�Vy là Xuân R Bà là cô Xuân ngày x�aR Mô Pht! Sao l�i có chuy�n k� ng� l� lùng này.

Vâng, tôi chính là Xuân, cô bé h�c trò tr��ng trung h�c An Túc ngày x�a. Ng��i �ã gói hai gói quà Xuân #y l�o cho nh�ng chi�n s� ��n gi� an ninh cho quê tôi vào �úng chi�u ngày m�ng m�t t�t. Hai gói quà ���c n�p cho tr��ng �� chuy�n t�i cho các anh, vì lúc �y � n v+ �ang hành quân m� ���ng �� ��n n i trú �óng.

Sau m�t cái t�t an bình, c� th+ tr�n nh? c#a tôi nh�n nh+p hZn lên b�i s� có mt c#a m�t trung �oàn lính chi�n, ngày m�ng tám t�t, �ám h�c trò chúng tôi tr� l�i tr��ng, nh�ng các th�y cô bi�t là trong lòng �ám h�c trò ai c)ng còn d� âm ngày t�t, nên cho chúng tôi tp h�p l�i hát hò và k� chuy�n vui. Trong lúc th�y h��ng d'n ��m �àn cho c� �ám h�c trò ca hát, th�y giám th+ ��n tìm tôi, b�o tôi lên v�n phòng có ng��i nhà mu�n gp. B��c theo th�y giám th+ mà lòng tôi lo l�ng không bi�t � nhà có chuy�n gì, thì ông ��a tay ch& hai anh lính �ang ng�i ch� trên chi�c gh� �á trong sân tr��ng.

Hai anh lính tht trF ��ng lên chào tôi, nhoFn mi�ng c��i :

$� Hai ��a tôi ��n �� cám n Xuân và chúc m(ng Xuân n�m m�i .

Tôi thoáng m�t chút ng�c nhiên và b>n l>n : $�Em có làm gì �âu mà hai anh cám n R Mà

sao hai anh bi�t ���c tên em R Hai anh cùng m� túi áo l�y ra b�c th�. V(a

k+p nhn ra �ó là hai b�c th� mà tôi �ã “sao y b�n chánh” b? trong hai gói quà #y l�o, thì m�t anh lên ti�ng : � Tôi là �$ Lân, và ng��i b�n thân c#a tôi

�ây là Lê Ph� ng Qu�. Trông anh hi�n nh� con gái, nh�ng Xuân �(ng nh�m v�i n� ca s� Ph� ng H�ng Qu� nghe, mc dù anh Qu� b�n tôi c)ng có gi�ng hát r�t hay, không thua gì Ph� ng H�ng Qu� . Hai ��a tôi nhn hai gói quà c#a Xuân.

52 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 59: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Quà cáp nh� nhau và l�i l> trong c� hai b�c th c)ng gi�ng nhau nh� �úc. Cô Xuân tht công bình. Cám n nghe!

Tôi h i quê, nh�ng c� làm ra vF t� nhiên: $� Hai anh t�i tr��ng tìm Xuân, không s�

th�y giám th+ la Xuân hà R Anh lính th� nhì, tên Qu�, lên ti�ng : $�B�n tôi b�o là anh em bà con v�i Xuân, �i

lính xa nhà bây gi� m�i gp. Th�y giám th+ coi b� c)ng th� ng lính l�m, nên ch�c không n� la r�y ng��i yêu, à xin l$i, ng��i em c#a lính �âu!

Mc dù th�y hai anh chàng có vF th� sinh, vui tính, nh�ng nh� l�i bà ch+ th��ng b�o m�y ông lính b�o d�n và tán gái hay l�m. Ph�i coi ch(ng. Tôi nh# th�m nh� th�. Và �� xem hai anh chàng này có th�c s� b�o d�n hay không tôi khoanh tay:

$� Nghe nói anh Qu� hát hay không thua gì Ph� ng H�ng Qu�, em xin m�i hai anh vào l�p em ch i. B�n em c)ng �ang ca hát trong �ó, ch� không có h�c hành gì �âu. �ám b�n em s> m(ng l�m �ó.

Hai anh nhìn nhau c��i, r�i gt ��u, theo tôi vào l�p.

C� �ám b�n h�c trò im bt, tò mò nhìn ra khi th�y tôi d�t theo hai anh lính trF. Tôi nói v�i v+ giáo s� h��ng d'n :

$�Th�a th�y, có hai anh lính nhn ���c quà t�t c#a l�p mình, ��n cám n và xin hát cho c� l�p mình nghe .

Th�y h��ng d'n l�p gt ��u, ��n b�t tay hai anh, t� i c��i :

$� H�i nãy t�i gi� m�y cô ch& hát nh�ng bài tình yêu lính chi�n, bây gi� �ích thân lính chi�n hát tng m�y cô thì còn gì hay b%ng, ph�i không R

C� l�p v$ tay . Anh lính tên Lân b��c lên b*c gi�ng, hai tay

mân mê chi�c nón bê- rê : $� Kính th�a th�y, th�a các b�n. Tôi không

bi�t hát, nên xin dành ph�n nói tr��c. Chúng tôi xin cám n nh�ng gói quà T�t c#a nhà tr��ng, c#a các b�n. Trong không khí T�t, vì nhi�m v* ph�i xa nhà, ���c nh�ng món quà c#a các b�n chúng tôi th�y �m áp nhi�u l�m. �c bi�t hai ��a

tôi �ây �ã nhn ���c quà c#a cô Xuân. Ch& c�n cái tên c#a cô là hai ��a chúng tôi c)ng �ã có c� m�t mùa xuân r�i . Xin cám n và kính chúc th�y, chúc các b�n m�t n�m m�i v�n �i�u nh� ý.

C� l�p l�i r�n lên ti�ng c��i và nh�ng tràng v$ tay không d�t. M�t con b�n có ti�ng ngh+ch nh�t l�p quay v� h��ng tôi ng�i :

$�Xuân i, mày ch& ���c ch�n m�t trong hai thôi. Còn �� dành cho ��a khác n�a ch�!

�úng là nh�t qu& nhì ba, còn th� ba là b�n này. Tôi �oán hai anh chàng lính s�a �ang ngh� nh� th�. Anh lính tên Lân b>n l>n, ng(ng l�i �ôi phút r�i ��a tay v� h��ng ng��i b�n, ti�p t*c :

$� Bây gi�, xin gi�i thi�u anh b�n thân nh�t c#a tôi, Lê Ph� ng Qu�, mà chúng tôi th��ng g�i là Ph� ng H�ng Qu�, ti�ng hát hàng ��u c#a tr��ng Thi�u Sinh Quân V)ng Tàu, s> lên hát m�t vài bài tng th�y và các b�n .

Tôi c)ng ph*c tài �n nói khá “tâm lý chi�n” c#a anh chàng Lân này. Cái gi�ng Hu� nghe c)ng êm ái, c� nh� rót mt vào tai ng��i ta. Bây gi� nhìn k^ th�y anh ta c)ng �/p trai, n* c��i c)ng có duyên ghê l�m. Lính cE này ch�c s> làm kh- vài cô em gái hu ph� ng �ây. Tôi m&m c��i v�i ý ngh� v(a thoáng trong ��u.

Anh Qu� b��c l�i ch$ th�y h��ng d'n �� xin nh� th�y ��m �àn. Anh hát bài Xuân Này Con Không V� c#a nh�c s� Tr+nh Lâm Ngân. Trông anh có dáng d�p th� sinh và khuôn mt hi�n lành nh� m�t th�y tu.

Ti�ng hát c�t lên làm c� l�p im bt. �úng là gi�ng hát c#a anh r�t hay, �iêu luy�n, lúc réo r�t lúc tr�m bu�n không thua m�t ca s� chuyên nghi�p. D��ng nh� có cùng tâm tr�ng v�i n�i dung bài hát, nên anh �ã hát v�i t�t c� c�m xúc, làm dao ��ng trái tim m�i ng��i. Bài hát ch�m d�t, mà c� l�p d��ng nh� còn th'n th�, yên lng. Sau �ó bùng vE b�i nh�ng tràng v$ tay và nhi�u ti�ng la: bis, bis…

Anh cúi xu�ng m�t lúc, hình nh� �� d�u s� c�m xúc, r�i ng��c lên nói nh? hai ti�ng cám n và xin hát ti�p bài Chi�u Trên Phá Tam Giang, th c#a Tô Thùy Yên ph- nh�c.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 53

Page 60: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

L�n này, chính tôi không c�m ���c n��c m�t. Không ch& vì anh hát hay, nh�ng tôi th�y xúc ��ng, th�m thía h n cu�c ��i c#a nh�ng ng��i lính chi�n.

$�Th�a th�y. Bây gi� �ã �i tu r�i, th�y có còn hát nh�ng b�n nh�c tình lính ngày x�aR Tôi v'n còn nh� cái c�m xúc khi th�y hát cho c� l�p tôi nghe, sau cái t�t n�m nào � tr��ng An Túc. Th�y hát tht hay và truy�n c�m. Hôm �y là l�n ��u tiên tôi ���c gp th�y và anh Lân.

$�Mô Pht ! Bây gi� tôi ch& còn bi�t t*ng kinh gõ mõ, c�u cho th� gi�i hòa bình, chúng sinh an l�c. Nh�ng nh�ng gì bà v(a nh�c l�i, c)ng là con ng��i, làm sao tôi có th� quên.

$�Xin th�y th� l$i, n�u tôi �ã nh�c th�y nh� l�i chuy�n ��i �� làm bn lòng m�t bc chân tu.

$�Mô Pht! ��o � trong ��i, c)ng nh� hai kF ��ng hành. Hành ��o là �� giúp ��i. KF tu hành nh� chúng tôi c)ng ch& là “c� tr�n l�c ��o” mà thôi, th�a bà.

$�C� tr�n l�c ��o là sao, th�a th�yR $�Có ngh�a là hi�n di�n n i tr�n th� mà hành

��o, vui ��o. Ch� không ph�i xa lánh tr�n th� ��y kh- nh*c �� tìm s� thanh th�n riêng cho b�n thân mình.

$� Cám n th�y. Th�y gi�ng hay quá. Ngày ��u tiên gp th�y, và nh�t là lúc nhìn th�y ��ng hát trên b*c l�p, tôi �ã th�y th�y gi�ng m�t nhà tu. Có l> th�y �ã có c�n duyên t( tr��c, ph�i không th�y R

$� Mô Pht! Ai c)ng có th� tu hành, và b�t c� ai c)ng có th� thành Pht ���c, th�a bà .

Không ng� l�n gp gE ��u tiên n�m �y l�i mang ��n cho tôi m�i tình ��u. Sau vài l�n gp nhau, tôi bi�t Lân và Qu� là hai ng��i b�n thân thi�t t( lúc còn h�c trong tr��ng Thi�u Sinh Quân V)ng Tàu. Ra tr��ng v� cùng � n v+, nên s�ng v�i nhau nh� anh em, mc dù tôn giáo khác nhau. Qu� ��o Pht còn Lân là tín �� Công giáo. Nh�ng ngày ch# nht không bn hành quân, Lân ��u �i l] nhà th�, nên chúng tôi th��ng gp nhau h n. Và l�n nào tôi c)ng m�i Lân v� nhà. Cha m/ tôi c)ng r�t th� ng quí Lân, nh�t là sau khi bi�t cha m/ Lân �ã ch�t trong bi�n c� t�t Mu Thân.

Tính tình Lân l�i hi�n lành chân ch�t và hi�u h�c. Dù bn hành quân liên miên, nh�ng anh v'n c� g�ng t� h�c �� thi tú tài vào mùa hè này. C)ng có �ôi l�n Qu� theo Lân ��n nhà tôi ch i. Càng lúc chúng tôi càng thân nhau h n.

Tôi bi�t là Lân c)ng thích tôi. Trong túi áo c#a anh lúc nào c)ng có chi�c kh�n tay tôi �ã tng anh trong gói quà Xuân. M$i l�n chia tay, anh b+n r+n l�u luy�n không mu�n r�i tôi. Còn tôi, c)ng th�y nh� anh da di�t và mong ch� anh t(ng ngày trong các l�n anh �i hành quân. T�i nào tôi c)ng ��c kinh c�u nguyên cho anh ���c bình yên tr� v�.

Bây gi� tôi m�i bi�t tình yêu là gì. Tôi b�t ��u bi�t t� ng t�, m m�ng, nh� nhung và man mác bu�n khi thi�u v�ng anh. Nh�ng b�n nh�c tình lính, ng��i yêu c#a lính, d��ng nh� càng lúc tôi càng th�y hay h n, và tôi hát nhi�u h n. Sau m$i l�n hành quân, Lân ��u mang v� tng tôi nh�ng cánh hoa lan r(ng. Tôi nghe nói vùng núi r(ng An Khê này có nhi�u hoa lan. Có nh�ng lo�i hoa l�, tht �/p mà tôi ch�a bao gi� nhìn th�y hoc bi�t tên. Ch& sau hai tháng, trong phòng tôi treo ��y hoa lan r(ng. Tôi thích nh�t là nh�ng cánh hoa màu tím. Có l> tôi nh� t�i màu tím hoa sim trong m�t b�n nh�c mà tôi th��ng hay hát..

Chi�n tranh l�i ngày càng ác li�t. Ng�i trong l�p h�c, b�n tôi v'n th��ng nghe ti�ng súng, ti�ng máy bay v�n v) trên b�u tr�i. Ban �êm, nhìn qua cWa s-, nh�ng trái h?a châu l l�ng gi�a tr�i, soi sáng c� m�t vùng núi non nào �ó. R�i tôi nghe tin Dakto m�t, Tân Cãnh th�t th#, thành ph� Kontum b+ pháo kích..M�t s� ng��i �ã ph�i b? nhà ch�y xu�ng Pleiku, s�ng trong các tr��ng h�c, ���c chính quy�n dùng làm tr�i ti�p c�

H n m�t tu�n, tôi ch�a gp Lân b�i � n v+ anh có l�nh c�m tr�i, �ng chi�n. B�t ng� gp l�i anh trong l] sáng ch# nht � nhà th�. Khi tôi �ang qu� g�i c�u kinh, Lân ��n sau, qu� xu�ng bên c�nh. Tan l], v(a b��c ra kh?i nhà th� thì chúng tôi gp anh Qu� ��ng ��i t( lúc nào. Tôi m�i hai anh v� nhà. Trên ���ng �i, c� hai anh im lng, không nói m�t l�i gì. Nhìn nét mt tht bu�n, tôi ngh� là h� �ang �u t� �i�u gì. Tôi h?i,

54 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 61: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

nh�ng hai anh ch& nhìn nhau r�i l�c ��u, không nói.

Su�t ngày hôm �y hai anh � l�i nhà tôi. M/ tôi �ãi hai anh m�t con gà t . Trong lúc Lân và Qu� r��t b�t gà trong v��n, tôi tìm hái m�y trái cà, trái m��p và rau th m. C� ba chúng tôi cùng làm b�p, �ùa giEn, ca hát líu lo, không còn chút �u t� nào trên khuôn mt c#a m�i ng��i. �n c m xong, chúng tôi r# nhau ra ng�i d��i nh�ng cây d(a r�p bóng, nghe Qu� hát, r�i chúng tôi cùng hát theo nh�ng bài tình ca quen thu�c. Bu-i chi�u, Qu� cáo t( tôi, chào ba m/ tôi xin v� tr��c. Trong phòng tôi ch& còn có tôi và Lân. L�n ��u tiên tôi nghe Lân r*t rè t? tình. Anh b�o, ��i chi�n binh rày �ây mai �ó, r�i có m�t ngày, anh s> ph�i �i xa, nh�ng lúc nào c)ng mang theo bóng hình c#a tôi vào nh�ng n i gió cát. Nh�ng l�i anh nói làm tôi nh� t�i nh�ng câu th Chinh Ph* Ngâm tht hay c#a bà �oàn th+ �i�m d+ch mà tôi �ã h�c. Nh�ng câu th tht bu�n bây gi� l�i càng bu�n h n. Tôi khóc. L�n ��u tiên tôi khóc, không bi�t là vì h�nh phúc ��n b�t ch�t c#a m�i tình ��u hay là vì ngh� t�i n$i cô � n c#a ng��i Chinh Ph*. Tôi git mình, khi Lân ôm tôi vào lòng. Tôi ��ng im, b�t ��ng, �ón nhn n* hôn tình yêu ��u ��i trong hai hàng n��c m�t. Tôi ti]n Lân ra ��u làng, hai ��a ôm l�y nhau khi bóng chi�u v(a t�t.

Sáng hôm sau, ng�i trong l�p h�c, khi th�y t(ng �oàn xe nhà binh ch� ��y lính ch�y v� h��ng Pleiku, lòng tôi th'n th� khi ngh� là Lân �ã �i xa..Tôi v�i lên xin phép cô giáo ra ngoài. Nh�ng khi tôi v(a ch�y ��n hàng thông phía tr��c, thì �oàn xe cu�i cùng �ã ch�y qua bên kia c�u .

Xuân �i,

Anh �ang � phi tr�#ng Pleiku �� chu$n b� ���c không v$n lên Kontum. Chi�n tr�#ng �ang ác li�t. C�n c7 Tân C nh v�a th�t th�. &�ch quân �ang tràn xu�ng uy hi�p thành ph� Kontum. Thành ph� này �ang b� cô l$p b�i nh�ng cái ch�t c�a ��ch quân trên ��nh núi ChuPao, c+t �7t quôc l� 14 n�i lin v�i Pleiku. S� lên Kontum ri, anh không liên l�c ���c v�i

em, nên vi�t v�i ít dòng tin em và c�ng xin l�i em vì hôm qua, khi chia tay � nhà em, anh không nói chuy�n anh �i. Mong em thông c m b�i �ó là bí m$t quân s*, anh không ���c phép ti�t l�, m�c dù anh r�t yêu em và tin em…

Không bi�t ��n bao gi# mình m�i g�p l�i, nh�ng dù b�t c7 hoàn c nh nào, anh v�n luôn mang theo trong tim mình hình bóng c�a em. Em nh� c�u nguy�n cho anh nghe.

Xin cho anh kính l#i h!i th�m hai bác cùng gia �ình. C�u xin Chúa và &7c M� Maria luôn che ch� em cùng t�t c m%i ng�#i.

Hôn em &� Lân

Không ng� lá th� này là lá th� cu�i cùng tôi nhn ���c c#a Lân. Ch& ba tu�n sau, Lân hy sinh. Ng��i báo tin bu�n này chính là Lê Ph� ng Qu�, ng��i b�n chí thân c#a Lân và sau này c)ng là b�n c#a tôi. Lá th� có kèm theo vài di vt, Qu� �ã nh� m�t anh phi công g�i cho tôi t( Pleiku , sau m�t chuy�n �- quân cho � n v+ c#a Qu� � Kontum. Lân �ã b+ th� ng r�t nng khi cùng v�i v+ ti�u �oàn tr��ng chui qua hàng rào phòng th#, m� ���ng vào gi�i c�u B�nh Vi�n 2 Dã Chi�n, �ang b+ �+ch quân xua xe t�ng �ánh chi�m, v�i ý �� l�i d*ng nh�ng th� ng binh n%m trong b�nh vi�n, làm bàn ��p t�n công vào khu phi tr��ng n%m sát th+ xã Kontum. Lân ch�t lúc ch� máy bay t�n th� ng. Chính Qu� là ng��i �ã vu�t m�t cho Lân và nghe nh�ng l�i tr�n tr�i cu�i cùng. Anh nh� Qu� gi� �� trao l�i cho tôi cái dây chuy�n có mang thánh giá cùng m�y t�m �nh có hình c#a cha m/ anh và c#a anh mc l] ph*c tr�ng ��i bê rê �? khi còn là thi�u sinh quân. Nh�ng t�m �nh �y bây gi� v'n còn trong nhà th� An Túc, và s�i dây chuy�n tôi v'n còn c�t gi� ��n hôm nay. Anh Qu� còn cho bi�t thêm, tr��c khi trút h i th� cu�i cùng, Lân còn thì thào g�i tên tôi, và khi l*c trong túi áo, anh Qu� còn th�y cái kh�n tay và lá th� c#a tôi tng Lân trong gói quà t�t hôm nào.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 55

Page 62: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

$�Th�a th�y, cu�i n�m 1973 tôi có nhn ���c th� c#a th�y. Lúc �y th�y b+ th� ng nng, n%m � quân y vi�n Pleiku. Tôi có tìm ��n th�m, nh�ng ng��i ta b�o là th�y �ã ���c chuy�n v� quân y vi�n Nguy]n Hu� � Nha Trang, �� ���c g�n nhà. Lúc �y �o�n �èo An Khê l�i b+ �+ch chi�m, nên xe �ò không ch�y ���c. M�y tháng sau, khi �i ���c xu�ng NhaTrang tìm th�m th�y, thì th�y �ã xu�t vi�n. Tôi có h?i nh�ng b�nh vi�n không bi�t th�y � �âu.

$� Mô Pht! �úng nh� bà nói. Tôi ���c H�i ��ng Giám �+nh Y Khoa cho xu�t ng), vì th� ng tích. Tôi v� s�ng v�i m/ già. Lúc �y bà c)ng �ang tu t�i gia, �n chay tr��ng. Su�t m�t ��i bà �ã lo l�ng c�u nguy�n cho cha tôi, r�i ��n tôi. Cha tôi c)ng �ã tW trn n�m 1965, trong trn ��ng Xoài, khi �y tôi ch& v(a 11 tu�i.

$�Nh� vy mà th�y �ã �i tu . $�Lý do �ó ch& m�t ph�n. Cái chính là do tôi

�ã s�ng trong chi�n tranh, ch�ng ki�n bao nhiêu cái ch�t quá �au lòng, nh� cái ch�t c#a nh�ng ng��i còn quá trF nh� Lân. H� �âu có t�i tình gì. Tôi ngh� t�i cu�c chi�n phi ngh�a, khi mà anh em cùng m�t nhà l�i chém gi�t thù hn l'n nhau. Tôi ngh� t�i cái Vô Th��ng, Vô Minh mà ��c Pht �ã d�y, nên tôi �ã tìm t�i cWa Thi�n �� mong trút b? m�i ám �nh, oan khiên.

Nh� v(a nh� ra m�t �i�u gì, th�y ch& tay v� h��ng sau chùa :

$� M�i bà �i theo tôi. Mong bà s> tìm th�y m�t �i�u k� di�u.

Tôi theo th�y �i d�c theo tri�n ��i, ��n m�t n i t� ng ��i b%ng phZng. L�i m�t khu v��n nh? toàn hoa sim. Tuyêt di�u h n, bên trên các khung cây ���c treo ��y nh�ng cánh lan r(ng. Tôi nh� t�i nh�ng cành lan mà Lân th��ng mang v� tng tôi sau các cu�c hành quân. Ngày xuân, t�t c� �ang n� r� m�t mùa hoa. �i�u làm tôi ng�c nhiên h n là gi�a khu v��n là m�t ngôi m�, trên t�m bia l�i có cây thánh giá. Tôi th�c m�c h?i th�y.

Th�y im lng, không tr� l�i, ra d�u b�o tôi cùng th�y ��n g�n ngôi m�. Tôi bàng hoàng khi ��c m�y dòng ch� trên mô bia :

Giuse � Lân Sinh ngày 10.7.1953 t�i Hu�

T> ngày 11.5.1972 t�i Kontum Tôi qu� tr��c ngôi m�, ��a tay lên ng�c làm

d�u thánh giá r�i khóc s*t sùi. M�t c n gió xào x�c làm chao ��ng c� r(ng cây. D��ng nh� tôi �ã ng�i � �ây lâu l�m. Khi lau n��c m�t ��ng lên tôi không còn th�y th�y tr* trì. Có l> th�y mu�n �� tôi ng�i khóc m�t mình mà th-n th�c v�i ng��i x�a, hay là mu�n tránh xa chuy�n vui bu�n c#a th� t*c.

Khi tr� l�i chùa, tôi có c�m giác nh� chân mình �ang b��c vào kho�ng không, h*t h'ng. Chú ti�u ch� tôi trong c�n nhà khách, chuy�n l�i l�i xin l$i c#a th�y tr* trì và trao l�i cho tôi m�t t� gi�y h�c trò ���c x�p làm �ôi. Th�y tr* trì �ang cúng ng�. Tôi m� t� gi�y ra ��c, trong lúc ti�ng chuông chùa ngân nga nh� mu�n làm d+u �i ph�n nào nh�ng c n sóng �ang b�nh b�ng trong lòng tôi. Trên t� gi�y ch& có m�y dòng ch� :

Xin chào bà và cám �n bà. Chính tôi �ã mang hài c�t c�a anh Lân v c i táng trong v�#n chùa, khi ���c tin ngh>a trang trong thành ph� Kontum b� gi i t!a. Anh Lân m côi, không còn ai thân thích.T� nay, xin bà hãy c�u nguy�n cho anh Lân, theo nghi th7c tôn giáo c�a bà. Nam Mô A Di &à Ph$t./.

(Tác gi vi�t l�i ph!ng theo l#i k� c�a m�t n� ��c gi . &�c gi này sau khi �%c bài Trên Chi�n Tr�#ng X�a (Kontum) c�a tác gi , ���c ph/ bi�n trên nhiu s� báo nhân ngày 30.4.2008 �ã tìm cách liên l�c v�i tác gi �� tìm hi�u v� cái ch�t c�a ng�#i tình c�. Anh �ã t0 th��ng trong tr$n tái chi�m B�nh Vi�n 2 Dã Chi�n, Kontum ngày 11.5.1972)

56 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 63: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Ngôn-ng� ng�i Vi�t

7���86�

Truy�n Kiu còn, ti�ng ta còn, Ti�ng ta còn, n��c ta còn.

Có gì mà lo, có gì mà s�, còn �iu chi n�a mà ng#? (Ph�m Qu^nh)

Thân m�i các b�n tr� v� v�i ti�ng nói và ch�

vi�t c#a ng��i Vi�t.

1. Ti�ng nói ng��i Vi�t (ngôn)

Ti�ng Vi�t là ngôn-ng� có ngu�n-g�c b�n-�+a, xu�t thân t( n�n v�n-minh nông-nghi�p, t�i n i mà ngày nay là khu v�c phía b�c l�u v�c sông H�ng và sông Mã c#a Vi�t-Nam.

Ti�ng Vi�t ���c coi là m�t trong s� các ngôn-ng� thu�c h� ngôn-ng� Nam Á � khu v�c �ông Nam Á hi�n nay, có quan h� g�n g)i v�i ti�ng M��ng và các th� ti�ng thu�c nhóm ngôn-ng� Môn-Khmer.

Ti�ng Vi�t �ã ch+u r�t nhi�u �nh-h��ng Trung Hoa sau h n m�t ngàn n�m �ô-h� nh�ng nh�ng t( g�c Hán v'n ���c phát-âm theo l�i b�n-x� nên ti�ng Vi�t nghe v'n khác hZn ti�ng Tàu.

2. Ch< vi�t ng��i Vi�t (v�n t�)

Trên giòng sông l+ch-sW, ch� Vi�t �ã ph�i tr�i qua b�n giai-�o�n tr��c khi ���c chính-th�c hoá là ngôn-ng� qu�c-gia:

2.1 Ch< Vi�t c3

Dân t�c ta tr��c khi n�i thu�c n��c Tàu, có th� ch� riêng �� vi�t ti�ng Nam hay khôngR �ó là m�t v�n �� hi�n nay vì không có di tích và thi�u tài li�u, không th� gi�i quy�t ���c... (D� ng Qu�ng Hàm)

Tuy nhiên, nhi�u nhà nghiên c�u trong và ngoài n��c ��u khZng �+nh:

"&�t n��c ta, ng�#i Vi�t chúng ta, t� mãi th#i Vua Hùng, t� t$n th#i &ông S�n m�y ngàn n�m tr��c, �ã t�ng có ch� vi�t riêng."

Trong su�t n�m m� i n�m, nhà nghiên-c�u �$ V�n Xuy�n �ã lng l> b? bao công s�c �i thu-thp, nghiên-c�u t(ng tài-li�u �� gi�i-mã m�t b� ch� g�m 47 ch� cái mà ông tin ch�c là ch� Vi�t c-.

Thuy�t này ch�a ���c công-nhn hoàn toàn nh�ng không ph�i là vô-lý. C� thW h?i làm sao có th� cai qu�n m�t v� ng-qu�c nh� Vi�t-Nam thu� �y n�u không có ch� vi�tR�

Dù sao �i n�a, su�t 1000 n�m B�c thu�c, v�i

chính-sách "��ng-hóa”, ng��i Hán khuy�n khích m�i ng��i h�c ch� Hán, ��ng th�i h#y di�t �i t�t c� sách v�, tài-li�u và t�t c� nh�ng v�t tích ch� ngh�a ta r�i.

2.2 Ch< Hán

��n lúc Hán t�c phát-tri�n và cai-tr+ n��c ta, dân ta v'n nói ti�ng Vi�t c#a mình nh�ng ch� vi�t thì các quan Thái Thú Trung Hoa khuy�n-khích dân ta h�c ch� Hán (còn g�i là ch� Nho).

