Seyid Ezim Şirvânî

8/7/2019 Seyid Ezim irvn

1/21

Seyid Ezimirvn (amah , 9 temmuz 1835 -amah , 1 Haziran

XIX. yy. Azerbaycan divaniirinin n-derlerinden biridir. 9 haziran 1835'teamah eh-rinde dodu. Babas Seyid Mehemmed din ada-m yd ve amahi'nm sayg deer ah slar ndansay l rd . Ama babas n kk yalar nda kay- bettiinden, Seyid Ezim, talim terbiyesini, ana ta-raftan dedesi olan Molla Hseyn'in yan nda, Da- stan' n Yaksay kynde alm t . Buradadedesinin nezareti alt nda Arap ve Fars dillerinirenmi, 1852'de amah 'ya dnerek orta de-recede din tahsil verenehir medresesini bi-tirmiti. 1856Tda tahsilini tamamlamak iin Ara- bistan'a giden Seyid Ezim, nce Necef veBadad'da, daha sonra ise Suriye'ninam eh-rinde, yksek din medreselerinde okumutu.Arabistan'da olduu dnemde, Hac ziyaretini de

gerekletirmiti. Ziyareti sresinde birka ay Ka-hire'de yaayarak Arap limleri veairleriyle ta-n m t .

1860 y l balar nda vatan na dnen SeyidEzim, yksek din eitimi grmesine ramen dinadaml na ilgi gstermemi, retmenlikle me-gul olmay tercih etmiti. amah 'da kendi pro- jesine uygun olarak, yeni uslle ders okutulan bir mektep am t . Eski "mollahana"lardan farkl ola-rak, bu mektepte Azer Trkesi ve Fars dilleri -retilir, tarih, corafya, matematik ve baka bilimler hakk nda genel bilgi verilirdi. Kendisi de otuz ya- ndan sonra, Rusmparatorluu ierisinde Rus di-lini bilmeden geinmenin zorluunu anlayan ve

Trklerin kendi haklar n elde etmeleri iin de Rusdilini bilmelerini nemli gren Seyid Ezim, dahasonra bu okulda Rus dili dersleri de vermeye ba-lam t . 1887'de Seyid Ezim'in mektebinde bu-lunmu Rus eitim memurlar n n biri yle di-yordu: "Hac Seyid Ezim on sekkiz ildir ki, bumektebi idare eder. Da stan'da ve Arabistan'datahsil alm t r, Fars ve Arap dillerini ve bir neceDa stan lehelerini bilir. O, birinci dereceliair gibi tan nmaktad r. "irvan Hanl n n Tarihi"adl bir eser de yazm d r ki, hele indiye kadar ya-y nlanmam d r. Hac Seyid Ezim Rus dilinde oku-yub yazma baar r. Rus dilinde zorlukla ko-nuur, lakin iyi anlay r. Hetta Rus Edebiyat ile deilgilenir. Pukin'in bir kaiirini Fars diline ak-tarm t r. Onun okulunda rencilere Rus dili de

talim edilir". Milletin yegne kurtulu yolunu eitimde

gren Seyid Ezimirvn, yeni ders kitaplar n nyaz lmas na da byk nem verirdi. Bir taraftanSadi'nin "Bostan" ve "Glstan" eserlerinden veeitici deeri olan dier Fars kaynaklar nda iirleriAzer Trkesi'ne aktar r, br taraftansa, kendisi bu tr iirler yazard . Sonralar bu iirleri bir antoloji haline getirmise de, yay nlatamam t .Seyid Ezim Hoca'nm kaleminden kan; "eriet","Rcbi'l-etfal" ("Uaklar n bahar "), "Tac'l-

ktub" (Kitablarm tac ") adl ders kitaplar da ya-y nlanmam t .


2/21

Seyid Ezimirvn 1874-1878'deamah 'daBaku vilayeti din ileri meclisinin okulunda, AzerTrkesi veeriat hocas olarak 1878'den hayat n nsonuna kadarsa ayn dersleriamah ehir mek-tebinde okutmutur. Onun rencileri ierisindeTrk-slm dnyas n n byk mizahairi Sbir (1862-1911) de vard .

air, doum yeriamah 'nm yaln z eitim ha-yat nda deil, kltrel ve edeb hayat nda danemli rol oynam t . XIX.yy. 60. y llar n sonundaamah 'da onun bakanl yla, "Beyt's-Sefa" adl airler meclisi geni faaliyet gsterirdi.amah veetraf blgelerinairlerini bnyesine alan "Beyt's-

Sefa" Azerbaycan'

n dier blgelerindeki edebmeclislerle s k ilikiler kurmutu ve o dnemdeAzerbaycan genelindeiirin yayg nlamas na, a-irlerin kar l kl ilikilerine destek veren meden birliklerden biriydi. adalar n n hat ralar nagre Scyid Ezim; "ok haz rcavab, hafizeli, revantebli, bilikli bir air idi, merakl ve tatl sohbetleriile hemie meclisde itirak edenlerin dikkatinikendi zerine ekir ve ekser nallardaiir ya-r malar nda birincilik kazan rd ".

Seyid Ezim 1875'te Hesenbey Zerdbi'nin ba-yazarl yla Bak'de nere balayan ilk Azer- baycan gazetesi "Ekinci" nin faaliyetine ilk ka-t lanlar aras nda olmu, bu gazetede toplumukltre ve eitime davet eden, gerilii ve cahilliieletiren iirlerini yay nlatm t . "Ekinci" ka- pat ld ktan sonra, "Ziya" ve "Kekl" ga-zetelerinde ayn ynde iirlerini yay nlatm , fa-natizme kar mcadele vermiti.

airlikle bir arada ilm arat rmalara da ilgigsterenirvn "Tarih-iirvan" adl tarih eserinyams ra, Azer, Fars, Trk, Rusairleri hakk ndak sa bilgi ve onlar n eserlerinden rnekler veren"Tezkire" nin mellifidir. Bu eserlerin hi biri o d-nemde yay nlanmam t r.

Seyid Ezim, Dvan Edebiyat n n btn tr-lerinde iirler yazm , zellikle de AzerbaycanEdebiyat nda, Fuzli'den sonra gazelin ikinci byk stad say lm t r. Gazelleri say ca ok vekonu a s ndan farkl d r. Burada ak ve arab vasfeden, din hkmlere yer veren ve iki yzl

riyakr din adamlar na atan, din ve felsef anlamta yan gazellere rastgelmek mmkndr. Ga-

zelleri dil, slp ve sanatkrl k a s ndan m-kemmeldir. Seyid Ezim'in sanat nda eitici t ve na-

sihat vericiiirler, Ezop tarz nda temsiller, bir ok ibretli meseleyi a klayan manzum hikayeler vb.tr ve konularda yaz lm eserler de nemli yer tutmaktad r. O, ayn zamanda, XIX .yy. Azer- baycaniirinde sosyal konular ele alan mizahi-irin ilk rneklerini de ortaya koymutur. O d-neme kadar, daha ok ahs karakter ta yan veyazar n ahs intikam hissinden doan, onun dertve ikayetlerini ifade edeniir tr hiciv, SeyidEzim'in eserlerinde sosyal bir muhteva kazand vekamuoyunu dndren problemlerin ele-tirilmesine yneldi.

air, sanat hayat n n en cokun devrinde,1888'de vefat etdi veamah 'daki "Sahandan" me-zarl nda dcfnolundu.

Eserleri: Mecmue, Tiflis, 1895; Divan,Tebriz, 1895;Divan, Tebriz, 1897;Qezeliyyat -Seyid Ezimirvan , Bak , 1902;Perian, Tebriz,1912;Seilmi Eserleri, Bak , 1930;iirler, Bak ,1937; Seilmi iirleri (Mekteb kitabxanas seriyas ), Bak , 1948; Eserleri, I-II cildler, Bak ,1950-1953;Seilmi Eserleri, I-II cildler, Bak ,1960-1963;Qezeller,Bak , 1960;Kpeye Ehsan,Bak , 1965; Eserleri, 3 cildde,Bak , 1967-1975;bret Gzgs, Bak , 1971;Temsiller, MenzumHekayeler ve Oydler,Bak , 1979; SekkizTemsil, Bak , 1975; Uaqlarm Be-har , Bak ,1985; ydler, Menzum Mektublar,Hekayeler ve Gezeller,Bak , 1989; Seilmi Eserleri, Bak , 1990.

