Sevgili Arkadaşlar, Ülkemizde kariyerli bir iş sahibi ... · Çalışmalarınızda mümkün olduğunca ders notlarından tekrar yapmaya özen gösterin. Fotoğraf hafıza-mıza

MUHASEBE DERS NOTLARI

1

www.facebook.com/sakirdemirbuga www.twitter.com @Sakir_hoca Whatsap Destek Tel: 531 240 41 41

Sevgili Arkadaşlar, Ülkemizde kariyerli bir iş sahibi olabilmek için KPSS, Bankaların açtığı sınavlar, Maliye Bakanlığı Uz-

manlık ve Müfettişlik Sınavları, vs.. bir çok sınavla karşı karşıya kalabiliyoruz.

Muhasebe bu sınavlarda önemli bir yer tuttuğu gibi, genelliklede çalışırken zor zannedilerek göz ardı

edilen bir alan oluyor. Bu ders notlarından yapacağınız çalışma ile KPSS ve diğer mesleki sınav-

larda en kötü şartlarda dahi (KPSS için 35/40 gibi) çok yüksek bir başarı elde edeceğinizi garanti ediyorum.

14 Yıllık Eğitimcilik hayatımda birçok ders notu, birçok kitap çalışmalarım oldu. Ancak çalışmalarımı,

kâr amaçlı olarak kitaba çevirip 30 TL, 40 TL gibi yüksek kâr içerikli yayınlara dönüştürmemeye özen

gösterdim. .

Bu çalışmamın da yine aynı şekilde kâr amacı gütmeyerek fotokopi şeklinde çok daha ekonomik ula-

şılabilir olması için fotokopi ders notu olarak dağıtımını uygun gördüm.

Sevgili Arkadaşlar,

Çalışmalarınızda mümkün olduğunca ders notlarından tekrar yapmaya özen gösterin. Fotoğraf hafıza-

mıza hitap edecek şekilde hazırlanan bu notları ne kadar çok tekrar edersek o kadar fazla soru çözü-

münde daha rahat hareket edeceğinizi fark ettirecek. Bu ders notları sadece konu anlatımı değil yüz-

lerce soru çözümünü de içeriyor. Geçmiş yıllar sınav soruları ve örnek sorular çözümleriyle konuyu

daha geniş bir perspektif ile yorumlama şansı elde edeceksiniz.

Her sayfada alt bilgi olarak verdiğim gerek facebook, gerek twitter adresim den gerekse Telefon numa-

ramdan (Whatsap dan soru göndererek) bana ulaşabilir, bu notlarda ya da başka bir kaynaktaki muha-

sebe sorularından sorabilirisiniz. Derste olduğum saatlerde cevap veremeyebilirim ama en kısa za-

manda tekrar size dönüş yaparım…

Çalışmalarınızda kolaylık ve sınavlarda başarılar diliyorum…

Şakir DEMİRBUĞA Muhasebe Ve Finansman


2


MUHASEBE Muhasebe: İşletmedeki mali karakterli işlemleri sistemli bir şekilde kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, analiz eden ve yorumlayarak muhasebe bilgisini kullananlar için hazır hale getirerek raporlayan bir kayıt sistemidir. Muhasebe: İşletmelerin varlık ve kaynakları üzerinde artış (kâr) veya azalış (zarar) meydana getiren, para birimi ile ifade edilebilen mali olaylara ait belgeleri toplayan, kayıtlayan, sınıflandıran, mali tablolar şeklinde özetleyen ve yorumla-yan bir bilgi sistemidir.

MUHASEBENİN TÜRLERİ

MUHASEBENİN İŞLEVLERİ (FONKSİYONLARI)

1. İşlevi

Kaydetme Mali nitelikli olayları tarih, konu, miktar, tutar belirterek belgelendirmek ve bu belgeleri ilgili deftere (yevmiye ) günlük yazma işlevidir.

Sınıflandırma

Kayıtları yapılan çok sayıdaki işlemleri belirli grup ve sınıflara göre düzenlenmesi işlevidir. Büyük defter (Defter-i Kebir) de her sayfaya ayrı bir ana hesap açılması ve izlenmesi bu işlev gereğidir.

Özetleme

Kayıt ve sınıflandırma işlevleri yapılmış ve mizanlarla doğruluğu kontrol edilmiş, hesap-lamaları yapılmış bilgilerin, işletmeyle ilgili tarafların kullanacağı özet bilgiler haline getirmek amacıyla mali tabloların (Bilanço, Gelir Tablosu gibi) düzenlenmesi işlevidir.

2. İşlevi Analiz ve Yorum

Yönetici ve analistler tarafından, işletmenin hazırladığı Mali Tablolar ve Raporlar ha-lindeki bilgilerin incelenmesi, anlamlı bilgiler elde etmek amacıyla bir takım analiz tekniklerinin kullanıldığı (oran analizi, karşılaştırmalı tablo analizi vs..) elde edilen so-nuçların ne anlama geldiğinin belirlenmesi işlevidir.

GENEL (FİNANASAL) MUHASEBE

İşletme varlık (aktif) ve kaynaklarının (pasif) dağılımını, finansal olayların kaydını ve sonucundaki değişimini izlemek amacıyla kullanılan muhasebe türüdür. Genel muhasebe kayıtlarının sonunda elde edilen özet bilgiler (mali tablolar) sayesinde işletmenin mevcut durumu ve geleceği hakkında ön görüde bu-lunma imkânı verir. Varlık ve kaynaklarla ilgilidir. Gelir – Gider karşılaştırılması yapı-

larak kâr / zarar (faaliyet sonucu) belirlenir.

Bilanço, Gelir Tablosu temel mali tablolarıdır.

MALİYET (ÜRETİM) MUHASEBESİ

Üretim (imalat) ve hizmet işletmeleri tarafından kullanılan, birim maliyet-lerin hesaplanması ve kontrol ara-cı olarak kullanılması amacıyla kul-lanılan muhasebe türüdür. Üretimi yapılan mamul ya da

hizmetin maliyetlerini hesapla-yabilmek,

Planlama ve kontrol aracı ola-rak kullanılacak bilgileri elde edebilmek,

Özel yönetim kararları alabil-mek amacıyla kullanılır.

Satılan Malların Maliyeti Tab-losu, temel Mali tablosudur.

YÖNETİM MUHASEBESİ

Genel muhasebe ve Maliyet mu-hasebesinden elde edilen bilgile-rin sistemli bir şekilde yönetici-lere aktarılması, yöneticilerin kullanacağı bilgiler haline getiril-mesi görevini üstlenen muhasebe türüdür. Proje hazırlama ve planlama süre-cinde yönetim muhasebesinden yararlanılır. Yöneticilerin karar almalarında, önemli katkıda bulur.


3


MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI

Sosyal Sorumluluk Kavramı

Belli kişi veya grupların değil tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi, gerçeğe uy-gun tarafsız, dürüstlük ilkeleriyle mali olayların kayıt altına alınması kavramıdır. Bu kavramın göz ardı edilmesi durumunda diğer kavramlar önemini kaybeder. Örnek: Vergi kaçırmak amacıyla gelirin olduğundan daha az gösterilecek şekilde kaydedilmesi bu kavramın ihlal edildiğini gösterir.

Kişilik Kavramı

İşletmenin, sahip, ortak ve çalışanlarından ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu vurgula-yan kavramdır. İşletme varlıkları ile işletme sahip ya da çalışanlarının varlıklarının ayrıdır dolayısıyla sorumluluklar şahsi varlıklarla sınırlandırılmalıdır. Çift taraflı kayıt esasının ve muhasebenin temel eşitliğinin (Varlık = Sermaye + Borç) temelini oluşturur. Örnek: İşletme sahibinin kendi şahsi cep telefon faturasının işletme gideri olarak kaydedilememesi bu kavram gereğidir.

İşletmenin Sürekliliği

İşletme amacına ulaşıncaya kadar ömrünün uzun olması – sonsuz kabul edilmesi gerektiğini belirten kavramdır. Maliyet Esası Kavramının temelini oluştur Birçok değerleme ölçüsü kullanılması bu kavram gereğidir. Örnek: İşletme ortaklarından birinin ölmesi durumunda işletmenin kapanmaması ve ölen kişinin varislerine hisseleri intikal ederek faaliyetlerine devam etmesi süreklilik kavramı gereğidir.

Dönemsellik Kavramı

Sınırsız kabul edilen ömrünün belirli dönemlere bölünmesi – Gelirlerin aynı zaman dilimdeki giderlerle karşılaştırılması (tahakkuk esasına göre kaydedilmesi), amor-tisman kayıtları, reeskont kayıtları, dönem sonu işlemlerinin yapılması bu kavram gereğidir. Muhasebenin en uzun dönemi 1 yıldır. Aylık, üç aylık, altı aylık gibi isteğe göre ya da yasal zorunluluklar nedeniyle dönemler oluşturulabilir. Örnek: İşletmenin kiraladığı bir bina için 3 yıllık kira bedelini peşin ödemesi durumunda ödenen kiranın sadece bu yıla isabet eden kısmının gider olarak gelir tablosu hesaplarına (sonuç hesapla-rına) kaydedilmesi, gelecek döneme ait olan kısmının bilânço hesaplarıyla muhasebeleştirilmesi bu kavram gereğidir.

Parayla Ölçme Kavramı

Ortak bir ölçü birimi olarak ulusal para biriminin kullanılmasıdır – Yabancı para ile yapılan mali olaylarda, işlemin yapıldığı günkü kur üzerinden TL ye çevrilerek kay-dedilmesi, bu kavram gereğidir. Yabancı paralar borsa rayiciyle değerlenir ancak ülkemizde yabancı para borsası olmadı-ğı için Maliye Bakanlığının belirlemiş olduğu kur ile değerlemesi yapılır. Örnek: Mobilya ticareti yapan bir işletmenin satmak amacıyla satın aldığı (Ticari Mal) 10 adet ka-nepe için kayıtlarda 10 adet yerine 10 adet x 100 TL = 1.000 TL şeklinde hesapladıktan sonra 1.000 TL şeklinde sadece tutarının yazılması bu kavram gereğidir. daha önceden 1 € = 1,8 TL iken alınan 10.000 €, bozdurulurken 1 € = 2,1 TL kur ile bozduruldu-ğunda ortaya çıkan kambiyo kârının muhasebeleştirilmesi yine bu kavram gereğidir.

Maliyet Esası Kavramı

İşletmenin aldığı mal ya da hizmetlerin işlem tarihindeki elde edilme maliyeti ile muha-sebeleştirilip o şekilde gösterilmesi bu kavram gereğidir. İşletmenin Sürekliliği Kavramıyla ilişkilidir. Örnek: İşletmeye üç yıl önce satın alınan 45.000 TL maliyetli taşıtın kayıtlarda hala 45.000 TL olarak görünüyor olması bu kavram gereğidir. Bilançoda taşıtın değerindeki eskimeyi düzeltmek için amortisman hesapları kullanılacaktır.


4


Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı

Mali olayların objektif belgelere – Yasal belgelere dayandırılarak muhasebeleştirilmesi, Söz yerine belgenin dikkate alınarak muhasebeleştirilmesi bu kavram gereğidir. Örnek: İşletmeye ait personel servis aracının yakıt faturası olmadan deftere yakıt gideri olarak muhasebeleştirilememesi bu kavramın gereğidir.

Tutarlılık Kavramı

Mali dönemlerin biçim ve içerik yönünden tek düzen olması, geçmiş dönemlerde uygu-lanan politikalarının izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereği bu kav-ram gereğidir. Geçerli nedenler olmak koşulu ile işletme değerleme ölçülerinde, kayıt politikasında deği-şiklik yapmak zorunda kalabilir. Bu durumda Tam Açıklama Kavramı gereği mali tablo-larda dipnot halinde belirtilmesi gerekecektir. Örnek: İşletmenin satın aldığı bir varlık için ödediği sigorta bedeli maliyet bedeline eklenir. Ancak varlık alımından sonra yaptırılan sigorta gideri 770 Genel Yönetim Giderinde izlenir. Sigorta bedeli Bilançoda dipnotlarda gösterilmesi gerekir.

Tam Açıklama Kavramı

Muhasebe bilgilerden yararlanacak kişilerin yanlış anlamalarına, yanlış karar alma-larına neden olmayacak şekilde yeterli, açık ve anlaşılır şekilde kayıt tutulması gere-ğidir. Bir bilgi mali tablolarda yer almamasına rağmen karar alacak kişileri etkileyebilecek ise dip notlarda belirtilmesi bu kavram gereğidir.

İhtiyatlılık Kavramı

Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eden kavramdır. Gelecekteki gider ve zararlar için karşılık ayrılarak kayıt yapılmasına rağmen, gelir ve kârlar için herhangi bir işlem yapılmaması bu ilke gereğidir. Örnek: Alacağın vadesi gelmesine rağmen tahsil edilememesi durumunda şüpheli alacak olarak kaydedilmesi bu kavram gereğidir. Değeri düşen stoklar için karşılık ayrılması bu kavram gereğidir. DİKKAT: Alacağın henüz vadesi gelmemesine rağmen alacaklı olunan kişi ya da işletmenin iflas gibi nedenlerle tahsil edilebilme durumu şüpheli duruma düşerse karşılık ayrılması özün önceliği kavramı gereğidir. Ve yine; VUK’a göre şüpheli sayılan bir alacağın tahsil edi-leceği biliniyorsa tahsilât gerçekleştirilinceye kadar karşılık ayrılmaması da özün önceliği kavramı gereğidir.

Önemlilik Kavramı

Bir hesap kaleminin veya mali olayın nisbi ağırlık değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olması bu kav-ram gereğidir. Bir bilgi belirtilmediğinde sonuçlar yanlış çıkıyor ya da mali tabloların yorumlan-masını güçleştiriyorsa o bilgi önemli bilgidir ve muhasebeleştirilmesi gerekir. Örnek: İşletmenin çalışanı, dışarıda 50 kuruşa çektirdiği fotokopi giderinin muhasebeleştirilmemesi gibi.

Özün Önceliği Kavramı

İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında onların biçimlerinden önce finansal özellikleri esas alınması gerektiğini belirten kavramdır. İleri vadeli çeklerin, senet olarak kaydedilmesi bu kavram gereğidir. Alacağın henüz vadesi gelmemesine rağmen alacaklı olunan kişi ya da işletmenin iflası gibi nedenlerle tahsil edilebilme durumu güçleşmiş ise, karşılık ayrılması, VUK’a göre şüpheli sayılan bir alacağın tahsil edileceği biliniyorsa tahsilât gerçekleş-tirilinceye kadar karşılık ayrılmaması da özün önceliği kavramı gereğidir.

Vadesi uzun olan çeklerin senet olarak kaydedilerek izlenmesi özün önceliği kavramı gereği, Senetlerin, dönem sonundaki değerinin bulunması dönemsellik kavramı gereği, Senetlere her yıl reeskont hesaplanması tutarlılık kavramı gereği.


5


GENEL KABUL GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ

BİLANÇO İLKELERİ

VAR

LIK

LAR

A İL

İŞK

İN İL

KEL

ER

1. Dönen ve duran varlık ayrımında ölçü 1 yıl ‘dir. 2. Vadeleri 1 yılın altına inen duran varlıkların, dönen varlıklara aktarılması gerekir. 3. Varlıklardaki değer düşüklüklerini belirleyerek KARŞILIK AYRILMASI gerekir. 4. Dönem ayırıcı aktif karakterli işlemlerin ayrıca gösterilmesi gerekir (Aktif ve Pasifi düzenleyici hesap ) 5. Vadeli alacakların bilanço günündeki değerinin hesaplanması ve o değerle gösterilmesi gerekir. (reeskont) 6. Birikmiş amortismanların gösterilmesi gerekir 7. Özel tükenmeye tabi varlıkların tükenme paylarının birikmiş tutarının bilançoda gösterilmesi gerekir 8. Alacakların özelliklerine göre ayrılması gerekir (Ticari Alacak – Diğer alacak ) 9. Tutarı kesin olarak saptanamayan alacaklar için tahakkuk işlemi yapılamaz. (Dip not ve eklerde gösterilir) 10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve kapsamları dipnot ve eklen-

tilerde açıkça gösterilmelidir ilkesi. İşletme varlıklarıyla ilgili olan tüm sigorta tutarlarının bilanço dipnot ve eklentilerin-de açıkça gösterilmesi gerekir.

YAB

AN

CI K

AYN

AK

LAR

A

İLİŞ

KİN

İLK

ELER

1. Bir yılın altındaki borçlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda gösterilir. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak ay-

rımını belirleyen süre 1 yıldır. 2. Vadeleri 1 yılın altına inen borçların kısa vadeli borçlara aktarılması gerekir. 3. Borçların tümünün gösterilmesi gerekir (tutarları kesin olarak bilinmeyenler dahil) 4. Dönem ayırıcı pasif karakterli işlemlerin ayrıca gösterilmesi gerekir. ( Aktifi ve pasifi düzenleyici hesap ) Gelecek

döneme ait olup önceden tahsil edilen ile cari dönemde tahakkuk etmiş gelecek dönemde ödenecek giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir.

5. Vadeli borçların günündeki değerinin hesaplanması gerekir. ( Borç Senetleri Reeskontu ) 6. Borçların özelliklerine göre ayrılması ilkesi (Ticari borçlar – Diğer borçlar )

ÖZ

KA

YNA

KLA

RA

İL

İŞK

İN İL

KEL

ER

1. Özkaynaklar, işletme sahip / ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarını gösterir. Ödenmiş sermaye ile bırakı-

lan kârlar dönem net kârı/zararı oluşturur. 2. Ödenmiş sermaye bilanço kapsamında tek bir kalem olarak gösterilir ancak, sermaye paylarının özellikleri bilanço

dipnotlarında gösterilmesi gerekir. 3. Özkaynakları azaltan durumların (zarar) hem dönemsel hem de kümülatif olarak izlenmesi gerekir. 4. Özkaynağın net olarak belirtilmesi gerekir. (geçmiş yıllar zararı vs.. indirim unsuru olarak yer almalı) 5. Özkaynaklar, ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları (zararı) ve dönem net kârı

(zararı)’ndan oluşur.

GELİR TABLOSU İLKELERİ

1. Gerçekleşmiş satışlar, gelir ve kârlar, gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem ve dönemlerin gerçeğe

uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem ve dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kalemi işlemleri yapılmalıdır. 2. Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Maliyet ve

giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda alacak ve borçlarda DOĞRU HESAP KALEMİ işlemleri yapılmalıdır. 3. Maddi duran varlık, Maddi olmayan duran varlık, Özel tükenmeye tabi varlık için uygun amortisman ve tükenme payı ayırmalıdır. 4. Maliyetler, Maddi duran varlıklar - stoklar - bakım onarım ve gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Direkt olanları,

doğrudan doğruya; Birden fazla faaliyeti ilgilendirilenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip dağıtılmalıdır. 5. Arazi ve olağanüstü niteliğe sahip KÂR VE ZARARLAR meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli fakat normal faaliyet so-

nuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir. 6. Bütün kâr ve zararlardan önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltmeler yapılmasını gerektirecek büyüklük ve nitelikler dışında

kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir. 7. Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacı ile kullanılmamalıdır. 8. Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulanan genel değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı tak-

dirde bu değişikliğin etkileri açıklıkla belirtilmelidir. 9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya birkaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eder. Şarta bağlı olaylardan kaynaklanan makul bir şekilde geçeğe yakın olarak tahmin edilebilen GİDER VE ZARARLAR tahakkuk ettiri-

lerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksekte olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Dipnotlarda açıklama

yapılır.


6


Örnek ( KPSS 2013): I. Parayla Ölçme II. Maliyet esası III. Tutarlılık IV. Dönemsellik V. Tarafsızlık ve Belgelendirme Finansal olayların tahakkuk esasıyla muhasebeleştiril-mesinde yukarıdaki muhasebe temel kavramlarından hangileri etkilidir? a) Yalnız II b) Yalnız IV c) I ve III d) I ve V e) II ve III

Örnek ( KPSS 2012): İşletme, 2010 yılında alacak ve borç senetlerine reeskont işlemi uygulamayı unutmuştur. Bu durum, aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine uyulmadığını gösterir? a) Parayla ölçme b) Özün önceliği c) İhtiyatlılık d) Tam açıklama e) Tutarlılık

Örnek (KPSS 2012): İşletmenin bankaya yatırdığı ya-bancı paranın, bankalar hesabına Türk Lirası cinsinden kaydedilmesi, aşağıdaki muhasebe temel ilkelerinden hangisinin gereğidir? a) Tutarlılık b) Özün Önceliği c) Parayla ölçülme d) Önemlilik e) Tam açıklama

Örnek (KPSS 2011): İşletmenin önceki dönemlerde ala-cak ve borç senetleri için yapmış olduğu reeskont iş-lemlerini bu dönem yapmaması durumunda muhasebe temel kavramlarından hangisine aykırı davranılmış olur? a) Maliyet esası b) Tutarlılık c) Dönemsellik d) Özün önceliği e) Önemlilik

Örnek (KPSS 2011): A işletmesi personeli olan bir kişi-nin, işletmenin ortaklarından birinin ailesinin özel şofö-rü olarak görevlendirilmesi durumunda aşağıdaki mu-hasebe temel kavramlarından hangisine aykırı davra-nılmış olur? a) Özün önceliği b) İşletmenin sürekliliği c) Tarafsızlık ve belgelendirme d) Tutarlılık e) Kişilik

Örnek (KPSS 2010): İşletme ortaklarından olan birinin ölmesi ve ölen ortağın varislerinin işletmeden ayrılma-sına karşılık işletmenin faaliyetlerini devam ettirmesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisinin gereğidir? a) İşletmenin sürekliliği b) Kişilik c) Özün önceliği d) Tutarlılık e) Dönemsellik

Örnek (KPSS 2010): İşletmenin stok değerleme yöntem-lerini değiştirmesi halinde, konuyla ilgili bilgi vermesi aşağıdaki muhasebe temel kavramlarından hangisine uygunluk gösterir? a) Tutarlılık b) İşletmenin sürekliliği c) Tam açıklama d) Dönemsellik e) Kişilik

Örnek ( KPSS 2008): …………….. / ………………….. Gelecek Aylara Ait Giderler Gelecek Yıllara Ait Giderler …………….. / ………………….. Yukarıdaki kayıt hangi muhasebe temel kavramına uy-gun olarak yapılmıştır? a) Önemlilik b) Özün önceliği c) Dönemsellik d) Tam açıklama e) Maliyet esası

KPSS 2013 : Cevap C KPSS 2012 : Cevap E KPSS 2012 : Cevap C KPSS 2011 : Cevap B KPSS 2011 : Cevap E KPSS 2010 : Cevap A KPSS 2010 : Cevap C KPSS 2008 : Cevap C


7


MALİ (FİNANSAL) TABLOLAR Finansal Tablolar: Düzenlendiği tarihte işletmenin varlıklarını, yükümlülüklerini, faaliyet dönemi sonu itibariyle kâr veya zarar gibi işletmenin mali durumunu gösteren tablolardır. İşletmenin finansal durumunun ve finansal performansının biçim-lendirilmiş sunumudur. Finansal Durum Tablosu (Bilanço), Gelir Tablosu, Nakit Akış Tablosu, Fon Akım Tablosu, Satışların Maliyeti Tablosu, Öz Kaynak Değişim Tablosu finansal tablolardandır. Finansal Tabloların Amacı: İşletme içi ve işletme dışı paydaşların alacakları kararları etkileyecek olan bilgileri üretmektir. Bilanço ve Gelir Tablosu temel mali tablolardır. BİLANÇO (Finansal Durum Tablosu) İşletmenin belli bir tarihteki finansal durumunu (= mali yapısını) gösteren tablo-dur. İşletmenin varlıklarını, Yabancı kaynaklarını (3. Kişilere borçlarını) ve öz kaynaklarını (Ortaklarına borçlarını) özlü bir biçimde gösteren tablodur. Statik bir tablodur. Bilançonun Özellikleri: Bilançolar net değer esasına göre düzenlenmelidir. Hesaplar arasında mahsuplaşma olmaz Diğer başlığına taşıyan hesaplarda yer alan tutarların ilgili grup toplamının %20 sini aşması durumunda ayrı bir başlık

halinde gösterilir. Bilançolar karşılaştırmalı olarak düzenlenmelidir. Bilançonun düzenlenmesinde kısaltmalar kullanılabilir Bilançolarda dipnotlar yer almalıdır.

………...TARİHLİ …………İŞLETMESİNİN …………BİLANÇOSUDUR

AKTİF (Varlık) PASİF(Kaynak) 1. Dönen Varlıklar 2. Duran Varlıklar

3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynak 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynak 5. Öz Kaynak ( Sermaye)

VALIKLAR: İşletmelerin sahip olduğu ve parayla ifade edilebilecek tüm ekonomik değerler toplamıdır. KAYNAKLAR: İşletmenin sahip olduğu ve bilançonun aktifinde gösterilen tüm varlıkların nasıl elde edildiğini kimlerden sağlandığını (finansal kaynağını) gösterir. BORÇ (YABANCI KAYNAK): Üçüncü kişilerin varlık üzerindeki haklarıdır. ÖZKAYNAK (SERMAYE): İşletme sahip ve ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki haklarıdır.

1. Dönen Varlıklar: İşletmenin nakit para, banka mevduatı, vadesi bir yıldan kısa olan alacaklar, yıl içerisinde nakde dönüştürülmesi beklenen stoklar ve diğer varlıkların yer aldığı hesap sınıfıdır. Burada ölçü, varlığın kullanım süresi ya da nakde dönüşme süresi (vadesi) dir. Bir yıldan daha kısa ise dönen varlık sınıfında bilançoda yer alır.

2. Duran Varlıklar: Bir yıl içerisinde paraya çevrilmeyen, tüketilmeyen, Ömrü bir yıldan daha uzun olan ve işletme faa-liyetlerinde kullanılan varlıklardır.

3. Kısa Vadeli Borçlar: Sermaye piyasasından, uluslar arası kuruluşlardan, kredi kuruluşlarından, devletten veya üçüncü kişilerden sağlanan ve bir yıl içerisinde ödenecek olan borçlardır. Genellikle dönen varlıkların finansma-nında kullanılan borçlardır.

4. Uzun Vadeli Borçlar: Sermaye piyasasından, uluslar arası kuruluşlardan, kredi kuruluşlarından, devletten veya üçüncü kişilerden sağlanan bir yıldan daha uzun vadeye sahip borçlar ve fon kaynaklarıdır.

5. Öz Kaynaklar: İşletme sahip ve ortaklarının varlıklar üzerindeki haklarının göstergesidir. İşletme kuruluşu esnasın-da ve sonradan konulan sermaye, sermaye yedekleri ve kar yedekleri, kar ve uğranılan zararlardan oluşmaktadır.

Faaliyet Döngüsü: İşletmenin ana faaliyetine ilişkin olarak nakdin mala, malın alacağa ve alacağın tekrar nakde dönüşme sürecinin mali yılda en az bir kez tekrarlanma sürecidir.


8


DİKKAT: Kalan vermeyen hesaplar bilânçoda yer almazlar.

1. DÖNEN VARLIKLAR 2. DURAN VARLIKLAR 10 HAZIR DEĞERLER 100 Kasa 101 Alınan Çekler 102 Bankalar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri (-) 108 Diğer Hazır Değerler 11 MENKUL KIYMETLER 110 Hisse Senetleri 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları 118 Diğer Menkul Kıymetler 119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 12 TİCARİ ALACAKLAR 120 Alıcılar 121 Alacak Senetleri 122 Alacak Senetleri Reeskontu (-) 124 Kazanılmış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 126 Verilen Depozito ve Teminatlar 127 Diğer Ticari Alacaklar Senet ve Bonoları 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 13 DİĞER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar 132 İştiraklerden Alacaklar 133 Bağlı ortaklardan Alacaklar 135 Personelden Alacaklar 136 Diğer Çeşitli Alacaklar 137 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 138 Şüpheli Diğer Alacaklar 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 15 STOKLAR 150 İlk Madde ve Malzeme 151 Yarı Mamuller – Üretim 152 Mamuller 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 159 Verilen Sipariş Avansları 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ 170 – 178 Yıllara yaygın inşaat ve Onarım Maliyetleri 179 Taşeronlara verilen avanslar 18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUK-

LARI 180 Gelecek aylara ait giderler 181 Gelir Tahakkukları 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 190 Devreden KDV 191 İndirilecek KDV 192 Diğer KDV 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar 195 İş avansları 196 Personel avansları 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar 199 Diğer Dönen varlıklar Karşılığı (-)

22 TİCARİ ALACAKLAR 220 Alıcılar 221 Alacak Senetleri 222 Alacak Senetleri Reeskontu (-) 224 Kazanılmış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 226 Verilen Depozito ve Teminatlar 229 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 23 DİĞER ALACAKLAR 231 Ortaklardan Alacaklar 232 İştiraklerden Alacaklar 233 Bağlı ortaklardan Alacaklar 235 Personelden Alacaklar 236 Diğer Çeşitli Alacaklar 237 Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-) 239 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-) 24 MALİ DURAN VARLIKLAR 240 Bağlı Menkul Kıymetler 241 Bağlı Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 242 İştirakler 243 İştirakler Sermaye Taahhütleri (-) 244 İştirakler Sermaye Payları Değer Düş. Karşılığı (-) 245 Bağlı Ortaklıklar 246 Bağlı Ortaklık Sermaye Taahhütleri (-) 247 Bağlı Ortaklıklara Sermaye Pay. Değ. Düş. Karşılığı (-) 248 Diğer Mali Duran Varlıklar 249 Diğer Mali Duran Varlık Değ. Düş. Karş.(-) 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 250 Arazi ve arsalar 251 Binalar 252 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri 253 Tesis Makine ve Cihazlar 254 Taşıtlar 255 Demirbaşlar 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar 257 Birikmiş Amortismanlar (-) 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar 259 Verilen Avanslar 26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260 Haklar 261 Şerefiyeler 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri 263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 264 Özel Maliyetler 267 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 268 Birikmiş Amortismanlar (-) 269 Verilen Avanslar 27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR 271 Arama Giderleri 272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri 277 Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 278 Birikmiş Tükenme Payları (-) 279 Verilen Avanslar 28 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKLARI 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler 281 Gelir Tahakkukları 29 DİĞER DURAN VARLIKLAR 191 Gelecek Yıllarda İndirilecek KDV 292 Diğer KDV 293 Gelecek Yıllar İhtiyacı Stoklar 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar 295 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar 297 Diğer Çeşitli duran Varlıklar 298 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 299 Birikmiş Amortismanlar (-)


9


3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 30. MALİ BORÇLAR 300 Banka Kredileri 301 Finansal Kiralama İşlemelerinden Borçlar 302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyeti (-) 303 Uzun vadeli kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304 Tahvil Anapara Borç taksit ve Faizleri 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler 306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 308 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-) 309 Diğer Mali Borçlar 32. TİCARİ BOÇLAR 320 Satıcılar 321 Borç Senetleri 322 Borç Senetleri Reeskontu (-) 326 Alınan Depozito ve Teminatlar 329 Diğer Ticari Borçlar 33. DİĞER TİCARİ BORÇLAR 331 Ortaklara Borçlar 332 İştiraklere Borçlar 333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 335 Personele Borçlar 336 Diğer Çeşitli Borçlar 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) 34. ALINAN AVANSLAR 340 Alınan Sipariş Avansları 349 Alınan Diğer Avanslar 35. YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ 350 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım hak edişleri 358 Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme 36. ÖDENECEK VERGİ DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 360 Ödenecek vergi ve fonlar 361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş, Taksitlendirilmiş vergi ve Diğer Yü-kümlülükler 369 Ödenecek Diğer Yükümlülükler 37 BORÇ VE GİDER KAŞILIKLARI 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi Diğer Yükümlülükleri 372 Kıdem Tazminatı Karşılığı 373 Maliyet Giderleri Karşılığı 379 Diğer Borç ve Giderleri Karşılığı 38 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDERLER 380 Gelecek Ayarla Ait Gelirler 381 Gider Tahakkukları 39 DİĞER KISA VADELİ YBANCI KAYNAKLAR 391 Hesaplanacak KDV 392 Diğer KDV 393 Merkez ve Şubeleri Cari Hesabı 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları 399 Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar

40 MALİ BORÇLAR 400 Banka Kredileri 401 Finansal Kiralama İşlemelerinden Borçlar 402 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyeti (-) 405 Çıkarılmış Tahviller 407 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 408 Menkul Kıymetler İhraç Farkları (-) 409 Diğer Mali Borçlar 42 TİCARİ BORÇLAR 420 Satıcılar 421 Borç Senetleri 422 Borç Senetleri Reeskontu (-) 426 Alınan Depozito ve Teminatlar 429 Diğer Ticari Borçlar 43 DİĞER BORÇLAR 431 Ortaklara Borçlar 432 İştiraklere Borçlar 433 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 436 Diğer Çeşitli Borçlar 437 Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-) 438 Kamuya Olan Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Borçlar 44. ALINAN AVANSLAR 440 Alınan Sipariş Avansları 449 Alınan Diğer Avanslar 47. BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı 479 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları 48 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TA-HAKKUKLARI 480 Gelecek yıllara ait gelirler 481 Gider Tahakkukları 49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 492 Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV 493 Tesise Katılma Payları 499 Diğer Çeşitli Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

5. ÖZKAYNAKLAR 50 ÖDENMİŞL SERMAYE 500 Sermaye 501 Ödenmemiş Sermaye (-) 52 SERMAYE YEDEKLERİ 520 Hisse Senedi İhraç Primleri 521 Hisse Senedi İptal Kârları 522 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 523 İştirakler Yeniden Değerleme Artışları 524 Maliyet Artışları Fonu 529 Diğer Sermaye Yedekleri 54 KAR YEDEKLERİ 540 Yasal Yedekler 541 Statü Yedekleri 542 Olağanüstü Yedekler 548 Diğer Kâr Yedekleri 549 Özel Fonlar 57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 570 Geçmiş Yıllar Kârları 58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI 580 Geçmiş Yıllar zararları (-) 59 DÖNEM NET KARI / ZARARI 590 Dönem Net Kârı 591 Dönem Net Zararı (-)


10


Gelir Tablosu: İşletmenin belirli bir dönemde gerçekleştirilen faaliyetlerini kâr veya zarar olarak gösteren finansal tablodur. İşletmenin performansı hakkında bilgi veren temel kaynaktır. “Finansal Performans Tablosu” adı da verilir. A. BRÜT SATIŞLAR

1. Yurtiçi satışlar 2. Yurtdışı satışlar 3. Diğer Gelirler

B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)

1. Satıştan iadeler (-) 2. Satış İskontoları (-) 3. Diğer İndirimler (-)

----------------------------------------------------------------------- NET SATIŞLAR C. SATILAN MALLARIN MALİYETİ (-)

1. Satılan mamullerin maliyeti (-) 2. Satılan ticari malların maliyeti (-) 3. Satılan hizmet maliyeti (-) 4. Diğer satışların maliyeti (-)

----------------------------------------------------------------------- BRÜT SATIŞ KÂRI / ZARARI D. FAALİYET GİDERLERİ (-)

1. Araştırma ve geliştirme giderleri ( -) 2. Pazarlama satış ve dağıtım giderleri (-) 3. Genel Yönetim Giderleri (- )

----------------------------------------------------------------------- FAALİYET KÂRI / ZARARI E. DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR

1. İştiraklerden temettü gelirleri 2. Bağlı ortaklıklardan temettü gelirleri 3. Faiz gelirleri 4. Komisyon gelirleri 5. Konusu kalmayan karşılıklar 6. Menkul kıymet satış kârları 7. Kambiyo karları 8. Reeskont faiz gelirleri 9. Diğer olağan gelir ve kârlar

F. DİĞER OLAGAN GİDER ve ZARARLAR (-)

1. Komisyon giderleri 2. Karşılık giderleri 3. Menkul kıymet satış zararı (-) 4. Reeskont faiz giderleri (-) 5. Diğer olağan gider ve zarar (-) 6. Kambiyo zararları

G. FİNANSMAN GİDERLERİ

1. Kısa vadeli borçlanma ve giderleri (-) 2. Uzun vadeli borçlanma giderleri (-)

----------------------------------------------------------------------- OLAĞAN KÂR/ ZARAR H. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

1. Önceki dönem gelir ve kârlar 2. Diğer olağandışı gelir ve kârlar

İ. OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)

1. Çalışmayan kısım gider ve zararları (-) 2. Önceki dönem gider ve zararları (-) 3. Diğer olağandışı gider ve zararlar (-)

----------------------------------------------------------------------- DÖNEM KÂRI / ZARARI J. DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIĞI (-) ----------------------------------------------------------------------- DÖNEM NET KÂRI / ZARARI


11


HESAP Hesap: Mali nitelikli işlemlerin, her bir bilanço ve gelir tablosu unsurlarında meydana getirdiği değişmelerin izlendiği çizelge-lerdir. Her bir unsura ait, ismini taşıyan bir hesap açılır Hesabın Sol Tarafı Borç; Sağ Tarafına Alacak denir Çift taraflı çalışırlar İlk kez kayıt yapılmasına Hesap Açılma denir. Hesabın borç (sol) tarafına kayıt yapıldığında Hesap borçlandı; Hesabın alacak (sağ) tarafına kayıt yapıldığında He-

sap Alacaklandı denir. Hesabın borç ve alacak tarafı eşit olduğunda Hesap Kapalıdır denir. Hesabın borç toplamı Alacak toplamından büyükse Hesap Borç Kalanı veriyor; Alacak tarafı daha büyükse Hesap

Alacak Kalanı veriyor denir.

Hesaplar genel olarak işlem sınıflandırılmasına göre; Bilanço Hesapları ( İşletmenin varlık ve kaynaklarındaki değişimlerin izlendiği hesaplardır) Sonuç (Gelir Tablosu) Hesapları ((işletmenin gelir – giderlerinin izlendiği hesaplardır) Maliyet Hesapları (Üretim işletmelerinde üretilen ürünlerin ve hizmetlerin işletmelerinde sunulan hizmetlerin mali-

yetlerinin kayda alınması amacıyla kullanılan hesaplardır) olarak sınıflandırılırlar.

Muhasebenin temel mantığı ve işleyişi temel muhasebe eşitliğine (= temel bilanço eşitliğine) dayalıdır.

Varlıkların izlendiği hesaplara Varlık Hesapları ( Aktif Hesaplar) denir Borçların ve öz kaynakların izlendiği hesaplara Kaynak Hesapları ( Pasif Hesaplar) denir.

İşletmelerin temel amacı kâr elde etmektir. Amacına ulaşmak için birçok mali işlem gerçekleştirirler. Faaliyetlerinin sonu-cunda gelir toplamı gider ve maliyetlerinden büyükse kâr; gelir toplamı, maliyet ve giderlerinden küçükse Zarar vardır. Hesapların Diğer Bir Sınıflandırması: Asli Hesaplar: Kendi başlarına olayların etkilerini kesin sonuçlarıyla veren hesaplardır. (kasa, banka, demirbaş, gelir, gider vs..) Düzenleyici Hesaplar: Aktif ve pasif değerlerinin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesaplardır.

Aktifi Düzenleyici Hesaplar: Bilançonun pasifinde bulunması gerekirken aktifinde (-) olarak yer alan ve aktif top-lamı azaltan hesaplardır. Birikmiş amortismanlar, Şüpheli ticari alacaklar karşılığı, Stok değer düşüklüğü karşılığı, menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı, alacak senetleri reeskontu, verilen çek ve ödeme emirleri vb..

Pasifi düzenleyici Hesaplar: Bilançonun Aktif kısmında yer alması gerekirken, düzenleyici rolü nedeniyle pasif kı-sımda (-) olarak yer alır. Ödenmemiş sermaye, Borç senetleri reeskontu, Dönem net zararı, Geçmiş yıllar zararı, Menkul kıymet ihraç farkları gibi..

Geçici Hesaplar: Tamamlanmayan işlemler ve belli bir süre için veya konu için kullanılan hesaplardır. Kısa bir süre kullanıldıkları için Köprü Görevi Gören Hesaplar olarak da isimlendirilirler. Taşıdıkları kayıtlar asli hesaplara devredile-rek kapatılırlar. Sayım Tesellüm Noksanları, Yapılmakta Olana Yatırımlar gibi..

AKTİF = PASİF VARLIKLAR = KAYNAKLAR VARLIKLAR = YABANCI KAYNAKLAR + ÖZ KAYNAKLAR VARLIKLAR = BORÇ + SERMAYE

V = B + S VARLIK – BORÇ = SERMAYE VARLIK – KAYNAK = 0 AKTİF - PASİF = 0


12


Nazım Hesaplar: İşletmenin varlıklarında veya kaynaklarında artış ya da azalış meydana getirmeyen (yani mali nitelik taşımayan), ancak karar alıcılar için önem arz ettiği için izlenmesi gereken olayların izlendiği hesaplardır. Teminat mektubu, Gayrimenkul üzerindeki teminat gibi olaylarda hem borçlu hem alacaklı olarak açılıp, işlem son bulduğunda ters kayıtla ka-patılır. Hesap Planı: İşletmede kullanılacak hesapların muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri doğrultusunda sistemli bir şeklide ve gruplandırılmış olarak yer aldığı hesapların sıralandığı listeye hesap planı denir. 01 Ocak 1994 yılından itibaren Muhasebe Sitemi Uygulama Genel Tebliği ile Tek düzen hesap planının kullanılması

zorunlu hale getirilmiştir. 2002 Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) 2011 Kamu Gözetim ve Denetim Standartları Kurumu (TMSK görevleri bu kuruma devredilmiştir)

Hesap Sınıfları:

1. Dönen Varlıklar 2. Duran Varlıklar 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar 6. Gelir Tablosu Hesapları 7. Maliyet Hesapları 8. Serbest 9. Nazım Hesaplar


13


MUHASEBE SÜRECİ

Yeni Kurulan İşletmede Açılış İşlemleri

1. Açılış veya dönem başı envanterinin yapılması 2. Açılış envanterine dayanılarak açılış bilânçosunun düzenlenmesi 3. Envanter bilgilerinin (Varlık ve Borçlar) envanter defterine kaydı 4. Yevmiye defterine açılış kaydının yapılması 5. Yevmiye defterine açılış kaydının büyük deftere geçirilmesi ( Büyük Defterde Açılış)

Dönem İçi Günlük mali olaylar önce yevmiye defteri sonra büyük deftere kaydedilir. İsteğe bağlı olarak (Geçici (Ara) Mizan düzenlenebilir.

Dönem Sonunda

(31 Aralık = envanter Za-manı = Bilanço Günü)

1. Genel Geçici Mizan (Dönem sonunda düzenlenen ilk zorunlu mizandır. Kayıtlı tutarları

gösterir) 2. Envanter ve envanter Kayıtları

Envanter (Genel geçici mizana bakılarak Sayma, Ölçme, Tartma, Değerleme yapı-lır. Alacaklılar ve borçlularla mutabakat çalışmaları yapılır.)

Envanter Kayıtları ( Düzeltme, ayarlama kayıtları, maliyet ve gelir- gider hesapla-rının kapatılması kayıtları yapılır. ) (ENVANTER KAYITLARI YEVMİYE DEFTERİNE YAPILIR)

3. Kesin Mizan (Hesap kalanları bilançoyu oluşturur. Fiili tutarı gösterir) 4. Mali Tablolar 5. Kapanış Kayıtları (Aktifler alacak; Pasifler borç kaydı yapılarak kapatılır)

İşine Devam eden işlet-menin Dönem Başında (1 Ocak)

Önce Yevmiye - Sonra Büyük defterde Açılış Kaydı yapılır

Muhasebe sisteminde girdiler belgeler, süreç aşamasında bu belgeler kaydedilmekte, sınıflandırılmakta ve çıktı ise finansal tablolardır. Belgeler: Mali olaylara ait ispat edici özelliği olan unsurlara belge denir. Belgelendirme: mali nitelikli bir işlemin tarafları, tarih, içerik, miktar ve tutar olarak belirlenmesi işlemidir.

Yasal Düzenlemelere Tabi Belgeler (Objektif Belgeler): Fatura, Sevk belgesi, İrsaliyeli fatura, yazar kasa fişi, pe-rakende satış faturası, gider pusulası, Serbest meslek makbuzu, Müstahsil makbuzu, Taşıma belgeleri, Adisyonlar, senetler, Çekler…

İşletmenin düzenlediği Belgeler: Tahsil, Tediye ve Mahsup Fişleri, Ticaret ve tediye makbuzları, Çek alındı verildi makbuzları, İşletme içi sevkiyat belgeleri, Mutabakatlaşma mektupları, Cari hesap kartları, Stok kartları…

Defterler Türkçe tutulur, kısaltma harf ya da sembol kullanıldı ise bunların ayrıca anlamı belirtilmelidir. Kayıtlar zamanında eksiksiz ve doğru olarak yapılır. Önceki içeriği belli olmayacak şekilde bir kayıt silinemez, çizilemez, Veri taşıyıcıları ile kayıt tutulabilir. Saklama süresi içinde defter ve elektronik kayıtlara istenildiğinde ulaşılabilir olması şarttır. Yazıma ayrılmış satır çizilmeksizin satır atlanamaz, boş bırakılamaz, Sayfa kopartılamaz, ciltten çıkartılamaz. Hareketli yapraklı def-ter kullanılıyorsa sırası bozulamaz. Yevmiye defteri dışındaki defterlerde kayıt hataları üstü okunacak şekilde çizilerek yanına doğrusu yazılır. Yevmiye defterindeki hatalarda düzeltme kaydı yapılır. Bir mali olay gerçekleştiğinde en geç 10 gün içerisinde deftere kaydedilmesi gerekir. Ancak belgeler yönetici tarafından paraf ediliyorsa bu süre 45 gün şeklinde uygulanabilir. Vergi Usun Kanunu’na Göre Tutulması Gereken defterler:

Birinci Sınıf Tüccar: Yevmiye defteri – Büyük Defter (Defter i Kebir) – Envanter defteri İkinci sınıf Tüccar: İşletme hesabı defteri tutmak zorundadır.

Vergi Usul Kanunu, yevmiye ve envanter defteri için tasdik zorunluluğu getirirken, TTK’na tabi tüm defterlerin açılış ve ka-panış tasdiklerini zorunlu kılmıştır. Defter tasdikleri VUK’a göre Noter tarafından yapılır.


14


Defter Tasdik Zamanları: Öteden beri işine devam eden işletme izleyen yıl kullanacağı defterini, bulunduğu yılın aralık ayı içinde Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler, yeni bir mükellefiyete girenler; işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mü-

kellefiyete girme tarihinden önce, vergi mükellefiyeti kalkanlar ise muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak 10 gün içinde

Defteri dolanlar yeni defterini kullanmadan önce Aynı defteri izleyen yıl kullanacaklar izleyen yılda ocak ayı içerisinde tasdik ettirilmesi gerekir.

YEVMİYE DEFTERİ: Mali nitelikli işlemlerin, belgelere dayandırılarak, tarih, sıra ve maddeler halinde düzenli olarak kayde-dildiği defterlerdir. Kayıtlar maddeler halinde yapılır. Madde türleri; BÜYÜK DEFTER ( DEFTER-İ KEBİR) Yevmiye defterine maddeler şeklinde kaydedilen işlem-leri buradan alarak sistemli bir şekilde ilgili hesaplara dağıtan ve sınıflandırılmış olarak bu hesaplarda topla-yan defterdir. Hesapların işleyişini gösteren yasal defter-lerdir.

MUHASEBE FİŞLERİ Tahsil Fişi: Kasaya giren paraların ne için alındığını ve bu tahsilâtın karşılığında hangi hesaba veya hesaplara

alacak kaydedildiğini gösteren fişe tahsil fişi denir. Tediye Fişi: Kasadan çıkan paraların ne için ödendiğini ve bu ödeme karşılığında hangi hesap ve hesaplara borç

kaydedildiğini gösteren fişe Tediye fişi denir. Mahsup Fişi: Kasa Hesabını ilgilendirmeyen ( Nakit dışı) işlemlerin kaydında kullanılan fişe mahsup fişi denir.