T( �ó, ch� Hán �ã tr� thành ch� vi�t chính-th�c trong g�n 1000 n�m, k� t( n�m 1075 sau khi vua Lý Nhân Tông cho m� khoa thi Nho h�c ��u tiên, cho ��n n�m 1919 là n�m m� khoa thi cu�i cùng � Hu�.

Mc dù ch� Nho vi�t t( ch� c#a ng��i Trung Hoa, nh�ng dân ta có cách ��c phát-âm riêng bi�t. Mãi v� sau, t- tiên ta, d�n d�n, d�a trên c�n b�n ch� Nho mà bi�n-ch� ra m�t lo�i v�n-t� riêng bi�t c#a n��c Nam ta, ���c g�i là ch� Nôm.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 57

Page 64: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

2.3 Ch< Nôm

Ch� Nôm (= Nam ��c tr�i) là th� ch� hoc dùng nguyên-hình ch� nho, hoc l�y hai ba ch� nho ghép l�i �� vi�t ti�ng Nam. Ch� nôm �t ra t� bao gi� và do ai �t ra là m�t v�n-�� ch�a th� gi�i-quy�t ���c. Có l> là kho�ng sau th�-k� 10 khi ng��i Vi�t thoát kh?i nghìn n�m B�c-thu�c v�i chi�n-th�ng c#a Ngô Quy�n vào n�m 938 và sau khi phá tan quân Thanh, vua Quang Trung b�t ��u xây-d�ng ��t n��c và cho dùng ngay ch� Nôm làm th� ch� chính-th�c thay cho ch� Hán.

2.4 Ch< qu�c-ng<

V�n-t� là ch� vi�t. Qu�c-ng� là lo�i ch� vi�t ���c dùng chung cho m�t n��c.

Vào ��u th� k� 17, các nhà truy�n-giáo Tây-ph� ng ��n Vi�t-Nam, và b�t ��u gi�i-thi�u ��o Thiên-Chúa cho dân ta. �� truy�n-��o h�u-hi�u, vi�c dùng ch� vi�t là m�t y�u-t� r�t quan-tr�ng, trong vi�c tìm-hi�u phong-t*c tp-quán c#a dân b�n-x�, c)ng nh� vi�c ph--bi�n t�-t��ng, giáo-lý kinh sách cho ng��i h�c ��o.

Lúc b�y gi�, các giáo-s� nhn th�y ch� Nho và ch� Nôm quá ph�c t�p �� h�c, ��i v�i ��i chúng bình dân. Cho nên, m�t nhóm tu-s� dòng Tên (Jésuites), cùng v�i các th�y gi�ng ng��i Vi�t-Nam ��u tiên, �ã ra công nghiên-c�u, áp-d*ng các m'u-t� Latinh, mà ghi-chú cách phát âm ti�ng Vi�t, �� dùng trong cách giao-d+ch hàng ngày.

C� ��c L� Alexandre De Rhodes �ã ���c

xem là ng��i ��i-di�n trong vi�c sáng ch� ra ch� qu�c-ng� Vi�t-Nam. Quy�n t�-�i�n An Nam, B� �ào Nha, Latinh (Dictionarium Annamiticum, Lusitanum et Latinum), in t�i Roma n�m 1651, là n�n-t�ng cho ch� Qu�c-ng� ta.

3. ��c- i$m ngôn-ng< Vi�t-Nam

3.1 Ch< La-Tinh

Khác hZn v�i các n��c châu Á, ch� Vi�t-Nam ���c vi�t b%ng m'u-t� La-tinh d] vi�t, d] h�c so v�i ch� Nho và trên ph� ng-di�n này, các giáo-s� Tây-ph� ng �ã có công l�n v�i dân ta.

3.2 ��n âm

Ng��c l�i, ti�ng Vi�t l�i có m�t �c-�i�m �ông-Nam-Á là � n âm (hay � n lp), ngh�a là m$i m�t tiê Qng (âm-tiê Qt) ���c phát-âm tách r�i nhau và ���c thê U hi�n b%ng môTt ch� viêQt. �� Tc �iê Um này thê U hi�n rõ r�t � tâ Qt c� cácc m� Tt ng� âm, t( v�ng, ng� pháp.

Bên c�nh nh�ng t( � n (m�t ch�), còn có nh�ng t( ghép do s� k�t-h�p c#a hai, ba ch�, gom vào hai ba ngh�a �� mô-t� rõ h n hay t�o m�t ch� m�i.

Ví d*: - T(-� n “Yêu” là m�t tình-c�m ; “yêu m�n”,

“yêu th� ng”, “yêu m�n”, “yêu quí”, nói rõ h n nh�ng s�c-thái c#a tình yêu tu� theo tr��ng h�p, v�i ng��i yêu, v�i gia-�ình, v�i b�n bè, …

- “Nhân-quy�n” là m�t t( ghép b%ng hai ngh�a “quy�n” và “nhân= ng��i”. �ây là m�t �c-�i�m c#a ch� Hán.

Ngoài ra, Vi�t-Nam ta thích dùng nh�ng t( láy là nh�ng t( ghép lp l�i m�t ch� (ngh�a chính) v�i m�t ch� ��ng âm hay ��ng v�n cho �E khô khan, �� t�ng thêm vF bóng b�y, v�n ch� ng hay �� thay �-i s�c thái c#a ch�.

Ví d*: lành l�nh (h i l�nh), �m �à (r�t �m), xinh xinh, …

3.3 �a thanh

Thanh-�i�u (tone / ton) là m�t âm-�� tr�m b-ng c#a gi�ng nói trong m�t âm-ti�t, có tác d*ng làm thay �-i ý ngh�a c#a các � n-v+ ngôn-ng�.

Có nh�ng ngôn-ng� có thanh-�i�u � Phi-Châu, B�c-M^, Nam-M^, Âu-Châu hay �ông-Á. Nh�ng ��i v�i Trung-Qu�c, Vi�t-Nam, Thái-Lan,

58 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 65: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Lào, h�-th�ng thanh-�i�u ph�c t�p h n h�t và có l> ti�ng Vi�t là m�t th� ti�ng có nhi�u thanh-�i�u nh�t.

Ti�ng Vi�t có 6 thanh �i�u: - ngang (không d�u: a), - s�c (nghiêng ph�i: á), - huy�n (nghiêng trái: à), - h?i (d�u h?i: �), - ngã (d�u ngã: ã) - nng (d�u ch�m: �). V�i 6 thanh-�i�u này, ch& v�i m�t âm ti�t mà

ta có th� có ��n 6 ch� khác ngh�a. Ví d*: v�i âm-ti�t “ma”, ta có ���c 6 ch�

khác nhau : ma ; má ; mà ; m� ; mã ; m�. V�i sáu thanh �i�u nh� b�y n�t nh�c, ti�ng

Vi�t chúng ta lên xu�ng, tr�m b-ng, m$i câu nói là m�t khúc nh�c r�t êm tai nh�ng ng��c l�i khi�n ng��i ngo�i-qu�c ph�i gp chút khó kh�n �� phát âm cho �úng.

Ngoài ra, nh�ng thanh-�i�u này c)ng gây nên không ít l$i chính t�. Vi�t b? d�u trên máy vi-tính hay máy �i�n-tho�i c)ng là c� m�t v�n-�� ��i v�i m�t s� ng��i Vi�t h�i-ngo�i.

3.4 T�-v�ng

Ng� v�ng chúng ta ���c tp-h�p b�i nh�ng t( thu�n-Vi�t, nh�ng t( xu�t x� t( ch� Hán (�a s�, sau 1000 n�m �ô-h�) hay t( ti�ng Pháp (su�t h n tr�m n�m �ô-h�).

Ví d* t( ti�ng Pháp : ô-tô (automobile), b (beurre), cp-táp (cartable), …

3.5 Ng<-pháp

Nói chung, ti�ng Vi�t không có m�t h�-th�ng v�n-ph�m ph�c t�p nh� ti�ng La-Tinh (Pháp, Ý, Tây Ban Nha,…): không có gi�ng ��c/gi�ng cái, ��ng-t( không có d�ng khác nhau tu� theo ch#-t( hay th�i-gian, cách phát-âm t( Vi�t hoàn toàn th�ng nh�t theo qui-lut (không nh� ti�ng Anh, ch� “I” lúc ��c “ai, lúc ��c “I”…), m$i ch� (danh t(, ��ng t(, t�nh t(, …) không thay �-i theo s� ít, s� nhi�u, hoàn c�nh, …

M�t �i�u khó kh�n n�a cho ng��i h�c là cách x�ng h� tu� thu�c liên-h� gi�a hai ng��i.

Ví d*: Gi�a b�-con, b� x�ng “b�” và g�i “con”, con x�ng “con” và g�i “b�”, ng��i trF g�i ng��i h n tu-i mình là anh/ch+, cô/chú/bác, ông/bà, c*/c*, …

3.6 �8a-ph��ng tính

Thêm vào �ó, ng��i mi�n B�c, ng��i mi�n Trung, ng��i mi�n Nam (không k� ��n m$i vùng trong m$i mi�n) có l�i phát-âm và m�t s� t(-v�ng khác nhau.

Nói chung, gi�ng B�c ���c xem nh� phát-âm chu�n nh�t và vi�t ít l$i chính t� h n (có l> vì dân-t�c Vi�t xu�t thân t( mi�n B�cR). Ví d*: trong ngành tân-nh�c, các ca-s� ��u ph�i c� g�ng hát gi�ng B�c.

4. K�t-lu0n

M$i ngôn-ng� trên th�-gi�i là duy nh�t nh�ng ngôn-ng� n��c mình v'n duy nh�t… nh�t.

Khách quan h n chút, ti�ng Vi�t ta d] h�c, d] vi�t, nghe r�t êm tai, tr�m b-ng nh� m�t khúc nh�c. T( v�ng r�t phong phú, bi�u-l� r�t nhi�u s�c-thái khác nhau, nh�t là trong nh�ng lãnh-v�c tinh-th�n và tình c�m.

Nh�ng �c-tính nói trên �em l�i nhi�u ph� ng-cách ch i ch� d�a trên ng�-âm, ng� ngh�a, ng� ph�m và nói lái là cách ch i ch� có m�t không hai trên th�-gi�i.

Tôi yêu ti�ng n��c tôi c�ng ph i.

Tháng 11, 2017

Tài-li�u ngun: - Wikipedia - D��ng Qu ng Hàm, Vi�t-Nam V�n-H%c S0-y�u - NguyUn H�u Vinh, Ch� Nôm và tinh-th�n dân-t�c

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 59

Page 66: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Linh m�c �"ng ��c Tu�n (1825-1874)

B� b#t vì là ��o tr�$ng tr$ thành khâm sai tri%u �ình

����������

�+a s� Gia H�u thu�c huy�n Hoài Nh n, t&nh Bình �+nh, là m�t h� ��o l�n k� c�u c#a �+a phn �àng Trong, nay thu�c Giáo phn Qui Nh n. Th�ng kê n�m 1747 ghi nhn lúc b�y gi� h� ��o này �ã có h n 400 tín h�u.

�ng ��c Tu�n sinh n�m 1806 và l�n lên t�i h� ��o �y. Thân ph* c#a Tu�n là �ng ��c Lành, m�t nhà Hán h�c n-i danh trong vùng, làm trùm tr��ng giáo h� Gia H�u. Ba ng��i con c#a ông g�m �ng ��c Hóa, �ng ��c Tu�n và �ng ��c Bình ��u ���c giáo d*c nên ng��i, ngoan ��o và tinh thông ch� ngh�a.

Có tài li�u ghi nhn �ng ��c Lành là cháu n�i �ng ��c Siêu (1750-1810), ng��i B�ng S n, t&nh Bình �+nh, m�t danh s� �ã t(ng làm L] B� Th��ng Th� tri�u Gia Long và �ã sáng tác nhi�u v�n th n-i ti�ng, trong �ó có V�n T� Võ Tánh và Ngô Tùng Châu. �ng ��c Bình, con trai út c#a �ng ��c Lành, m�t s�m vì b�nh �u mùa. Con c� �ng ��c Hóa �- tú tài Hán h�c. Riêng �ng ��c Tu�n, n�m 19 tu-i (1825), c)ng l�u chõng vào Bình �+nh thi h� ng, v��t qua ���c hai tr��ng thi (kinh ngh�a và phú l*c), nh�ng � tr��ng thi th� ba l�i h?ng môn th phú là môn s� tr��ng c#a cu.

T� th�y d�y ch< Hán t�i linh mc

Th�i k� �ó, trên ��t Mã Lai, có ��i Ch#ng Vi�n Phi N�ng (Pénang) ���c m� ra �� �ào t�o linh m*c cho vùng �ông Nam Á (thay th� Ch#ng

vi�n � Thái Lan, �óng cWa vì b+ tàn phá). Các Ch#ng sinh Vi�t Nam th�i �y ��u ���c gWi h�c t�i Ch#ng vi�n Pén�ng (Phi-N�ng), ph�n l�n �ã ���c th* phong linh m*c. M�t s� nh? không ���c Chúa ch�n, tr� v� s�ng ��i giáo dân và �ã thành danh, nh� Nguy]n Tr��ng T�, Tr� ng V�nh Ký, Nguy]n H�u Bài và Ngô �ình Kh�.

Vì h�i �ó linh m*c Vi�t Nam c�n h�c ch� nho �� chu toàn công tác m*c v*, nên sau khi xét th�y �ng ��c Tu�n v(a uyên thâm nho h�c v(a có t� cách ��o ��c, n�m 1840, ��c Giám M*c Cuénot Th� (Giám M*c �àng Trong) gi�i thi�u Tu�n �i Mã Lai d�y ch� Nho trong Ch#ng Vi�n. Th�y �ng ��c Tu�n không nh�ng t? ra m'n cán trong công tác gi�ng hu�n, mà còn nhanh chóng thông hi�u c� ti�ng La tinh l'n m�t s� sinh ng� Tây ph� ng nh� c� công t� h�c và ���c m�t s� Cha giáo tn tình ch& d�y.

Cha B� trên ��i Ch#ng vi�n khám phá kh� n�ng thông hi�u ti�ng La tinh c#a th�y d�y ch� nho �ng ��c Tu�n. Cha ��m h?i th�y có mu�n làm linh m*c không. Câu h?i �ánh trúng ��c v�ng th�m kín mà Th�y Tu�n �ã ôm �p t( khi ��n d�y h�c � ch#ng vi�n này. Th�y không ng�n ng�i �áp l�i ti�ng g�i thiêng liêng c#a Chúa qua câu h?i c#a v+ Giám ��c. Th� là th�y Tu�n v(a ti�p t*c gi�ng d�y môn ch� Hán v(a ng�i vào gh� h�c trò �� b�t ��u h�c các môn h�c c�n thi�t cho s� m�ng m*c v* t� ng lai.

Sau 7 n�m mài mi�t �èn sách, th�y Tu�n ���c B� Trên g�i ban ch�c C�t Tóc, chu�n b+ b��c vào ��i s�ng giáo s�. Mãn ��i Ch#ng vi�n, th�y tr� v� Vi�t Nam �i tp s�, g�i là “�i thW’ h�u ���c �ào luy�n thêm v� ��c �� c)ng nh� kh� n�ng m*c v*. Ít lâu sau, Th�y �ng ��c Tu�n ���c ��c Giám M*c Cuénot Th� phong ch�c linh m*c t�i nhà th� Gò Th+ (Bình �+nh), quê h� ng c#a Thánh Anrê Kim Thông, r�i ���c b- nhi�m coi sóc h� Châu Me và Trung Tín, thu�c huy�n Tuy Ph��c, t&nh Bình �+nh.

60 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 67: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Tình hình bách h�i: Thích t� và phân sáp

Linh m*c �ng ��c Tu�n b�t ��u thi hành nhi�m v* m*c v* nh%m vào lúc x�y ra hai bi�n c� 1858 và 1859: Liên quân Pháp - Tây Ban Nha �ánh phá �à NZng n�m 1858 và xâm chi�m Sài Gòn – Gia �+nh n�m 1859 d��i tri�u vua T� ��c (1848-1883)

Tr��c �ó, d��i th�i vua Minh M�ng (1820-1840), ng��i Công giáo �ã ch+u bách h�i m�t cách th�m kh�c. T�i th�i vua Thi�u Tr+ (1841-1847) và giai �o�n ��u c#a tri�u vua T� ��c (1848), s� b�t b� tuy v'n ti�p t*c, nh�ng c��ng �� ít c�ng thZng h n.

Sau hai bi�n c� trên, cu�c b�t ��o tr� nên gay g�t g�p b�i. Các ��o tr��ng (linh m*c cùng tu s�) và các trùm h� b+ b�t ��u b+ ��a ra pháp tr��ng xW tr�m. Hàng tr�m ngàn giáo dân b+ �óng �n hay kh�c ch� “t� ��o” lên mt b%ng s�t nung lWa (g�i là thích t�), r�i phân tán vào các làng không Công giáo (g�i là phân sáp) �� canh gi� và kìm k/p.

Tình hình thích t� và phân sáp ���c linh m*c �ng ��c Tu�n mô t� b%ng nh�ng dòng sinh ��ng sau �ây:

&�o rày phân sáp các min, Làm vi canh nh�t gi� gìn ch� tha.

Làng nào �� nó tr�n ra, T�i tình chYng nh!, oan gia chYng v�a.

Giáo dân l�n nh! b+t b�a, B+t ra thích t* chYng ch�a gái trai.

Ngh*a khí trung can c�a ng��i Công giáo

C�m khái ��c tin kiên d)ng c#a ng��i giáo dân lúc b�y gi� s|n sàng thà ch+u ch�t vì ��o Chúa ch� không thà b? ��o, linh m*c �ng ��c Tu�n h�t l�i tuyên d� ng ca t*ng, coi h� gi�ng nh� các bc ngh�a khí trung can, s|n sàng vong thân tu'n ��o. Theo Linh m*c, nh�ng ng��i “quyên sanh v+ qu�c” ���c “l�nh ban s�c th�n,” thì nh�ng ng��i b? mình ch+u ch�t vì ��o càng

���c Chúa ban ph�n hi�n vang, h��ng phúc thanh nhàn ��i sau:

Ph$n l�u ly ch�u vì ��o thánh, Lòng th o ngay há lánh chông gai.

D��i �#i nh�ng b$c làm trai, Xá sanh th� ngh>a dU nài gian nan.

Kìa ng�#i ngh>a khí trung can, Quyên sanh v� qu�c, l�nh ban s+c th�n,

Hu�ng ng�#i tu�n ��o vong thân, L� nào Chúa chYng ban ph�n hi�n vang?

Ch� r'ng thiên ��o h o hoàn, Gian nan có ch�n, thanh nhàn có n�i.

L�y câu: Sách ��nh trên tr#i, HYn âu có Chúa muôn �òi s0a sang.

Gi< �o vì Chúa, ch`ng ph&i vì Tây

Linh m*c Tu�n c)ng m�nh d�n qu� quy�t r%ng, ng��i Công giáo n�u ���c chi�u ch& vua ban, s> lp t�c h�p tác tòng quân �ánh Tây c�u n��c, s|n lòng ch+u ch�t vì n��c vì vua �� ch�ng t? mình gi� ��o vì Chúa, ch� chZng ph�i vì Tây:

Ph i mà trên xu�ng chi�u ban, Truyn cho b/n ��o tùng �oàn c* Tây,

Cam lòng liu thác b! thây, �n vua tr ��ng, lòng này m�i �ng.

KEo r'ng: Tr� m�t, s�p l�ng, Z trong v��ng th�, trông ch�ng Tây d��ng.

Suy �i nghi�m l�i cho t�#ng, B�t c m khoa quá, kính nh�#ng th# ai.

V�n là vì Chúa Thiên Thai, ChYng ph i vì ng�#i hóa ngo�i Tây d��ng.

Bôn tju $ biên so�n i�u tr�n

�ang thi hành m*c v*, nghe có tin b�t b� gia t�ng, linh m*c �ng ��c Tu�n tìm ���ng lánh n�n, nhân th� so�n m�t tp �i�u tr�n nói lên nh�ng �i�u tâm huy�t mà ngài �ã c�u mang trong lòng b�y lâu nay:

T7 vi s�m sét �ùng �ùng, Giam c�m kh+p ch�n, gông cùm kh+p n�i.

Nghe trong Bình &�nh th nh th�i, Tính vào trong �y tr�n ch�i ít ngày.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 61

Page 68: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Th�y trong th#i s* �+ng cay, &iu tr�n m�t t$p, t! bày c�n nguyên.

Làm ri l�i � chYng yên, B%c l�ng �i tr�n qua min Nha Mân.

Nh� vy, khi tr�n vào Bình �+nh, linh m*c �ng ��c Tu�n �ã hoàn thành tp �i�u tr�n. Nh�ng tình hình b�t b� � Bình �+nh tr� nên d� d�i, ngài l�i tr�n ra Qu�ng Ngãi. T�i Nha Mân (thu�c M� ��c, Qu�ng Ngãi), ngài b+ b�t và gi�i lên t&nh n�m 1861. Ngài tr�n tình v�i quan t&nh v� vi�c ng��i Công giáo không h� can d� vào vi�c gic Pháp �ánh phá �à NZng. Ngài nói:

N�m kia tàu l�i, Gi�c �ánh ngoài Hàn. Chúng tôi vô can, Xin quan th�m tru�t!

Sau �ó linh m*c ti�t l� v�i quan r%ng, trên ���ng bôn t�u linh m*c có mang theo m�t tp �i�u tr�n do mình so�n th�o nói lên n$i oan c#a ng��i theo ��o, nh�ng ch�a có d+p dâng lên tri�u �ình thì b+ b�t:

Ngh> tình oan 7c, Tôi m�i �iu tr�n... &�i d�p mà dâng, L��ng trên minh chi�u, Xét suy thì hi�u, &�o có tình ngay. &�o chYng v� bày, Thông m�u v�i gi�c.

Linh m*c Tu�n khZng �+nh, ��o Công giáo t( x�a t�i nay, kh�p n i thiên h�, ch& d�y l> công b%ng chính tr�c, trung v�i vua, hi�u v�i cha m/ và ch�m lo th� ph��ng Chúa, ch� chZng làm gì sai trái.

T7 ph��ng nam b+c, &�o d�y l� công, &�o d�y thu$n tòng Qu�c v��ng th�y th/. Tr i qua kim c/, &�o giáng nhiu n�i,

Th# ph��ng Chúa Tr#i, Trung quân, hi�u ph�. Ai ai tuân th�, ChYng dám sai ngoa. M%i vi�c th$t thà, Gian khai h�u c�u.

(T� Th(a Khai)

Bênh v�c �o Chúa tr��c các quan

B�y gi� có m�t v+ quan t( tri�u �ình Hu� v(a ���c phái �i kinh l��c t&nh Qu�ng Ngãi. T�i �ây, v+ quan có d+p ��c ���c tp �i�u tr�n c#a ��o tr��ng tù nhân �ng ��c Tu�n. Nhn th�y tp �i�u tr�n có nhi�u ki�n ngh+ h�p lý và kh� thi, nh�t là ý ki�n v� k� ho�ch mua v) khí và xây d�ng ��i quân tinh nhu� �� �ánh tr� gic Pháp, v+ quan li�n tâu báo v� kinh. Th� là linh m*c �ng ��c Tu�n ���c gi�i v� kinh thành Hu�. j �ó hai v+ ��i th�n “Phan - Lâm” t�c Phan Thanh Gi�n và Lâm Duy Ti�p ���c ch& �+nh ch# trì m�t ngh+ h�i tra xét Lm Tu�n, gi�ng nh� m�t phiên tòa m� r�ng �ông ��o quan l�n nh? tham d�. Ngài thut l�i:

Th��ng quan vào N�i tâu ri, M�t ch�p kéo t�i vô hi quan gia,

Bi�t là m�y v�n ng�#i ta, &�n coi th#i s* th0 ra th� nào. Phan – Lâm quan l�n ngi cao,

Các quan b d��i ngi bao hai hàng.

Cu�c xét h?i nh�m vào hai �i�m quan tr�ng mà vua T� ��c �ã g�i ra: ��o d�y �i�u gì và vì sao quân Tây t�i qu�y nhi]uR

R'ng vua có ch� phán truyn, Cho �òi ��o tr��ng xét riêng hai �iu.

M�t là h!i ��o Chúa Dêu , Nghe trong ��o �y nhiu �iu nghinh ngang.

Hai là h!i gi�c Tây d��ng, Qua �ây khu�y r�i làm ngang c� gì?

�ây là c h�i ngàn vàng �� Lm �ng ��c Tu�n gi�i thi�u giáo lý ��o Chúa v�i các quan trong tri�u. Ngài trình bày minh b�ch:

62 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 69: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Ông l�n cho phép nói ngay, Thì tôi m�i dám t! bày ��o nguyên.

&�o d�y th# Chúa thiêng liêng D*ng nên tr#i ��t, c�m quyn t0 sanh.

HU ng�#i thì có tánh linh, Gi� noi ��#ng chánh, tr�#ng sinh cõi tr#i.

Lm Tu�n lp l�i l�i minh gi�i c#a ngài v� gi�ng m�i Tam Ph* g�m Chúa- Vua – Thân sinh mà ngài �ã có l�n �� cp ��n. Ngài nói:

&�o d�y th# vua d��i �#i, Vì vua thay m�t Chúa Tr#i tr� dân.

&�o d�y th o kính song thân, Cù lao báo b/ ân c�n �n �n.

�y là ba ��ng tr%ng h�n, G%i là Tam Ph� có qu#n (= quy�n) khác nhau.

Phân bi�t H�i Thánh Chúa v�i Tây gian

Lm �ng ��c Tu�n l�i m�nh d�n trình bày s l��c l+ch sW H�i Thánh Công giáo c�t ý ch�ng minh r%ng ��o không liên h� gì v�i gic Tây, trái l�i, theo linh m*c, gic Tây ch& có m*c �ích “tìm ���ng l�i danh,” và ng��i Công giáo không h� làm n�i �ng cho gic �y. Lm �ng ��c Tu�n gi�ng gi�i:

Rôma có m�t Giáo hoàng, G�c ��u H�i Thánh, m�i mang &�o Tr#i,

Tuy r'ng ��o � kh+p n�i, Giáo dân ch�n ch�n vâng l#i Pha Pha.[Giáo hoàng]

Nh� gi�c b�i n��c Rôma, Thì tôi cam ch�u ��o qua qu�y r�y,

V�n nay chYng ph i làm v�y, Lang Sa [N��c Pháp] n��c khác ��n gây chi�n tr�#ng.

Gi�c này tôi chYng bi�t t�#ng, Nh�ng mà c�ng ��c tìm ��#ng l�i danh.

V$y nên gây cu�c chi�n tranh, N�u �i gi ng ��o hoành hành sao nên?

Sau �ó, linh m*c nêu lên b%ng c� cho th�y rõ ràng ng��i có ��o không h� n�i giáo cho gic:

Xin suy l�y vi�c n�m trên, &�o mà n�i 7ng v�i tàu Lang Sa,

Thì khi tàu �y m�i qua,

Kéo nhau b! x7 ch�y ùa theo Tây. B�i ��o không có lòng này,

&âu �ó bình t>nh x�a nay nh� th�#ng ooOoo

Triu �ình là l��ng m� cha, B+t b� th#i ch�u, th7 tha th#i nh#.

(�i�u tr�n vi�c ��o, vi�c n��c)

��o tr�=ng tr= thành khâm sai c�a tri�u ình

Tp �i�u tr�n c#a Lm �ng ��c Tu�n nh%m vào 3 m*c tiêu �� ngh+ chính là:

- Yêu c�u dung n�p giáo dân, xóa tan m%i nghi k� ng# v*c.

- Khuy�n khích vi�c xu�t d��ng du h%c �� nâng cao dân trí, có �� cán b� tài n�ng �� canh tân x7 s�.

- Xu�t công qu_ mua súng �ng ��n d��c c�a ng�#i Anh � H��ng C ng �� ch�ng ngo�i xâm, b o v� an ninh lãnh th/.

Sau khi nghiên c�u tp �i�u tr�n, th�y nhi�u �i�m ch�ng t? ��o tr��ng Gia tô [Công giáo] có lòng yêu n��c và quan tâm t�i vi�c c�u n��c kh?i h�a xâm l�ng, vua T� ��c truy�n tha cho linh m*c Tu�n, và t( �ó b�t ��u n�i l?ng vi�c b�t ��o. ChZng bao lâu sau, Lm �ng ��c Tu�n ���c sung vào phái b� Phan Thanh Gi�n – Lâm Duy Hi�p ngh+ hòa v�i Pháp. Do �ó, giáo dân lúc b�y gi� th��ng g�i Lm Tu�n là “cha khâm”, vì ngài làm khâm sai triu �ình trong s� b� Phan Thanh Gi�n trong vai trò phiên/thông d+ch.

Hoàn thành nhi�m v*, linh m*c Tu�n tr� v� c� ng v+ m*c v*, ngài nhn bài sai �i qu�n x� h� ��o Tân L�c, r�i N��c Nh& (huy�n Phu M^, Bình �+nh) và qua ��i t�i �ây n�m 1874, th� 68 tu-i.