Kaynaka: Firudinbey Kerli.Azerbaycan

Edebiyat , c.Il, Bak , 1981, s.29-92; Kamil Mir- ba rov. Seyid Ezimirvani, Bak , 1959,Azer-baycan Edebiyat Tarihi, c.II, Bak , 1960, s.291-317; Sleyman Rstemzde.Seyid Ezimir-vani'nin Eserlerinin Neri Tarihinden.Seyid Azimirvani. Eserleri, c.I, Bax , 1967,kitab ndan, s.33. Sad k Hseyinov,Seyid Azimir Vani'nin Yarad c l q Yolu, Baki-1977;Feyzulla Qasim zade,XIX. As r AzerbaycanEdebiyat , Tarihi, Bak -1975, s.407-432.


3/21

RLER :

(Seyid Ezim irvani, Eserleri, Bak -1967, c.l, s .47)

GAZELLER

Xoa ol iqc kim meclisinde yn ola,Visl-i yrde fexende rzigr ola.

Nece refq-i mvfiqle egleib ie mey, Ne kesri meclis-i meyden, ne intizr ola.

erbe olmasa da geri negd sm zeri,erbxnede bari bir e'tibr ola.

Bu gne doymaz idim zlfve esr olsun,Eer elimde dil-i zar n ixtiyr ola.

lhi, blble olsun hemie gl hemdem,Mdm o xestedilin gleni, bahn ola.

Menim tek olmaya merhum gl'zrmdan, Ne qsseden regi qan, ne xr xr ola.

Behite meyi elemez Seyyidin eer, ey gl,Yan nda sen kimi bir yr- gl'zr ola.

Elence meclisinde sevgilisi de olan k ne mut-ludur. Sevgilisine kavuunca mutlu, mesut zaman olmal d r.

Birok uygun dostla elenip iki imelidir.kimeclisinden ne k rg nl , ne de beklentisi ol-mal d r.

Geri araba verecek alt n veya gm paras ol-masa da meyhanede bir itibar bari olmal d r.

Eer alayan gnlmn yetkisinde olsayd bu e-kilde zlfne esir olmaya doymazd m.

Ey Tanr m! Gl daima blble dost olsun. O hastagnll blbln daima glbahesi ve bahar olsun.

Benim gibi gl yanakl sevgilisinden mahrum ol-mas n. Ne zntden yrei kan, ne de gnl s -k nt s olsun.

Ey gl yzl sevgili! Eer Seyyid'in yan nda seningibi bir gl yanakl sevgili olsayd cennete mey-letmezdi.

(c.l, s. 152)

Nimenin ki, senin briyd r, ey vaiz,Qesem ol vaize kim, bu riyad r, ey vaiz,

Xelyiqi emele, xeyre de'vetin xodur,znde yox bir emel, bu xetd r, ey vaiz.

Edib cehennemi vsf, herdem alarsan,Bu ne fesne, ne efsnedir, ey vaiz?

Yetim mahna gz dikmein nedir dim,Hall kesb meer nrevd r, ey vaiz?

Yoxundu Ke'be-yi rxsr-i yrden xeberin,Bu vechdendir szn bsefd r, ey vaiz.

midvrsen z tuttuun emellere sen,Bizim midimiz ehf-i Xud'd r, ey vaiz.

Mey imein q la Seyyid eer nihn senden,Senin teki o da ehl-i riyad r, ey vaiz.

Ey vaiz! Senin oturduun yer has rd r. O vaizeyemin olsun ki, bu durum iki yzllktr.

Ey vaiz Halk hay rl iler yapmaya a rman g-zeldir. Ancak kendinde bir hay rl i yok, bu ha-tad r.

Cehennemi tasvir ederek her zaman alars n. Eyvaiz! Bu ne biim efsanedir, bu ne biim yaland r?

Ey vaiz! Neden yetimlerin mal na gz dikiyorsun?Yoksa hell kazanmak doru deil midir?

Sevgilinin yana n n Kabe'sinden hi haberin yok-tur. Ey vaiz! Bu yzden senin szlerin gnllere fe-rahl k vermez.

Ey vaiz! Sen yapt n ilerden, ibadetlerden dolay mitlisin. Ama bizim midimiz Allah' n af-fediciliidir.

Ey vaiz! Eer Seyyid senden gizli iki ierse o dasenin gibi iki yzl olur.


4/21

(c.I,s.200)

Dedim: ey gl, niye etdin meni zlfnde esir?Dedi: divne olanexse gerekdir zencr.

Dedim: ol trre-yi prinde nedir rxsr n?Dedi: bu sureti in ire q hbd r tesxr.

Dedim: ol riz-i zibda nedir xett-i siyah?Dedi kim, mshef-i rxsr ma dm tefsir.

Bu md ile ki, qn m tke qemzen oku,Ey gzm sedqesi, emden q l ram yz teqr.

Xme-yi Seyyd, eer kim ola yz myikf,Sift-i my-i mynm edebilmez tehrr.

"Ey gl! Beni salar n n k vr m nda neden tutsak ettin?" dedim. "Deli olan insanlara zincir gerektir"dedi.

"O bklm bklm salar nda yana n nedir?"dedim. "Bu yz, in'de bylenmitir" dedi. (in;lke anlam d nda sa k vr m anlam n da ta r)

"O ssl yanaktaki siyah tyler nedir?" dedim."Yana m n kitab na yaz lm tefsirdir" dedi.

Ey gzmn sadakas olan sevgli! Gamzenin oklar bu mitle kan m dkse ilatan yz eviririm.

Seyyid'in kalemi k l , yze yaran bir kalem olsa bilesevgilinin k ldan ince belini yazamaz.

(c.I,s.245)

Yde sald qda seni, dde-yi xnbr alar,Yr hicrin eken, elbette, ki nr alar.

Blbl-i bdil elinden zlb dmen-i gl,Geceler sbhc kimi nle ekib zar alar.

ad iken veslin ilen knlme qem ekdi hcum,Oldu min qne gene derde giriftar alar.

Tb-i teb, zlmet-ieb, mhnet-i qrbet, qenvi yar Eylemez tab bu mhnetlere qemxr alar.

Bes ki,eb t bseher alamaq detdi mene,Hemden olmu mene yekser der divar alar.

Men ki, hicr ateine yand vcdum vallah,Menim ehvhma dzexde yanar, nr alar.

O qeder alad Seyyid qem-i hicran ile,

Ki, onun hal

na bu erx-i sitemkr alar.

Seni hat r na getirdike kan saan gzlerim alar.Sevgilisinin hasretini eken kii elbette aresiz kal palar.

k blbl, gln eteinden elini ekip ayr d-m. imdi sabaha kadar h ekip al yor.

Sana kavuma mutluluuna ermiken znt,keder gnlme hcum etti. Yine gnlm bin trlderde tutulup al yor.

Geceden sabaha kadar alamak benim iin al -kanl k oldu.

Kap lar duvarlar bana arkada olmular, bir batan bir baa alarlar.

Vallahi, benim vcudum ayr l k ateiyle yand .Benim bu hlime cehennem de yanar, te de alar.

Seyyid ayr l k zntsyle o kadar alad ki onunhlini gren zalim felek bile alar.

(c.l, s.268)

Yz serv-i xurman ola, knim senister,Yz ba-i glstn ola, knim seni ister.

Yz zohrecebin, mhiliga, mehr-i dilra,Yz min meh-i tbn ola, knim senister.

Bu zlmet-i zlfnde lebin ab-i beqam z,

Yz eme-yi heyvan ola, knim seni ister.

Sal narak yryen yzlerce servi olsa da gnlmseni ister. Yzlerce ba ve gl bahesi olsa da gn-lm seni ister.

Zhre y ld z gibi aln olan, yzlerce ay yzl,gnl alan sevgili ve yz bin parlak kl ay olsa dagnlm seni ister.

Salar n n karanl nda dudaklar n bize ebed

hayat veren su gibidir. Bu durumda yz tane hayatveren su olsa da gnlm seni ister.


5/21

Ey xblerinhi, knldr sene iq,lem ham xban ola, knlm seni ister.

Ey dst, bize hri-yi q lmn ne gerekdir,Yz hri-yi q lmn ola, knlm seni ister.

Seyyd degilcm bend olam her bir gl-i le,Yz qne-yi xendn ola, knm seni ister.

Ey gzellerin sultan ! Gnlm sana kt r. Btndnya gzellerle dolu olsa da gnlm seni ister.