Mizanlar: Yevmiye defterinden büyük deftere rakamların matematiksel olarak doğru aktarıldıklarını belirlemek için düzenle-nen çizelgelerdir. Mizan Türleri: Geçici (=Ara) Mizan (Herhangi bir tarihte isteğe bağlı olarak düzenlenen mizan) – Aylık Mizan (Her ay sonunda düzenlenen zorunlu olmayan mizan) – Genel Geçici Mizan (Dönem sonunda Envanter işlemlerinden önce düzenlenen zorunlu mizan) – Kesin Mizan (Dönem sonunda envanter işlemlerinden sonra düzenlenen zorunlu mizan)

1. Basit Madde: Bir hesap borçlu bir hesap alacaklı 2. Bileşik Madde: Bir hesap borçlu iken birden fazla hesap alacaklı ise ya da birden fazla hesap borçlu iken bir hesap alacaklı ise bileşik madde vardır

3. Karışık Madde: Birden fazla borçlu ve birden fazla alacaklı hesabın bulunduğu maddelerdir

4. Tamamlayıcı Madde: Yevmiye defterine yanlış ya da noksan yazılmış maddelerin düzeltme ve tamamlama kayıt-ları için düzenlenen maddelerdir.


15


Örnek ( KPSS 2013): Aşağıdakilerden hangisi, Tekdü-zen Muhasebe Sisteminin öngördüğü stok kalemlerin-den biri değildir? a) Ticari Mallar b) Yarı mamuller c) İlk madde ve malzemeler d) Hizmetler e) Mamuller

Örnek (2012 Mali Hizmetler Uzman Yardımcılığı): Bir hesaba borç kaydı yapılması aşağıdaki sonuçlardan hangisini doğurur? a) Kaynakların artması b) Gelirlerin artması c) Kaynakların azalması d) Giderlerin azalması e) Varlıkların azalması

Örnek (KPSS 2012): İşletmenin yevmiye defterine yaptı-ğı kapanış kaydı hangi tür yevmiye maddesine örnektir? a) Düzeltme maddesi b) Basit madde c) Bileşik madde d) Tamamlayıcı madde e) Karma madde

Örnek (KPSS 2012): Artışların borç tarafına, azalışların alacak tarafına kaydedildiği hesaplar aşağıdakilerden hangisidir? a) Gelir hesapları b) Borç hesapları c) Özkaynak hesapları d) Pasifi düzenleyici hesaplar e) Aktifi düzenleyici hesaplar

Örnek (KPSS 2010): Aşağıdakilerden hangisi pasifi dü-zenleyici nitelikteki hesaplar arasında yer alır? a) Menkul kıymet ihraç farkı b) Kıdem tazminatı karşılığı c) Maliyet giderleri karşılığı d) Gelecek yıllara ait gelirler e) Özel fonlar

Örnek (KPSS 2010): Dönem içinde meydana gelen iş-lemler nedeniyle bilanço kalemlerinde ortaya çıkan de-ğişmeler aşağıdakilerden hangisi ile izlenir? a) Genel geçici mizan b) Yardımcı defterler c) Hesap d) Kesin mizan e) Fon akım tablosu

Örnek (2007 TCZB Müfettiş Yardımcılığı): Gelir Tablo-sunun düzenlenmesiyle aşağıdakilerden hangisi açık-lanmış olur? a) İşletmenin nakit akışı b) İşletmenin finansal durumu c) İşletmenin varlıklarının değer artışları d) İşletmenin faaliyet sonuçları e) İşletmenin duran varlık hareketleri

Örnek ( KPSS 2010): Aşağıdakilerden hangisi objektif belge sayılmaz? a) Çek b) Senet c) Bordro d) İrsaliye e) Muhasebe Fişi

Örnek (KPSS 2006): Kayıtlarda nazım hesapları kullanan bir işletmenin, aşağıdaki finansal olaylardan hangisinin kaydında nazım hesap kullanılması gerekli değildir? a) Senetli ticari alacak için reeskont ayrılması b) Senet ciro etmesi c) Düzenlenen poliçelerin kabule gönderilmesi d) Bankadan teminat mektubu alması e) Menkul kıymetlerde meydana gelen değer kayıpları için

karşılık ayrılması

Örnek: İşe yeni başlayan bir işletmenin ilk kullanacağı defter aşağıdakilerden hangisidir? a) Büyük defter b) Şirket Genel Kurulu Karar Defteri c) Yevmiye defteri d) Envanter defteri e) Yönetim Kurulu Karar Defteri

KPSS 2013 Cevap D 2012 Mali Hizmetler Uzman Yardımcılığı Cevap C KPSS 2012 Cevap E KPSS 2012 Cevap D KPSS 2010 Cevap A KPSS 2010 Cevap C 2007 TCZB Müfettiş Yardımcılığı Cevap D KPSS 2010 Cevap E KPSS 2006 Cevap A Örnek: Cevap D


16


1. Dönen Varlıklar

DÖNEN VARLIKLAR İşletmenin nakit elde tuttuğu paralar, vadesiz veya 1 yıla kadar vadeli olarak bankaya yatırılan paralar ve 1 yıl içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlıklardan oluşur.

10 Hazır Değerler 11 Menkul Kıymetler 12 Ticari Alacaklar 13 Diğer Alacaklar 15 Stoklar 17 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18 Gelecek Aylara Ait Gider ve Gelir Tahakkukları 19 Diğer Dönen Varlıklar

10 HAZIR DEĞERLER Elde ya da bankada nakit olarak tutulan değerler ile istenildiğinde değer kaybına uğramadan paraya dönüştürülebilecek varlıkların oluşturduğu hesap grubudur. Vadeli mevduat hesapları da vadeli olmasına rağmen ve vadesinden önce bozdurulduğunda faiz geliri kaybına rağmen anaparada azalış olmadığı için hazır değerler grubunda izlenir.

100 Kasa Hesabı 101 Alınan Çekler Hesabı 102 Bankalar Hesabı 103 Verilen Çekler ve Ödeme emirleri Hesabı (-) 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı

100 KASA HESABI: İşletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların TL karşı-lığı bu hesapta izlenir. TL ile izlenmesinin nedeni… PARAYLA ÖLÇEME… Kavramı gereğidir. Ulusal paralar V.U.K.’a göre nominal (itibari), yabancı para-lar alış bedeli ile gösterilir. Değerlemeye tabi tutulduğunda yabancı paralar V.U.K’a göre Borsa Rayici ile değer değerlendirilir. Yabancı paraların bor-sası yoksa Maliye Bakanlığı’nın belirleyeceği kur üzerinden değerlendirilir. ** Sınavda soru alacak konular kasa hesabı ile ilgili olarak, yabancı paralı işlemler ve kasa farkları ile ilgili işlemler ağırlıklı olacaktır.


17


Örnek: İşletme, Pak İz işletmesine peşin olarak %18 KDV dâhil 826 TL’lik malın, 500 TL lik kısmını peşin geri kalanı-nı kredili olarak 38012 nolu fatura ile satmıştır. Çözüm: Bu sorularda dikkat edilmesi gereken ilk şey KDV dahil yada KDV hariç ibareleri olmalıdır. Bu soru için KDV dahil dendiğine göre 826 TL nin içindeki KDV ayrıştırılmalıdır. Sorunun çözümündeki işlem sırasına dikkat edelim… ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 Kasa Hesabı 500 120 Alıcılar Hesabı 326 600 Yurt içi Satışlar Hs 700 391 Hesaplanan KDV Hesabı 126 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme 15.03.20.. tarihinde 2.000 $ karşılığında peşin olarak mal satmıştır. Satış işleminin gerçekleştiği ta-rihte 1$ = 1,5 TL dir. İşletme aylık dönemlerle mali tablolar düzenlemektedir.

Satış İşleminde yapılacak kayıt; 2.000 $ x 1,5 = 3.000 TL yapacaktır. Bizim Türk lirasına çevirip kaydetmemizin nedeni Muhasebenin temel kavramlarından Ortak birim Parayla Ölçme Kavramı gereği idi. Bunu da hatırladıktan sonra çözümümüze devam edelim. ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 3.000 - Yabancı Paralar Kasası 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 3.000 (2.000 $ x1,5 =3.000 TL) ---------------------------------- / ----------------------------------

Ay sonunda yapılan incelemede 1$ = 1,7 TL ise yapılması gereken kayıt; Kur yükselmiş ve bilanço tarihindeki yabancı paranın değeri daha yüksek tutarlı olmuştur. Her ne kadar parayı bozdurma-mış olsak da mali tablo düzenlendiğindeki TL cinsinden değerin doğru beyan edilebilmesi için kambiyo kârı muhasebeleşti-rilmelidir.

2.000 $ x 1,5 = 3.000 TL alış tarihindeki değeri 2.000 $ x 1,7 = 3.400 TL Şimdiki değeri

-------------------------- 400 TL kambiyo kârı var ve bu yabancı para kasasına ilave edilmesi gerekir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 400 - Yabancı Paralar Kasası 646 KAMBİYO KARLARI HS 400 (2.000 $ x (1,7 - 1,5 = 400 TL) ---------------------------------- / ----------------------------------

Ay sonunda yapılan incelemede kur; 1$ = 1,4 TL olsa idi yapılması gereken kayıt;

3. işlem: Soruda 500 TL si peşin diyordu. Kasaya para girişi var. Ve Kasa hesabı aktif karakterli bir hesap olduğu için artışını borç (sol) tarafa kayıt yapacak)

4. İşlem: Geri kalan kısmı kredili (= veresiye) yani alacaklı kalın-mış. Malı sattığımızdan kimden alacaklı olabiliriz? Tabi ki malı alan kişi yani ALICILAR .. 826 – 500 = 326 TL

2.İşlem: 826 – 700 = 126 TL KDV tutarı var (Satış işleminde hesaplanan KDV kullanılır)

1.İşlem: KDV siz satış hâsılatını bulmak için 826 ÷ 1,18 = 700 TL


18


2.000 $ x 1,5 = 3.000 TL alış tarihindeki değeri 2.000 $ x 1,4 = 2.800 TL Şimdiki değeri

-------------------------- 200 TL kambiyo zararı var ve bu zarar tutarı yabancı para kasasından düşülmeli. ---------------------------------- / ---------------------------------- 656 KAMBİYO ZARARI HS 200 100 KASA HESABI 200

- Yabancı Paralar Kasası (2.000 $ x (1,5 - 1,4 = 200 TL) ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: € olarak daha önceden 1€ = 1,8 TL iken alınan 1.200 €, kur 1€ = 2 TL iken bozdurulursa yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 2.400 1,8 x 1.200 € = 2.160 TL alış değeri - TL Kasası 2,0 x 1.200 € = 2.400 TL bozdurma değeri

100 KASA HESABI 2.160 ---------------------- - Yabancı Paralar Kasası 140 TL kârlı bozdurulmuş 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 140

(1.200 € x 2 - 1,8 = 140 TL) ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek (2005 KPSS) : İşletme 14.620 TL tutarı ile kayıtlarında yer alan senetsiz borcuna karşılık, aynı gün 1,72 kuru ile satın aldığı 14.000€ ‘nun 8.500 €’luk kısmını vererek borcunun tamamını ödemiştir. Bir süre sonda 1€=1,74 TL kuru ile bir miktar dövizi TL’ye çevirerek 55 TL gelir (kar) elde etmiştir.

1. Borcunu Ödeme Kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 320 SATICILAR HESABI 14.620 - TL Kasası

100 KASA HESABI 14.620 - € Kasası

( 8.500 € x 1,72 = 14.620 TL ) ---------------------------------- / ----------------------------------

2. İşletme kaç €’u TL’ye çevirmiştir; 1€ = 1,72 TL kuru ile satın alınan döviz 1,74 kur üzerinden bozdurulacak olursa her bir €’dan 1,74 – 1,72 = 0,02 TL kâr elde edilmiş olur. Soruda ise 55 TL kâr yapıldığı belirtilmiş. 55 TL ÷ 0,02 = 2.750 € olarak bulunur. Kasa Farkları; Kasa mevcudu ile kayıtlı tutar günlük kontrol edilir. ( Kasanın envanter kontrolü günlüktür) kasa fiili mevcudu ile kasa hesabının kalanı arasında fark çıkarsa;

Kasa farkının nedeni aynı gün içinde belirlenirse, gerekli düzeltme kaydı yapılarak hesap denkleştirilir. Kasa farkının nedeni aynı gün içinde belirlenemezse; izleyen günde araştırılmak üzere geçici hesaplara ( 197

Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı; 397 Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı) alınarak kasa denkleştirilir. Nedeni izleyen zamanda belirlendiğinde düzeltme kaydı yapılarak geçici hesaplar kapatılır. Nedeni belirlenemez ise;

Noksanlıklar 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı’na Fazlalıklar 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabı’na aktarılarak kapatılır.

KASA NOKSANI: Kasadaki para mevcudu, Kasa Hesabı’nın borç kalanından eksik ise “ kasa noksanı” vardır.


19


Bunun nedenleri; Muhasebecinin ödeme kaydını unutmuş olması Ödeme kaydının eksik tutar üzerinden yapmış olması Kasadan fazla ödeme yapılmış olması Eksik tahsilât yapılmış olması Kasadan izinsiz para alınması

Nedeni bulunamayan noksanlar, kanunen kabul edilmeyen gider olduğundan hatırlatıcı bilgi özelliği nedeniyle Nazım Hesaplarda izlenebilir Örnek(KPSS 2008): İşletmede kasa hesabının borç kalanı 79.600 TL, kasa sayımında belirlenen tutar ise 76.900 TL’dir. Farkın nedeni belirlenememiştir. Buna göre yapılacak kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur?

a) Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı alacaklı 300 TL b) Sayım Tesellüm Fazlaları Hesabı borçlu 300 TL c) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı borçlu 300 TL d) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı borçlu 2.700 TL e) Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı alacaklı 2.700 TL

Cevap ( C ): Sayım sonucuna dikkat etmek gerekir. Sayım sonucu eğer ki hesabın borç kalanından daha fazla ise Kasa fazlası; daha az ise Kasa Noksanı vardır. Sayım sonucu 76.900, Hesabın borç kalanı ise 79,600 TL olduğuna göre sayım sonucu 76.900 – 79,600 = - 2.700 TL eksiktir. (noksanlık var.) B O RÇ S A Ğ S O L A LACAK ---------------------------------- / ---------------------------------- 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS 2.700 100 KASA HESABI 2.700 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: 20.04.20…. tarihi akşamı yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun 3.000 TL olduğu tespit edilmiştir. Aynı gün 100 Kasa Hesabı’nın kalanı 3.200 TL dir. Farkın nedeni o gün bulunamamıştır. Çözüm: Sayım sonucu fiili sonucu 3.000 TL ve Kasa Hesabının borç kalanı 3.200 ise 300 – 3.200 = - 200 Noksan var. ---------------------------------- / ---------------------------------- 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS 200 100 KASA HESABI 200 ---------------------------------- / ---------------------------------- 1. Durum: 22.04.20… tarihinde, kasa farkının nedeninin bankaya yatırılan paranın kayıtlara geçirilmesinin unutulduğundan kaynaklandığı anlaşılmıştır denseydi, 197 Kodlu geçici hesap olan Sayım Tesellüm Noksanları hesabını ters tarafa (alacak) kaydeder, yerine (borç) unutulan işlemin ilgili hesabını ( Bankalar Hs.) kaydederdik. Böylece üstteki maddede borçlanarak açılan 197 Kodlu hesap bu maddeyle aynı tutarla alacaklanarak kapanmış olacaktı. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HS 200

197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS 200 ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Durum: Dönem sonunda nedeni bulunamasaydı; (1. Durumu yok sayıyoruz) ---------------------------------- / ---------------------------------- 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARAR. HS 200

197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS 200 ---------------------------------- / ---------------------------------- 3. Durum: Noksanlığın nedeni bulunamadığında bu noksanlık tutarı kasadan sorumlu personelin maaşından kesilecek olsaydı; ---------------------------------- / ----------------------------------

Kolay hatırlamak için bir kopya vereyim mi; S O L B O RÇ N O ksan Ayrıca kasanın eksik olması, kasa hesabının Eksi tarafa kaydedilmesi gerektiğini hatırlatır..


20


135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS 200 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS 200

---------------------------------- / ---------------------------------- Yabancı para kasasında alış kurundan daha yüksek kurda iken kasa noksanı tespit edilirse; yapılması gereken yev-miye maddesinde her ne kadar para kaybedilmiş olsa da kur artışı var ve bu durum kambiyo kârıdır. (vergi matrahını artıra-cak bir geliridir) Ancak paranın kaybedilmiş olması 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabına kaydı gerektirir. Nedeni bulu-namaz ve sonradan zarar olarak yazılırsa bu kayıp kanunen kabul edilmeyen bir gider niteliği taşır. Noksanlık tespit edildiğinde yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 197 SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HESABI 100 KASA HESABI 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI ---------------------------------- / ---------------------------------- KASA FAZLASI: Kasadaki mevcut para, Kasa Hesabı’nın borç kalanından fazla ise “kasa fazlası” vardır. Nedenleri;

Muhasebecinin tahsilât kaydını unutmuş olması Muhasebecinin tahsilât kaydını eksik tutarlı olarak kaydetmiş olması Herhangi bir ödeme kaydının fazla kaydedilmiş olması Fazla para alınmış olması Noksan para verilmesi İşletmeyle ilgisi olmayan bir paranın kasaya konmuş olması gibi..

Örnek: 20.05.20… tarihi akşamında yapılan kasa sayımında kasa mevcudunun 300 TL olduğu tespit edilmiştir. Aynı gün Kasa Hesabı’nın borç toplamı 4.500 TL, alacak toplamı ise 4.250 TL’dir. Farkın nedeni o gün bulunamamışsa; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 50

397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 50 ---------------------------------- / ---------------------------------- 1. Durum: 24.05.20… tarihinde, kasa farkının nedeninin, daha önceden kredili mal satılan müşteri Pakize SARI’dan yapılan tahsilât unutularak kayıtlara geçirilmemiş olduğu anlaşılırsa; ---------------------------------- / ---------------------------------- 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 50 120 ALICILAR HESABI 50 ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Durum: Dönem sonunda nedeni bulunamamışsa (1. Durum iptal); ---------------------------------- / ---------------------------------- 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 50 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR HS 50 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek (KPSS 2007): 20.08.2006 tarihinde yapılan kasa sayımında kasada 585 ABD doları olduğu belirlenmiştir. Aynı tarih itibariyle Dolar kasası alt hesabının borç toplamı 26.845 $, alacak toplamı 26.320 $ olarak izlenmektedir. Bu

İşletme dönem sonunda bulamadığı kasa açığının nedenini önümüzdeki dönem araş-tırmak isteyebilir böyle bir durumda şöyle kayıt yapar; ----------------------- / -------------------------------

654 Karşılık Giderleri 199 Diğer Dönen Varlıklar

----------------------- / -------------------------------


21


farkın nedeni yılsonu itibariyle de belirlenememiş ve kapatılmasına karar verilmiştir. 20.08.2006 kur 1$ = 1,48 TL, 31.12.2006 tarihli kur ise 1 $ = 1,42 TL’dir. 1. 20.08.2006 tarihinde yapılan kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur?

a) Kasa hesabı borçlu 865,80 TL b) Kasa hesabı alacaklı 865,80 TL c) Sayım ve Tesellüm Noksanları hesabı borçlu 88,80 TL d) Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı alacaklı 88,80 TL e) Sayım ve Tesellüm Fazlaları hesabı borçlu 88,80 TL

Cevap ( D): ---------------------------------- / ----------------------------------

100 KASA HESABI 50 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 50

---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Yılsonunda kasa farkıyla ilgili olarak yapılması gereken kayıt hangisidir? 20 ağustos tarihinde kur 1,48 idi 31 Aralık tarihinde kur 1,42 olduğu için daha önceden 60$ olarak kasaya girişi yapılan tu-tardan kur farkı düşülmelidir. (1,48 – 1,42 )x 60 $ = 3,6 TL ---------------------------------- / ---------------------------------- 397 SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HS 88,80 100 KASA HESABI 3,60 649 DİĞER OLAGAN GELİR VE KÂRLAR 58,20 ---------------------------------- / ---------------------------------- 101 ALINAN ÇEKLER HESABI: İşletmenin gerçek ve tüzel kişilerden almış olduğu ve henüz tahsil etmediği çeklerin izlendiği hesaptır. Bir bankaya hitaben ödeme emri niteliğinde bir belgedir.

Mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan ileri vadeli çekler 121 Alacak Senetleri Hesabı’na alınır. (Özün önceliği kavramı gereği). MDV satışı gibi mal ve hizmet satışı dışındaki işlemlerden alınan uzun vadeli çekler ise, 136 Diğer Çeşitli Ala-caklar Hesabı’na alınır.

Yabancı paralar üzerinden düzenlenen çekler alındığı günkü kur ile TL tutarıyla borç kaydedilir. Çek ciro ya da tahsil edildiğinde yine aynı tutar üzerinden alacak kaydedilir.

Mal ve hizmet satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumlu kur farklarının dönem sonu-na kadar olan kısmı 600 Yurtiçi Satışlar Hesabı’nın alacağına kaydedilir. MDV satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumlu kur farkları 679 Diğer Olağandışı Ge-lir ve Kârlar Hesabı’nın alacağına kaydedilir. İzleyen dönemde ise 646 Kambiyo Kârları Hs’nın alacağına kayde-dilir.

Mal ve hizmet satışı nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumsuz kur farklarının dönem so-nuna kadar olan kısmı 611 Satış İskontoları Hesabı’nın borcuna kaydedilir. Diğer faaliyetler nedeniyle alınan yabancı çeklerin tahsili sırasında oluşan olumsuz kur farkları 689 Diğer Olağan-dışı Gider ve Zararlar Hesabı’nın borcuna kaydedilir. İzleyen dönemde ise 656 Kambiyo Zararları Hs’nın borcu-na kaydedilir.

Alınan çekler elde tutulduğu sürede cüzdandaki (portföydeki) çekler yardımcı hesabında; Bankaya verilmesi du-rumunda tahsildeki çekler yardımcı hesabında izlenmesi gerekir.


22


Çekin ödeme tarihinde keşide edildiği yerde ödenecekse 10 gün, başka şehirde ödenecekse 1 ay, başka kıtada ödenecekse 3 ay içerisinde tahsili yapılmalıdır.

Değerleme zamanında yabancı tutarlı çeklerin kuru yükselirse 101 Alınan Çekler hesabı borçladırılırken; 646 Kambiyo Kârları Hesabı alacaklandırılır. Değerleme zamanında yabancı tutarlı çeklerin kuru düşerse 101 Alınan Çekler hesabı alacaklandırılırken; 656 Kambiyo Zararı Hesabı borçlandırılır.

Çeklerin tahsili sırasında ödenen komisyonlar 653 Komisyon Giderleri Hesabı ya da 770 Genel Yönetim Giderle-ri Hesabı’nda izlenir.

Karşılıksız çek olması durumunda, süresinde ibraz edilen her bir çek koçanı için muhatap banka, her yıl ocak ayında TCMB tarafından açıklanan tutar kadar ödemesi gerekir. (25.01.2013 Tarihinde 2013 için açıklanan tu-tar 1.045 TL’dir. Karşılıksız çek 127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabı’na aktarılır. Yasal işlemler başlatıldığında bu hesaptan çıkartıp 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hesabı’na aktarılır. Yasal takip sonunda alınamazsa dönem so-nunda hesap kapatılır.

Örnek: İşletme, 18.02.20.. tarihinde 2.000 TL + %18 KDV değerinde mal satmış, karşılığında çek almış. ---------------------------------- / ---------------------------------- 101 LINAN ÇEKLER HESABI 2.360 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 2.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 360 ---------------------------------- / ---------------------------------- Yukarıda kayıtlara alınan çek, 20.02.20.. tarihinde bankaya ibraz edilmiş ve karşılığı tahsil edilmiştir. Banka bu iş-lem için 60 TL komisyon almıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 2.300 653 KOMİSYON GİDERLERİ 60

101 ALINAN ÇEKLER HESABI 2.360 ---------------------------------- / ---------------------------------- * Yukarıda 653 Komisyon giderleri yerine 770 Genel yönetim giderleri hesabı da kullanılabilir demiştik unutmayalım :) Örnek: İşletme %18 KDV dâhil 1.062 TL ’lik mal satın almıştır. Toplam tutarın KDV si çek ciro edilerek, geri kalanı ise çek keşide (düzenleyerek) müşteriye verilmiştir. Yapması gereken yevmiye kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 1.062 ÷ 1,18 = 900 TL KDV’siz Ticari malların alış değeri 153 TİCARİ MALLAR HESABI 900 1.062 – 900 = 162 TL KDV tutarı 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 162

101 ALINAN ÇEKLER HESABI 162 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİR. HS 900

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme, 10.000 € tutarında bir çek alarak 1€ =1,8 TL kuru üzerinden Kayıtlarına almıştır. Söz konusu çek tahsil edilmek üzere bankaya verilmiştir. Banka çeki 1€ = 1,9 TL kuru üzerinden tahsil ederek 40 TL komisyon kestikten sonra arta kalan miktarı işletmenin mevduat hesabına aktarmıştır. İşletmenin çekin tahsil edilmesi ile ilgili yapması gereken muhasebe kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- (1,9 – 1,8) x 10.000 € = 1.000 TL kambiyo kârı var. 102 BANKALAR HESABI 18.960 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI 40

101 ALINAN ÇEKLER HESABI 18.000 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 1.000

---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI:


23


Yurt içi ve Yurt dışı bankalar ve finans kuruluşlarında açtırılan mevduat hesaplarının izlendiği hesaptır. Aktif karakterli bir hesap olup, mevduat hesabı ya da alacaklı cari hesap şeklinde ifade edilir. Her bir bankada olan hesaplar açılacak yardımcı hesaplarda ayrı ayrı izlenirken, envanter yapıldığında her bir hesabın toplamlar ana hesabın toplamına eşit olması gerekir. Örnek: İşletme Akbank Atatürk Şubesi’nden aldığı dekonta göre alacaklı cari hesaba 400 TL faiz tahakkuk ettiğini görmüştür. (Gelir vergisi Oranı %15) Yapılması gerekli yevmiye kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 400 X 0,15 = 60 TL Gelir vergisi kesintisi (stopaj) 102 BANKALAR HESABI 340 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS 60

642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 400 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: 20.06.200.. tarihinde, işletme Akbank Atatürk şubesi 3800012 nolu hesabından Akbank Sanayi Şubesi 3800045 nolu hesabına 25.000 TL virman yapılmıştır. Yevmiye kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 25.000 - Akbank Sanayi Şub.

102 BANKALAR HESABI 25.000 - Akbank Atatürk Şub. ---------------------------------- / ----------------------------------

TL Mevduatlar; kayıtlı (mukayyet) değerle; Yabancı para tutarlı mevduatlar değerleme kuru üzerinden işlem gö-rürler.

Vadesi izleyen döneme ait olan çeklerin bu döneme ait faizleri dönemsellik kavramı gereği 181 Gelir Tahakkukla-rı Hesabı’nın borcuna 642 Faiz Gelirleri Hesabının alacağına kaydedilir.

Örnek: İşletme 01 Eylül 20… tarihinde 6 ay vadeli ve yıllık %20 faiz oranlı 150.000 TL tutarlı bir mevduat hesabı aç-mıştır. 31.12.20… tarihinde yapması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 10.000 = 150.000 x 0,20 x 4/12 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 10.000 = 10.000 ---------------------------------- / ----------------------------------

Örnek (KPSS 2008): İşletme bankada açtırdığı 3 ay vadeli hesaba yıllık %15 faiz oranı üzerinden 200.000 TL yatır-mıştır. Stopaj oranı %15 olduğuna göre, işletmenin vade sonunda işleyen faiz ile ilgili yapacağı kayıt hangisidir?

Faiz gelirleri, menkul sermaye iradı olduğu için Gelir Vergisi’ne tabidir. Banka gelir vergisini kestik-ten sonra Vergi Dairesine yatırır. Durumu dekont ile işletmeye bildirir. Kesilen bu vergi işletme tarafından 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı’nda izlenir. Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı yılsonunda Kurumlar Vergisi mükelleflerinde, ödenecek vergiden mahsup edilmek üzere 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı’na aktarılırken, Gelir vergisi mükellefinde, şirket ortakları kendi adlarına vergi mükellefi oldukları için 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı ile karşılaştırılarak kapatılır.


24


---------------------------------- / ---------------------------------- ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 6.375 = 200.000 x 0,15 x 3/12 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS 1.125 = 7.500 TL Faiz geliri

642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 7.500 ---------------------------------- / ---------------------------------- Gelir vergisi kesintisi (Stopaj)= 7.500 x 0,15 = 1.125

Yabancı paralı banka hesaplarında hem kur farkı hem de faiz tahakkuku var ise, önce kur farkı hesaplanıp mu-hasebeleştirildikten sonra faizin kaydı yapılabileceği gibi iki kayıt bir madde içinde de gösterilebilir.

Örnek (KPSS 2009): İşletme 01.11.2008 tarihinde 50.00 Avro tutarında yıllık %6 faizli, 3 ay vadeli bir hesap açtırmış-tır. (1 Avro 01.11.2008 tarihinde 1,05 TL, 31.12.2008 tarihinde ise 1,09 TL dir. (Bir yıl 360 gün olarak alınacaktır) Bu bilgilere göre 31.12.2008 tarihinde yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 102 BANKALAR HESABI 2.545 = 50.000 x 0,06 x 60 / 360

642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 545 = 500 € faiz x 1,09 kur = 545 TL 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 2.000

---------------------------------- / ---------------------------------- Kambiyo kârı = 50.000 € x ( 1,09 – 1,05) = 2.000 TL Örnek (KPSS 2010): İşletme 16.12.2009 tarihinde yıllık faiz oranı %9 olan 30 gün vadeli 60.000 TL’ lik bir hesap aç-tırmıştır. Hesap vade sonunda vadesiz hesaba aktarılarak kapatılmıştır. 1. Buna göre işletmenin dönem sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? ---------------------------------- / ---------------------------------- 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI 10.000 ( Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade ) 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 10.000 = 60.000 x 0,09 x 15 / 360 ---------------------------------- / ---------------------------------- = 225 2. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin vade sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? Bir önceki soruda 15 günlük faizini hesaplamıştık ve 225 TL bulmuştuk. Bankadaki para 30 gün vadeli yatırılmış olduğu soruda belirtilmiş. O halde 15 günlük faiz tutarı da 225 TL olacak. Toplamda 450 TL faiz var ancak bunun 225 TLsi geçen dönem tahakkuk kaydı yapılmıştı. Vadeli hesaba kaydedilen bu tatar vade sonu itibariyle paranın tamamı vadesi hesaba aktarılmış olduğu için hesaplar arasında virman kaydı da gerekecek. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 60.450 - Vadesiz Mevduat 102 BANKALAR HS 450 - Vadesiz Mevduat

102 BANKALAR HESABI 60.450 - Vadeli Mevduat

181 GELİR TAHAKKUKLARI 225 642 FAİZ GELİRLERİ 225

---------------------------------- / ---------------------------------- Arkadaşlar bu kaydı iki ayrı madde halinde yapabilirdik. Ancak bu 2010 KPSS sorusu olduğu için verilen şıklara uygun ola-rak çözümü yapıldı.

16/12/2009 – 31/12/2009 tarih-leri arasındaki süre 15 gün var


25


Vadeli mevduat hesabı vadesi gelmeden kapatıldığında bankalar genellikle vadesiz mevduatlar için uygulanan faiz oranını uygularlar. Hesaplanan faiz ile bankadan alınabilen faiz arasındaki fark için hesabın kapatıldığı döneme gi-der yazılır.

Vadesi izleyen dönemde olan bir hesap için dönem sonunda döneme isabet eden faiz hesaplanarak; ---------------------------------- / ---------------------------------- GELİR TAHAKKUKLARI

642 FAİZ GELİRLERİ HS kaydı yapılır. ---------------------------------- / ---------------------------------- Daha sonra izleyen dönem içinde vadesi dolmadan bankadaki kapatılan hesap için vadesiz mevduata uygulanan faiz hesaplanır. Önceki dönemde gelir yazılan kalem bu dönemde zarara dönüştürülür. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HS 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HESABI 181 GELİR TAHAKKUKLARI HESABI kaydı yapılır. ---------------------------------- / ---------------------------------- Bankalarda, senet ıskontosu yapıldığında; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HS 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 121 ALACAK SENETLERİ HESABI kaydı yapılır. ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: 20.06.20…. tarihinde, işletmenin Akbank Atatürk Şub. 380000121232 nolu hesabına alıcı Pakize SARI 3.550 TL havale göndermiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HS 3.550

120 ALICILAR HESABI 3.550 ---------------------------------- / ---------------------------------- 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI (-) : İşletmenin üçüncü kişilere bankadan çekle veya yazılı talimatla (ödeme emri) yapacağı ödemeler için kullanılan aktifi dü-zenleyici pasif karakterli bir hesaptır.

İşletme tarafından ileri tarihli çek verilmesi durumunda, söz konusu çek tutarları vadeli bir borç olarak (Özün önceliği kavramı gereği) bilanço gününde 321 Borç Senetleri Hesabı’na alınıp dönem sonunda da reeskont işlemi uygu-lanmalıdır. İzleyen dönem başında tekrar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı’na alacak kaydı ile dev-redilmelidir.

Çekler ticari olmayan bir nedenle verilmiş ise 336 Diğer Çeşitli borçlar Hesabı’na alınır. İzleyen dönem başında

tekrar 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı’na aktarılır.

Hesap alacak kalanı verir. Alacak kalanı henüz ödemesi yapılmamış tutarı gösterir.

Yabancı paralar üzerinden düzenlenen çekler verildiği günkü kur ile TL tutarıyla alacak kaydedilir. Kayıtlı değer ile bilanço günündeki kur üzerinden TL karşılığı arasında fark olumlu ise, 646 Kambiyo Kârları Hesabı’nın alacağında, Olumsuz ise 656 Kambiyo Zararları Hesabı’nın borcunda izlenir.


26


Örnek: İşletme, %18 KDV dahil 3.540 TL’lik mal almıştır. Karşılığında satıcı firma aynı tutarda Akbank’taki vadesiz mevduat üzerine keşide ettiği 3 ay vadeli bir çek vermiştir. Yapılması gereken muhasebe kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 3.540 ÷ 1,18 = 3.000 TL 153 TİCARİ MALLAR HESABI 3.000 3.540 – 3.000 = 540 TL KDV 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 540

103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EMR. HS. 3.540 ---------------------------------- / ---------------------------------- İşletme Akbank’tan aldığı dekonttan 3.540 TL’lik çekin mevduat hesabından ödendiğini görmüştür. Yapılması gere-ken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 3.540

102 BANKALAR HS 3.540 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme yabancı bir işletmeye 1$ = 1,25 TL kuru üzerinden kayıtlara almış bulunduğu 20.000 $ ‘lık borcu bu-lunmaktadır. Söz konusu borç için 20.000 $ tutarlı bir çek düzenlenerek verilmiştir. Çek düzenlendiğinde 1$ = 1,3 TL dir. 1. Çek verildiğinde yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- Borcun karşılığı; 20.000 $ x 1,25 = 25.000 TL 320 SATICILAR HS 25.000 Çek düzenlediği tarihteki kur 1,3 olduğu için; 656 KAMBİYO ZARARI HESABI 1.000 20.000 $ x 1,3 = 26.000 TL yapacaktır.

103 VERİLEN ÇEK. VE ÖD. EMR. HS. 26.000 İşletmenin 1.000 TL kambiyo zararı var. ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. İşletme Akbank Atatürk şubesinden 1$ = 1,2 TL kuru üzerinden 20.000 $ satın alarak aynı bankadaki döviz tevdi-at hesabına yatırılmıştır. Yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 20.000 $ X 1,2 = 24.000 TL 102 BANKALAR HS 24.000 - $ Hesabı 100 KASA HESABI 24.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- 3. İşletme 20.000 $ tutarındaki çekli borcunun hesabından ödendiğini gelen hesap özetinden görmüştür. Ödeme gününde 1 $ = 1,5 TL’dir. Yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMR. HS 26.000 656 KAMBİYO ZARARI HESABI 4.000 20.000 $ x ( 1,5 – 1,3) = 4.000 TL Kambiyo zararı

102 BANKALAR HS 24.000 - $ Hesabı 646 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 6.000 20.000 $ x ( 1,5 – 1,2) = 6.000 TL Kambiyo kârı

---------------------------------- / ----------------------------------


27


Örnek: PAK işletmesi yabancı bir firmaya olan 10.000 $ tutarındaki borcunu ödemesi için Akbank Atatürk şubesine talimat vermiştir. Borç 1$ = 1,3 TL kur üzerinden hesaba alınmıştır. Talimat anında kur 1$ = 1,45 TL’dir. Banka öde-me emirlerinin yerine getirdiğini ve 1$ = 1,5 TL kuru üzerinden TL karşılığının mevduat hesabından alındığını bil-dirmiştir. Ödeme emri verildiğinde; ---------------------------------- / ---------------------------------- 10.000 $ x 1,3 = 13.000 TL borç tutarı 320 SATICILAR HESABI 13.000 656 KAMBİYO ZARARI HESABI 1.500 10.000 $ x 1,45 = 14.500 TL Verilen çekin tutarı 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 14.500 -------------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- 1.500 TL kambiyo zararı var. Ödeme Emri yerine getirildiğinde; ---------------------------------- / ---------------------------------- 10.000 $ x 1,45 = 14.500 TL çek tutarı 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 14.500 10.000 $ x 1,5 = 15.000 TL bankadan ödenen 656 KAMBİYO ZARARI HESABI 500 102 BANKALAR HESABI 15.000 500 TL kambiyo zararı var. ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek(KPSS 2002): İşletme tarafından 28.08.2001 tarihinde keşide edilen 3.000 TL tutarındaki çekin 03.09.2001 tari-hinde hesaptan alındığına ilişkin dekont işletmeye gelmiştir. Yapılması gereken kayıt? ---------------------------------- / ---------------------------------- 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 3.000

102 BANKALAR HS 3.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek ( KPSS 2005): İşletmenin bankadaki hesabı ile kayıtları arasında 720 TL’lik fark saptanmış ve ilgili hesaplara kaydedilmiştir. Farkın nedeninin, işletme tarafından keşide edilen ve ödemesi gerçekleşen çekin, işletme tarafından kaydedilmemesi olduğu belirlenmiştir. Buna göre yapılması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? a) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Fazlaları hesabı alacaklı b) Sayım Tesellüm Noksanları hesabı borçlu; Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı alacaklı c) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklı d) Bankalar hesabı borçlu; Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklı e) Verilen Çek ve Ödemem Emirleri hesabı borçlu; Bankalar hesabı alacaklı Cevap ( C ): İşletmenin ödeme kaydını yapmamış olması noksanlığa neden olmuştur. Bu durumda 197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı Borçlandırılmış ve kasa hesabı alacaklandırılarak kayıt yapılmıştır. Daha sonradan nedenin çekin ödeme kaydının yapılmaması olduğu anlaşılınca 197 Sayım Tesellüm Noksanları hesabı alacaklandırılarak kapatılmış, Verilen Çek ve Ödeme emirleri Hesabı Borçlandırılmıştır.


28


Örnek ( KPSS 2009): İşletmenin borcuna karşılık keşide ettiği çek, satıcı işletme tarafından nasıl kaydedilir? ---------------------------------- / ---------------------------------- 101 ALINAN ÇEKLER HESABI

120 ALICILAR HESABI ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek ( KPSS 2012): İşletme tarafından düzenlenen bir çekin tahsil edildiği, bankadan gönderilen dekonttan anla-şılmıştır. Buna göre yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Kasa hesabı borçlu b) Bankalar hesabı borçlu c) Alınan çekler hesabı alacaklı d) Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı borçlu e) Alınan çekler hesabı borçlu Cevap ( D ): ---------------------------------- / ----------------------------------

103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 102 BANKALAR HS

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek ( 2010 Maliye Bakanlığı İç Denetçi Sorusu): İşletme 29.12.2009 tarihinde satıcılar lehine keşide etmiş olduğu 21.000 TL tutarındaki çeki Bankalar Hesabına alacaklı olarak kaydetmiştir. Dönem sonunda hesap özetinden söz konusu çekin henüz hesaptan alınmadığı anlaşılmıştır. İşletmenin bu bilgilere göre dönem sonunda yapması gereken kayıt hangisidir? a) ---------------------------------- / ---------------------------------- Bankalar 21.000 Verilen çek ve ödeme emirleri 21.000 b) ---------------------------------- / ----------------------------------

Bankalar 42.000 Verilen çek ve ödeme emirleri 42.000 c) ---------------------------------- / ----------------------------------

Verilen çek ve ödeme emirleri 21.000 Bankalar 21.000

---------------------------------- / ---------------------------------- d) Satıcılar 21.000 Verilen çek ve ödeme emirleri 21.000

---------------------------------- / ---------------------------------- e) Verilen çek ve ödeme emirleri 42.000 Bankalar 42.000

---------------------------------- / ---------------------------------- Cevap ( A ): Soruda satıcılara olan veresiye borç için çek verilmiş fakat bankadan ödenmiş gibi kaydedilmiş; ------------- / ----------------- 320 Satıcılar HS 21.000 102 Bankalar 21.000 ------------ / -------------- Ancak dönem sonunda hala bankadan çekin ödenmediği görülüyor. Böyle bırakılırsa hesaplar örtüşmez. ------------- / ----------------- 102 Bankalar 21.000 103 Verilen Çekler 21.000 ------------ / -------------- Şeklinde düzeltilmelidir.


29


108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI: Nitelikleri itibariyle hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, yoldaki paralar, tahsil edilebilecek banka ve posta havaleleri, işletme adına ödeme aracı olarak kullanılan kredi kartlarına birikmiş ve henüz kullanılmamış olan pu-anların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: İşletme %18 KDV dahil 2.950 TL’lik malı kredi kartı ile satmıştır. Banka ile yapılan anlaşma gereğince kredi kartları iki gün içerisinde işletme hesabına aktarılmaktadır. Yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 2.950 ÷ 1,18 = 2.500 TL 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HS 2.950 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS 2.500 391 HESAPLANAN KDV HS 450 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: PAK Ltd. Şti. Bir anonim şirketin ihraç ettiği 6 aylık faiz ödemeli ve % 30 faizli 100.000 TL tutarındaki tahvi-lin, vadesi dolan kuponlarını keserek tahsil etmek üzere Akbank’a vermiştir. (Gelir Vergisi Oranı % 20 ) iki yöntemle izlenebilir; Örnek: İşletme elindeki “Can A.Ş.”den aldığı hisse senetlerine düşen kâr payı 67.000 TL’dir. İşletme elindeki kupon-ları keserek Can A.Ş.’ne göndermiştir. Şirket tutarı işletmenin bankadaki mevduat hesabına 66.930 TL olarak yatır-mış aradaki farkı havale masrafı olarak kesmiştir.

1. İşletmenin kuponları tahsile gönderdiğinde yapacağı kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 67.000

640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HS 67.000 ---------------------------------- / ----------------------------------

2. İşletmenin tahsilâtı gerçekleştirdiğinde yapacağı kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 66.930 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 70

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 67.000 ---------------------------------- / ----------------------------------

1. Yöntem: Kuponların kesilerek tahsile verilmesi kaydı; Faiz Geliri = 100.000 x 0,30 x 6 / 12 = 15.000 TL ……………….. / ……………….. 108 Diğer Hazır Değerler Hs 15.000 642 Faiz Gelirleri Hs 15.000 ………………. / ………………… Tahsilâtın yapıldığı tarihteki yapılacak kayıt; Gelir vergisi = Faiz geliri x vergi oranı = 15.000 x 0,20 = 3.000 ………….……… / …………………. 102 Bankalar Hs 12.000 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs 3.000 108 Diğer Hazır Değerler HS 15.000 ………….……… / ………………….

2. Yöntem: Kuponların kesilerek tahsile verilmesi kaydı; Faiz Geliri = 100.000 x 0,30 x 6 / 12 = 15.000 TL Gelir vergisi = Faiz geliri x Vergi Oranı = 15.000 x 0,20 = 3.000 ……………….. / ……………….. 108 Diğer Hazır Değerler Hs 12.000 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hs 3.000 642 Faiz Gelirleri Hs 15.000 ………………. / ………………… Tahsilâtın yapıldığı tarihteki yapılacak kayıt; ………….……… / …………………. 102 Bankalar Hs 12.000 108 Diğer Hazır Değerler HS 15.000 ………….……… / ………………….

Kredi kartı ile satış yapıldığında bankayla yapılan anlaşma gereği vade içermiyorsa ve kısa sürede tahsil edilebiliyorsa satış tutarı 108 Diğer Hazır değerler hesabı’nın borcunda takip edilir. Vadeli kredi kartı slipleri ise, 127 Diğer Ticari Alacaklar hesabı’nın borcunda takip edilir

Vadesi gelen Tahvil kuponla-rının faizi için 642 Faiz Gelir-leri Hesabı alacaklandırılır-ken; Hisse senetlerine ait vadesi gelen kuponlar için 640 İştiraklerden Temettü Gelir-leri Hesabı alacaklandırılır


30


Örnek: PAK işletmesi yurtdışındaki alıcının verdiği siparişe karşılık 10.000 € avansı havale yaptığı ihbarını almıştır. İhbar günü 1€ = 1,8 TL dir. Pak işletmesi Akbank’a bu bedelin mevduat hesabına aktarılması için talimat vermiştir. Banka paranın hesaba alındığını haber vermiştir. Paranın hesaba alındığı gün kur, 1€ = 1,87 TL’dir. 1. İhbar alındığında yapılacak kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 18.000 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS 18.000 (10.000 € X 1,8 = 18.000 TL) ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Tahsilât yapıldığında yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 18.700

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER HESABI 18.000 340 ALINAN SİPARİŞ AVANSLARI HS 700 (10.000 € X 1,87 = 18.700 TL) ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek (KPSS 2002): İşletme yılbaşında toplu olarak satın aldığı 500 TL’lik damga pullarını kullandıkça, aylık olarak gider yazmaktadır. Ocak ayı sonunda 240 TL’ lik damga pulu kaldığına göre, yapılması gereken kayıt hangisidir? a) ---------------------------------- / ---------------------------------- DİĞER HAZIR DEĞERLER HS 240 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 240 b) ---------------------------------- / ---------------------------------- DİĞER HAZIR DEĞERLER HS 260 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260 c) ---------------------------------- / ---------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260

KASA HESABI 260 ---------------------------------- / ----------------------------------

d) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 240 DİĞER HAZIR DEĞERLER 240

---------------------------------- / ---------------------------------- e) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 260 DİĞER HAZIR DEĞERLER 260

---------------------------------- / ---------------------------------- Cevap: E ALINAN – KULLANILAN = KALAN 500 - ? = 240 Buradan 260 TL lik pul kullanıldığını hesaplarız ve kullanılan pul bir aktif karakterli hesap olan (arttığında borç; azaldığında alacak)108 Diğer Hazır Değerler Hesabından düşülür. Bu kullanılan pul Genel Yönetim Gideri Hesabına kaydedilerek dö-nem gideri olarak gösterilmiş olur. Örnek: İşletme adına ve işletme için kullanılmak üzere alınmış olan kredi kartının ay sonunda yapılan hesap özeti incelemesinde 360 TL para puan biriktiği görülmüştür. Yapılması gereken yevmiye kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 360 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 360 ---------------------------------- / ---------------------------------- İşletme kredi kartında biriken bu para puanların %18 KDV dahil 236 TL’lik kısmı ile temizlik malzemesi satın almış olsa; ---------------------------------- / ---------------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 200 236 ÷ 1,18 = 200 191 İNDİRİLECEK KDV HS 36

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 236 ---------------------------------- / ----------------------------------


31


110 HİSSE SENETLERİ 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

11 MENKUL KIYMETLER Faiz geliri veya kâr payı sağlamak ya da fiyat değişimlerinden yararlanarak kâr elde etmek amacıyla geçici bir süre elde tutmak üzere alınan hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, kâr zarar ortaklığı belgesi, gelir ortaklığı senedi vb. menkul kıymetler gurubundan oluşur. 110 HİSSE SENETLERİ HESABI: Anonim Şirketlerin ve Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin sermayesinin belli paylarını temsil eden, şekli ka-nunda belirlenmiş ortaklık belgesidir. (Aksiyon da denir.)