Ngoài các b�n �i�u tr�n, linh m*c �ng ��c Tu�n còn sáng tác nhi�u tác ph�m v�n ch� ng giá tr+, trong �ó có Vi�t Nam Giáo s0 DiUn Ca, Hoành Mao Hi�n Binh Tây Sách và Lâm N�n Ph�ng Qu�c Hành, t? rõ ngài h�t lòng kính Chúa, yêu Giáo H�i và kiên trung v�i qu�c gia dân t�c./.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 63

Page 70: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Ngu&n-gc tên h� Vi�t-Nam

(và trên th�-gi�i)

7���86�

Ngày x�a, d��i ch� �� phong ki�n quân ch# � Tàu và Âu châu, tên h� (danh tính) ch& dành riêng cho gi�i quí t�c và t�ng l�. Th� dân ch& c�n bi�t s�ng h�t ��i mình là �# r�i. Ngày nay, tên h� không còn là m�t th� �c quy�n xã h�i mà �ã tr� thành �i�u b�t bu�c do lut pháp quy �+nh cho m�i ng��i dân c#a m�t qu�c gia.

Tuy nhiên, mãi ��n th�-k� th� 10, h� th�ng tên h� c#a Âu Châu m�i b�t ��u hình thành, và ��n th� k� 16 m�i hoàn t�t: n��c Pháp b�t ��u t( n�m 1350 nh�ng ph�i ch� ��n n�m 1539 �� �i�u hành vi�c tên h� v�i ph�n chính-t�, �an M�ch n�m 1904. ��u th�-k� th� 19, Do-Thái m�i có tên h�. Nht B�n ph�i ch� cu�i th�-k� 19 v�i Minh Tr+ Thiên Hoàng. Các dân-t�c Phi-Châu m�i theo Tây-ph� ng l�y tên h� t( ��u th�-k� 20.

1. Tên h# ng��i Vi�t-Nam

Có thuy�t cho r%ng Trung Qu�c �ã có h� th�ng tên h� theo l�i ph* h� s�m nh�t trên th�-gi�i, sau �ó là Vi�t Nam sau khi n��c ta ph�i chuy�n t( m'u-h� sang ph*-h� d��i th�i B�c-thu�c.

Nh� vy, s�m nh�t Vi�t Nam (dân t�c Kinh) có tên h� vào kho�ng ��u Công Nguyên.

1.1 H# (Tính)

Vi�t Nam ch+u nhi�u �nh h��ng t( v�n hóa Trung Qu�c cho nên h� ng��i Vi�t c)ng vy.

Trong su�t h n ngàn n�m �ô-h�, nh�ng ng��i Tàu nh� quan l�i, binh lính, quý t�c, th� ng gia, nho s�, t�i nhân b+ �i ��y, dân nghèo, �ã sang n��c ta và �ã � l�i, thông hôn v�i ng��i Vi�t và bi�n thành ng��i b�n x�. Chính nh�ng l�p ng��i này �ã �em ��n �a s� h� mà ng��i Vi�t Nam có hi�n nay nh�ng �a s� tên h� ���c ��c tr�i �i cho khác v�i nguyên g�c �� h�p v�i cách phát âm ti�ng Vi�t. Và �� ng nhiên ng��i Vi�t có ít nhi�u t--tiên ng��i Tàu: Lý Bôn (Lý Nam �� sáng lp nhà Ti�n Lý), H� Quí Ly, Nguy]n-Hu� v�n h� H� (R), … ��u dòng dõi ng��i Tàu.

H� ng��i Vi�t không nhi�u (kho�ng 140), do �ó có thành ng� "tr�m h�" (bách tính, còn ��c là "bá tánh") th�i x�a th��ng dùng �� ch& dân chúng c� n��c.

Các h� l�n � Vi�t Nam �a s� có m�t tri�u-��i trong l+ch-sW.

Nh<ng h# ng��i Kinh

Ph- thông nh�t là:

�� Nguy]n (38%), Tr�n (12%), Lê (10%), Ph�m (7%),

�� Hoàng/Hu�nh (5%), V)/Võ (4%), �ng (2%), Bùi (2%),

�� �$ (1,4%), H� (1,3%), Ngô (1,3%), D� ng (1%), Lý (0,5%).

64 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 71: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

M��i b�n h� này chi�m kho�ng 90% dân s� Vi�t-Nam.

�i�u �áng chú ý ngay là �� H� Nguy]n �ông nh�t : 2 ng��i Vi�t trên 5,

h�ng 4 trên th�-gi�i v�i ��c tính 36 tri�u, h�ng 38 bên M^, h�ng 7 bên Úc (2 Melbourne, 3 Sidney), …

�� trong khi h� Lý tr+ vì 273 n�m ch& ���c 0,5%!

�i�u này ���c gi�i-ngh�a b%ng s�-ki�n l+ch-sW: �� N�m 1232, nhà Lý suy vong, Tr�n Th# ��

�ã b�t con cháu c#a dòng h� Lý chuy�n sang h� Nguy]n.

�� (H� Bàng" - thi s� Bàng Bá Lân, Bàng s� Nguyên- hình nh� t( m�t ng��i h� Lý không thi hành l+nh nhà vua, bèn ch& cây bàng c- th* � tr��c nhà mà tuyên b�: "K� t( nay, gia �ình ta thu�c h� Bàng!”)

�� Khi H� Quý Ly lt �- nhà Tr�n, ông ta �ã gi�t r�t nhi�u con cháu c#a dòng h� Tr�n. Vì th�, sau khi nhà H� s*p �-, con cháu c#a h� H� vì s� tr� thù nên t�t c� �ã �-i sang h� Nguy]n.

�� N�m 1592, nhà M�c suy tàn, con cháu c#a dòng h� M�c c)ng l�i �-i h� sang Nguy]n.

�� Khi tri�u ��i nhà Nguy]n n�m quy�n n�m 1802, m�t s� con cháu c#a h� Tr+nh c)ng vì s� tr� thù nên l�n l��t �-i h� sang Nguy]n, s� còn l�i tr�n lên B�c sang Trung Qu�c.

�� Trong lut c#a tri�u ��i nhà Nguy]n, nh�ng ng��i mang h� Nguy]n ���c h��ng nhi�u �c l�i, ���c tri�u �ình ban th��ng, và vì th� các t�i nhân c)ng theo �ó �-i h� sang Nguy]n nh%m tránh b+ b�t.

H# các s7c t�c khác

Theo ��i Nam Nh�t Th�ng Chí t&nh Qu�ng Bình và Qu�ng Tr+, vua Minh M�ng ban cho các

s�c t�c thi�u s� vùng này các tên h�: C�c, ��ng, H��ng, Kheo hay Khâu, Lãnh, Lâm, S n, Th�ch, Thi�t.

Vua Minh M�ng còn cho phép các quan ���c dùng tên xã thôn �� �t tên h� cho dân chúng huy�n Kiên Giang và Hà Châu t&nh Hà Tiên �� ti�n vi�c thu thu� và ki�m soát an ninh.

��i v�i ng��i Chàm, vào n�m 1837, vua Minh M�ng xu�ng chi�u b�t ng��i Chàm ph�i �n mc theo ng��i Vi�t và thay �-i tên h� thành h� L�u, Hàn, �àng, Nguy]n, Tr� ng, Châu, Phú, D� ng.

Còn m�t s� h� n�a do các tù tr��ng b� l�c thi�u s� �t cho dân chúng b� t�c và các h� này th��ng là t( Nôm, hoc là ti�ng s�c t�c, ch& ph- bi�n � m�t vùng nh�t �+nh. Ví d*: h� Ðèo, Lò, Teo, Vù là các h� c#a các s�c dân thi�u s� � Lào Cai, Cao B%ng, L�ng S n.

�3i tên h#

“&i không �/i h%, ngi không �/i tên” Chúng ta th��ng hay nghe nh�ng tay h�o-

hán tuyên-b� nh� vy trong nh�ng truyên/phim ki�m-hi�p.

Ngoài nh�ng tr��ng-h�p “�-i h� �� tránh ho�” nh� �ã nói trên, �-i h� còn là m�t �c-ân vua chúa ban cho nh�ng quan-th�n có công l�n v�i ��t n��c. Thí d* nh�:

�� M�c C�nh Vinh ���c chúa Sãi Nguy]n-Phúc Nguyên cho phép �-i thành Nguy]n-Phúc Vinh;

�� Hàn Thuyên v�n h� Nguy]n, ���c vua Tr�n ban cho h� Hàn vì ông làm bài v�n ném xu�ng sông khi�n cá s�u b? �i, nh� chuy�n Hàn D) bên Trung Hoa tr��c �ó;

�� Nguy]n V�n Ch� ng ���c vua T� ��c �-i là Nguy]n Tri Ph� ng; �

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 65

Page 72: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

�-i tên h� �ôi khi là vì ph�m húy vua: Phan V�n San do trùng tên húy vua Duy Tân (Nguy]n Phúc V�nh San) nên ph�i �-i thành Phan B�i Châu.

Mt khác, m�t s� ng��i do thi h?ng nên �-i tên: �� Nguy]n Th�ng thi h�i hai l�n không �$ nên

�-i thành Nguy]n Khuy�n, �� Tr�n Duy Uyên thi h� ng h?ng nên �-i là

Tr�n T� X� ng, r�i Tr�n Cao X� ng và, cu�i cùng, quay l�i Tr�n T� X� ng. Vi�c �-i tên r�t ph- bi�n ��i v�i ng��i c�ng

s�n. H� Chí Minh, �$ M��i, Lê ��c Th�, Mai Chí Th� … ��u không ph�i là tên chánh hay nh# danh, mà �ó là nh�ng tên do h� t� ch�n cho h�….

Ng��i Vi�t s�ng n i x� ng��i �ôi khi gp tr��ng-h�p d� khóc d� c��i v�i tên h� mình. Bên Pháp, anh Lê C-n s> b+ g�i là “Le con” = th%ng ngu, anh Lê Chi�n bi�n thành “Le chien” = con chó, anh Lê Phú thành “Le fou”= th%ng �iên. Bên M^, Anh, hay Úc, tên Phúc hay Bích ��c tht khó nghe l�m. B� m/ �t tên con có bao gi� ngh� chúng s> có ngày �i Pháp, �i M^ �âuR

H# kép

Chúng ta c�n phân bi�t hai lo�i h� kép: - H# k�t-h�p b=i hai h#: Ðây là nh�ng h�

kép chính th�c. Th��ng th�y có: �ng V), V)-Ð$, Nguy]n-Tr�n, Tr�n-Lê, H�-Ðng, Lê-Phan, V)-Ph�m, Ðng-Tr�n.

�� Tr��c h�t là tr��ng h�p ng��i con nuôi, y thêm h� gia �ình cha m/ nuôi vào h� g�c. H� m�i �i tr��c h� g�c. Ðó là hoàn c�nh c#a nhà th Ðng-Tr�n Côn, tác gi� Bích-Câu k�-ng� và Chinh Ph* Ngâm Khúc.

�� Có khi là h� b� và h� m/ ghép vào v�i nhau.

�� Còn có tr��ng-h�p nh�ng ng��i ���c vua cho �-i h� nh�ng ���c phép gi� h� g�c ghép vào h� m�i mà thành ra h� kép. Hu�nh Ð�c, quan tri�u ��i Gia-Long tr� thành Nguy]n-Hu�nh Ð�c.

�� Tr��ng-h�p h� �ng V): Có thuy�t k� r%ng ��u th�-k� 17, có ông V) Huy Pháp, nhà b+ tru di tam t�c nên ch�y tr�n ��n làng Hành Thi�n (thu�c Nam-�+nh), ���c ông �ng Phúc Long tn tình giúp �E nên vì ch+u n h� �ng mà ông cho m�t ng��i con, tên là Thi�n Th� làm r� h� �ng, �-i h� thành �ng-V), b�t ngu�n cho m�t dòng dõi riêng bi�t.

- H# + tên �m: �ây không ph�i là 2 h� ghép vào mà là �� phân bi�t chi nhánh (thí-d* h� �ng có nh�ng chi Kh�c, H�u, Xuân, ��c, Ng�c, Huy, �ình...) hay �� phân-bi�t vai v� (thí-d* h� D� ng: bên nhánh nam thì l�n l��t là T�, Thi�u, H�ng, Nghi�p, nhánh n� l�n l��t là H�, Nguy�t, Vân, Thuý).

1.2 Tên (Danh)

Tên c#a ng��i Vi�t-Nam th��ng là: H� + Tên ��m (tên lót) + Tên chính.

Tên chính

Tên n< th��ng là tên loài hoa: Mai, Lan, Cúc, Hoa, H� ng,...; tên loài chim �/p có ti�ng hót hay: Y�n, Oanh...; tên �á quý: Bích, Ng�c, Trân...; tên lo�i v�i quý: Nhung, G�m, Là, L*a,...; t( ng� ch& ��c tính: H�nh, Th�o, Hi�n, Dung,...; hay t( ng� có âm thanh nh/ nhàng, có ý ngh�a hoa m^: Vân, Thúy, Di]m, L�, Nguy�t, Nga, Trang, Huy�n, Ngân...

Tên nam th��ng ���c ch�n trong các ti�ng bi�u l� ���c s� m�nh m> v� th� xác l'n tinh th�n. Tên nam th��ng là ti�ng ch& s�c m�nh:

66 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 73: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

C� ng, C��ng, Hùng, Tráng, D)ng,…; ti�ng ch& trí tu�: Thông, Minh, Trí, Tu�, Quang, Sáng,...; ti�ng ch& ��c h�nh: Nhân, Trung, Tín, L], Ngh�a, Công, Hi�p, Phúc... hay ti�ng ch& ti�n tài danh v�ng: Phú, Quý, Kim, Tài, Danh, ��t... hay ch& �+a vt nh� S n, Giang, Lâm, H�i, D� ng,...; hoc m�t s� t( có âm h��ng m�nh m> nh� Long, Qu�c,...

Ngoài ra còn có tên trung tính (c� nam và n� ��u dùng ���c) ���c ng��i Vi�t Nam sW d*ng khá ph- bi�n nh� Anh, An, Bình, Hà, Khánh, Linh, L� ng, Tâm, Thanh, Tú. Trong các tr��ng h�p này có th� phân bi�t gi�i tính c#a tên thông qua tên ��m, ví d* nh� Qu�c Khánh là tên nam (ngh� s� hài) còn Ngân Khánh là tên n� (n� di]n viên).

Tên có th� hay nh�ng tên �m c)ng quan tr�ng �� t�o nên âm �i�u và ng� ngh�a hài hòa cho toàn b� cái tên.

Tên ��m có khi �� phân bi�t nam (V�n, H�u hay M�nh) hay n� (Th+, Di�u); có khi ch& th� bc trong gia-t�c (h� D� ng hay hoàng-t�c Nguy]n, Ngô Thì, Ngô Vai; Nguy]n ��c, Nguy]n Mu,...); hoc dùng �� b- ngh�a cho tên chính: “Hùng” có th� ���c ��m b%ng “Anh” �� thành “Anh Hùng”, “Trang” có th� ���c ��m b%ng “�oan” �� thành”�oan Trang”, …

Ngoài tên chính ra, còn nhi�u lo�i tên khác: Nh� danh (hay ti�u danh) th��ng b+ hi]u sai

l�c là tên chánh c#a m�t ng��i �àn bà lúc còn con gái trong gia �ình. Tht ra, nh# danh hoàn toàn không có ngh�a là tên riêng c#a ng��i con gái, mà �ó là tên c#a ng��i lúc còn nh?, chung cho c� hai phái nam và n�. Nh# có ngh�a là cái vú, ch& tên c#a ng��i lúc còn bú vú m/.

Tên T�, chính mình t� ch�n riêng cho mình. Tên hi�u, (hay x��c hi�u, bút danh hay tên

bút, ngh� danh, tên sân kh�u) bi�u l� ý mu�n, ni�m m ��c, m*c �ích mu�n ��t.

Thí d*: Tôi �ã ch�n Yên Hà làm bút hi�u vì Hà-N�i là n i sinh c#a b� tôi (ông tôi, ông c� tôi và tôi) và H�ng Yên là n i sinh m/ tôi, gép l�i thành Yên Hà, c)ng là ��c v�ng c#a tôi: s n hà yên lành.

Tên cúng c�m (hay tên thu@) là tên �t cho ng��i v(a ch�t �� gia �ình dùng �� cúng k@ ng��i �y. (Tên này c)ng hay b+ hi�u sai)

Bi�t danh (hay h$n danh): Ch+ Nguy]n Th+ Hên, th� T�, ng��i trong xóm g�i ch+ là ch+ T� Hên. B-ng m�t hôm ch+ b+ tai n�n và mang tt � m�t chân mà t( hôm �ó ch+ �i khp khi�ng. Ng��i l�i xóm b�t ��u �-i tên ch+ thành Ch+ T� què hay Ch+ T� th�t.

Khi �i h�c, m�y cu con trai th��ng �t “bi�t danh” cho nhau �� g�i cho thân mt. Tên này th��ng d�a trên m�t �c-�i�m trên thân th� (Mp, Còm, Mù, Lùn…) hay d�a trên tên chính bí nói lái (xin mi]n d'n ch�ng).

Bi�t danh c)ng r�t thông d*ng trong gi�i anh ch+ trong xã-h�i �en nh� ��i Cathay, N�m Cam, Minh �en, Lâm Chín Ngón, Bình Toyota, …

Tên “= nhà” là nh�ng tên hàm ch�a tình th� ng, s� trìu m�n c#a gia �ình dành cho con cháu trong nhà nh� “Chó con”, “Tí”, “Cu”, “Nhít”, “Bê”, “Ph�c”… Nh�ng tên này có khi ���c dùng �� g�i nh�ng ��a trF mãi ��n lúc chúng �ã tr��ng thành.

Ng��i theo ��o Thiên Chúa th��ng có tên thánh và bên Pht giáo thì có pháp danh.

Cu�i cùng, Bí danh (alias) là tên g�i theo quy ��c m�t cách bí mt c#a m�t ng��i, nhóm ng��i, t- ch�c nào �ó.

2. Vài i�u lý thú trong tên h# trên th�-gi�i

- Theo The World Geography, m��i dòng h# ông ng��i nh�t th�-gi�i là:

Li (h n 100 tri�u), Zhang (kho�ng 100 tri�u), Wang (93 tri�u), Nguy]n (36 tri�u), Garcia (10

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 67

Page 74: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

tri�u), Gonzalez (10 tri�u), Hernandez (8 tri�u), Smith (4 tri�u), Smirnov (2,5 tri�u) và Muller (1 tri�u).

- M�t s� h� do ngh� nghi�p. Thí d*: Boulanger / Baker (làm bánh mì), Couturier (th� may), Masson (t( Maçon = th� h�) bên Pháp, Shuck (làm gi�y hay bán gi�y) bên ��c, Fisher (ng� ông) bên Anh/M^ hay Fischer bên ��c, Drukker (ngh� in) bên Hà Lan, Gorcyzka (tr�ng hay làm mù t�c) bên Ba Lan, Medici (ngh� y-khoa) bên Ý…

- M�t s� h� d�a trên nhân d�ng: Kreuser (ng��i tóc qu�n) bên ��c, Galanis (ng��i m�t xanh) bên Hy-L�p, Hartig (ng��i �àn ông l�c l�Eng) bên Hà Lan; Legros (ng��i mp), Lelong (ng��i cao), Blanc (da tr�ng) bên Pháp;

hay m�t n i ch�n: Tobler (ng��i � trong r(ng) bên ��c, Arakawa (sông) hay Yamada (núi hay ru�ng) bên Nht, … hay n��c xu�t-x� nh� Lallemand (=��c) hay Hollande (=Hà Lan) bên Pháp…

- H# có ngu�n g�c là tên

Thu� x�a, ng��i th��ng dân không có (quy�n có) h�, �� tránh s� trùng tên, ng��i ta g�i tên m�t ng��i kèm theo tên c#a ng��i cha:

Bên �an-M�ch và Na-Uy, Jen Nielsen tên là Jen và là con c#a Niel

Bên Thu@-�i�n, Jan Nilsson tên là Jan và là con c#a Nils �Con c#a” ���c vi�t b%ng m�t hu t�

(suffix/suffixe): “sen”, “son” (nh� Wilson=con c#a William bên Anh), “ovitch” hay “ovna” (Nga Xô), “fy/ffy” (Hung-Gia-L�i), “ez/es” (nh� Fernandez = con c#a Fernando bên Tây-Ban-Nha, M^ La-Tinh, B� �ào Nha);

hay b%ng m�t ti�n t� (prefix/préfixe): “Fitz” (nh� FitzGerald bên Anh Normand), “Mac” (Ái Nh� Lan và Scotland), “Ben” (Do Thái), “ic” (bên

Trung Âu nh� Serbia, Croatia, Bosnia…), “ov” (Bulgaria), …

Bên Armenia, hu t� “ian” c)ng nh� ti�n-t� “O’ = ua” bên Ái Nh� Lan (nh� O’Hara = t( Eaghra) ch& �+nh n i xu�t x�.

U�ng n��c nh� ngun Lá r�ng v c�i, N��c ch y v ngun.

Tháng 3, 2017

Tài-li�u ngun: 1. H% ng�#i Vi�t-Nam, Wikipedia

https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%8D_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Vi%E1%BB%87t_Nam

2. Tên ng�#i Vi�t-Nam, Wikipedia https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%AAn_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Vi%E1%BB%87t_Nam

3. Tính danh h%c Vi�t Nam: Ngun g�c tên h% Vi�t Nam ( NguyUn Long Thao) http://www.erct.com/4-ChiaSe/SuuTam/Tinh_danh-Nguongoc-TenhoVN.htm

4. L��c-s0 tên h% ng�#i Vi�t (NguyUn Vy-Khanh) http://baiviet.vietnamgiapha.com/2011/04/luoc-su-ten-ho-nguoi-viet.html

5.� Tên Cúng C�m - Vài nét v Tên và H% c�a ng�#i Vi�t Nam (NguyUn V�n Tr�n) http://ttntt.free.fr/archive/Nguyenvantran).html

6. L'origine des noms de famille dans le monde entier http://www.lavoute.org/debuter/patronyme.htm

68 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 75: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Chia s� trong C�ng �oàn

�ôi l�i.- N�m qua, 2017, c�ng nh� liên t�c các n�m tr��c n�a, nhiu thành viên c�a Công �oàn �ã v>nh viUn ra �i, già có, trE có, nh� ÔB Phan Ng%c &i�n, ÔB Lê V�n Th�y, các ông NguyUn Bá Thi�n, NguyUn Thái Qu n, Tr�n Xuân Thanh, H &7c L�ch, Hoàng Ch��ng, Tr��ng V�n L��ng, NguyUn V�n Tý, Cao &7c Kinh, các anh H S> Th�ch, Hoàng Hi�u, NguyUn T�n B0u, NguyUn Ti�n D�ng, bà NguyUn Th� Y�n, các ch� NguyUn Th� Lan, Hoàng Th� Ái M_, Ph�m Th� Ng%c Y�n, NguyUn Th� Kim Liên cùng nhiu ng�#i khác…

Chúng ta c�u nguy�n cho linh hn các thành viên c�a C& �ã ra �i tr��c chúng ta ���c s�m h��ng phúc n��c Tr#i. &iu ki�n không cho phép chúng tôi ghi l�i �ây nh�ng nét ��c thù c�ng nh� công lao �óng góp vào C�ng �oàn c�a t�ng thành viên �ã ra �i tr��c chúng ta.

Riêng c� Vincentê Ph�m Ng%c T!a là ng�#i ��n sau v�i C�ng �oàn, nh�ng l�i là v� cao niên tân tòng �ón nh$n �n tái sinh trong Phép R0a T�i t�i C�ng �oàn, s�t s+ng tham gia �#i s�ng Kitô h�u trong C�ng �oàn và trong H�i Cao Niên. C� n'm xu�ng, gia �ình thân quy�n C� t� nhiu ph��ng xa ��n, tuy ngoài Công giáo, song �u tham d* các nghi th7c Công giáo cách kính c"n. M�n phép gi�i thi�u v c� Vincentê Ph�m Ng%c T!a � �ây cùng v�i bài �i�u v�n và bài th� Th��ng ti�c c�a ng�#i thân C� T!a.

Khóc Ph�m Ng�c T�a (1927-2017)

Tôi �ã khóc khi tr�i thu giá l�nh Khi h�n Anh bay vút t�i cao xanh Anh cùng tôi khi cha m/ sinh thành �ã nguy�n ��c s�ng v�i tâm h�n trong sáng! Chín m� i tu-i, mùa thu n�m �inh Du Anh ra �i trong lng l> m�t t�i tr�i, Tôi th� ng anh, n��c m�t lng l> r i Sao Anh nE b? �i không l�i v�nh bi�tR Tr��c b�n bè, thân nhân, tôi th� ng ti�c

Nói vài l�i cáo bi�t v�i bu�n �au Tuy u s�u nh�ng ��c mu�n cho nhau Anh s�m thoát cõi tr�n, v�nh du n i tiên

c�nh!

Trên th��ng gi�i, th� hi�n lòng lành Anh vui ��i s�ng m�i! V�i Ti�n Nhân, Cha M/, Anh em! PH�M NG�C T�A Tôi c�u mong Tâm h�n Anh luôn yên t�nh!

Bào �� Ph$t S�n Ph�m Nh� C��ng kính �i�u

21-10-2017 (Mùng 2 tháng 9 n�m &inh D$u)

M�t Li V'nh Bi�t Ông Pha�m V�n Sinh �ã k�t ba�n cu�ng BS PH�M NG�C TO� h�n 70 n�m tr��c và c�ng là b�n c�a phu nhân Bà V� Th� H�#ng t�i tr�#ng &�i H%c Lu$t Khoa Sài Gòn.

Vô Cùng Th��ng Ti�c Bác S> PH�M NG�C TO�! C*u Giám &�c B�nh Vi�n Tr�ng V��ng

và B�nh Vi�n Vì Dân Anh T?a th� ng m�n,

H�i t��ng l�i h n 70 n�m v� tr��c khi nh�c ��n tên anh khi cùng vào tr��ng B��i c�nh H� Tây, Hà N�i h�c ch� Nho c* Qu�nh, hoTc v> th�y Lân, v�i k� lut c#a ông Lung B�nh; cùng vui ch i th� thao v�i môn bóng �á, nh�y cao và c� nh�y sào bên b� h� gió mát.

Th� chi�n th� Hai x�y ra tr��ng �i t�n v� Tr��ng Nhà Dòng Phúc Nh�c, Ninh Bình chúng ta n%m gi��ng k� c�nh nhau cùng nghe gi�ng Thánh Kinh c#a cha Quy, cu�i tu�n ���c ngh& cùng �i ra ngoài th�m dân s�ng trong c�nh �ói kém, kh- s� vì chi�n tranh...Chính ph# thay �-i... Sau hi�p �+nh Geneve, quân Pháp tr� l�i tái lp chính ph# B�o ��i r�i ��o chánh.

Anh b+ g�i �i khoá 1 Nam �+nh. Tôi t�t nghi�p khoá 3 Th# ��c, r�i � l�i làm hu�n luy�n viên...

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 69

Page 76: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Sau khi tôi th* hu�n � Brook Medical Center, Hospital Administrator School � Texas, tôi tr� v� làm thanh tra ti�p vn, h��ng d'n �i�u hành các ��i � n v+ Quân Y c�p S� �oàn và các B�nh Vi�n Quân Y. Trong lúc �ó, Anh tr� thành Bác S� Quân Y B�nh Vi�n Pleiku và Quân Y Vi�n Nguy]n Hu� Nha Trang. Tôi và anh l�i gp nhau và chúng ta cùng làm vi�c t�i Nha Quân Y, Quân L�c Vi�t Nam C�ng Hoà.

Anh ���c giao phó xây B�nh Vi�n Tr�ng V� ng �� �i�u tr+ gia �ình binh s�. B�nh Vi�n Tr�ng V� ng ���c n-i ti�ng trong n��c. Vì vy, bà v� T-ng Th�ng Nguy]n v�n Thi�u m�i anh bàn k� ho�ch xây d�ng B�nh Vi�n Vì Dân v�i ki�n trúc tân k�, k^ thut hi�n ��i, gi��ng b�nh nhân t� �i�u khi�n b%ng �i�n. Tôi ���c bi�t phái v� v�n phòng T-ng Th�ng �� sang làm ph* tá qu�n tr+ B�nh Vi�n Vì Dân, và anh là Giám ��c cho t�i ��u n�m 1975.

Sau 30 tháng 4, 1975 Anh và Ch+ sang �+nh c� và làm vi�c t�i Paris. Tôi � M^ làm �i�n tW cho hãng computer Amdahl r�i Fujitsu t�i Silicon California, nhân �i công tác � Ireland �ã ��n th�m Anh Ch+ � Pháp... ��n khi Anh Ch+ ngh& h�u v� �+nh c� t�i M^ g�n cháu Ng�c nh�ng sau �ó Ch+ mu�n v� Pháp vì nhi�u b�n bè và h�p v�i ��i s�ng � Paris h n, Anh �ã chi�u ý Ch+... Th�i gian trôi qua v�i tu-i già, s�c y�u và b�nh ho�n không ai tránh kh?i. Ch+ ra �i tr��c Anh lo li�u xong; bu�n c�nh s�ng cô � n, Anh tr� l�i M^ � v�i cháu Châu t�i New Jersey, và nhân d+p tôi qua Washington DC d� l] t�t nghi�p Public Health c#a con trai út là Y s� thanh tra c#a Không Quân Hoa K� nên tôi �ã ghé th�m Anh. Sau �ó tôi và anh v'n liên l�c v�i nhau b%ng �i�n tho�i, ngày càng th�a �i vì s�c kh?e và tu-i tác c#a c� hai...