Ey dost! Cennetteki huriler veya g lmnlar bize ge-rekli deildir. Yzlerce huri ve g lmn olsa da gn-lm seni ister.

Ey Seyyid! Ben her k rm z gle balananlardan de-ili ru Yzlerce taze gonca olsa da benim gnlmseni ister.

(c.l, s. 352)

Ne bu gn bade yr m, ne meyim var menim,Seyr-i glzride bhde neyim var menim?

Sizi tr yetkin pr-i xerbata meni, Ki, bu gn sqi elinden gileyim var menim.

Mene me'cun-i mey-i le'I-i devad r, sqi, Ki, qem-i hicr ile cismimde keyim var menim.

Can senin, cisim senin, emr senin, fe'l senin,Cmle sensen, bu arada neeyim var menim?

Meni Seyyd teki ek ge-yi meyxnelere,

Art r r qem dexi mescidde neyim var menim?

Bugn benim ne bahede sevgilim, ne de ikim var-d r? Glbahesini bo yere dola yorum, orada benim neyim var ki?

Allah ak na, beni ihtiyar meyhaneciye gtrn.nk bugn iki da tandan bir ikyetim var.

Ey iki da tan gzel! Ayr l k zntsnden do-lay benim bedenimde yaram vard r. Bu yzden bana sevgilinin ll ta gibi duda n n ikisindenyap lan macunifa olur.

Can n , bedenim senindir. Emir vermek de yapmak da senin elindedir. Her ey sensin. Benim bu dn-yada neyim var ki?

Beni Seyyid gibi meyhane kelerine gtr. zn-tm art ran mescitte benim ne isim var?

(c.l, s. 355)

Xo ol zaman ki, oleh ile hemzebn olam,Her szde bir dilim tutulub ntevn olam.

T sensiz zgeler zn grmesin gzm,Gzlerden isterem denenin tek nihn olam.

Gy qefesde blbl olur ze hemnefes,Sensiz eer ki, hemdem-i hr-i cihan olam.

Bir zexm urub tme seni tr , ey senem,Qorxum budur bu zerbet ile nmcn olam.

Y Reb, nesb q l mene Seyyd tek ol gn,Kim, zvg-i tir-i qemze-yi yre nian olam.

O gzeller ah yla konutuum zamanlar ok ho geer. Ancak her szde bir defa dilim tutulur; g-sz, takatsiz derim.

Gzlerini sen yokken bakalar n n yzn gr-mesinler. Bunun iin gzlerimden senin az n gibigizli kapakl olmas n isterim.

Szde blbl kafesteyken kargayla bile arkada Olurmu. Ben sensiz kal rsam, dnyn n gneiylearkada olay m.

Ey put kadar gzel sevgili! Allah ak na, bana bir yara a p gitme! Korkum, bu darbe ile yar canl ka-l m olacakt r.

Ya Rab! Bana da Seyyid gibi o gn nasip et de sev-gilinin gamzesinin okuna zevkle nian olay m.

(c.l, s. 376)

eb-i hicran o qeder nle v efgn etdim,T ki, em-i feleki hlime giryn etdim.

Grcek ol sret-i zibn zmden gediben,Sret-i hal ma suret kimi heyrn etdim.

Ayr l k gecesinde o kadar alay p inledim ki fe-lein gzlerini bile hlime alatt m.

O ssl yz grnce kendimi kaybettim ve buhlime herkes resim gibia p kald .


6/21

Bu temennada idim kim, ola can qurbamn,kr lillh ki, x r sene qurbn etdim.

Eyledim derd-i qeme, hicre lmden re,Gr ne sn bu qeder mkle derman etdim.

T dedim iqinem, qehr ile tkdn qan m,iq oldum sene ey ml , meer qn etdim?

Oldu qetlimde pemn, pemnem kim, Nle ile zm ol mh pemn etdim.

O qeder alad m ol mh qeminden,Seyyd, qibet Nuh kimi lemi tfn etdim.

Can m sana kurban etmek istiyordum. Allah'a-krler olsun ki, sonunda sana kurban ettim.

Ayr l k derdine ve zntsne lmle re bul-dum. Bu kadar zor bir eye ne kadar kolay bir are bulduumu grn.

Ne zaman n m dediysem bana kah r edip ka-n m dktn. Ey ay yzl sevgili! Sana k olmaklameer kan dkmm.

Beni ldrmekten dolay sevgili piman oldu. Bende piman m, nk alay p inleyerek o ay yzlsevgiliyi piman ettim.

Ey Seyyid! O ay yzl sevgili yznden o kadar alad m ki sonunda Nuh Peygamber gibi btndnyay tufana evirdim.

(c.I, s. 443)

Cifimden cn almaa ger olsa, ferman n senin,Cne minnetdir olam, ey dost, qurbnm senin.

Ger tkesen, ey xelilim, qan m , qem etmerem,Qem odur kim, ger bata ol qane daman n senin.

Gelmiem can vermee, eyeh, Min-yi kyive,Qan mi tk cme kim, olsun bu ehsnm senin.

Bir glstand r ser-i kyin, a lm glleri,Qan ile glberg olub glberg-i xendmn senin.

Kesret ire tapm am men drr-i kenz-i vehdeti,Olmuam herend zlfn tek perian n senin.

Nefyden isbte gel, ey dil ki, xkc ness ede,Qetre-qetre herfi "illellh" al qn n senin.

Seyyid, ger cnuvi canne etmezsen feda,Raz olmaz eqde senden o canan n senin.

Ey dost! Eer vcudumdan can m almaya seninferman n varsa sana kurban olmak benim can maminnettir.

Ey dostum! Eer benim kan m dkersen zlmem.nk benim zntm senin eteinin o kana bu-lumas d r.

Ey gzeller padiah ! Senin Mina'ya benzeyen k-yne can vermeye geldim. Kan m iki kadehinedk de bu senin ba n, hediyen olsun (Mina:Hac'da kurban kesilen yer).

Senin kynn ba glleri a lm bir gl bah-esidir. Senin glen gl yapra n, kanla bu hlegelmitir.

Ben teklik, birlik kayna n n incisini okluk iinde buldum. Her zaman senin salar n gibi perianolmu durumday m.

Ey gnl! Senin al kan n "illellh" harflerini damladamla toprakta kesin olarak a klas n. Bylece sende olumsuz dncelerinden doru olana gel.

Ey Seyyid! Eer can n sevgiline feda etmezsen osevgilinin akta r zas kalmaz.

(c.I, s. 459)

Keeneb bir meknda bir nigr-i sde grdm men,Xedeng-i qemzesin can almaa mde grdm men.

Y lm di o bezm-i cnfezye hr q lmanlar,Behit-i Eden kim derler, onu dnyde grdm men.

Geen geee gamzesinin okuyla can almaya haz r bir gsterisiz, sssz gzel grdm.

O gnle ferahl k veren toplant ya huriler ve g l-manlar toplanm t . Adn cenneti denileneyi bendnyada iken grdm.


7/21

Xedeng-i qemzesindcn onlar n tr-i nigrmdan,zm tek ehl-i bezmi ser-be-ser ftdc grdm men.

Y x ld m, hden gctdim, tutuldu nitq, Mse tek,Tecell nrini n vdi-yi Snde grdm men.

Mselmanzde idim, dndm x r btperest oldum, Mehemmed nurunu n ol bt-i zbde grdm men.

O bezmi bir de Seyyd, grmek olmaz, alaram her gn,Ki, qy ol bst dn gece r'yde grdm men.

Onlar n bak ve gamze oklar nda benim gibi bir elence meclisinin devaml mterisi olan ba-tanbaa dkn ve aresizekilde grdm.

Hz. Musa gibi y k ld m, akl m ba mdan gitti, dilimtutuldu. nk Sina vadisinde Allah' n nurunugrdm.

Ben bir Mslman oluydum, ancak dnp put- perest oldum. nk Hz. Muhammed'in nurunu; ossl, put gibi olan sevgilide grdm.

O toplant y bir de Seyyid grmek ister, ancak bummkn olmaz. Ben de her gn alar m. Ama omeclisi ben meer dn geceki ryamda grmm.

(c.l, s. 533)

Mene zchmn idi ol serv-i xurman bu gece,Mehfilim olmu idi rik-i glstan bu gece.

HemdemJm hr idi, can mda serab m kvser,Menzil olmudt mene rvze-yi rizvn bu gece.