Hisse senedi sahipleri, şirket kar yaptığında ve bu kârın dağıtılması kararı alınmış ise kar payı (temettü) alır.

Aktif karakterli bir hesap olduğu için alındığında alış bedelinden hesabın borcuna kayıt yapılır. Kalan verdiğinde borç kalanı verir. Satıldığında alış bedeli üzerinden alacaklandırılır.

Hisse senedi satışında oluşan olumlu farklar ( Satış fiyatı > alış fiyatı ) 645 Menkul Kıymet Satış Karları Hesa-bı’nın alacağına kaydedilirken, Olumsuz farklar (Satış fiyatı < alış fiyatı ) 655 Menkul Kıymet Satış Zararı Hesa-bı’nın borcuna kaydedilir.

Uzun süreli alındığında hisse senetleri 240 Bağlı Menkul Kıymetler Hesabı ( alınan şirketin sermayesinin %10’una kadarı), 242 İştirakler Hesabı ( Sermayenin %10 dan - % 50 sine kadar), 245 Bağlı Oraklıklar Hesabı ( sermaye-nin %50 sinden fazlasına sahip hisse senedi alındığında) ‘nda izlenir.

TDHP (Tek Düzen Hesap Planı)’nda, iştirak amacıyla bulundurulan hisse senetlerine isabet eden kar payları için 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı belirlenmiştir. Ancak geçici yatırım amacıyla alınan hisse senetlerine isabet eden kâr payları için hangi hesabın kullanılması gerektiği belirtilmemiştir. Bu durumda 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabı’nın kullanılması ya da 640 İştiraklerden Temettü Gelirleri Hesabı’nın kullanılması müm-kündür. Genellikle uygulamada 640 Kullanılır.

İhtiyatlılık kavramı gereği borsa veya piyasa değeri alış değerinin altına düşen hisse senetleri için değer düşüklü-ğü tutarınca karşılık ayrılması zorunludur. Bu durumda ayrılan karşılıklar VUK a göre kanunen kabul edilmeyen giderdir.

Örnek: İşletme Akbank’a verdiği talimatla Pak A.Ş.’nin nominal değeri 10 TL olan hisse senetlerinden 10.000 adedi-ni, 110.000 TL ye satın almıştır. Hisse senetlerinin bedeli ile 650 TL komisyon bankadaki mevduat hesabından ödenmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 110.000

102 BANKALAR HESABI 110.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Alırken alış bedeli ile kaydedilir, satarken de alış bedeli ile çıkışı yapılır. Arada fiyat farkı varsa, o fark 645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabı / 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabına kaydedilir.

Hisse Senedi alımı – satımı işletmenin ana faaliyet alanı dışında kaldığı için, Bu konuda yapılan giderler 65 Faaliyet Dışı Gider Zarar grubundaki 653 Komisyon Giderleri Hesabına yazılır ve Gelir Tablosunda faaliyet dışı gider olarak raporlanır

Menkul kıymetler ALIŞ BEDELİ ile kaydedilirler


32


Örnek: Üzerinde 6.500 TL lik kâr payı kuponu bulunan hisse senetleri 60.000 TL ye satın alınmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 53.500 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 6.500 100 KASA HESABI 60.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme nakit ihtiyacından dolayı Akbank’a verdiği talimatla daha önceden her birini 50 TL den satın aldığı 2.000 adet hisse senedini, tanesini 75 TL den satmıştır. Yapılan işlem için banka 200 TL komisyon bedelini kestik-ten sonra geri kalan tutarı işletmenin mevduat hesabına aktarmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 149.800 653 KOMİSYON GİDERLERİ HS 200 Alış Bedeli: 2.000 X 50 TL = 100.000TL 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 100.000 Satış bedeli:2.000 X 75 TL = 150.000 TL 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI HS 50.000 ---------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- 50.000 TL kâr Örnek: İşletme nakit ihtiyacından dolayı Akbank’a verdiği talimatla daha önceden her birini 2,5 TL den satın aldığı 1.000 adet hisse senedini, tanesini 2,25 TL den satmıştır. Yapılan işlem için banka 100 TL komisyon almıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 2.150 653 KOMİSYON GİDERLERİ HS 100 Alış Bedeli:1.000 X 2,50 TL = 2.500TL 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARI 250 Satış bedeli:1.000 X 2,25 TL = 2.250 TL 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 2.500 ---------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- 250 TL zarar Hisse senetlerini ihraç eden A.Ş tarafından alınan karar ile kâr payının dağıtımı yapılacağı belirtilmiş ise, kâr payını almaya hak kazanan hisse senedi sahibi için gelir doğmuştur (tahakkuk etmiştir) Kâr payı tahsil edilmese dahi o dö-nemin envanter kayıtları sırasında tahakkuk kaydının yapılması gerekir. Takasbank nezdindeki hisse senetlerinin kupon bedelleri Takasbank tarafından işletmenin banka hesabına yatırı-lır. Bu durumda yapılacak kayıt da 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı’nın kullanılmasına gerek kalmadan tutar doğ-rudan işletmenin bankadaki hesabına aktarılır. Örnek: Takasbank nezdindeki hisse senetlerinin 15.500 TL tutarındaki temettü payı işletmenin Akbank mevduat hesabına yatırılmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 15.500 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ 15.00 ---------------------------------- / ----------------------------------


33


Örnek: İşletmenin 250.000 TL’lik hisse senedine sahip olduğu iştiraki konumundaki A.Ş’in genel kurulu % 20 ora-nında kâr payı dağıtmasını, ödemenin 4 ay sonra yapılmasını kararlaştırmıştır. 1. İşletmenin kâr payının dağıtılması kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS 50.000 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GEL 50.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. İşletmenin kâr payının tahsilât kaydı; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 50.000

132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS 50.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Hisse Senetlerinde Envanter İşlemleri İhtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin altına inen hisse senetleri varsa piyasa değeri ile değerlenir ve değer düşüklüğü için gider yazılarak karşılık ayrılır. Karşılık ayrılmasında değer düşüklüğü tutarı 654 Karşılık Giderleri hesabına borç, 119 Menkul Kıymetler Değer Düşük-lüğü Karşılığı hesabına alacak kaydedilir. Daha önceden aynı hisse senedi için ayrılmış karşılık varsa tutarı değerleme günündeki değer düşüklüğü tutarına eşit hale getirilir. Yine ihtiyatlılık kavramı gereği piyasa değeri alış değerinin üzerine çıkan hisse senetleri için herhangi bir işlem ya-pılmaz. Örnek: İşletmenin elinde bulunan PAK A.Ş.’nin hisse senetlerinin alış bedeli 100 TL olup 5.000 adettir. Söz konusu hisse senetlerinin 31.12.2013 tarihinde borsa değeri 88 TL dir. 1. Söz konusu hisse senetleri için 31.12.2013 itibariyle yapılacak kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HS 60.000 Alış Değeri : 5.000 X 100 TL = 500.000TL 119 MENKUL KIYMET DEĞER Borsa değeri: 5.000 X 88TL = 440.000 TL DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS 60.000 ----------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- Değer düşüklüğü (azalışı) 60.000 TL 2. Söz konusu hisse senetleri için 03.02.2014 tarihinde 100 TL’den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 500.000 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS 60.000 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 500.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS 60.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Hisse senetlerinin tamamı alış değeri ile aynı fiyattan satıldığı için daha önceden ayrılan karşılık gelir yazılarak kapatılmış olur.

Anonim Şirketin kâr payı belirlenmiş ancak ileriki bir tarihte ödeme yapacağını ilan etmiş ise, önce tahakkuk kaydı yapılır daha sonra tahsil ettiğinde tahsilât kaydını yapılır.


34


3. Söz konusu hisse senetleri için 03.02.2014 tarihinde 95 TL’den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 475.000 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS 60.000 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 500.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS 35.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Hisse senetlerinin 31.12.2013 tarihindeki karşılık payı 60.000 TL olduğuna göre, Hisse senedinin net değeri (500.000 – 60.000) 440.000 TL’dir. Söz konusu hisse senetleri 5.000 x 95 TL = 475.000 TL’ye satıldığında, daha önceden 60.000 TL lik ayrılan karşılığın 35.000 TL lik kısmı kurtarılmış olur ve 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı’na aktarılır. 4. Söz konusu hisse senetleri için 03.02.2013 tarihinde 105 TL’den satılması durumunda yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 525.000 119 MENKUL KIYMET DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HS 60.000 110 HİSSE SENETLERİ HESABI 500.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS 60.000 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRLARI HS 25.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Alış bedelinin üstünde satıldığı için menkul kıymet satış kârı vardır. (525.000 Satış Değeri - 500.000 Alış değeri = 25.000 kâr) Ayrıca daha önceden 60.000 TL ayrılan karşılık da ters kayıt ile iptal edilir. 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLAR HESABI - 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONO HESABI: Tahvil (obligasyon), Anonim şirketlerin, İktisadi Devlet Teşekküllerinin ve kamu kuruluşlarının uzun vadeli borç bulmak için ihraç ettikleri borç senedidir. Tahvil sahipleri belli bir oran üzerinden faiz geliri elde ederler. Gelir Ortaklığı Senetleri, Finansman Bonosu, Kâr / Zarar Ortaklığı Belgeleri, Yatırım Fonu Katılım Belgeleri, Hazine Bonoları bu grupta yer alır.

Aktif karakterli bir hesap olup, alış bedeli üzerinden kayıtlarda izlenir.

Tahvil ihraç eden şirket tarafından, bedeli genellikle vade sonunda ödenir. Ancak faizleri önceden belirlenen ko-şullara göre ( 3 – 6 – 12 aylık sürelerde) ödenir.

Örnek: İşletme faiz dönemi 01.01.2012 – 31.12.2012 olan ve 01 Ekim 2012 günü 230.000 TL’ye alınan %20 faizli 200.000 TL nominal değerli elinde bulundurduğu tahviller izleyen yılın sonunda itfa edilecektir. (1 yıl 360 günüdür) Tahvilin başlangıç tarihi 01.01.2012 olduğundan satın alındığında Ekim 2012 tarihinde kadar işlemiş olan faiz şu şekilde hesaplanmalıdır; Vadesinden önce hak edilmiş faiz; 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar Hesabının borcuna kaydedilir; ---------------------------------- / ---------------------------------- 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET BONO HS 200.000 Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS 30.000 = 200.000 x 0,20 x 9/12 102 BANKALAR HESABI 230.000 = 30.000 TL ---------------------------------- / ----------------------------------

Yukarıdaki kayıt için 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı yerine 645 Menkul Kıymet Satış Kârları Hesabı’nın kullanılması da mümkündür.


35


Yılsonunda faiz tahsil edileceğine göre yıllık faizin hesaplanması gerekir; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 230.000 Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade

198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS 30.000 = 200.000 x 0,20 x 1 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONO HS 200.000 = 40.000 TL ---------------------------------- / ---------------------------------- İzleyen Yılda tahvil bedeli (anapara tutarı) tahsil edildiğinde; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 200.000 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONO HS 200.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme faiz dönemi 01.02.2014 – 30.11.2014 olan kamunun çıkarmış olduğu %30 faizli 50.000 TL nominal değerli hazine bonolarını 01.06.2014 tarihinde 55.000 TL’ye bankadaki hesabından ödeyerek satın almıştır. 1. Yapılması gereken kayıt; (Önceki dönemden kazanılan faiz 01.02.2014 – 01.06.2014 tarihleri arasında 4 aylık süre için) ---------------------------------- / ---------------------------------- 111 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET BONO HS 50.000 Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS 5.000 = 50.000 x 0,30 x 4/12 102 BANKALAR HESABI 55.000 = 30.000 TL ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Vade sonunda yapılması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 62.500 (01.06.2014 – 30.11.2014 tarihleri arası 6 ay)

111 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET BONO HS 50.000 Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR HS 5.000 = 50.000 x 0,30 x 6 /12

642 FAİZ GELİRLERİ HS 7.500 = 7.500 TL ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek (KPSS 2013): Bir anonim şirket, ihraç ettiği tahvilleri aşağıdaki hesap gruplarından hangisinde izlemelidir? A) Menkul Kıymetler B) Mali Duran Varlıklar C) Mali Borçlar D) Borç ve Gider Karşılıkları E) Sermaye Yedekleri Cevap ( C ): Başka bir anonim şirketin yada kamu kuruluşunun Tahvilini yatırım amacıyla almış olsaydı Menkul kıymetler olurdu ancak işletme ihraç ettiğine göre borç parayı alan / ihraç eden şirket için mali borçtur Örnek (KPSS 2011): Yazılı değeri 80.000 TL olan ve 01.02.2010 tarihinde satın alınan Hazine bonoları 3.000 TL za-rarla banka aracılığıyla 83.000 TL’ye satılmıştır. (1 yıl 360 gün alınacak) Yıllık faiz oranı %9 olduğuna göre, satış tarihi ve bu satış tarihinde yapılan kayıtta kullanılan hesap aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) 01.07.2010 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı 83.000 TL B) 01.12.2010 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı alacaklı 3.000 TL C) 01.10.2010 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı borçlu 3.000 TL D) 01.07.2010 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı 77.000 TL E) 01.12.2010 Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonolar hesabı alacaklı 80.000 TL Cevap (E) : Hazine bonosu 83.000 TL’ye satıldığında 3.000 TL zarar edildiğiyse satış tarihindeki bononun değeri 86.000 TL olmalıdır. Yazılı değeri (nominal değeri) 80.000 TL olduğuna göre bononun faizi 86.000 – 80.000 = 6.000 TL olmalıdır. Bu durumda vadeyi bulmak için; Faiz Geliri = Anapara x Faiz Oranı x Vade 6.000 = 80.000 x 0,09 x n / 360 n = 300 gün = 10 ay olarak bulunur. 01.02.2010 tarihine 10 ay eklenince

01.12.2010 tarihi bulunur.

---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 83.000 655 MENKUL KIY SATIŞ ZARARI 3.000 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONO HS 80.000

642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 6.000 ---------------------------------- / ----------------------------------


36


Örnek (KPSS 2011): I. Menkul Kıymet değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı borçlu 36.000 TL II. Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı hesabı borçlu 18.000 TL III. Menkul Kıymet Satış Zararları hesabı borçlu 36.000 TL IV. Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabı alacaklı 36.000 TL

Önceki dönemde 90.000 TL karşılık ayrılan 500.000 TL tutarındaki hisse senetlerinin %40’ının banka aracılığıyla 128.000 TL’ye satıldığı bir işletmede, bu satış işleminin kaydında yukarıdaki hesaplardan hangilerinin kullanımı doğrudur?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve V

Cevap (B) : Satılan hisse senetlerinin kayıtlı değeri 500.000 x 0,40 = 200.000 TL Banka aracılıyla satılan değeri = 128.000 TL (-) -------------------------------- İşletme bu durumda 72.000 TL zarar etmiştir. Ancak 90.000 TL ayrılan karşılık tüm hisse senetlerine ait ve satılan kısmı 0,40’ı = 36.000 TL yapar bu karşılık düşülünce Menkul kıymet satış zararı 36.000 TL olur. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 128.000 655 MENKUL KIY SATIŞ ZARARI 36.000 119 MENK. KIY. DEĞ. DÜŞÜK. KARŞ. 36.000 110 HİSSE SENETLERİ HS 200.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: PAK A.Ş. elindeki fazla bulunan nakdi değerlendirmek için 2 ay sonra 45.000 TL’ye satmak üzere 43.000 TL’lik devlet tahvilini 01.04.2014 tarihinde Akbank’tan satın almıştır. (Gelir vergisi oranı %15 olarak belirlenmiştir) Repo Yapıldığında; ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 43.000 100 KASA HESABI 43.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Repo işlemi sona erdiğinde; ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 44.700 Vade sonu 45.000 – yazılı 43.000 = 2.000 Faiz 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS 300 2.000 %15 = 300 Gelir Vergisi

102 BANKALAR HESABI 43.000 642 FAİZ GELİRLERİ HS 2.000

---------------------------------- / ---------------------------------- 118 Diğer Menkul Kıymetler Hesabı: Hisse senetleri, Tahvil, Bono ve senetlerin dışındaki yatırım fonları A tipi – B tipi fonlar, Varlığa Dayalı Menkul Kıymetler, Kâr Zarar Ortaklığı Belgesi, Yatırım Fonu Katılma Belgeleri, altın ve altın dışı kıymetli madenlerin izlendiği hesaplardır. Örnek: İşletme Akbank’tan tanesi 4,5 TL olan A tipi fonlardan 1.000 adedini bankadan virman yaparak satın almıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER HS 4.500 102 BANKALAR HESABI 4.500 ---------------------------------- / ----------------------------------

Repo İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi: Repo, menkul kıymetin geçici bir süre alınarak belir-lenmiş bir fiyattan geri satılmasıdır. Repo geliri stopaj kesintisine (Gelir Vergisi Kesintisine) tabidir.


37


ALACAKLAR Bir malın teslimi, bir hizmetin görülmesi ya da borç verilmesi karşılığında ortaya çıkan, belli bir parayı isteme hakkına Alacak denir. 12 TİCARİ ALACAKLAR 120 ALICILAR HESABI :

Mal ve hizmet satışından doğan senetsiz ( kredili , veresiye vs..) alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır.

VUK’na göre senetsiz alacaklar Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer) ile değerlenmelidir.

İşletmenin arızi olarak sattığı varlıkları (duran varlıklar gibi) satın alan kişi ya da kuruluşlardan olan senetsiz alacak-lar 136 Diğer Çeşitli Alacaklar da izlenir.

Örnek: İşletme, yarısı kredili yarısı peşin olmak üzere 10.05.2014 tarihinde PAK Ltd. Şti.’e %18 KDV dahil 708.000 TL ye mal satmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 708.000 ÷ 1,18 = 600.000 100 KASA HS 354.000 120 ALICILAR HS 354.000 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 600.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 108.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletmeye daha önceden 20.000 TL ticari borcu olan müşterisi vadesinde ödeyememiş ve yapılan anlaşma ile 800 TL vade farkı cari hesabına eklenerek alacağın vadesi uzatılmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 120 ALICILAR HESABI 800 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 800 ---------------------------------- / ----------------------------------

Vadeli alacaklarda bilanço tarihine kadar işlemiş faizlerinin Gelir Tahakkukları’na alınması gerekir.

Gelecek dönemlere ait gelirleri de kapsayan vadeli alacaklar bilânço gününde reeskonta tabi tutularak bilan-ço günündeki peşin (gerçek) değeri hesaplanması gerekir.

Yabancı paralı alacaklar bilânço günündeki kur üzerinden TL karşılığının bulunup değerlemesinin yapılması gerekir.

İşletmeden mal satın alanlar işletme sahibi ya da çalışanları olursa özün önceliği kavramı gereği 13 Diğer Alacaklar grubu yerine Ticari Alacaklar grubunda izlenmesi gerekir.

İştiraklerine yaptığı ticari mal satış işleminde de yukarıdaki kural geçerli olup önemli olan kime satıldığı de-ğil ticari bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığıdır.

12 TİCARİ ALACAKLAR 120 Alıcılar Hesabı 121 Alacak senetleri Hesabı 122 Alacak Senetleri Hesabı 124 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-) 126 Verilen Depozito ve Teminatlar 127 Diğer Ticari Alacaklar 128 Şüpheli Ticari Alacaklar 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı(-)

13 DİĞER ALACAKLAR 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı 132 İştiraklerden Alacaklar Hesabı 133 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar Hesabı 135 Personelden alacaklar 136 Diğer Çeşitli alacaklar 138 Şüpheli Diğer Alacaklar 139 Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

ALACAKLAR


38


Örnek (KPSS 2011): Aşağıdakilerden hangisi Dönen varlık ve Duran varlık hesaplarının her ikisinde de yer alan bir hesaptır?

a) Verilen Avanslar b) Şüpheli Alacaklar Karşılığı c) Gelecek Aylara Ait Giderler d) Alıcılar e) İndirilecek KDV Cevap ( D ) 120 Alıcılar Hs 220 Alıcılar Hesabı

Örnek: İşletmenin yurt dışına senetsiz sattığı 30.000 € ‘luk malın satış zamanındaki kuru 1 € = 1,80 TL idi. Bilânço gününde hala vadesi gelmemiş olup dönem sonundaki kur 1 € = 1,85 TL dir. Dönem sonunda yapılması gerekecek kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 30.000 € x (1,85 – 1,80)= 1.500 TL 120 ALICILAR HS 1.500 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 1.500 ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALACALAK SENETLERİ HESABI : Mal ve hizmet satışından doğan senetli ( Bono) alacakların ve Poliçe’nin izlendiği aktif karakterli hesaptır. Alacak senetlerinin yardımcı hesapları:

Cüzdandaki senetler Tahsildeki senetler Protestodaki senetler Takipteki senetler Iskontodaki senetler Teminattaki senetler

Poliçe: Alacaklı tarafından borçluya hitaben düzenlenen ve vadesinde belli bir paranın üçüncü bir şahsa ödenmesini bildir-ten senettir. Poliçeler senetsiz alacak / borç hak /yükümlülüklerini senede dönüştürür.

Keşideci: Poliçeyi düzenleyip, ödeme emrini veren kişidir. (Lehdar’a borçlu, muhattap’tan alacaklı) Muhatap: Poliçeyi kabul edip, üzerindeki belirtilen tutarı ödeyecek olan kişi (Poliçenin ön yüzüne “kabulümdür”

şerhini koyması ya da imzalaması durumunda poliçe kabul işlemi gerçekleşmiş olur.) Lehtar: Poliçede yazılı olan tutarı tahsil edecek olan kişidir.

Örnek: İşletme, 100.000 TL senetsiz alacağı bulunan Pak Ticaret İşletmesine, lehdarı Hacı Ltd. Şti. olmak üzere 5 ay vadeli poliçe keşide edilmiş olup kabule göndermiştir. 1. Kabule gönderilmesi;

---------------------------------- / ---------------------------------- 900 BORÇLU NAZIM HESAP 100.000 - Kabuldeki Poliçeler 901 ALACAKLI NAZIM HESAP 100.000 - Kabuldeki Poliçeler ---------------------------------- / ---------------------------------- 2. Pak Tic. İşletmesi kabul ediyor ve kabul şerhini ekleyerek iade ediyor; ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 100.000 120 ALICILAR HESABI 100.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- 901 ALACAKLI NAZIM HESAP 100.000 - Kabuldeki Poliçeler 900 BORÇLU NAZIM HESAP 100.000 - Kabuldeki Poliçeler ---------------------------------- / ----------------------------------


39


3. Poliçenin Lehtara verilmesi durumunda, İŞLETMENİN (Keşidecinin) yapması gereken kayıtlar; ---------------------------------- / ---------------------------------- 320 SATICILAR HESABI 100.000

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 100.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- 4. Poliçenin Muhatabının yapması gereken kayıt; ---------------------------------- / ---------------------------------- 320 SATICILAR HESABI 100.000

321 BORÇ SENETLERİ HESABI 100.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- 5. Poliçenin Lehtarının yapması gereken kayıtlar; ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALICAK SENETLERİ HESABI 100.000

120 ALACILAR HESABI 100.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme, vadesi gelen 18.000 TL tutarlı alacak senedini peşin tahsil etmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 100 KASA HESABI 18.000

121 ALICAK SENETLERİ HESABI 18.000 - Cüzdandaki Senetler

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: işletme vadesine 20 gün kalan 4.000 TL nominal değerli senetli alacağını tahsil edilmek üzere Akbank’a göndermiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALICAK SENETLERİ HESABI 4.000 - Tahsildeki Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 4.000 - Cüzdandaki Senetler

---------------------------------- / ---------------------------------- İşletme, 20 gün sonra, Akbank’tan aldığı dekontla işletmenin tahsile verdiği senetlerin banka tarafından tahsil edil-diği, 70 TL komisyon kesildikten sonraki kalan tutarın işletmenin mevduat hesabına yatırıldığını öğrenmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 3.930 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 70

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 4.000 - Tahsildeki Senetler

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletmenin, 6.500 TL lik vadesi gelmiş olup ancak şüpheli hale alınmamış alacak senetleri olduğu görülmüş-tür. ---------------------------------- / ---------------------------------- 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS 6.500

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 6.500 - Cüzdandaki Senetler

---------------------------------- / ----------------------------------

Senetlerin Banka Tarafından Tahsil edilmesi; Tahsile verilen senetler “Tahsildeki Senetler Yardımcı Hesabında” izlenir. Tahsilât banka tarafından yapıldığında banka tarafından yapılan komisyon ve kesinti-ler “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na kaydedilir.

Tahsili gecikmiş ancak henüz şüpheli hale gelmemiş alacaklar “127 Diğer Ticari Alacaklar Hesa-bı”nın borcuna aktarılır.


40


Örnek: Vadesi gelmiş ancak tahsil edilememiş 20.000 TL senetli alacak protesto ettirilmiş ve Protesto masrafı ola-rak 55 TL nakit ödenmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALICAK SENETLERİ HESABI 20.055 - Protestolu Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 20.000 - Cüzdandaki Senetler 100 KASA HESABI 55

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme yukarıda protesto ettiği senetlerini tahsil edemediği için yasal yollardan takibe almıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALICAK SENETLERİ HESABI 20.055 - Takipteki Senetler

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 20.055 - Protestolu Senetler

---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme nakit ihtiyacı nedeniyle vadesine 45 gün kalan 4.000 TL nominal değerli senetli alacağını Akbank’a kırdırmıştır. 600 TL kesinti yapıldıktan sonra kalan kısım mevduat hesabına yatırılmıştır. ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 3.400 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 600

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 4.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme %18 KDV dahil 5.310 TL’lik mal almış, toplam tutar için aynı değerdeki alacak senedini ciro etmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 153 TİCARİ MALLAR HESABI 4.500 5.310 ÷ 1,18 = 4.500 TL Ticari Mal 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 810 5.310 – 4.500 = 810 TL KDV tutarı

121 ALACAK SENETLERİ HESABI 5.310 ---------------------------------- / ----------------------------------

Vadesi gelmesine rağmen tahsil edilemeyen alacak senetlerinin noter kanalıyla bilgilendirilmesi işlemine Protesto denir. Senetler protesto ettirilmesi durumunda “Protestolu senetler” yardımcı hesabı kullanılır

Protesto edilmesine rağmen tahsil edilemeyen senetlerin yasal takibe alınması durumunda “Takipteki Senetler” yardımcı hesabında izlenir.

Alacak senetlerinin vadesinden önce bankaya satılmasına Senedin Iskontosu denir. Senedin vadeye kalan gün sayısına göre faiz tutarı hesaplanıp düşülerek tahsilâtı yapılır.

Alacak senetlerinin vadesinden önce bankaya satılmasına Senedin Iskontosu denir. Senedin vadeye kalan gün sayısına göre faiz tutarı hesaplanıp düşülerek tahsilâtı yapılır.

ALACAK SENETLERİNİN CİROSU: Alacak senetleri üzerindeki hakkın üçüncü kişilere devredilmesi-dir. Ciro edilen senet, muhatabı tarafından ödenmez ise sorumluluğu devam ettiği için Nazım Hesaplar da izlenmesi gerekir.


41


Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesinden 200.000 TL kredi kullanmak için banka yetkilisiyle görüşmüş. Banka 220.000 TL maddi teminat talebinde bulunmuştur. İşletme teminat olarak müşterilerinden aldığı alacak senetlerini bankaya bırakmış ve kredi kullanmıştır. Banka Kredi tutarını işletmenin mevduat hesabına aktararak gerçekleştir-miştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 220.000 - Teminattaki senetler hesabı 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 220.000 - Cüzdandaki senetler hesabı ---------------------------------- / ---------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 200.000

300 BANKA KREDİLERİ hESABI 200.000 ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek: İşletme Pak İşletmesinden olan 12.000 TL tutarlı senetli alacağının günü gelmiş ancak müşterinin talebi üze-rine senedin vadesi 75 gün uzatılarak 12.600 TL nominal tutarlı senetle değiştirilmiştir. ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 12.600 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 12.000 642 FAİZ GELİRLERİ HESABI 600 ---------------------------------- / ---------------------------------- 1. Yöntem: 2. Yöntem: ---------------------------------- / ---------------------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI ---------------------------------- / ---------------------------------- ---------------------------------- / ---------------------------------- Örnek (KPSS 2006): F işletmesi, K işletmesinden 10.000 TL tutarında bir hatır senedi almıştır. F işletmesinin yap-ması gereken kayıt hangisidir?

1. Senedi Alan Kişinin yapması gereken kayıt; --------------------------- / ------------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HESABI 10.000

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HS 10.000 --------------------------- / -------------------------------

2. Senedi Veren Kişinin yapması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 10.000

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI 10.000 -------------------------- / -----------------------------

Hatır Senedi: İşletme kredili mal almak ya da bankadan kredi kullanabilmek için gerçekte alacaklı olmadığı birinden bono almasıdır. Hatır senedinin muhasebeleştirilmesinde iki yöntem kullanılabilir.


42


Örnek ( KPSS 2013): -------------------------- / ---------------------------- TİCARİ MALLAR HESABI

ALACAK SENETLERİ HESABI -------------------------- / ----------------------------- Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? A) Alınan mal karşılığında senet ciro edilmesi B) Alınan mal karşılığında senet düzenlenmesi C) İade edilen mal karşılığında senet verilmesi D) İade edilen mal karşılığında senet ciro edilmesi E) İade edilen mal karşılığında vadeli çek alınması Cevap (A): Alacak senetleri de aynen Ticari Mallar hesabı gibi aktif karakterli bir hesaptır. Yani borç tarafında artıp alacak tarafında azalan hesaptır ve ikisi de varlık hesabıdır. Alacak senetleri Hesabı işletmenin ticari nedenlerden kaynaklanan alacakları karşılığında aldığı senetlerin izlendiği bir hesaptır. Hesap alacak tarafına (sağ) kaydedilmiş olması müşteriden alınan senedin bir başkasına verilmiş olduğunu gösterir. Borç tarafındaki Ticari Mallar hesabından da mal satın alındığı görülüyor. O halde müşteri senedi mal karşılığında satıcı firmaya verilmiş. Senet üzerindeki alacak hakkının başkasına dev-redilmesine CİRO denir. Örnek (KPSS 2012): Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir?

a) Alacaklarla ilgili senet alınması b) Borç senetleri hesabına yapılan hatalı kaydın düzeltilmesi c) Diğer çeşitli alacak hesabına yapılan hatalı kaydın düzeltilmesi d) Düzenlenen poliçenin kabulü e) Hatır senedi düzenlenmesi

Cevap (E): Dönen varlık niteliği taşıyan Alacaklar 12 Ticari Alacaklar ve 13 Diğer Alacaklar şeklinde iki hesap grubunda izlenir. 12 Ticari Alacaklar: İşletmenin mal satışından (= Ticari Neden) doğan senetli ve senetsiz alacaklarıyla ilgili hesaplar-dan oluşurken. Ticari nede dayanmayan alacaklar 13 Diğer Alacaklar Grubunda izlenir. 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesa-bı’nın bu madde kullanılmış olmasından Ticari bir nedene dayanmayan bir alacak doğduğu anlaşılır. Alacak nedeni ise yevmiye maddesinde Borç Senedi verilmesinden kaynaklandığı anlaşılıyor. Herhangi bir şey almadan borç senedinin veril-mesi Hatır Senedi verildiğini ispatlar. Örnek (KPSS 2011): İşletme satın aldığı 50.000 TL tutarındaki mal karşılığında 20.000 TL’lik senet ciro etmiş, 15.000 TL’lik çek ve 10.000 TL’lik senet düzenlemiş, kalanı ise kredili bırakmıştır. Buna göre, bu işletmenin bilanço toplamı nasıl etkilenir?

a) Aktif ve Pasif toplamları değişmez b) Aktif ve Pasif toplamları 35.000 TL artar c) Aktif ve Pasif toplamları 15.000 TL artar d) Aktif ve Pasif toplamları 30.000 TL artar e) Aktif toplam 20.000 TL azalırken, Pasif toplam 30.000 TL artar

Cevap (C): AKTİF ( VARLIKLAR) = PASİF ( SERMAYE + BORÇ ) + 50.000 TL Mal Alındı 10.000 TL borç Senedi - 20.000 TL Senet ciro 5.000 TL geriye kalan senetsiz borç - 15.000 TL çek verildi ------------------------------ ------------------------------------- 15.000 15.000


43


Örnek (KPSS 2012): Bir işletmenin keşide ettiği senedin, kabulü halinde işletmenin yapacağı kayıtla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Alacak senetleri hesabı borçlandırılır b) Alacak senetleri hesabı alacaklandırılır c) Borç senetleri hesabı borçlandırılır d) Borç senetleri hesabı alacaklandırılır e) Satıcılar hesabı borçlandırılır

Cevap (A): Soruda senedi kabul eden işletmenin kaydı istenmektedir. Senedi kabul eden işletme alacak senedi aldığı için borç kaydı yapacaktır. 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU HESABI (-): Dönem sonunda alacak ve borç senetlerinin bilanço günündeki değerinden görünmesini sağlamak amacıyla kullanılır.

Dönemsellik kavramı gereği yapılır. VUK’na göre şüpheli hale gelmiş alacak senetlerine reeskont hesaplanmaz. Bankalar, bankerler ve sigorta şirketlerinde Alacak ve borç senetlerine reeskont hesaplamak zorunlu olup diğer iş-

letmelerde ihtiyaridir (isteğe bağlıdır). Alacak senetlerine yada borç senetlerinden birine reeskont uygularsa Tutarlılık Kavramı gereği işletme diğerine de

uygulamak zorundadır. Mukayyet değer uygulayan işletmelerde Alacak Senetleri aynen bilançoya aktarılırken, Tasarruf değer uygula-

yan İşletmelerde reeskont hesaplaması yapılır. Vadeli senetsiz alacaklara reeskont uygulanması Özün Önceliği kavramı gereğidir.

VUK’na göre senette faiz belirtilmişse reeskont hesaplamasında bu faiz oranı esas alınacaktır. Senette faiz oranı be-lirtilmemişse değerleme gününde geçerli olan TCMB’nın iskonto haddi uygulanır. Reeskont hesaplamasında VUK. Genel Tebliğine göre iç iskonto oranı uygulanır. Örnek: İşletme, 31.12.2013 tarihinde 10.04.2014 vadeli ve 10.000 TL tutarlı alacak senedini dönem sonunda tasarruf değeriyle değerlemektedir. T.C. Merkez Bankası (TCMB) iskonto haddi % 20 olarak uygulanacaktır. 1. 31.12.2012 Tarihinde yapılacak yevmiye kaydı; 31 Aralık tarihinde vade sonuna kalan gün sayısı 31 gün Ocak + 28 gün Şubat + 31 gün Mart + 10 gün Nisan = 100 gün. -------------------------- / ---------------------------- 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ 520

122 ALACAK SENETLERİ REESK. 520 -------------------------- / ----------------------------- 2. 01.01.2013 Tarihinde yapılması gereken kayıt; Önceki dönemde gider olarak kaydedilen reeskont tutarı izleyen dönem başında tekrar gelir olarak gösterilir ve 122 Alacak Senetleri Reeskontu Hesabı da böylece kapatılmış olur. -------------------------- / ---------------------------- 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU 520

647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 520 -------------------------- / -----------------------------


44


Örnek (2008 KPSS): I. Tahsili şüpheli hale gelmiş alacak senetleri II. Vadeli çekler III. Yabancı para cinsinden düzenlenmiş alacak senetleri IV. Hatır senetleri V. Teminata verilen alacak senetleri Vergi usul kanunu’ na göre yukarıdakilerden hangilerine reeskont ayrılabilir?

a) I ve II b) I ve III c) II ve IV d) III ve IV e) III ve V

Cevap ( E ): Yabancı para ilke düzenlenmiş ve teminata verilmiş alacak senetlerine işletme isteğine bağlı olarak reeskont ayrılabilir. Ancak şüpheli hale gelmiş senetli alacaklar vadesi geçmiş alacaklar olduğu için reeskont hesaplanamaz. Ticari bir nedene dayanmadığı için Hatır senetlerine de reeskont hesaplanmaz. Çekler (uzun vadeli olduğu için senet olarak kay-dedilenler dışında) çek olarak kayıtlı olduğu sürece TTK’na göre nakit gibi ödeme aracıdır ve reeskont hesaplanmaz. 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR: İşletme tarafından 3.kişilere bir işlem karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

Sadece nakit olarak verilen değerler bu hesapta izlenir. Nakit dışında verilen alacak senetleri, emtia, menkul kıymetler bu hesapta değil Nazım hesaplarda ya da yardımcı

hesaplarda izlenir. Bir yıldan daha önce geri alınamayacak (elektrik, doğalgaz gibi) depozitolar 226 Verilen Depozito ve Teminatlar he-

sabının borcunda izlenmelidir. Örnek: İşletme, 20.10.2014 tarihinde kiraladığı işyeri binası için 1€ = 1,8 kur iken 10.000 € depozito vermiştir. Kira-lanan daireden kira sözleşmesi tarihinden daha önce bir tarih olan 22.12.2014 tarihinde ayrıldığı için depozitonun yarısını geri alamamıştır. 22.12.2014 tarihinde 1€= 1,9 TL dir. 1. 20.10.2012 tarihinde yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS 18.000 ( 10.000 € x 1,8 = 18.000 TL)

100 KASA HESABI 18.000 - € Kasası -------------------------- / ----------------------------- 2. 22.12.2012 tarihinde teminatın yarısı geri alındığında yapılması gereken yevmiye kaydı; Alınamayan depozito bedeli zarar olarak kaydedilmeli ve 18.000 TL’nin yarısı 9.500 TL Zarar olarak kaydedildikten sonraki kalan 9.500 TL tahsil edilecek ve Kasa Hesabına girişi yapılacaktır. Ayrıca daha önceden verilen 10.000 €, kur 1,8 den 1,9’a arttığı için geri alınan paranın TL karşılığı daha yüksek olacak ve bu fark kambiyo kârı olarak kaydedilecektir. -------------------------- / ---------------------------- 100 KASA HESABI 9.500 - € Kasası ( 10.000 € X 1,9 = 19.000 TL) 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS 9.500

126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS 18.000 656 KAMBİYO KÂRLARI HESABI 1.000

-------------------------- / -----------------------------


45


Örnek (KPSS 2010): Yeni faaliyete geçen bir işletmenin doğalgaz kullanımı için verdiği güvence bedeli aşağıdaki-lerden hangisinde izlenmektedir?

a) Kuruluş ve örgütlenme giderleri b) Verilen depozito ve teminatlar c) Özel maliyetler d) Haklar e) Verilen avanslar

Cevap ( B ): Nakit olarak ödenen teminatlar, güvence bedeli 226 Verilen Depozito ve Teminatlar Hesabına kaydedilir. Bu soru için çok önemli olmamakla birlikte doğalgaz, elektrik gibi uzun vadeli teminatların Hesap kodunun 226 olması gere-kir. Örnek(KPSS 2007): Bir ihaleye katılmak için nakit olarak yatırılan geçici teminat tutarı, işletme tarafından hangi hesaba ve ne şekilde kaydedilmelidir?

a) Verilen Depozito ve Teminatlar – borçlu b) Verilen Depozito ve Teminatlar – alacaklı c) Diğer Ticari Alacaklar – borçlu d) Diğer Ticari Alacaklar – alacaklı e) Diğer Çeşitli alacaklar – borçlu

Cevap ( A ): -------------------------- / ---------------------------- 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS

100 KASA HESABI -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, kiraladığı iş yeri için daha önceden ödediği 500 TL lik depozito bedelini sözleşme tarihinden önce ayrıldığı için alamamıştır. Yapması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS 500

126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR HS 500 -------------------------- / ----------------------------- 127 DİĞER ALACAKLAR: Yukarıdaki işlediğimiz alacak hesaplarının konusunu oluşturan alacaklar dışındaki, Kredi kartı ile yapılan ve anlaşma gereği belli bir süre beklenecek olan alacaklar, komisyonculardan alacaklar ve diğer ticari alacakların izlendiği hesaptır. Örnek: İşletme, kredi kartı ile %18 KDV dahil 3.540 TL’lik Ticari Mal satmıştır, bankayla yapılan anlaşma gereği iş-letme hesabına 40 gün sonra geçmektedir. İşletme nakit sıkıntısı nedeniyle aynı günde bankaya başvurmuş ve 40 TL kesinti yapılarak hesabına aktarılmıştır. Mal satıldığında yapılan kayıt ; 3.540 ÷ 1,18 = 3.500 TL -------------------------- / ---------------------------- 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HESABI 3.540 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS 3.000 391 HESAPLANAN KDV HS 540 -------------------------- / ----------------------------- Pos hesabından para gününden önce çekildiğinde yapılması gereken kayıt ( Soruda istenen madde) -------------------------- / ---------------------------- 102 BANKALAR HESABI 3.500 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 40 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS 3.540 -------------------------- / -----------------------------

Kredi kartı ile yapılan satışlardan sağlanan tutar, bankalarla yapılan anlaşma gereğince çok kısa bir sürede işletme hesabına geçiyorsa 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı kullanılır.


46


128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HESABI - 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-):

Alacağın şüpheli hale gelmesi durumunda karşılık ayrılır. V.U.K.’na göre bu alacağın ticari nedenden kaynaklan-mış olması şarttır.

Ticari nedenle ilgili olmak koşulu ile verilen avanslara karşılık ayrılır.

Teminata bağlanmış alacaklar için karşılık ayrılmaz. Sadece teminatı aşan kısım için karşılık ayrılabilir.

Uzun vadeli ticari alacaklar ile diğer alacaklar gruplarında “şüpheli alacaklar hesabı” yoktur

Şüpheli duruma düşen alacak şüpheli duruma düştüğü dönemde karşılığı ayrılır. Eğer o dönemde karşılık ayrıl-madı ise izleyen dönemde karşılık ayrılamaz.

İhtiyatlılık Kavramı Gereği => Vadesi gelen ancak tahsil edilememiş alacak için o tarihte karşılık ayrılır Dönemsellik Kavramı Gereği => En geç alacağın şüpheli hale geldiği yılın sonuna kadar karşılık ayrılmalıdır. Özün Önceliği Kavramı Gereği=> Vadesi gelmemiş V.U.K’na göre şüpheli duruma düşmüş kabul edilmeyen,

ancak tahsilinde şüphe olan alacaklar için karşılık ayrılmalıdır. (İşletmenin alacaklı olduğu işletmenin iflas kararı alması gibi..)

Önceki dönemde karşılık ayrılan şüpheli ticari alacaklar tahsil edilirse “671 Önceki Dönem Gelir ve Kârlar” he-sabı kullanılır.

Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıktan fazla olması durumunda zarar fazlası “681 Önceki Dönem Gider ve Zararları” hesabı kullanılır.

V.U.K’na uygun ayrılan şüpheli ticari alacaklar vergi uygulamalarında gider olarak kabul edilir. Örnek: İşletme, daha önceden müşterisi Pak Ticaretten aldığı 10.000 TL tutarlı alacak senedinin vadesinde tahsil edemediği için 50 TL noter masrafı ödeyerek protesto ettirmiştir. 1. Protesto işlemi ile ilgili yapılacak kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HS 10.050 - Protestolu senetler

121 ACAK SENETLERİ HS 10.000 - Cüzdandaki senetler 100 KASA HESABI 50 -------------------------- / ----------------------------- 2. Alacak protesto edilmesine rağmen tahsil edilemediği için şüpheli duruma düşmüştür; -------------------------- / ---------------------------- 128 ŞÜPELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 10.050

121 ACAK SENETLERİ HS 10.050 - Protestolu Senetler

-------------------------- / ----------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 10.050 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ. 10.050 -------------------------- / ----------------------------- 3. Şüpheli Alacak Tahsil edilebilirse; -------------------------- / ---------------------------- 100 KASA HESABI 10.050

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 10.050 -------------------------- / ----------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ. 10.050 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR HS 10.050 -------------------------- / ----------------------------- 4. Tahsil edilemezse; -------------------------- / ----------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ. 10.050 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 10.050 -------------------------- / -----------------------------


47


Örnek: Önceki dönemlerde %20 karşılık ayrılan 40.000 TL’lik alacağın 30.000 TL lik kısmı tahsil edilmiş, geri kalan kısmı değersiz hale gelmiştir. 40.000 % 20 = 8.000 TL’lik kısmına karşılık ayrılmış, dolayısıyla 40.000 – 8.000 = 32.000 TL net alacak var. Bu alacağın 30.000 TL si tahsil edilebilir durumda olduğuna göre 2.000 TL zarar var. -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 30.000 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. HS 8.000 659 DİĞ. OL. GİD. ZARAR. HS 2.000

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 40.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2005): -------------------------- / ----------------------------- ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI XXXX KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR XXXX -------------------------- / -----------------------------. Yukarıdaki kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisinin sonucunda yapılmıştır? a) Şüpheli alacak için ayrılan karşılığın yetersiz hale gelmesi b) Şüpheli hale gelen alacağın tahsili c) Alacağın değersiz hale gelmesi d) Alacağın şüpheli hale gelmesi e) Alacakla ilgili yasal takibe başlanması Cevap ( B) Şüpheli Ticari Alacak için ayrılan karşılığın iptal edilip Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı ile gelir olarak göste-rilmesi alacağın tahsil edildiğini gösterir. Örnek (KPSS 2007): Tahsili şüpheli hale gelen 10.000 TL tutarındaki alacağın 4.000 TL’lik kısmı teminatlıdır. İlgili dönemde karşılık ayrılan bu alacak için yasal süreç sonunda alacağın 4.000 TL’lik kısmının tahsil edilebileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre yapılacak yevmiye kaydında aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur? a) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı alacaklı 10.000 TL b) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı borçlu 6.000 TL c) Konusu kalmayan karşılıklar hesabı alacaklı 6.000 TL d) Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı alacaklı 4.000 TL e) Diğer olağan dışı gider ve zararlar hesabı borçlu 2.000 TL Cevap ( B) Şüpheli duruma düşen ticari alacak için karşılık ayrılması gerekir. Ancak alacak bir teminata bağlanmış ise şüp-heli alacak olarak kaydedilemez diye öğrenmiştik. 4.000 TL’ lik kısmına karşılık ayrılamayacağı için 6.000 TL için karşılık ayrılır; Tahsilat kaydında da Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı 6.000 TL olarak borçlanması gerekir. Yevmiye kayıtları aşağıdaki gibi olması gerekir; -------------------------- / ----------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 10.000 120 ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ 10.000 -------------------------- / ----------------------------- Alacaklar Şüpheli Duruma düştüğünde 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 6.000 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. 6.000 -------------------------- / ----------------------------- -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 4.000 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞILIĞI HS 6.000 Alacak tahsil edildiğinde yapılacak kayıt 128 ŞÜPHELİ, TİCARİ ALACAKLAR HS 10.000 -------------------------- / -----------------------------


48


Örnek( KPSS 2010): Tahsili şüpheli hale gelen 25.000 TL’lik alacak için ayrılan 20.000 TL’lik karşılık şu şekilde kay-dedilmiştir. -------------------------- / ----------------------------- KARŞILIK GİDERLERİ HS 25.000 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 25.000 -------------------------- / ----------------------------- Bu kayıtla ilgili yapılması gereken düzeltme kaydı aşağıdakilerden hangisidir? a) -------------------------- / -----------------------------

Şüpheli Ticari Alacaklar 25.000 Karşılık Giderleri 25.000

b) -------------------------- / ----------------------------- Şüpheli Ticari Alacaklar 25.000 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 25.000

c) -------------------------- / ----------------------------- Şüpheli Ticari Alacaklar 25.000 Karşılık Giderleri 5.000 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 20.000

d) -------------------------- / ----------------------------- Karşılık Giderleri 20.000 Şüpheli Ticari Alacaklar 5.000 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı 25.000

e) -------------------------- / ----------------------------- Şüpheli Ticari Alacaklar Karş 20.000 Karşılık Gid. 5.000 Ticari Alacaklar Karşılığı 25.000 -------------------------- / -----------------------------

Cevap ( C) : Alacak şüpheli duruma düştüğünde aşağıdaki gibi kayıt yapılması gerekirdi; -------------------------- / ----------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 25.000 120 ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ 25.000 -------------------------- / ----------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 20.000 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. 20.000 -------------------------- / ----------------------------- Şimdi düzeltme kaydı yapmamız gerekirse; -------------------------- / ----------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİC. ALACAKLAR 25.000 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 5.000 (Karşılık giderlerinden 5.000 TL düşüyoruz) 129 ŞÜP. TİC. AL. KARŞ. 20.000 -------------------------- / -----------------------------

Değersiz Alacak: VUK’a göre kazai (= yargısal) bir hükme ve kanaat verici bir vesikaya göre tahsili imkânı kalmayan alacaklardır. Konkordato veya sulh yoluyla alınmasından vazgeçilen alacaklar, alacaktan vazgeçil-diğini gösteren mahkeme tutanakları, borçlunun yurt dışına çıktığı ve el konulacak mal varlığı olmadığını gösteren belgeler olması durumunda alacak değersiz hale gelir. Değersiz hale geldiğinde 129 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hs borçlandırılırken 128 Şüpheli Ticari Alacaklar Hs. alacaklandırılarak kapatılır.