B�t ng�, cháu Châu cho bi�t tin Anh �ã ra �i, tôi và các cháu r�t th� ng xót và nu�i ti�c vô cùng. Ki�p ng��i qu� là ng�n ng#i không ai tránh kh?i... Nh�ng Anh �ã s�ng m�t cu�c ��i vinh quang c#a m�t y s�, ph*ng s� cho T- Qu�c, xã h�i và tr�n v/n tình ngh�a v�i gia �ình, b�n bè:

VINH QUANG vì anh �ã là m�t Bác S� Quân Y c#a th�i lo�n lo cho binh s� t�i ti�n tuy�n và các

t&nh cùng gia �ình h� � hu ph� ng. Còn h n th� n�a Anh �ã xây d�ng ���c 2 b�nh vi�n Tr�ng V� ng và b�nh vi�n Vì Dân. (sau 1975, b�nh vi�n Vì Dân �-i tên là b�nh vi�n Th�ng Nh�t ch& dành riêng ph*c v* cho cán b� cao c�p)

TR�N V�N vì Anh là m�t ng��i con hi�u th�o, m�t ng��i ch�ng chung thu�, m�t ng��i cha r�t yêu th� ng, hy sinh cho con cái, luôn thông c�m, tha th� v�i n* c��i vui t� i và ch+u ��ng, m�t ng��i tr�n tình ngh�a, thân mt v�i b�n bè và thân h�u.

Anh r�t x�ng �áng làm g� ng cho ng��i ��i và hu th� v�i công tr�ng và ��c �� hi�m có c#a m�t v+ y s� nh� Anh.

Thành kính c�u nguy�n �N TRÊN cho h� ng h�n Anh ���c bình an n i v�nh cWu.

Vô cùng th� ng ti�c Anh PH�M NG�C TO� !

Ph�m v�n Sinh và gia �ình kính �i�u.

Nh� v% Vincentê Ph�m Ng�c T�a

(1927-2017) ���������

Cách �ây 2 n�m (2015), trên hai báo Hi�p Nh�t và DiUn &àn Giáo Dân (Nam California) chúng tôi có gi�i thi�u g� ng hoán c�i c#a Bác s� Ph�m Ng�c T?a v�i s� ki�n ông ���c n Chúa, gia nhp Công Giáo gi�ng nh� m�t s� nhân vt khác c#a VNCH tr��c ông, nh� các ông Ngô Kh�c T&nh, Hà Th��ng Nhân, V) Qu�c Thúc, Bàng Bá Lân….

Ông Ph�m Ng�c T?a sinh ngày 04/7/1927 t�i Hà �ông, Mi�n B�c Vi�t Nam. Ông là Bác s� Giám

70 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 77: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c tiên kh�i B�nh vi�n Vì Dân t�i Sài Gòn (khánh thành ngày 04/09/1971) cho ��n ngày 30/4/1975 khi VNCH r i vào tay th�ng tr+ c#a C�ng s�n.

Ph�m Ng�c T?a là m�t trong nh�ng Bác s� Quân Y ��u tiên c#a Quân L�c Vi�t Nam C�ng Hòa. Kh�i ��u, khi Mi�n B�c còn là vùng Qu�c gia, ông theo h�c Y khoa t�i ��i h�c Y Khoa Hà N�i. N�m 1954, di c� vào Nam, ông gia nhp quân ��i Qu�c Gia Vi�t Nam, h�c Tr��ng Quân Y, t�t nghi�p bác s� quân y, ph*c v* qua các ch�c v* Y s� tr��ng S� �oàn Khinh chi�n 12 t�i Pleiku và Kontum, r�i Y s� Tr��ng Trung Tâm H�i L�c V)ng Tàu, Y s� tr��ng Quân Y vi�n Nguy]n Hu� Nha Trang.

N�m 1969, Bác s� T?a r�i quân ��i khi ���c b- ni�m làm Y s� Tr��ng B�nh vi�n Tr�ng V��ng, m�t b�nh vi�n do chính bà Mai Anh, phu nhân TT Nguy]n V�n Thi�u thành lp, dành ch�m sóc các b�nh nhân thu�c gia �ình Binh s� VNCH.

N�m 1970, Bà Nguy]n V�n Thi�u l�i n�y ra sáng ki�n lp m�t b�nh vi�n t� “mi]n phí” hay “gi�m phí” cho các gia �ình dân nghèo. �ó là lý do hình thành B�nh vi�n mang danh x�ng “B�nh Vi�n Vì Dân”. Bs Ph�m Ng�c T?a ���c m�i “c�ng tác nghiên c7u t/ ch7c, xây c�t, trang b� và �iu hành” b�nh vi�n này, sau �ó ông ���c b- nhi�m gi� ch�c Giám ��c tiên kh�i c#a B�nh vi�n (chính th�c khai tr� ng và �i vào ho�t ��ng ngày 04/09/1971). Ông �ã khéo léo �i�u hành B�nh vi�n Vì Dân hoàn thành trách nhi�m theo �úng ch# tr� ng “Vì Dân” �ã �� ra.

Trong th�i gian này, phu nhân c#a Bs Ph�m Ng�c T?a là bà V) Th+ H��ng v�n là m�t chuyên gia Kinh t�. Khi Bs T?a, ch�ng bà ��m nhi�m ch�c v* Giám ��c B�nh vi�n Vì Dân, bà H��ng l�i ���c cW �i n��c ngoài v�i t� cách �� nh+ Tham tán (Tham tán Kinh t�) Tòa ��i s� VNCH t�i Bonn, ��c. Ba ng��i con l�n c#a ông bà �ã cùng v�i thân m'u sang ��c. Hai ng��i con nh? thì � l�i Vi�t Nam v�i thân ph* là Bs T?a.

Ngày 30/4/1975, CSVN c�Eng chi�m toàn Mi�n Nam Vi�t Nam. B�nh vi�n Vì Dân b+ c�Eng chi�m. Bác s� T?a b+ �i “h�c tp” và tr� thành kF th�t nghi�p. Gia �ình Bs Ph�m Ng�c T?a r i vào

c�nh phân ly! Bà T?a (t�c V) Th+ H��ng) cùng ba ng��i con l�n r�i b? n��c ��c, sang t+ n�n chính tr+ t�i Pháp. Còn Bs T?a và hai ��a con nh? (trong �ó có cô Châu) thì k/t l�i t�i VN cho ��n ngày 26/10/1981 m�i ���c �i �oàn t* gia �ình t�i Pháp.

j Pháp, Bs Ph�m Ng�c T?a �� trình l�i lun án Bác s� Y khoa và ông �ã b�o v� thành công lun án này, ���c công nhn là Bác s� th�c th* c#a ngành Y khoa Pháp, ph*c v* trong B� Y T� Pháp, hành ngh� t�i các B�nh vi�n công c#a Pháp, r�i sau ra m� phòng m�ch t� cho t�i tu-i h�u n�m 2000.

N�m 2010, phu nhân Bs T?a lìa ��i sau nhi�u n�m lâm tr�ng b�nh, có l> do tr�m c�m. Ông bà Ph�m Ng�c T?a có t�t c� 5 ng��i con, 2 nam, 3 n�. Cô gái út c#a Bs T?a là Ph�m Thi Minh Châu. Thu� nh?, cô Châu ���c cha m/ cho �i h�c tr��ng ��o (Regina Pacis) t�i Sài Gòn, Vi�t Nam. Cô tha thi�t ���c nhp ��o Công giáo. Thân ph* cô �ã không t( ch�i. Minh Châu nhn Bí Tích Thánh T�y, r�i R��c l] VE lòng và Thêm s�c t�i Vi�t Nam tr��c khi cùng cha mình �i �oàn t* v�i m/ và các anh ch+ � Pháp. Cô Châu k�t hôn v�i m�t thanh niên ng��i Pháp tên Jean-François Bahier, m�t giáo dân Công giáo ��o ��c, hi�n lành, hòa nhã, th� ng ng��i và có tinh th�n ph*c v* cao.

Do công �n vi�c làm, Jean François & Minh Châu sang �+nh c� t�i Hoa K� r�i nhp qu�c t+ch M^, s�ng t�i Ti�u bang New Jersey cùng v�i 2 cu con trai cho ��n nay. Hai v� ch�ng Bahier-Minh Châu r�t nhi�t tình v�i C�ng ��ng Công giáo Vi�t Nam n i c� trú, ���c m�i ng��i trong c)ng nh� ngoài C�ng �oàn quý m�n. �c bi�t, Jean-François Bahier xông xáo vào m�i vi�c chân tay nng nh/ c#a C�ng �oàn, nh�ng c� ông l'n bà luôn khiêm t�n t( ch�i b�t c� ch�c v* gì mà v+ linh m*c Qu�n nhi�m hay H�i ��ng M*c V* C�ng �oàn �� ngh+ ông bà ��m �� ng. Hai cu con trai c#a ông bà c)ng sinh ho�t h�ng say trong Ban giúp l] và trong �oàn th� thanh thi�u niên C�ng �oàn.

N�m 2012, nhân chuy�n du l+ch t( Pháp sang M^ �� th�m con cháu, ông Ph�m Ng�c T?a quy�t �+nh ch�n � l�i M^ v�i gia �ình ng��i con gái út. T( nh�ng l�n ��n M^ th�m con cháu tr��c �ó, ông T?a �ã c�m nhn m�t ��ng l�c vô hình t(

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 71

Page 78: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

C�ng �oàn Công giáo � New Jersey tác ��ng tâm h�n ông. Ông c�m th�y thích thú cùng v�i con cháu �i d� l] Chúa nht hàng tu�n t�i nhà th� giáo x� C�ng �oàn.

Nh� ti�ng g�i thúc bách c#a Chúa Thánh Th�n thông qua nh�ng ng��i b�n t�t trong C�ng �oàn, c* Ph�m Ng�c T?a quy�t �+nh xin h�c ��o. Vào th�i �i�m này, c* T?a do tu-i già s�c y�u �i l�i khó kh�n, b�t ��u nng tai, nói và nghe không còn nh� tr��c. Dù vy, ông v'n kiên trì tham gia khóa Giáo lý D� tòng, không b? lE l�p nào và nh�t là không b? l] Chúa Nht.

�êm V�ng Ph*c Sinh 2015, n Chúa Thánh Th�n mang ��n cho c* Ph�m Ng�c T?a 3 h�ng ân l�n: �n Bí tích Thánh T"y, �n Bí Tích Thêm S7c và �n k�t h�p v�i Chúa Giêsu trong Bí Tích Thánh Th�. Ông ch�n Thánh Vincentê là Quan Th�y.

V� c�m t��ng ���c làm con cái Chúa, ng��i tân tòng Vincentê Ph�m Ng�c T?a bày t?: “Vui l+m! M�ng l+m! Còn gì sung s��ng b'ng ���c Chúa �oái th��ng vào bu/i cu�i �#i c�a thân già! Cám �n ���c bi�t Chúa tuy r'ng bi�t mu�n và bi�t r�t ít v Chúa. Nh# l#i c�u nguy�n c�a m%i ng�#i và nh# �n Chúa, tôi ch� mong trung thành v�i �n g%i làm con cái Chúa m�t cách x7ng �áng”.

Tu-i càng cao, s�c càng y�u. Sau m�t th�i gian ch�ng ch�i v�i b�nh già, ngày 30/9/2017 Vincentê Ph�m Ng�c T?a �ón nhn các Bí tích sau h�t, r�i nh/ nhàng ra �i vào �úng tu-i 90.

Chúng ta cùng h�c g� ng sáng c#a ng��i quá c� và c�u nguy�n cho linh h�n Vincentê s�m h��ng nhan thánh Chúa n i vinh phúc muôn ��i cùng M/ Maria và các Thánh.

Lê Thiên

Hay tin Vincentê Ph�m Ng%c T!a v�a t� tr�n t�i ti�u

bang New Jersey, Hoa K^, th% 90 tu/i, xin phân �u cùng gia �ình và c�u cho linh hn Vincentê h��ng nhan

thánh Chúa.

L�c Tu�n

T�ng ch� Oanh nhân d�p sinh nh$t 60

Sáu m� i tu-i th� ��n r�i, Chúc Oanh luôn mãi s�ng ��i trF trung.

��o v� ch�ng luôn th#y chung V� hi�n, dâu th�o luân th��ng lo toan.

Chúc Oanh xác h�n bình an, H�ng say ph*c v* hoàn toàn v+ tha.

Cu�c ��i d�u có gian nan, Vui lòng ch�p nhn tr�m ph�n êm xuôi.

Bà n�i, bà ngo�i t� i c��i, Gia �ình sum h�p hân hoan m$i ngày

H�nh phúc �ôi l�a �/p thay, Ngày ngày b�o tr�ng m�y may s�n lòng.

G� ng sáng gi�i trF ��c mong, D'n ���ng, ch& l�i cy trông muôn vàn.

Ngày ngày g� ng sáng, b�o ban, Giúp cho tu-i trF hân hoan vào ��i.

T�nh tâm, sinh ho�t, vui ch i, Cùng nhau giúp �E, cu�c ��i có nhau.

Phan V�n An

72 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 79: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Tâm Tình Con G$i M*

:���;����<��=��>?���

&ôi L#i: C� Bà NguyUn Th� Xuân T�#ng �ã t� th� ngày 2/10/2017 t�i Pháp, th% 104 tu/i.

Kính th�m M/ yêu d�u, M/ i, hôm nay M/ có ���c kh?e không m�y

hôm tr��c khôngR Con ra v� mà lòng d� sé th�t,�nh�ng l�i r�t yên tâm vì có các anh ch+, các cháu quây qu�n bên m/, th� ng yêu ân c�n ch�m sóc M/ hàng ngày.

M�y hôm còn � bên M/, con r�t mu�n hàn huyên nhi�u v�i M/ nh� nh�ng l�n tr��c kia, nh�ng vì M/ m�t nên l�i không mu�n qu�y r�y.

�i�u quan tr�ng nh�t mà con mu�n nói lên �ây: M/ là m/ ng��i M/ tuy�t v�i nh�t trên toàn cõi th� gian, không ai có th� so sánh ���c, không l�i l> nào có th� bày t? ���c h�t nh�ng ��c tính cao v�i c#a M/.

Ng��c giòng th�i gian nhìn v� quá kh�, thì cách �ây m�t 100 n�m,� M/ �ã là m�t cô gái bé nh? ch+u m� côi m/,�r�t thi�u tình th� ng, vì bà ngoài chZng may m�t s�m lúc M/ ch�a tròn 4 tu-i!� Nh�ng r�i m/ c)ng �ã tr��ng thành s�m h n m�i ng��i khác, �ã tr� nên m�t thi�u n� r�t thông minh sáng láng h n hZn m�i ng��i �óng l�a: h�c giáo lý thì luôn chi�m gi�i nh�t, bao nhiêu ph�n th��ng là o T��ng nhà mình rinh h�t!

B��c vào tu-i h�c trò, M/ l�i h�c gi?i h n c� con trai, m�i �i h�c ���c 2 n�m thì th�y cho v��t l�p!�Và r�i th�y Th&u �ã tin cy giao cho M/ d�y h�c m�t l�p 30 trF. Th� là bu-i sáng �i h�c l�p l�n, bu-i chi�u d�y h�c l�p nh? h n!

3 n�m sau M/ �ã �u b%ng “S h�c y�u l��c” khi�n cho cha s� r�t vui m(ng hãnh di�n, và cha �ã m- bò �n khao c� làng! Vì M/ là ng��i con gái duy nh�t trong làng �ã ���c �i h�c, l�i h�c gi?i và

thành công �$ ��t, �em vinh d� ��n cho gia �ình và m�i ng��i trong làng lúc �y.

Sau �ó, ���c ti�p t*c h�c Pháp v�n thì o T��ng c)ng thu�c lòng, tr� bài ro ro….!! “T�#ng �au có ngán!”

Th� r�i vì M/ là m�t thi�u n� không nh�ng r�t xinh �/p l�i thông minh ho�t bát nên �ã l�t vào �ôi m�t tình th� ng minh m'n c#a Ba. Cho nên Ba �ã “ch�m” M/ trong s� r�t nhi�u thi�u n� khác, k� c� 4 ch+ em trong gia �ình ông ngo�i v(a m�i 13 tu-i b�n tháng!

B��c sang tu-i 16, cái tu-i th m�ng nh�t ��i ng��i con gái, nh�ng mà M/ l�i ch�a bi�t m�ng m thì �ã ph�i xa gia �ình giòng t�c, r�i b? quê h� ng “xu�t giá tòng phu” qua x� l� quê ng��i!

S� M/ cao sang nên l�y ch�ng làm quan Phán, và �ã tr� thành bà “Phán �n” �� ���c m�i ng��i tôn tr�ng n� nang!

�+nh m�nh �ã ��a �� M/ “m�t b��c lên bà”, nh�ng �+nh m�nh c)ng �ã dành cho m/ m�t cu�c ��i khá gian lao v�t v�, bu�n nhi�u h n vui, và �ã bi�t bao l�n tr�n ch�y c�ng s�n �i tìm t� do, mang gánh nng m�t l�n m�t �àn con trF d�i, c)ng là “T�t c� vì con” nh� m/ �ã t(ng tâm s�!

Su�t c� cu�c ��i M/ �ã ch�ng t? mình là ng��i tràn ��y ngh+ l�c, can ��m, hy sinh ch+u ��ng v�i m�t ý chí tuy�t v�i, M/ là t�m g� ng sáng cho chúng con noi theo.

N�u nh� Ba chúng con là m�t ng��i ch�ng có �+a v+, quy�n cao ch�c tr�ng, thì M/ là m�t ng��i v� r�t thông minh sáng su�t, bi�t thích �ng v�i m�i hoàn c�nh, quán xuy�n trong ngoài, v�t v� nuôi d�y chúng con �� chúng con ���c khôn l�n và không�h� b+ thi�u th�n t( t�m bé cho ��n lúc tr��ng thành.

M�t danh nhân �ã t(ng nói: “Sau l�ng m�t ng�#i �àn ông thành ��t, khi nào c�ng có bóng dáng c�a m�t ng�#i �àn bà t�t”.

Thì M/ chính là ng��i �àn bà �ó, M/ là m�t “m�nh ph� phu nhân, v��ng phu ích t0”.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 73

Page 80: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Ngày hôm nay, t�t c� chúng con ��u �ã thành “NG�"I”.�Ôi, n Ngh�a sinh thành l�y ch+ ��n �ápR!!!

Gi� �ây, s�c kh?e c#a m/ quý h n t�t c� ng�c ngà châu báu,�chúng con c�u mong cho m/ ���c kh?e m�nh l�i nh� d�o tr��c �� M/ còn s�ng lâu h n n�a v�i chúng con, và �� r�i chúng con còn ���c vui t�i vi�ng th�m m/.

Chúng con �ã m�t �i m�t ng��i Cha yêu d�u r�t �áng kính ph*c t( 30 n�m nay, thì bây gi� chúng con ch�a ai mu�n m� coi m/ �âu, b�i vì chúng con lúc nào c)ng c�n ��n tình yêu th� ng c#a M/, c)ng nh� con c�n ��n nh�ng l�i ch& d�y, khuyên l n r�t m�c quý báu, nh� nh�ng ng��i con th d�i c�n s� �p # th� ng yêu c#a m/ hi�n…

Chúng con c)ng nguy�n là danh giá gia �ình ta mà Ông Bà và Ba M/ �ã �� l�i, chúng con lúc nào c)ng c� g�ng b�o toàn, và s> l�u truy�n l�i cho con cháu c#a chúng con.

C)ng gi� �ây, kính xin M/ gác l�i t�t c�

bu�n phi�n, �u t�, gin h�n, ti�c nu�i… �� cho tâm h�n ���c thanh th�n.��(ng còn lo l�ng cho ai khác h n là lo cho s�c kh?e c#a chính mình.

Trong quá kh� c)ng nh� hi�n t�i, n�u chúng con có �i�u gì làm l$i, cúi xin M/ r�ng lòng tha th�.

Kính th�

NguyUn th� M_ D��ng

Th��ng Ba M� r�t nhiu và r�t hãnh di�n là con c�a Ba M�.

Hoa Tr#ng Ti�n M* M�t ngày bun, mng hai, ngày �áng nh�, M� ra �i, tháng M�#i, �au xót thay. Cháu con �i, xin hãy nh� ngày này, N�m &inh D$u là hai ngàn m�#i b y.

Mong t� v, cháu con v h�t th y. Nh�ng tr�n �#i nào có ���c th� �âu! Hoàn c nh riêng nào ai dU b+c c�u? Xin hi�p ý, chung lòng d�u xuôi ng��c.

Th0 nhìn l�i bao nhiêu n�m v tr��c, M� v�i Ba sang s�ng � Ai Lao, V�i ch7c danh “Thông phán �n” th$t cao, &� có d�p bênh dân, ng�#i n��c Vi�t.

&�t xoay tròn, vì th#i cu�c, h�i ti�c, M� v�i Ba v l�i x7 KE Gai. Cùng bên nhau, con cái, ki�p ngày dài, V$n n��c �/i, xuôi Nam, Sài Gòn s�ng.

L�i m�t l�n Ba ra tay d�t m�ng, Giúp n��c nhà, Ph� T/ng Th�ng dài lâu. Vi�t Nam mình tr i bao cu�c b� dâu, N�m b y l�m, ng�#i ra �i kE �.

N�m tám l�m, ��n lúc Ba ng�ng th�, M� b'ng lòng, nuôi cháu v�i nuôi con. Tu/i già thêm, bao ngày tháng hao mòn, Ri Chúa th��ng, M� d#i sang ��t Pháp.

Quanh cháu con, M� th�y mình �m áp. Th% bách niên, bao con cháu m�ng vui. Trên ng*c Bà, c��i h!i, g+n hoa t��i, Trên tr�m tu/i, qu �#i ��y �n Chúa.

M� ra �i, cháu con �u s�u úa. C�u M� mau g�p Chúa, ch�n thiên cung. BÔNG H�NG TR�NG g+n cho M� cu�i cùng, Xin vái M�, �#i sau mong g�p l�i.

H Thanh Vân – 2017

(Sau khi làm bài th� th��ng ti�c m� chng,

bà H Thanh Vân c�ng lìa �#i v!n v�n 2 tháng sau)

74 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 81: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

T�$ng nh� m�t ng�i

������� ��TiUn bi�t anh r� Cao &7c Kinh

T�ng ch� và các cháu.

Anh K. anh �ã �i r�i, Gia �ình bu�n t#i, ngm ngùi nh� th� ng.

V� hi�n th� ng anh khôn l��ng, Cô � n lF bóng, phòng không l�nh lùng.

Ngày �êm tâm trí mông lung, V� ch�ng tr�n ��o th#y chung bao ngày.

��i ng��i ng�n ng#i l�m thay, Anh �i �� nh� h%ng ngày khó nguôi.

C�u mong chung s�ng tr�n ��i, Ai ng� g'y cánh, ki�p ng��i � n côi.

Nh�ng lúc ngh+ch c�nh cu�c ��i, L�y ai lo l�ng, ai ng��i �E nâng. �àn con bu�n t#i, bâng khuâng,

M�t tình ph* tW, l� dâng hai hàng. H��ng Trí �oàn t* cu�i cùng,

H�nh phúc tràn ngp cùng chung m�t nhà. Không ng� ba �i tht xa,

Bao gi� gp l�i �� mà hàn huyên. Hi$n Dung không s�ng th��ng xuyên

Nh�ng tình con th�o mn mà luôn luôn. Huy Linh không kh?i lo bu�n,

S�ng xa ba má l� tuôn tháng ngày. Hoa Qu{nh nay �ó, mai �ây,

Nh�ng luôn th�m vi�ng tràn ��y tình th� ng. H�ng, Lizz ít nói, khiêm nh��ng,

Nh�ng luôn ch�ng t? yêu th� ng gia �ình. H&i, Nhi�u lo l�ng tht nhi�u,

Dành cho ba má tr�m �i�u t�t t� i.

Huy�n, Thu vui vF t� i c��i 1 Vì ���c ba má � lâu trong nhà.

Hoài, Ni b�n tính tht thà, Lo cho cha m/, mn mà bi�t bao.

H&o, Vi�t bn r�n lao �ao, Nh�ng th��ng th�m vi�ng bi�t bao tâm tình.

Hoàn, Thanh s�n sóc má, ba, Nh�ng ngày sau h�t cu�c ��i tr�n gian.

Ngày ngày các cháu th� than, Không ông n�i, ngo�i lo toan cho mình.

Ng��i thân chí ngh�a, chí tình, M�t ng��i nâng �E, m�t ng��i b�o ban.

Gia �ình th� ng ti�c vô vàn, Nhìn anh l�n cu�i ��y tràn th� ng �au.

Nhân tình th� thái bi�n dâu, Luôn luôn tuân gi� ghi sâu trong lòng.

Cu�c ��i d�u có long �ong, Anh luôn v'n c� m�t lòng thZng ngay.

Ng�t bùi pha l'n ��ng cay, Ngh+ l�c ch+u ��ng t? bày tr��c sau.

Tr�i bao n�m tháng tha h� ng, M�n yêu ��t n��c, tình th� ng v'n còn.

TW th�n vây b#a chung quanh, Anh v'n bình t�nh trung thành t�i n i.

Cu�c ��i m�i ch�n ngh& ng i, H�nh phúc chan ch�a ��i ��i an vui.

KF � l�i nh�ng ngm ngùi, Bu�n th� ng lF bóng s�m chi�u th� than.

Nguy�n xin Thiên Chúa trao ban, Bình an chân th�c cho �àn cháu con.

�� khi cu�c s�ng không còn, Cùng nhau chung h��ng v/n toàn bên nhau.

1 T� ngày sang Hoa k^ ��nh c� theo di�n �oàn t�,

ông bà Cao &7c Kinh s�ng v�i gia �ình Huyn Thu là lâu nh�t (8 n�m)

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 75

Page 82: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Món n+ ân tình

�4����5���6��

Sau ngày tang th� ng c#a vn n��c 30 tháng 4 n�m 1975, C�ng S�n B�c Vi�t c�Eng chi�m mi�n Nam, tôi c)ng nh� hàng l�p s� quan QLVNCH và cán b� chính quy�n ��u ph�i vào tù, mà chúng b�o là �i “h�c tp c�i t�o”!

Trong tù tôi quen bi�t nhi�u ng��i b�n ��ng tù. Nh�ng ��n cu�i n�m 1978 sau khi chuy�n ra ngoài tr�i A.30 (Tuy Hòa) tôi m�i gp ���c m�t ng��i ��ng lân ��ng c�nh, nên chúng tôi thân nhau, và xem nh� anh em �� cùng nhau chia sF nh�ng kh- �au, �ói khát trong tr�i tù!

Ng��i ta th��ng nói: “M$i hoa m$i cành, m$i ng��i m$i c�nh”. Nh�ng sao hoàn c�nh c#a anh ta gi�ng tôi quá. N%m c�nh nhau mà hai ��a quanh n�m su�t tháng c� �ói meo, không m�t thân nhân ��n th�m nuôi. Hoàn c�nh c#a tôi thì �� ng nhiên r�i, vì v� con tôi ��u b+ th� ng và m�t mát trong chuy�n �i th�m l�n tr��c, nên bây gi� tôi ph�i ch+u c�nh �ói rách là l> �� ng nhiên. Còn anh b�n tôi ���ng ���ng là m�t c�u s� quan Thi�t Giáp, có 3 bông mai trên c- áo, �ã t(ng là m�t Chi �oàn Tr��ng oai hùng trên trn �+a. Anh �ã t(ng lo cho v� con ��y �# v� vt ch�t l'n tinh th�n. Th� mà ch& sau 3 n�m vào tù, anh chZng còn gì, ngoài trên r�ng d��i… dép! M�t ngày n�, v� anh bèn c�m t� � n ly d+ cùng ng��i tình m�i vào tn tr�i tù thuy�t ph*c anh ta ký vào, �� t( nay v� anh theo duyên m�i. Ng��i �ó là m�t tay cán b� ngoài B�c m�i vào, khá gi� �ang làm qu�n lý � �+a ph� ng. Sau �ó, nghe nói hai ng��i d�t theo ��a con gái v��t biên t( n�m 1979, �� r�i t( �ó anh không h� nhn ���c m�t tin t�c gì c#a m/ con nàng, mc dù có vài l�n anh c� vi�t th� dò h?i, tìm tông tích �� h?i th�m ��a

con gái, nh�ng tuy�t nhiên không h� nhn ���c m�t chút h�i âm! Anh nói, bây gi� n�u còn s�ng, ��a con gái c#a anh c)ng �ã l�n l�m r�i, nh�ng ch�c ch�n nó không bi�t anh còn s�ng hay �ã ch�t!