Zlmet-i zlfde grdm dehcn-i yr gene,X zra el vermi idi eme-yi heyven bu gece.

Nisf-iebde mene hembezm idi ol qa hill,Bezmde durmu idi san meh-i tbn bu gece.

Dehen-i yr xeyl ile yox idi var m, Var idi bezmde ox nkte-yi pnhn bu gece.

Lehn-i Dvud ile knlm ald ol x,ltifat etmi idi mre Sleyman bu gece.

O meyin qetresi yz lel-i Bedexne deer,Ki, deerdi ona berdem leb-i cnn bu gece.

Seyyid, ol Kebe-yi hsn ile ki, oldum hemdem,Ka olayd m, dolan b ba na qurban bu gece.

O sal narak yryen serviye benzeyen sevgili bugece bana misafirdi. Bu gece gl bahesinin i-menleri mekn m olmutu.

Huriler en yak n dostlar md . arab m ise cen-netteki kevser suyu idi. Bu gece cennet baheleri benim dura m olmutu.

Sevgilinin az n yine salar n n karanl nda gr-dm. Bu gece sanki hayat veren su, H z r'a bil-diklerini retmi gibiydi.

O hill kal sevgili gece yans nda bana elence ar-kadal ediyordu. Sanki bu gece parlak ay, e-lence meclisinde gibiydi.

Sevgilinin az n dnmekten dolay hi bir var-l m yoktu. Ancak bu gece elence meclisinde bir-ok gizli nkte ve espri vard .

O uh, oynak sevgili Davudi sesiyle gnlm ald .Bu gece sanki Hz. Sleyman, kar ncaya iltifat edi-yor gibiydi.

O ikinin bir damlas bile yz tane Bedehan'dangetirilmi lal tama bedeldir. nk bu gecenin her an nda ona sevgilinin duda demitir.

Ey Seyyid! O gzellik Kbesiyle daima birlikteoldum. Keke bu gece onun ba etraf nda dolan pcan m verevdim.

(c.l, s.579)

Sensiz ey rh-i revn, tende tevn m yox idi,Ten-i zar mda tevn, cismde can m yox idi.

lmeyib hicrde kim veslive yetdim, ey mh,Sextcn olduuma byle grnn m yox idi.

Ey ak p giden ruhum, sevgilim! Sensizken vc-dumda gcm, takatim yoktu.nleyen vcdumdatakat, bedenimde ise can m yoktu.

Ey ay yzl sevgili! Ayr l k s ras nda lmedim vesana kavutum. Bylece gl ve salam bir canasahip olduum hususundaphe kalmad .


8/21

Olmasa kimse qemimden menim agh deyiben,Geri derdim ox idi, h fen m yox idi.

T seher zlf-i siyah denenin yd ile,Yox idieb ki, menim sz-i nihn m yox idi.

Kkilinvgi ile Seyyid-i sergcte kimi,Dolan rd m o ser-i kyde mekn m yox idi.

Kimsenin benim zntmden haberdar ol-mamas na bakmay n. Benim derdim oktu, ama a-lay m ve inleyiim yoktu.

Sabaha kadar siyah salar n ve az n hat rlad m.Benim gizli ateimin olmad hi bir gece yoktur.

Sevgilinin salar n n peremlerine arzu duyan ser-sem Seyyid gibi onun kynn ba nda dolan r du-rurdum. Bu yzden belirli bir yerim yoktu.

( c.I, s, 591)

Ey xo ol gnler ki, bezmimde nignm var idi,Zvg-i ddr ile knlmde qerr m var idi.

Getdi ol gnler ki, zlf rizinden ol metlin,Snblm, mkm, gln , ba m, bahar m var idi.

Rek edib dvr-i felek menden ay rd qibet,Derd qem define kim, bir qemksr m var idi.

Brilh, bir de men grrem ola ol nigri,Kim, visl-i yrde xo rzigrim var idi.

Seyyid, bir de grb lsem eer, olmaz qemim,Ol zamni kim, visl-i gl'zrim var idi.

Elence meclisinde sevgilinin de bulunduu gnler ne gzel gnlerdi. Gnlm o gnlerde sevgilininyzn grd iin rahat ve huzurlu idi.

imdi o gnler geti. Ama o gnlerde ay yzl sev-gilinin yana n n zlflerinde smblm, misk kokum, glm, ba n ve bahar m vard .

Sonunda felek k skanl k yap p sevgilimi bendenay rd . Oysa dertlerimden ve zntlerimden kur-tulmam iin gam yiyen, zntm alan bir sev-gilim vard .

Ey Tanr m! O sevgiliyi bir de ben greyim de sev-giliye kavuma duygusuyla zaman m hoa ge-ireyim.

Ey Seyyid! Eer bir kere grsem de lsem zlmem.nk o an gl yanakl sevgiliye kavumu olurum.

(c.l s. 593)

Zahidin ger gzeri bir de meyxne sar ,Kferem ger dne ol mescid-i virane sar .

Dustlar, eylemiem badeyi nb ile vz,Dnderin bes dexi seccademi btxne sar .

Zhid, sen meni meyxne bilirsen, yoxsa,O ne baxmaqd heqretle bu dvne sar ?

Eylemezdim bu qeder bde-yi glgne heves,Sginin eks-i rx dmese peymne sar .

Eer , kaba sofunun yolu bir kere meyhanedenyana dse bir daha viran mescitten tarafa gidersekfir olay m.

Ey dostlar! Saf ikiyle abdest ald m, seccademi de puthaneden tarafa dndrn, yeter.

Ey kaba sofu! Yoksa sen beni meyhane mi sa-n yorsun? Bu deli, divaneden tarafa hakaret ederek ne biim bak yorsun?

Eer iki da tan gzelin yana n n yans mas ka-dehin zerine dmeseydi gl renkli ikiye bukadar heves etmezdim.

Bee-yi bde-frun ki, gre rxsrm,Bir de divnedi Seyyid, baxa Qur'n'e sar .

teki da tan yavrunun yana n grp deKur'an'dan tarafa bakan Seyyid deli divanedir.


9/21

TERK BBEND

(c.l, s. 697-698}

Ey xo gnler ki, bezmimde nigr m var idi,Zvq-i ddr ile knlmde qerr m var idi,

Bir zr ml , zlf mkbr m var idi,Lebleriekker, z gl, tcdr m var idi,

Bir cemli rek-i b gl'znm var idi,Snblm, servim, glm, ba m, bahar m var idi,

Bir peri peyker, melek rxsr yr m vr idi,Kim herimi vesline busu kenar m vr idi,

Yr veslinden, qerez, xo rzigr m vr idi,Eylemezdim meyl-i gl, ol gl'zrim vr idi.

Rek edib dvr-i zemne sald firqet, qibet,Qoydu ol mh men-i nlni hesret, qibet.

Elence meclisimde sevgilinin olduu gnler negzel gnlerdi. O gnlerde gnlm sevgilinin y-zn grme zevkiyle tatmin olmu durumdayd .

Yana ay, zlfleri misk kokulu, dudaklar eker,yz gl gibi bir sultan m vard .

Yznn gzelliiyle balar baheleri k skand ran bir gzelim vard . O benim smblm, servim,glm, ba m ve bahar m idi.

Peri yzl ve melek yanakl sevgilim vard . Ka-vuma odas nda ben onu pp kucaklamak is-terdim. Sevgiliye kavumak isteyiim zaman m n ho ge-mesi iindir. Ben gle meyletmem, nk benimgl yanakl sevgilim var.

Sonunda zaman n dn k skanl k yap p sev-giliden beni ay rd . O ay yzl sevgili de devaml alayan beni sonunda kendine hasret b rakt .

Ey dr-i yekta ki, yoxdur lem ire qiymetin,DilrbKjda tutub cmle-cahn hretin,

Geri men ekdim reh-i eqinde rene zehmetin,Verdi her gn yz mene yz bin bel v mhnetin,

Oldu, ey gl, hem senin her xre meyi lfetin,zgeler bezmin mnevver q ld mh-i tel'etin,

Elqerez kim oldu qismct qeyri xn-i vesletin,Qald men dilxesteye ancaq visl-i xiffetin,

h, yz min ah, eer knlmde qalsa hesretin,Qe't eder serrite-yi mrm t-i firqetin

Billah rtlmez mezar m h zar mdan menim,Ba eker torpaqdan sz-i eflkeivenim menim.