49


Örnek: İşletme 8.000 TL lik Şüpheli ticari alacağı için 3.000 TL karşılık ayırmıştır. Mahkeme sonrasında alacağın tamamının tahsil olanağı kalmamıştır. Yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? Karşılık ayrıldığında yapılan kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 8.000 120 ALICILAR / 121 ALACAK SENETLERİ 8.000 -------------------------- / ----------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 3.000 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. 3.000 -------------------------- / ----------------------------- Tahsil olanağı kalmadığında (yani soruda istenen) yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS 5.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAK KARŞ. HS 3.000 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 8.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: Önceki dönemde şüpheli ticari alacaklarda izlenen 20.000 TL’nin teminatsız olan 8.000 TL’lik kısmı için kar-şılık ayrılmıştır. 12.000 TL’lik kısmı için yabancı para üzerinden teminat mektubu alındığından karşılık ayrılmamıştır. Borçlu işletme iflas etmesinden dolayı teminat mektubu 10.500 TL olarak nakde çevrilmiştir. Kalan tutar iflas masa-sına kaydettirilmesine rağmen değersiz alacak haline gelmiştir. 1. Teminat mektubunun nakde çevrilmesi için yapılacak kayıt nasıl olmalıdır? -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 10.500 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 10.500 -------------------------- / ----------------------------- 2. Değersiz alacak için yapılacak kayıt nasıl olmalıdır? -------------------------- / ----------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI 8.000 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLAR 1.500 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS 9.500 -------------------------- / ----------------------------- Örnek( KPSS 2013): A işletmesi 20.11.2011 tarihinde 1,78 TL kuru üzerinden 50.000 Dolarlık kredili mal ihraç etmiş-tir. Yıl sonuna kadar tahsil edilemeyen beden 15 aralık itibariyle ihtilaflı konuma girmiş ve hukuki takip için 3.000 TL ödenmiştir. Dönem sonu kuru 1,79 TL’dir. Ertesi yıl masraflar ile alacağın %80’i 1,79 TL kuru üzerinden tahsil edil-miş, kalanı ise silinmiştir. 1. A İşletmesinde, ihracatla ilgili yapılması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) Alıcılar hesabı borçlu – Yurt içi satışlar hesabı alacaklı B) Alacak senetleri hesabı borçlu – Yurtdışı satışlar hesabı alacaklı C) Alınan çekler hesabı borçlu – Ticari mallar hesabı alacaklı D) Alıcılar hesabı borçlu – Yurtdışı satışlar hesabı alacaklı E) Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabı borçlu – Ticari Mallar hesabı alacaklı Cevap ( D): Yurtdışına mal ihraç ettiğinde; 50.000 $ X 1,78 = 89.000 TL -------------------------- / ----------------------------- 120 ALICILAR HESABI 89.000 601 YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI 89.000 -------------------------- / -----------------------------


50


2. A İşletmesinin, 2011 yılına ait dönem sonu kaydı aşağıdakilerden hangisidir? A) Genel yönetim giderleri hesabı 3.000 TL borçlu - Kasa hesabı 3.000 TL alacaklı B) Şüpheli ticari alacaklar hesabı 92.000 TL borçlu – Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı 92.000 TL alacaklı C) Alıcılar hesabı 500 TL borçlu, Genel yönetim giderleri 3.000 TL borçlu – Bankalar hesabı 3.500 TL alacaklı D) Şüpheli ticari alacaklar hesabı 89.500 TL borçlu –Alıcılar hesabı 89.500 TL alacaklı E) Karşılık giderleri hesabı 92.500 TL borçlu – Şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesabı 92.500 TL alacaklı Cevap ( E): Bu sorunun çözümünü yapabilmek için dikkat etmemiz gereken şeyler; 1. Kurun değişmiş olması artmış olması, 2. Hukuki takibe geçen alacak için yapılan masraf 3. Alacağın şüpheli duruma düşmesi nedeniyle karşılık ayrılması 50.000 $ ( 1,79 – 1,78) = 500 TL kur yükselmiş. Bu yükselen kur farkı muhasebeleştirilirken; -------------------------- / ----------------------------- 120 ALICILAR HESABI 500 601 YURTDIŞI SATIŞLAR HESABI 500 -------------------------- / ----------------------------- Şeklinde kayıt yapılacak böylece 120 Alıcılar Hesabındaki tutar + 500 artmış oldu.ve şimdiki tutarı 89.000 + 500 = 89.500 oldu. Takibe alınmasıyla ilgili kayıtlar; -------------------------- / ----------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 92.500 120 ALICILAR 89.500 100 KASA 3.000 -------------------------- / ----------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ 92.500 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. 92.500 -------------------------- / ----------------------------- 3. A İşletmesinin, 2012 yılında yapması gereken kayıtta;

I. Alıcılar II. Şüpheli Ticari Alacaklar III. Konusu Kalmayan Karşılıklar IV. Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Kârlar

Hesaplarından hangilerini alacaklandırması gerekir. A) Yalnız I B ) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) II ve IV Cevap ( E): Kurda bir değişikliğin olması kur hesaplamamıza gerek bırakmadı. Sadece daha önceden karşılık ayrılan ala-cağın %80’i tahsil edilebilmiş, geri kalanından vazgeçilmiş (değersiz alacak) bu duruma dikkat etmemiz gerekecektir. -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 74.000 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞ. 8.500

128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR 92.500 -------------------------- / ----------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİC. AL. KARŞ. 74.000 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 74.000 -------------------------- / -----------------------------


51


13 DİĞER ALACAKLAR İşletmenin, ana faaliyet konusu ( mal ya da hizmet satışı) dışındaki nedenlerden kaynaklanan alacaklar bu grupta izlenir. Örneğin, işletme personelinin işletmeden mal satın aldığında işletmenin alacağı Ticari Alacaklar Grubunda 120 Alıcılar he-sabında izlenirken, Personelin sorumlu olduğu bir makinenin zarar görmesi ve bu zararın personelin maaşından kesilmesi kararı alınması durumunda, personelden olan olacak 135 Personelden Alacaklar Hesabı kullanılarak izlenecektir. 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan (ödünç verme gibi) ortaklardan alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: İşletme, ortaklarından Pakize SARI ‘nın kişisel cep telefonunun 70 TL fatura bedeli, işletme banka hesabın-dan internet bankacığı ile ödenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR HS 70 102 BANKALAR HS 70 -------------------------- / ----------------------------- 132 İŞTİRAKLARDEN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan iştiraklerden oluşan senetli veya senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. İşletme, başka bir işletmenin sermayesinin %10’na kadarını uzun süreli satın aldığında Bağlı Menkul Kıymet olarak adlandı-rılır. Başka bir işletmenin sermayesinin %10 ile % 50 sine sahipse İştirak, %50 den fazla ise Bağlı Ortaklık olarak adlandırılır. Örnek: İşletme, sermayesinin %40’ına sahip olduğu PAK A.Ş.’nin açıklamış olduğu %10 kâr payı dağıtma kararıyla 7.000 TL kâr payı almaya hak kazanmıştır. -------------------------- / ----------------------------- 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR HS 70 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ HESABI 70 -------------------------- / ----------------------------- 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR HESABI: İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemlerden kaynaklanan Bağlı Ortaklıklardan oluşan senetli veya senetsiz alacak-ların izlendiği hesaptır. Aktif karakterli bir hesap olduğu için alacak hakkı doğduğunda borçlandırılır, tahsili halinde alacaklandırılarak kapatılır. Örnek(KPSS 2003): T A.Ş. sermayesinin %60’na sahip olduğu L A.Ş.’nin kâr dağıtma kararı alması üzerinde, aşağı-daki kayıtlardan hangisi yapılmalıdır? a) -------------------------- / -----------------------------

BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR BAĞLI ORATKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ

b) -------------------------- / ----------------------------- İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ

c) -------------------------- / ----------------------------- BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR İŞTİRAKLER

d) -------------------------- / ----------------------------- İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR İŞTİRAKLER

e) -------------------------- / ----------------------------- BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR

-------------------------- / ----------------------------- Cevap ( A): %60 sermaye payına sahip olduğu için Bağlı ortaklıkla ilgili hesaplar kullanılır.

Kâr payı istenilen zamanda tahsil edi-lebiliyor olursa 132 İştiraklerden ala-caklar hesabı yerine 108 Diğer Hazır Değerler hesabında izlenir


52


135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI: İşletme personelinin ticari bir faaliyet olmaksızın, işletmeden kredi alması, ticari bir kıymet olmamak şartıyla bir şey almış olması, lojman ya da sosyal tesislerini kullanması, kasa açığı gibi mali sorumluluk gerektiren işler nedeniyle ortaya çıkan senetli ya da senetsiz alacakların izlendiği hesaptır. Ancak işletme personelinin hak ettiği, ama tahakkuk gününün henüz gelmediği için tahakkuku yapılmamış ücretlerinden alacakları paralar (maaş günü gelmeden içeriden para alırsa, avans çekerse) için 196 Personel Avansları hesabı kullanı-lır. İşletmenin esas faaliyet konusundan kaynaklanan, personelinden doğan alacakları Ticari Alacaklar grubunda 120 Alı-cılar ve 121 Alacak Senetlerinde izlenmesi gerekir. (Özün Önceliği Kavramı) Örnek: A işletmesi mal alımı için görevlendirerek Ankara’ya gönderdiği personeli Pakize Hanım’a yapacağı harca-malar karşılında 1.000 TL avans vermiştir. -------------------------- / ----------------------------- 196 PERSONEL AVANSLARI HS 1.000 100 KASA HESABI 1.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: A işletmesi kamp hizmeti karşılığı olarak personeli Ali Beyden 800 + 80 KDV TL’lik alacağı doğmuştur. -------------------------- / ----------------------------- 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS 880 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 800 391 HESAPLANAN KDV 80 -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR: İşten ayrılan personelden alacaklar, vergi dairesinden olan alacaklar, kiracıdan olan alacaklar, sigorta şirketlerin-den hasar tazminatı nedeniyle olan alacakların izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: İşletmenin kayıtlı değeri 10.000 TL ve birikmiş amortismanı 7.000 TL olan üretimde kullandığı bir makinesi yangın esnasında kullanılamaz hale gelmiştir. Sigorta şirketi yapılan tahkikat sonucunda 2.000 TL ödeyeceğini be-lirtmiştir. İşletmeler, maliyet esası kavramı gereği satın aldıkları duran varlıklarını maliyet değeriyle kaydederler. Her yılın sonunda kullanım, modasının geçmesi, yeni teknolojilerin çıkması, eskime gibi nedenlerle uğradığı değer kayıplarını (= Amortisman) endirekt kayıt yöntemi ile itfa ederler. Bundan dolayı kullanılan duran varlıklar satılırken, kaybedildiğinde ya da soruda oldu-ğu gibi kullanılmaz hale geldiğinde net aktif değeri üzerinden değerleme yapılır. Net aktif değer = Maliyet (alış) değeri – Brikmiş Amortismanlar şeklinde hesaplanır. 10.000 TL - 7.000 TL = 3.000 TL net aktif değere sahiptir. Sigortalı olmasaydı 3.000 TL zarar yazılacaktı ancak 2.000 TL sigortadan ödendiği için zarar 3.000 – 2.000 = 1.000 TL olarak hesaplanır. -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 2.000 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 7.000 689 DİĞ. OL. DIŞI GİDER VE ZARARLAR HS 1.000 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS 10.000 -------------------------- / -----------------------------


53


15 STOKLAR İşletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, İlk madde ve malzeme, yarı mamul, ma-mul, ticari mal, yan mamul, artık ve hurda gibi bir yıldan daha kısa sürede kullanılması planlanan veya satılması planla-nan varlıklardır. 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı: Mamul ve hizmet üretiminde kullanılmak amacıyla edinilmiş mallar bu hesapta

izlenir. 151 Yarı Mamul – Üretim Hesabı: Üretimi tamamlanmamış ve henüz mamul niteliğine kavuşmamış, üretim sürecinin

devam ettiği süreçte katlanılan maliyetlerin kaydedildiği stok hesabıdır. 152 Mamuller Hesabı: Üretim tamamlanmış (satılabilecek mamul halini almış) stokların satılıncaya kadar izlendiği he-

saptır. 153 Ticari Mallar Hesabı: Satmak amacıyla satın alınan malların izlendiği stok hesabıdır. 157 Diğer Stoklar Hesabı: Üretim esnasında ortaya çıkan artıklar, yan mamuller, defolu ürünler, değeri düşen stoklar

ilgili hesaptan çıkarılarak bu hesapta izlenirler. 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı: Stoklar değer kaybettiğinde ihtiyatlılık esası gereği karşılık ayrıldığında

kullanır. 159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı: İşletmenin ticari mal, ilk madde ve malzeme satın almak için satıcı işletmeye

verdiği ön ödemenin (avans) izlendiği hesaptır. STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ: Ortalama Maliyet Yöntemi: Aritmetiksel ortalamayla maliyetlerin hesaplanmasını esas alan yöntemdir. Tartılı orta-

lama ve Hareketli ortalama maliyet yöntemleri şeklinde iki yöntemle uygulanır. Tartılı (Ağırlıklı) Ortalama Maliyet Yöntemi: Dönem sonunda basit aritmetiksel ortalama hesaplanıp tüm stokların

değeri bu ortalama maliyet üzerinden hesaplanır. Örnek: Stoklarını tartılı ortalama maliyet yöntemiyle değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hare-ketleri aşağıdaki gibidir;

Tarih Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir 100 5 500 05 Mart Alım 200 5,5 1.100 10 Mart Satış 250 - - 20 Mart Alım 300 6 1.800 24 Mart Satış 150 - - 30 Mart Alım 400 7 2.800

1. Satılan malın maliyeti kaç TL’dir? Ortalama birim maliyetini, işletmenin deposuna giren malın toplam maliyetini, yine söz konusu malın toplam miktarına ( bölerek hesaplayabiliriz… Toplam Maliyet: Dönem Başı Stok ve dönem içinde satın alınan stokların alış esnasında uygulanan birim fiyatlarla çarpıl-mış tutarlarının toplamı toplam stok maliyetini verir. Toplam Miktar: Dönem başı stok + dönem içinde satın alınan stokların miktarları toplamıdır. +___________ +____________ 1.000 adet 6.200 TL 6.200 Ortalama Birim Maliyet = ----------- = 6,2 TL/Adet 1.000 10 Mart 24 Mart

Satılan Ticari Malların Maliyeti ( 250 + 150 )= 400 adet satılmış x 6,2 TL/ adet = 2.480 TL

Tarih Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir 100 5 500 05 Mart Alım 200 5,5 1.100 10 Mart Satış 250 - - 20 Mart Alım 300 6 1.800 24 Mart Satış 150 - - 30 Mart Alım 400 7 2.800


54


2. Dönem Sonu stok maliyeti kaç TL’dir? Toplam stok giriş tutarını 1.000 adet ve satılan stok miktarı 400 adet şeklinde hesaplamıştık. Dönem sonu stok ile kastedilen, yıl sonu (envanter zamanı) geldiğinde işletmenin elinde kalan stok miktarıdır. Öyleyse şöy-le bir hesap yapmak mümkün; Dönem Sonu Stok Miktarı = (Dönem Başı Stok Miktarı + Dönem içi Satın Alınan ) – Dönem içindeki Satış Miktarı = (100 + 200 + 300 + 400 ) – (250 + 150 ) = 600 adet dönem sonu stok miktarı var. Soruda maliyeti kaç TL olduğu soruluyor, 6.200 Ortalama Birim Maliyet = ----------- = 6,2 TL/Adet olarak ortalama birim maliyeti hesaplamıştık 1.000 Dönem sonu stok miktarı 600 x Ortalama birim stok maliyeti 6,2 = 3.720 TL olarak hesaplanır. Örnek: Stoklarını tartılı ortalama maliyet yöntemiyle değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hare-ketleri aşağıdaki gibidir;

1. Satılan Malın Maliyeti kaç TL’dir?

+___________ +____________ 500 adet stok’un toplam maliyeti 3.100 TL’dir. 3.100 Ortalama Birim Maliyet = ----------- = 6,2 TL/Adet 500 Satılan Malların Maliyet ( 50 + 400 ) = 450 x 6,2 = 2.790 TL

2. Dönem sonu kalan Ticari Malların maliyeti kaç TL’dir?

Dönemin Toplam Stok miktarı ( 50 + 300 + 150 ) = 500 adet Satılan stok miktarı ( 50 + 400 ) = 450 adet ( - )

------------------ Dönem sonu stok maliyeti =Dönem sonu stok miktarı 50 adet x Ortalama Birim maliyet 6,2 TL/adet = 310 TL

Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 1 Nisan D.Başı Mevcut 50 5 250 09 Nisan Satılan 50 21 Nisan Satın Alma 300 6 1.800 27 Nisan Satın alma 150 7 1.050 29 Nisan Satılan 400

Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar 1 Nisan D.Başı Mevcut 50 5 250 09 Nisan Satılan 50 - - 21 Nisan Satın Alma 300 6 1.800 27 Nisan Satın alma 150 7 1.050 29 Nisan Satılan 400 - -


55


Hareketli Ortalama Yöntemi: Her yeni mal alımında tekrar ortalama maliyetin hesaplandığı yöntemdir. Örnek: Stoklarını hareketli ortalama yöntemine göre değerleyen PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hare-ketleri aşağıdaki gibidir;

Tarih8 Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir 100 5 500 05 Mart Alım 200 5,5 1.100 10 Mart Satış 250 - - 20 Mart Alım 300 6 1.800 24 Mart Satış 150 - - 30 Mart Alım 400 7 2.800

1. Satılan malın maliyeti kaç TL’dir? Her satış işleminde o ana kadarki ortalama birim maliyetin hesaplanması gerekir; 10 Mart tarihinde 250 adet satılmış, bu tarihe kadarki ortalama birim maliyeti hesaplayalım; ( D.başı 500 TL + 5 Mart 1.100 TL ) Ortalama Birim Maliyeti = ------------------------------------------------- = 5,33 TL / adet x 250 adet satılan =

( D.başı 100 adet + 5 Mart 200 adet ) 24 Mart tarihinde 150 adet satılmış, bu tarihe kadarki stokların ortalama maliyetini hesaplayacak olursak; 10 marttaki satıştan sonra kalan (300 adet stoktan 250 adeti satıldı geriye 50 adet kaldı) 50 adet x 5,33 = 267 TL ( 10 Marttan artan 267 TL + 20 mart 1.800 TL ) Ortalama Birim Maliyeti = ------------------------------------------------------------- = 5,9 TL / adet x 150 adet satılan = ( 10 Marttan artan 50 adet + 20 Mart 300 adet )

Satılan Ticari Malların Maliyeti = 1.333 + 885 = 2.218 TL

2. Dönem Sonu stok maliyeti kaç TL’dir? 24 Mart satışından sonra 350 adet – 150 satılan = 200 adet kalan stok x 5,9 TL/adet = 1.180 30 Martta satın alınan 400 adet x 7 TL = 2.800 TL stok var O halde toplam dönem sonu stok maliyet = 1.180 + 2.800 = 3.980 TL olarak hesaplanır.

Tarih8 Açıklama Miktar (adet) Birim Fiyat Tutar 01 Mart Dönem Başı Devir 100 5 500 05 Mart Alım 200 5,5 1.100 10 Mart Satış 250 - - 20 Mart Alım 300 6 1.800 24 Mart Satış 150 - - 30 Mart Alım 400 7 2.800

1.333 TL

885 TL


56


İlk Giren - İlk Çıkar (FIFO) Yöntemi: İlk satın alınan malın ilk olarak satıldığı varsayımına dayanan yöntemdir. Özel-likle çabuk bozulmaya müsait olan tıbbi ürünler, gıda gibi alanlarda kullanılır.

Örnek: Stoklarını ilk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemine göre değerlemeye tutan PAK Ticaret işletmesinin mart ayına ait stok hareketleri aşağıdaki gibidir; 1. Satılan Ticari malların maliyeti kaç TL’dir? Satılan stok miktarı ( 150 + 400 ) 550 adet. Bu satış, ilk giren (bu soruda ilk giren dönem başı)’den başlayarak satış yapıl-mıştır. Bunun anlamı 550 adetin 200’ü dönem başından, 250 si 18 mart alınan stoktan ve geri kalan 100 adeti de 23 martta alınan maldan yapılmıştır. Bu malların adetleri belirlendiğine göre ve karşılarında birim fiyatları belirtildiğine göre; Dönem Başı mevcut 200 kg’ın tamamı; 200 x 100 = 20.000 TL 18 Mart alınan250 kg’ın tamamı; 250 x 120 = 30.000 TL 23 Mart alınan maldan 100 kg; 100 x 130 = 13.000 TL +_________ +________ Satılan 550 kg’ın 63.000 TL maliyeti var. 2. Dönem sonunda kalan stok maliyeti kaç TL’dir? Dönem sonunda sadece 23 Mart tarihinde satın alınan 200 kg stoktan 100 kg kalmıştı. Ve birim fiyatı 130 TL olduğuna göre 100 kg x 130 TL/Kg = 13.000 TL olarak hesaplanır.

Tarih Açıklama Miktar (Kg) Birim Fiyat Tutar 01 Mart D.Başı Mevcut 200 100 20.000 11 Mart Satış 150 - - 18 Mart Alım 250 120 30.000 23 Mart Alım 200 130 26.000 26 Mart Satış 400 - -

Tarih Açıklama Miktar (Kg) Birim Fiyat Tutar 01 Mart D.Başı Mevcut 200 100 20.000 11 Mart Satış 150 - - 18 Mart Alım 250 120 30.000 23 Mart Alım 200 130 26.000 26 Mart Satış 400 - -

Biz 2. soruyu çözerken birinci soruyu çözmüş olmanın ve orada elde edilen bilgilerin imkânlarından ya-rarlandık. Soru sadece ikinci sorudaki gibi Dönem sonu stok maliyetini istiyor olsaydı o zaman birinci soruyu çözmüş olmayacağımız için çözümü şu şekilde yapmamız gerekecekti; İşletme ilk giren – ilk çıkar yöntemi kullandığı için toplam alınan stok miktarı (200 + 250 + 200 ) 650 kg’ dır. Satılan mal miktarı ise (150 + 400 ) 550 kg’dır. O halde 650 giriş – 550 çıkış = 100 kg dönem sonu stok vardır. Malzemeler ilk alınandan başlanarak tüketiliyorsa kalan stok en son alınan stoklardan artacaktır. O halde en son alınan 23 mart tarihindeki stok miktarı 200 kg’dan artmıştır ve bu parti alımda birim fiyat 130 TL dir. Dönem Sonu Stok Maliyeti = 100 kg x 130 TL = 13.000 TL olacaktır.


57


Örnek (KPSS 2008): Yukarıda verilen işletmenin mal alışlarıdır. İşletme, mal hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izlemekte ve stok hareketlerini de ilk giren ilk çıkar yöntemine göre belirlemektedir. İşletme satışlarını % 20 kârlı olarak yapmaktadır. (KDV oranı %10 olarak alınacaktır.) 1. İşletme 31.12.2007 tarihinde çek karşılığında sattığı 400 adet malın satış fiyatı kaç TL’dir? a) 54.600 b) 55.950 c) 56.700 d) 60.060 e) 62.370

Cevap (A): satış fiyatını bulabilmemiz için satılan malların maliyetini bulmamız gerekir. Satılan malın maliyetini bulmak için-de öncelikle KDV dahil fiyatlardan KDV’yi arındırmamız gerekecek;

KDV’siz maliyeti ÷ 1,18 = 20.000 ÷ 1,18 = 11.250 ÷ 1,18 = 13.000 ÷ 1,18 = 10.000

İlk giren – ilk çıkar yöntemine göre, 400 Adetin satışında;

11.01.2007 tarihinden 200 adet 20.000 TL 21.01.2007 tarihinden 90 adet 11.250 TL

24.01.2007 tarihinden 100 adet 13.000 TL 30.01.2007 tarihinden 10 adet x (10.000 / 80) 1.250 TL +_________ +________ 400 adet 45.500 TL satılan ticari malın maliyeti İşletme satışlarını %20 kârlı yaptığına göre Satış Fiyatı = Satılan Malın Maliyeti + Kâr = 45.500 + ( 45.500 x 0,20) = 54.600 TL 2. İşletmenin yapacağı satış kaydında hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Alınan çekler hesabı borçlu 61.545 TL b) Yurt içi satışlar hesabı alacaklı 56.700 TL c) Hesaplanan KDV hesabı alacaklı 6.006 TL d) Ticari Mallar hesabı alacaklı 45.500 TL e) Satılan Ticari Malların Maliyeti hesabı borçlu 51.975 TL Cevap ( D): İşletme devamlı envanter yöntemine göre stoklarını izlediğine göre satış esnasında yapması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 101 ALINAN ÇEKLER HESABI 60.060 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 54.600 391 HESAPLANAN KDV HESABI 5.460 (Soruda KDV %10 şeklinde belirtilmiş) -------------------------- / ----------------------------- 621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 45.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 45.500 -------------------------- / -----------------------------

Tarih Adet Fatura Tutarı 11.01.2007 200 22.000 21.01.2007 90 12.375 24.01.2007 100 14.300 30.01.2007 80 11.000

Tarih Adet Fatura Tutarı 11.01.2007 200 22.000 21.01.2007 90 12.375 24.01.2007 100 14.300 30.01.2007 80 11.000


58


Son Giren – İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi: Her satış anında o tarihteki en son alınan maldan başlayarak eskiye doğru satış yapılan yöntemdir. İnşaat kumu gibi bozulma riski olmayan uzun süre beklemesinde değer kaybına neden ol-mayan mallar için kullanılır. Genellikle yüksek enflasyon yaşanan ekonomilerde tercih edilir. İlk giren ilk çıkar yöntemi yüksek enflasyonist ekonomilerde yüksek kâr ve yüksek dönem sonu envanteri çıkmasına neden olacak bu da yük-sek vergi matrahına neden olacaktır.

Örnek: İşletmede (Y) cinsi malzeme ile ilgili Mayıs ayına ilişkin bilgiler şöyledir:

Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar

01 Mayıs D.Başı Mevcut 1.000 50 50.000 11 Mayıs İmalata verilen 500 18 Mayıs Satın alma 2.000 60 120.000 23 Mayıs İmalata Verilen 1.500 26 Mayıs Satın Alma 3.000 70 210.000

1. İşletme değerleme yöntemi olarak Son giren ilk çıkar yöntemini kullandığında (Y) Cinsi malzemeden imalata veri-len kısmının maliyeti ne kadardır? 11 Mayısta imalata verilen 500 adeti, sondan başa doğru imalata gönderilmiştir. 11 mayısa göre on son tarih 01 mayıs dö-nem başı stokları ve 500 adet buradan gönderilmiştir. 500 adet x 50 TL = 25.000 TL 23 Mayıstaki imalata verilen 1.500 adeti en son alınan malzemeden başlayarak gönderecek olursak; 18 mayısta alınan 2.000 adetten gönderilecektir. 1.500 adet x 60 TL = 90.000 TL İmalata verilen malzeme maliyeti = 25.000 TL + 90.000 TL = 115.000 TL’dir. 2. Dönem sonu malzeme maliyeti kaç TL’dir? 11 Mayısta 500 adet imalata verildiğinde 01 Mayıstan 500 adet kaldı x 50 = 25.000 TL 23 Mayısta 1.500 adet imalata verildiğinde 18 Mayıstan 500 adet kaldı x 60 = 30.000 TL 26 Mayıstaki satın alınan 3.000 adet satılmadığı için x 70 = 210.000 TL Dönem Sonu Stok Maliyeti = 25.000 + 30.000 + 210.000 = 265.000 TL Örnek (KPSS 2013): Yalnızca tek tip mal alıp satan işletmenin bir dönem boyunca yaptığı alışlar tarih sırasıyla aşa-ğıda verilmiştir. Miktar (Adet) Birim alış fiyatı (TL) 3.000 10 5.000 11 2.000 12 İlgili dönemde 9.000 adet ticari mal satılmıştır. İşletme LİFO yöntemini kullandığına göre, ilgili dönemde satılan ticari malların maliyeti kaç TL’dir? A) 10.000 B) 12.000 C) 97.000 D) 98.000 E) 99.000 Cevap ( E ): Son giren ilk çıkar yöntemi olduğuna göre tabloda sondan başlayarak 9.000 adet satışı karşılarındaki fiyatlarıy-la çarpımlarının toplamı alınmalıdır. 2.000 adet x 12 TL = 24.000 TL 5.000 adet x 11 TL = 55.000 TL 2.000 adet x 10 TL = 20.000 TL +____________ + _________ 9.000 adet 99.000 TL

Tarih Açıklama Miktar (Adet) Birim Fiyat Tutar

01 Mayıs D.Başı Mevcut 1.000 50 50.000 11 Mayıs İmalata verilen 500 18 Mayıs Satın alma 2.000 60 120.000 23 Mayıs İmalata Verilen 1.500 26 Mayıs Satın Alma 3.000 70 210.000


59


Örnek (KPSS 2009): Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izleyen bir işletmede dönem başı mal mevcudu 5.000 adettir. Dönem içinde iki parti halinde 25.000 adet mal satın almıştır. İkinci partide alınan mallar için KDV da-hil 224.400 TL ödenmiştir. Dönem başı mal maliyeti 10 TL/adet olup izleyen her alımda KDV hariç 1 TL/adet fiyat artışı meydana gelmiştir. İşletme satışlarını %10 kârlı olarak yapmakta ve stoklarını LIFO (son giren ilk çıkar) yön-temiyle değerlemektedir. Dönem içinde 28.000 adet satış yapılmış, daha sonra 4.000 adet iade alınmıştır. (KDV ora-nı %10 olarak alınacaktır) 1. Buna göre Yurt içi Satışlar hesabına kaydedilmesi gereken tutar kaç TL’dir? a) 389.620 b) 354.200 c) 343.200 d) 333.960 e) 303.600 Cevap (B): Satış tutarını bulabilmemiz için, öncelikle yukarıdaki verilenlerden hareketle Satılan Ticari Malların Maliyetini hesaplamamız gerekecek; Dönem başındaki malın maliyeti 10 TL/adet olarak verilmiş, ancak mal alımlarındaki partilerin birim maliyetlerini hesapla-mamız gerekecek; KDV’siz Tutarı İkinci partide KDV dahil maliyeti 224.400 ÷1,10 = 204.000 TL olur. Toplam tutar = Birim Fiyat x Miktar 204.000 TL = 15 TL x Miktar (adet) Miktar = 204.000 ÷ 15 = 17.000 adet alınmıştır. Dönem içinde her iki partinin toplamı 25.000 adet olarak soruda belirtilmiş. 25.000 – 17.000 (2.parti) = 8.000 adet (1.parti) Şimdi tabloya dönüştürelim; Soruda her alım partisinde 1 TL fiyatın arttığı belirtilmişti

Dönem Miktar (adet) Birim Maliyeti (TL) Dönem başı 5.000 (soruda verilmişti) 10 TL/adet (soruda verilmişti) I. Parti alım 8.000 adet 11 TL/adet (10 + 1 ) II. Parti alım 17.000 adet 12 TL/adet (11 + 1 )

Satışlar son giren ilk çıkar yöntemiyle yapıldığına göre ve soruda 28.000 adet satıldığı belirtildiğine göre satılan malları tab-lodan sondan (II. Parti) başlayarak şöyle hesaplayabiliriz; II. Partiden; 17.000 adet x 12 = 204.000 TL I. Partiden; 8.000 adet x 11 = 88.000 TL D. başından; 3.000 adet x 12 = 30.000 TL +_________ +_________ 28.000 adet 322.000 TL satılan malların maliyeti Satış değerini bulmak için; Satış Tutarı = Satılan Ticari Malların Maliyeti + Kâr = 322.000 x (322.000 x 0.10) = 354.200 TL


60


150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI: Üretim ya da diğer amaçlar için işletmede bulundurulan hammadde, ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, amba-laj malzemesi ve diğer malzemelerin izlenmesinde kullanılır. Aktif karakterli bir hesaptır. Örnek: Yazel Mobilya Üretim İşletmesi, KDV dahil 23.600 TL tutarında sunta, KDV dahil 1.180 TL tutarında vida, cı-vata vb. montaj malzemeleri ve KDV dahil 472 TL’lik zımpara kağıdı ve makine yağı satın alınmıştır. -------------------------- / ----------------------------- (23.600 + 1.180 + 472) = 25.252 150 İLK MADDE VE MALZEME HS 21.400 21.400 ÷ 1,18 = 21.400 kdv’siz tutarı 191 İNDİRİLECEK KDV HS 3.852 100 KASA HESABI 25.252 -------------------------- / ----------------------------- 151 YARI MAMUL – ÜRETİM HESABI: Üretim giderlerinin toplandığı hesaptır. Üretime aktarılan malzemelerden kullanılan kısmı üretim süresince bu hesabın bor-cunda izlenir. Üretim tamamlandığında hesap alacaklanır ve 152 Mamuller hesabına aktarılır. Örnek: İşletme, dönem içerisinde 7.500 TL’lik Direkt ilk madde ve malzeme, 8.500 TL’lik işçilik ve 4.000 TL’lik Genel Üretim Maliyetine katlanmıştır. Üretim hesabına aktarılması kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 151 YARI MAMUL – ÜRETİM HS 20.000 711 DİMM GİD.YANSITMA HS 7.500 721 D.İŞÇİLİK GİD. YANSITMA HS 8.500 731 GENEL ÜRETİM GİD. YANS. HS 4.000 -------------------------- / ----------------------------- 152 MAMULLER HESABI: Üretim tamamlandığında 151 Yarı Mamul – Üretim Hesabında toplanan maliyetiyle bu hesaba aktarılır. Satışa hazır hale gelmiş mamullerin izlendiği aktif karakterli hesaptır. Örnek: Yukarıdaki örnekteki üretim tamamlanmış olsaydı yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 152 MAMULLER HS 20.000

151 YARI MAMUL – ÜRETİM HS 20.000 -------------------------- / -----------------------------

730 Genel Üretim Giderleri Hs

710 DİMM Giderleri Hs. 720 D. İşçilik Gid. Hs.


61


153 TİCARİ MALLAR HESABI: Herhangi bir değişikliğe tabi olmaksızın, tekrar satmak amacıyla, satın alınan malların izlendiği hesaptır.

MAL HAREKETLERİNDE İZLENEN KAYIT YÖNTEMLERİ ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ

Ticari mallar hesabından, satılan malların çıkışı dü-

şülmeği için Ticari Mallar hesabının borç kalanı depoya giren net mal miktarını verir

Dönem sonunda, Ticari mallar Hesabından toplu ola-

rak tek bir kayıtla eksilen miktar kaydedilir. Bu yön-tem çok fazla işlemi olan market, kırtasiye gibi işlet-melerde kullanılır.

Ticari mallardan satılanlar sürekli olarak Ticari Mallar he-

sabının alacağına kaydedildiği için Ticari Mallar hesabı-nın borç kalanı aynı zamanda elimizdeki mevcudu ve-rir.

Yılsonu geldiğinde Ticari Mallar Hesabının borç kalanıyla

depodaki mal miktarının aynı çıkması gerekir. (bozulma, kırılma, çalınma vs.. olaylar nedeniyle oluşabilecek farklı-lıklar hariç)

**Ticari Mallar Hesabının borç kalanı: Net alış miktarını verecektir.

** Ticari Mallar Hesabının borç Kalanı: Dönem sonu mal mevcudunu verir.

ALIŞ İŞLEMLERİ

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Örnek: A işletmesi 500 TL + 50 TL KDV tutarlı malı satın almış bunun karşılığında 300 TL nakit ödemiş, 250 TL’sine de borçlu kalınmıştır. ……………….. / ………………… 153 TİCARİ MALLAR HESABI 500 191 İNDİRLECEK KDV HESABI 50 100 KASA HESABI 300 320 SATICILAR HESABI 250 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 153 TİCARİ MALLAR HESABI 500 191 İNDİRLECEK KDV HESABI 50 100 KASA HESABI 300 320 SATICILAR HESABI 250 ………………. / …………………

Örnek: İşletme kredili olarak almış olduğu malın taşınması için KAR Nakliyat Şirketine 20 TL + 2 TL KDV ödenmiş-tir. ……………….. / ………………… 153 TİCARİ MALLAR HESABI 20 191 İNDİRLECEK KDV HESABI 2 100 KASA HESABI 22 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 153 TİCARİ MALLAR HESABI 20 191 İNDİRLECEK KDV HESABI 2 100 KASA HESABI 22 ………………. / …………………

Örnek: A işletmesi daha önce kredili olarak aldığı 200 +20 KDV TL’lik malı kusurlu olması nedeniyle iade etmiştir. ……………….. / ………………… 320 SATICILAR HESABI 220 153 TİCARİ MALLAR HESABI 200 391 HESAPLANAN KDV HESABI 20 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 320 SATICILAR HESABI 220 153 TİCARİ MALLAR HESABI 200 191 HESAPLANAN KDV HESABI 20 ………………. / …………………

Satıştan İadeler


62


Örnek: A işletmesi kredili olarak almış olduğu 1.000 TL lik mal için talep ettiği %10 iskontonun satıcı firma kabul etmiş ve iskonto faturası düzenlenerek işletmeye bildirilmiştir. ……………….. / ………………… 320 SATICILAR HESABI 100 153 TİCARİ MALLAR HESABI 100 391 HESAPLANAN KDV HS 10 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 320 SATICILAR HESABI 100 153 TİCARİ MALLAR HESABI 100 391 HESAPLANAN KDV HS 10 ……………….. / …………………

SATIŞ İŞLEMLERİ

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ Örnek: A işletmesi 800 + 80 KDV TL’lik mal satmıştır. 580 TL sini peşin tahsil etmiş geriye kalan 300 TL si için alacaklı kalınmıştır.

Örnek: A işletmesi 600 TL maliyetli, 800 + 80 KDV TL’lik mal satmıştır. 580 TL sini peşin tahsil etmiş geriye kalan 300 TL si için alacaklı kalınmıştır

……………….. / ………………… 100 KASA HESABI 580 120 ALICILAR HESABI 300 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 800 391 HESAPLANAN KDV HS. 80 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 100 KASA HESABI 580 120 ALICILAR HESABI 300 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 800 391 HESAPLANAN KDV HS. 80 ………………. / ………………… 621 STMM HS. 600 153 TİCARİ MALLAR HS. 600 ……………… / …………………

Örnek: A işletmesi sattığı malı müşteriye taşıyan X kargo şirketine 50 (+ 5 KDV ) TL nakit ödemiştir. ……………….….. / …………………… 760 PAZARLAMA VE SATIŞ DAĞ. GİD. Hs 50 191 İNDİRİLECEK KDV Hs 5 100 KASA Hs 55 ……………….…. / ……………………

……………….….. / …………………… 760 PAZARLAMA VE SATIŞ DAĞ. GİD. Hs 50 191 İNDİRİLECEK KDV Hs 5 100 KASA Hs 55 ……………….…. / ……………………

Örnek: A işletmesi daha önce tamamı kredili olarak sattığı 200 (+20 KDV) TL’lik malı geri iade almıştır.

Örnek: A işletmesi daha önce tamamı kredili olarak sattığı 200 (+20 KDV) TL’lik malı geri iade almıştır. ( İade alınan malların maliyeti 170 TL )

……………….. / ………………… 610 SATIŞ İADELERİ HS 200 191 İNRİLECEK KDV HS 20 120 ALICILAR HS 220 ………………. / …………………

……………….. / ………………… 610 SATIŞ İADELERİ HS 200 191 İNRİLECEK KDV HS 20 120 ALICILAR HS 220 ………………. / ………………… 153 TİCARİ MALLAR HS 170 621 STMM Hs 170 ……………… / …………………

Örnek: A işletmesi müşterisinin daha önce kredili almış olduğu mal için 200 (+20 KDV) TL’lik iskontoyu kabul etmiş ve iskonto faturasını düzenlemiştir. ……………….….. / …………………… 611 SATIŞ İSKONTOLARI HS 200 191 İNDİRİLECEK KDV HS 20 120 ALICILAR HS 220 ……………….…. / ……………………

……………….….. / …………………… 611 SATIŞ İSKONTOLARI HS 200 191 İNDİRİLECEK KDV HS 20 120 ALICILAR HS 220 ………………..…. / ……………………


63


Alış Gideri: Mal alımında fatura bedelinden ayrı olarak ortaya çıkan ve işletme stoklarına alınıncaya kadar geçen süre içe-risinde katlanılan maliyetlerdir. Ticari Malın Maliyet unsurları: Alış bedeli, taşıma ücreti, nakliyesi, vade farkı, komisyon ücreti, sigorta bedeli, gümrük bedeli, hamaliye (indirme – bindirme) bedeli, işletmeye gelinceye kadar depolama giderleridir.

Alış İadesi: Alınan ticari mallardan istenilen nitelikleri taşımayanlarını iade ettiğinde Ticari Mallar Hesabını alacaklandıran kayıt yapılır. Alış İskontosu: İndirim malın alımı esnasında yapılmış ve faturada gösterilmiş ise muhasebe kayıtlarında ayrıca kayıt yapmaya gerek kalmaz. Ancak mal alındıktan ve faturası kesildikten sonra iskonto gerçekleşirse, Ticari Mallar’ın maliyetini azaltacağı için hesabı alacaklandıran kayıt yapılır. Eğer ki iskonto faturası düzenlenmeyip indirim hesap özeti ile yapılırsa yapılan iskonto kaydında KDV kullanılmaz. Örnek: İşletme satıcı firma Pak İşletmesinden aldığı yazı ile daha önceden kredili satın aldığı 30.000 TL’lik mal için %5 iskonto talebinin kabul edildiğini öğrenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 320 SATICILAR HESABI 1.500 30.000 X 0,05 = 1.500 153 TİCARİ MALLAR HESABI 1.500 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, satıcı YZL işletmesinden %18 KDV hariç 20.000 TL’lik ciro primi tahakkuk etmiştir. Satıcı firma YZL bu ciro için bedelsiz fatura karşılığında promosyon mal göndermiştir. Satıcıya iskonto faturası düzenlenerek veril-miştir. Yapılacak yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 320 SATICILAR HESABI 23.600 649 DİĞER OL. GEL. KÂR. HS. 23.600 -------------------------- / ----------------------------- 153 TİCARİ MALLAR HS. 20.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 3.600 20.000 X 0,18 = 3.600 TL KDV 320 SATICILAR HS. 23.600 -------------------------- / -----------------------------

Satın alınmış ve stoklanmış malların sonradan ortaya çıkan ve ödenen: kur farkı, vade farkı, komisyon giderleri gibi giderleri ile krediler için ödenen faizler (finansman giderleri) VUK. Genel Tebliğine göre ticari mallarda izle-nip izlenmemesi serbest bırakılmıştır.

DEVAMLI ENVANTER YÖNTEMİ BRÜT ALIŞ = ALIŞ + ALIŞ GİDERLERİ ALIŞ İNDİRİMLERİ = ALIŞTAN İADE + ALIŞ İSKONTOLARI NET ALIŞ = BRÜT ALIŞ – ALIŞ İNDİRİMLERİ

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ BRÜT ALIŞ = ALIŞ + ALIŞ GİDERLERİ ALIŞ İNDİRİMLERİ = ALIŞTAN İADE + ALIŞ İSKONTOLARI NET ALIŞ = BRÜT ALIŞ – ALIŞ İNDİRİMLERİ STMM = TİCARİ MAL BORÇ KALANI – DÖNEM SONU MAL MEVCUDU STMM = D.B.MAL + DÖNEM İÇİ NET ALIŞLAR – DÖNEM SONU MAL MEVCUDU


64


Örnek(KPSS 2010): Aralıklı envanter yöntemini kullanan bir işletmede Ticari Mallar hesabının dönem sonundaki görünümü aşağıdaki gibidir: İşletmede dönem sonu mal mevcudu 1.494.000 TL, dönem başı mal mevcudu ise 270.000 TL olduğuna göre, Satılan Ticari Mallar Maliyeti kaç TL’dir?

a) 396.000 b) 810.000 c) 1.098.000 d) 1.224.000 e) 1.638.000

Cevap ( B ): Satılan Ticari Malların Maliyeti (STMM) = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı – Dönem Sonu Mal Mevcudu = 2.304.000 – 1.494.000 = 810.000 TLS Örnek (KPSS 2011): Mal hareketlerini aralıklı envanter yöntemine göre izleyen bir işletmede dönem sonu itibariyle Ticari Mallar hesabının borç toplamı 2.865.000 TL, alacak toplamı ise 355.000 TL’dir. İşletmede dönem sonu mal mevcudu 251.000 TL, dönem başı mal mevcudu 521.000 TL olduğuna göre Satılan Tica-ri Mallar Maliyeti hesabına yapılacak kayıtla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

a) 2.259.000 TL borçlu b) 2.510.000 TL borçlu c) 2.780.000 TL borçlu d) 606.000 TL alacaklı e) 3.282.000 TL alacaklı

Cevap ( A ): STMM = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı – Dönem Sonu Mal Mevcudu = (2.865.000 – 355.000 ) – 251.000 = 2.510.000 – 251.000 = 2.259.000 ------------------------ / --------------------------- 621 SATILAN TİC. MAL. MALİYETİ 2.259.000 153 TİCARİ MALLAR HS 2.259.000 ------------------------ / ---------------------------


65


Örnek (KPSS 2012): Aralıklı envanter yöntemine göre stoklarını izleyen işletmede, dönem sonu stok tutarı 230.000 TL, dönem içi alışları 1.870.000 TL, Yurtiçi satışları 2.125.000 TL’dir. Alış iadeleri 85.000 TL, satıştan iadeler 90.000 TL, faaliyet giderleri 320.000 TL’dir. Ticari mallar hesabının borç toplamı ise 2.190.000 TL’dir. 1. Buna göre, işletmede dönem başı stok tutarı kaç TL’dir? a) 320.000 b) 324.000 c) 336.000 d) 345.000 e) 405.000 Cevap ( A ): Dönem Başı = 2.190.000 – 1.870.000 = 320.000 TL 2. İşletmenin satışlarının maliyeti kaç TL’dir? a) 2.195.000 b) 1.960.000 c) 1.875.000 d) 1.790.000 e) 1.685.000 Cevap ( C ): STMM = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı – Dönem Sonu Stok Tutarı = ( 2.190.000 – 85.000 ) – 230.000 = 1.875.000 TL 3. İşletmenin Faaliyet kârı veya zararı kaçtır? a) 350.000 zarar b) 160.000 zarar c) 75.000 kâr d) 160.000 kâr e) 245.000 kâr Cevap ( B ): Gelir Tablosunda verilenleri yerleştirerek soruyu çözmemiz daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır; BRÜT SATIŞLAR : 2.125.000 Satış İadesi ( - ) : 90.000 Satış İskontosu ( - ) : - -------------------------------------------------------- NET SATIŞLAR : ? -------- > (2.125.000 – 90.000 = 2.035.000)

Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-) : 1.875.000 --------------------------------------------------------

BRÜT SATIŞ KÂR : ? ---------- > 2.035.0000 – 1.875.000 = 160.0000 Faaliyet Giderleri ( - ) : 320.000 -------------------------------------------------------- FAALİYET KÂRI / ZARARI ? (Soruda İstenen) 160.000 – 320.000 = - 160.000

160.000 TL zarar


66


Örnek(KPSS 2012): İşletme sattığı malların iadesiyle ilgili olarak ortaya çıkan taşıma giderlerini üstlenmiştir. Buna göre ilgili tutar aşağıdaki hesaplardan hangisine kaydedilmelidir? a) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri b) Satılan Ticari Mallar Maliyeti c) Satıştan İadeler d) Yurtiçi satışlar e) Ticari Mallar Cevap ( A ): İşletme malı satın alırken yaptığı nakliye masraflarını 153 Ticari Mallar Hesabına kaydeder. Maliyet Esası Kav-ramı gereği maliyetine ekler. Ancak malı satarken yaptığı nakliye masrafı ve satış sonrasında tekrar malın iadesindeki nak-liye masrafı satış ve pazarlama ile ilgili bir gider olduğu için 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabında izlemesi gerekir. ÖRNEK: Mal hareketlerini sürekli (devamlı) envanter yöntemine göre izleyen X işletmesinin 2011 yılı dönem başı mal mevcudu 30.000 TL’dir. İşletme 2011 yılı içinde 55.000 TL’lik mal almış, 72.000 TL’lik mal satmıştır. Alınan mal-lar ile ilgili 3.000 TL taşıma sigortası ödenmiş, satılan mallardan 8.400TL’lik kısmı iade edilmiştir. Alınan mallar ile ilgili 1.500 TL indirim yapılmıştır. Ticari mallar hesabının borç toplamı 95.000 TL, alacak toplamı 65.000 TL’dir. İş-letme satışlarını %20 karla yapmakta ve işlemlerini ise kredili olarak gerçekleştirmektedir. (KDV ihmal edilmiştir) 1. Satılan ticari mallar maliyeti? 2. Dönem sonu mal mevcudu? 3. Alış iadeleri? 4. Net satışlar? 5. Brüt satış kar/zararı?