Có l�n anh tâm s� v�i tôi: “Th�c ra lúc ��u tôi bu�n l�m, nh�ng r�i sau �ó l�i m(ng cho m/ con nàng. Ch� � vy mà ch� tôi thì cu�c ��i c#a m/ con nàng không bi�t s> ra saoR”. �êm nào tôi c)ng c�u nguy�n cho m/ con nàng ���c yên lành, h�nh phúc v�i gia �ình � quê h� ng m�i.

o O o Th� r�i sau h n 7 n�m bóc l+ch trong lao tù

C�ng s�n thì chúng tôi c)ng ���c th� v� sum h�p v�i gia �ình. Ra tù, m$i ng��i �i m$i ngã, ai n�y ��u lo cu�c s�ng b�p bênh không có ngày mai d��i bàn tay “qu�n ch�” sít sao c#a chính quy�n �+a ph� ng, nên chúng tôi ch�a bao gi� gp l�i nhau m�t l�n. �ùng m�t cái, h n 10 n�m sau có ch� ng trình HO xu�t hi�n, chúng tôi ���c chính ph# M^ ch�p thun cho c� gia �ình sang �+nh c� theo di�n t+ n�n C�ng s�n.

Sau h n 20 n�m l�n l�n n i x� ng��i, tình c� chúng tôi gp l�i nhau trong m�t k� “��i H�i Thi�t Giáp Binh QLVNCH. Chúng tôi ôm ch�m l�y nhau m(ng m(ng t#i t#i, �� mc cho hai giòng l� �oanh tròng. Tht �úng qu� ��t xoay tròn, không ng� chúng ta l�i còn có ngày gp nhau. Sau hai ngày ��i H�i, anh m�i tôi v� nhà anh t�i New York ch i cho bi�t, vì nhà tôi � New Jersey thì c)ng g�n nhà anh. Qua vài hôm tâm s�, tôi ���c anh cho bi�t cu�c ��i c#a anh sau khi ra tù nh� sau:

- �úng là m$i ng��i m$i c�nh. Khi anh tr� v� ch�n c) thì v� con anh �ã b? �i, anh không có ch$ �, l�i mang theo b�nh tt t( trong tù nên chZng làm ���c vi�c gì. Nhà bà v� bây gi� c#a anh là m�t gia �ình giàu có, tr��c kia có m�t th�i nhà cha m/ bà � g�n nhà anh. Ch�ng bà là m�t

76 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 83: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

th� ng gia �ã m�t s�m, �� l�i cho bà 2 con gái và m�t s� tài s�n c)ng kha khá. Nh� vy bà còn gi�u ���c m�t s� vàng �� bây gi� có chút v�n làm �n. Anh không hi�u sao lúc �y bà l�i c�u mang anh, và can ��m l�y anh làm ch�ngR Lúc �y bà có ti�n, buôn bán thu�c tây chui, và làm ch# m�t cWa hàng t�p hóa khá l�n. Lúc ��u th�y anh kh- s�, bà nhn anh vào làm công, và b�o d�n t�i nhà bà �, vì c�n nhà sau có m�t phòng b? tr�ng. H n m�t n�m sau anh m�i kh?e l�i, và b�t ��u ph* giúp công vi�c buôn bán v�i bà. Nh�ng bà ch& giao cho anh lo vi�c s- sách. Bà th��ng lo l�ng, ch�m sóc cho anh, và cu�i cùng t? tình v�i anh. Nh�ng kh- m�t �i�u là có tay cán b� thu� v* C�ng S�n t( mi�n B�c chuy�n vào c� theo �u-i, tán t&nh bà. Th&nh tho�ng mang quà cáp và gi�m thu� ch�, c)ng nh� hàng hóa cho bà, nh�ng bà nh�t �+nh kh��c t(. Ban ��u h�n t��ng anh là ng��i làm công hay bà con trong nhà, nh�ng sau này khi bi�t bà �ã l�y anh, h�n tìm m�i cách �� hãm h�i anh! Bà li�n b? ti�n ra mua c� �ám công an, nên tay cán b� thu� v* s�, b? cu�c. Anh k�: Có l�n anh h?i, vì sao bà th� ng, và l�y anh khi anh trong c�nh thân tàn ma d�iR Bà c��i, b�o là ngày x�a, lúc còn là con gái m�i l�n bà �ã th�m yêu anh, bà thích ng��i lính chi�n, nh�t là chi�c m) bê rê �en ��i l�ch v� bên ph�i, có vòng tròn vàng bao quanh chi�c xe Thi�t Giáp trông oai hùng l�m, nh�ng anh không �� ý ��n bà!

Nh�ng l�n chính quy�n �+a ph� ng g�i anh ta, di�n tù “c�i t�o” �ang trong th�i gian qu�n ch�, �i làm công tác th#y l�i, bà ��u thuê ng��i �i làm thay. Bà s� b�n chúng c�Eng bách anh �i vùng “kinh t� m�i”, bà lo làm hôn thú, và dù r�t khó kh�n bà c)ng ch�y cho anh ���c vào chung h� kh�u v�i gia �ình bà cùng hai cô con gái nh? con riêng c#a bà. V�i lòng bi�t n và quý m�n, anh �ã yêu th� ng bà và hai ��a con c#a bà nh� con ru�t c#a mình. R�i hai n�m sau, v� ch�ng

anh r�t vui m(ng khi có ���c m�t ��a con chung là th%ng con trai gi�ng anh nh� �úc. Vì th�, sau khi có ch� ng trình HO xu�t c�nh, anh �ã làm h� s ��a h�t c� m/ con bà sang �+nh c� t�i Hoa K�. Anh nói: “Mình là lính, mình không th� ph* n nh�ng ng��i �ã t(ng c�u mang, s�ng ch�t v�i mình! C)ng nh� mình �âu có th� quên ���c nh�ng ��ng ��i �ã hy sinh m�ng s�ng vì mình”. Ph�i th� không anhR

Anh k� ti�p: Qua M^ m�t th�i gian khá lâu, bà xin ���c m�t công vi�c quét d�n trong sòng bài t�i thành ph� Atlantic City. Gia �ình thì c� trú � New York, hai con gái l�n �ã vào ��i h�c và � n�i trú, ch& còn ��a con trai �ang s�ng v�i anh mà thôi. Anh h%ng ngày �i làm ngh� c�t c? cho các gia �ình trong thành ph�. Th�i gian ��u bà còn �i �i v� v�. Lâu d�n bà lún sâu vào ngh� c� b�c. H�t ca làm v� sinh sòng này, thì bà sang sòng khác �ánh bài. Bà chuyên s�ng � các sòng bài. Khi nào không ki�m ���c ti�n bà m�i v� nhà. Nh�ng sau �ó, khi có ���c ��ng nào bà l�i �i ngay. Anh nói, tr��c kia anh làm �n dành d*m c)ng ���c m�t s� v�n, nh�ng sau �ó ph�i rút ra �� tr� n� cho bà. �� ��c trong nhà, cái gì còn bán ���c thì bà c)ng �ã bán h�t �� n��ng vào sòng bài, nên chZng còn th� gì �áng giá. May chi�c xe, và cái máy c�t c? tôi mang �i làm, nên còn l�i �ây thôi!

Tôi �ã khuyên gi�i, can ng�n bà r�t nhi�u, nh�ng khi �ã lâm vào con ���ng c� b�c r�i, c)ng gi�ng nh� thu�c phi�n, khó mà quay l�i ���c. Sau ngày hai cháu gái l�n t�t nghi�p, có vi�c làm r�i lp gia �ình, ra � riêng. Hai cháu �ã bi�t bà ham mê c� b�c, nhi�u l�n n�n n&, can ng�n r�i làm d�, nh�ng ��u vô ích. Khi h�t ti�n bà l�i ch�y ��n xin. Xin v� không ���c, bà xin c� ch�ng. Cu�i cùng t*i nó s� quá, ph�i d�n nhà �i n i khác và không cho bà bi�t. Sau này th�y anh quá kh- s� v�i bà, hai cháu r�t gin m/, �� ngh+, h�i thúc anh b? bà, chuy�n �i n i khác �. Hai cháu r�t

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 77

Page 84: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

th� ng anh, lúc nào c)ng xem anh nh� cha ru�t, và luôn t? ra bi�t n anh �ã h�t lòng lo l�ng cho hai cháu! Nh�ng anh b�o v�i hai cháu r%ng, là ba còn n� m/ r�t nhi�u! Mà dù ba có ph�i kh- s�, ch+u ��ng h�t c� qu�ng ��i còn l�i vì m/ con, c)ng ch�a tr� h�t ���c. H n n�a, �ã là v� ch�ng, ba �âu có th� nh'n tâm b? bà trong lúc bà b+ sa l�y này ���c!

oOo Cu�i cùng thì tôi c)ng gp ���c bà v� bây

gi� c#a anh. Mùa Hè n�m ngoái, nhân ngày l] t�t nghi�p ��i h�c c#a cu con trai út t�i tr��ng Polytechnic University (New York), ��a con chung duy nh�t c#a hai ng��i. Anh m�i tôi ��n tham d�, và sau �ó m�i tôi v� nhà �n ti�c m(ng cho cháu. Tôi r�t b�t ng� khi th�y ch+ khác hoàn toàn v�i hình �nh ng��i �àn bà mà tôi t��ng t��ng b�y lâu nay v�i không m�y c�m tình. V'n còn ph�ng ph�t nét xinh �/p, vui vF, nói n�ng ho�t bát và d] thân thi�n. Tuy nhiên, nhìn k^ thì nhn th�y ch+ có m�t chút m�t m?i, và b ph�. Bu-i t�i, sau ti�c m(ng thi�t �ãi b�n bè c#a con trai, tr��c khi ti]n tôi ra xe, anh ch+ b�t tay tôi trong ti�ng c��i r�n rã.

Nh� có ��a con trai v(a m�i t�t nghi�p ��i h�c, và hai con gái tâm tình khuyên gi�i bà nên t( b? m�i th� �am mê sai l�m �� s�ng v�i anh trong tu-i già, v� ch�ng s�n sóc hôm s�m có nhau, nên bà �ã th�c t&nh, vì th�y con cái ��u thành ��t, và gia �ình ��u h�nh phúc. H n n�a, tu-i tác c)ng �ã nhi�u, bà th�y s�c kh?e sa sút, m�t m?i vì th�c khuya quá nhi�u. Bà �ã h�i hn, và tuyên b� s> tr� v� v�i con ng��i c), �� hai ng��i còn có bên nhau trong nh�ng n�m tháng cu�i ��i! Tôi ôm anh m(ng rE, và nói vài l�i ng�Eng m� s� bình t�nh, ch+u ��ng và t�m lòng bao dung c#a anh!

Kho�ng m�t tháng sau, anh g�i phone báo cho tôi m�t tin không vui. Ch+ �y �ang n%m

trong b�nh vi�n. Bác s� v(a khám phá ch+ b+ ung th� vú trong giai �o�n cu�i. Vì quá lâu không khám b�nh, nên không phát hi�n ���c. Bây gi� �ã tr� nên tr�m tr�ng, không bi�t có c�n gi�i ph�u hay khôngR Tôi li�n ch�y qua New York th�m ch+. Ch+ �ang n%m trong phòng s�n sóc �c bi�t c#a b�nh vi�n. Nhìn th�y tôi, ch+ m&m c��i y�u �t, và khá m�t m?i. Anh luôn � bên c�nh, �út th�c �n, và s�n sóc an #i ch+.

B�nh vi�n quy�t �+nh không gi�i ph�u, ch& c�p cho m�t s� thu�c �� ��a ch+ v� nhà. Các cháu ��u v� th�m ��y �#. Bên c�nh ch�ng và các con, th�y ch+ vui và h�nh phúc l�m. Tôi qua th�m, dù không ���c kh?e, nh�ng ch+ còn t&nh táo. N%m thì thào cho các con nghe v� cu�c ��i mình! Ân hn �ã có m�t th�i sa ngã vào con ���ng bài b�c, làm kh- ch�ng con và sa sút gia �ình! Ch+ c)ng n�m cht tay anh, nói r�t yêu và bi�t n anh �ã h�t lòng lo l�ng �ùm b�c v� con trong nh�ng n�m tháng khó kh�n. Xin anh tha th� v� th�i gian ch+ �ã có l$i l�m!

Anh ng�i bên c�nh, cúi xu�ng hôn lên trán ch+:

- Lúc nào anh c)ng yêu em. C�u xin �n Trên cho em s�ng kh?e m�nh �� anh ti�p t*c lo l�ng, tr� n� cho em! Món n� ân tình l�n lao, mà c� ��i này anh c)ng không th� tr� h�t ���c cho em!

N��c m�t ch+ ràn r*a trên �ôi gò má hóp! Tôi th�m ngh�, �ó là nh�ng gi�t n��c m�t c#a h�nh phúc, cho dù có �ôi chút xót xa!

Ch+ �ã m�t vào khuya hôm �y! Theo l�i anh k� l�i, su�t �êm anh n%m bên ch+, l�y tay làm g�i cho ch+, r�i ng# mê lúc nào không bi�t. Khi git mình th�c dy thì ch+ �ã ra �i t� lúc nào!

Tôi có mt tr��c khi ��a ch+ vào nhà quàn. Ch+ n%m nh� �ang say ng#, nét mt thanh th�n, bình yên. Và l�n ��u tiên tôi th�y anh khóc./.

78 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 85: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Tâm t� trong cu�c sng Hân h�nh c�ng hi�n gi�i trE trong C�ng �oàn l#i m#i g%i Hãy là (Be) sau �ây nh� là bài h%c c�a ý chí, ngh� l*c, qu ng ��i, khiêm cung và v� tha, c�a tình ng�#i… t� m�t b n ti�ng Anh do m�t b�n trE trong C�ng �oàn chuy�n ng�.

Be Be understanding to your enemies. Be loyal to your friends. Be strong enough to face the world each day. Be weak enough to know you can not do everything alone. Be generous to those who need your help. Be frugal with what you need yourself. Be wise enough to know that you do not know everything. Be foolish enough to believe in miracles. Be willing to share your joys. Be willing to share the sorrows of others. Be a leader when you see a path others have missed. Be a follower when you are shrouded by mists of uncertainty. Be first to congratulate an opponent who succeeds. Be the last to criticize a colleague who fails. Be sure where your next step will fall, so that you will not stumble. Be sure of your final destination, in case you are going the wrong way. Be lovely to those who love you. Be showing love to those who do not love you, and they may change. Above all, be yourself.

Hãy Hãy c�m thông v�i kF thù c#a b�n. Hãy trung thành v�i b�n bè. Hãy d)ng c�m �# �� ��i ��u v�i th� gian m$i ngày. Hãy khiêm nhu �# �� bi�t mình không th� làm m�i s� m�t mình. Hãy qu�ng ��i v�i ai c�n ���c giúp �E. Hãy c�n ki�m v�i nh�ng gì mình c�n. Hãy tinh thông �# �� bi�t mình không th� bi�t m�i s�. Hãy kh� kh�o �# �� v�ng tin vào phép l�. Hãy s|n sàng chia sF ni�m vui c#a mình. Hãy s|n sàng chia sF n$i �au c#a ng��i khác. Hãy là ng��i d'n d�t khi b�n th�y ai l�c b��c trên ���ng. Hãy �i theo ng��i khác khi mình không n�m ch�c l�i. Hãy là ng��i ��u tiên chúc m(ng ��i th# khi h� thành công. Hãy là ng��i cu�i cùng phê bình ng��i ��ng nghi�p b+ th�t b�i. Hãy ch�c ch�n mình s> v�p ngã � b��c k� ti�p, �� không b+ ngã nng. Hãy n�m ch�c �i�m ��n c#a b�n c� khi b�n l�c ���ng. Hãy d] th� ng v�i ng��i th� ng yêu b�n. Hãy yêu th� ng ng��i không th� ng yêu b�n, h�u h� có th� thay �-i. Tiên vàn, b�n hãy là chính b�n.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 79

Page 86: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Nh�ng �àn Chim Thiên Di

������9�� ��:���

C� hai tu�n nay, m�y quan ch�c s� “b�o v� súc vt” thành ph� th��ng xuyên ��n th�m gia �ình tôi, �� tìm hi�u lý do vì sao, tr��c mùa �ông n�m nay nh�ng �àn chim trane không còn tr� v� vùng này n�a. H� �ã cho ng��i d�n d/p l�i khu b� sông, ch�m sóc cánh ��ng c? và tr�ng thêm m�y hàng thông phía bên kia �� �ón nh�ng �àn chim, nh�ng ch� mãi mà chZng th�y bóng dáng m�t con trane nào tr� l�i.

Trane là m�t loài chim s�ng thành �àn, màu nâu �en, có dáng nh� con h�c � quê nhà. Là m�t gi�ng chim không ch+u l�nh, nên hàng n�m, c� tr�i s�p sang �ông là t* tp t(ng �àn � m�t n i nào �ó r�i chia nhau bay tìm nh�ng x� nóng ph� ng nam. j B�c Âu có nhi�u loài chim tr�n l�nh, nh�ng lo�i trane này nhi�u nh�t, có t- ch�c khá qui c#, và khi bay �i chúng bay thành t(ng nhóm theo hình nh�ng m)i tên, có kho�ng cách ��u nhau, r�t �/p.

�+nh c� � Nauy h n ba n�m. Lúc kinh t� gia �ình và vi�c h�c hành c#a m�y ��a con t�m -n �+nh, c)ng là lúc v� ch�ng tôi b�t ��u có th�i gian �� h�i t��ng v� quá kh�, và nh� quê h� ng. Chúng tôi quy�t �+nh mua m�t ngôi nhà d��i thung l)ng nh?, bên b� sông Nitelva yên t�nh, bên kia là cánh ��ng c? mênh mông ti�p giáp v�i núi r(ng. Cái khung c�nh có mang m�t chút hình dáng và màu s�c quê nhà giúp tâm h�n tôi yên � h n m$i khi th�y lòng tr�n tr�, nhung nh� m�t �i�u gì.

Nh�ng lúc bu�n, tôi ng�i h%ng gi� trong bao l n nhìn ra phía cánh ��ng và r(ng núi phía xa xa, �� ngE là quê h� ng mình nh� �ang � phía bên kia tri�n núi �ó. Không nh�ng v� ch�ng tôi mà m�y ��a con ��u thích thú ngôi nhà này, vì nó khá r�ng rãi �# �� m$i ��a có m�t phòng riêng, trang trí, s�p x�p theo s� thích c#a mình.

Trong thung l)ng nh? này, ngoài chúng tôi, ch& có ba gia �ình láng gi�ng, m�t ��n t( Th*y �i�n, m�t ��n t( Tây ��c, ch& có m�t gia �ình là dân b�n x� chính tông. Có l> s�ng trong m�t khu “h�p ch#ng qu�c” bé nh? nh�t trên l*c �+a này, nên chúng tôi s�m g�n g)i, thân tình.

D�n ��n cu�i mùa xuân, nên su�t hè n�m �y, chúng tôi l�n l��t là khách m�i c#a m�y ng��i b�n láng gi�ng. Ông bà ng��i Th*y �i�n có chi�c du thuy�n l�n v�i ��y �# ti�n nghi. C� nhà chúng tôi ���c cùng h� xuôi ng��c c� m�t tu�n trên con sông Nitelva ch�y dài qua nh�ng r(ng thông, ��ng c? và m�t vài vùng quê êm �, lãng m�n. Nh�ng ngày còn l�i, cùng v�i gia �ình ông bà ng��i ��c vào r(ng c�m tr�i, �i s�n, r�i cùng v�i gia �ình ông bà Nauy �i c�m l�u bên kia b� sông, v(a câu cá v(a ng�m nh�ng cp thiên nga tung t�ng b i l�i.

Khi nh�ng chi�c lá vàng cu�i cùng r i xu�ng, tr�i ��t nhiên tr� l�nh, báo hi�u s�p ch�m d�t mùa thu b�c âu th m�ng, c)ng là lúc chúng tôi b�t ��u chu�n b+ m�i th� cho m�t mùa �ông b�ng giá kéo dài c� n�m, sáu tháng.

M�t bu-i t�i, khi ng�i � phòng khách ��c m�y t� báo, tôi nghe ti�ng chim kêu, m$i lúc m�t nhi�u, vang ��ng c� m�t vùng x�a nay t�nh m+ch. Ti�ng chim có cái âm s�c nh� �ang tìm nhau, g�i nhau, m(ng rE. Hôm sau, h?i ông láng gi�ng ng��i ��c, tôi m�i bi�t là chính ngã ba sông ngay tr��c nhà tôi, t( bao nhiêu n�m nay, là n i nhi�u �àn chim trane di x� ch�n làm �+a �i�m tp trung �� bay v� ph� ng nam tr��c khi mùa �ông ��n.

C� m�y �êm li�n sau �ó, c� vào kho�ng chín gi� t�i, nh�ng �àn chim t( m�i n i b�t ��u kéo v� t* tp � b� sông và cánh ��ng c? bên kia, kêu g�i nhau c� �êm. ��n m� sáng, chia nhau t(ng nhóm ch(ng hai m� i con, n�i ti�p bay �i, theo hình nh�ng m)i tên, v> lên n�n tr�i m� h i s� ng m�t b�c tranh tuy�t �/p.

Nhi�u �êm, tôi lng l> ra b� sông, ng�i c� m�y ti�ng ��ng h�, nhìn chim t(ng �àn bay t�i, c� tr�m, r�i hàng v�n con. Chúng �ón nhau g�i nhau líu lo m(ng rE. Ti�c là loài ng��i �ã không hi�u ���c ngôn ng� c#a loài chim, �� nghe nó

80 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 87: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

chào nhau, nói v�i nhau nh�ng l�i tình t�, và bàn nhau phân công, t- ch�c, s�p x�p t(ng �àn l�n l��t bay �i trong trt t�. Tôi miên man h�i t��ng th�i gian h n m��i n�m trong lính. R�i b�t ng� n�y ra m�t ý t��ng so sánh l� k�: Nh�ng “��i quân” chim trane này có tinh th�n k� lut và tình ��ng ��i. Các “v+ ch& huy” c#a nó còn tài gi?i h n nhi�u ông quan ch& huy c#a b�n tôi ngày tr��c. Con chim d'n d�u trong m�t ��i hình m)i tên ch�c ch�n ph�i là con chim ch& huy c�p nh? nh�t, nhóm tr��ng. Con chim “t-ng t� l�nh” ph�i là con chim bay lên � nh�ng nhóm cu�i cùng. Ph�i nh� th� m�i có ���c m�t cu�c “hành quân tri�t thoái” di]n ra trong trt t� và �/p �> nh� tôi v(a ch�ng ki�n. Cái may m�n, là chúng có c� m�t không gian yên bình �� s�p x�p nh�ng chuy�n ra �i, khác v�i nh�ng ng��i lính chúng tôi vào nh�ng ngày cu�i tháng t�, v�i bom ��n xe pháo dày �c c#a c� m�t kh�i liên minh ��i ph� ng kéo t( ph� ng B�c. Trong lúc chúng tôi b+ ng��i b�n ��ng minh b�i ph�n, và �i�u �áng bu�n h n, �ã có nhi�u c�p ch& huy hèn m�t, xa ch�y cao bay trong khi chúng tôi v'n còn kiên c��ng chi�n ��u.

Nh�ng n�m sau �ó, n�m nào c)ng th�, khi tr�i ch& m�i vào thu là tôi �ã b�t ��u ngóng ch� nh�ng con chim trane tr� l�i. Tôi ch� chúng nh� �ã t(ng ch� nh�ng chi�n h�u c#a mình. Tôi th�y nh� mình trF l�i, lòng r�n rã ni�m vui. Cho dù c� m$i l�n �àn chim t* tp v� �ây là tôi có nhi�u �êm m�t ng#, tr�n tr� ngh� suy v� quê h� ng và thân phn c#a mình cùng nh�ng b�n bè x�a.

H�u h�t b�n bè tôi, n�u còn s�ng sót sau cu�c chi�n tang th� ng �ó, kF �ã ph�i ra �i trong lo�n l�c, ly tan, ng��i thì ���c ông b�n ��ng minh ph�n b�i n�m x�a, can thi�p v�i kF c�u thù cho “ra �i trong vòng trt t�” sau nhi�u n�m b+ �ày ��a ng*c tù, v� con nheo nhóc, �� gi� này m$i ng��i trôi d�t m�t ph� ng, mang theo nh�ng v�t th� ng không lành ���c � trong lòng. Bi�t ��n khi nào chúng tôi m�i �u�c nh� nh�ng con chim trane �ang t* tp ca hót líu lo ngoài kia, tr� c gi� bay xu�ng ph� ng namR

Có m�t l�n, d��ng nh� vào mùa �ông th� n�m, khác v�i m�i n�m, khi tr�i �ã sáng hZn r�i mà �àn chim cu�i cùng v'n ch�a r�i kh?i �+a �i�m tp trung, kêu lên nh�ng ti�ng kêu l�, bu�n và kh�c kho�i. Tôi tò mò ch�y ra xem. Lúc �y nh�ng con chim v�i vàng tung cánh bay lên r�i l�n l��t x�p l�i thành ��i hình m)i tên, nh�ng v'n bay vòng l�i m�y l�n và ti�p t*c nh�ng ti�ng kêu bu�n không d�t. Tôi ��ng nhìn theo, lòng l�ng xu�ng nh� mu�n nh�n g�i theo t(ng cánh chim m�t ít n$i ni�m. Nghe có ti�ng s�t so�t trong m�t h�c �á, tôi ch�y l�i tìm. M�t chú chim, chZng hi�u vì sao b+ g'y �ôi chân, n%m sâu trong �ó, bên c�nh có khá nhi�u h�t lúa mì, th�c �n dành cho nó. Tôi b� con chim vào nhà. Nó nhìn tôi nh� van l n, �ôi m�t ��t nhè. Tôi có c�m t��ng là nó �ang khóc. Tôi l�i ch�t nh� t�i nh�ng ��ng ��i b�t h�nh, b+ tr�ng th� ng trong nh�ng ngày cu�i cu�c chi�n, �au ��n, cô � n, r�i lang thang sau khi b+ �u-i ra kh?i các quân y vi�n. M�t tôi b$ng nhòe �i khi ngh� ��n m�y v+ t��ng oai hùng, cùng � l�i s�ng ch�t v�i anh em r�i tu'n ti�t tr��c gi� th� hai m� i l�m.

T( ngày có con chim trane th� ng tích, nhà tôi l�i vui h n, nh�t là hai cô con gái nh? c#a tôi, tha h� nâng niu, ch�m sóc và k� c� tâm tình v�i nó. Cô bé thích sau này làm ngh� y tá, thì mang nó ra phòng bác s� thú y khám, mua thu�c b�ng bó cho nó. Riêng tôi, m$i l�n ch�m lo cho nó, tôi có c�m giác nh� �ang lo cho m�t ��ng ��i b+ th� ng tích c#a mình. H n hai tháng sau, khi �ôi chân c#a nó lành hZn, c)ng là lúc tuy�t �ang r i tr�ng c� khung tr�i. ���c th� ra kh?i l�ng, nh�ng nó ch& quanh qu�n trong nhà. Su�t g�n m�t n�m nó là m�t thành viên �c bi�t trong gia �ình tôi và là b�n thân c#a hai cô con gái nh?.

Khi mùa thu tr� l�i, tôi bàn b�c, khuyên m�y ��a con chu�n b+ tr� nó l�i v�i �àn, khi nh�ng con chim thiên di ��u tiên tr� l�i. Gi�i thích và n�n n& mãi m�y cô m�i ch+u. Hôm tr� nó l�i sum h�p v�i �àn, hai cô con gái nâng niu, âu y�m tâm tình r�i chia tay nó. Không khí c�m ��ng không thua gì nh�ng cu�c chia ly trên th� gian này.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 81

Page 88: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

M�t �i�u làm c� nhà tôi ng�c nhiên và xúc ��ng. Cu�i mùa thu n�m sau, khi nh�ng �àn chim b�t ��u tr� l�i, m�t bu-i t�i khi sWa so�n �i ng#, m�y cô con gái c#a tôi b�t ng� th�y con chim trane �u ngoài cWa s-. Khi cWa s- v(a m�, nó bay vào trong phòng, kêu lên r�n rã. Nh� v�t th� ng c) còn in d�u trên �ôi chân c#a nó, m�y cô con gái m�i bi�t ch�c, nó chính là con chim n�m tr��c. T( �ó, có th� tôi còn bi�t v� loài chim trane này nhi�u h n nh�ng nhà nghiên c�u chim muông: trung thành và có trí nh�.

Không ng�, nh�ng con chim trane l�i là nh�ng ni�m vui, n$i nh� cho gia �ình tôi trong nh�ng ngày l�u l�c � m�t vùng B�c âu xa l�..

Bây gi� m�y cô con gái c#a tôi �ã thành ng��i l�n. T�t c� �ã �i h�c bên M^, bên Anh r�i � l�i làm vi�c luôn bên �y, nh�ng c� g�n t�i cu�i mùa thu ��u g�i v� nhà h?i th�m �àn chim trane có còn t* tp tr��c nhà, và con chim b+ th� ng ngày tr��c có còn bay v� �u trên khung cWa s-.