Ey ok ender bulunan inci! Dnyada bir k ymetinyoktur. Senin gnl al n btn dnyayahret,an salm t r.

Ben senin ak n n yolunda ok eziyet ve s k nt ek-tiysem de yine her gn senin yz bin bel ve s -k nt n beni buldu.

Ey gl! Senin de her dikene eilimin ve dostluunoldu. Sevgilinin yznn ay , bakalar n n elencemeclisini ayd nlatt .

Sonunda sana kavuma sofras yabanc lara k smetoldu. Benim gibi bir hasta gnllye de sadece sev-gilinin hafifliine, hoppal na ulamak kald .

h, yzbinlerce h! Eer sana olan hasretim gn-lmde kalmaya devam ederse ayr l k k l c m-rmn ipini keser.

Vallahi, h ekip inlememden dolay benim me-zar m n zeri kapanmaz. A tlar m topraktan gk-yzne doru ykselir.

Bcs ki, her eb eylerem firqetinden ox h zr,Hal ma alar der dvr, yekser bqerar,

Her gece senin ayr l ndan ektiim h ve fer-yatlar yeter. Duvarlar, kap lar bile kendilerini kay- bedip benim hlime alar.


10/21

Ze'f olub qlib, meni dun xb ahb biixtiyar,Xb tutcaq emimi, grdm seni ey gl'zr,

Eyle bildim ki, deildir xb, sand m, aikr,Yalvar b pdm elini, ddm ayae xaksr,

Eyledim hicran elinden oxikayet, bmr, Kim vislmdan meni dur ctdi dvr-i rzigr,

Eyler idin Seyyid'i hem vesline mmidvr, Ngah oldum xbden bdr, grdm yoxdur yr.

Qsseden t sbh olunca, zr bdr alad m,Oldu cri gzlerimden ek-i glnr, alad m.

Zaaflar m galip geldi, elimde olmadan aa l k uy-kuya dald m. Ey gl yanakl sevgili! Gzlerim uy-kuya dal nca birden seni grd.

Uyku deildir deyip gerek sand m. Yalvar p eliniptm, yerle bir olup aya na kapand m.

Ayr l k yznden say s z derecedeikyetlerde bu-lundum. nk zaman n ark , beni sana ka-vumaktan uzak tutuyordu.

Seyyid'i kavuma hususunda mitlendiriyordun.Birden uykudan uyand m, ancak yrin olmad n grdm.

zntmden sabah oluncaya kadar uyumad m vealay p s zlad m. Gl renkli yalar gzlerimdenakt , alad m.

MXEMMES

(c.I,s.717-718)

Gu q l, ey ki bilirsen zn vgif-i kr,Ageh ol, gr ki, nedir nle-yi ney, neme-yi tr, Nedir ol xk olan ubde bu nle-yi zr,Ki, sedas ndan onun qret olur sebr qerr,Ama sen perdeni, her perdede var yz esrar.

Qoymaz ol tr menni niye ui den,Dmez ol xneberendazlarm duinden,H ile g ede her kim ki, geder hinden,Penbe-yi qefleti ek sen dexi can ginden,Ta ki, esrr-i nihane olasan berxudr.

Lehn-i Davudi ile knlv q l xrrem sen,Er bmine gzm, nemeni tut sellem sen,Olma qal ehli, q l emden zv ebsem sen,Kesb ele elm edeb feyzin eer demsen,Fehrn q l, gr ki, nedir musiqiy msiqr.

Tut beraber dem-isaye menni demini,Q l b ehya zvi seyr ele ruh lemini,Zir-i qem olma, eit neme-yi zil bemini,ekme, aqilsen eer, dehr-i mxalif gemini,Sure gel, neme ile ek qem-i dnyaye hesar.

Musiqi meclisinin ehli gerek ehli-beser,Ta gre perde-yi esrarde yz neq sver,Kim ki, zvq ehli deil, ani hesab eyle hecer,Lehni-Davud elemez nvi-cemadete eser,Me'ni erbab eder qu sxen, ey huyr.

Fehm q l gr ki, nedir ceng def berbet ud, Nedir onlarda bu aheng bu lehn bu srud?Arif ol, remz bil, ey mahesel-i qeyb hud,Ud her lehze gelib sure deyer, ya Me'bud,Tar her lehze gelib vecde deyer: ya Settr.

Ey (insan) kulak ver ki kendini (her) iten haberdar san rs n. Gr neydeki inleme, tarladaki ezgi, o kurusopadaki alama iniltisi nedir bil ki; onun sesindenirade ve sab r yamalanmaktad r. Her perdede yzesrar var, sen perdeyi ama.

ark c , ev y k c lar n gsnden dmeyen o tan,neden kuca ndan b rakmaz; her kim ki akl yla d-nse (duysa) akl ba ndan gider. Can kula ndanuyku pamuunu ek ki; gizli s rlara ulaas n.

Sen Davudi ses ile gnlnenlendir; ezgini gk kubbeye ulat r. Dedikodu ehli olma, iyi huy-lulardan ol. Eer insansan, ilim, edep ve feyzkazan. Musiki nedir, mukikr nedir anla, gr. (Mu-sikar: Rzgar estike, gagas ndaki deliklerden trltrl ses kt na ve musiki sznn de buradangeldii dnlen efsanevi bir ku).

ark c n n nefesini,sa'n n nefesiyle ayn tut, ken-dini ihya edip ruh alemini seyret; gam perdesiolma, enince ve en kaim tellerin ezgilerini duy.Eer ak ll ysan dier dnyan n gam n ekme;urimakam na gel, nameyle dnya gam n bast r.

Musiki meclisinin ehli sekinler olmal d r ki; esrar perdesinde yz nak ve sure grebilsin. Kim ki,zevk ehli deilse onu ta hesap et; Davud'un sesicans zlara tesir etmez ama erbab na ku sesi yeter ey ak l sahibi.

Gr anla ki; def, eng, berbet ve ud nedir. On-lardaki bu ahenk, bu ses ve bu ezgi nedir? Arif ol,rumuz bil, ey grnen ve grnmeyenlerin h-lasas olan (insan), ud her an "Ya Mabud" der, tar her an, vecde gelip "Ya Settar" der.


11/21

Zahida, Tanr 'ya bax, meclis-i rfand r bu,Tara esbab-i menahi deme, bhtand r bu,Meyi gr, saqiye bax, Kvser q lmand r bu,Cmlesi pertv-i rxsare-yi sbhand r bu,Meyde heq nurunu gr, sehvine q l istifar.

Ey knl, mehrem-i rz eyleme bigneleri,Verme naehl eline bu dolu peymaneleri,ek rmzt ile zlf-i sxeneneleri,Seyyida, Mehdiye yalvar ki, bu drdneleri,Eylesin meclis-iehvr-i Kerim begde nisr.

Ey Zahid; Tanr 'ya bak, irfan meclisidir bu. Tara(saza) haram deme, iftirad r bu. arab gr, Kev-serdir; iki sunan gzele bak, g lmand r bu. Hepsi,Yaratan'm nurunun ahirleridir.arapta Hakk nurunu gr, gnaha tvbe et.

Ey gnl, ilgisizleri s rr na mahrem eyleme. Budolu kadehleri ehli olmayanlar n eline verme. Ru-muzlar ile, sz zlfne tarak ek. Ey Seyyid,Mehdi'ye yalvar ki; bu incileri Kerimah n mec-lisine sas n.

MSEDDES

(c.J, s.720)

Xo ol zaman ki, yar mene hemzebn idi,Bezmim cemal-i yar ile rek-i cinn idi,Sultan idim ki, her yana hokmm revn idi,Dvlet qulam idi mene, bextim cavan idi,Can-i hezine hemdem aram-i can idi,Demler p demler idi, zaman ol zaman idi.

Xur dgunerbla dolmudu cam m z,Ol mah ile keirdi bizim sbh sam m z,Dvr-ifelekde hs l olurdu meram m z,Xak-i derinden zge yox idi rneqm miz,Blbllere o shet-i qds iyan idi,Demler o demler idi, zaman ol zaman idi.

Hicrin eer ki, grm idim mbtelalarm,Dilden dile eutmi idim maceralar n,Bunca tesevvr eylemezdim bellar n,Can ekmi idi mhneti-hicran ceflar n,Xelvetsera-yi veslde dil kmirn idi,Demler o demler idi, zaman ol zaman idi.