67


ÖRNEK: Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemine göre izleyen X işletmesinin stokları ile ilgili bilgiler aşağıda-ki gibidir; Dönem içi alışlar 87.500 TL Yurt içi satışlar 72.000 TL Alış İskontoları 5.000 TL Satış İskontoları 7.000 TL Satış iadeleri 5.400 TL Dönem sonu stok 35.000 TL Diğer gelirler 10.000 TL Ticari mallar borç toplamı 95.000 TL Ticari mallar alacak top. 69.000 TL Kar marjı %20 1. Alış giderleri? 2. Alış iadeleri? 3. Satılan ticari mallar maliyeti? 4. Net alışlar? 5. Brüt satış karı / zararı? 6. Dönem sonu stokuna göre noksanlık ya da fazlalık kaç TL?

ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Aşağıdakilerden hangisi Tekdüzen Muhasebe Sisteminin öngördüğü stok kalemlerinden biri değildir?

A) Ticari mallar B) Yarı mamuller C) İlk madde be malzemeler D) Hizmetler E) Mamuller

Cevap ( D ): TDHP (Tek Düzen Hesap Planı) incelendiğinde stok kalemleri arasından hizmet yoktur. Ayrıca düz mantık bir yorum yapacak olsak; Hizmetin fiziksel bir yapısı olmadığı için stoklanabilirlik özellik taşımadığı için stok grubunda yer al-maz.


68


ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemiyle izleyen bir işletmede, kredili olarak satılmış olan bir malın iade edilmesi halinde işlemlerden hangisi yapılmaz?

A) Alıcılar hesabı alacaklandırılır B) Satılan Ticari Malların Maliyeti hesabı alacaklandırılır C) Satış İadesi hesabı borçlandırılır D) Ticari Mallar hesabı borçlandırılır E) Yurtiçi Satışlar Hesabı borçlandırılır

Cevap ( E ): Yurt içi satışlar hesabı satış anında alacak kaydı yapılır. Daha sonrasında iade edildiğinde Satış İadeleri He-sabı kullanılır. Böylelikle Gelir Tablosunda Yurt İçi Satışlar Gelir kalemi olurken, Satış İadeleri Eksi olarak yer alacak ve gerekli düzeltme yapılmış olacaktır. ÖRNEK ( KPSS 2013 ): Aşağıdakilerden hangisi, stoklar grubunda yer almaz?

A) Mamuller B) Verilen Avanslar C) İlk Madde ve Malzeme D) Verilen Sipariş Avansları E) Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı

Cevap ( B ): Verilen avanslar hesabı ( 259 – 279 Kodlarında Duran varlıklarda yer alır. Örnek ( KPSS 2013):

-------------------------- / ---------------------------- TİCARİ MALLAR HESABI

ALACAK SENETLERİ HESABI -------------------------- / -----------------------------

Bu kayıt aşağıdaki işlemlerden hangisine aittir? A) Alınan mal karşılığında senet ciro edilmesi B) Alınan mal karşılığında senet düzenlenmesi C) İade edilen mal karşılığında senet verilmesi D) İade edilen mal karşılığında senet ciro edilmesi E) İade edilen mal karşılığında vadeli çek alınması

Cevap (A): Alacak senetleri Hesabı alacak tarafına kaydedilmiş olması müşteriden alınan senedin bir başkasına verilmiş olduğunu gösterir. Borç tarafındaki Ticari Mallar hesabından da mal satın alındığı görülüyor. O halde müşteri senedi mal karşılığında satıcı firmaya verilmiş. Senet üzerindeki alacak hakkının başkasına devredilmesine CİRO denir. 157 DİĞER STOKLAR HESABI: 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı, 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı, 152 Mamuller Hesabı ve 153 Ticari Mallar Hesabı

dışında kalan, Yoldaki mallar, değeri düşük stoklar, artık, hurda gibi kalemlerin izlendiği hesaptır. Değeri düşen stok önce bu hesaba aktarılır daha sonra uygun karşılık ayrılır. (654 Karşılık Giderleri Hesabı (borç);

158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (alacak) ) Değer düşüklüğü kesinleşen mallar için olumsuz fark 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabının borcuna kayde-

dilir. Maliyet bedeli bile borçlandırılır ve satıldığında alacaklanarak kapanır.


69


Örnek (2010 Maliye Bakanlığı İç Denetçi Sorusu): İşletmede ortaya çıkan artıklar aşağıdaki hesaplardan hangisine kaydedilmelidir? a) İlk Madde ve Malzeme b) Mamuller c) Yarı Mamul – Üretim d) Ticari Mallar e) Diğer Stoklar Cevap ( E ): Stok kalemlerinden Diğer stoklar, değeri düşen malların, ya da üretim esnasında ortaya çıkan bozuk mamulle-rin izlendiği hesaptır. Örnek (KPSS 2004): İşletme, maliyeti 250.000 TL olan bir malın, uğradığı hasar sebebiyle bilanço günü itibariyle satış fiyatının 200.000 TL olduğunu belirlemiştir. Buna göre yapılacak kayıtta, aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur? a) Karşılık Giderleri Hesabı alacaklı 50.000 TL, b) Ticari Mallar Hesabı alacaklı, 200.000 TL c) Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı borçlu, 50.000 TL d) Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabı alacaklı, 50.000 TL e) Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı borçlu, 50.000 TL Cevap ( C ): Değeri düşen malın yeni değeri ile 157 Diğer Stoklar hesabına alınması gerekir. Aradaki fark ise 659 Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına kaydedilir. -------------------------- / ---------------------------- 157 DİĞER STOKLAR HESABI 200.000 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HS 50.000

TİCARİ MALLAR HESABI 250.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: Sürekli (Devamlı) Envanter Yöntemini kullanan işletme başka bir şehirdeki komisyoncuya satılmak üzere 50.000 TL maliyetli malı göndermiştir. Taşıma için 500 TL nakliye ödemiştir. Malın 3/5’i komisyoncu tarafından 42.000 TL ye satılmıştır. Komisyoncu kendisine düşen komisyon tutarı olan 2.500 TL’yi aldıktan sonra geri kalan tutarı işletmenin AKBANK Atatürk Şubesindeki mevduat hesabına havale yapmıştır. (KDV dikkate alınmayacaktır) 1. Malın komisyoncuya gönderilmesine ait kayıt;

-------------------------- / ---------------------------- 157 DİĞER STOKLAR HESABI 50.000

TİCARİ MALLAR HESABI 50.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Malın gönderilmesine ilişkin ödenen nakliye bedeli için yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 157 DİĞER STOKLAR HESABI 50.000

TİCARİ MALLAR HESABI 50.000 -------------------------- / ----------------------------- 3. Malın bir kısmının komisyoncu tarafından satılması için yapılan kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS 42.000

600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI 42.000 -------------------------- / ----------------------------- 621 STMM HS 30.300 157 DİĞER STOKLAR HS 30.300 -------------------------- / -----------------------------


70


4. Komisyoncunun komisyonunu alması (Komisyoncuya komisyonun ödenmesi); -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 2.500 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS 2.500 -------------------------- / ----------------------------- 5. Komisyoncu tarafından gönderilen havaleye ait kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 102 BANKALAR HS 39.500 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR HS 39.500 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: Yazel Elektrikli Ev Aletleri İşletmesi sattığı malların yanında satış promosyonu olarak verilmek üzere %18 KDV dahil 5900 TL’lik meyve sıkma makinesi satın almış ve karşılığında Akbank Atatürk Şubesi üzerine çek keşide etmiştir. 1. Promosyon ürün satın alındığında yapılacak kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 157 DİĞER STOKLAR HESABI 5.000 5.900 ÷ 1,18 = 5.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 900 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 5.900 -------------------------- / ----------------------------- 2. İşletme bu ürünlerden 2.000 TL’lik kısmını müşterilerine satış sırasında dağıtmıştır. Yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 2.000 157 DİĞER STOKLAR HESABI 2.000 -------------------------- / ----------------------------- 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-): Yangın, deprem, sel baskını gibi doğal afetler ve bozulma, çürüme, kırılma, teknolojik gelişmeler ve modasının geçmesi nedeniyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli bir azalışın ortaya çıkması durumunda ve ayrıca bunların dışında piyasa fiyatında çok önemli bir düşüş yaşanması durumunda İhtiyatlılık kavramı gereği karşılık ayrılması gere-kir. Örnek(KPSS 2008): İşletmede 30.000 TL tutarındaki ticari mal için %20 oranında karşılık ayrılmıştır. İşletme stok hareketlerini Sürekli envanter Yöntemi ile izlemekte olup söz konusu malların %20 si çek karşılığında 3.000 TL’ye satılmıştır. (KDV %18) 1. Buna göre satış kaydında aşağıdaki hesaplardan hangisi yanlış kullanılmıştır?

a) STMM hesabı borçlu 2.460 TL b) Alınan Çekler borçlu 3.540 TL c) Diğer Stoklar alacaklı 6.000 TL d) Hesaplanan KDV alacaklı 540 TL e) Yurtiçi Satışlar alacaklı 3.000 TL

Cevap ( A ): Yapılacak kayıt ve hesaplamalar; 2. İşletmenin bu satış nedeniyle elde ettiği kâr ya da zarar kaç TL dir?

BRÜT SATIŞLAR : 3.000 Satılan Ticari Malların Maliyeti : 4.800 ( - ) ------------------------------- 1.800 TL zarar


71


Örnek: İşletme modası geçmesi nedeniyle değer kaybına uğrayan 2.000 TL maliyetli mallara %30 karşılık ayırmıştır. Söz konu mallar izleyen yıl içerisinde %18 KDV dahil 1.770 TL ye satılmıştır. 2.000 TL % 30 = 600 TL karşılık ayrılan tutar 1.770 TL ÷ 1,18 = 1.500 TL STMM 1.Yöntem (Karşılığın tamamının mal bedelinden mahsup edilmesi)

2.Yöntem ( Karşılığın, maliyeti satış fiyatına eşitleyecek tutar kadarının mal bedelinden mahsup edilmesi)

3.Yöntem ( Karşılığın Tümünün İptal edilmesi )

Karşılığın ayrılması; ----------------- / ------------------------ 654 Karşılık Gid. Hs 600 158 Stok Değ. Düşk. Karş. 600 ----------------- / ------------------------ Malın satılması; ----------------- / ------------------------ 100 Kasa 1.770 600 Y.İçi Satışlar 1.500 391 H. KDV Hs 270 ----------------- / ------------------------ 621 STMM Hs 1.400 158 Stok Değ. Düşk. Krş. 600 157 Diğer Stoklar 2.000 ----------------- / ------------------------

Karşılığın ayrılması; ----------------- / ------------------------ 654 Karşılık Gid. Hs 600 158 Stok Değ. Düşk. Karş. 600 ----------------- / ------------------------ Malın satılması; ----------------- / ------------------------ 100 Kasa 1.770 600 Y.İçi Satışlar 1.500 391 H. KDV Hs 270 ----------------- / ------------------------ 621 STMM Hs 1.500 158 Stok Değ. Düşk. Krş. 500 157 Diğer Stoklar 2.000 ----------------- / ------------------------ 158 Stok Değ. Düşk. Krş. 100 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs 100 ----------------- / ------------------------

Karşılığın ayrılması; ----------------- / ------------------------ 654 Karşılık Gid. Hs 600 158 Stok Değer Düşük. Karş. 600 ----------------- / ------------------------ Malın satılması; ----------------- / ------------------------ 100 Kasa 1.770 600 Y.İçi Satışlar 1.500 391 H. KDV Hs 270 ----------------- / ------------------------ 621 STMM Hs 2.000 157 Diğer Stoklar 2.000 ----------------- / ------------------------ 158 Stok Değ. Düşk. Krş. 600 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar Hs 600 ----------------- / ------------------------

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI: Satın almak için siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Yurt içi ya da yurt dışına avans verilmesi yada akreditif açtırılması durumunda hesap borçlandırılırken; avansın ya da akreditifin teslim edilen mal bedeline mahsup edilmesinde alacaklandırılarak kapatılır. Örnek: İşletme KDV hariç 6.000 TL’lik ticari mal siparişi için 1.080 TL avans ödemesi yapmıştır. 1. Yapılması gereken muhasebe kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS 1.080 100 KASA HESABI 1.080 -------------------------- / ----------------------------- 2. Sipariş verdiği malları teslim almış geri kalan meblağa için müşteri senedi ciro etmiştir. Yapılacak yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 153 TİCARİ MALLAR HESABI 6.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 1.080 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 1.080 121 ALACAK SENETLERİ HS 6.000 -------------------------- / -----------------------------

Maliye bakanlığının tebliğine göre değeri düşerek karşılık ayrılmış malların satış kaydında 3 yön-temde kayıt yapılabilmektedir;

Duran varlık alımı için sipariş avansları 159 yerine 259 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI’nda takip edilir


72


Örnek (KPSS 2012): İşletmenin ithal edeceği mallar için ödeyeceği gümrük vergisi, aşağıdaki hesaplardan hangi-sinde muhasebeleştirilir?

a) Hesaplanan KDV b) Verilen Sipariş Avansları c) Ödenecek Vergi Ve Fonlar d) Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar e) Ödenecek Diğer Yükümlülükler

Cevap ( B ): KDV dışındaki katlanılan tüm giderler ticari malların maliyetine eklenecektir. Dolayısıyla verilen Sipariş avans-ları hesabında izlenip stok alındığında Ticari Mallar hesabının maliyetine aktarılmış olur. Örnek: İşletme ithal etmek istediği X cinsi malzemenin temin edilebilmesi için yurtdışındaki XCX İşletmesine 20.000 € avans olarak verilmesi için AKBANK Atatürk şubesine talimat vermiştir. Banka havaleyi 1€= 2,15 TL kur üzerin-den gerçekleştirmiştir. Firmanın malzemeyi gönderdiği gün 2.500 TL gümrük vergisi, 3.000 TL kur farkı ve 8.730 TL KDV ödenerek mal gümrükten çekilmiştir. 1. Avansın verilmesi kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 43.000 20.000 € X 2,15 = 43.000 TL 102 BANKALAR HESABI 43.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Malzemenin teslim alınması kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 150 İLK MADDE VE MALZEMELER HS 48.500 Verilen Sipariş Avansları : 43.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 8.730 Ödenen Gümrük vergisi : 2.500

159 VER. SİP. AVANSLARI HS 43.000 Kur farkı : 3.000 649 KAMBİYO KÂRLARI HS 3.000 ----------------------- 100 KASA HESABI 11.230 48.500 TL

-------------------------- / -----------------------------


73


17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ Birden çok yıla yayılmış olan inşaat ve bakım onarım işini yapan işletmelerin, bu işlemlerini izlemek için kullandığı hesap grubudur.

170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı 178 Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı 179 Taşeronlara Verilen Avanslar Hesabı

İşletmenin üstlendiği ve bir yıldan uzun süren inşaat ve onarım işleri için katlandığı maliyetleri öncelikle 740 Hizmet Üretim Giderleri Hesabı’nın borcuna kaydeder. Dönem sonunda 740’ta toplanan tutar kadar 741 Hizmet Üretim Giderleri Yan-sıtma Hesabı’nın alacağına ve 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri Hesabı’nın borcuna kayıt yapılır. (yan-sıtma hesabı aracılığıyla 170’e aktarılmış olur.) 740 ve 741 ters kayıt ile kapanır. İş bittiğinde 170 alacaklanarak kapatılırken 622 Satılan Hizmet Maliyeti Hesabını borçlandırır. Örnek: 1. XPL İnşaat İşletmesi, 10.11.2013 tarihinde üstlendiği bir bina inşaatı için 60.000 TL tutarında inşaat demiri satın

almış karşılığında yarısına çek keşide etmiş diğer yarısına da müşteri çeki ciro etmiştir; -------------------------- / ---------------------------- 740 HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ HS 60.000 101 ALINAN ÇEKLERLER HS 30.000 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMR. HS 30.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Dönem sonunda bina için katlanılan maliyetin 235.000 TL olduğu tespit edilmiştir; -------------------------- / ---------------------------- 170 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ HS 235.000 741 HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HS 235.000 -------------------------- / ----------------------------- 741 HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ YANS. HS 235.000 740 HİZMET ÜRETİM GİD. HS 235.000 -------------------------- / ----------------------------- 3. İş bitiminde, 350 Alınan Hak Edişler Hesabı’nın 240.000 TL olduğu, 170 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyet-

leri Hesabı’ndaki 235.000 TL arasındaki farkın yönetim masraflarından kaynaklandığı anlaşılmıştır. -------------------------- / ---------------------------- 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ HS 230.000 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 5.000 170 YILLARA YAYGIN İNŞ. ONR. MAL. HS 235.000 -------------------------- / ----------------------------- 4. Hak edişlerin gelire aktarılması; -------------------------- / ---------------------------- 350 ALINAN HAK EDİŞLER HS 240.000 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS 240.000 -------------------------- / -----------------------------


74


18 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI Gelecek döneme ait olup ancak dönem içerisinde ortaya çıkan giderler ve bu dönemde tahakkuk etmiş ancak tahsili izleyen dönemde yapılacak olan gelirler bu hesap grubunda izlenir. 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı ( 280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı ) 181 Gelir Tahakkukları Hesabı (281 Gelir Tahakkukları Hesabı) Örnek: İşletme 01.04.2014 tarihinde kiraladığı işyeri binasının yıllık kira bedeli olan 36.000 TL’yi peşin olarak öde-miştir. (Gelir vergisi Stopajı %20 dir)

Maliyetlerini Aylık Hesaplayan İşletmede;

Maliyetlerini Yıllık Hesaplayan İşletmede;

01.04.2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; 36.000 / 12 ay = 3.000 TL aylık kira tutarı Nisan ayı ---- > 3.000 TL dönem gideri ( 770 Genel Yönetim Giderleri ) 2014 Yıl sonuna kadar 8 ay x 3.000 = 24.000 TL'lik kısmı 180 Gelecek Aylara Ait Giderler ) 2015 3 aylık kira x 3.000 = 9.000 TL (280 Gelecek Yıllara Ait Giderler ) 36.000 x 0,20 = 7.200 TL Stopaj (Gelir vergisi) -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 3.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS 24.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİD. HS 9.000 100 KASA HS 28.800 360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS 7.200 -------------------------- / -----------------------------

01.04.2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; 36.000 x 0,20 = 7.200 TL Stopaj (Gelir vergisi) 2014 9 ay bu döneme ait x 3.000 = 27.000 TL 2015 3 aylık kira x 3.000 = 9.000 TL -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 27.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİD. HS 9.000 100 KASA HS 28.800 360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS 7.200 -------------------------- / -----------------------------

Mayıs ayında yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 3.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS 3.000 -------------------------- / ----------------------------- Bu kayıt her ay devam edecek. Her ayın dönem gideri Ge-lecek Aylara Ait Giderler hesabından çıkarılıp Genel Yöne-tim Giderleri hesabına aktarılacak

Yıllık kayıt yapan işletmenin bu yıl içerisine düşen kirayı toplamda dönem gideri olarak Genel Yönetim Giderleri He-sabına kaydetmiş olması, her ay kayıt yapma gereğini or-tadan kaldırmıştır.

31 Aralık 2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HS 9.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİD. HS 9.000 -------------------------- / -----------------------------

31 Aralık 2014 Tarihinde yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HS 9.000 280 GELECEK YILLARA AİT GİD. HS 9.000 -------------------------- / -----------------------------

01 Ocak 2015 Tarihinde yapılacak olan kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 3.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS 3.000 -------------------------- / -----------------------------

01 Ocak 2015 Tarihinde yapılacak olan kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 9.000 180 GELECEK AYLARA AİT GİD. HS 9.000 -------------------------- / -----------------------------


75


Örnek (2008 KPSS): İşletme 01.03.2006 tarihinde 6 ay süreyle yönetim hizmetlerinde kullanılmak üzere bir otomobil kiralamıştır. Yapılan sözleş gereği aylık 500 TL olan kira bedelinin yarısı sözleşme anında, diğer yarısı ise sözleşme bitiminde ödenecektir. İşletme finansal tablolarını aylık olarak düzenlemektedir. (KDV dikkate alınmayacaktır) 1. Buna göre, 01.03.2006 tarihinde yapılan ödemeye ilişkin kayıt aşağıdakilerden hangisidir? -------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 A) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 1.000 KASA 1.500 -------------------------------- / ----------------------------------- B) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 1.500 KASA 1.500 -------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 3.000 C) KASA 500 GİDER TAHAKKUKLARI 2.500

-------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 3.000

D) GİDER TAHAKKUKLARI 3.000 -------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500

E) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 2.500 KASA 1.500 GİDER TAHAKKUKLARI 1.500 -------------------------------- / ----------------------------------- Cevap ( A ): Soruda sadece ödeme kaydı istenmektedir. 6 ay x 500 = 3.000 TL bunun yarısı ödenmiş o halde 1.500 TL si, ödenmiş. Aylık 500 TL olduğuna göre içinde bulunulan ayın kira bedeli 500 TL dönem gideri olarak 770 Genel Yönetim Giderleri hesabına, 1.000 Tl si 180 Gelecek Aylara Ait Giderler hesabına kaydedilmelidir. 2. İşletme 01.06.2006 tarihinde yapması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir? A) -------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 GİDER TAHAKKUKLARI 500 -------------------------------- / ----------------------------------- B) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500 KASA 500 -------------------------------- / ----------------------------------- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 1.500 C) GİDER TAHAKKUKLARI 1.500

-------------------------------- / ----------------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 500

D) GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 500 -------------------------------- / ----------------------------------- E) GİDER TAHAKKUKLARI 1.500 KASA 1.500 -------------------------------- / ----------------------------------- Cevap ( A ): Son 3 ay boyunca her ay tahakkuk kaydı yapılmalıdır çünkü ödeme yapılmayacak diye anlaşma yapılmıştı. Kira süresinin sonuna kadar bu böyle devam edecek. 381 Gider Tahakkukları Hesabında toplanan tutar 3 ay sonra ödeme kaydı ile kapatılacaktır.


76


Örnek( KPSS 2009): İşletme 01.10.2006 tarihinde iki yıllığına kiraladığı depo için 1.200 TL peşin ödemede bulun-muştur. (İşletme finansal tablolarını aylık olarak düzenlemektedir) 1. Buna göre Ekim 2006’ya ilişkin kira bedeli hangi hesapta, ne şekilde ve hangi tutarla muhasebeleştirilmelidir? a) Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabının borcuna 600 TL b) Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabının borcuna 600 TL c) Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcuna 150TL d) Genel Yönetim Giderleri Hesabının borcuna 50 TL e) Genel Yönetim Giderleri Hesabının alacağına 150 TL

Cevap ( D ): 1.200 TL ÷ 24 ay = 50 TL aylık kira bedeli 2006 yılının 50 TL si içinde bulunulan ekim ayına ait ( 770 Genel Yönetim Gideri ) Kasım Aralık ayları 50 x 2 = 100 TL ( 180 Gelecek Aylara Ait Giderler) 2007 ve 2008 yıllarına ait kısmı 1.200 – 150 = 1.050 TL (280 Gelecek Yıllara Ait Giderler Hesabı) -------------------------- / ---------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 50 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 100 280 GELECEK YIULLARA AİT GİDERLER 1.050 100 KASA HESABI 1.200 -------------------------- / ----------------------------- 2. İşletmenin 31.12.2006 tarihinde yapması gereken yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? BORÇ KAYDI ALACAK KAYDI a) Gelecek Yıllara Ait Giderler. 1.050 Gelecek Aylara Ait Giderler 1.050 b) Gelecek Aylara Ait Giderler. 600 Gelecek Yıllara Ait Giderler 600 c) Genel Yönetim Giderleri 150 Dönem Kâr yada Zararı 150 d) Gelecek Aylara Ait Giderler. 1.050 Genel Yönetim Giderleri 1.050 e) Genel Yönetim Giderleri. 600 Gelecek Yıllara Ait Giderler 600 Cevap ( B ): 2007 yılındaki kira bedeli için 50 x 12 ay = 600 TL bedeli hesaplandıktan sonra, Gelecek Ayalara Ait giderlere aktarılmalıdır. -------------------------- / ---------------------------- 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER 600

280 GELECEK YIULLARA AİT GİDERLER 600 -------------------------- / -----------------------------

19 DİĞER DÖNEN VERLIKLAR 190 Devreden KDV Hesabı: İşletmenin KDV dönemi sonunda 191 İndirilecek KDV Hesabının 391 Hesaplanan KDV

hesabından büyük olması durumunda, KDV alacağının izlendiği hesaptır.

191 İndirilecek KDV Hesabı: Mal ve hizmet ya da Duran varlık satın alındığında, ödenen KDV tutarının izlendiğpi he-saptır.

192 Diğer KDV Hesabı: Teşvikli yatırım mallarının ithali sırasında ödenmeyip fiilen indirilmesi mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen KDV’lerin (ertelenme süresi 1 yıl içinde olmak şartı ile) ve ilgili ayda indirilemeyip ertesi aylara devreden veya ihraç kaydıyla yapılan satışlar dolayısıyla tescil edilen ve iadesi gereken KDV’lerin izlendiği hesaptır.

193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabı: Gelir vergisi ve Kurumlar vergisi mevzuat çerçevesinde tahakkuk ettirilen ve bir yıl içerisinde indirilebilecek geçici vergiler ile kesilen vergi ve fon payının izlendiği hesaptır. 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabına kaydedilen vergi tutarı dönem sonunda tahakkuk edecek gelir ve kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından düşülmek üzere 371 Dönem Kârının Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları he-sabının borcuna aktarılır. Bu aktarılan tutar 370 Dönem Kârı Vergi ve Yasal Yükümlülükler hesabının tutarından da-ha fazla olamaz. Eğer fazla ise artan tutarı 193 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar hesabında bekletilir.


77


KATMA DEĞER VERGİSİ (KDV)

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI

190 DEVREDEN KDV HESABI

391 Hesaplanan KDV Hesabı > 191 İndirilecek KDV Hesabı ise; KDV den doğan vergi borcu ilgili vergi dairesine ödenmek üzere 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabına alınır.

191İndirilecek KDV Hesabı > 391 Hesaplanan KDV Hesabı ise; izleyen aylarda indirilmek üzere devreder.

Örnek: İşletmenin, nisan ayı sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borç kalanı 2.500 TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacak kalanı 3.000 TL’dir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HESABI 3.000

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 500 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 2.500

-------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletmenin, nisan ayı sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borç kalanı 4.500 TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacak kalanı 4.000 TL’dir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HESABI 4.000 190 DEVREDEN KDV HS 500

191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 4.500 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletmenin kasım ayının sonunda 191 İndirilecek KDV hesabının borcunda 8.000 TL, 391 Hesaplanan KDV hesabının alacağında 9.700 TL, 190 Devreden KDV hesabının borcunda 1.200 TL olduğu görülmüştür. Yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HESABI 9.700

190 DEVREDEN KDV HS 1.200 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 8.000 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS 500

-------------------------- / ----------------------------- Örnek(KPSS 2013): İşletmenin bir ay içerisinde satmış olduğu ticari mallar için hesapladığı KDV tutarı 90.000 TL’dir. İşletme, aldığı ticari mallar ve hizmetler için ise 65.000 TL’lik KDV indirim hakkı elde etmiştir. İşletmenin ön-ceki aylardan devreden KDV alacağı ise 8.000 TL’dir. Buna göre, işletmenin ay sonunda yapması gereken kayıt aşağıdakilerden hangisidir?

A) -------------------------- / ------------------------------- HESAPLANAN KDV 90.000

İNDİRİLECEK KDV 65.000 DEVREDEN KDV 8.000 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 17.000

-------------------------- / ------------------------------- B) HESAPLANAN KDV 90.000

İNDİRİLECEK KDV 65.000 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 25.000

-------------------------- / ------------------------------- İNDİRİLECEK KDV 65.000

C) DEVREDEN KDV 25.000 HESAPLANAN KDV 90.000

-------------------------- / ------------------------------- İNDİRİLECEK KDV 65.000

D) DEVREDEN KDV 17.000 HESAPLANAN KDV 82.000

-------------------------- / ------------------------------- Cevap ( A )

---------------------- / --------------------------- E) HESAPLANAN KDV 90.000 İNDİRİLECEK KDV 65.000 FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER GELİR VE KARLAR 25.000 ---------------------- / ----------------------------


78


Örnek(KPSS 2012): Bir işletmede, 2011 Mayıs ayı sonu itibariyle indirilecek KDV hesabının kalanı 245.000 TL, He-saplanan KDV hesabının kalanı 430.000 TL’dir. Ödenecek KDV tutarı 90.000 TL olarak belirlendiğine göre Mayıs ayı sonunda yapılan kayıtla ilgili olarak aşağıdaki-lerden hangisi doğrudur? a) Hesaplanan KDV hesabı 340.000 TL borçlanır b) İndirilecek KDV hesabı 245.000 TL borçlanır c) Hesaplanan KDV hesabı 430.000 TL alacaklanır d) Devreden KDV hesabı 90.000 TL borçlanır e) Devreden KDV hesabı 95.000 TL alacaklanır Cevap ( E ): 391 Hesaplanan KDV Hesabının alacak kalanı -------- > 430.000 TL 191 İndirilecek KDV Hesabının borç kalanı -------------- > 245.000 TL -------------------------------- 185.000 TL ödenecek Vergi ve Fonları Hesabı tuta-rı olmalıydı. Ancak soruda Ödenecek KDV’nin 90.000 TL olduğu belirtilmiş. Demek ki soruda belirtilmemiş ancak bizim fark etmemiz gereken 185.000 – 90.000 = 95.000 TL Devreden KDV tutarı var. O halde yapılacak KDV mahsup kaydı da şöyle olmalı; -------------------------- / ---------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HESABI 430.000

191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 245.000 190 DEVREDEN KDV HS 95.000

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS 90.000 -------------------------- / ----------------------------- 195 İŞ AVANSLARI HESABI: İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, işletme adına bir takım giderlerin ödemesini yapa-cak personel ya da personel dışından kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır. 196 PERSONEL AVANSLARI HESABI: Personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben ödenen avansla-rın izlendiği hesaptır. Bu hesap, yolluk avansları ile personelin hak ettiği ancak tahakkuk işleminin yapılma gününün henüz gelmediği ücretlere karşılık kullanılır. Personele daha sonradan maaşından kesilmek üzere verilen borç bu hesapta izlenmez. Verilen borç 135 Personelden Alacaklar Hesabı’nda izlenir. İşletmeden ayrılan personelin avans kalanı 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına alınması gerekir. Örnek: İşletme, üretimde kullanılmak üzere makine alması için Ankara’ya gönderdiği personeline satın alınacak makine için 25.000 TL ve gidiş dönüş yol ve oradaki giderlerini karşılamak amacıyla 1.000 TL nakit avans vermiştir. Personel makinenin alımıyla ilgili anlaşmayı yapmış, makine siparişi için 13.000 TL ödediğine dair makbuzu muha-sebeye vermiştir. Ayrıca yol ve konaklama masraflarını %18 KDV dahil 708 TL olarak belgelerini ibraz etmiş, geri kalan tutarları muhasebeye iade etmiştir. 1. Avansın Personele verilmesiyle ilgili yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 195 İŞ AVANSLARI HESABI 25.000 196 PERSONEL AVANSLARI HESABI 1.000

100 KASA HESABI 26.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Avansın kapatılması kaydı; -------------------------- / ---------------------------- 100 KASA HESABI 12.292 259 VERİLEN AVANSLAR HS I 13.000 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 600 191 İNDİRİLECEK KDV 108 195 İŞ AVANSLARI 25.000

196 PERSONEL AVANSLARI 1.000 -------------------------- / -----------------------------


79


197 Sayım Tesellüm Noksanları Hesabı: Stoklar, demirbaşlar ve sair varlıklardaki sayımlar ve tesellüm (kontrol) sırasında saptanan noksanlıkların, nedeni anlaşılın-caya kadar geçici olarak izlendiği hesaptır. ( Kasa Hesabında detaylı bir şekilde kullanımı örneklendirilmiştir.) 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HESABI (-): Bu hesap, diğer dönen varlıklar grubunda, kesin hesaplara aktarılması mümkün olmayan sayım noksanları tutarının, sayım fazlası tutarından fazla olması halinde fark kadar tutarın izlendiği hesaptır. Karşılık ayrıldığında; -------------------------- / ---------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (-) -------------------------- / ----------------------------- Karşılık tutarının kesinleşmesi halinde ise 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı’nın alacağına mukabil borçlanarak kapatılır. -------------------------- / ---------------------------- 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (- 197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABI -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2010): Dönem sonu itibariyle kasa sayım noksanı tutarının, kasa sayım fazlası tutarının üstünde ol-ması halinde ayrılacak karşılık aşağıdaki hesaplardan hangisinde izlenmelidir?

a) Kasa b) Sayım ve Tesellüm Noksanları c) Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı d) Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı e) Diğer Çeşitli Alacaklar

Cevap ( D ): Sayım noksanları tutarının, sayım fazlası tutarından fazla olması halinde Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı hesa-bının alacağına kayıt yapılır. -------------------------- / ---------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HESABI 199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI HS (-) -------------------------- / -----------------------------


80


DURAN VARLIKLAR Bir yıldan veya normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerde, işletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere ve bir yıl içerisin-de paraya çevrilmesi ya da tüketilmesi öngörülmeyen varlıklardır.

22 TİCARİ ALACAKLAR 23 DİĞER ALACAKLAR 220 Alıcılar 221 Alacak senetleri 226 Verilen Depozito ve Teminatlar 229 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 234 Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-)

231 Ortaklardan Alacaklar 232 İştiraklerden Alacaklar 233 Bağlı Ortaklıklardan alacaklar 235 Personelden alacaklar 236 Diğer Çeşitli Alacaklar 237 Diğer alacak Senetleri Reeskontu (-) 239 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

Örnek: İşletme 15 Ekim 2014 tarihinde 30.000 TL kayıtlı değeri olan arazisini 10.000 TL si peşin, kalanı 10 ay vadeli senet karşılığı KDV dahil 41.300 TL ye satmıştır. 1. Satış tarihinde yapılacak kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 100 KASA HESABI 10.000 236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 31.300 41.300 ÷1,18 = 35.000 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 30.000 41.300 – 35.000 = 6.300 KDV tutarı 391 HESAPLANAN KDV HS 6.300 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLARHS 5.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. 31 Aralık 2012 tarihinde yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HESABI 31.300 236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 31.300 -------------------------- / -----------------------------

24 MALİ DURAN VARLIKLAR: Uzun vadeli amaçlarla edinilen ve elde tutulan menkul kıymetler Kısa vadede paraya dönüşme özelliğini kaybetmiş menkul kıymetler Yasal zorunluluklar nedeni ile edinilen ve elde tutulan menkul kıymetler Bir işletmeye iştirak veya bağlı ortaklık şeklinde ortak olmak amacıyla satın alınmış hisse senetleri ve ortaklık

payları mali duran varlıkları oluşturur. 240 Bağlı Menkul Kıymetler 241 Bağlı Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 242 İştirakler 243 İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 242 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 245 Bağlı Ortaklıklar 246 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Taahhütleri (-) 247 Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 248 Diğer Mali Duran Varlıklar 249 Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)

Uzun vadeli Alınan Hisse Senetleri; Satın alınan şirketin sermayesinin %10’un altındaysa; Bağlı Menkul Kıymetler Satın alınan şirketin sermayesinin %10 - %50 arasında ise; İştirakler Satın alınan şirketin sermayesinin %50’den fazla ise; Bağlı Ortaklıklar


81


Örnek: İşletme, 80.000 TL sermayeli STM A.Ş.’nin hisse senetlerinden, ileride iştirak düzeyine çıkarmak düşünce-siyle AKBANK Atatürk şubesine talimat vererek 7.000 TL’lik satın almıştır. Yapılması gereken kayıt; 7.000 / 80.000 = 0,0875 olduğu için, yani %10 dan daha küçük bir pay alındığından Bağlı Menkul Kıymet olarak kaydedil-melidir. -------------------------- / ---------------------------- 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER HS 7.000 102 BANKALAR HESABI 7.000 -------------------------- / ----------------------------- İşletme, 2.000 TL’lik hisse senedi daha satın alır ve satın alma esnasında banka 300 TL işlem bedeli (komisyon) olarak mevduattan kesecek olursa yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 242 İŞTİRAKLER HESABI 8.700 653 KOMİSYON GİDERLERİ HS 300 102 BANKALAR HESABI 2.000 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER HS 7.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletmenin iştiraki olan CFG şirketi sermayelerini olağanüstü yedeklerinden karşılamak suretiyle sermaye artırımına gitmiş, çıkardığı hisse senetlerini bedelsiz dağıtmıştır. İşletmenin payına düşen hisse senedi tutarı ise 12.000 TL tutarındaki hisse senedi olduğunda yapılması gereken kayıt? -------------------------- / ---------------------------- 242 İŞTİRAKLER HESABI 12.000 649 DİĞ. OL. GELİR VE KÂRLAR HS 12.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek(KPSS 2008): İşletme, 240.000 TL sermaye ile kurulan T AŞ’nin sermayesinin 60.000 TL’lik kısmını taahhüt etmiş ve taahhüdünü yerine getirmiştir. T AŞ ilk yıl 30.000 TL kâr elde etmiş ve bu kârın %60’ını dağıtmış, izleyen yılda ise 10.000 TL zarar etmiştir. İşletme, iştiraklerini öz kaynak yönetimi ile değerlemektedir. 1. Buna göre, işletmenin kâr payını tahsil ettiğinde yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin

kullanımı doğrudur? a) İştirakler hesabı alacaklı b) İştiraklerden alacaklar hesabı alacaklı c) İştiraklerden temettü gelirleri hesabı borçlu d) İştiraklere sermaye taahhüdü hesabı alacaklı e) Diğer olağan gelir ve kârlar hesabı borçlu

Cevap ( A ): Yılsonunda 30.000 TL kâr’dan %60 dağıtma kararı alınmış ancak ortaklık payı oranında da kâr payından ala-cağı için öncelikle ortaklık payını hesaplamalıyız. 60.000 / 240.000 = 0,25 ortaklık payı. Özkaynak yönetimine göre; Dağıtılacak olan 30.000 TL kâr payından x 0,25 oranında = 7.500 TL pay düşer. Ancak 7.500 x 0,60’ı dağıtılacağından tahsil edilen tutar 4.500 TL olacaktır. -------------------------- / ---------------------------- 242 İŞTİRAKLER HESABI 7.500 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ 7.500 -------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HESABI 4.500 242 İŞTİRAKLER HESABI 4.500 -------------------------- / -----------------------------

TMS 28. (Özkaynak yönetimi) İşletmenin payına düşen net kâr veya zararlar 242 İştirakler hesabı, karşılığında gelir tablosu hesabına alınır.


82


2. İkinci yılın sonu itibariyle işletmenin T AŞ’deki iştirak tutarı kaç TL’dir? a) 60.000 b) 60.500 c) 68.000 d) 75.500 e) 78.000

Cevap ( B ): Örnek (KPSS 2011): Z A.Ş. sermayesi 10.000.000 TL olan B A.Ş.’nin sermayesinin %25 hissesine sahiptir. B AŞ, birinci yıl elde ettiği 700.000 TL tutarındaki net kârın %60’ını dağıtmış, ikinci yıl 120.000 TL zarar etmiş, üçüncü yıl ise elde ettiği 920.000 TL tutarındaki net kârın %75’ini dağıtmıştır. Buna göre B AŞ’ye ilişkin iştirak tutarı, iştiraklerini öz kaynak yöntemiyle değerleyen Z AŞ’nin kayıtlarında kaç TL olarak yer alır?

a) 2.500.000 b) 2.595.000 c) 2.620.000 d) 2.875.000 e) 3.045.000

Cevap ( C ): Örnek: İşletmenin iştiraki olan PAK A.Ş. sermayesini yeniden değerleme fonundaki tutarı sermayeye ilave ederek ve bedelli hisse senedi ihraç ederek artırma kararı almıştır. İşletme 40.000 TL tutarında hisse senedi almayı taahhüt etmiştir. İşletmenin payına düşen bedelsiz hisse senedi ise 70.000 TL dir. İşletme, taahhüt ettiği sermaye bedelini AKBANK Atatürk şubesine verdiği talimat ile ödemiş, bedelli ve bedelsiz hisse senetlerini teslim almıştır. -------------------------- / ---------------------------- 242 İŞTİRAKLER HESABI 40.000 640 İŞTİRAKLERE SERMAYE TAAH. HS 40.000 -------------------------- / ----------------------------- 242 İŞTİRAKLER HESABI 70.000 243 İŞTİRAKLER. SER. TAH. HS 40.000 102 BANKALAR HESABI 40.000 523 İŞT. YENİDEN DEĞER. ARTIŞLARI 70.000 -------------------------- / -----------------------------


83


Örnek: İşletme, PTC A.Ş.’nin 150.000 TL sermayesinin %30’una sahiptir. PTC AŞ 2012 yılı bilançosunu 45.000 TL zararla kapatmıştır. Şirketin tasfiyesine karar verilmiş olup, tasfiye sonunda işleye kalan payın 32.700 TL olduğu tespit edilmiştir.

1. İşletmenin, PTC AŞ deki zarar payından dolayı dönem sonunda yapacağı kayıt; Sermaye payı = 150.000 x 0,30 = 45.000 TL (İştirakler hesabının tutarı) 45.000 TL zarardan sermaye oranında %30 pay düşecek = 13.500 TL yapar -------------------------- / ---------------------------- 654 KARŞILIK GİDERLERİ HS 13.500 244 İŞT. SERMAYE PAYLARI DEĞER DÜŞÜK. KARŞ. 13.500 -------------------------- / -----------------------------

2. İşletme, tasfiye sonucuna göre yapması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- 100 KASA HESABI 32.700 244 İŞT. SERMAYE PAY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ. 12.300 242 İŞTİRAKLER HS 45.000 -------------------------- / -----------------------------

3. Kalan Karşılığın iptali için yapılacak kayıt; 45.000 – 13.500 = 31.500 TL kalan iştirak tutarı ancak, 32.700 TL’ye satıldığı için 1.200 TL karşılık kapatılır. -------------------------- / ---------------------------- 244 İŞT. SERMAYE PAY. DEĞ. DÜŞ. KARŞ. 1.200 644 KONUSU KALMAYAN KARŞ. HS 1.200 -------------------------- / -----------------------------

25 MADDİ DURAN VARLIKLAR:

Duran varlıklar Maliyet bedeli üzerinden muhasebeleştirilir. MDV’ları iyi çalışır durumda tutmak için yapılan harcamalar dönem gideri olarak kaydedilir. MDV’ların verimini, hizmet süresini, ekonomik değerini artıran harcamalar İlgili MDVde aktifleştirilir. Finansal Kiralama Kanunu’na göre finansal kiralama yolu ile kullanılan varlıklar 25 MDV ya da 26 Maddi Olmayan

Duran Varlıklar grubundaki uygun hesaplarda izlenebilir. Bedeli döviz cinsinden ödenmek üzere satın alınan MDV’lar alındığı yılın sonuna kadar çıkan kur farkları ve faizin

VUK’a göre maliyete eklenmesi zorunludur. MDV’ler alındığı yıldan sonraki yıllarda kur farklarını ve faizi ekleyip eklememekte serbest bırakmıştır. Kur değerlerindeki düşüşler nedeniyle işletme lehine oluşan kur farklarının da aktifleştirme işlemlerinin gerçekleştiği

dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyete ilişkilendirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanlarının ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmesi yoluyla amortismana tabi tutulması gerekir.

VUK’na göre MDV maliyetini oluşturan unsurlar; Faturada yer alan alış bedeli Yurtdışından alınmışsa akreditif giderleri Duran varlıkla ilgili olan finansman giderleri Kur farkları Taşıma ve sigorta giderleri Satın almaya ilişkin (KDV dışındaki) vergiler Donanım ve montajla ilgili giderler Bina alımında eski binanın yıkım giderleri Arsa alımında arsanın tesviye giderleri

250 Arazi ve Arsalar 251 Yer altı ve Yerüstü Düzenleri 252 Binalar 253 Tesis, Makine ve Cihazlar 254 Taşıtlar 255 Demirbaşlar 256 Diğer Maddi Duran Varlıklar 257 Birikmiş Amortismanlar (-) 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar 259 Verilen Avanslar


84


250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI: İşletmeye ait her türlü arazi ve arsalar bu hesapta izlenir. Maliyet bedeline eklenen giderler;

Satın alma bedeli Noter, tapu, komisyon, kıymet takdiri masrafları Satın alma esnasında ödenen emlak vergisi Eğer satın alındığında üzerinde bir bina ya da tesis varsa bunların yıktırılması, temizletilmesi ile ilgili kat-

lanılan maliyetler Arazi ve arsa üzerindeki tesis ya da bina yıktırıldığında çıkan enkaz paraya çevrilebilirse (satılırsa) elde edilen

tutar maliyetinden düşülür. Boş arazi ve arsalar amortismana tabi değildir.