Su�t mùa thu v(a r�i, tôi trông ch� nh�ng �àn chim không tr� l�i. Tôi th�y nh� ti�c nh�ng �êm nghe ti�ng chim kêu, và nh�ng bu-i sáng tinh m nhìn t(ng nhóm lng l> bay theo hình nh�ng m)i tên h��ng v� ph� ng nam, hùng v� nh� m�t binh �oàn v��t tuy�n xu�t phát, b�t ��u m�t cu�c hành quân qui mô dài h�n. Nhi�u lúc tôi �ã t(ng ��c m có thêm �ôi cánh, �� cùng ���c bay lên v�i chúng.

C quan b�o v� súc vt và s� y t� & v� sinh thành ph�, c)ng �ã ��n �ây t( ��u mùa thu, x+t thu�c sát trùng và d�n d/p b� sông, ��ng c?, �� �ón nh�ng �àn chim trane tr� l�i. N�m nay, h� làm vi�c nhi�u h n, chu�n b+ m�i �i�u chu �áo h n, vì có tin b�nh “cúm gia c�m” � m�t vài x� nóng phía nam. H� lo l�ng nh�ng con chim trane b+ lây nhi�m vi khu�n H5N1. Lo�i vi khu�n mà c� th� gi�i �ang bàn tán v� nguy c m�t c n ��i d+ch. H�i ��ng thành ph� h�p liên miên, bàn b�c v� kh� n�ng nh�ng con chim trane, có th� s> b+ gi�t ch�t trên m�t x� nóng nào �ó, �� ng�n ng(a mang b�nh vào. H� liên l�c v�i c quan y t� Liên Hi�p Qu�c, g�i th� cho chính ph# c#a m�t s� n��c nhi�t ��i phía nam, nh%m b�o v� cho nh�ng

�àn chim trane bay sang tr�n l�nh. H� chu�n b+, lo l�ng �� �ón nh�ng �àn chim c#a h� quay v�.

Tr�i �ã vào �ông, ngoài kia, b�u tr�i �ã �-i sang màu tr�ng �*c, trên dòng sông Nitelva dày �c s� ng mù, báo hi�u nh�ng h�t tuy�t ��u mùa s�p r i. Bà Anne-Mari, tr��ng S� b�o v� súc vt thành ph�, cùng m�t s� nhân viên ��n nhà tôi t( chi�u nay. H� kiên nh'n ng�i ch� �� hy v�ng ���c �ón nh�ng �àn chim trane có th� tr� l�i mu�n màng. H� cùng v� ch�ng tôi u�ng h�t m�y bình trà, r�i chia tay lúc nWa �êm. Tuy�t b�t ��u r i. Ch�c ch�n gi� này nh�ng con chim trane không còn ��n n�a. Khi ��ng lên chia tay, nhìn h� thoáng bu�n nh�ng không tuy�t v�ng. M$i ng��i ��u n�m cht tay tôi và nói l�i c�u nguy�n b%ng an cho nh�ng con chim trane di x�, dù nó �ang trôi d�t � n i �âu c)ng mong cu�i mùa thu n�m sau s> kéo nhau tr� l�i n i này.

Su�t c� �êm tôi không h� ch�p m�t. Không ph�i tôi ngh� ��n nh�ng con chim trane, mà ngh� ��n thân phn c#a chính mình cùng nh�ng ng��i ��ng h� ng �ang l�u l�c kh�p n�m châu. Ng��c l�i v�i loài chim trane thiên di, bay v� nam tìm n�ng �m, chúng tôi �ã ph�i b? quê h� ng b�n mùa n�ng �m �� �i tìm t� do và tình ng��i � nh�ng vùng b�ng tuy�t xa x�m. Nh�ng mùa �ông kéo dài, trong cái l�nh l>o m�i th�y th�m thía tn cùng n$i cô � n xa x�.

T� d�ng, tôi ngh� ��n m�t �i�u: Bi�t ��n khi nào chính quy�n � quê nhà tht lòng xem nh�ng ng��i ra �i là “khúc ru�t ngàn dm”, là “m�t b� phn không th� tách r�i”, �� bi�t yêu th� ng lo l�ng và mong ��c �ón ti�p h� tr� v�, nh� chính quy�n c#a cái thành ph� nh? � x� B�c Âu xa xôi này – n i t(ng c�u mang gia �ình tôi – �ã lo l�ng mong ch� nh�ng con chim trane di x�R �i�u �c bi�t h n, là nh�ng ng��i Vi�t tha ph� ng s> mang v� cho quê h� ng bi�t bao nhiêu tài n�ng, trí tu�, và b�c ti�n, còn nh�ng con chim trane kia có th� s> mang v� cho h� nh�ng con vi khu�n ch�t ng��i.

Tôi ��p kín ch�n nh�ng v'n th�y l�nh toát, m h� nh� tuy�t �ang ph# ��y ng��i, và v�t th� ng c) trong lòng v(a m�i nhói �au tr� l�i.

82 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 89: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Cùng n�m mãn tháng,

Cueillez le temps Hãy hái l�y thi gian

� � � ��������@����A����BC�

Tu ne peux pas retenir le temps. Il passe. Il coule entre tes doigts comme l'eau de la fontaine. Il glisse dans ta main comme le sable de la mer.

B�n không th$ níu kéo th�i gi�. Nó qua �i. Nó ch�y gi�a các ngón tay c#a b�n nh� n��c phông-tên. Nó tr��t trong bàn tay b�n nh� cát bi�n.

Tu ne peux rattraper le passé. Il n'est plus. Il s'en est allé comme le couchant d'hier. Il est disparu comme un souvenir perdu.

B�n không th$ b�t l�i quá kh�. Quá kh� không còn n�a. Nó �ã �i r�i nh� hoàng hôn c#a ngày hôm qua. Nó bi�n �i nh� m�t k� ni�m b+ �ánh m�t.

Tu ne peux emprisonner le futur. Il n'est pas encore. Il viendra à son heure comme le levant de demain. Il te rejoindra comme la vague qui s'approche du rivage.

B�n không th$ giam hãm t� ng lai vì nó ch�a t�i. Nó s> ��n vào gi� c#a nó nh� bình minh c#a ngày mai. Nó s> tháp tùng b�n nh� c n sóng ti�n vào b�.

Mais tu peux toujours cueillir le présent comme un beau présent de Dieu. Ce présent est comme un arbre: il plonge ses profondes racines

Nh�ng b�n luôn có th$ n�m hái l�y hi�n t�i nh� m�t món quà xinh �/p t( Thiên Chúa. Món quà này nh� m�t cây tr�ng: nó �âm r] sâu

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 83

Page 90: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

dans ton passé tout plein de souvenir et d'expérience, comme une sagesse accumulée.

vào quá kh� c#a b�n ��y �p k� ni�m và kinh nghi�m, nh� m�t túi khôn ���c tích l)y.

Et il lance ses longues branches vers ton futur tout plein de promesse et d'espérance, comme un projet emballant. Le présent est fait de ton passé qui n'est plus et de ton futur qui n'est pas encore.

Và nó t5a nh�ng nhánh dài v� phía t� ng lai c#a b�n ��y h�a h/n và hy v�ng, nh� m�t d� án to tác. Hi�n t�i ���c hình thành T( cái quá kh� c#a b�n gi� không còn n�a và c)ng t( cái t� ng lai c#a b�n hi�n ch�a t�i.

Prends le temps qui t'est donné à chaque instant qui passe. Cueille-le précieusement comme l'eau du ruisseau qui t'est toujours disponible.

Hãy n7m l�y th�i gian vì nó ���c �� c ban cho b�n M$i khi nó �i qua. Hãy hái l�y th�i gian m�t cách trân quý nh� n��c su�i ngu�n lúc nào c)ng có s|n cho b�n.

Ne gaspille pas ton temps, c'est un cadeau de Dieu. Ne passe pas ton temps à courir après le temps.

��ng hoang phí th�i gian c#a b�n, �ó là m�t món quà t( Thiên Chúa. �(ng tiêu t�n th�i gian c#a mình �� ch�y theo th�i gian.

Prends ton temps. Ne dis pas: je n'ai pas le temps. Dis plutôt: j'ai tout mon temps.

Hãy n7m l�y th�i gian c#a b�n. �(ng nói: tôi không có th�i gi�. T�t h n, hãy nói: tôi có th�i gi� c#a tôi.

Ne sois pas avare de ton temps. Donne de ton temps aux autres comme Dieu te le donne à toi. Ne cours pas tout le temps, prends ton temps. Et laisse au temps le temps de faire son temps.

��ng keo ki�t th�i gi� c#a b�n. Hãy trao ban th�i gi� c#a ban cho ng��i khác Nh� Thiên Chúa ban tng th�i gi� c#a Ng��i cho b�n. �(ng lúc nào c)ng ch�y �ôn ch�y �áo, hãy nh'n nha, t( t(. Và hãy �� cho th�i gian t� nó lo li�u.

Alors, tu gagneras du temps. Et tu découvriras que c'est beau et bon le temps, que c'est plein de Dieu dedans.

B�y gi�, b�n s> có thêm th�i gi�. Và b�n s> khám phá ra r%ng th�i gi� t�t �/p d��ng bao, th�i gi� có Chúa bên trong.

84 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 91: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

The Story Of The Rainbow�1�8���������@��221��13C

S� Tích Cái C�u V&ng �����D�E�10�����A����B���F�����G�

Once upon a time the colors in the world started to quarrel; all claimed that they were the best, the most important, the most useful, the favorite

Ngày xWa ngày x�a, cac màu s�c trên trái ��t n-i dy tranh cãi nhau; màu s�c nào c)ng t� cho mình là t�t nh�t, quan tr�ng nh�t, h�u d*ng nh�t, ���c �a chu�ng nh�t.

GREEN said: “Clearly I am the most important. I am the sign of life and hope. I was chosen for grass, trees, leaves… without me, all animals would die. Look over the countryside and you will see that I am in the majority.”

MÀU XANH LÁ CÂY nói: “Rõ ràng ta �ây quan tr�ng nh�t. Ta là d�u ch& c#a s� s�ng và c#a ni�m hy v�ng. Ta ���c tuy�n ch�n �� làm nên c?, cây và lá… Không có ta, muôn thú ��u ch�t. Hãy nhìn v� ��ng quê và ban s> th�y ta thu�c kh�i �a s�.”

BLUE interrupted: “You only think about the earth, but consider the sky and the sea. It is the water that is the basis of life and this is drawn up by the clouds from the deep blue sea. The sky gives space and peace and serenity. Without my peace, you would all be nothing.”

MÀU XANH D��NG ng�t l�i: “Anh ch& ngh� t�i trái ��t, nh�ng hãy xem tr�i và bi�n kìa. Chính n��c m�i là c�n b�n c#a cu�c s�ng và n��c ���c mây l�y ra t( bi�n sâu xanh bi�c. B�u tr�i cung c�p không gian, s� b%ng an và thanh th�n. Thi�u v�ng s� yên bình c#a ta, t�t c� các b�n s> chZng là gì c�.

YELLOW chuckled: “You are all so serious. I bring laughter, gaiety, and warmth into the world. The sun is yellow, the moon is yellow, the stars are yellow. Every time you look at a sunflower, the whole world starts to smile. Without me, there would be no fun.”

MÀU VÀNG c��i ru�i: “Các ng��i ��u nghiêm túc c� ��y ch�! Còn ta, ta mang l�i ti�ng c��i, ni�m vui và s� �m áp vào th� gian này. Mt tr�i mau vàng, mt tr�ng màu vàng, các vì sao c)ng màu vàng. M$i l�n các ng��i nhìn vào m�t cánh hoa mt tr�i, c� th� gian b�t ��u m&m c��i. Không có ta, không có ni�m

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 85

Page 92: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

vui. ORANGE started next to blow her

trumpet: “I am the color of health and strength. I may be scare, but I am precious for I serve the needs of human life. I carry the most important vitamins. Think of carrots, pumpkins, oranges, mangoes, and pawpaws. I don’t hang around all the time, but when I fill the sky at sunrise or sunset, my beauty is striking that no one gives another thought to any of you.

MÀU CAM th-i kèn n�i ti�p: “Ta là s�c c#a màu s�c c#a s�c kh?e và s�c m�nh. Ta tht �áng s�, nh�ng ta quý giá vì ta ph*ng s� cho các các nhu c�u c#a ��i s�ng con ng��i. Ta mang ��n nh�ng sinh t� quan tr�ng nh�t. Kìa nh�ng cà r�t, bí ngô, cam, xoài và �u �#. Không ph�i lúc nào ta c)ng quanh qu�n � �ây, nh�ng khi ta ph# mình lên b�u tr�i lúc mt tr�i m�c hay khi mt tr�i ln, thì nét ki�u di]m c#a ta s> khi�n các ng��i không chú tâm t�i ai khác h n là ta.”

RED could stand it no longer. He shouted out: “I am the ruler of all of you… I am blood! I am the color of danger and bravery. I am willing to fight for a cause. I bring fire in the blood. Without me, the earth would be empty as the moon. I am the color of passion and of love: the red rose, the poinsettia, and the poppy.”

MÀU �� không nh+n ���c n�a. Anh ta thét lên: “Ta là kF th�ng l�nh t�t c� các ng� i… Ta là máu huy�t! Ta là màu s�c c#a hi�m nguy và d)ng c�m. Ta s|n sàng chi�n ��u cho m�t chính ngh�a. Ta mang lWa vào máu. Không có ta, trái ��t tr�ng r$ng gi�ng nh� mt tr�ng. Ta là màu s�c c#a yêu th� ng và say ��m: hoa h�ng �?, hoa h�ng �i�p và cây anh túc.”.

Doing as they were told, the colors united and joined hands. Then the Rain continued: “God will stretch you across the sky in a great bow of color as a reminder that he loves you all, that you all can live together in peace.

Th�c hành �i�u ��c d�y b�o, �ám màu s�c cùng h�p l�i, n�m tay nhau theo ti�ng l�nh. B�y gi� nàng M�a nói ti�p: “Th��ng �� s> gi�ng các ng��i thành m�t v�ng c�u màu s�c k� v� nh� �� nh�c nh� r%ng ngài yêu th� ng t�t c� các ng��i, và các ng��i có th� chung s�ng hòa bình v�i nhau.

The RAINBOW is a promise that God is with you. The RAINBOW is a sign of hope for tomorrow.” And so, whenever God has used a good rain to wash the world, he puts the RAINBOW in the sky, and when we see it, let us remember to appreciate on another.

Cái C�U V�NG là l�i Th��ng �� h�a � cùng các các ng��i. C�U V�NG là D�u ch& ni�m Hy v�ng cho ngày mai.”Vì vy, b�t c� lúc nào Th��ng �� dùng c n m�a t�t lành �� rWa s�ch th� gian, ngài �t C�U V�NG lên n�n tr�i, và khi chúng ta nhìn th�y c�u v�ng �y, chúng hãy nh� trân tr�ng nhau.

86 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 93: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

The Alien � � � � @ �������0C�

K� Ngo�i Nhân � � � � � ���HI�

I am now as a stranger In a strange and hostile land Fraught with unseen danger

And peril at every hand.

Alone amidst the throng Wearied by sleepless night

Condemned to vigil far too long Tired and filled with fright.

Certain death is fate decreed But what misfortunes then

That intrigue yields fear indeed And resistance’til the end.

Oh for a place to lay my head

And there unmolested rest A protected spot to make my bed

And dream of paradise blessed

To seize some quiet corner Secure it safe and warm

Then doze in bold abandon Immune from early harm.

In this sanctum, Heaven knows

I’d wait unafraid the call When at last long blue shadows

Cloak the garden wall.

Ngo�i nhân thân phn � n côi Quê ng��i ��t khách n-i trôi b�t bèo

�êm ngày thù hn r�c gieo, Kh�n nguy vây hãm, hi�m nghèo bám chân!

�ã nên sinh tW h�u ph�n,

Tai � ng sao mãi l�n khân rp rìnhR Nhi]u nh� ng cu�c s�ng an bình,

Ch� tâm �iên ��o, ch� tình phai phôi!

T��ng ��i êm � nh/ trôi, M�ng vàng chói l�i chi�u soi cõi lòng, Thiên ���ng h� gi�i ngóng mong… Ng� �âu tai h�a t�n công dp d�n!

Lao xao v�n ch$ ng��i khôn,

Còn ta trót d�i �âu c�n ph�n hoa! Phn an lng l> xó nhà,

�m th�m m�t cõi h n là bon chen!

L�u �ày s� ki�p phu phen, Gi�c m thánh �+a tr�ng kèn còn �âu!

Ch& còn �+a ng*c th�m s�u, Ch& còn bóng t�i m+t mù t� ng lai!

Tr� tr�n thao th�c canh dài,

Ngm ngùi nu�t hn bái bai m�ng vàng! Phù vân c#a c�i tr�n gian

Vinh hoa phú quý giàu sang làm gì!R

(Ng�u h7ng t� bài Alien, Ann G. d�t nên nh�ng v�n th� trên �ây sau khi tr i qua m�t th#i gian s�ng trong

m�t khu chung c� khu ph� nghèo Brooklyn, NY vào nh�ng n�m cu�i th� k; 20.)

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 87

Page 94: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

V�n Th� C�ng �oàn Không ít thành viên trong C�ng �oàn chúng ta s� �+c n�ng khi�u v th�, �óng góp nhiu bài th� ��y thi

h7ng mang ý ngh>a sâu s+c. Chúng tôi coi �ây là nh�ng dòng th� t�o nên V��N TH� c�a C�ng �oàn, hân h�nh gi�i thi�u t�ng kho nh v�#n th� c�a 4 Nhà th� gm Phan V�n An, nhà th� quá c� Hoàng Ch��ng, Ch��ng &ài, và NguyUn &7c Kh/ng… không k� m�t s� bài th� ���c lng vào các ti�t m�c khác.

Kho�nh Th� Phan V�n An Linh M�c

�Kính t�ng cha Phêrô Tr�n Vi�t Hùng,

Qu n nhi�m C&&MHXLT, Giáo ph$n Metuchen,

nhân d�p nh$n ch7c chánh x7 ( Oct 29/2017)

Linh M*c thánh ch�c Chúa ban, ���c ch�n � gi�a muôn ngàn giáo dân.

Thánh Th�n tuôn �- muôn ân, Khôn ngoan, khéo li�u, ân c�n lo toan

M$i ngày sung s��ng hân hoan, CW hành Thánh l] ��y tràn h�ng ân.

Linh m*c ng��i c#a muôn dân, Ngày ngày loan báo h�ng ân Chúa Tr�i.

Bí tích mang ��n cho ��i, Giáo dân nhn lãnh d�i dào muôn n.

��i dâng hi�n quên b�n thân, Nguy�n Chúa phù tr� muôn ph�n th#y chung.

Giáo dân ��c nguy�n ch� mong, Linh m*c c#a Chúa s�ng trong ân tình.

Nguy�n xin Thiên Chúa �oái nhìn, Cho cha Qu�n nhi�m muôn nghìn h�ng ân.

Cu�c ��i tn hi�n xin vâng, Th�c thi ý Chúa m�i �àng t�t t� i.

�i Tu Thân t�ng Sister NguyUn Th� Thanh Lan,

nhân d�p k; ni�m 25 n�m kh�n tr%n �#i. Tu-i xuân thì t� ng lai ch� �ón, B? t�t c� c�t b��c theo Th�y. Cu�c ��i chiêm ni�m ngp ��y, Tình yêu tr�n v/n hi�n Th�y Giêsu

Ch�n lý t��ng cu�c ��i tn hi�n, �� ngoài tai ti�ng g�i phu thê. M�t lòng kh�n gi� l�i th�. Vâng l�i, khi�t t+nh, khó nghèo th#y chung.

Ch�n tu vi�n xem ch(ng t&nh lng, Nh�ng cám d$ luôn v'n ch� mong, Ph�i luôn t&nh th�c �� phòng. Ti�n tài, s�c d*c, xiêu lòng d] thay !

��i tu trì l�m lúc bu�n chán, C�nh s�m hôm v�ng bóng ng��i thân Nhi�u lúc tâm trí phân vân. Ti�p t*c n g�i, th� tr�n b��c theo.

Vi�c “cho, nhn” luôn luôn theo �u-i, S�ng ��i �ôi l�a v'n cu�n lôi, Nh�ng l�i tình ái ng�t bùi, Xui d*c tìm ki�m cu�c ��i g�i ch�n.

Nghèo khó tuy r%ng �à kh�n h�a, Qu& ma qu�y phá th� m�i ngon, Cu�c ��i ng�n ng#i m?ng dòn, Sao không h��ng th* còn �òi chi h n.

Vâng l�i, tuân ph*c th�c khó thay, Cùng ki�p nhân sinh khác chi ai ! C� sao c� phai vâng l�i. Luôn luôn tuân gi� nh�ng �i�u b�o ban.

Nguy�n xin Thiên Chúa d) lòng th� ng, Ban cho t� n� nhi�u h�ng ân, S�ng ��i tn hi�n chuyên c�n, Luôn luôn gi� v�ng cu�c ��i hi�n dâng.

88 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 95: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Kho�nh Th� Hoàng Ch��ng �

H.i Ai HEi ai dòng gi�ng Vi�t Nam

Nhìn v� ��t t- ngp tràn �au th� ng HEi ai hào ki�t b�n ph� ng

L�i th� gi� gi�ng, gi� nòi ch� quên Này m/ Vi�t-Nam �ang khóc than

Này cha già vang l�i tr�n tr�i Này em bé ��u ���ng xó ch� lang thang

Em nht t(ng m�nh gi�y rách, L��m t(ng m�nh s�t r& sét

Ng# b� ng# b*i, tay run, b*ng �ói. Quê h� ng ta m�c vòng t�m t�i,

V'n ��i mong ánh sáng yêu th� ng Ai ng��i d�ng l�i Giang-S nR

Ai v� c�u n��c, c�u �àn em th C�u n�i-ngo�i già tóc b�c ph

Giang-S n b� cõi v'n còn ��i trông.

Tháng t�, 2002

Làm L�i L�y Ngài con t��ng m�t Ngài

Vì con ch�nh m�ng chZng hoài c� công X�a nay con ch& b�o lòng

R%ng con �ã c� g�ng công nhi�u r�i Nên con n�n chí chZng hoài

�� mình xa cách mt Ngài b�y lâu Gi� �ây con xin nguy�n c�u

Giúp con tái lp nh+p c�u thiêng liêng Giúp con c� s�c v� n lên

Nh�t là quy�t chí v�ng b�n không lay. M�n yêu Ngài mãi �êm ngày

Tin yêu phó thác vào tay Cha lành Xin Ngài nâng �E, b�o ban

Ch� che dìu d�t, #i an không ng(ng Vì con y�u �u�i quá ch(ng

Con c�n b�n chí cy trông vào Ngài Và xin phó thác m$i ngày

Xác h�n tâm trí… xin Ngài �E nâng.

Ngày 23 Tháng Giêng, 2007

Khi Con Lo S+ Khi con e ng�i bu�n lo

S�ng trong t�m t�i m+t mù b#a gi�ng Lòng con xao xuy�n b�t an

Mc dù g�ng s�c kêu van, kh�n c�u Chúa i sao Chúa � �âuR

�� con � n ��c, dãi d�u, gian nan Ti�ng con tha thi�t kêu van

ChZng nghe l�i �áp, mây gi�ng t� b� D'u tin Chúa � c�nh k�

Nh�ng sao thinh lng, ph# che m+t mù Con nh� chìm gi�a âm u

H�n ��y e s�, tâm t� nng n� Con c�n tay Chúa ch� che

Con c�n l�i Chúa v$ v� #i an Chúa i xin � bên con

Xin Ngài lên ti�ng cho h�n v�ng tin Con tin, l�y Chúa con tin

Nh�ng con y�u �u�i, m�t mình b�t kham Xin Ngài lên ti�ng b�o ban

Cho con v�ng d� bình an tâm h�n. �

Metuchen, mùa PH�C SINH 2005

Dâng Ngài M$i ngày là m�t bài th

Bài ca dâng Chúa thi�t tha tôn th� Dâng Ngài nguy�n ��c � n s

Vi�c làm, s�c kh?e, ngày, gi�, bu�n, vui Dâng Ngài gia ��o trong ngoài,

V�, ch�ng, con, cháu xin Ngài ch� che Dâng Ngài tình ngh�a phu thê

Xin Ngài gìn gi� không h� lung lay Dâng Ngài thW thách m�i ngày

Phó giao, tin cy tình Ngài �� nâng Dâng Ngài th�t b�i, thành công

Dâng Ngài giây phút lâm chung cu�i ��i Dâng Ngài t�t ca Ngài i

Làm thành bài nh�c ngàn l�i ng�i ca.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 89

Page 96: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Kho�nh Th� Ch��ng �ài

Hoài Ni�m Quê H��ng

Long Th�nh Ph*ng Hi�p quê h� ng Bao n�m xa x� nh� th� ng vô b�

Nh� v� k� ni�m tu-i th Nh� th�i áo tr�ng m�ng m ��n tr��ng

Nh� th�y nh� b�n thân th� ng Nh� �ình Th�n nh? cây d� ng tr��c nhà

Nh� tr��ng Ph*ng Hi�p � xa Nh� ���ng �i h�c nh� nhà c�nh bên

Nh� cây c�u kh& chênh vênh Nh� sông Long Th�nh lênh �ênh l*c bình

Nh� bà con � xóm �ình Nh� dì nh� ngo�i giàu tình yêu th� ng

Thoáng bu�n hoài ni�m c� h� ng Mong ngày th�m l�i con ���ng làng quê!

11/29/2017

Thu X�a!

Thu v� cho lá vàng chanh R*ng r i che ph# c? xanh m��t mà

Ng�m nhìn lá r*ng tim ta B�i h�i nh� ��n thu qua cùng ng��i

Thu v� còn �ó n* c��i N�m x�a ai �ã làm ng��i xuy�n xao

Thu v� nh� ��n thu nao Bên nhau say ��m ta trao tình n�ng

Thu x�a �/p gi�c m h�ng Thu nay lãng m�n mênh mông ��t tr�i!

Thu phiêu lãng!

Thu v� cho lá vàng bay Gió thu man mác ��m say h�n ng��i

Ngày thu phiêu lãng tuy�t v�i R(ng thu thay s�c g�i m�i nàng th

Thiên nhiên tuy�t m^ m�ng m Chi�u thu lãng m�n ng�n ng ng�m nhìn

Tr�i mây non n��c h�u tình Ng�t ngây ta g�i chút tình thi th !

K/ ni�m tr�i hè

Lang thang ng�m c�nh bu-i chi�u tà C? cây nhè nh/ t?a h� ng hoa

Vài con h� u nh? ven sông v�ng V�ng vZng xa xa ti�ng �àn ca

Khói lam chi�u l�ng l� quanh vách núi Gió thôi bay cây lng l> ng# yên

Dòng sông xanh ch�y nh/ r�t bình yên H�n xao xuy�n c�nh thiên nhiên lãng m�n

H� ng c? hoa th m nh/ Dòng sông êm � trôi

Hoàng hôn khu�t sau ��i Gió chi�u hè man mác Chú nai vàng ng ngác

Ng�m c�nh chi�u ng�n ng K� ni�m ��n b�t ng�

Nh/ nhàng nh�ng sâu l�ng Nh� sông kia phZng lng ChZng bao gi� ng(ng trôi Tr��c c�nh �/p h�n tôi B�i h�i và xao xuy�n.

90 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 97: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Bette Midler - The Rose

� � � � � � � � � ����������� �������

Some say love it is a river That drowns the tender reed

Nhiu ng�#i nói tình yêu là dòng sông nh�n chìm c! s$y y�u mm

Some say love it is a hunger an endless aching need

Nhiu ng�#i nói tình yêu là c�n �ói làm ta �au day d7t mãi khôn nguôi

I say love it is a flower and you it's only seed

Riêng v�i em tình yêu là hoa và anh là h�t gi�ng gi�ng duy nh�t

It's the heart afraid ofbreaking that never learns to dance

Ch� là tim ta s� v�p ngã nên không bao gi# h%c nh y

It's the dream afraid ofwaking that never takes the chance

Ch� là gi�c m� ta s� khi th7c d$y s� không bao gi# có ���c

It's the one who won't be taken who cannot seem to give

Ch� là ta không cho ta c� h�i ���c yêu ta không mu�n trao t�ng tình yêu

and the soul afraid of dyin' that never learns to live

và tâm hn ta s� ch�t nên không bao gi# h%c ���c cách s�ng

When the night has been too lonely and the road has been too long and you think that love is only

for the lucky and the strong just remember in the winter far beneath the bitter snows

lies the seed that with the sun's love in the spring becomes the rose

Khi �êm t�i th$t cô ��n và khi con ��#ng còn dài xa t+p

và khi ta ngh> r'ng tình yêu ch� dành cho nh�ng ng�#i may m+n và m�nh m�

hãy nh� trong giá l�nh mùa �ông sâu thYm d��i l�p tuy�t ph� dày

h�t m�m �ang n'm �ó v�i tình yêu c�a n+ng thành hoa hng r*c r= gi�a mùa xuân.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 91

Page 98: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

The White Rose ofAthens By Manos Hadjidakis

/�>?����6��#�J���3<���

Till the white rose blooms again You must leave me, leave me lonely

So goodbye my love till then Till the white rose blooms again

Cho ��n lúc h�ng tr�ng trinh nguyên l�i n� �� em cô � n khi anh ph�i r�i xa

T�m bi�t anh yêu mong th�i gian chóng quaCho ��n lúc h�ng tr�ng trinh nguyên l�i n��

The summer days are ending in the valley And soon the time will come when we must be apart But like the rose that comes back with the springtime You will return to me when springtime comes around

Thung l)ng ngày hè s�p tàn trong ti�c nh� Và s�p ��n r�i khi ta ph�i chia tay

Nh� hoa h�ng s> n� trong n�ng xuân mai Anh v� bên em khi mùa xuân l�i ��n�

Till the white rose blooms again You must leave me, leave me lonely

So goodbye my love till then Till the white rose blooms again

Cho ��n lúc h�ng tr�ng trinh nguyên l�i n� Em l�i cô � n khi anh ph�i r�i xa

T�m bi�t anh yêu mong th�i gian chóng quaCho ��n lúc h�ng tr�ng trinh nguyên l�i n��

Good bye till then, good bye till them Good bye till then

T�m bi�t anh yêu h/n mùa xuân gp gE T�m bi�t anh yêu h/n hoa n� t� ng phùng�

The autumn leaves are falling in the valley And soon the winter snow will lie upon the ground

But then I know, I know that like the rose You will come back again when springtime comes around

Lá thu vàng r i trên thung l)ng n�o nùng Và �ông ��n tuy�t r i ph# ��y l�i c#

Nh�ng em bi�t anh nh� hoa h�ng hé n* S> ��n bên em khi xuân th�m quay v�.�

T�i Em

� � � � K������5��

� � � /�>?����6���L�

Tìm em chYng bi�t tìm n�i �âu Nh� quá làm anh r�ng h�t râu

R# l�i cái ��u thì tr�i l�i T�i em râu tóc anh còn �âu? Thôi làm �� t0 ông L�u Linh

M��n r��u �� quên nh� bóng hình Tr#i h=i! làm sao quên n/i ch�, T�i em quá ��i xinh là xinh.