Knm o mhdan a l rd kerem gorb,Mehrin ziyde, cvr cefs n kem grb,Ol gl mene a ld n dem be dem grb,Bezm-i visalde zn mohterem grb,Rek ile qne tek dil-i bedxh qan idi.Demler ol demler idi, zaman ol zaman idi.

Ol gl menimle hemdem idi her bahrde,Gah dmen-i emende, gh llezrde,Blbl teki iim yox idi ah zrde,Seyyid ki, mesken etmi idi ku-yi yrde,E'zz ile bir dem-i cennetmekn idi,Demler o demler idi, zaman ol zaman idi.

(Ey) zaman, ho ol ki: sevgili benimle a zbirliiyapm , meclisim ise sevgilinin yznn g-zelliiyle cennetleri k skand rmada idi. Sultan idimki her yerde hkmm geiyordu, baht m gen, zen-ginlik emrimde idi. Can hazinesi dost ve sevgili idi,an o an, zaman o zaman idi.

Gne renkli arapla dolmutu kadehimiz; o ay(yzl sevgili) ile geiyordu gndz ve geceniz.Felein ark nda meram m z has l olurdu. Kap n ntopra ndan baka makam m z yoktu, O temiz av-lular blbllere yuva;an o an, zaman o zaman idi.

Mptelalar n (a klar n) ayr l n grm, dildendile dolaan maceralar n iitmitim ama; belalar n bu kadar dnmemitim. Ayr l k derdinin cefalar can kar yor; (oysa) kavuma saray nda gnlmutlu an o an, zaman o zaman idi.

Gnlm, o ay yzlden kerem grp a l rd ; ver-dii ek, cevr ve cefas azd . O gl (yz)n banazaman zaman a ld n grp, kavuma mec-lisinde kendine hrmet ederdim. K skanl klagonca gibi bedbaht gnlm kan idi, an o an zamano zaman idi.

O gl her bahar mevsiminde benimle dost idi; bazen imenlerde, bazen lale bahelerinde; blblgibi ah edip, incelemeye halim yok idi. Seyyid sev-gilinin kyn mesken etmi; deerli, cennetmekn bir insan idi. An o an, zaman o zaman idi.

MSTEZAD

(c.l, s.727)

Dnyda cefs z bize bir yr tap lmaz, Dildr tap lmaz. Mehur meseldir: gl-ibxr tap lmaz, Glzr tap lmaz:

Bizim iin, dnyada, cefas z bir yar, cefas z bir sev-gili bulunmaz. Bilinen bir rnektir. "Dikensiz gl bahesi bulunmaz".


12/21

Snbl necidir kim, ola ol zlfe beraber, Ey lle-yi ehmer.

Zlfn kimi bir nfe-yi Tatar tap lmaz, Bir tr tap lmaz.

Qeddin kimi var bade ox serv sent ber, md ile e'rer.

Onlarda veli sendeki reftr tap lmaz, Etvr tap lmaz.

Bu renc-i xumr eyledi dilxn meni, sqi, Yoxmu me-yi bq.

Cam nda meer bde-yi glnr tap lmaz, Asar tap lmaz.

Biz gvher-i prqiymet-i qencne-yi cn q, Bir genci-nihn g.

Qald

q, bize dnyde xirdr tap

lmaz, Bzr tap lmaz.

Esrr-i Xuda'den dil can md lebleb, Divn- nretteb.

erh etmee bir mehrem-i esrar tap lmaz, Deyyr tap lmaz.

Svd-yi qemi-zlfde art rd fenm, Terk eyledi can n,

Seyyid kimi bir ir-i br tap lmaz, Bkr tap lmaz.

Ey k rm z lale, smbl nedir ki, o zlfle beraber olsun; zlfn gibi bir tatar miski ve tar bulunmaz.

Bada (senin) boyun gibi am f st aac , ard veselvi ok bulunur; ancak, onlarda sendeki yry (salm ) ve tav rlar bulunmaz.

Ey saki, bu sarholuk ar s benim gnlm ka-natt , sonsuzluk arab yok mu? Meer kadehindenar iei arab (ndan) eserler bulunmaz.

Biz an hazinesinin paha biilmez mcevheri, gizli bir hazineyiz; dnyada kald k bize mteri (olan bir kimse) ve pazar bulunmaz.

Gnlm ve can m dopdolu, Hda'n n s rlar ndantertip edilmi (bir) divand r; (ancak) onuer-hedecek, s rlar n mahremi bir kimse bulunmaz.

Seyyid, (sevgilinin) zlfnn gam n n sevdas ylacan n terk edip, figan n artt rd ; byle utanmaz veavare bir sair bulunmaz.

RBALER

(c.I f s.671-672)

Ta menzilimiz bir nece gnam oldu,Hemdem mene bir ux-i meyaam oldu,Baxd m o qeder zlfne, rxsarinde,Grdm ki, qrub edib gn, axam oldu.

Tebrizde tebden cierim qan oldu,Eyyam-i visal dnd hicran oldu,Teblerzeye ddm, ne tebib etdi elac, Ne kimseden derdime derman oldu.

Mehrabe secde etdin det, eyeyx,zhar eledin sidq irdet, eyeyx,Secdegahim yine-yi rizdi menim,Sen da aras nda q l ibdet, eyeyx.

Yar m gediben zgelere yar oldu,Sedpare knl hicre giriftar oldu,Yz kez grb ol gln vefas zl n , Ne qeyrete geldi, ne ona ar oldu.

Geldim, grdm ki, bade yar m yox,Getdirn, bildim ki, onda dildanm yox,ldm, demedim sirr-i dehan n o gln,

Var yar, veli mehrem-i esrar

m yox.

Menzilimiz birka gn ak am oldu. Sadece iki,ien gzel bana dost oldu. Yana ndaki zlfne bakt m; grdm ki gne bat p ak am oldu.

Tebriz'de s tmadan cierim kan oldu;, kavumagnleri bitti, ayr l k oldu. S tma nbetine dtm;ne doktor ila verdi, ne de kimse derdime dermanoldu.

Ey eyh, adet olduu iin mihraba secde edip; sa-dakat ve bal l n gsterdin. Benim secdegh m(sevgilinin) yana n n aynas d r (grntsdr); eyeyh, sen talar aras nda ibadet et!

Sevgilim yabanc lara yar oldu; paralanan gnlmayr l a dt. Gln vefas zl n yz kez gr-mesine ramen; (gnlm) neerefini dnd nede utan duydu.

Geldim grdm ki bada dostum yok; gittim ve bildim ki orada sevgilim yok. lsem de, o glns rr n kimseye sylemedim; dost var, ancak s rr ma

mahrem (olan bir kimse) yok.


13/21


14/21


15/21

GAZETE NEDR?

(c.II, s. 55-56)

Dn sul ctdi bir nefer chil,Ki, gezetdcn nedir bize hsil,

Ne isteyir bu I lesen Bey bizden,lemi quru szden. Doldurub

Dan r gh ekin, zirctden,Gh ma n, gh zge senetden.

erli edir gh sd qay rma ,Ki, qat qdan bele ekin ya .

Pendiri yredir ki, byle tutun,Saxlay b art caq bahaya sat n. Gh Amerika'dan eyleyir kim yd,Bu sifet bir ma n olub icd.

Neye lz md r bizlere ma n? Ne n xelqin aldad r ba n?

Babam z grmemidi ma n ii,ngilis kimi tovlay r bu kii.

Dd edir ki, gerekdir elm oqumaq,ekme tikmek veya ki, bez toxumaq.

Biz meer bilmirik ya tutmaq Pendiri saxlay b pula satmaq?

lde her vret-i Qarab, Nehrede alxay r gzel ya .

Biz meer bilmirik tax l bimek, Neye laz md ma n yrenmek?

ma vcibdi nki be ct kel,Biine cin gerekdir, x rmana vel.

Ne gerekdir ki, yaz b ol sde,Fehleler ceng edib Amrika'de.

Bilmemi remzini bu dnyan n,Syleyir hlini Amrika'n n.

Hi doru deyil bunun nefesi, Ne gezetdir? Tamam pul telesi.

Dedim: -Ey chil-i kerihxitab,Geri ndane yoxdur hi cavab,

Bu gezet kim olubdur cahanda bina,Bunu kim ixtira edib, aya?

Hans millet bunu edib icd,Hans dvlet edib ona imdad?

Dn cahil bir kii "Bize gazeteden ne fayda var?"diye sordu.

"Bu Hasan Bey- bizden ne istiyor? Dnyay kuruszle, bo lfla doldurmu.