Örnek: İşletme, %18 KDV dahil 64.900 TL tutarında bir arsa satın almış bedeli AKBANK Atatürk şubesinin alacaklı cari hesabından havale yapmış, emlak vergisi, noter harcı olarak %18 KDV dahil 708 TL nakit ödemiştir. Yapılması gereken kayıt; Maliyet KDV 64.900 ÷ 1,18 = 55.000 9.900 708 ÷ 1,18 = 600 108 ----------- ---------- 55.600 10.008 -------------------------- / ---------------------------- 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 55.600 191 İNDİRİLECEK KDV HS 10.008 102 BANKALAR HESABI 64.900 100 KASA HESABI 708 -------------------------- / ----------------------------- İşletme aynı arsanın üzerinde eskiden kalan tesisi yıktırmak, ve hafriyatı temizletmek için KDV dahil 2.360 nakit ödeme yapmıştır. -------------------------- / ---------------------------- 250 ARAZİ VE ARSALAR HESABI 2.000 2.360 ÷ 1,18 = 2.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 360 100 KASA HESABI 2.360 -------------------------- / ----------------------------- 251 YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HESABI: Yol, köprü, tünel, sarnıç, iskele, park, kanal, baca, pist, rıhtım gibi herhangi bir işin gerçekleşmesini kolaylaştırmak için ya-pılan yapıların izlendiği hesaptır. Yapımı tamamlanıncaya kadar 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı’nda katlanılan maliyetler kaydedilir. Ta-

mamlanma işlemi gerçekleştiğinde 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS alacaklandırılıp, 251 YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HS borçlandırılarak hesaba aktarılmış olur.

Yer altı ve yerüstü düzeni hizmet dışı kalması, sökülmesi, devredilmesi gibi durumlarda hesap alacaklanır. Örnek: İşletme arazisinde yapmakta olduğu yol ve köprü tamamlanmış olup yol için 25.000 TL, köprü içinde 12.500 TL maliyete katlanılmıştır. -------------------------- / ---------------------------- 251 YER ALTI VE YERÜSTÜ DÜZENLERİ HS 37.500

- Yol 25.000 - Köprü 12.500

258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS 37.500 -------------------------- / -----------------------------


85


Örnek (KPSS 2010): Bir işletme, kendisine ait bir arazideki iş yerine ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla, üstüne yol yaptırarak maliyetine katlanmıştır. Bu işlem aşağıdaki hesaplardan hangisinde izlenmelidir?

a) Arazi ve arsalar b) Şerefiye c) Özel Maliyetler d) Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri e) Yer altı ve Yerüstü Düzenleri

Cevap ( E ): Yol, köprü, tünel, sarnıç, iskele, park, kanal, baca, pist, rıhtım gibi herhangi bir işin gerçekleşmesini kolaylaş-tırmak için yapılan yapıların izlendiği hesap, 251 Yer altı ve Yerüstü Düzenleri Hs’dır. 252 BİNALAR HESABI: İşletmeye ait depo, imalathane, idari bina, satış mağazası gibi her türlü bina bu hesaba kaydedilir. Bina satın alındığında ve binanın değerini artıracak bir çalışma yapıldığında katlanılan harcama tutarı kadar hesap borçlanır, işletme varlıkları içerisinden herhangi bir şekilde çıkarıldığında alacaklanır. Satın alma esnasında katlanılan tapu, noter, emlak vergisi gibi harcamalar alış bedeline eklenir. Örnek (KPSS 2010): İşletme, aktifinde kayıtlı bedeli 500.000 TL, net değeri ise 125.000 TL olan bir iş makinesini ve-rerek yerine büro olarak kullanılmak üzere satış bedeli 120.000 TL olan bir daire satın almıştır. (vergiler dikkate alınmayacaktır) A) -------------------------- / ---------------------------- B) -------------------------- / ---------------------------- BİNALAR 125.000 BİNALAR 120.000 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 125.000 DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR 375.000 DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR 250.000 TES.MAK.CİHAZLAR 500.000 TES.MAK.CİHAZLAR 500.000 -------------------------- / ---------------------------- -------------------------- / ---------------------------- C) -------------------------- / ---------------------------- D) -------------------------- / ---------------------------- BİNALAR 120.000 BİNALAR 120.000 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 375.000 DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR 5.000 DİĞER OLAĞAN GİD. ZARAR 5.000 TAŞITLAR 125.000 TES.MAK.CİHAZLAR 500.000 -------------------------- / ---------------------------- -------------------------- / ---------------------------- E) -------------------------- / ---------------------------- BİNALAR 125.000 TAŞITLAR 500.000 -------------------------- / ---------------------------- Cevap ( C): 125.000 TL net aktif değeri olan bir varlık 12.000 TL’ye satılırsa 5.000 TL zarar gerçekleşmiştir. Ayrıca Tesis Makine Cihazlar Alış değerleriyle çıkacağı için 500.000TL olarak alacaklanacak, Binanın satın alma bedeli 120.000 TL borç-lanacak.


86


253 TESİS, MAKİNE VE CİHAZLAR HESABI: İşletme faaliyetlerinde kullanılan her türlü makine, tesis ( havalandırma, su buharı, telefon, elektrik vs..) ve cihazlar ile buna-rın eklentisi maliyet bedeli ile bu hesaba kaydedilir. Kur farkı ve faizlerin dönem sonuna kadarı maliyete eklenir. Örnek: İşletme, üretimde kullanılmak üzere yurtdışından ithal edeceği makineler için 01.10.2014 tarihinde 2 yıl geri ödemesiz %12 faizli 30.000 $ akreditif kredisi kullanarak kayıtlarına kur 1$ = 1,4 TL iken geçmiştir. 1. 31.12.2014 Tarihinde 1$ = 1,5 TL olduğuna göre yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? 30.000 $ x (1,5 – 1,4 ) = 3.000 TL kur artışı var. Ve bu satın alınan makinenin maliyetini artırdığı için aktifleştirilmelidir. Faizini hesaplayalım 30.000 $ x 0,12 x 3/12 = 9.000 $ faiz x 1,5 = 1.350 TL faiz var ve bu da aktifleştirilecek -------------------------- / ---------------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS 4.350 300 BANKA KREDİLERİ HS 3.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 1.350 -------------------------- / ----------------------------- 2. 31.12.2014 Tarihinde 1$ = 1,3 TL olduğunda yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? 30.000 $ x (1,4 – 1,3 ) = 3.000 TL kur düşüşü var. Ve bu satın alınan makinenin maliyetini azalttığı için hesaptan eksiltilmeli. 30.000 $ x 0,12 x 3/12 = 9.000 $ x 1,3 = 1.170 TL faiz maliyete eklenmeli (aktifleştirilmeli)dir. -------------------------- / ---------------------------- 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS 1.170 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 1.170 -------------------------- / ----------------------------- 300 BANKA KREDİLERİ HS 3.000 253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR HS 3.000 -------------------------- / ----------------------------- 254 TAŞITLAR HESABI: İşetmede kullanılan her türlü taşıma araçlarının ( otomobil, otobüs, kamyon, deniz taşıtı, hava taşıtı vs..) izlendiği aktif ka-rakterli hesaptır.

Taşıt alındığında hesap borçlanırken; elden çıkarıldığında alcaklanır. Taşıtlar maliyet bedeli ile kaydedilir. Maliyet bedelini oluşturan unsurlar;

Alış bedeli Gümrük vergisi Taşıma gideri Taşıma esansında oluşan sigorta giderleri Taşıt alım vergisi

Taşıt alındıktan sonra değerini artıran, hizmet süresini artıran, önemli bir parça yenileme gibi harcamalar ma-liyet bedeline eklelenir ve amortisman yoluyla itfa edilir. Normal bakım onarım giderleri dönem gideri olarak kaydedilir.

Örnek: İşletme, pazarlama müdürünün kullanımına tahsis etmek üzere %18 KDV dahil 47.200 TL ye otomobili satın almıştır. KDV tutarı nakit olarak ödenmiş geri kalan kısmı AKBANK Atatürk Şubesindeki borçlu cari hesabından karşılanmıştır. -------------------------- / ---------------------------- 254 TAŞITLAR HS 40.000 47.200 ÷1,18 = 40.000 TL 191 İNDİRİLECEK KDV HS 7.200 300 BANKA KREDİLERİ HESABI 40.000 100 KASA HESABI 7.200 -------------------------- / -----------------------------


87


Örnek: İşletme, sahibi olduğu araca %18 KDV dahil 944 TL’ye sıralı otogaz sistemi taktırmış ayrıca, KDV dahil 236 TL’ye aracın periyodik bakımını yaptırmıştır. -------------------------- / ---------------------------- KDV 254 TAŞITLAR HS 800 944 ÷ 1,18 = 800 TL 144 770 GENEL YÖNETİM GİDERELERİ HS 200 236 ÷ 1,18 = 200 TL 36 191 İNDİRİLECEK KDV HS 180 -------- 100 KASA HESABI 1.180 180 TL -------------------------- / ----------------------------- 255 DEMİRBAŞLAR HESABI: İşletme faaliyetlerinde kullanılan masa, sandalye, daktilo, bilgisayar, kasa gibi büro eşyalarının izlendiği aktif karak-terli hesaptır. Satın alındığında ve değerini artıran bir harcama yapıldığında maliyet bedeli ile borçlanır, elden çıkarıldığında yine maliyet berdeli ile alacaklanır. Örnek: İşletme, çek keşide ederek tamamı %18 KDV dahil 4.720 TL’lik 4 adet Laptop satın almıştır. Laptopların iş-letmeye getirilmesi için kurye şirketine %18 KDV dahil 59 TL ödeme yapılmıştır. -------------------------- / ---------------------------- KDV 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 4.050 4.720 ÷ 1,18 = 400 TL 720 191 İNDİRİLECEK KDV HS 729 59 ÷ 1,18 = 50 TL 9 100 KASA HESABI 59 729TL 103 VER. ÇEK VE ÖD. EMR. HS 4.720 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, kayıtlı değeri 5.000 TL, birikmiş amortismanı 2.400 TL olan fotoğraf makinesinin kaybolduğunu be-lirlemiş ve araştırmak üzere ilgili hesaba almıştır. Yapılan araştırmada fotoğraf makinesi bulanamamış ve net bede-linin sorumlu personelden tahsiline karar verilmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ---------------------------- Net aktif değeri = Maliyeti – Birikmiş amortismanı 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HESABI 2.600 Net Aktif Değeri = 5.000 – 2.400 = 2.600 197 SAYIM TESELLÜM NOK. HS 2.600 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, 2012 yılında yönetim ofisinde kullanılmak üzere 1.000 TL’ye satın aldığı ve ekonomik ömrü 5 yıl olan yazıcının birikmiş amortisman tutarı 400 TL dir. İşletme, ilgili yazcıyı %18 KDV dahil 944 TL ye satmıştır. -------------------------- / ---------------------------- Net aktif değeri = Maliyeti – Birikmiş amortismanı 100 KASA HESABI 944 Net Aktif Değeri = 5.000 – 2.400 = 2.600 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 400 944 ÷ 1,18 = 800 satış değeri 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.000 ------------------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HS 144 200 TL kâr 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KÂR. HS 200 -------------------------- / ----------------------------- Eğer ki yazıcı %18 KDV dâhil 590 TL ye satılsaydı yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ---------------------------- Net aktif değeri = Maliyeti – Birikmiş amortismanı 100 KASA HESABI 590 Net Aktif Değeri = 5.000 – 2.400 = 2.600 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 400 590 ÷ 1,18 = 500 satış değeri 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KÂR. HS 100 ------------------------------------- 391 HESAPLANAN KDV HS 90 100 TL zarar 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 1.000 -------------------------- / -----------------------------

MDV Satışlarında amaç yenilemek ise; elde edilecek olan kâr gelir olarak gösterilmez ve bilânço hesabı olan 549 Özel Fonlar Hesabı’nın alacağına kaydedilir. Bu hesaba alınan tutar 3 yıl içerisinde yeni alınacak MDV için kullanılmak üzere tutulır.. Eğer 3 yıl içerisinde yenisi satın alınamazsa 3.yılın dönem sonunda 679 Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Kârlar He-sabına aktarılır.


88


Örnek: İşletme, kayıtlı değeri 5.500 TL, birikmiş amortismanı 2.000 TL olan yönetim ofisinde kullanılan fotokopi makinesini yenilemek amacıyla %18 KDV hariç 4.000 TL ye kredi kartından çekerek satmıştır. Kredi kartı slipleri bankayla yapılan anlaşma gereği 30 gün içerisinde hesaba geçecektir. -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 4.720 4.000 %18 = 720 TL KDV 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS 2.000 255 DEMİRBAŞLAR HESABI 5.500 4.000 satış değeri 391 HESAPLANAN KDV HS 720 3.500 Net aktif değeri ( 5.500 – 2.000) 549 ÖZEL FONLAR HS 500 ------------------------ -------------------------- / ----------------------------- 500 TL kâr Örnek(KPSS 2013): Bir işletme, büro olarak kullandığı binasını, tadilat yaptırmak üzere bir taahhüt işletmesine tes-lim etmiştir. Taahhüt işletmesi bir süre sonra aşağıdaki faturayı sunmuştur. (KDV ihmal edilecek) Tutar ( TL ) Binanın Boyanması 10.000 Asansör Montajı 80.000 Koltuk Takımı 8.000 Buna göre, taahhüt işletmesine banka havalesiyle gönderilen 98.000 TL ile ilgili yapılması gereken kayıt aşağıdaki-lerden hangisidir? A) -------------------------- / ----------------------------- BİNALAR 98.000 BANKALAR 98.000 -------------------------- / ----------------------------- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 98.000 B) BANKALAR 98.000 -------------------------- / ----------------------------- BİNALAR 88.000 C) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 10.000 BANKALAR 98.000 -------------------------- / ----------------------------- DEMİRBAŞLAR 98.000 D) BANKALAR 98.000 -------------------------- / ----------------------------- BİNALAR 80.000 E) GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 10.000 DEMİRBAŞLAR 8.000 BANKALAR 98.000

-------------------------- / -----------------------------

Cevap ( E ): Binanın boyanması dönem gideri olup Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydedilirken, Asansörün yapılması binanın ekonomik ömrünü ve değerini etkileyen yüksek tutarlı bir harcamadır ve Binalar hesabında aktifleştirilmesi (Binalar hesabının borcuna yazılması = binalar hesabının maliyetine eklenmesi) gerekir. Koltuk takımı ise demirbaştır.


89


AMORTİSMANLAR

Duran varlıkların maliyetlerinin, kullanım süresince dönemlere gider olarak dağıtılmasıdır.

Amortisman işlemi, boş arazi ve arsalar dışındaki tüm duran varlıklara uygulanır. (Ancak VUK’na göre meyve bahçeleri, tarım tesisleri, bahçeler, zeytinlikler, güllükler, işletmede inşa edilmiş her nevi yollar ve parklar için amor-tisman uygulanır)

İşletmeler amortismana tabi ekonomik değerlerini Maliye Bakanlığı’nın tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa ederler.

Değeri belli bir tutarı aşmayan peştemallıklar (şerefiye bedeli) ile belli bir tutarı aşmayan alet, edevat, mefru-şat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider olarak yazılabilir (Bu tutar 2013 yılı için 800 TL dir. Bu çalışma hazırlandığı tarihler itibariyle 2014 Tutarı henüz belli olmadığı için internetten 2014 tutarını öğrenmenizde fayda var.). (İşletmeler bu konuda serbest bırakılmışlardır.) Ancak bu varlıklar ekonomik ve teknik bakımdan bir bütünlük teşkil ediyorsa topluca dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekir.

Maddi olmayan duran varlıklar, sınırlı kullanım süresine sahipse bu süre içinde itfa edilirler. Süre belli değil-se 5 yıl içerisinde itfa edilmelidir.

Özel maliyet bedelleri (kiralanan gayrimenkullerde önemli bir değer artışı yaratacak harcamaların izlendiği hesap) kira süresinde eşit yüzdelerle itfa edilir. Ancak kira süresinden önce kiralanan yer bırakılırsa, kiralanan yer bırakıldığı yıl tamamı itfa edilir.

Amortismana tabi olan tutar = MALİYET BEDELİ – HURDA DEĞERİ şeklinde hesaplanır. (Faydalı ömür sonun-da sahip olduğu değer hurda değeridir). Eğer hurda değeri, çok küçük ya da tahmin edilmesi çok zor ise, amortis-man hesaplarında dikkate alınmaz.

01.07.2003 tarihinden sonra düzenlenen finansal kiralama sözleşmelerine istinaden kiralanan ekonomik değer-ler, kiracı tarafından amortismana tabi tutulmaktadır.

Amortisman Hesaplanabilmesi için gereken bilgiler; Duran varlığın maliyeti Duran varlığın Hurda değeri Duran varlığın Ömrü Seçilen Amortisman Yöntemi

Amortisman Hesaplama Yöntemleri; Takdir Esasına Göre Amortisman Çalışma Saatlerine Göre Amortisman Hizmet Birimlerine Göre Amortisman Eşit Paylı (Normal) Amortisman Azalan Paylı (Hızlandırılmış) Amortisman Artan Paylı Amortisman Bileşik Faizli Taksilerde Amortisman Fevkalâde (Olağanüstü) Amortisman

VUK’nda Sınıflandırılan Amortisman Yöntemleri; Arsa ve Arazide Amortisman Normal amortisman Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Fevkalâde amortisman


90


Örnek(KPSS 2012): Aşağıdakilerden hangisi, amortisman hesaplama yöntemlerinden biri değildir? a) Olağanüstü yöntem b) Normal Yöntem c) Direkt Yöntem d) Azalan Kalanlar Yöntemi e) Artan Kalanlar Yöntemi

Cevap ( C ): Endirekt Kayıt Yöntemi; Direkt Kayıt Yöntemi; Amortisman doğrudan ilgili varlıktan düşülürken, endirekt kayıt sisteminde Birikmiş amortismanlar hesabı kullanılarak bilanço toplamında aktifi düzenleyici hesap olarak kullanılır.

AMORTİSMAN YÖNTEMLERİ NORMAL (=EŞİT PAYLI = SABİT YÜZDELİ) AMORTİSMAN YÖNTEMİ:

Amortismana tabi maddi duran varlıklar Maliye Bakanlığı’nın tespit ve ilan edeceği oranlar üzerinden itfa eder.

Pazarlama birimine ait bir Duran varlık ile ilgili amortisman kaydında

Üretim bölümüne ait bir duran varlık için amortisman kaydında

Maddi Duran Varlıklar İçin

Maddi Olmayan Duran Varlıklar için

İdari bina – Üretim ve Pazarlama bölümü dı-şında Duran varlıklar– Maddi Olamayan duran varlıklar için amortisman ayrıldığında


91


Örnek: İşletme, 18.08.2012 Tarihinde 10.000 TL ye satın aldığı demirbaşlar için %20 amortisman oranı üzerinden amortisman ayıracaktır. 1 / 0,20 = 5 Yıl amortisman süresi (aktif ömrü) 10.000 / 5 yıl = 2.000 TL ( Her yıla düşen amortisman payı) Ya da daha uzun bir şekilde tabloyla anlatmak gerekirse; Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Payları 2012 Yılsonunda 10.000 x 0,20 = 2.000 2013 Yılsonunda 10.000 x 0,20 = 2.000 2014 Yılsonunda 10.000 x 0,20 = 2.000 2015 Yılsonunda 10.000 x 0,20 = 2.000 2016 Yılsonunda 10.000 x 0,20 = 2.000 Örnek: İşletme, 25.11.2012 tarihinde 60.000 TL ye satın aldığı binek otomobiline 5 yıl ömür belirlemiş ve ekonomik kullanım süresi sonundaki hurda değerinin 10.000 TL olduğunu tahmin etmiştir. Amortismana Tabi Tutarı = 60.000 – 10.000 TL hurda değeri = 50.000 TL Amortisman Oranı = 1/5 Yıl = 0,20 2012 de kullanılan süre 2 ay (11. Ay ve 12. Ay) Maliyet Bedeli Amortisman Oranı Amortisman Payları 2012 Yılsonunda 50.000 x 0,20 = ( 10.000 ÷ 12 ay ) x 2 ay = 1.667 2013 Yılsonunda 50.000 x 0,20 = 10.000 2014 Yılsonunda 50.000 x 0,20 = 10.000 2015 Yılsonunda 50.000 x 0,20 = 10.000 Birinci Yıldan artan 2016 Yılsonunda 50.000 x 0,20 = 10.000 + (10.000 – 1.667) = 18.333 Burada yapılan işlem: Birinci yılda kullanılan ay kadarını hesaplayıp amortisman payı olarak düştükten sonra artan kısmı son yılın amortisman payına eklenerek itfa edilir AZALAN KALAN ÜZERİNDEN AMORTİSMAN YÖNTEMİ:

Amortisman payı hesaplanırken, duran varlığın her yıl birikmiş amortismanları düşüldükten sonra kalan değe-rine %50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katı uygulanır.

Bu yöntemde ilk yıllarda daha fazla amortisman payı ayrılırken izleyen yıllarda amortisman payları gittikçe daha

az hesaplanır.

Amortisman süresi hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın uzamaz ve kısalmaz.

Son yılda amortisman tutarı kalan net aktif değerin tamamıdır.

Binek otomobillerde kıst amortisman uygulanır. Kıst Amortisman: ilk satın alındığı yıl için, satın alınan ay dahil olmak üzere kullandığı ay kadar amortisman hesaplanır.


92


Örnek: İşletme, 15.07.2012 Tarihinde 100.000 TL ye satın aldığı makinenin kullanım ömrü 5 yıldır. Azalan kalan üze-rinden amortisman yöntemine göre amortisman payları; 1 / 5 = 0,20 Normal amortisman Oranı x 2 katı = 0,40 Örnek: İşletme, 25.11.2012 tarihinde 50.000 TL ye satın aldığı binek otomobilinin normal amortisman oranı %20 dir. Azalan kalan üzerinden amortisman yöntemini kullanan işletmede amortisman payları; Azalan kalan yönteminde Normal amortisman oranın iki katı alınıyor 0,20 x 2 = 0,40


93


Örnek (KPSS 2006): Bir işletmenin maddi duran varlıklarına ilişkin 2003 ve 2004 yılı bilgileri şöyledir;

2003 2004 Arazi ve Arsalar 2.500 1.500 Tesis, Makine ve Cihazlar - 2.800 Taşıtlar 900 400 Demirbaşlar 100 300 Yapılmakta Olan Yatırımlar 3.000 - Birikmiş Amortismanlar (800) (1.100)

Maddi duran varlıklara ilişkin normal amortisman yöntemine göre amortisman hesaplanmaktadır ve ekonomik öm-rü 5 yıl olarak kabul edilmiştir. 1. Bu verilere göre 2004 yılı ile ilgili aşağıdaki tespitlerden hangisi yanlıştır?

a) Maliyet bedeli 1.000 TL olan arsa satılmıştır b) Yapılan yatırımlar tamamlanmıştır c) Kayıtlı değeri 500 TL olan taşıt satılmıştır d) Satın alınan makinelerin maliyet bedeli 2.500 TL’dir e) Maddi duran varlıkların net tutarı önceki yıla göre 1.800 TL azalmıştır

Cevap ( D ): Tablodan bakıldığında 2003 yılında Makine yokken 2004 Yılında 2.800 TL’ lik makina var. Öyleyse Satın alı-nan makine maliyet bedeli 2.500 değil 2.800 TL dir. Diğer şıkların doğruluğunu ispatlayalım şimdide;

2004 Yılında; = 1.000 TL lik Arazi - Arsa Satın alınmış ( a şıkkı) = 2.800 TL’lik Makine satın alınmış = 500 TL’lik taşır satılmış ( C şıkkı) = 200 TL’lik demir baş alınmış = Yatırım tamamlanmış ( B şıkkı)

Amortismana tabi varlıkları; Tesis Mak. Cih. 0 2.800 Taşıtlar 900 400 D. Başlar 100 300 ------------ ----------- 1.000 3.500 B. amortisman: - 800 - 1.100 ---------- ---------- 200 2.400 2003 Yılında 200 TL Amortisman tabi varlık + 2.500 TL Arazi ve Arsalar + 3.000 TL Yapılmakta olan Yatırım = 5.700 TL iken; 2004 Yılında 2.400 TL Amortismana tabi varlık + 1.500 TL arazi ve Arsalar = 3.900 TL net varlık

2003 Yılında 5.700 – 2004 Yılında 3.900 = 1.800 TL varlıklar azalmış. ( E şıkkının ispatı) 2. 2004 yılında satışı yapılan maddi duran varlığın birikmiş amortisman tutarı kaç TL’dir?

a) 300 b) 400 c) 500 d) 600 e) 700

Cevap ( B ): Tesis Mak. Cihaz ------- > ( 2.800 %20) = 560 TL Taşıtlar ------- > ( 400 %20) = 80 TL D.Başlar ------- > ( 300 %20) = 60 TL ---------------- 700 TL 2003 Yılının B. Amortismanı 800 + 2004 Yılı 700 = 1.500 TL toplam Birikmiş amortisman olmalı. Ancak soruda Amortisman 1.100 TL olarak belirtilmiş. Demek ki 1.500 – 1.100 = 400 TL lik fark satılan duran varlıklara aittir.

2003 2004 Arazi ve Arsalar 2.500 1.500 Tesis, Makine ve Cihazlar - 2.800 Taşıtlar 900 400 Demirbaşlar 100 300 Yapılmakta Olan Yatırımlar 3.000 - Birikmiş Amortismanlar ( - 800) ( - 1.100)


94


3. 2003 Yılında ayrılan amortisman tutarı kaç TL’dir? a) 200 b) 700 c) 800 d) 1.300 e) 1.500

Cevap ( A): 2003 Yılında Amortismana Tabi Varlıklar: Taşıtlar 900 TL % 20 : 180 TL D. Başlar 100 TL % 20 : 20 TL ------------ 200 TL Örnek(KPSS 2011): 2011 yılı için tespit edilen %100 amortisman ayırabilme sınırı kaç TL’dir? a) 1.000 b) 700 c) 660 d) 670 e) 600 Cevap ( B): Değeri belli bir tutarı aşmayan peştamallıklar ile aynı tutarı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan gider yazılabilir demiştik! Bu tutar 2011 yılında 700 TL, 2012 yılında 770 TL ve 2013 yılında 800 TL olarak belirlenmiştir. (2014 Yılını İnternetten Kontrol etmeyi unutmayınız) Örnek(KPSS 2011): 2008 yılında %15 KDV dâhil 9.200 TL’ye satın alınan bir demirbaşın ekonomik ömrü 5 yıl olup amortismanı azalan bakiyeler yöntemine göre hesaplamaktadır. 1. Hesaplanan amortismanların endirekt yöntemle kaydedilmesi durumunda 31.12.2009 tarihli bilançoda ilgili de-mirbaş için Birikmiş Amortisman tutarı kaç TL’ olur? a) 1.840 b) 2.880 c) 3.200 d) 5.120 e) 6.400

Cevap ( D ): 1/ 5 Yıl = 0,20 azalan kalan olduğundan 2 katı 0,40 amortisman oranı alınacak.


95


2. Hesaplanan amortismanların direkt yöntemle kaydedilmesi durumunda 31.12.2010 tarihli bilânçoda ilgili demir-başın tutarı kaç TL olarak yer alır? a) 1.728 b) 5.120 c) 6.272 d) 8.000 e) 9.200 Cevap ( A ): 3. Demirbaşın 2011 yılında %18 KDV dahil 2.360 TL’ye yenileme amacıyla satılması halinde aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur? a) Diğer Gelirler hesabı alacaklı 520 TL b) Özel Fonlar hesabı borçlu 632 TL c) Özel Fonlar hesabı alacaklı 272 TL d) Diğer Gider ve Zararlar Hesabı borçlu 360 TL e) Faaliyetle İlgili Diğer Gelir ve Kârlar hesabı alacaklı 880 TL Cevap ( C ): 2.360 ÷ 1,18 = 2.000 TL Net Aktif değeri = 1.728 TL olarak 2. Soruda hesaplamıştık. 2.000 – 1.728 = 272 TL kârla satılmış ayrıca yenilemek amacıyla satıldığı için 549 Özel Fonlar Hesabı’nın alaca-ğında izlenmesi gerekir. Örnek(KPSS 2012): İşletme, elinde bulunan demirbaşa, eşit tutarlı amortisman yöntemiyle amortisman hesapla-maktadır. Ekonomik ömrü 5 yıl olan demirbaş, dördüncü yıl içerisinde 80.000 TL kârla senet karşılığında satılmıştır. Buna göre, birikmiş amortismanlar 60.000 TL olan demirbaşın satışı karşılığında alınan senet tutarı kaç TL’dir? (KDV oranı %15’tir) a) 92.000 b) 120.000 c) 138.000 d) 140.000 e) 161.000 Cevap ( C ): Eşit paylı amortisman uygulanmış ve 4. Yılın içinde 60.000 TL birikmiş amortismanı var ise; 3 yıllık amortisman tutarı olan 60.000 ÷ 3 yıl = 20.000 TL yıllık amortisman payı vardır. Ayrıca 5 yıllık ömrü olduğuna göre 5 yıl x 20.000 amor-tisman payları = 100.000 TL maliyet bedeli olduğu hesaplanır. Yine soruda 80.000 TL kâr ile satıldığı belirtilmiş Kâr / Zarar = Satış Fiyatı – Net Aktif Değeri 80.000 = Satış Fiyatı – ( 100.000 – 60.000) 120.000 = Satış Fiyatı Senet tutarında KDV de hesaplanmış ve dahil edilmiş olacağından; 120.000 x 1,15 = 138.000 TL olacaktır.


96


Madenlerde Amortisman: Maliye ve Sanayi Bakanlığınca her maden ve taş ocağı için, işlenmesi nedeniyle içindeki cevherin azalmasından dolayı ilgililerin müracaatları üzerine ayrı ayrı belirlenen oranlar üzerinden itfa edilir. Fevkalâde Amortisman: normal olmayan nedenler (yangın, deprem, su basması vs.) ile değerini tamamen yada kısmen kaybetmiş, ya da yeni buluşlar nedeniyle değeri düşen duran varlıklara, yapılacak müracaat üzerine Maliye Bakanlığı’nca her işletme için işin kapsamına göre ayrı ayrı belirlenen amortisman oranları uygulanır. 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI: İşletmede yapımı süren ve tamamlandığında ilgili hesaba aktarılacak olan maddi duran varlık için harcanan malzeme, işçilik genel üretim giderlerinin izlendiği hesaptır. Örnek: İşletme satış mağazası olarak kullanacağı binanın yaptırılması esnasında, işi üstlenen müteahhit firmaya hak ediş raporuna ( = düzenlemiş olduğu fatura) karşılığında %18 KDV dahil 23.600 TL nakit ödeme yapılmıştır. -------------------------- / ---------------------------- 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS 20.000 23.600 ÷1,18 = 20.000 TL 191 İNDİRİLECEK KDV HS 3.600 100 KASA HESABI 7.200 -------------------------- / ----------------------------- 259 VERİLEN AVANSLAR HESABI: Maddi duran varlık satın alınırken yurt içi yada yurt dışındaki firmalara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Satıcı ve müteahhit adına açılan akreditifler de bu hesapta izlenir. Örnek (KPSS 2012): -------------------------- / ----------------------------- VERİLEN AVANSLAR 1.500 KASA 5.100 -------------------------- / ----------------------------- Hatalı olarak yapılan bu muhasebe kaydı, aşağıdakilerden hangisiyle düzeltilebilir?

a) Verilen Avanslar hesabının borcuna 3.600 TL kaydedilmesiyle b) Verilen Avanslar hesabının alacağına 3.600 TL kaydedilmesiyle c) Kasa hesabının borcuna 3.600TL, Verilen avanslar Hesabının alacağına 1.500 TL kaydedilmesiyle d) Kasa hesabının alacağına 1.500 TL kaydedilmesiyle e) Kasa hesabının borcuna 5.100 TL kaydedilmesiyle

Cevap ( A ): Hatalı kayıtta hesabın eşitlenmesi gerekir. 5.100 – 1.500 = 3.600 TL fark var. Bunu düzeltmek için tek hesaplı bir madde düzenlenir. Bu kayıtta ya Verilen Avanslar 3.600 TL borçlanacak ya da Kasa Hesabı 3.600 TL borçlanacak. -------------------------- / ----------------------------- -------------------------- / ----------------------------- VERİLEN AVANSLAR 3.600 Ya da KASA 5.100 -------------------------- / ----------------------------- -------------------------- / -----------------------------

259 Verilen Avanslar Hesabı: Maddi duran varlıklar için 269 Verilen Avanslar Hesabı: Maddi olmayan duran varlıklar için 279 Verilen Avanslar Hesabı: Özel Tükenmeye tabi varlıklar için

Aynı isimde 3 Ayrı hesap vardır !


97


Örnek (KPSS 2012): İşletmenin düzenlediği genel geçici mizanda Satıcılar hesabının borç toplamı 1.876.000 TL, alacak toplamı 1.776.000 TL olarak belirlenmiştir. Yapılan incelemede, bilgisayar alımı için yapılan 150.000 TL tuta-rındaki ön ödemenin Satıcılar hesabına kaydedildiği belirlenmiştir. Buna göre Aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Verilen Avanslar 150.000 borçlandırılmalı b) Verilen Avanslar 100.000 borçlandırılmalı c) Verilen Sipariş Avansları 150.000 borçlandırılmalı d) Verilen Sipariş Avansları 100.000 borçlandırılmalı e) Verilen Sipariş Avansları 150.000 alacaklandırılmalı Cevap ( A ): Hatalı Yapılan Kayıt; -------------------------- / -----------------------------

320 SATICILAR HESABI 150.000 100 KASA 150.000

-------------------------- / ----------------------------- Aslında Yapılması gereken Doğru Kayıt ise şöyle olmalıydı; -------------------------- / -----------------------------

259 VERİLEN AVANALSAR HESABI 150.000 100 KASA 150.000

-------------------------- / ----------------------------- Düzeltme Kaydını yapacak olursak; -------------------------- / -----------------------------

259 VERİLEN AVANALSAR HESABI 150.000 320 SATICILAR HESABI 150.000

-------------------------- / -----------------------------

26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin bir yıldan uzun süre faaliyetlerinde yararlandığı veya yarar-lanmayı beklediği aktifleştirilen giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği he-sap grubudur. Patentler, telif hakları, sinema filmleri, bilgisayar yazılımları, ipotek hizmet hakları, müşteri listeleri, avlanma lisansı, ithalat kotaları, isim hakları, pazarlama hakları, unvan bu grupta yer alır. 260 Haklar 261 Şerefiye (Peştamallık) Hesabı 262 Kuruluş Ve Örgütlenme Giderleri 263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 264 Özel Maliyetler 267 Diğer Maddi Olmayan Duran varlıklar 268 Birikmiş Amortismanlar 269 Verilen Avanslar


98


MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN SINIFLANDIRILMASI VE RAPORLANMASI

HAKLAR HESABI

İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel eklenerek elde edilen bazı hukuki tasar-ruflar ile kamu otoritelerinin, işletmeye belli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dola-yısıyla yapılan harcamaları kapsar. Haklar yararlanma süreleri belli ise bu süre içerisinde, yararlanma sürelerinin belli olmaması duru-munda 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa edilir.

ŞEREFİYE (PEŞTEMALLIK)

HESABI

Rayiç bedeli ile net değeri arasındaki farktır. Halk dilinde hava parası olarak adlandırılır. Rayiç be-delinin tespit edilememesi hâlinde net defter değeri esas alınır. İyi bir kuruluş yerinin olması, iyi bir şöhrete ve iş hacmine sahip olması, rakip işletmelerden da-ha fazla kâr elde etme potansiyeline sahip olması gibi nedenlerle ortaya çıkar. Şerefiyenin muhasebeleştirilmesi ve bilançoda gösterilmesi için bedelinin ödenmiş olması gerekir.

KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME

GİDERLERİ HESABI

İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilen kısmının izlendiği hesaptır. Gelir Vergisi mükellefi işletmelerde kuruluş ve örgütlenme giderleri dönem gideri olarak kaydedilir. Kurumlar Vergisi Mükellefi İşletmeler, kuruluş ve örgütlenme giderlerini maliyet değeri ile aktifleşti-rebilir veya doğrudan gider yazabilirler. Bu konuda serbest bırakılmışlardır.

ARAŞTIRMA VE

GELİŞTİRME GİDERLERİ

HESABI

Yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi gibi amaçlarla yapılan her türlü harcamalardan aktifleştirilen kısmın gösterildiği hesaptır. Vergi mevzuatımıza göre aktifleştirilmesi veya dönem gideri olarak kayıtlanması mümkündür. Kurumlar Vergisi Kanunu'na göre % 40'ını vergi matrahından indirebilirler. Aynı isimle hem gelir tablosunda hem de bilançoda hesap bulunur.

ÖZEL MALİYETLER

HESABI

Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak arttırılması amacıyla yapılan giderlerin izlendiği hesaptır. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira süresinin beş yıldan fazla olması durumunda beş yılda eşit tutarlarla amorti edilir. Kira süresi dolmadan işletme bırakılırsa o yıl geri kalan tutarın tamamı itfa edilir.

VERİLEN AVANSLAR

HESABI

Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak yurt içi veya yurt dışındaki kişi ve kuruluşlara, yapılan avans ödemelerini ve bu işlemlere ilişkin giderleri gösterir. Ödeme yapıldığında hesaba borç kaydı yapılır. Varlıklar elde edildiğinde ilgili varlık hesabına devredilir ve hesaba alacak kaydı yapılarak kapatılır.

Örnek: İşletme, Şair Pakize Sarı’ya ait şiirlerin kitap olarak basımı ve dağıtım hakkını %18 KDV dahil 5.900 TL’lik müşteri çeki vererek satın almıştır. Ayrıca yapılan anlaşmanın noterde yapılan sözleşmesi için %18 KDV dahil 118 TL peşin ödenmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 260 HAKLAR HS 5.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 918 101 ALINAN ÇEKLER HS 5.900 100 KASA HS 118 -------------------------- / -----------------------------


99


Örnek: İşletme sahip olduğu ve kayıtlı değeri 19.800 TL olan patent hakkının tamamını itfa (amorti) etmiş olup, pa-tent üzerindeki haklarının süresi dolmuştur. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS 19.800 260 HAKLAR HESABI 19.800 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, 02.05.2004 tarihinde XST fast food işletmesini devralmış ve %18 KDV dahil 3.540 TL şerefiye bedeli üzerinden anlaşmaya varılmıştır. Şerefiye bedelinin KDV tutarı nakit geri kalanı ise 50 gün vadeli müşteri çeki ver-miştir. -------------------------- / ----------------------------- 261 ŞEREFİYELER HESABI 3.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 540 100 KASA HESABI 540 101 ALINAN ÇEKLER HESABI 3.540 -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2010): Üç ortaklı, 120.000 TL sermayeli ABC Kolektif Şirketine, dördüncü ortak sermayenin ¼ üne sahip olmak amacıyla 64.000 TL ödemiştir. Buna göre şerefiye tutarı kaç TL’dir? a) 18.000 b) 24.000 c) 34.000 d) 46.000 e) 56.000 Cevap ( A ): üç ortaklı iken sermayesi 120.000 TL ise / 3 kişi = 40.000 TL kişi başı hissesi vardır. Yeni ortak ¼ oranında ortak olacaksa yatırması gereken tutarın 40.000 TL si sermaye payı. 64.000 – 40.000 = 24.000 TL fark için eşit ortaklık söz konusu olduğu için 24.000 / 4 kişi = 6.000 TL kişi başı şerefiye düşer. Fakat şerefiye eski ortakların aldığı pay olduğu için yeni katılan ortağın 6.000 TL si sermayedir ve diğer 3 kişinin x 6.000 = 18.000 TL si şerefiye payıdır. Örnek: İşletme, yeni bir şube açmak için %18 KDV dahil 9.440 TL reklam gideri, %18 KDV dahil 2.360 TL kuruluşla ilgili seyahat giderleri, %18 KDV dahil 5.900 TL personel temin ve eğitim harcaması yapmıştır. -------------------------- / ----------------------------- 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİD. HS 15.000 ( 9.440 + 2.360 + 5.900) ÷ 1,18 = 15.000 191 İNDİRİLECEK KDV 2.700 100 KASA HESABI 17.700 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, yeni bir ürün geliştirmesi için ZERO Mühendislik Firması ile anlaşma yapmış ve %18 KDV dahil 3.540 TL tutarlı çek keşide etmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 263 AR AŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİD. HS 3.000 3.540 ÷ 1,18 = 3.000 191 İNDİRİLECEK KDV 540 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMİR. HS 3.540 -------------------------- / -----------------------------


100


Örnek: İşletme, kiralamış olduğu işyerine %18 KDV dahil 11.800 TL karşılığında kalorifer tesisatı yaptırmıştır. -------------------------- / ----------------------------- 264 ÖZEL MALİYETLER HS 10.000 3.540 ÷ 1,18 = 3.000 191 İNDİRİLECEK KDV 1.800 100 KASA HESABI 11.800 -------------------------- / ----------------------------- İşletmenin kiraladığı binanın kira kontrat süresine henüz 1,5 yıl varken işletme binadan taşınma kararı almıştır, Ki-raladığı tarihten bu yana birikmiş amortisman tutarının 7.000 TL olduğu görülmektedir. Binayı boşalttığı yıl yapması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 268 BİRİKMİŞ AMORT. HS 7.000 268 DİĞ. OL. DIŞI .GİD. ZARAR 3.000

264 ÖZEL MALİYETLER HS 10.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek(KPSS 2006): Aşağıdaki hesaplardan hangisi hem maddi duran varlıklar hem de maddi olmayan duran varlık-lar arasında yer alır? a) Haklar b) Verilen sipariş avansları c) Verilen avanslar d) Yer altı ve Yerüstü düzenleri e) Yapılmakta olan yatırımlar Cevap ( C ): 259 Verilen Avanslar Hs (Maddi duran varlıklar) – 269 Verilen Avanslar Hs (Maddi Olmayan Duran varlıklar) – 279 Verilen avanslar Hs (Özel tükenmeye Tabi Varlıklar) 3 hesap grubunda aynı isimde hesap vardır. Örnek (KPSS 2006): İşletme, satış mağazasında daha çok mal sergileyebilmek için yeni bir vitrin ile asma kat yap-tırmıştır. 1. Mağazanın, işletmenin aktifine kayıtlı olması durumunda yukarıdaki iş için yapılan harcamalar hangi hesaba

kaydedilmelidir? a) Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri b) Genel Yönetim Giderleri c) Özel Maliyetler d) Yapılmakta Olan Yatırımlar e) Binalar

Cevap ( E ): İşletme envanterine kayıtlı bina için yapıldığı ve binanın ekonomik değerini artıran bir harcama olduğu için binalar hesabında aktifleştirilmelidir. ( Binalar hesabının maliyetine eklenmelidir) 2. Mağazanın işletme tarafından kiralanmış olması durumunda yukarıdaki iş için yapılan harcamalar hangi hesaba

kaydedilmelidir? a) Yapılmakta Olan Yatırımlar b) Özel Maliyetler c) Binalar d) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri e) Genel Yönetim Giderleri

Cevap ( E ): İşletme envanterine kayıtlı olmadığı için, binalar hesabı kullanılamaz. Kiralanan gayri menkulün değeri artıran bir harcama yapıldığından ve amortisman tabi bir varlık olduğu için bu maliyetin karşılığı Özel Maliyetler hesabına kaydedi-lir. Her iki soru içinde sadece boya yapılmış olsaydı, pazarlama birimine ait bir bölümün dönem gideri olacak ve 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına kaydedilecekti.


101


Örnek: İşletmede kullanılmak üzere Ön muhasebe programı yazılımı yapan Özcan Bilgisayar Yazılım işletmesine program siparişi verilmiş ve 2.000 TL sipariş avansı banka havalesi ile ödenmiştir. İki hafta sonrada muhasebe programı teslim alınmış ve KDV dahil 3.540 TL lik fatura bedelinden avans tutarı mahsup edilerek geri kalan kısmı-na çek düzenlenmiştir. Program teslim alındığında yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 269 VERİLEN AVANSLAR HESABI 2.000 Bu kayıt sipariş verildiği tarihte yapılmıştır

102 BANKALAR HS 2.000 -------------------------- / ----------------------------- 267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI 3.000 191 İNDİRİLECEK KDV HESABI 540 Soruda İstenen yevmiye maddesi 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD. EMİR. HS 3.540 -------------------------- / -----------------------------

27 ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Belli bir rezervin (mermer, kömür, doğal gaz, petrol vs..) kullanılması için yapılan ve o rezervin kullanılmasıyla birlikte değer yitirecek olan arama, hazırlık, geliştirme işleri için yapılan giderler bu grupta izlenir. 271 Arama Giderleri 272 Hazırlık ve Geliştirme Giderleri 273 Diğer Tükenmeye Tabi Varlıklar 278 Birikmiş Tükenme Payları (-) 279 Verilen Avanslar ARAMA GİDERLERİ HESABI: Arama amacı ile yapılan ve bununla ilgili giderlerin izlendiği hesaptır. Bir maden yatağının işletmeye elverişli olup olmadığının belirlenmesi ve giriş noktalarının saptanması için işletmeye geçmeden önce yapılan arama giderleri ile petrol araştırması ile ilgili olarak arazinin yerden ve havadan (topografik, jeolojik ve jeofizik vb.) incele-mesi ve gerekli işlem, deneyim ve jeolojik bilgi almak amacı ile yapılan sondaj giderleri gibi yapılan harcamaların izlendiği hesaptır. Arama faaliyetlerinin sonucunda üretilebilir cevher rezervi saptanamamışsa yapılan giderler zarar kaydedilir. HAZIRLIK VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI: Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yer üstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerek-tirdiği giderlerle; petrol işlemlerinin kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçi-lik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. giderlerin izlendiği hesaptır. BİRİKMİŞ TÜKENME PAYLARI HESABI (-): Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler özelliklerine göre tü-kenme payı ayrılmak suretiyle itfa edilir ve tükenme payı maliyet ve gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak kaydedi-lir. Örnek (KPSS 2002): Aşağıdaki hesaplardan hangisi, Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar arasında yer almaz ?

a) Birikmiş amortismanlar b) Verilen avanslar c) Arama giderleri d) Hazırlık ve geliştirme giderleri e) Diğer özel tükenmeye tabi varlıklar

Cevap ( A ): Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar Hesap grubunda Birikmiş Amortismanlar yok, onunla aynı amaca hizmet eden Birikmiş Tükenme Payları Hesabı vardır.


102


Örnek: İşletme 10.000 TL maliyetli, 3.000 TL birikmiş amortismanlı makinesi yanmıştır. Sigorta şirketi işletme lehine 6.700 TL sigorta tazminatı tahakkuk ettirdiğini bildirmiştir. Yapılması gereken yevmiye kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 6.700 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS 3.000 689 DİĞ. OL. DIŞI GİD. ZARAR. HS 300

253 TESİS MAKİNE VE CİH. HS 10.000 -------------------------- / ----------------------------- Sigorta şirketi 7.500 TL tazminat tahakkuk ettirseydi; -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 7.500 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS 3.000

253 TESİS MAKİNE VE CİH. HS 10.000 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KAR. HS 500

-------------------------- / -----------------------------

İşletmeler, maddi duran varlığını sigorta ettirdiği zaman; yangın, sel, deprem gibi doğal afetler sonucunda sigorta tazminatı alır. Sigorta tazminatının duran varlığın net defter de-ğerinden fazla veya eksik olma durumuna göre fark kâr veya zarar kaydedilir.