Cu�c ��i còn s�ng ���c bao lâuMê gái �/p chi �� mu�n s�u

Râu tóc �ã th�a càng r*ng r�t ��n ngày râu tóc chZng còn �âu

Không râu không tóc m�t lòng tin X�u xí làm sao ���c gái xinh

Ng��i hEi mong �(ng m t��ng hão �� ��i b�t kh- b�t �iêu linh

92 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 99: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Kho�nh Th� Nguy�n ��c Kh�ng

Th� Bu&n Tàn chinh chi�n lao tù mút ch& T��ng ngày v� c)ng s> là không

Ngày qua ngày toàn khoai ngô s�n R(ng thiêng n��c ��c x xác khô

Di chuy�n nhi�u n i r(ng ph� ng B�c �ói rách lâu ngày thêm xác x

Lao ��ng vinh quang m� hôi c�n Ai c)ng ch� ngóng ch�u Diêm La Xít xoát m��i n�m m�i ���c tha V� con th� ng xót nh� ch�ng cha Hai n�m qu�n ch� thêm chê chán

Ch�c bi�t Hoa K� �ón ti�p ta Chín chín l�n ra huy�t áp cao

T��ng theo cha m/ ch�n quê nhà, Nh�ng r�i lê l�t qua ngày tháng

�n bám v� con tàn t� ra Muôn n�m tW t�i b�nh phát lan

Ch�a h�t b�nh này thêm b�nh kia Hai chân lê l�t ��i �n bám

Mong s�m v� quê bên m/ cha.

&ón Xuân 2018

Tàn Thu 2017 U�ng gi�t tàn thu trong m�t em

Gi�t l�n cho rã lá thu m�m Ai ai gi'm nát mùa thu �o �� lá vàng r i r�t v�i vàng

U�ng gi�t cà phê trên môi em

Bu-i sáng lòng êm, ��ng bu-i chi�u Ai �em �i h�t mùa �ông giá

H�t tuy�t v(a r i n$i ngE ngàng

U�ng gi�t tình em tn �áy tim Bu-i sáng lòng say xót n$i ni�m

Sao em nE xóa mùa xuân c) Chi�c lá mùa xuân r) úa tình

U�ng gi�t th�i gian trên tóc em Qua �i d�n dp tu-i xuân tình Tr�i i h*t h'ng nhi�u n�m c) L�n tóc nhu�m �en �ó b> bàng.

Xuân 2018

Tàn �i 2018 Thu tình l�t ph�t lá vàng bay

Gom góp th� ng yêu � ch�n này Ngày qua tháng h�t �ông v(a t�i Tình ngh�a bao n�m �ã th�y v i

Ng��i b�o tình ta �ã c$i r�i Ch& còn ngh�a �� c�m h i

Tình yêu x�a c) nay tàn úa

Th� ng quá chao ôi nh�m cu�i ��i Su�t gi�i giang s n hình ch� S Ba lô súng ��n nng thân g�y

Bao n�m ln �n mùa chinh chi�n Tàn cu�c l�u �ày chín m��i n�m

��n ���c Hoa K� di�n H.O. T�m thân tàn t� chân lê l�t

Ki�m ���c mi�ng c m c)ng khó kh�n Nh�ng r�i c)ng là thân �n bám

S�ng l*y s�ng nh� ki�p tha h� ng, B�nh già, b�nh tr�, b�nh tim,

Hành h� thân ta cu�i cu�c ��i Bu�i i! Sao c� hành ta nh&R

Ch�t quách cho r�i c)ng th� thôi!R�Tàn Thu 17, Xuân 18

S�ng ���c bao lâu n�a hEi ôiR!

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 93

Page 100: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

V�i Ng�i Cao Tu�i Ni%m An 6i cho Ng�i Cao Niên

��c Thánh Cha dành tháng 12 c�u nguy�n cho ng�i cao tu�i

(*I)'I'()M�@�����N���/���:�>O��:��P�C�

Trong video c�u nguy�n dành cho tháng 12, �TC Phanxicô �ã dâng l�i c�u nguy�n cho cao tu-i, ngài m�i g�i m�i ng��i t? lòng kính tr�ng và giúp �E ng��i cao tu-i, s� khôn ngoan c#a ông bà s> ���c truy�n l�i cho con cháu ��i sau.

�TC nói r%ng, “Ng�#i nào không quan tâm ch�m sóc ông bà, không ��i x0 t�t v�i ông bà thì không có t��ng lai. Ng�#i cao tu/i h% có s* khôn ngoan. Ng�#i cao tu/i còn có trách nhi�m r�t l�n trong vi�c truyn l�i cho con cháu nh�ng kinh nghi�m s�ng, l�ch s0 c�a gia �ình, c�ng �oàn và v�n hóa”.

Ngài khép l�i �o�n video khi nói r%ng: “Hãy luôn gi� trong tim mình hình nh ông bà, t� �ó gìn gi� gia �ình và c�ng �oàn, có l� chính s* khôn ngoan và tr i nghi�m c�a ông bà s� h� tr� cho quá trình giáo d�c con cháu”.

���c công b� vào ngày 4 tháng 12, �o�n video có cách ti�p cn nh/ nhàng h n so v�i nh�ng video ý nguy�n tr��c �ó. �o�n video mô t� m�t ng��i �àn ông trF tu-i �ã ph�t l� nh�ng ng��i già mà anh ta �i ngang qua trên ph�. Ngay sau �ó ng��i �àn ông nghe ti�ng nh�c jazz lôi cu�n t( m�t tòa nhà, khi b��c vào trong tòa nhà, anh phát hi�n ra ba ng��i mà anh �ã �i ngang qua lúc nãy �ang cùng nhau ch i �àn. R�i ông ���c h� m�i cùng ch i �àn.

M�t trong nh�ng ch# �� yêu thích c#a �TC Phanxicô là t�m quan tr�ng trong m�i quan h� gi�a ng��i cao tu-i và th� h� trF, �c bi�t gi�a ông bà và con cháu.

N�m ngoái � Rome, �TC �ã cW hành m�t bu-i ti�p ki�n v�i kho�ng 7.000 c* ông c* bà, ngài m�i g�i h� trò chuy�n v� ��c tin v�i các cháu mình �Hãy trò chuy�n v�i con cháu mình. Hãy �� các

cháu h!i mình. Các cháu có th� khác v�i ông bà, có th� khác v s� thích, khác v gout âm nh�c… nh�ng các cháu c�n ông bà”. �Ông bà là s* hi�n di�n r�t quan tr%ng, vì kinh

nghi�m s�ng c�a ông bà là báu v$t, r�t c�n thi�t cho vi�c chu"n b� b��c vào t��ng lai b'ng nim hy v%ng và trách nhi�m”.

Trong m�t thánh l] �c bi�t h�i tháng 6, �TC �ã nói r%ng ng��i cao tu-i ���c m�i g�i �� tr� thành “ông bà v m�t tinh th�n” ��i v�i con cháu b%ng vi�c chia sF các kinh nghi�m s�ng, �c bi�t là ��c tin v�i con cháu.

Và �ây là �i�u Thiên Chúa �òi h?i chúng ta ph�i làm ngay hôm nay: tr� thành ông bà.

�� có s�c s�ng truy�n l�i cho con cháu, vì chúng mong m?i nhn ���c �i�u �ó t( chúng ta; “��ng khép lòng mình, hãy th� hi�n t�t nh�t có th�: chúng c�n kinh nghi�m c�a chúng ta, c�n nh�ng ��c m� tích c*c �� ti�p n�i l#i tiên tri và hành trình s�ng”.

Nguy�n xin Thiên Chúa ban cho t�t c� chúng ta h�ng ân này.

94 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 101: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Bài Th� Vi�t Trên T�ng

Nhà D�.ng Lão(N�i lòng ng�i m cao niên)

Con �i! Bây gi# m� �i chân không v�ng, Nh�c không n/i b��c

M� xin con n+m tay m� dìu m�, ch$m thôi... Nh� n�m �ó M� dìu con �i nh�ng b��c ��u...

Con �i! Khi con còn th� d�i, M� d�y con c�m thìa, dùng ��a �n c�m

M� d�y con bu�c dây giày, ch i tóc, lau n��c m�i Nh�ng k; ni�m v nh�ng n�m tháng m� con mình s�ng bên nhau

Làm m� nh� th��ng da di�t Vì th�, khi m� chóng quên, m� ch$m l#i

Con hãy cho m� chút th#i gian, xin con ch# m� chút Cho m� suy ngh> thêm

Cho dù cu�i cùng ngay c ��nh nói gì M� c�ng quên...

Con �i! Con quên là m� con ta �ã t$p luy�n hàng tr�m l�n

Con m�i thu�c khúc �ng dao ��u �#i Con nh� không m�i ngày m� �áp

Nh�ng câu ngây ngô, hàng tr�m câu con h!i t� �âu Nên n�u m� l= k� l� nhiu l�n nh�ng câu chuy�n móm r�ng

Ngâm nga nh�ng khúc ru con th#i con bé Xin con tha th7 cho m�

Xin con cho m� chìm trong nh�ng hi 7c �y nhé! Xin con �áp l#i m� k� nh�ng chuy�n v�n v�t trong nhà!

Con �i! Gi# m� th�#ng quên cài nút áo, x! dây giày, zn c�m vãi ��y v�t áo

Ch i ��u tay b�n b$t run &�ng gi�c giã m�

Xin con nh�n n�i chút và d�u dàng thêm M� ch� c�n có con � bên

M� �� �m. Con �i! Bây gi# m� �i chân không v�ng, nh�c không n/i b��c

M� xin con n+m tay m� Dìu m�, ch$m thôi

Nh� n�m �ó.... M� dìu con �i nh�ng b��c ��u �#i.

(Vô danh)

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 95

Page 102: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Tâm Tình Ng�i M*/Cha G i cho Con

1�1�����@�N��Q��!R����F��� ��C�

Con trai & Con gái yêu quý (c#a m//cha)

Có ngày con s> th�y m//cha già �i nhi�u, con hãy c� g�ng kiên nh'n m�t chút ��i v�i m//cha và c� g�ng thông c�m m//cha.

N�u m//cha d b�n do �n u�ng...

N�u m//cha mc áo qu�n khó kh�n... con hãy kiên nh'n! Con hãy nh� l�i nh�ng gi� phút m//cha d�y cho con h�c t(ng th� lúc con còn bé.

N�u m//cha c� lp �i lp l�i ��n hàng tá l�n c)ng cùng m�t �i�u, con �(ng chn l�i! Hãy l�ng nghe m//cha!

Khi con còn bé, con �ã t(ng xin m//cha c� ��c cho con c)ng cùng m�t m'u truy�n, �êm này sang �êm khác, cho ��n khi con gt ng#. Và m//cha �ã làm �i�u �ó.

N�u m//cha không còn th��ng xuyên t�m d��i vòi sen ���c n�a, con �(ng trách móc m//cha và �(ng b�o v�i m//cha r%ng �ó là �i�u �áng x�u h-. Con hãy nh� l�i khi con còn bé m/ �ã b+a ra �# th� c� �� làm cho con ph�i t�m.

Th�y m//cha d�t v� các k^ thut tân ti�n, con �(ng c��i m//cha mà hãy �� cho m//cha có th�i gian �� hi�u.

M//cha �ã t(ng d�y cho con nhi�u �i�u nh� �n u�ng �àng hoàng... �n mc n�t na... hành xW �úng ��n… ph�i ��i phó th� nào v�i nh�ng khó kh�n c#a cu�c s�ng.

N�u �ôi khi m//cha �ãng trí hay không còn kh� n�ng nói chuy�n có ��u có �)a, con hãy ��

cho m//cha th�i gian c�n thi�t mà ôn nh� l�i, hoc gi� m//cha không làm ���c nh� vy, con c)ng �(ng �âm ra t�c t�i và h�m h�nh, b�i vì �i�u quan tr�ng nh�t ��i v�i m//cha... là còn � v�i con và còn nói ���c v�i con.

N�u m//cha t( ch�i �n, con �(ng ép! M//cha bi�t r�t rõ khi nào m//cha �ói và khi nào không �ói.

Khi mà cái chân y�u �u�i c#a m//cha không còn cho phép m//cha di chuy�n ���c nh� tr��c...

Hãy giúp m//cha c)ng cùng m�t cách th�c gi�ng nh� m// cha �ã t(ng n�m tay con tp cho con b��c nh�ng b��c �i ��u tiên.

Và khi m�t ngày nào �ó, m//cha nói v�i con r%ng m//cha không mu�n s�ng n�a... ngh�a là mu�n ch�t, con ch� gin m//cha... b�i vì có ngày, con c)ng s> hi�u ra!

Con hãy c� hi�u r%ng t�im�t tu-i nào �ó, chúng ta s> tht s� không còn s�ng n�a. � n gi�n là chúng ta �ang còn s�ng!

R�i có ngày con s> hi�u r%ng, b�t k� m�i l�m l$i c#a m//cha, m//cha v'n luôn luôn mong mu�n �i�u t�t nh�t cho con và �ã chu�n b+ cho con "��t d*ng võ" khi con tr��ng thành.

Con �(ng c�m th�y bu�n phi�n, b�t h�nh hay b�t l�c tr��c tu-i già hay tr��c tr�ng thái hi�n th�i c#a m//cha. Con hãy luôn k� cn m//cha, hãy hi�u m//cha s�ng �� làm gì, �� làm �i�u t�t nh�t có th� làm ���c cho con nh� m//cha �ã t(ng làm t( khi con sinh ra.

Hãy giúp m//cha b��c �i, hãy giúp m//cha k�t thúc cu�c ��i mình b%ng yêu th� ng và nh'n nh*c. Cách duy nh�t m//cha c�n ��n �� cám n con v� vi�c con �ã giúp m//cha, �ó là m�t n* c��i và m�t tình yêu chan ch�a phát xu�t t( n i con.

M//cha yêu quý con, con trai, con gái c#a m//cha.

96 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 103: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Th� giãn

Ô hô! Ti�ng B#c, ti�ng Nam

Sau �ây là m�t bài th� vui và ng� ngh>nh v cách s0 d�ng danh t� khác nhau gi�a min B+c khác v�i min Nam Vi�t Nam. Chúng tôi m#i qúi v� ��c g�a v�a th��ng th7c cách nói khác nhau mà có khi chúng ta coi là k^ c�c, nh�ng l�i r�t vui. &ng th#i còn có th� h%c h!i và bi�t thêm ���c m�t s� danh t� r�t là m�i l�. Bài th� này chúng tôi nh$n ���c do m�t ��c gi g0i t�i.

B�c than g�y thì Nam b�o �m B�c cáo �m, Nam khai b�nh hay �au B�c cu�c nhanh, Nam b�o �i mau mau B�c b�o mu�n thì Nam cho là trU Nam m�n s� s�, B�c nàm n�y n� B�c l� trào, Nam ch y n��c m+t ra B�c nói úi chà, Nam kêu ui da B�c b��c vào kia, Nam �i vô tr!ng Nam kêu v�c tre, B�c g�i là cái chõng Nam tr treo, B�c lý lu$n ng��c xuôi Nam bi�u vui ghê, B�c nói bun c�#i B�c ch� th� thôi, Nam là v$y �ó Nam làm gi! tre, B�c �an cái r% Nam mu�ng cà phê, B�c cãi cái thìa Nam mu�ng canh, B�c g�i cái cùi dìa Nam �i tu�t, thì B�c lìa xa mãi Nam nói dai, B�c cho là l i nh i Nam nói xe h�i, B�c g�i ô tô Nam xài dù, thì B�c l�i dùng ô Nam �i tr�n, B�c cho là lánh m�t Nam cho là m+c, B�c b�o là �+t Nam m�n �n, thì B�c kinh doanh Nam nói lòng vòng, B�c b o d�i quanh Nam bi�u t� t�, B�c khuyên g��m l�i Nam th�y ngu ghê, B�c cho là quá d�i Nam s� ghê, B�c thì hãi quá �i

Nam h?i nói gìR B�c h?i b o chi Nam kêu trúng l+m, B�c bàn chí ph i B�c g�i thích ghê, Nam kêu là khoái Nam kêu hái b+p, B�c b�o v�t ngô B�c thích thì v, Nam �ng là ch�p Nam r# bông b�p, B�c vu�t t�#ng vi Nam nói: mày �i! B�c réo: cút xéo B�c b�o: c� véo! Nam b�o: ng+t �i B�c gWi phong bì, bao th� Nam g�i Nam kêu: mu�n ói, B�c b�o: bun nôn! B�c nói tin �n, Nam kêu chòi gác B�c nói khoác lác, Nam b�o x�o ke M�a ��n Nam che, B�c thì l�i ch+n B�c khen gi!i m+ng, Nam nói ch0i hay B�c n�u th�t c�y, Nam n�u th�t chó B�c vén búi tó, Nam b�i tóc lên Anh C� B�c quên, Anh Hai Nam lú Nam: �n �i chú, B�c: m#i anh x�i! B�c m�i tp b�i, Nam th�i tp l�i B�c �i phó h�i, Nam t�i chia vui B�c kéo xe lôi, xích lô Nam ��p B�c b�o là To, Nam cho là L�n Ðùa mà không tht, B�c b�o là �iêu Gi=n h�t h i nhi�u, Nam kêu là X�o Nam th�i m$p b�o, B�c b�o béo ghê B�c b�o s��ng phê, Nam rên �ã quá! B�c hay �i phá, Nam � b'ng g��m B�c ch�c b+ l�#m, ki�m Nam, Nam th%t B�c ng�i bia b%t, Nam nh$u lade B�c g�i l�c rang, Nam kêu �$u ph�ng Nam tròm trèm �n v�ng, B�c len lén �n vèn (R) Nam "h/ng ch�u �âu", B�c thì "em ch " B�c cho là "cái ", Nam bm tr�n "con kia" Nam "tên cà chua", B�c r#a "� ph i gió" Nam nh$u th�t chó, B�c chén c�y t� B�c v� v+t lá m�, Nam thZng th(ng lá thúi ��t!

Thy Mai

Ghi chú: Không th�y ti�ng Min Trung, có l� vì th/ âm, th/ ng� “ch�, mô, r�ng, r7a, m� m�…” ph7c t�p quá ch�ng?

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 97

Page 104: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Ngày 13 th� Sáu, Ngày xui x�o!

�4����5���6��

;���� ���V��W�,�7�-��X�� �:�� ��Y� �:����Z�� ��M��,[�-�� �\� �-L�� (J�� ���� ]�� �)� ^_� �L*� ���� ���`��-Ja��^_�2�b�����d��f�7�-�fg����Z*������h��2�b���,j����k��l��m�/�?�V���Y�����M���L�f�:�-��l�*o��f�j���]@���L���l�2�h�-�*��-�]���)��pL��-����b��,��-�qr��^o���G�-�f�:�-��l�^K��ps��L��*��-����������)/�;�7�+�V���M���L�+������X�-�;��t��u�j2� �X�� ����-� �:�� �l� �M�� �b� &&� ;��t�� ?�L�/���J�-� ��v� �l� �\� ;��t�� ?�L�� �� ^t�� ;��t�� ?�L���&�� f�:�-� �l� ;��t�� ?�L�� �)�� ,D�� �w� ^o�-� ��b���7��;��t��?�L���x�����^t��;��t��?�L��&&����t��y��*L���:�/�

;@������]���)��w��������l�*��-��@��^�`*�(��(z�� ���� ]��R� ?�`� �L�� ��{�-� �l� ��� -�b�� ������^J|�����J�-��t��>�-��l�^V�^j����M�����*o��]w�p������Y�������:����M�����f�����L����:�-/�?�V���Y��� ]w� ��M�� +@�� �X�� p��� 2�l�-� 2��� ���`��}I2���� �)~� �X�� 6�� ^_� *���� ��E�-� ���� �j��f�:�-�*����X������]���)��L�/�?���p����-Ja����6�������]���)��h��^j�-�]|��K��f����l������-���pL���-L����E��j��,��-��<���^l��L��-L��^@��fg/�;,��-� f���� ;�j��� �G�-� ^_� �l��� �-L�� (J�� �j���^r�� �K�� &���� �H*�� ����� u�7]� �G�-� ^_� �\�-���s�^l�-�^�����,7���r��;�Z2��w�-�j��G�-�,K��pL���-L���)���E��j/�?��-��L��-L��f�O��@�����

=Z���l����^_�-�2�^�`�*���*���������J�����-L���)���E��j��L�R���7�-��:����j���-L��(��(z��M��^_�^V� �@�� �,��-� �:��*o��fW�E�� ��Z��+D��� ��Z��^����JK�-�pL����`��J���*����

?l� �L� ]���-L��)�3x3�#�%���-L��*�`����*���M����X/�}�7������-��o�~�^_��>������-��:��pL���j�� �,@�� �>� *L� ����-� +b�� �L� �,@�� }���� �Z2� �b���@��~/� ��� )� �H*� ^<� ��� +o� ^o�� ������ q�� ����=���qb���W������-�^J������-��:��q�����`��,@��-��*��\����-�6��A�����;�Z�B�pL���:�-�6����(��-� ;L� �:�� A;,�`�B� ,D�� �7�� �L*� ;,�� A�Y���;�Z�B/�����>�-�-<�������H*��#�!����Y�����-�^J������-��:��,���,@���>�I/)��A;���h�B�+L��-���������:�-�I����o���o��o��=��qb���W/�;,@���L��qj�����j*������^o�-�f�O�]���qj�]E����s�^w�-�

�X�� ���� �-Ja��� H�� ��-� �@�� qj� ���t� ������ �7��]E�� f���� ���� �*� �>� }�b�� �@�~� ]�� ]��� *o�� �j����,<*��,��-��

���*o����a��-�����L���^V��E�p_���Y����,@�-���t�� ��l�� �X�� �>� *��� �-L�� *��� -��� �H�-� pY� qj�^l����,@��q�t��^s���������r����r���p|������X���>�^J|�� ^�� ��H*� �:��� pL� ^J|�� 2�k2� *��-� ^D� H����t2� �t����� �>��b�� �@�/�;,@������2�k2�p�t�� ��J�p`�-���^Y���+j������������r����r��+�t��^s��^�V*��K��^t��-�2�-��pL���H*�p�t�-/�;:���G�-�f�:�-��-�@����� ��`�� p�t�� ��J� +j�� ���� ���� -��� ^Y��� +�t�� ^V� ^����H*� �:�/� N��� p|� �:�� ��Z�� ^J|�� ��J� ��Y� *\�-���*��pY��r��-L��f�:�-�+�t���:����^r��pL��j�������:�� �r� qj� f�:�-� ��M�� *��� ����� �7�� ����-� ,M�������pL��:���G�-���t/�=Y��W����^l���7��p|��:��^_�^J�� �:�� �b� )� ^E�� ���� A&� �,���� �� -j�B� �\� ��������-�,��^t���,@���>�I/)��A;���h�B�^V���H*���/����^t���K���p|���D�-����������-�2�����^`�,M��p��*\�-�pL�(���^o�-��������h�-�*��-����/��-��,[�-��]���h��-�2��@������pL���H*��:�����`��<��f�j���m�/���J�-�f�:�-��-a�^l��L��<�������>�-��:��:*�^E�������,���^<��7�qW���M���X���:��pL���h�-��

��� �L�� ]�� f��� ��H*� �:�� (��-�� �,7�� ^Ja�-��,�� p`� �@�� ����� ���-�� f��� ���t�� (�� ^h� ^O� ����(��-� ^d�� �b� A���� ;,��-B� A�D�� ^l� �H*� �#�!����a��y_��o����X��-�����(����@��+[�-�����B��pY�(��qj� �G� �7�� +s� ^E�� ����-�� �L�� (t� f�:�-� �L*� ��X�^J|�� ����^o��+d������(������pL�� ��L�������+7���,j��^V��h���l��-Ja�� ]��-�]l����t� �@�-�p`�+7��2�b����Y�(��]���H��(��-�+�V����t���t��f�:�-��h��*o����/��������pL����L�������^l��L*��L���f�j����,7��(����t�����-Ja���@��������,��-�^l��l�*o��^E������ �,��� ^<� �h�-� �X�� �:��� �h�� �M�� �b� ^`� +s���JK�-����-/���7�-�p|� �:�� ��Y�*7�*���+M�� �v��������^E�������h���@���^E����Y�+s�-_����r���^E����Y�+s��^<�]E���,j�/�;M���b�^`�^J|��^J��pL��+���p��� ���� ;,��-/� �h�� ^E�� ���� �,��� +s� ��� �@�� �@������^l��^J|��*o���-Ja��+L�����������;,��-�^J��p`�����j�-��@��q7���L/�

��m�-�]w�p���^���h�-�(b��,����J�pZ��*L�*����-Ja��^`��M�f����t���f�:�-�*o����������:������+�t�����-Y��fV��b�������v�����,@���>/�6����<���� ^_� ��Z�� ^J|�� -�M�� +j��� pL� ��J� ��L�� �\� ^s��2�JK�-�-���,��(��������:��^J|��p`���H*�-���^Y���pL� ���2� ���� ���� *o�� �k�� ����-�� *L� ��� p���f�:�-� ���/� ��� +b�� ,[�-"� }�j�-� �b�� �@�� ���� ��Y�]�*�^J|���,��p`�p���-���^Y��~/�����h��+b�"�}?_�

98 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 105: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

����*L���,��p`�p���-���^Y���*o���<��,D���*L�*L���h�� ����-� �@�� �j��� *@�-�� f�:�-� ��s� -�b�� �-G/��r�� -�a� ��Y� *L�� �� �>� ^t�� }*��� *>�� �� ��X�~�f�:�-�^��^r��t�/~�=Y��H*��#�&�A*>���d�^�����B��:��+s�+����>�+�����@���,Z�� b�-�;,s�*o���<��,D���^J|��}�,����,b��>�+���~��������2�^s�����,�]��H*��#�)� ��J�-� �:�� f�:�-� -�b�� �-G�� *L� p��� �� �@��qr��^o������^t���-L�������L�-/������7���<���L������-� �l� �,>� �Z2� �:�� �K�� +a�� ���� �j/� 4��� �L������-��G�-�^�*��:��,���L*�^`��L�������j��^o���>�-l2�W/�����+�t����t��L���L����R�6L��@��]����@��2�b��}�b�� �@�~R��D��+�t�� ^t��f����L�� ��Y� ���R�����*L�qj�*K��DR�?���p����:�������^l���{�-�f����L��������w���b��pL�*_��*_���:����{�-�+���-�a�}���~�����p����j��+����o�-��b��p:���r��������L��^J|�/�=Y�����-�^_�(t2��:��pL����@��}�-������~�f�l��b���@�/� ��� ��:��� �:�� ^L��� ���� �� pL�� �,��-�� ��M2���Z�� ��JK�-� ^�� *L� ]��-� �r�� �M�� ���� q�� �-L��^�@�� ��j�-/����G�-� �L�]��2�Z��:�-�;,a��^_����+L������-���^Y����:��pZ���

��^a����-Ja��(J���l��r"�}�l���a��l����7�-���l�f�7�-��l� �L��~����J�-�+L�}(_�(~���L� ���+L���{�-�+���-�a�f�7�-����*o��^�`�-���t�/��:*�^l��L� �-L�� �)� ��E� �j� A��E� �j� �-L�� �)� ��j�-� �&��H*��#�!B/�;,J���f���,��^����-Ja�������X��p|�^_��-H�� �b�� f�:�-� ���� ^�� ,D�/� I��� ��� +b��� }�:*������L��-L���)���E��j���-L��(��(z����M���,��-��H*�� �*� f����� ^�� ^_�� ^|�� �-L�� *��� �x� ,D�� �_��^�~/� ��J�-� +L� }(_� (~� ��L� ��� +L� f�:�-� ��s��-����6L��h���-��-����7����7��+��,[�-"�}�-L���L���G�-��L��-L���X��������t��~��}6o���-L����J�*����-L�~��,D��������7���w��@��q���-j����7��p���������t���:��)�^E������A*o��^E��^<�!��O���^E����E���Y����O���pL�^E��-j����E�+��)��O�B��7��(��^h�A(����@��+[�-�������D���H*��#�!��X��(_��o����X��-���B� �,w����v� �,@�� �>�I/)�� �,7��,\�-�����;�@���;�L��� �@�� ;�� �h��� *L� +7�� }2��� ����-� �o�~�+b���L��K��}�����Z2��b���@�~��X��+������-��l�^V�^����H*/�?V�,D��������M��*o�������@��^����JK�-���b*�f������J�^_��l�����,7�/�

�h�� �m��� pL�� ^<� ��Z2� ��7�� �#���� ���t���o��*�`����*�=��+���^<�]:��^o�-������}�O�-�^o�-� p�7�~� �X�� ������ 2�X� ^_� +��� �L��/� ;M�� �b���������7���O���\�&���,���7��^`�2�b���7��^Ja�-��h�-� qr�� ��Z2� �-G/� ;,��-� ]�� ^l� �l� ,M�� ���`���L���2�<���,����E��2�b��-�����Z2�f�l���)�}�����=�7����� ����,\�+s�;�X�?E�~���L���L�-�j��]J��f��]J���Z��]J��f�t���,���]J�p/p���L���L���m�-���M��

(j*�� ����� ���� �X�� ^M�� �J��� �<� �t�� ^`� �[*��,��-�f�l���)��pY���L���2�<��^l��L�}�L���-�7�~��X�� f�l�� �)� ��� q��� ;,\� +s� �L�/� ��� #� ��j�-�qr���,Ja�-���-L��*_��f�l���G�-�^t�/���v��,��-�ph�-��� ��j�-�^<���-Ja��^<���7����� �,Z���L�*o������� ��� ^�� }��X� f���~� �X�� f�l�� �)� �@�� ���t���,Ja�-��Y���?s��/�;O��^a���h��,M���,z��^o����r��p�� ������pL���J���l�*o��*_����Y����L��p���p��/��D�� ]�� ^l� ��m�-� ]�� q��� �X�� f�l�� �)� �L�� �<���J|��,K��,��-�pL����]����,M�����`���K���M���b��j��f�l���L��f�j���X���,Ja�-��o������;�X�?E�/��l�2�b���G�-��@������]���)�(��(z���L����H�-�R�

��J�� �t��� ���� ]�� �)� (�� (z�� �L�� �l� �@�� �E�^���^{�-������ �:��*_������^t���-L���:��^J|��^��^s����J��@������N�������������/�����X�� �:�� �L�]�� }���� ,2~��7���E�-�2��-L���)� ��E��j���L�/�u��� ^Y��� �:�� �7�� *j�� +��� �-L�� �)� ��j�-� &� �H*��##&� A�G�-� �L� �-L�� �)� ��E� �j� �� =�B� ^t�� 6��A��B��G�-��-L���)���E��j�ApY�-�a�=��^���,J���-�a�����N���&� ��t�-B/��7���j���-L������j*�^l��E� +j*� ����� �:�� *_�� ^t�� �Z�� �>�-/� y��-� *j��+�����,a��,k���H*��H*����t��2�X�^<��^Ja�-���h�-�+D�� �7� �j�/� �-��� ,[�-� f�:�-� +�t�� �JK�-� ���� -���^Y���*Y���]��^��p`�^rR�;�t�,D���^��-�*o����j�-�]����G�-��L��-L���)���J�-�f�:�-�����pL���-L����E��j���:��^J|��}]��(_��o�~�-����7��2���-�pM��^V� ���� �J��-� ��`�� �,|� �M2� �,��-� +J��� ^<� *���^�����r��^t��6�/�?��-�,���L��:��^J|���J��-���`������pY��:��+s���JK�-��p�7��^@���h���[*��,��-�^>����,a���@�����Y�^����E��f�:�-���s����/���J�-�]��2�Z���X���:��(��(z���-�2�2�b��*o����r��p�7��(_��o�� qj� f�l� f�H�� ��M�� ^s��� f�:�-� ���� �J��-���`������*L���v������J��-��,|��M2����H*����J�-�2�b�� ^�� ����^:�-� �:�-� ���� ��Y� *��� H�� ^J|�� ��`��^l/��-����@����l�2�b���G�-��@������]���)�(��(z��^l� �E� ^��� ^{�-� ����� �:�� *_�� ��L��� �L*� ���� �:����{�-�-�2�^J|��*o�������*���*����L����H�-�R�

;�t� ,D��� �\� ��m�-� �-L�� �)� ��E� �j� ^����JK�-�pL�(��(z��^l���l���J�*o��j*�b���+j*�������:��*_��^t���Z��+r��-�a/������7���*����H*�f�����Z��^J|��*o��q�V���s���*����p���^<���7���X�� �:�� �L� �:�� -��� �\�-� �a� �s��� ��j�-� ^V� (�*� �l��-L�� �)� ��E� �j� �L�� f�:�-R� �t� �l�� �:�� ��`���>�-� +��� *w�� ^�� f������ �,h�� �j�� �-L�� (�� (z��M��^V�^t���-L���)���E��j��V��,��-���L��l��-Ja���L��^��(���������<���j��(��^��^r��L��:��������-���*o���r"�}�:*������L��-L���)���E��j���-L��(��(z����M���,��-��H*���_��������r��~�

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 99

Page 106: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

XMAS Xin M�ng Ánh Sáng

��6��S�@(-T)'T'()MC�

Trà L� là nhà v�n Công Giáo n/i danh v nh�ng truy�n khôi hài. Ông hi�n ��nh c� t�i Canada và là cây bút th�#ng tr*c c�a báo DiUn &àn Giáo Dân (Nam California) cùng nhiu báo khác.

Thành ph� Toronto, theo truy�n th�ng lâu ��i, c� cu�i tháng 11 là t- ch�c r��c ông già Noel - Santa Claus vào thành ph� �� m� ��u mùa Giáng Sinh. Nói là m(ng Chúa Giáng sinh, ch� th�c ra là m(ng mùa mua s�m. j Vi�t nam thì �ây là d+p các cWa hàng t�ng giá, còn � �ây thì trái l�i, �ây là mùa h� giá, c�t bán l�y nhi�u.

Ông già Santa Claus mc qu�n áo �?, ��i m) �?, dân gian nh�t là các ��ng nhi ��ng c)ng b�t ch��c ông, c)ng qu�n áo �?. Màu �? Giáng Sinh cùng v�i nh�c Giáng Sinh vang vang kh�p n i, t�o ra m�t không khí thanh bình an l�c cho m�i ng��i.

Tu�n qua, tôi gp m�t bà du khách m�i t( VN qua th�m con �ang du h�c t�i �ây, tôi h?i bà ngh� sao v� ��t n��c Canada này thì bà nói ngay: Ông i, � VN, ch$ nào c)ng th�y c� �?, màu �? này làm tôi s� quá. G�n �ây h� l�i lp ra cái h�i C� �? �� ��i ch�i v�i dân chúng, càng làm tôi s� hãi h n. H�i C� �? xu�t hi�n t�c là chính quy�n VN �ang cho di]n l�i tu�ng H�ng V� Binh c#a Mao Tr�ch �ông ngày x�a, eo i, khi�p quá. Tôi �ang xin � l�i Canada, ông �.

Bà này �n mc diêm dúa ch�ng t? bà ta có c#a, mà có c#a � VN bây gi� thì ph�i thu�c phe nhóm cán b� tham nh)ng. Rõ ràng cán b� ��y túi r�i �ang tìm cách ch�y tr�n, các c* th�y ch�a

Nh�ng thôi không nói chuy�n cán b� ch�y c#a n�a. Xin nói chuy�n mi�n ��t n��c thanh bình này vui h n. Chuy�n ��u tiên là chuy�n ông hoàng tW Harry cháu n�i c#a n� hoàng Elizabeth bên Anh. Chàng sang Canada ch i, gp cô tài tW M^ Meghan Markle �ang �óng phim � Canada, hoàng tW b+ ti�ng sét, mê li�n, và tuyên b� s> c��i cô làm v�. Qu� là ti�ng sét, hoàng tW Harry không c�Eng l�i ���c. Chàng m�i 33 tu-i, nàng �ã 36, có chút máu da �en c#a m/, và �ã m�t ��i ch�ng. Chàng tuyên b� s> c��i nàng vào mùa hè sang n�m và s> ��a nàng v� dinh bên Anh. Qu� là duyên s�.

Chuy�n th� hai là chuy�n Hi�p ��c TPP dính t�i VN. Ban ��u hi�p ��c này có 12 thành viên, nh�ng khi vua Trump lên ngôi, vua Trump tuyên b� rút lui kh?i hi�p ��c này, và Canada hi�n nay c)ng �+nh theo vua Trump rút chân ra. Các c* �ã th�y Canada và M^ có liên h� mt thi�t v�i nhau ch�a !

Chuy�n th� ba là chuy�n các giáo ch�c c#a 24 tr��ng cao �Zng � Ontario �ã �ình công �òi c�i ti�n quy ch� trong tháng 10 và tháng 11 v(a qua. Vi�c này làm �nh h��ng t�i s� h�c c#a h n 300.000 sinh viên. Sau cùng, qu�c h�i �ã ph�i ra quy�t �+nh ch�m d�t vi�c �ình công này. L�p trF �ã b+ ngh& h�c trong 5 tu�n l] v�i bao nhiêu m�t mát và thi�t h�i. �ây là cái giá c#a s� t� do và dân ch#. j Canada ng��i ta s� nh�t các công �oàn, ch� không s� gi�i ch# nhân.

Chuy�n th�i s� th� b�n �ang gây xôn xao c� trong n��c, c� � h�i ngo�i này, �ó là chuy�n c* giáo s� ti�n s� Bùi Hi�n � Quy Nh n ��a ra nh�ng c�i cách v� ch� vi�t ti�ng Vi�t. Theo c* thì ch� vi�t hi�n nay sai l�m, c* �� ngh+ các cách vi�t m�i và thêm nh�ng ch� f, j, w, z. Hi�n nay b�ng m'u t� có 29 ký t�, nay s> là 33. C� n��c s> ph�i h�c l�i cách vi�t abc, các sách qu�c ng� ph�i in l�i h�t... Kh�p n i �ang bùng lên nh�ng l�i ch& trích, tôi toàn th�y chê, không h� có ai khen.

B�n bè tôi b�o không l� chuy�n này vì cái ��u là ông th# t��ng Nguy]n Xuân Phúc �ã t(ng ��c c� l� m� v� và ma dze trong di]n v�n mà, các

100 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 107: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

c* còn nh� chuy�n này không. Ngoài ra � VN bây gi� CSVN �F ra nhi�u ti�n s� l�m, s� thông thái c#a các ti�n s� bây gi� �ang bày ra �ó.

Ông ODP, anh c� trong làng nhu c#a tôi th�y chúng tôi khoái trá bàn v� nh�ng vi�c này thì nói ngay: Các b�n hãy coi ch(ng cái m�u c#a CSVN. H� mang cái ông Bùi Hi�n v�i l�i c�i cách ch� vi�t làm h?a mù �� che l�p nh�ng vi�c quan tr�ng h n nhi�u nh� v* x� ch�t th�i Formosa, nh� v* án nhân quy�n M/ N�m mà qu�c t� �ang theo dõi... N�u c�n c�i cách ch� vi�t thì Anh V�n là ngôn ng� c�n c�i t- h n h�t, vy mà th� gi�i Anh Ng� không h� �t ra v�n �� này. Thì ra ��ng ti�n s� VN bên nhà thông thái tht.

Ông ODP th�y dân làng v$ tay khen ý ki�n c#a mình thì ���c h�ng bèn tuyên b� t( nay làng ta không thèm bàn v� vi�c c�i t- ch� vi�t c#a Bùi Hi�n n�a. Bàn n�a là m�c m�u VC. S�p t�t r�i, chúng mình bàn chuy�n t�t vui h n. Nói ��n t�t thì ng��i ta th��ng nói t�i c$ bàn và �n u�ng �ình �ám. Hôm nay làng ta thW bàn v� t�t theo �� tài v�n ch� ng nha. Anh John �âu, anh th�y �� tài t�t trong v�n ch� ng VN ra saoR

Anh John nói ngay : X�a nay em ch& thu�c m�y bài th v� t�t in trong sách giáo khoa, nh� bài Ông �� ng�i vi�t câu ��i c#a V) �ình Liên hay bài th Chúc T�t c#a Tú X� ng. M$i l�n ��c là m$i l�n th�y nó hay cách gì. N�m nay ni�m vui thích này �ã t�ng lên m�nh m> vì tu�n qua em m�i ��c trên m�ng m�y bài th châm chích nhái gi�ng hai bài th trên. Xin ��c �� bà con nghe nha, ch& trích m�y �o�n ��u:

Bài nguyên th#y, Ông ��: M�i n�m hoa �ào n� L�i th�y ông � già B�y m*c tàu gi�y �! Bên ph� �ông ng�#i qua. Bao nhiêu ng�#i thuê vi�t T�m t+c ng�i khen tài Hoa tay th o nh�ng nét Nh� ph��ng múa rng bay

�ây là bài nhái châm chích cùng v�n: Ông

H� M�i n�m hoa �ào n� L�i h$n ông H già &em Mác Lê c# �! H�i n��c bao n�m qua. Bút m*c nào �� vi�t S* tàn ác ��c tài Gian manh là ��c nét Dân s� ch�y xa bay. ... Hay bài ‘Chúc T�t’ c#a Tú X� ng. Bài g�c: LYng l�ng mà nghe nó chúc nhau Chúc nhau tr�m tu/i b�c ��u râu Phen này ông quy�t �i buôn c�i Thiên h� bao nhiêu �7a giã tr�u LYng l�ng mà nghe nó chúc giàu Tr�m nghìn v�n m� �� vào �âu Phen này +t hYn gà �n b�c &ng r�ng �ng r�i l% ph i c�u. ... Bài nhái: &7ng l�ng mà nghe chúng kháo nhau Ngày x�a cách m�ng di dép râu M�t v+t c�m khô, ��i m� c�i C��p c�a �$p dân d$p bã tr�u Bây gi� � ng c��p �ã qúa giàu &ô la b�c t; d�u vào �âu? Chuy�n tin ngo�i qu�c g�i kho b�c Con �i du h%c l$p ��u c�u ...

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 101

Page 108: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

M�y dòng th châm chích trên m�ng ghi là c#a tác gi� N. Nguyen. Hay quá ch�, ph�i không các c*.

Ch+ Ba Biên Hòa nói v�i ch�ng: V(a r�i anh ch& bàn mt th , v� t�n v�n em bi�t anh thích nhi�u bài l�m, hôm nay có mt c� làng, anh thW bàn v� m�t bài nghe coi.

Anh John không cãi l�i v�, bèn l�y ipad trong túi ra, r�i anh b�m b�m m�t lúc, cu�i cùng anh th�a:

V� t�n v�n thì tôi thích nhi�u bài l�m. Vì tôi thích nên ph�i c�t nó trong kho ipad. M�t trong nh�ng bài mà tôi mê nh�t là bài nói c#a nh�c s� Tr�n V�n Khê v� v�n hoá VN. Chuy�n k� r%ng n�m 1964, lúc �ó nh�c s� Khê �ang � Paris và r�t n-i ti�ng. Ông ���c c�ng ��ng Nht m�i tham d� m�t bu-i sinh ho�t bàn v� �� tài Th Tanga. V+ khách thuy�t trình b�a �ó là m�t Th#y S� �ô ��c ng��i Pháp. Ông này m� ��u bài di]n v�n nh� sau:

... Th�a qúy v�, tôi là th�y s� �ô ��c �ã s�ng � Vi�t Nam 20 n�m mà không th�y VN có m�t áng v�n nào �áng k�. Nh�ng khi tôi sang Nh$t, ch� trong vòng m�t hai n�m mà tôi �ã th�y m�t r�ng v�n h%c, trong �ó Tanka là m�t �oá hoa tuy�t ��p, ch� c�n m�t ng%n núi, m�t con sông mà t ���c bao nhiêu tình c m v�i ch� 31 âm ti�t. Ch� hai �iu này thôi mà các n��c khác không dU có ���c...

L�i phát bi�u này �ã ch�m t�i lòng t� ái dân t�c c#a GS Tr�n V�n Khê. Khi ��n ph�n giao l�u, GS Khê �ã xin phát bi�u:

... Th�a ông th�y s� �ô ��c, ông nói r'ng ông �ã � VN 20 n�m mà không th�y m�t áng v�n nào �áng k�. Tôi là ng�#i Vi�t, khi nghe câu này tôi r�t ng�c nhiên. ChYng bi�t khi � VN ông �ã ch�i v�i ai mà chYng bi�t m�t áng v�n hay nào c�a n��c Vi�t.

Có l� ông ch� ch�i v�i nh�ng ng�#i quan tâm ��n chuy�n �n u�ng, ch�i b#i, hút xách. Ph i chi ông ch�i v�i Giáo s� Emile Gaspardone thì ông s� bi�t ��n m�t th� m�c gm 1.300 sách báo nói v v�n ch��ng Vi�t Nam mà v� giáo s� này �ã in trên t�p chí ViUn &ông Bác C/ b'ng ti�ng Pháp. Hay n�u ông g�p Maurice Durand thì s� có d�p �%c qua hàng ngàn câu ca dao

Vi�t Nam mà ông �y �ã c�t công s�u t�m...N�u ông làm b�n v�i nh�ng ng�#i nh� th�, ông s� bi�t r'ng n��c tôi không ch� có m�t, mà có ��n hàng v�n áng v�n ki�t tác...

Ngài nói trong th� Tanka, ch� c�n m�t ng%n núi

m�t con sông mà mô t ���c bao nhiêu tình c m. Tôi ch� là nhà nghiên c7u âm nh�c, nh�ng v�i ki�n th7c v�n ch��ng h%c th#i trung h%c c�ng �� �� tr l#i ngài: Vi�t Nam có câu ca dao:

�&êm qua m$n m�i h!i �ào V�#n hng �ã có ai vào hay ch�a?” Trai gái th�#ng m��n hoa lá �� bày t! tình c m.

Ch� có 14 t� mà bày t! ���c bao nhiêu ý bao nhiêu tình m�t cách r�t t� nh� và sâu s+c.

Còn v s� âm ti�t, tôi nh� s0 Vi�t Nam k� r'ng Ông M�c &>nh Chi th#i nhà Tr�n �i s7 sang Nhà Nguyên bên Tàu g�p lúc bà phi c�a Vua Nguyên v�a t� tr�n. Nhà Nguyên mu�n th0 tài s7 gi Vi�t Nam nên m#i �%c �i�u v�n. M� bài �i�u v�n ra ch� có 4 ch� ‘nh�t’, M�c &>nh Chi không h�t ho ng mà 7ng tác �%c lin:

Thanh thiên nh�t �óa vân Hng lô nh�t �i�m tuy�t Th��ng uy�n nh�t chi hoa Dao trì nh�t phi�n nguy�t Y! Vân tán, tuy�t tiêu, hoa tàn, nguy�t khuy�t!

Ngh>a: Bà là m�t �ám mây gi�a tr#i xanh M�t bông tuy�t trong lò l0a M�t bông hoa gi�a v�#n th��ng uy�n M�t v�ng tr�ng trên m�t ao Than ôi! Bây gi# thì mây tán, tuy�t tan, hoa tàn,

tr�ng khuy�t!

T�t c� ch& 29 âm ch� không c�n ��n 31 âm nh� th Tanka.

Khi GS Khê d+ch và gi�i ngh�a nh�ng câu th này xong thì khán gi� v$ tay nhi�t li�t.

Ông th#y s� �ô ��c �? mt r�i nói: Tôi ch& bi�t ngài là m�t nhà âm nh�c nh�ng khi nghe

102 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 109: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

ngài d'n gi�i v�i ch& hai d'n ch�ng, tôi bi�t mình �ã sai �ã vô tình làm t-n th� ng giá tr+ v�n ch� ng c#a dân t�c Vi�t Nam. Tôi thành tht xin l$i ngài và xin l$i c� dân t�c Vi�t Nam.

Khi bu-i h�i th�o ch�m d�t, ông th#y s� �ô ��c �ã ��n gp riêng GS Tr�n V�n Khê, và ng? ý mu�n m�i GS Khê ��n nhà dùng c m �� ���c nghe nhi�u h n v� v�n hóa VN. Nh�ng GS Khê �ã t� nh+ t( ch�i, nói r%ng ng��i VN không ��n dùng c m � nhà ng��i l�.

Ông th#y s� �ô ��c nói: Vy là ngài ch�a tha th� cho tôi.

GS Khê �áp ngay: Tôi tha th� nh�ng ch�a th� quên ���c vi�c này.

C� làng An L�c c#a tôi �ã v$ tay râm ran ca ng�i s� thông thái tài ba và m'n ti�p c#a giáo s� nh�c s� Tr�n V�n Khê. Các c* nh� k� chuy�n này cho con cháu nghe nha.

V$ tay xong, bà c* già B.95 th�y ch� Xmas �

t�m thi�p trên bàn m�i h?i anh John: Ch� này là ch� vi�t t�t c#a nh�ng ch� gì vyR Anh John nói ngay: Th�a là ch� vi�t t�t c#a 2 t( Christ là Chúa Kitô và Mass là bu-i l]. R�i anh John c��i ha ha và nói ti�p:

- Nh�ng theo l�i c#a bác ODP thì ch� XMAS ây là 4 t� vi�t t7t c�a ti�ng Vi�t Nam. Bác gi�i thích th� này: Chúng ta s�ng trong tr�n gian là �ang s�ng trong s� l�m l�c u t�i, chìm ��m trong �êm �en m+t mù. Chúa là Ánh Sáng, Chúa sinh ra là Chúa �em ánh sáng l�i cho tr�n gian, b�i vy ai c)ng vui m(ng. XMAS = Xin M�ng Ánh Sáng.

Xin kính chúc các c* Mùa Giáng Sinh ��y hng ân và ánh sáng./.

Khi x�a nhà còn nghèo, m/ hay mua cua

��ng làm cua rang mu�i. Cua ��ng c�ng nh�ng m/ khéo tay chiên giòn, �# gia v+ nên tht ngon. Th�y các con tranh nhau �n, m/ nh��ng. Các con h?i, m/ b�o: r�ng y�u.

Gi�, các con �ã l�n, nhà khá h n, chúng mua cua bi�n g�ch son v� rang mu�i m�i m/. Các con nói vui:

- Cua rang mu�i tht �ó m/. R�i chúng �n r�t ngon. Riêng m/ không h�

g�p. Các con h?i, m/ c��i móm mém: - Còn r�ng �âu mà �nR!

Con �ê dài hun hút nh� cu�c ��i. Ngày v�

th�m ngo�i, tr�i ch�t n�ng, ch�t râm. M/ b�o: - Nhà ngo�i � cu�i con �ê. Trên �ê ch& có m/,

có con. Lúc n�ng, m/ kéo tay con: - �i nhanh lên, kFo n�ng vE ��u ra. Con c�. Lúc râm, con �i chm, m/ m�ng: - �ang lúc mát tr�i, nhanh lên, kFo n�ng bây

gi�. Con ngE ngàng: sao n�ng, râm ��u ph�i v�i R Tr�i v'n n�ng, v'n râm... ... M� m/ c? xanh, con m�i hi�u: ��i, lúc nào

c)ng ph�i nhanh lên.

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 103

Page 110: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

104 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 111: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 105

Page 112: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

106 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 113: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 107

Page 114: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

108 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 115: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 109

Page 116: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

110 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 117: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 111

Page 118: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

112 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 119: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Phôû Thaønh Ñoâ Beef Noodle Soup Specialty

1876 Rt. 27 Lincoln Hwy. Edison, NJ 08817 Phone: 732-248-9080

ÑÑaàu Beáp Töø California Nhieàu Naêm Kinh Nghieäm Ñaûm Traùch

PPHHÔÔÛÛ NNGGOONN NNOOÅÅII TTIIEEÁÁNNGG � Chaû Gioø, Goûi Cuoán

Ñaëc Bieät Caùc Moùn AÊn Thuaàn Tuùy Vieät Nam

� Goûi Toâm Thòt, Chaïo Toâm � Goûi Khoå Qua Toâm Thòt � Huû Tieáu Nam Vang, Mì Haûi Vò � Buùn Toâm,Thòt Nöôùng, Chaû Gioø � Baùnh Hoûi Chaïo Toâm, Taøu Huû Ky � Côm Boø Luùc Laéc, Côm Söôøn Bì Chaû…

Nhaän Ñaët Tieäc: Sinh Nhaät, Hoäi Hoïp, Lieân Hoan Tieáp Ñaõi AÂn Caàn, Nhanh Nheïn, Nhaõ Nhaën

Baõi Ñaäu Xe Roäng Raõi An Toaøn

Caùm Ôn Quí Khaùch Ñaõ Ñeán UÛng Hoä PhôûThaønh Ñoâ Trong Thôøi Gian Qua

Phôû Thaønh Ñoâ Kính Môøi Kính Chuùc Quí Khaùch Moät Naêm Môùi An Khang Thònh Vöôïng

Tues – Thurs: 11:00AM – 9:30PMFri & Sat: 11:00AM – 10:00PM Sun : 11:00AM – 9:00PM

MONDAY CLOSED

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 113

Page 120: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

Phôû Vieät AÙnh Vietnamese Restaurant 136 Talmadge Road - Edison, NJ 08817

Phone: 732-662-1911

Môû Cöûa 7 Ngaøy: Thöù Hai - Thöù Baåy: 11:00 AM - 10:00 PM

Chuùa Nhaät: 11:00 AM - 9:00 PM

Haân haïnh ñöôïc phuïc vuï Quyù Khaùch

Côm gia ñình: � Caù chieân xaû � Caù haáp � Canh chua � Caù kho toä

Moùn aên chôi: � Buùn boø � Buùn rieâu � Buùn maém � Baùnh cuoán

Ñaëc Bieät:

114 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 121: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 115

Page 122: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

116 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 123: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 117

Page 124: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

118 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 125: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

��c San T�t M�u Tu�t 2018 "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi" 119

Page 126: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

C�m T� C�ng �oàn ��c M� H�n Xác Lên Tr�i xin chân thành c�m t và ghi n quý thân ch�

qu�ng cáo, quý v� ân nhân và quý v� mnh th �ng quân �ã h� tr� tinh th�n và v�t ch�t �� giúp hoàn thành cu�n ��c san Xuân và c�ng �� t� ch�c �i H�i V�n Ngh� T�t M�u Tu�t

2018 v�i ch� �� “Vi�t Nam Quê H ng Tôi”.

C�ng �oàn xin kính chúc quý v� m�t N�m M�i an bình, d�i dào s�c kho� và tràn ��y yêu

th ng hnh phúc.

C�ng �oàn Công Giáo Vi�t Nam, Giáo Ph�n Metuchen, NJ

kính m�i quý v� �n tham d ch��ng trình v n ngh� ��c bi�t m�ng

"������� ��������(�"���$%��"��1�.��� ��

Có bán các món n Vi�t Nam trong �êm v n ngh�

Th� B�y Ngày 17 Tháng 2, 2018

T�i Ukrainian Cultural Center

135 Davidson Ave., Somerset, NJ

3:00 PM Thánh L� Tân Niên

6:00 PM V n Ngh� Tt

8:00 PM X� S�

8:30 PM D� V�

v�i ch� ��

Ch��ng Trình

Hoàn Toàn

Mi�n Phí

120 ��c San T�t M�u Tu�t "Vi�t Nam Quê H�ng Tôi"

Page 127: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 128: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 129: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi
Page 130: Since 1895 - cdmetuchen.org · vn hóa tt p y mãi mãi bt k thành công hay tht bi.” Tài nng vn chng th phú trong Cng oàn không thiu, nhng bài v óng góp thì li him hoi

701 Hadley Road, South Plainfield, NJ 07080Tel: 908-757-2500 Fax: 908-757-3975

E-Mail: [email protected]: newbcntrading.com

Đặc biệt các món dim sum ăn liềnĐặc biệt các món dim sum ăn liềnĐặc biệt các món dim sum ăn liền

Đại lý chuyên cung cấp thực phẩm Việt Nam và Á ĐôngĐại lý chuyên cung cấp thực phẩm Việt Nam và Á ĐôngĐại lý chuyên cung cấp thực phẩm Việt Nam và Á Đông

Chuyên bán Chuyên bán Chuyên bán thực phẩm thực phẩm thực phẩm

khô và khô và khô và đông lạnh đông lạnh đông lạnh

Kính Chúc Quý Vị Năm Mới An Khang và Thịnh Vượng