Bazen tar mdan, ziraattan bahseder. Bazen ma-kinelerden ve baka sanatlardan sz eder.

Bazen st retmeeklini a klar. Bylece yourttantereya n nas l elde edilebileceini gsterir.

Peynir mayalamay retir ve saklay p deeri ar-t nca sat lmas n tavsiye eder. Bazen deiik bir makinenin icat edildiini haber verip Amerika'dan bahseder.

Bize makine niye lz md r? Neden halk al-dat yorlar?

Babalar m z ilerini makinelerle grmemiti. Bunlar k sanlar ngiliz gibi tavlay p kand r yorlar.

izme iml etmek veya bez dokumak iin ilim oku-mak gerekir, diyorlar.

Sanki biz ya retmeyi ve peyniri saklay p pahal satmay bilmiyor muyuz?

Her Karabal kad n tarlada, bahede ne gzel ya-y kta ya alk yorlar.

Sanki biz ekin bimeyi bilmiyormuuz gibi ma-kineyi renmek neyimize gerekir?

ift srmek iin be ift manda yeterlidir. Ekin bi-mek iin orak, harman iin ise dven yeterlidir.

"Amerika'da ayg rlar savam " diye yazm , bundan bize ne?

Bu dnyan n s rlar n bilmiyor, kalkm Ame-rika'n n hlinden bahsediyor.

Bunlar n hibir dedii doru deildir. Bunlar ga-zete deil, para tuza d r" dedi.

"Ey irkin szler syleyen cahil kii! Geri bil-gisizlere, cahillere cevap vermek doru deildir.

Gazeteler dnyada tesis edilmitir, ama acaba bu yepyenieyi kim ortaya karm t r?

Bu gazeteyi hangi millet icat etmitir. Hangi devletondan yard m ummutur?


16/21


17/21

HCV

HESEN QARA HD'YE

(c. l, s. 35-40) Ey olan hadi-yi erbab-i zellet, Hadi,Ey mzillini eden Heqqr e hidyet, Hadi,Eyledin sen ki, bu mehdiliye det, Hadi,Ele bes leme tebli-i rislet, Hadi.

naallah, sabah-birgn yetiir mh-i eza,Gey kefen, yr buv, tk yuvi, bala qara,Seni meydanda gren kimse desin, nmxuda,Eyleyibdir yene lemde qiymet, Hadi.

Eliv tutmad bir kimse ki, qarda senin,Can senin, cisim senin, ti senin, ba senin,Cem ola baxmaq n snni, q zba senin,Bax ban onlara sen eyle fexret, Hadi.

Bu deyil mi "qerezin bauvi sen apmaqdan,Ye'ni ki, can m cnne ederdim qurban.Maluv bes ne n eylemiysen ehsn?Quru ba apmaa sen etmisen det, Hadi.

Xaperestler hamisi ad gzn, dd qabaq,Dalda qald q tklb cehl ile biz, ay sarsaqBes ne veqti bize qismet olacaq gz amaq?Eqle gel, Tanr 'ya bax, besdi bu qeflet, Hadi.

Bu hedisi ne zaman zikr q hb peyember,Ki, olur Rus diliyle oxuyan kes kfer?Allah, Allah, bu ne bhtnd r, ey hiyletger,xtilft-i lisand r bize ne'met, Hadi.

Kim ki, bir dil bile, bir ne'mete ol vsildir,Kim ki, ox bilse, o ox ne'mete besmildir,Leyk lemde her ol kimse ki, meqebildir,Edecek qeyri lisan o mezemmet, Hadi.

Kim deyer alama sen kerbbel serverine,Can m z cmle feda olsun Ekber'ine,Alad erz sema tene olan Eser'ine,Onu inkr edenin zat na le'net, Hadi.

Merheba, mlk-i Qaraba'm ezdarlari,Tanr efzn elesin siz teki dindarlari,Seyyid, besdi eer grse bu ef arlari,ekecek tutduu kirdre xeclet Hadi.

Ey sefil hle dmlere doru yolu gsteren Hadi!Ey insanlar aaat ranlar Hak yoluna ka-vuturan Hadi! Ey Hadi! Sen buekilde doruluasevketmeyi det hline getirmisin. Ey Hadi! Sendnyaya peygamberlii tebli et.

nallah bir gn sabah eziyet ay gelir. Kefen giy, ba n dv, gzya n dk ve karalar bala. Seni buekilde meydanda grenler Allah yine dnyada bir k yamet koparm , desin.

Ey Hadi kardeim! Senin elinden hi kimse tut-mad . Ruh, beden, k l ve ba da senindir. Sana bakmak iin Snni veya K z lba herkes toplans n.Sen de onlara bakarak vn.

Ba n dvmekten kast n bu deil mi? Yani can m sevgiliye kurban ederdim, demek deil mi? Peki ohlde neden mal n mlkn ba la m yorsun? EyHadi! Sen kuru ba n arpmay det hline ge-tirmisin.

Haa tapan Hristiyanlarm hepsi gzlerini a p ilerigitti. Ey ahmak! Biz cehalet yznden dklp ge-ride kald k. Peki, bize gzmz amak ne zamank smet olacak? Ey Hadi! Tanr 'ya bak, akl n ba natopla, bu kadar gaflet yeter. "Rus dilinde okuyan kii kfir olur" diye bir hadisiHz. Peygamber ne zaman sylemitir? Ey hilekr kii! Bu ne biim iftirad r, a yorum. Ey Hadi! Dil-lerin farkl farkl oluu bizim iin bir nimettir.

Kim bir dil daha bilirse, bir niteme daha kavumu olur. Kim daha ok dil bilirse o kadar ok nimet eldeetmi. olur. Ey Hadi! Ancak dnyada her eye kar olan kiiler baka dilleri de yerip aa layacakt r.

Ey Hadi! Sana Kerbel'daehit edilenlere alamadiyen kim? Onun byne hepimizin can fedaolsun. Kne ise istekli olan btn yeryz vegkyz alad . Onlar inkr edenlere lanet olsun.(Burada Kerbel hadisesi ve Hz. Hasan ile H-seyin'inehid ediliine telmih vard r).

Merhaba, ey Karaba lkesinin eziyet eken in-sanlar ! Tanr sizin gibi dindarlar art rs n. Ey Sey-yid! Eer bu korkaklar grseydi; Hadi tuttuu yol-dan utan rd .


18/21

'PEND- EFTL" K TABINDAN

ALMLERE HRMET HAQQINDA MOZE

(c.ll, s. 392-393)

Cefer, ey nr-i dide-yi Seyyid,Qne-yi nvreside-yi Seyyid,

Ulem heqqini riyet q l,Ehl-i elme heme hrmet q l.

Deme bu kfer, ol Mselmand r,Her kimin elmi var, o insand r.

Elmden oldu Hczret-i Loman,Hikmet ile sermed-i dvran,

Elm bir nur, cehl zlmetdir,Cehl dzexdir, elm cennetdir.

Ulem olmasa cananda yeqn,Olacaq pyimale'r-i mbin.

lime kim ki, eylemez hrmet,O deyildir peygembere mmet.

Sene her kimse elm eder te'lim,Ona vdbdir eylemek te'zim.

Harda grsen, ona selm eyle,Ba eyib qul tek ehtirm eyle,

Qeyrini vesf q lma yan nda,Sen dur ol syleyen zaman nda.

zinsiz etme xidmetinde clus,Olma zencirden, ey peser, me'ys.

Adem ol, incime qiretden,b-i molla mbd cennetden.

Bil ki, ustdm, ey reid peser,Sene rhniyetde oldu peder.

Pederin bir menem, bir stad n,Cehd qil yax xmaa ad n...

Ey Seyyid'in gznn nuru, yeni yetimi goncas Cafer!

Bilginlerin hakk na riayet et.lim sahiplerine daimasayg gster.

u kfir, bu Mslman deme; kimin ilmi varsa o in-sand r.

Lokman Hekim ilim ve hikmet sebebiyle devrininileri gelenlerinden biri oldu.

lim bir k, cehalet ise karanl kt r. Cehalet ce-hennem, ilim ise bir cennettir.

Eer dnyada ilim olmasa kesin olarak bil ki; hayr ve erri ay raneriat ayaklar alt na al n rd .

Kim bilginlere sayg gstermezse peygamberin m-metinden say lmaz.