103


KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

Bir yıl içerisinde (mali dönem içinde) ödenmesi gereken borçların izlendiği hesap sınıfıdır. Uzun vadeli borcun vadesi bilanço tarihi içinde ödenmek üzere bir yılın altına düşerse Kısa vadeli borçlara alın-

ması gerekir. 30 Mali Borçlar 32 Ticari Borçlar 33 Diğer Borçlar 34 Alınan Avanslar 35 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hak Edişleri 36 Ödenecek Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler 37 Borç ve Gider Karşılıkları 38 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve Gider Tahakkukları 39 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar TMS 23’e göre “ Borçlanma maliyeti, borçlanmanın niteliğine ve yöntemine bakılmaksızın, oluştukları döneme gider olarak tahakkuk ettirilir.” Bu bilgiden hareketle borçlanmadan dolayı ödenecek faiz ve vade farkları için 780 Finansman Giderleri Hesabı borçlandırılır ve ilgili borç hesabına alacak kaydı yapılır. Ancak, borçlanma giderlerinin dönem giderine yazılmasının tek istisnası “özellikli varlıklar”dır. Edinilmesi uzun zaman alan stok ya da duran varlıklarla ilgili yapılan borçlanma giderleri ilgili varlığın maliyetine eklenir. Özellikli Varlıklar: Amaçlanan kullanıma veya satışa hazır duruma getirilebilmesi zorunlu olarak uzun süreyi gerektiren varlıklardır. Örnek: İşletme, 10 Mayıs 2013 tarihinde 2 ay vadeli %18 KDV hariç 50.000 TL’lik ticari malı veresiye olarak satın almıştır. Ticari malın bedelinde 2.000 TL’lik vade farkı dahildir. -------------------------- / ----------------------------- 153 TİCARİ MALLAR HS 48.000 191 İNDİRİLECEK KDV HS 9.000 50.000 X 0,18 = 9.000 TL KDV 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 2.000

320 SATICILAR HESABI 59.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, yaptırdığı yeni depo binasının inşaatı devam etmektedir. 4 yıl içinde tamamlanacağı planlanan bina için kullanılan yatırım kredisinin 6 aylık faizi olan 32.000 TL banka mevduat hesabından ödenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HS 32.000 102 BANKALAR HS. 32.000 -------------------------- / -----------------------------


104


30 MALİ BORÇLAR Kredi kurumlarına olan kısa vadeli borçlar (Banka ve Finans kuruluşları vs..) Kısa vadeli para ve sermaye piyasası araçları ile sağlanan krediler (Finansman Bonosu, Tahviller vs..) Vadesi bir yılın altına düşen mali borçların anapara taksit ve faizleri

300 Banka Kredileri 301 Finansal Kiralama İşlemlerinden Borçlar 302 Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-) 303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri 304 Tahvil Anapara Borç, Taksit ve Faizleri 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler 306 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 308 Menkul Kıymet İhraç Farkları (-) 309 Diğer Mali Borçlar

300 BANKA KREDİLERİ: Banka, banker ve sigorta şirketlerinden sağlanan kısa vadeli borçların izlendiği pasif karakterli hesaptır.

Örnek: İşletme, belediyenin açtığı ihaleye katılabilmek için AKBANK Atatürk Şubesi’nden 5.000.000 TL tutarlı bir teminat mektubu almış ve karşılığında aynı bankadaki mevduat hesabından 1.000 TL komisyon ödemiştir. -------------------------- / ----------------------------- 900 BORÇLU NAZIM HESAP 5.000.000 - Teminat Mektubu 901 ALACAKLI NAZIM HESAP 5.000.000 - Teminat Mektubu -------------------------- / ----------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 1.000 102 BANKALAR HS 1.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesi ile yapılan kredi sözleşmesi ile 5 adet toplamı 460.000 TL tutarlı müşteri senedini teminat olarak vererek 400.000 TL limitli kredi hesabı açtırmıştır. Kredi tutarı aynı bankadaki mevduat he-sabına aktarılmıştır. DİKKAT: Eğer soruda banka mevduat hesabına aktarılmış bilgisi verilmeseydi, Kredinin banka tarafından açılmış olması henüz kullanılmadığı için mali nitelik taşımaz ve muhasebe kaydı gerektirmezdi…

1. Senetlerin bankaya teminat olarak verilmesi durumunda; -------------------------- / ----------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ HS 460.000 - Teminattaki Senetler 121 ALACAK SENETLERİ HS 460.000 - Cüzdandaki Senetler -------------------------- / -----------------------------

Nakit Krediler Nakit Olmayan Krediler İskonto Kredisi (Borçlu aynı şehirde olan senedin kırdırılması) İştira Kredisi (Borçlusu başka şehirde olan senedin kırdırılması) Avans Kredisi Borçlu Cari Hesap (B.c/h)

Açık Kredi (Sadece tek bir imza ile alınan kredi) Kefalet Karşılığı Kredi Maddi Teminat Karşılığı Kredi

Teminat / Kefalet Mektupları (Teminat mektubu nakit gerektirmediği için banka faiz almaz, komisyon alır. 770 Genel Yönetim Giderleri hs. da dönem gideri olarak kaydedilir. Ayrıca Mektup Nazım He-saplarda izlenir.)


105


2. Kredinin onaylanıp banka mevduat hesabına aktarılması durumunda; -------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HS 400.000 300 BANKA KREDİLERİ HS 400.000 -------------------------- / -----------------------------

3. Banka, dönemsel 3 aylık faizin yıllık %15 faiz oranı ile hesaba tahakkuk ettirdiğini bildirmesi durumunda; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 15.000 400.000 X 0,15 X 3/12 = 15.000 300 BANKA KREDİLERİ HS 15.000 -------------------------- / -----------------------------

4. Banka 60.000 TL tutarlı senedi, borçlusundan tahsil ettiğini ve işletmenin kredi borcundan düştüğünü bildir-mesi durumunda;

-------------------------- / ----------------------------- 300 BANKA KREDİLERİ HS 60.000 121 ALACAK SENETLERİ HS 60.000 - Teminattaki Senetler -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme, Akbank’tan aldığı 10.000 € kredinin kullanıldığı tarihteki kuru 1€= 1,6 TL dir. Vade sonunda banka tarafından krediye işleyen faiz 2.000 € dur. İşleyen faiz ve anaparası aynı bankanın mevduat hesabından 1€ = 1,8 TL kur üzerinden ödenmiştir.

1. Kredi kullanıldığında yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 16.000 10.000 € X 1,6 = 16.000 TL 300 BANKA KREDİLERİ HS 16.000 -------------------------- / -----------------------------

2. Kredinin geri ödeme tarihindeki kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 300 BANKA KREDİLERİ HS 16.000 Tahakkuk eden faiz 2.000 € X 1,18 = 3.600 TL 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 5.600 Kur farkı 10.000 € x (1,8 – 1,6) = 2.000 TL 102 BANKALAR HS 21.600 --------------- -------------------------- / ----------------------------- 5.600


106


Örnek: İşletme, Akbank Atatürk Şubesinden 01 Kasım 2014 tarihinde 3 ay vadeli %15 faizle 80.000 TL kredi almıştır. Faiz kredi ile birlikte mevduat hesabından ödenecektir. 1. 31 Aralık 2014 tarihinde yapılması gereken kayıt nasıl olmalıdır? Dönem Sonuna kadarki faizin hesaplanıp (Kasım – Aralık aylarına ait faiz) dönemin gideri olarak kaydedilmesi gerekir. (Dö-nemsellik Kavramı Gereği) -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 2.000 80.000 x 0,15 x 2/12 = 2.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 2.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Vade bitiminde (31 Ocak 2015) yapılacak kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 1.000 80.000 x 0,15 x 1/12 = 1.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 2.000 300 BANKA KREDİLERİ HS 80.000 102 BANKALAR HS 83.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2010): İşletme dönem sonu itibariyle tahakkuk eden kredi faiz tutarını hangi hesaba ve ne şekilde kaydetmelidir?

a) Finansman Giderleri Hesabının borcuna b) Banka Kredileri Hesabının borcuna c) Gider Tahakkukları hesabının borcuna d) Gelir Tahakkukları Hesabının alacağına e) Bankalar hesabının borcuna

Cevap ( A): Döneme ait faiz dönem gideri olarak 780 Finansman Giderleri Hesabının borcuna kaydedilmelidir. Ayrıca he-nüz bu gider ödenmediği için bilanço hesabı olan 381 Gider Tahakkukları Hesabının da alacağında bir sonraki yıla aktarıl-mak üzere kaydedilmelidir. Örnek: İşletme, 01.07.2013 tarihinde yıllık %20 faizle 4 yıl vadeli ve yılda bir anapara ve faiz ödemeli 400.000 TL kre-di almıştır. Kredi onaylandığında bankadaki mevduat hesabına aktarılmıştır. 1. Kredinin mevduat hesabına alınması durumunda yapılacak kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HESABI 400.000 400 BANKA KREDİLERİ HS 400.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. 2013 yılının sonunda döneme ilişkin faiz tahakkuk işlemi; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 40.000 400.000 x 0,20 x 6/12 = 40.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 40.000 -------------------------- / -----------------------------

Lütfen unutmayalım ki, kredinin onaylanmış olması muhasebe kaydını gerektir-mez. Kredi kullanıldığında yani nakit olarak alındığında, bir müşteri hesabına havale edildiğinde ya da banka mevduat hesabına geçtiğinde mali olay gerçek-leşmiş olur.


107


3. Yılsonunda anaparanın ¼ lük kısmı ve tahakkuk eden faizin ilgili hesaba alınması; -------------------------- / ----------------------------- 400 BANKA KREDİLERİ HS 100.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 40.000

303 UZUN VADELİ KREDİLERİN Anaparadan : 400.000 ¼ = 100.000 ANAPARA, TAKSİT VE FAİZLERİ HS 140.000 Finansman Gideri: 40.000 TL -------------------------- / ----------------------------- (2.soruda hesaplanan) ---------------- 140.000 TL 4. 01.07.2014 tarihinde bir yılı doldurduğu için anapara ve taksit ödemesi yapılacağından; -------------------------- / ----------------------------- 303 UZUN VADELİ KREDİLERİN ANAPARA, TAKSİT VE FAİZLERİ HS 140.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 40.000 ikinci 6 aylık süre için; 400.000 x 0,20 x 6/12 = 40.000 TL 102 BANKALAR HS 180.000 -------------------------- / ----------------------------- 304 TAHVİL, ANAPARA, BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ: Tahviller çıkarıldığında 405 Çıkarılmış Tahviller Hesabı’nın alacağına kaydedilir. Vadesi bir yılın altına indiğinde bu hesa-ba aktarılır. Ayrıca bilanço tarihinde ödenmesi gereken tahvil faizleri de bu hesapta izlenir. Örnek: İşletme 01.11.2014 tarihinde 2 yıl vadeli, 600.000 TL’lik, yılda bir %20 faiz ödemeli tahvil ihraç etmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HESABI 600.000 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS 600.000 -------------------------- / ----------------------------- Yılsonunda (31 Aralık 2014) yapılması gereken kayıtlar; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 20.000 Dönem faizi 600.000 x 0,20 x 2/12 = 20.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 20.000 -------------------------- / ----------------------------- 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS 300.000 1 yıllık taksiti 600.000 / 2 yıl = 300.000 TL 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS 300.000 -------------------------- / ----------------------------- İşletme 01.11.2015 tarihinde geri ödeme ile ilgili kaydında yapması gereken; -------------------------- / ----------------------------- 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS 300.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 20.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 100.000 600.000 X 0,20 X 10 /12 = 100.000 TL 102 BANKALAR HESABI 420.000 -------------------------- / -----------------------------


108


Örnek(KPSS 2009): İşletme 01.10.2005 tarihinde 3 yıl vadeli olarak çıkardığı 1.000.000 TL tutarındaki yıllık %18 faizli tahvillerin vade sonu ödeme kaydı nasıl olmalıdır? (İşletme finansal tablolarını üç aylık dönemler halinde düzenlemekte, faizler yıllık olarak ödenmektedir. Vergi dikka-te alınmayacak, bir yıl 360 gün olarak alınacaktır) İşletme üç aylık bilançolar düzenlediği için, her üç ayda bir 381 Gider Tahakkukları Hesabının alacağına ve 780 Finansman Giderleri Hesabının borcuna o dönemin faizini kaydetmesi gerekecektir. 100.000 x 0,18 x 3/12 = 45.000 TL her üç ayda; -------------------------- / -----------------------------

780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 45.000 381 GİDER THAKKUKLARI HS 45.000

-------------------------- / ----------------------------- Şeklinde muhasebeleştirilecektir. Vade sonunda yılda 4 defa üç ay olduğuna göre 4 x 45.000 = 180.000 TL 381 Gider Ta-hakkukları hesabında toplanan tutar olacak. Bu hesabın borçlandırılarak kapatılması ayrıca daha önceden 304 Hesabına alınmış olan o yıla ait Tahvil tutarının ödeme kaydı yapılacaktır. -------------------------- / ----------------------------- 403 TAHVİL ANAPARA BORÇ TAKSİT VE FAİZLERİ HS 1.000.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 180.000 102 BANKALAR HESABI 1.180.000 -------------------------- / ----------------------------- 305 ÇIKARILMIŞ BONOLAR VE SENETLER: İşletme kısa vadeli fon sağlamak amacıyla çıkardığı bono ve senetlerin (finansman bonosu gibi) izlendiği pasif hesaptır. Bu hesabın kapsamına giren senetler ve bonolar İhraç edildiğinde nominal değeri üzerinden bu hesaba alacak kaydedilir, tekrar ödendiğinde hesap borçlandırılarak kapatılır. Örnek: İşletme 90 gün vadeli %30 yıllık faiz oranlı 200.000 TL’lik finansman nominal değerinden bonosu ihraç et-miştir. Satış tarihi 01 Haziran 2014. Vade bitiminde anapara ile birlikte faizde ödenecektir. (Gelir vergisi oranı %10 olarak alınacak) İşletme mali tablolarını yıllık düzenlemektedir. 1. Finansman bonosu satıldığında yapılacak kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HESABI 200.000 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS 200.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. Ödeme tarihi olan 30.08.2014 tarihinde yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS 200.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 15.000 200.000 X 0,30 X 3/12 = 15.000 TL faiz 102 BANKALAR HS 213.500 360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS 1.500 15.000 % 10 = 1.500 TL stopaj (Gelir vergisi) -------------------------- / -----------------------------

İşletmeler, yatırım amacıyla başka işletmelere ait senet ve bono satın aldıklarında 110 Özel Ke-sim Tahvil Senet ve Bonolar Hesabının borcunda izler. (Aktif karakterli hesap olup Menkul kıymet-ler hesap grubunda yer alıyordu.) Senedi kendisi ihraç ettiği zaman 305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler Hesabının alacağında izler.


109


Ayını soru için; İşletme mali tablolarını aylık düzenlemektedir. İşletme 90 gün vadeli %30 yıllık faiz oranlı 200.000 TL’lik finansman nominal değerinden bonosu ihraç etmiştir. Sa-tış tarihi 01 Haziran 2014. Vade bitiminde anapara ile birlikte faizde ödenecektir. (Gelir vergisi oranı %10 olarak alı-nacak) 1. Finansman bonosu satıldığında;

-------------------------- / ----------------------------- 102 BANKALAR HESABI 200.000 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS 200.000 -------------------------- / ----------------------------- 2. 30 Haziran da yapılması gereken kayıt;

-------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 5.000 200.000 X 0,30 X 1/12 = 5.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 5.000 -------------------------- / ----------------------------- 3. 30 Temmuzda yapılması gereken kayıt;

-------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 5.000 200.000 X 0,30 X 1/12 = 5.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 5.000 -------------------------- / ----------------------------- 4. Ödeme tarihinde (30 Ağustos) yapılacak kayıt;

-------------------------- / ----------------------------- 305 ÇIKARILMIŞ BONO VE SENETLER HS 200.000 381 GİDER TAHAKKUKLARI HS 10.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 5.000 200.000 X 0,30 X 1/12 = 5.000 TL faiz 102 BANKALAR HS 213.500 360 ÖDENECEK VERGİ VE FON. HS 1.500 15.000 % 10 = 1.500 TL stopaj (Gelir vergisi) -------------------------- / ----------------------------- 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI(-): Nominal değerinin altında ihraç edilen tahvil, senet vb. diğer menkul kıymetlerin, nominal değer ile satış fiyatı arasındaki farkın gelecek döneme ait olan kısmı bu hesabın borcunda izlenir. Vade sonunda 780 Finansman Giderleri Hesabına devrederek kapanır. Örnek: İşletme 3 yıl vadeli nominal değeri 1.000.000 TL olan yıllık faiz ödemeli ve faiz oranı %12 olan tahvilleri ban-ka aracılığı ile 964.000 TL’ye 01.10.2014 tarihinde ihraç etmiştir. 1. Tahvil İhracına ilişkin yapılması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 1.000.000 – 964.000 = 36.000 TL 102 BANKALAR HESABI 964.000 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS 3.000 36.000 / 36 ay x 3 ay = 3.000 TL (2014 yılına ait) 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS 33.000 36.000 – 3.000 = 33.000 TL ( 2015 – 2016 yılları) 405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS 1.000.000 -------------------------- / -----------------------------


110


2. 2012 yılının dönem sonunda; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 3.000

308 MANKUL KIYMET İHRAÇ FARK. 3.000 -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 30.000 3 aylık faizi 1.000.000 x0,12 x 3/12= 30.000 TL 381 GİDER TAHAKKUKLARI 30.000 -------------------------- / ----------------------------- 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARK. HS 12.000 408 Menkul Kıymet İhraç farklarının bir yıllık kısmı 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARK. HS 12.000 kısa vadeliye dönüşecek; -------------------------- / ----------------------------- 36.000 / 36 ay = 1.000 TL aylık x 12 ay = 12.000 TL Örnek (KPSS 2006): Çıkarılan tahvillerin nominal bedelin altında ihraç edilmesi durumunda, nominal bedel ile ihraç fiyatı arasındaki fark aşağıdaki hesaplardan hangisine ne şekilde kaydedilir?

a) Çıkarılmış Tahviller hesabının borcuna b) Çıkarılmış Tahviller hesabının alacağına c) Finansman Giderleri hesabının borcuna d) Menkul kıymet ihraç farkı hesabının alacağına e) Menkul kıymet ihraç farkı hesabının borcuna

Cevap ( E ): -------------------------- / -----------------------------

102 BANKALAR HESABI 308 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS 408 MENKUL KIYMET İHRAÇ FARKLARI HS

405 ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS -------------------------- / -----------------------------

309 DİĞER MALİ BORÇLAR (-): Mali borçlar hesap grubunda yukarıdaki hesaplarda kullanılamayan olaylar için örneğin, işletme adına alınmış olan kredi kartlarının borçlarının izlendiği hesaptır. Örnek: SEVA Ticaret İşletmesi kendi adına kredi kartı vardır. İşletmenin nakit ihtiyacını kredi kartından 8.000 TL çekerek karşılamıştır. -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 8.000 309 DİĞER MALİ BORÇLAR HESABI 8.000 -------------------------- / -----------------------------


111


32 TİCARİ BORÇLAR

İşletmenin ticari ilişkileri nedeniyle doğan senetsiz (SATICILAR) ve senetli (BORÇ SENETLERİ) borçlarının izlendiği hesap grubudur.

320 SATICILAR HESABI 321 BORÇ SENETLERİ HESABI 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HESABI ( - ) 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI

Örnek (2012 KPSS): İşletmenin aldığı depozito ve teminatlar hangi hesap grubunda izlenir? a) Mali Borçlar b) Ticari Borçlar c) Diğer Borçlar d) Alınan Avanslar e) Borç ve Gider Karşılıkları Cevap ( D ) Örnek: Dönem sonunda Satıcı müşteri Pakize PAK İşletmesi, işletmemizin cirosu üzerinden 3.000 TL indirim yaptı-ğını bildirmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 320 SATICILAR HESABI 3.000 649 DİĞER OL. GEL. KÂR. HS 3.000 -------------------------- / ----------------------------- Bu yevmiye kaydında neden alış iskontosu kaydı yapılmadı diye düşünmüşsünüzdür. Çünkü biz Stoklar bölümünde alış iskontosu kaydında Satılar Hesabı Borçlu Ticari Mallar hesabı alacaklı kaydı yapıyorduk. Genel bir hesap üzerinden iskonto yapıldığından hangi mallardan ne kadar indirim yapıldığının hesaplanması çok güç ola-caktır. Hatta yanlış olacağından 649 Diğer Olağan gelir Ve Kârlar hesabı kullanılarak Gelir Tablosunda Gelir Kalemi olarak gösterilmiş olması Olağan gelir ve kârların doğru hesaplanmasını sağladığı gibi, Satıcılara Olan borcu azaltan Satıcılar He-sabına yapılan borç kaydı ile hesap düzenlenmiş olacaktır. Örnek: Satıcı CTF işletmesine olan 25.000 $ borç, mali işlemin gerçekleştiği tarihte 1$=1,5 TL olarak işleme alın-mıştır. Bilanço günündeki kur ise; 1$ = 1,9 TL dir. Buna göre dönem sonunda yapması gereken kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 10.000 25.000 $ x (1,9 – 1,5) = 10.000 TL 320 SATICILAR HS 10.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme tarafından imzalanan 10.000 € nominal değerli senet, 1€=2,3 kur ile kayıtlara alınmıştır. Dönem so-nunda kur 1€= 2,2 TL olarak gerçekleşirse dönem sonunda yapılacak kayıt; -------------------------- / ----------------------------- 321 BORÇ SENETLERİ HS 1.000 20.000 € x (2,3 – 2,2 ) = 10.000 TL 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 1.000 -------------------------- / ----------------------------- ,

Verilen Çeklerin vadesi bir yıldan uzun ise özün önceliği kavramı gereği Senet olarak izlenir diye öğrenmiştik… Vadesi bir yılın altına düşünce tekrar borç senetlerine alınır…


112


Örnek(KPSS 2012): B işletmesi, C işletmesine olan 100.000 TL tutarındaki senetsiz borcuna karşılık ileri vadeli 105.000 TL tutarlı bir senet vermiştir. Buna göre B işletmesi, bu olayla ilgili muhasebe kaydında;

I. Alıcılar hesabı borçlu 100.000 TL II. Finansman Giderleri Hesabı borçlu 5.000 TL III. Alacak Senetleri Hesabı Borçlu 100.000 TL IV. Satıcılar Hesabı borçlu 100.000 V. Borç Senetleri Hesabı alacaklı 105.000 TL

VI. Alacak Senetleri Hesabı alacaklı 105.000 TL Kayıtlardan hangileri yapılmalıdır?

a) I, II ve III b) I, II ve V c) I, IV ve VI d) II, IV ve V e) II, IV ve VI

Cevap ( D ): Borcun vadesi uzatıldığında ilave edilecek vade farkı (faiz) Finansman giderleri hesabının borcuna kaydedilir. Senetsiz Borç = SATICILAR HS, Senetli borç = BORÇ SENETLERİ HS’nda izlenir. -------------------------- / ----------------------------- 320 SATICILAR HESABI 100.000 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 5.000 321 BORÇ SENETLERİ. HS 105.000 -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2010): İşletmenin dönem sonu itibariyle borç senetleri için hesapladığı reeskont tutarı izleyen dö-nemde hangi hesaplara ve ne şekilde kaydedilir?

a) Borç Senetleri Hesabı Borç – Reeskont Faiz Gelirleri hesabı alacak b) Borç Senetleri Reeskontu Hesabı Borç – Reeskont Faiz Gelirleri hesabı alacak c) Borç Senetleri Hesabı Borç – Dönem Kâr yada Zarar hesabı alacak d) Reeskont Faiz Giderleri Hesabı Borç – Borç Senetleri Reeskontu Hesabı alacak e) Reeskont Faiz Gelirleri Hesabı Borç - Borç Senetleri Reeskontu Hesabı alacak

Cevap ( D ): Dönem sonunda reeskont hesaplandığında (Senedin vadesi gelmeden dönem sonundaki indirimli değeri) Borçlar kayıtlı değerinin altında görüneceğinden işletme için gelir olarak kaydedilir. 31 Aralık -------------------------- / ----------------------------- 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ HS -------------------------- / ----------------------------- İzleyen yıl içinde vadesinde nominal değeriyle ödeneceğinden bu defa geçen yıl gelir gösterilen bu yıl için gider gibi gösteri-lerek düzeltilmiş olur. 01 Ocak; -------------------------- / ----------------------------- 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ HS 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS -------------------------- / ----------------------------- 326 ALINAN DEOPZİTO VE TEMİNATLAR:

Nakit alınan Depozito ve Teminatla bu hesapta izlenir. Teminat olarak senet, emtia, menkul kıymet gibi de-ğerler alınırsa Nazım Hesaplarda izlenir.

Alınan depozito ve Teminatlar, sözleşme koşullarının ihlali nedeniyle geri verilmeyecek olursa 649 Diğer Ola-ğan Gelir Ve Kârlar Hesabına yazılır


113


Örnek: İşletme, kap depozitosu olarak müşterisi Servet YEŞİL’ den 2.000 TL almıştır. -------------------------- / ----------------------------- 100 KASA HESABI 2.000 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEM. HS. 2.000 -------------------------- / ----------------------------- Kaplar geri alındığında 400 TL tutarındaki kabın hasarlı olduğu tespit edilerek Servet YEŞİL’ e 1.600 TL geri ödeme yapmıştır. -------------------------- / ----------------------------- 326 ALINAN DEPOZİTO VE TEM. HS. 2.000

100 KASA HESABI 1.600 256 DİĞER MADDİ DURAN VARLIKLAR 400

-------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletme yönetim binasının doğal gaz panosun onarımı nedeniyle, oluşabilecek riskleri önlemek amacıyla 10 günlük sigorta yaptırmıştır. Sigorta şirketiyle yapılan sözleşmeye göre 200 TL’lik ödeme 10 günün sonunda olacak-tır. Sigorta yaptırıldığında; -------------------------- / ----------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 200 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HS 200 -------------------------- / ----------------------------- Sigorta Bedeli Ödendiğinde; -------------------------- / ----------------------------- 329 DİĞER TİCARİ BORÇLAR HESABI 200 100 KASA HESABI 200 -------------------------- / -----------------------------

33 DİĞER BORÇLAR

Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelen ve en fazla bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır. 331 Ortaklara Borçlar 332 İştiraklere Borçlar 335 Personele Borçlar 336 Diğer Çeşitli Borçlar 337 Diğer Borç Senetleri Reeskontu(-)

Örnek: İşletmenin idari binasına ait elektrik faturasını ortak Pakize SARI tarafından şahsi kredi kartından nakit avans çekerek ödenmiş. Tutar 2.500 TL dir. -------------------------- / ----------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 2.500 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS 2.500 -------------------------- / ----------------------------- Ortak Pakize Sarı tarafından ödenen elektrik faturasından doğan borç, 120 TL faiziyle birlikte nakden ödenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS 2.500 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 120 100 KASA HESABI 2.620 -------------------------- / -----------------------------


114


Örnek: İşletme, iştiraki olan BZK işletmesinden 1 ay vadeli 150.000 TL borç almış ve Borçlu cari hesabına yatırmış-tır. -------------------------- / ----------------------------- 300 BANKA KREDİLERİ HS 150.000

332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS 150.000 -------------------------- / ----------------------------- Vade sonunda BZK işletmesi faiziyle birlikte KDV hariç 152.500 TL faturayı işletmeye göndermiştir. (KDV %10) top-lam tutar A/ch üzerinden havale ile ödenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 332 İŞTİRAKLERE BORÇLAR HS 150.000 152.500 – 150.000 = 2.500 tl FAİZ 780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS 2.500 2.500 %10 = 250 KDV 191 İNDİRİLECEK KDV HS 250 102 BANKALAR HS 152.750 -------------------------- / ----------------------------- Örnek: Nisan Ayına ait bir işçinin ücret bilgileri aşağıdaki gibidir;

Brüt Ücret: 2.000 TL SSK İşveren Payı: 170 TL SSK İşçi Payı: 130 TL Gelir vergisi 150 TL Damga vergisi: 50 TL Yolluk Avansı: 200 TL

Buna göre yapılacak ücret tahakkuk kaydı; -------------------------- / ----------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 2.170 196 PERSONEL AVANSLARI HS 200 335 PERSONELE BORÇLAR HS 1.470 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLARHS 200 361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS 300 -------------------------- / ----------------------------- Örnek (KPSS 2009): Yukarıdaki ücret bordrosu kaydında yanlış kullanılan hesap hangisidir?

a) Genel yönetim giderleri b) Personel avansları c) Personele borçlar d) Ödenecek vergi ve fonlar e) Ödenecek sosyal güvenlik kesintileri

Cevap ( B ): Önceki soruda verilen yevmiye maddesi gibi yapılmalıydı

Tahakkuk etmiş ancak henüz ödenmemiş ücret, ikramiye, prim gibi borçlar 335 Personele Borçlar Hesabı’nda izlenir. Personel işten ayrıldığında, bu hesaptaki kalan tutar ödeninceye kadar 336 Diğer Çeşitli Borçlar He-sabı’na alınır.


115


Örnek (KPSS 2011): İşletmenin borçlu olduğu bir çalışanının işletmeden ayrılması halinde, bu borçla ilgili olarak yapılması gereken kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur?

a) Personele Borçlar Hesabı alacaklı b) Diğer Ticari Borçlar Hesabı alacaklı c) Diğer Ticari Borçlar Hesabı borçlu d) Ödenecek Diğer Yükümlülükler Hesabı alacaklı e) Diğer Çeşitli Borçlar Alacaklı

Cevap ( E ): Personel işten ayrıldığında ondan olan alacak da, borç da Personel ismi içeren bir hesapta takip edilemez. Dışarıdan biri olacağından alacaklar 136 Diğer Çeşitli alacaklar Hesabının borcuna; borçlar ise 336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabının alacağına aktarılır. İşten ayrılan personelden alacak olduğunda; İşten ayrılan personele borç olduğunda; -------------------------- / ----------------------------- -------------------------- / ----------------------------- 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR HS 335 PERSONELE BORÇLAR HESABI 135 PERSONELDEN ALACAKLAR HS 336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR -------------------------- / ----------------------------- -------------------------- / ----------------------------- Örnek: İşletmenin muhasebesini, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir aylık KDV hariç1.100 TL ücret karşılığında tut-maktadır. Muhasebeci ücret ve %18 KDV ‘sini de kapsayan, serbest meslek makbuzunu düzenleyerek işletmeye vermiştir. Muhasebe ücreti %20 Gelir vergisi kesintisi yapıldıktan sonra nakden ödenmiştir. -------------------------- / ----------------------------- 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS 1.100 191 İNDİRİLECEK KDV HS 198 1.100 X 0,18 = 198 TL KDV 100 KASA HS 1.078 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS 160 1.100 x 0,20 = 220 TL Gelir vergisi kesintisi (stopaj) -------------------------- / ----------------------------- Ödenmesi geciken veya bir yıldan daha kısa süre için ertelenen veya takside bağlanan sosyal güvenlik primleri veya vergi borçları 368 Vadesi Geçmiş, Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler Hesabına aktarılır. Örnek: İşletme 20.000 TL’lik birikmiş sigorta primi borcunu, kurumla yapılan anlaşma sonucu 5 ay taksitlendirmiştir. Yapıla-cak kayıt; ----------------------------------- / ---------------------------------- 381 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ HS. 20.000 - SSK Primleri

368 VADESİ GEÇMİŞ, ERTELENMİŞ VEYA TAKSİTLENDİRİLMİŞ VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER HS. 20.000

----------------------------------- / ----------------------------------


116


37 BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI Bilanço tarihinde belirgin olarak ortaya çıkan ancak tutarı kesinleşmemiş veya tutarı bilinmekle birlikte ne zaman tahakkuk edeceği belli olmayan kısa vadeli borçlar ve giderler için ayrılan karşılıkların izlendiği hesap grubudur. Bu grupta yer alan karşılık hesapları aktifi düzenleyici değildir bundan dolayı aktifle ilgisiz karşılıklar olarak da ad-landırılır. Normalde karşılık ayrıldığında Karşılık Giderleri Hesabı borçlu, ilgili …… karşılığı Hs için alacak kaydedilir ancak bu hesaplar için karşılık ayrıldığında borçlandırılan hesaplar Genel Yönetim Giderleri, Genel Üretim Giderleri Hs.’ları olur.

370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları 371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) 372 Kıdem Tazminatları Karşılığı 373 Maliyet gider Karşılığı 379 Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ile diğer vergi ve kesintileri, fonlar ve benzeri diğer yükümlülük-ler karşılıkları 370 Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabında izlenir. Şahıs işletmelerinde (Kollektif ve Adi komandit, Adi şirketler) vergi yükümlüsü işletme ortakları olduğu için bu hesabı kullanmazlar. Örnek: Pak Ltd. Şti.’nin dönem kârı 100.000 TL olup 2014 yılı dönem kârı üzerinden 26.000 TL kurumlar vergisi he-saplamıştır. Yıl içerisinde ödemiş olduğu peşin vergiler toplamı 12.000 TL’dir.

1. Yılsonu itibariyle hesaplanan vergi için karşılık ayrılması; ------------------------------------------------ / ----------------------------------------------- 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS 26.000

370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS 26.000 ------------------------------------------------ / -----------------------------------------------

2. Yıl içersinde peşin ödenmiş verginin yılsonunda ilgili hesaba aktarılması;

------------------------------------------------ / ----------------------------------------------- 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS 12.000 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HESABI 12.000 ------------------------------------------------ / -----------------------------------------------

3. Dönem Kârının netleştirilmesi;

------------------------------------------------ / ----------------------------------------------- 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS 100.000 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS 26.000 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS 74.000 ------------------------------------------------ / -----------------------------------------------

4. Dönem net kârının bilanço hesabına aktarılması;

------------------------------------------------ / ----------------------------------------------- 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS 74.000 590 DÖNEM NET KÂRI HS 74.000 ------------------------------------------------ / -----------------------------------------------

5. İşletme 10.04.2015 tarihinde beyanname vererek kurumlar vergisini tahakkuk ettirmiştir. 2014 yılı içerisinde

peşin ödenen 12.000 TL vergi, ödenecek vergiden mahsup ediliyor; ------------------------------------------------ / ----------------------------------------------- 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS 26.000

371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS 12.000 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 14.000

------------------------------------------------ / -----------------------------------------------

Örnek(2008 TCZB Müfettiş Yardımcılığı): İşletme dönem sonunda hesaplamış olduğu vergi nedeniyle izleyen dö-nemde beyanname verdiğinde, aşağıdaki hesaplardan hangisine borç kaydı yapmalıdır?

a) 370 Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları b) 691 Dönem karı vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları c) 193 Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar d) 360 Ödenecek vergi ve fonlar e) 371 Dönem karının peşin ödenen vergi ve diğer yükümlülükleri

Cevap ( A): Yukarıda açıklandığı için sadece cevabını yazıyorum.


117


Örnek (KPSS 2004): İşletme 2003 yılı içinde, Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar Hesabına 57.000 TL tutarında kayıt yap-mıştır. Bu tutarla ilgili olarak dönem sonunda hangi hesaba ve ne şekilde kayıt yapılmalıdır?

a) Diğer Borç ve Gider Karşılıkları hesabının alacağına b) Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının alacağına c) Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri hesabının borcuna d) Peşin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabının borcuna e) Ödenecek Vergi ve Fonlar Hesabının borcuna

Kıdem Tazminatı: İş kanunu gereğince, işten ayrılan ya da emekli olan personele ödenmesi gereken tazminat tutarı-dır. Tek bir dönem gider yerine ileride ödenecek tutarın her yıla gider olarak kaydedilmesi uygun görülmüştür. Bunun içinde karşılık kaydı yapılır. Ancak Mevcut vergi kanunları ayrılan bu karşılıkları kanunen kabul edilmeyen gider olarak kabul etmiş ve sadece tazmina-tın ödendiği yıl vergiden düşürülmesini öngörmüştür. Dolayısıyla ayrılan karşılıkların ayrıca Nazım hesaplarda izlenmesi gerekir. Kıdem tazminatı hesaplanan personel üretim biriminde çalışıyorsa 730 Genel Üretim Giderleri hesabı, Pazarlama Birimin-de çalışıyorsa 760 Pazarlama ve Satış Dağıtım Giderleri Hesabı, İdari binada çalışıyorsa 770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı, borçlandırılırken 472 Kıdem Tazminatları Hesabına alacak kaydedilir.

Örnek(2007 KPSS): Aşağıdakilerden hangisi varlık hesaplarıyla ilgili bir karşılık hesabı değildir?

a) Stok değer düşüklüğü karşılığı b) Kıdem tazminatları karşılığı c) Menkul kıymet değer düşüklüğü karşılığı d) Şüpheli ticari alacakları karşılığı e) Şüpheli diğer alacaklar karşılığı

Cevap (B): Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabının kodları 472 ve 372. Yani pasif bir hesap. Varlık hesapları Aktif hesaplardır.

--------------------------------- / --------------------------------- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS XX 472 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX --------------------------------- / --------------------------------- --------------------------------- / --------------------------------- 472 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX 372 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX --------------------------------- / --------------------------------- --------------------------------- / --------------------------------- 372 KIDEM TAZMİNATLARI HS XX 100 KASA HS xx --------------------------------- / ---------------------------------

Yılsonunda hesaplanan Kıdem tazminatı

İşçi işten izleyen yıl çıkarılacak ise yılsonunda;

İşçi işten çıkarılıp tazminatı ödendiğinde;

Aylık maliyetlerin saptanmasında, gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerle aylık maliyet-lere pay verilmesinde, tamir – bakım, ikramiyeler, finansman giderleri ve benzeri giderlere ilişkin tahmini gider karşılıkları 373 Maliyet gider Karşılığı hesabının alacağına kaydedilerek izlenir.


118


Örnek: İşletmenin üretim yaptığı atölyedeki elektrik sayacının nisan ayı sonunda işletme teknisyeni tarafından oku-narak nisan ayı için 8.000 TL elektrik tüketmiş olduğunu tespit ediyor;

------------------------------------- / ------------------------------------- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI 8.000

373 MALİYET GİDER KARŞILIĞI HESABI 8.000 ------------------------------------- / -------------------------------------

İşletmenin, Elektrik işletmesi görevlisince 10 Mayıs tarihinde bırakılan elektrik faturasında %18 KDV dâhil 10.620 TL elektrik borcu bulunmaktadır.

------------------------------------- / ------------------------------------- 373 MALİYET GİDER KARŞILIĞI HESABI 8.000 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS 1.000 (Eksik yükleme farkı GÜG’e eklenmiş olur) 191 İNDİRİLECEK KDV HS 1.620

320 SATICILAR HS 10.620 ------------------------------------- / -------------------------------------

Örnek(KPSS 2003): Aylık maliyetlere yüklenen tahmini gider karşılıkları aşağıdaki hesaplardan hangisinde kaydedi-lir?

a) Gider tahakkukları b) Özel maliyetler c) Maliyet gider karşılığı d) Diğer borç ve gider karşılıkları e) Karşılık giderleri

Cevap ( C ):



Örnek(KPSS 2005): İşletmede sayaç okumak suretiyle Nisan ayı doğalgaz tüketim bedeli 520 TL olarak belirlenmiş ve kayıtlara alınmıştır. Yapılan kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı doğrudur?

a) Maliyet Gider Karşılığı hesabı alacaklı b) Genel Yönetim Giderleri hesabı alacaklı c) Gider Tahakkukları hesabı alacaklı d) Gider Tahakkukları hesabı borçlu e) Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı borçlu

Cevap ( A ):



Örnek ( KPSS 2009): Bir işletmede Aralık ayı sonu itibariyle fabrika binasının elektrik tüketim bedeli tahmini olarak hesaplara alınmıştır. Buna göre tahmin edilen yüksek tutarda fatura geldiğinde yapılacak kayıtta aşağıdaki hesaplardan hangisinin kul-lanımı doğrudur?

a) Genel yönetim Giderleri hesabı borçlu b) Genel Üretim Giderleri hesabı alacaklı c) Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı alacaklı d) Gider Tahakkukları hesabı borçlu e) İndirilecek KDV hesabı borçlu

Cevap ( E ): Fabrika binası demiş olması Genel Üretim Giderleri hesabının kullanılacağını gösterir.

------------------------------------- / ------------------------------------- 373 MALİYET GİDER KARŞILIĞI HESABI 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS 191 İNDİRİLECEK KDV HS

320 SATICILAR HS ------------------------------------- / -------------------------------------


119


Örnek(KPSS 2003): İşletme aleyhine açılan ve bilanço tarihi itibariyle devam eden tazminat davası için ayrılan karşı-lık hangi hesaba ve ne şekilde kaydedilmelidir?

a) Karşılık Giderleri hesabının borcuna b) Gelecek Yıllara Ait Giderler hesabının borcuna c) Gelecek Aylara Ait Giderler hesabının borcuna d) Diğer Borç ve Gider Karşılıkları hesabının alacağına e) Diğer Olağanüstü Gider ve Zararlar hesabının alacağına

Örnek: XDF İşletmesi yatırım amacıyla %18 KDV dahil 118.000 TL bedel karşılığında çek düzenleyerek vermiştir. ------------------------------------ / --------------------------------- 253 Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı 100.000 192 Diğer KDV hesabı 18.000 103 Verilen Çekler Hesabı 100.000 392 Diğer KDV Hesabı 18.000 ------------------------------------ / ---------------------------------

Teşvikli yatırım mallarının iptalinden doğan ve ertelenen KDV ve ihraç kaydıyla satış nedeniyle ertelenen ve terkin (iptal) edilecek KDV işlemleri için 392 Diğer KDV hesabı kullanılır

Yatırım gerçekleşmiş ve KDV terkini yapılmıştır; --------------------------- / ------------------------------- 392 Diğer KDV hesabı 18.000 192 Diğer KDV hesabı 18.000 ---------------------------- / -------------------------------

Yatırım gerçekleşmediği taktirde erteleme sona erdiğinde; --------------------------- / ------------------------------- 191 İndirilecek KDV hesabı 18.000 192 Diğer KDV hesabı 18.000 ---------------------------- / ------------------------------- 392 Diğer KDV Hs 18.000 391 Hesaplanan KDV Hs 18.000 ---------------------------- / -------------------------------


120


50 ÖDENMİŞ SERMAYE: Şirket ortaklarının taahhüt ettiği sermaye ile taahhütlerinin yerine getirilmiş kısmının farkıdır. Bu grupta 500 Sermaye Hesabı ile 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı ( - ) yer alır. Örnek(KPSS 2009): T AŞ sermayesini 500.000 TL den 900.000 TL ye artırma kararı almış ve yasal işlemleri tamam-lamıştır. Bu işleme ait kayıt aşağıdakilerden hangisidir?

A) ------------------------------- / ------------------------------ ORTAKLARDAN ALACAKLAR 400.000 SERMAYE 400.000

B) ------------------------------- / ------------------------------ ÖDENMEMİŞ SERMAYE 400.000 ORTAKLARA BORÇLAR 500.000 SERMAYE 900.000

C) ------------------------------- / ------------------------------ BANKALAR 400.000 SERMAYE 400.000

D) ------------------------------- / ------------------------------ SERMAYE 500.000 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 400.000 SERMAYE 900.000

E) ------------------------------- / ------------------------------ ÖDENMEMİŞ SERMAYE 400.000 SERMAYE 400.000 ------------------------------- / ------------------------------

Cevap ( E ): Sermaye artırma kararı alındığında, ortakların artırmak üzere taahhüt ettikleri sermaye miktarı kadar sermaye taahhüt kaydı yapılır. Sermaye Taahhüt kaydı;

------------------------------- / ------------------------------ ÖDENMEMİŞ SERMAYE SERMAYE ------------------------------- / ------------------------------.

Şeklinde yapılır.

ÖZKAYNAKLAR 50 Ödenmiş Sermaye 52 Sermaye Yedekleri 54 Kâr Yedekleri 57 Geçmiş Yıllar Kârları 58 Geçmiş Yıllar Zararları 59 Dönem Net Kârı (Zararı)

1. Şirket ortakları Sermaye Taahhüt ettiğinde; ---------------------------- / -------------------------- 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS 10.000 - Ortak A 5.000 - Ortak B 3.000 - Ortak C 2.000 500 SERMAYE HESABI 10.000 - Ortak A 5.000 - Ortak B 3.000 - Ortak C 2.000 ---------------------------- / --------------------------

2. Taahhüt yerine getirildiğinde; ---------------------------- / -------------------------- 100 KASA HS 3.000 102 BANKALAR HS 4.000 153 TİCARİ MALLAR HS 1.000 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 2.000 - Ortak C’nin taahhütten alacak 2.000 TL

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS 10.000 - Ortak A 3.000 - Ortak B 5.000 - Ortak C 2.000 ---------------------------- / --------------------------


121


Örnek (KPSS 2012): İşletmede sermaye taahhüdü yerine getirildiğinde hangi hesaba, ne şekilde kayıt yapılmalıdır? a) Sermaye hesabının borcuna b) Sermaye hesabının alacağına c) Ödenmemiş Sermaye hesabının borcuna d) Ödenmemiş Sermaye hesabının alacağına e) Ortaklardan Alacaklar hesabının borcuna

Cevap ( D ): Sermaye taahhüdü yerine getirildiğinde;

------------------------------- / ------------------------------ KASA HESABI ÖDENMEMİŞ SERMAYE ------------------------------- / ------------------------------. Şeklinde kayıt yapılmalıdır. Yani borçlandırılan Ödenmemiş ser-

maye hesabı alacaklandırılarak kapatılırken, nakitse kasa hesabı, başka bir varlık ile yapılmışsa ilgili hesaplar borçlandırıla-rak muhasebeleştirilmelidir.

52 SERMAYE YEDEKLERİ: İşletme sermaye yapısını güçlü tutmak amacıyla, özkaynaklarını, faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan kârın dışındaki etkenlerle de artırabilir. Örnek (KPSS 2004): Aşağıdaki hesaplardan hangisi sermaye yedekleri arasında yer alır?

a) Özel fonlar b) Yasal yedekler c) Olağanüstü yedekler d) Statü yedekleri e) Hisse senedi ihraç primleri

Cevap ( E): Hisse senedi ihraç primleri Sermaye yedeklerindendir. Genel itibariyle birkaç istisna dışında Kâr yedeklerinin isimleri kısa, Sermaye Yedeklerinin isimleri ise uzundur. 520 HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ: Sermaye artırımına giden anonim şirketler, çıkardıkları hisse senetlerini nominal değerinin üzerinde bir bedelle sattık-larında nominal değer ile satış değeri arasındaki fark TTK ya göre yedek akçe kabul edilerek bu hesaba kaydedilir. Hisse senetleri TTK’na göre nominal değerinin üstünde satılabilir ancak altında satılamazlar Örnek(KPSS 2007): Bir anonim şirket, sermayesini 500.000 TL’den 2.000.000 TL’ye çıkarma kararı almış ve yasal işlemleri tamamlayarak hisse senetlerinin tamamını nominal değerinin %5 fazlasına banka aracılığıyla satmıştır. Anonim şirketin bu işlem nedeniyle yapması gereken kayıt nasıl olmalıdır? 1. Sermaye taahhüt edildiğinde;

------------------------------------- / ------------------------------------- 501 ÖDENEMEMİŞ SERMAYE HESABI 1.500.000 500 SERMAYE HESABI 1.5000 ------------------------------------- / -------------------------------------

2.

------------------------------------- / ------------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 1.575.000

501 ÖDENEMEMİŞ SERMAYE HESABI 1.500.000 520 HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ HESABI 75.000

------------------------------------- / -------------------------------------

Bu grupta bulunan hesaplar; 520 Hisse Senedi İhraç Primleri 521 Hisse Senedi İptal kârları 522 MDV Yeniden Değerleme Artışları 523 İştirakler Yeniden Değerleme artışları 524 Maliyet Artışları Fonu 529 Diğer Sermaye Yedekleri

Yeniden değerleme artışlarıyla ilgili iki hesap enflasyon dü-zeltmesi uygulaması ile kulla-nım alanı kalmamıştır.


122


Örnek (KPSS 2009): Sermayesini 1.000.000 TL artıran bir işletme, hisse senetlerini banka aracılığıyla 1.120.000 TL’ye satmıştır. (Bankaya komisyon ödenmemiştir.) Buna göre bu işlemlerde aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı yanlıştır?

a) Ödenmemiş sermaye hesabı alacaklı b) Bankalar hesabı borçlu c) Hisse senetleri ihraç primleri hesabı alacaklı d) Menkul kıymet satış kârları hesabı alacaklı e) Sermaye hesabı alacaklı

Cevap ( D ): Menkul kıymet satış kârları hesabı, menkul kıymetler hesap grubundaki menkul varlıkların kârlı satışında kul-lanılır. 521 HİSSE SENEDİ İPTAL KÂRLARI: Anonim şirketlerde taahhüdünü yerine getirmeyen bir ortak olduğunda bu ortağın hisse senetleri TTK gereğince iptal edilir ve yerine yeni ortak alınır. Yeni ortak alınırken iptal edilen hisse senetlerinden daha fazla bedel ile hisse senedi satışı gerçekleşirse aradaki fark bu hesapta izlenir. Nominal değerinin üzerinde satış gerçekleştiğinde bu fark eski ortağın ödediği tutar ile karşılaştırılır. Farkın artan kısmı bu hesapta izlenir. Örnek: CEVİL A.Ş. Sermaye taahhüt borcunu yerine getirmeyen ortağın ortaklık hisse senetlerinin 5.000 TL lik kıs-mını iptal etmiş, yenilerini 5.400 TL ye Akbank Atatürk Şubesi aracılığı ile satmıştır. Satış sonrasında tutar mevduat hesabına aktarılmıştır.