Kim sana bir bilgi retirse ona sayg gstermek gerekir. Nerde grrsen onlara selm ver. Kle gibi ba n eerek sayg gster.

Onun yan mdayken bakalar ndan bahsetme. O ko-nuurken sen sus.

Onun ilerini grrken izin almadan oturma. Eyolum! Zincirden dolay da zlme.

Adam ol ve okumaktan vazgeme. nk hocan ndenei cennetten km t r.

Ey yetikin olum! Senin manev baban n hocan ol-duunu bil.

Senin baban bir benim, bir de hocand r. Ad n niyiye kmas iin al p gayret et.


19/21

'PEND- EFTAL" K TABINDAN

LMLERE HRMET HAQQINDA MOZE

(c.JI, s. 392-393)

Cefer, ey nr-i dide-yi Seyyid,Qne-yi nvreside-yi Seyyid,

Ulem heqqini riyet q l,Ehl-i elme heme hormet q l.

Deme bu kfer, ol Mselmand r,Her kimin elmi var, o insand r.

Elmden oldu Hezret-j Loman,Hikmet ile sermed~i dvran,

Elm bir nr, cehl zlmetdir,Cehl dzexdir, elm cennetdir.

Ulem olmasa cahanda yeqn,Olacaq pyimale'r-i mbin.

lime kim ki, eylemez hormet,O deyildir peygambere mmet.

Sene her kimse elm eder te'lim,Ona vcibdir eylemek te'zim. Harda grsen, ona selm eyle,Ba eyib qul tek ehtirm eyle,

Qeyrini vesf q lma yan nda,Sen dur ol syleyen zaman nda.

zinsiz etme xidmetinde clus,Olma zencirden, ey peser, me'ys.

dem ol, incime qiretden,b-i molla xibd cennetden.

Bil ki, stad n, ey reid peser,Sene rhniyetde oldu peder.

Pederin bir menem, bir stad n,Cehd q l yax xmaa ad n...

Ey Seyyid'in gznn nuru, yeni yetimi goncas Cafer!

Bilginlerin hakk na riayet et.lim sahiplerine daimasayg gster.

u kfir, bu Mslman deme; kimin ilmi varsa o in-sand r.

Lokman Hekim ilim ve hikmet sebebiyle devrinineri gelenlerinden biri oldu.

lim bir k, cehalet ise karanl kt r. Cehalet ce-hennem, ilim ise bir cennettir.

Eer dnyada ilim olmasa kesin olarak bil ki; hayr ve erri ay raneriat ayaklar alt na al n rd .

Kim bilginlere sayg gstermezse peygamberin m-metinden say lmaz.

Kim sana bir bilgi retirse ona sayg gstermek gerekir. Nerde grrsen onlara selm ver. Kle gibi ba meerek sayg gster.

Onun yamndayken bakalar ndan bahsetme. O ko-nuurken sen sus.

Onun ilerini grrken izin almadan oturma. Eyolum! Zincirden dolay da zlme.

Adam ol ve okumaktan vazgeme. nk hocan ndeynei cennetten km t r.

Ey yetikin olum! Senin manev baban n hocan ol-duunu bil.

Senin baban bir benim, bir de hocand r. Ad n niyiye kmas iin al p gayret et.


20/21

HACI VE MOLLA EHVALATI

(Kpeye ehsn)

(c.IL s. 465-467)

Var idiahseven'de bir haci,ahseven'ler tamam mhtaci.

ahseven airetinde bir hac vard ve btnah-sevenler ona muhtat .

Shib-i dvlet idi ox ol kes, Nqev qsfend ii oxlu feres.

O kii ok mal mlk sahibi idi. ok at ve srylekoyunu vard .

Vard Bozlar ad nda bir kpeyi,Qoyunun psibni, at kmeyi.

Bozlar ad nda da bir kpei vard r. Bu kpek ko-yunlara obanl k, ata da yard mc l k yapard .

Ezgez, bir gn ld Bozlar ,Oldu Haci onun ezdri.

Bir gn kazayla Bozlar lr. Hac bunun zerineok zlr.

Ediben qsl, haz r etdi kefen,zzet ile gtrd ox yerden.

Kpei y kay p kefenler. Onu deerli bir ekildegtrr.

Qaz b ehl-i qbr iinde mezar,Oldu medfn qebr ara Bozlar.

Mezarl kta ona bir kabir kazarak Bozlar' defneder.

Verdi Bozlare yeddi gn xeyrat,stedi heqqden ona hesent. Yedi gn sreyle Bozlar iin hay

rlar yapar. Onuniin Allah'tan hay rlar diler.

Hli olmu bu hale bir molla,ekdi feryd, q ld vaveyla.

Bu durumdan bir molla haberdar olur. Feryat edips zlanarak;

Dedi: - V millet, nedir bu xeta?Zye oldueriet-i qerra.

"Ey Millet! Bu gnah, bu su nedir?eriat h-kmleri kayboldu.

Dinden xd bu grh-i evam,Berteref oldu hrmet-islm.

Bu halk dinden kt . slm'a sayg ortadan kalkt .

t nedir, defn kefn qebristan,Getdi eldencret Qur'an.

Kpek nedir de y kan p kefenlenip kabire g-mlyor?eriat ve Kur'an elden gitti" dedi.

Mindi bir at molla, dd yola,T gedtr meher eylesin berp.

Molla bir ata binip yola kt . Gidip halk ayak-land rmak istiyordu.

atmam d henz o hiyletger,Verdiler Haci'ye bu hli xeber.

Henz o hilekr molla gelmeden Hac 'ya bu du-rumu haber verdiler.

Ki, filan molla ql -qle gelir,Dedi: - Yok, zge bir xeyle gelir

"Filn molla dedikodu zerine geliyor" derler."Yok! Baka bir dnceyle geliyor" der.


21/21

Srden tez ay rd elli goyunDedi: - Siz bunlar yol ste qoyun.

Hemen srden elli koyun ay rd . "Bunlar yolunzerine koyun" dedi.

z xdi onun qabame,Mollan n kedi sol saine.

Kendisi de mollay kar lamaya kt ve onun sa-ma soluna geerek:

Dedi: -Ey nib-i imrn-i zemn,Sene olsun atam, anan qurban.

"Ey devrimizin imm vekili! Sana annem babamkurban olsun.

ld Bozlar, ah, s nd belim, Ka gznden batayd cmle elim.

Bozlar ld, belim bkld. Keke btn dnyaonun ka na gzne kurban olayd .

Nece Bozlar, o pk l yr,Penedenir yelgeden kaftr,

Bozlar ok ak ll ve h zl yd . Penesi aslan gibi, ye-lesi ise s rtlan gibiydi.

Canavar ondan yle qorxard ,Ki, sedas n eitcek alard .

Kurtlar ondan yle korkard ki sesini duyunca a-larlard .

Hfiz xeyli psibn qeme,Gece-gndz olanebn-i reme,

Gece gndz olan korkulara kar atlar korur, ko-yunlara obanl k yapard .

Shib-i dovet ile mal m idi,Bis-i servet cellim idi.

Mutlulukla sahiplendiim mal md . Zenginlik veg kayna md .

ox idi gerdenimde heqqi menim,Dedi: - Olsun herrden kefenim. Benim hayat

mda hakk

oktu. "Kefenim ipektenolsun" dedi.

Her vesiyyet ki, q ldi, etdim emel,Bir vesiyyet sizinn etmi ezel.

Ne vasiyet ettiyse hepsini yapt m. Bir vasiyet desizin iin etmiti.

Syleyib siz cenbe elli qoyun,Demiem onlar yol ste qoyun.

Size elli koyun vermemi ve onlar yolun zerine b -rakmam sylemiti" dedi.

Qoyun ad m eitdi n molla, Dedi: - Ehsen bu hle, nmxda,

Molla, koyun lf n iitince "Allah' n ad na, bu ie bravo!

t deme, o dex bizim birimiz,Bele lmlere feda dirimiz.

Kpek deyip gemeyin, o da aram zdan biridir.Byle llere bizim can m z feda olsun.

Rehmct-i Heqq'e ol dr olsun,Seg-i Eshb-i Kehf'e yr olsun.

Allah' n rahmeti onun zerine olsun. Ashab- Kehf'in kpeiyle dost olsun.

Oxuyub sidq ile ona yasin,z de saxlad onun yasin.

Molla da bal l kla ona yasin okudu ve kendisi dekpein yas n tutmaya balad .

Documents

Seyid Ezim Şirvânî