------------------------------------- / ------------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 5.400 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HESABI 5.000 521 HİSSE SENETLERİ İPTAL KÂRLARI HS 400 ------------------------------------- / -------------------------------------

522 MADDİ DURAN VARLIK YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLAR: Yeniden değerleme enflasyon düzeltmesi ile yürürlükten kaldırılmış olsa da bilançoda geçmiş dönemlerden kalan yeniden değerleme artışı olabileceği için muhasebeleştirilmesini bilmemizde fayda vardır. Örnek: İşletme maddi duran varlıklarındaki yeniden değerleme artışı olarak daha önceden kayıtlara aldığı 20.000 TL’nin 10.000 TL sini sermayeye ekleme kararı almıştır. Yapılması gereken yevmiye kaydı;

------------------------------------- / ------------------------------------- 522 MADDİ DURAN VARLIKLARIN YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI HESABI 10.000 500 SERMAYE HESABI 10.000 ------------------------------------- / -------------------------------------

523 İŞTİRAKLER YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI: İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortaklıkları bünyesinde yapılan yeniden değerleme artışları nedeniyle oluşan değer artışlarının sermaye eklenmesi durumunda bu hesabın kullanılması gerekecektir. Örnek: İşletmenin bağlı ortak durumunda olan CAV A.Ş. yeniden değerleme artışlarının sermayeye eklenmesi karşı-lığında çıkardığı hisse senetlerinden 6.000 TL lik kısmı işletmeye bedelsiz olarak verilmiştir.

------------------------------------- / ------------------------------------- 245 BAĞLI ORTAKLIKLAR HESABI 6.000 523 İŞTİRAKLERİN YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI HESABI 6.000 ------------------------------------- / -------------------------------------


123


Örnek: BEDCAL A.Ş. kayıtlı değeri 100.000 TL olan, hisse senetlerinin %40’ına sahip olduğu ve yeniden değerleme değer artışı 20.000 TL olan Fındık A.Ş. ‘e ait hisse senetlerini 110.000 TL’ye satmıştır. Yapılacak yevmiye kaydı;

------------------------------------- / ------------------------------------- 102 BANKALAR HESABI 110.000 523 İŞTİRAKLERİN YENİDEN DEĞ. ARTIŞLARI HS 20.000 242 İŞTİRAKLER HESABI 100.000 679 DİĞ. OL. DIŞI GEL. KÂRLAR HS 30.000 ------------------------------------- / -------------------------------------

54 KAR YEDEKLERİ: Şirket ana sözleşmesi, T.T.K ve şirket genel kurulunun aldığı kararlar nedeniyle dağıtılmamış veya işletmede bırakılmış kârlar bu grupta izlenir. Geçmiş yılların kârlarından (570 Geçmiş Yıllar Kârları Hesabı) ayrılır. --------------------------- / ----------------------------- 570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 540 YASAL YEDEKLER 541 STATÜ YEDEKLERİ 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER ---------------------------/ ----------------------------- 540 YASAL YEDEKLER: T.T.K gereği ayrılan; I. Tertip Yedek Akçe (Her yıl safi kârın 1/20’nin ödenmiş esas sermayenin 1/5’ni buluncaya kadar ayrılması zorunludur) ve II. Tertip Yedek Akçe ( Ortaklara ve kârdan pay alan diğer kişilere dağıtıl-ması karar verilen kârın %10’u kadar yedek ayrılır) 541 STATÜ YEDEKLERİ: Şirket Ana sözleşmesi gereği ayrılan yedeklerdir. 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER: Yönetim kurulu teklifi ve genel kurul kararı ile ayrılan yedeklerdir. 548 DİĞER KÂR YEDEKLERİ: Bu hesap, yukarıda sayılanlar dışında kalan ve özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmış olan ve kârdan ayrılan yedeklerin izlendiği hesaptır. Özel bir amacı gerçekleştirmek amacıyla ayrılan yedekler bu hesapta izlenir. 549 ÖZEL FONLAR: Yenilemek amacıyla satılan Maddi Duran Varlıklar (MDV), net aktif değerinin üzerinde satıldığında fark 3 yıl boyunca bu hesapta bekletilebilir. Örnek(KPSS 2005): Aşağıdakilerden hangisi bir kâr yedeği hesabı değildir?

a) Olağanüstü yedekler b) Maddi duran varlık yeniden değerleme artışları c) Özel fonlar d) Statü yedekleri e) Yasal yedekler

Cevap ( B): MDV Yeniden Değerleme artışı sermaye yedeğidir. ( Birkaç istisna dışında genellikle Adı uzun olanlar Sermaye yedekleri, Adı kısa olanlar Kâr yedekleri) Örnek (KPSS 2012): Aşağıdakilerden hangisi, kâr yedekleri arasında yer alır?

a) Özel fonlar b) Hisse senetleri iptal kârları c) Hisse senetleri ihraç primleri d) İştirakler yeniden değerleme artışları e) Sermaye düzeltmesi olumlu farkları

Cevap ( A ): Özel fonlar kâr yedeklerindendir.


124


Örnek: İşletme genel kurulu 20.04.2013 tarihinde 2012 yılının 40.000 TL’lik net kârının aşağıdaki şekilde dağıtılması kararı almışlardır. I.Tetip Yedek Akçe : 2.500 TL II Tertip Yedek Akçe : 3.000 TL Ana sözleşme gereğince ayrılan Yedek : 4.000 TL Ortaklara Dağıtılacak Temettü : 30.000 TL Olağanüstü Yedek Akçe : 500 TL Kâr dağıtımına ilişkin yapılacak yevmiye kaydı;

------------------------------------- / ------------------------------------- 570 GEÇMİŞ TILLAR KÂRLARI HS 40.000 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS 30.000 540 YASAL YEDEKLER HS 5.500 541 STATÜ YEDEKLERİ HS 4.000 542 OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER HS 500 ------------------------------------- / -------------------------------------

Örnek: İşletme 10.05.2014 tarihinde 8.000 TL birikmiş amortismanlı 35.000 TL maliyet bedelli taşıtını yenilemek amacıyla KDV dâhil 35.400 TL ye nakit karşılığı satmıştır. 1. Taşıt satıldığında; İşletmenin taşıtının net aktif değeri = Maliyet bedeli – Birikmiş amortismanı = 35.000 – 8.000 = 27.000 TL KDV’siz Satış Değeri = 35.400 ÷ 1,18 = 30.000 TL 27.000 TL net değeri olan taşıt 30.000 TL ye satılarak 3.000 TL kâr elde edilmiştir. Soruda yenileme amacı için demeseydi kâr olarak kaydedilecekti. Yenilemek amacıyla diye belirtildiği için Yenileme Fonu olarak 549 Özel Fonlar Hesabına kayde-dilmesi gerekir.

------------------------------------- / ------------------------------------- 100 KASA HESABI 35.400 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 8.000 254 TAŞITLAR HESABI 35.000 391 HESAPLANAN KDV HESABI 5.400 549 ÖZEL FONLAR HESABI 3.000 ------------------------------------- / -------------------------------------

2. İşletme 05.06.2014 tarihinde tamamı peşin KDV hariç 50.000 TL ye yeni bir taşıt satın aldığında;

------------------------------------- / ------------------------------------- 254 TAŞITLAR HESABI 50.000 191 İNDİRİLECEK KDV 9.000 100 KASA HESABI 59.000 ------------------------------------- / -------------------------------------

3. İlk yıl ayrılan amortisman payının yenileme fonundan karşılanması (Amortisman oranı %20);

------------------------------------- / ------------------------------------- 549 ÖZEL FONLAR HESABI 3.000 50.000 X 0,20 = 10.000 TL yapar 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 7.000 ancak 3.000 TL’si özel fonlardan düşülür. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI 10.000 ------------------------------------- / -------------------------------------


125


MALİYET MUHASEBESİ Maliyet Muhasebesi: Bir işletmede üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin, hangi giderlerden oluştuğunu belir-leyen, maliyet unsurlarını, tür, çeşit ve fonksiyonları bakımından kaydeden ve maliyet kontrolüne yardımcı olan muhasebe dalıdır. Maliyet Muhasebesinde Temel Kavramlar:

Maliyet: Bir ekonomik değeri elde etmek için yapılan harcamalar ve katlanılan fedakârlıklar toplamıdır. Maliyet Gideri: Üretim amacıyla varlık tüketimidir. Üretilen mamulün satıldığı noktadır. Harcama: Herhangi bir amaç için yapılan ödeme ya da ödeme taahhüdü, parasal transferdir. Gider: Gelir elde etmek amacıyla tüketilmiş, kullanılmış maliyetlerdir. Hâsılat: Ana faaliyet konusu işlemlerden ya da ana faaliyet konusu dışı faiz, kira gibi gelirlerin brüt tutarıdır. Zarar: Varlıkların karşılıksız tükenmesidir. (doğal afet nedeniyle satış değerinin kalmaması gibi) Dönem Gideri: Üretimle doğrudan ilişkilendirilemeyen, dönem sonunda 690 Dönem Kârı veya Zararı Hesabına

devreden gider türüdür. 7/A seçeneğinde giderler defteri kebirde fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre belirlenmiştir. Ek finansal tablo düzenleme zorunda olmayan ve Maliye Bakanlığının belirlenmiş aktif büyüklüğünü ve satış hâsılatını aş-mayan küçük ticaret işletmeler ile hizmet ve üretim işletmeleri 7/B seçeneğini uygulayabilirler. Diğer işletmeler zorunlu ola-rak 7/A seçeneğini uygulamaktadır.

7/A (Fonksiyonel) Genellikle İmalat ve büyük işletmeler kullanır

7/B (Çeşit Esası) Genellikle Hizmet ve küçük işletmeler tercih ederler

71. Direkt İlk Madde Ve Malzeme Giderleri 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı 711 DIMM Giderleri Yansıtma Hesabı 712 DIMM Fiyat Farkları Hesabı 713 DIMM Miktar Farkları 72. Direkt İşçilik Giderleri 720 Direkt İşçilik Giderleri 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı 722 Direkt İşçilik Ücret Farkları 723 Direkt İşçilik Süre (zaman) Farkı 73. Genel Üretim Giderleri 730 Genel Üretim Giderleri Hesabı 731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı 732 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları 734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları 74. Hizmet Üretim Giderleri 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabı 75. Araştırma ve Geliştirme Giderleri 750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı 752 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Farkları 76. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı 762 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Fark Hesapları 77. Genel Yönetim Giderleri 770 Genel Yönetim Giderleri 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı 772 Genel Yönetim Gider Farkları 78. Finansman Giderleri 780 Finansman Giderleri Hesabı 781 Finansman Giderleri Yansıtma Hesabı 782 Finansman Giderleri Fark Hesapları

790- ilk madde ve malzeme giderleri hs. 791- işçi ücret ve giderleri hs. 792- Memur ücret ve giderleri hs. 793- Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler hs. 794- Çeşitli giderler hs. 795- Vergi resim ve harçlar hs. 796- Amortisman ve tükenme payları hs. 797- Finansman giderleri hs. 798- Gider çeşitleri yansıtma hs. 799- Üretim Maliyet hs.


126


7/A Seçeneğinde Maliyet Muhasebesi Hesaplarının Genel Özellikleri ve işleyişi Gider Hesapları: Dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin izlendiği ve borçlarına kaydedildiği hesaplardır. Gider Yansıtma Hesapları: “Fiili maliyetlerin” uygulandığı durumlarda gider hesaplarında toplanan giderlerin tümünün; önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin kullanılması durumunda ise, standartlara göre saptanan giderlerin ilgili hesaplara yansıtılmasını sağlamak amacıyla kullanılır. Fark Hesapları: Önceden saptanmış maliyet yöntemlerinin uygulanması halinde fiili giderler ile önceden saptanmış giderler arasındaki farkların kaydedildiği hesaplardır. Fark hesapları borç ve alacak kalanı verebilir. Bağlantı hesapları: Genel muhasebe ile maliyet muhasebesini birbirinden ayrı olarak tutan işletmelerin iki muhasebe ara-sındaki bağlantıyı kurmak için kullandığı hesaplardır. 700 Maliyet Muhasebesi Bağlantı Hesabı ve 701 Maliyet Muhase-besi Yansıtma Hesabı olmak üzere iki hesaptan oluşur.

MALİYET UNSURLARI

DİREKT İLK MADDE VE MALZEME (DİMM): Üretilen ürünün bünyesine giren, ürünün temel yapısını oluşturan, herhangi ürün ya da ürün grubu için ne kadar kullanıldığı izlenebilen ve iktisadi nitelikli malzemedir. ENDİREKT MADDE VE MALZEME GİDERİ: Bir mamulle dolaylı olarak ilişkilendirilebilen yardımcı ilk madde ve işletme malzemesidir

Yardımcı maddeler; mamulün içerisine girmesine karşılık mamulün özünü veya temel yapısını oluşturmayan, (Kitap üretiminde kullanılan yapıştırıcı, şeker üretim sürecinde kullanılan kireç taşı, )

İşletme malzemeleri; mamulün içerisine katılmayan, işletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi ve üretimin sürdürüle-bilmesi amacıyla kullanılan, malzemelerdir. Temizlik ürünleri, makine yağları, büro malzemeleri, bakım onarım mal-zemeleri vb.

DİREKT İŞÇİLİK MALİYETLERİ : üretilen mamullere doğrudan doğruya yüklenebilen ve mamulün temel yapısını oluş-turan, ilk madde ve malzemenin biçimini, yapısını ve niteliğini değiştiren maliyetlerdir. ENDİREKT İŞÇİLİK MALİYETLERİ: Mamullerin üretiminde kullanılan, direkt işçilik dışında kalan ve bu mamullere doğ-rudan doğruya yüklenmeleri olanaksız olan işçilik maliyetlerine denir. Yardımcı İşçilik Maliyetleri: üretim faaliyetlerinin düzenli biçimde sürdürülmesine yardım eden işçilik olup, bakım ve

onarım işçileri, kapıcı ve çırak vb. personele eklenen işçilik maliyetlerinden oluşur. Yönetici işçilik ise; üretim faaliyetlerini yöneten ustabaşı, gözlemci, atölye şefi vb. kişilere ödenen maliyetlerden

oluşmaktadır.


127


MALİYET YÖNTEMLERİ Maliyet kapsamına göre maliyet yöntemleri: Tam maliyet yöntemi, Değişken maliyet yöntemi, Normal maliyet yöntemi ve Asal maliyet yöntemi (Direkt maliyet yöntemi) Maliyetlerin saptanması zamanına göre maliyet yöntemleri: Fiili maliyet yöntemi, Tahmini maliyet yöntemi ve Standart maliyet yöntemi Maliyetlerin saptanma şekline göre (üretim biçimine göre) maliyet yöntemleri: Sipariş maliyet yöntemi ve Evre (safha) maliyet yöntemi Örnek: Kullanılan DİMM Giderleri : 25.000 Kullanılan D. İşçilik Giderleri : 10.000 Değişken GÜG : 5.000 Sabit GÜG :10.000 Yardımcı Malzeme Giderleri : 1.000 Endirekt işçilik giderleri : 5.000 Kapasite kullanım oranı : % 80 1. Bu bilgilere göre ve üretim maliyetini Tam maliyet sistemine göre hesaplayan bir işletmede toplam üretim mali-yeti kaç TL dir? a) 35.000 b) 40.000 c) 50.000 d) 56.000 e) 48.000 Cevap ( C ): Tüm maliyetler toplanır ama burada çok dikkat edilmesi gereken şey, Yardımcı Malzeme Giderleri ile endirekt İşçilik Giderleri kaleminin zaten Genel Üretim Gideri (GÜG) içinde olduğunu bilip tekrar toplamamaktır. Toplam Üretim Maliyeti (TÜM) = DİMM + D.İşçilik + Değişken GÜM + Sabit GÜM

= 25.000 + 10.000 + (5.000 + 10.000) = 50.000

Tam Maliyet Yöntemi; DİMM + D.İŞÇİLİK + DEĞİŞKEN GÜG + SABİT GÜG Değişken Maliyet Yöntemi; DİMM + D.İŞÇİLİK + DEĞİŞKEN GÜG Normal Maliyet Yöntemi; DİMM + D.İŞÇİLİK + DEĞİŞKEN GÜG + SABİT GÜG’ün kapasiteye isabet eden

kısmı Asal Maliyet Yöntemi (Direkt Maliyet Yöntemi); DİMM + D.İŞÇİLİK + DEĞİŞKEN GÜG

Fiili Maliyet Yöntemi (Tarihi Maliyet Yöntemi); Maliyetlerin, faaliyet yapıldıktan sonra giderlerin fiilen ger-çekleşen tutarları esas alınarak hesaplandığı yöntemdir.

Tahmini Maliyet Yöntemi; Maliyetlerin, geçmiş deneyimlerden ve cari girdi fiyatlarından yararlanılarak tahmin edilmesi esasına dayanan bir yöntemdir.

Standart Maliyet Yöntemi; Bilimsel yöntemlerle önceden saptanması ve kayıtların bu maliyetlere göre tu-tulmasını öngören bir yöntemdir.

Sipariş Maliyet Yöntemi; Belli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden farklı tür veya nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılır. (inşaat – uçak – gemi vs..) Sipariş maliyet kartı düzenlenir.

Evre (Safha) Maliyet Yöntemi; Büyük miktarda, yığın halinde(topluca) ve tek ya da benzer (homojen) mamul-ler üretilir. - Üretim Maliyet Raporu düzenlenir. (un, şeker, çimento, cam, kâğıt, boya vs…)


128


2. Yukarıdaki bilgilere göre ve üretim maliyetini Asal (Direkt) sistemine göre hesaplayan bir işletmede toplam üre-tim maliyeti kaç TL dir? a) 35.000 b) 40.000 c) 50.000 d) 56.000 e) 48.000 Cevap ( A): Sadece Direkt maliyetlerin toplamıdır. Toplam Üretim Maliyeti ( TÜM) = DİMM + D.işçilik

= 25.000 + 10.000 = 35.000 TL

3. Yukarıdaki bilgilere göre ve üretim maliyetini normal maliyet sistemine göre hesaplayan bir işletmede toplam üretim maliyeti kaç TL dir? a) 35.000 b) 40.000 c) 50.000 d) 56.000 e) 48.000 Cevap ( E): Normal maliyet sisteminde sabit maliyetlerin kapasiteye isabet eden kısmı kadarı alınır. Toplam Üretim Maliyeti ( TÜM) = DİMM + D.işçilik + Değişken GÜG + Sabit GÜG kapasiteye isabet eden kısmı

= 25.000 + 10.000 + 5.000 + (10.000 x 0,80) = 25.000 + 10.000 + 5.000 + 8.000 = 48.000 TL

Örnek: XX Üretim İşletmesinde üretilen mamul maliyeti 6.000 TL, Dönem başı mamul stokları 2.000 TL, dönem sonu mamul stokları 3.000 TL ise satı-lan mamulün maliyeti kaç TL’dir? Tablodan verilenleri dikkate alarak ihtiyacımız olan kısmını alırsak; ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ --------- > 6.000 (+) Dönem Başı Mamul Stok --------- > 2.000 ( + ) --------------------------------------------- ----------------------- SATILABİLİR MAMUL MALİYETİ --------- > 8.000 (-) Dönem Sonu Mamul Stok --------- > 3.000 ( - ) ---------------------------------------------- --------------------- SATILAN MAMULÜN MALİYETİ --------- > 5.000 TL olarak bulunur Örnek: (D) Üretim işletmesinde döneme ilişkin bilgiler: Dönemin Üretim Maliyeti : 1.500 TL Dönem Başı Mamul Stok Maliyeti : 300 TL DSYM Stoklarının Maliyeti : 100 TL Dönem Sonu Mamul Stok Maliyeti : 400 TL Bu bilgilere göre üretilen mamullerin maliyeti kaç TL’dir? DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETİ --------- > 1.500 (-) Dönem Sonu Yarı Mamul --------- > 100 ( - ) ----------------------------------------------- ---------- ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ --------- > 1.400 TL

SATILAN MAMULÜN MALİYETİ TABLOSU

Dönem Başı DİMM (+)Dönem içi satın alınan DİMM --------------------------------------------------- KULLANILABİLİR DİMM (-) Dönem sonu DİMM ---------------------------------------------------- KULLANILAN DİMM (+)Direkt İşçilik (+)Genel İmalat Maliyeti ---------------------------------------------------- TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ (+)Dönem Başı Yarı Mamul ----------------------------------------------------- DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETİ (-) Dönem Sonu Yarı Mamul ------------------------------------------------------ ÜRETİLEN MAMUL MALİYETİ (+) Dönem Başı Mamul Stok ------------------------------------------------------ SATILABİLİR MAMUL MALİYETİ (-) Dönem Sonu Mamul Stok ------------------------------------------------------ SATILAN MAMULÜN MALİYETİ


129


7/A Hesaplarının Kullanımıyla İlgili Örnek Uygulama: PAK Konfeksiyon imalat İşletmesi;

1. İşletme KDV hariç 16.000 TL kumaş, 4.000 TL tutarında düğme, kopça, dikiş ipliği satın almıştır. KDV bedeli peşin geri kalan tutarına müşteri çeki ciro etmiştir.

2. Üretim birimi işletme deposundan 6.000 TL’lik Kumaş ve 1.000 TL’lik düğme ve dikiş ipliği çekmiştir.

3. Üretimde çalıştırılan işçiliklerle ilgili olarak işin başına çalışan işçilere tahakkuk eden işçilik maliyeti 3.000 TL, endirekt işçilik maliyeti ise 1.500 TL’dir.

4. Giderlerin üretime aktarılması / yansıtılması durumunda

5. Mamuller tamamlandığında ilgili stok hesabına alınması

6. Mamul satıldığında (Üretimin maliyeti, dönem giderine dönüştüğü an)

----------------------------------- / ----------------------------------- 150 İLK MADDE VE MALZEME HS 20.000

- Direkt İlk Madde Malzeme 16.000 - Endirekt Malzeme 4.000

191 İNDİRİLECEK KDV HS 3.600 100 KASA HS 3.600 101 ALINAN ÇEKLER HS 20.000 ----------------------------------- / -----------------------------------

----------------------------------- / ----------------------------------- 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME 6.000 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 1.000

150 İLK MADDE VE MALZEME HS 7.000 - Direkt İlk Madde Malzeme 6.000 - Endirekt Malzeme 1.000

----------------------------------- / -----------------------------------

----------------------------------- / ----------------------------------- 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 2.000 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 1.500

381 GİDER TAHAKKUKLARI 3.500 ----------------------------------- / -----------------------------------

----------------------------------- / ----------------------------------- 151 YARI MAMUL – ÜRETİM HESABI 10.500

711 DIMM YANSITMA HS 6.000 721 D.İŞÇİLİK GİD. YANSITMA HS 2.000 731 GÜG YANSITMA HESABI 2.500

----------------------------------- / -----------------------------------

----------------------------------- / ----------------------------------- 152 MAMULLER HESABI 10.500

151 YARI MAMUL – ÜRETİM HESABI 10.500 ----------------------------------- / -----------------------------------

----------------------------------- / ----------------------------------- 620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ HS 10.500

152 MAMULLER HESABI 10.500 ----------------------------------- / -----------------------------------


130


Örnek(KPSS 2008): İşletmenin stokları içerisinde yer alan hammaddeyi üretime sevk etmesi halinde yapması gere-ken kayıtta aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur?

a) Diğer stoklar hesabı alacaklı b) Satılan Mamullerin Maliyeti Hesabı borçlu c) Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı alacaklı d) İlk Madde ve Malzeme hesabı borçlu e) Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı borçlu

Cevap( E ): Hammadde 150 İlk madde ve Malzeme Hesabında olduğunda ( aktif karakterli bir hesap) üretime gönderildi-ğinde çıkışı yapılacak ve alacaklanacaktır. Karşılığında Maliyet hesabı olan 710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Hesabı borç-landırılacaktır.

----------------------------------- / ----------------------------------- 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME

150 İLK MADDE VE MALZEME HS ----------------------------------- / -----------------------------------

Örnek: 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabı dönem sonunda yansıtma hesapları aracılığıyla hangi hesaba aktarılma-lıdır?

a) Genel Üretim Giderleri Hesabı b) Satılan Ticari Malların Maliyeti Hesabı c) Satılan Mamuller Maliyeti Hesabı d) Genel Yönetim Giderleri Hesabı e) Satılan Hizmet Maliyeti Hesabı

Cevap ( E ): Hizmet üretimi süresince hizmetin maliyeti 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabına kaydedilmiştir. Dönem so-nunda, yansıtma hesapları ile 622 Satılan Hizmet Maliyetleri Hesabı’nın borcuna devreder. Örnek (KPSS 2006): Aşağıdaki olayların hangisinin muhasebeleştirilmesinde finansman gideri ortaya çıkmaz?

a) Banka kredisine faiz tahakkuk etmesi b) Nominal değerin altında tahvil ihraç edilmesi c) Borç senedinin yenilenmesi d) Alacak senedinin iskonto ettirilmesi e) Hisse senedi ihraç edilmesi

Cevap ( E ): Finansman gideri olabilmesi için işletmenin finansal bir kayba uğraması gerekir. Ancak Hisse senedi ihraç edil-diğinde işletme fon kaynağı sağlamış olur. Örnek (KPSS 2003): Tekdüzen Hesap Planı’nda aşağıdaki hesaplardan hangisiyle ilgili yansıtma hesabı yoktur?

a) Araştırma ve geliştirme giderleri b) Direkt işçilik giderleri c) Finansman giderleri d) Hizmet üretim maliyeti e) Karşılık giderleri

Cevap ( E ): Karşılık giderleri hesabı zaten gelir tablosu hesabıdır ve doğrudan tabloda kullanılır. Yansıtma hesapları dö-nem içinde kullanılan maliyet hesaplarında kullanılır.


131


MALİYET MUHASEBESİNDE SAPMALARI (FARKLARIN) HESAPLANMASI Sapma analizi yapılırken Fiili > Standart olursa OLUMSUZ sapma,

Fiili < Standart olursa OLUMLU sapma vardır denir.

DİREKT İLK MADDE VE MALZEME SAPMALARI

DİMM FİYAT SAPMASI

DİMM MİKTAR SAPMASI

(Fiili Fiyat – Standart Fiyat) X Fiili Miktar

(Fiili Miktar – Standart Miktar) X Standart Fiyat

Örnek: Bir üretim işletmesinde mamul üretmek için Z cinsi malzemeden 1,5 kg kullanılacağı belirlenmiştir. Z cinsi malzeme için standart birim fiyat 200 TL, fiili fiyat ise 220 TL olarak gerçekleşmiştir. Dönem içinde 500 birim mamul üretilmiş ve Z cinsi malzemeden 700 kg kullanılmıştır. Direkt ilk madde ve malzeme fiyat sapması kaç TL’dir? a) 14.000 Olumlu sapma b) 10.000 Olumlu sapma c) 14.000 Olumsuz sapma d) 10.000 Olumsuz sapma e) 7.000 Olumlu sapma Cevap ( C ): Soruda fiyat sapması isteniyor ve fiyat sapmasının formülü; (FF – SF) x FM ( Fiili Fiyat – Standart Fiyat ) x Fiili Miktar = ( 220 – 200 ) x 700 = 1.400 Sonuç pozitif (+) olduğu için sapma bize 1.400 TL fazladan para harcatmıştır. Dolayısıyla olumsuz-dur. Ya da şöyle bakabilirsiniz; Fiili > Standart ise OLUMSUZ olur.

DİREKT İŞÇİLİK SAPMALARI

DİREKT İŞÇİLİK ÜCRET SAPMASI

DİREKT İŞÇİLİK SÜRE ( VERİM ) SAPMASI

( Fiili Ücret – Standart Ücret ) X Fiili Süre

(Fiili Süre – Standart Süre) X Standart Ücret

GENEL ÜRETİM MALİYETİ SAPMALARI

Değişken GÜM Bütçe Sapması

= (Fiili Yükleme Oranı – Standart Yükleme Oranı) x Fiili Süre Değişken GÜM Verim Sapması

= ( Fiili Süre – Standart Süre ) x Standart Yükleme Oranı

Sabit GÜM Bütçe Sapması

= (Fiili Sabit GÜM – Bütçelenmiş Sabit GÜM) Bütçelenmiş Sabit GÜM = Bütçelenmiş standart süre x Standart sabit GÜM yükleme oranı

Sabit GÜM Kapasite Sapması

= Tahmini sabit GÜM Yükleme Oranı x [ (Tahmini Sabit GÜM Yükleme Oranı) – (Fiili Üretim İçin Kullanılması Gereken Toplam Standart Yükleme Oranı)]


132


Örnek: İşletmede bir birim mamul üretmek için standart süre 3 saattir. Dönem içinde işletmede 900 birim mamul üretilmiştir. İşletmede standart saat ücreti 4 TL, fiili ücret ise 3 TL’dir. İşletmede fili süre 2.500 saat olarak belirlen-miştir. 1. Bu bilgilere göre direkt işçilik verim sapması kaç liradır? a) 900 olumsuz b) 800 olumlu c) 750 olumsuz d) 800 olumsuz e) 900 olumlu Cevap ( B ): Soruda istenen İşçilik verim sapması yani süre sapması; (FS – SS ) x SÜ = ( Fiili Süre – Standart Süre ) x Standart Ücret = ( 2.500 – (3 x 900 ) ) x 4 = - 800 TL çıktı. Sonucun negatif ( - ) çıkması tahminlerden (standartlardan) daha ucuza işin tamamlandığını göste-rir bu durumda OLUMLU sapma vardır deriz. Ancak şıklarda hiçbir zaman + ya da – şeklinde cevap aranmamalıdır. Sapma tutarı yazar olumlu ya da olumsuz şeklinde belirtilir. 2. Yukarıdaki bilgilere göre direkt işçilik ücret sapması kaç liredir? a) 2.500 olumlu b) 2.000 olumsuz c) 2.000 olumlu d) 4.300 olumlu e) 2.500 olumsuz

Cevap ( B ): Soruda istenen İşçilik Ücret sapması; ( FÜ – SÜ) x FS

= (Fiili Ücret – Standart Ücret) x Fiili Süre = ( 3 – 4 ) x 2.500 = 2.500 ve Fiili < Standart olduğundan sonucun negatif çıkmasına neden olduğundan, Daha ucuza mal edildiğin-

den OLULU sapma var.


133


SAFHA MALİYET SİSTEMİ Üretimin birbirini izleyen birbirine bağlı safhalarda gerçekleştiği ve belirli ilk madde ve malzemelerden sürekli ve kitle halinde bir tek veya birbirine benzer mamuller üretildiği işletmeler için uygulanır. Temeli: Her safhanın maliyetlerini ayrı ayrı toplamak ve bulunan toplamları o safhada üretilen birim sayısına böle-rek birim maliyetini belirlemek oluşturur. Kullanılan işletmeler: un, şeker, çimento, cam, kâğıt, şarap, boya vs… SAFHA MALİYET VE SİPARİŞ MALİYET SİSTEMLERİNİ BİRBİRİNDEN AYIRAN TEMEL UNSURLAR 1. Üretilen Mamuller Açısından Farklılıklar: Safha maliyet sisteminde aynı cins, birbirine benzer ya da tek tip mamul üretilir. Sipariş maliyet sisteminde üretim dönemi içerisinde pek çok farklı ürünler vardır ve her farklı ürünün üretim gereksi-nimleri farklıdır. 2. Maliyetlerin İzlenmesi Açısından Farklılıklar: Sipariş maliyeti sisteminde üretim maliyetleri her bir mamul grubu açı-sından ayrı ayrı izlenir. Safha maliyet sisteminde üretim maliyetleri safhalar itibariyle toplanır ve bu maliyetler belli bir dönem içinde ilgili safhadan geçen tüm üretim birimlerine eşit olarak yüklenir. 3. Kullanılan Temel Belgeler Açısından Farklılıklar: Sipariş maliyeti sisteminde üretime başlanan her bir sipariş için ayrı bir sipariş maliyeti kartı açılır. Söz konusu siparişle ilgili yapılan tüm maliyetler bu karta işlenir. Safha maliyeti sisteminde ise safhalara ait üretim maliyeti tabloları mevcuttur. 4. Birim Üretim Maliyetinin Hesaplanması açısından Farklılıklar: Sipariş maliyet sisteminde birim üretim maliyetleri sipa-riş kartı üzerinden siparişlere yüklenir. Safha maliyet sisteminde, birim üretim maliyetleri, bölüm üretim maliyeti tablosu üze-rinde bölümlerde ortalama olarak hesaplanır.

SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE MUHASEBE KAYITLARI 1. Birinci safhada gerçekleşen üretim maliyetinin yüklenmesi; ------------------------- / ------------------------------- 151 YARI MAMUL - ÜRETİM HESABI

- I. Safha 711 DİİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 721 D. İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 731 GÜG YANSITMA HESABI

------------------------- / ------------------------------- 2. İkinci safhada gerçekleşen üretim maliyetinin yüklenmesi; ------------------------- / ------------------------------- 151 YARI MAMUL - ÜRETİM HESABI

- II. Safha 151 YARI MAMUL – ÜRETİM HESABI - I. Safha 721 D. İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HS 731 GÜG YANSITMA HESABI

------------------------- / ------------------------------- 3. Üretim Tamamlandığında; ------------------------- / ------------------------------- 152 MAMULLER HESABI

151 YARI MAMUL – ÜRETİM HESABI - II. Safha

------------------------- / ------------------------------- 4. Mamul Satıldığında; ------------------------- / ------------------------------- 100 KASA HESABI

600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 391 HESAPLANAN KDV HESABI

------------------------- / ------------------------------- 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI 152 MAMULLER HESABI ------------------------- / -------------------------------


134


SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE İZLENECEK ADIMLAR

1. Fiziki akımların belirlenmesi: Üretime giren miktar ile üretimden çıkan miktarın eşit olması

2. Eşdeğer Birim Sayısının Hesaplanması

3. Eşdeğer Birim Mamul Maliyetinin Hesaplanması

4. Mamul ve Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması

5. Sağlamanın Yapılması

ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİNE ÖRNEK ÇALIŞMA: DBYM : 20.000 br. DBYM MALİYETİ DİMM : 41.000 TL ŞEKİLLENDİRME : 25.000 TL DBYM TAMAMLANMA DERECESİ DİMM : %40 ŞEKİLLENDİRME : %80 ÜRETİME BAŞLANAN : 30.000 br. ÜRETİMİ TAMAMLANAN : 40.000 br. DSYM : 10.000 br. DSYM TAMAMLANMA DERECESİ DİMM : %60 ŞEKİLLENDİRME : %50 ÜRETİM MALİYETİ DİMM : 97.000 TL ŞEKİLLENDİRME : 74.000 TL 1. DİMM ve Şekillendirmenin Eşdeğer birim sayıları? DİMM EBS Tamamlanan aynen alınır :40.000 DSYM (DSYM 10.000 x DİMM Tam. Derecesi 0,60) : 6.000 ------------------ 46.000 Şekillendirme Eşdeğer Tamamlanan aynen alınır :40.000 DSYM (DSYM 10.000 x Şek. Derecesi 0,50) : 5.000 ------------------ 45.000


135


2. DİMM VE Şekillendirmenin eşdeğer birim maliyetleri?

( DBYM DİMM + DİMM Üretim maliyeti) 41.000 + 97.000 DİMM eş değer birim maliyeti = -------------------------------------------------------- = -------------------------- = 3 DİMM eş değer birim sayısı 46.000 ( DBYM şek. Maliyeti + Şekillendirme üretim maliyeti) 25.000 + 74.000 Şekillendirme eşdeğer birim maliyeti = ------------------------------------------------------------------- = ------------------------- = 2,2

Şek. Eşdeğer birim sayısı 45.000 3. Tamlanan Mamul maliyeti? Tamamlanan Mamul Maliyeti = Tamamlanan x Toplam eşdeğer birim maliyet = 40.000 x ( 3 + 2,2 ) = 208.000 TL 4. DSYM Maliyeti? DİMM açısından; = DİMM eşdeğer br. Miktarı x DİMM eş değer br. Maliyeti = ( 10.000 x 0,60) x 3 = 18.000 ŞEKİLLENDİRME açısından, = Şekillendirme eşdeğer birim miktarı x şekillendirme eşdeğer birim maliyet = (10.000 x 0,50 ) x 2,2 = 11.000 DSYM Toplam Eşdeğer Maliyet = DİMM Eşdeğer Birim Maliyet + Şekillendirme Eşdeğer Birim Maliyet = 18.000 + 11.000 = 19.000 TL


136


FİFO MALİYET YÖNTEMİNE ÖRNEK ÇALIŞMA: DBYM : 4.500 br. DBYM MALİYETİ DİMM : 1,65 TL ŞEKİLLENDİRME : 3,10 TL DBYM TAMAMLANMA DERECESİ DİMM : % 10 ŞEKİLLENDİRME : % 60 ÜRETİME BAŞLANAN : 13.500 br. ÜRETİMİ TAMAMLANAN : 11.000 br. DSYM : 2.000 br. DSYM TAMAMLANMA DERECESİ DİMM : % 30 ŞEKİLLENDİRME : % 20 ÜRETİM MALİYETİ DİMM : 546 TL ŞEKİLLENDİRME : 257,60 TL 1. Bu bilgilere göre ve ilk giren ilk çıkar yöntemine göre direk ilk madde ve malzeme eş değer birim sayısı nedir? FİFO yöntemine göre eşdeğer birim sayısı (EBS) şöyle bulunur: DBYM ( 4.500 x (1 - 0,10 ) ) = 4.050 Başlanıp Tamamlanan( Tamamlanan11.000 – DBYM 4.500) = 6.500 DSYM ( 2.000 x 0,30 ) = 600 +………………… 11.150 2. Yukarıdaki bilgilere göre ve FİFO yöntemine göre şekillendirme eşdeğer birim sayısı ?

DBYM ( 4.500 x (1 - 0,60 ) ) = 1.800 Başlanıp Tamamlanan( 11.000 – 4.500) = 6.500 DSYM ( 2.000 x 0,20 ) = 400 +………… 8.700 3. Yukarıdaki bilgilere göre ve FİFO yöntemine göre DİMM eşdeğer maliyeti? DİMM’nin eşdeğer birim maliyetini (EBM) bulmak için cari dönemin maliyetlerini eşdeğer birim sayısına bölmeliyiz. 546.000 EBM = ----------------- = 48.96 11.150 4. Yukarıdaki bilgilere göre ve FİFO yöntemine göre şekillendirme eşdeğer maliyeti? 257.600 EBM = ----------------- = 29,6 8.700


137


Örnek: XL İşletmesinin nisan ayına ait imalatına ilişkin verilen bilgiler şöyledir; Dönem başı yarı mamul stokları : 5.000 adet Dönem içinde üretimine başlanan : 10.000 adet Üretimi tamamlanıp, devreden : 11.000 adet Yukarıdaki bilgilere göre dönem sonu yarı mamul stokları kaç adet olmalıdır. (Üretim esnasında fire ve artık olmamış-tır.)

Dönem Başı Yarı Mamul + Dönemde Üretime Başlanan = Dönem Sonu Yarı Mamul + Tamamlanan 5.000 + 10.000 = 11.000 + Tamamlanan Tamamlanan = 4.000 adettir. Örnek(KPSS 2011): Bir işletmenin Ocak ayına ait üretim giderleri tutarı aşağıdaki gibidir: Direkt İlk Madde ve Malzeme : 943.000 TL Direkt İşçilik Giderleri : 676.000 TL Genel Üretim Giderleri : 397.000 TL Ocak ayı içinde 6.000 birim için üretim başlanmış, bunun 3.000 birimi tamamlanmış, 3.000 birimi ise %40 oranında tamamlanmıştır. Ocak ayına devreden 1.200 birim mamulün toplam maliyeti 555.000 TL’dir. Buna göre Ocak ayı sonu itibariyle işletmenin birim başına ortalama maliyeti kaç TL olmalıdır?

a) 399,25 b) 476 c) 612 d) 662,90 e) 798,50

Cevap ( B ): Eşdeğer Birim Maliyet = Tamamlanan + ( Dönem sonu Yarı Mamul x Tamamlanma derecesi) = 3.000 + ( 3.000 x 0,40) =4.200 Üretimin Maliyeti = DİMM + D.İşçilik + GÜG = 943.000 + 676.000 + 391.000 = 2.016.000 Ocak ayına devreden maliyet = 555.000 ------------ Toplam Maliyet = 2.571.000 TL 2.571.000 Ortalama Birim Maliyet = ---------------------------- = 476.000 TL 4.200 + 1.200


138


MALİ TABLOLAR ANALİZİ İşletmelerin gelecekteki durumuyla ilgilenen taraflar (devlet, satıcılar, alıcılar, çalışanlar, sendikalar, kredi kurumları, yöneti-ciler işletmenin sahip ve ortakları), işletmenin faaliyet sonuçlarını finansal analiz yaparak tahmin etmeye çalışırlar. Muhasebe bilgileri, analiz teknikleri kullanılarak işletmenin mali durumu ve faaliyet sonuçları hakkında yorum yapılması için kullanılacak bilgi üretme işlemi mali analizdir.

MALİ (= FİNANSAL) TABLOLAR: Mali analiz yapılırken en önemli olan tablolar temel mali tablolardır. Ek tablolar temel mali tablolardan elde edilir.

MALİ ANALİZ TÜRLERİ

Analizin Yapılış Amacına Göre; Yönetim Analizi: Yöneticilerin

alacakları kararlar için yapılır

Kredi Analizi: Borç ödeme gü-cü, kredibilite, karlılık için yapılır.

Yatırım Analizi: İşletmeye yatı-rım yapmayı düşünen yatırımcı-lar tarafından yapılır.

Mali Tabloların İçeriğine Göre; Statik analiz: Tek dönem için ( Örn: Oran analizi - Yüzde yöntemi ile analiz) Dinamik Analiz: Bir den fazla dö-

neme ait verilerle yapılır. (Örn: Karşılaştırmalı Tablolar analizi – Trend Analizi)

Analizi Yapan Kişiye Göre; İç Analiz: İşletmenin personeli

veya işletmeye bağlı biri tara-fından yapılır.

Dış Analiz: İşletme dışından kişiler tarafından yapılan analiz

Temel Mali Tablolar Bilanço: İşletmenin belli bir tarihteki varlık ve kaynak yapısını, finansal (= mali) durumunu (= yapısını) gösteren mali

tablodur. Statik bir tablodur.

AKTİF = PASİF AKTİF = Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar PASİF = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar + Özkaynaklar DEVAMLI SERMAYE = Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar + Özkaynaklar BÜRÜT ÇALIŞMA (İşletme) SERMAYESİ = Dönen Varlıklar NET ÇALIŞMA (İşletme) SERMAYESİ = Dönen Varlıkları – Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar ( Dönen Varlıklar < Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar olduğunda; Net çalışma sermayesi açığı (negatif net çalışma sermaye-si) vardır) Gelir Tablosu: İşletmenin belli bir dönemdeki faaliyetlerinin sonucunu gösterir. Dönem içinde elde edilen gelirleri ve

giderleri göstererek dönem sonundaki kâr / zararı gösterir. Gelir tablosu hesaplarına sonuç hesapları da denir. Sonuç hesapları izleyen döneme kalan vermeyen dönem so-nunda kapatılan hesaplardır.


139


Oran Analizi: Mali tablolarda incelenmek istenen iki hesap arasındaki ilişkinin sayısal ifade edilip yorumlanmasıdır. Örnek (2010 KPSS) : Finansal tablolarda yer alan kalemler arasında matematiksel ilişki kurmak suretiyle bu kalem-leri birbirinin yüzdesi ya da katı biçiminde analiz etmeye yönelik analiz tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

a) Trend analizi b) Oran analizi c) Kredi analizi d) Dikey analiz e) Yatay analiz

Cevap ( B ): Oran Analizi, Mali tablolarda incelenmek istenen iki hesap arasındaki ilişkinin sayısal ifade edilip yorumlanma-sıdır.

Ek Mali Tablolar Satışların Maliyeti Tablosu Fon Akım Tablosu Nakit Akım Tablosu Kâr Dağıtım Tablosu Öz Kaynaklar Değişim tablosu

Mali (Finansal) Analiz Teknikleri:

Oran ( Rasyo = Reşyo) Analizi Karşılaştırmalı (Yatay) Tablolar analizi Trend (Eğilim) Analizi Yüzde (Dikey) analizi

Oran Analizinin Türleri

LİKİDİTE ORANLA-RI: İşletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü ölçmek için, çalışma sermayesi-nin yeterli olup olma-dığını saptamak için kullanılır. Cari Oran

Asit – Test Oranı

Nakit Oranı

Stok Bağımlılık

Oranı

FİNANSAL YAPI (BORÇLANMA) ORAN-LARI: İşletmenin pasif (kaynak) yapısı ile ilgilidir. Öz sermaye ile borçlar arasındaki ilişki incelenir. Kaldıraç Oranı

Öz sermaye / Varlık

Oranı

Öz sermaye Çarpanı

Finansman Oranı

Duran Varlık / Devamlı Sermaye Oranı

Devamlı Sermaye Ba-ğımlılık Oranı

Otofinansman Oranı

Faizin Kazanılma sayı-sı

FAALİYET (ETKİNLİK) ORANLARI: İşletmenin satışları ile çeşitli varlık kalemleri arasındaki ilişkinin incelenip oran-sal ifade edilmesidir. Alacak Devir Hızı

Ortalama Tahsil

Süresi

Stok Tutma Süresi

Net İşletme serma-yesi Devir Hızı

Dönen Varlık Devir Hızı

MDV Devir Hızı

Ticari Borçlar devir Hızı

Öz sermaye Devir Hızı

KÂRLILIK ORANLARI: İşlet-menin elde ettiği kârın ölçülü, yeterli olup olmadığını değer-lendirmek amacıyla kullanılan oranlardır Mali Rantabilite

Ekonomik Rantabilite

İş Hacmi Rantabilitesi

PİYASA TEMELLİ ORANLAR: İşletmenin piyasadaki performan-sını değerlendirmede kullanılan oranlardır Fiyat / Kazanç Katsayısı

Fiyat / Satış Oranı

Piyasa Fiyatı / Defter Değeri

Plasman Oranı


140


LİKİDİTE ORANLARI Örnek: CLC İşletmesinde dönen varlık toplamı 2.500 TL, stokları 300 TL, Devamlı sermayesi 9.500 TL’dir. Duran varlıkları 8.000 ise asit – test oranı nedir? a) 1 b) 1,2 c) 2,2 d) 2,5 e) 2,3 Dön. Varlık – Stoklar 2.500 - 300 Cevap ( C ): Asit – Test Oranı = -------------------------------- =----------------------- = 2,2 Kısa Vadeli Borçlar 1.000

CARİ ORAN (İşletme Sermayesi Oranı – Banker Oranı): Kısa vadeli borçların ödenmesinde güçlük çekip çekilmeye-ceğini gösterir. Tüm dönen varlıkları kapsadığı için hassas bir ölçü değildir. Sonucun mutlaka 1’den büyük olması is-tenmesine rağmen genel olarak 2’nin üstünde olması arzu edilir. 2 nin üstünde olursa işletme dönen varlıklarıyla borçlarını iki kez ödeyebilecek durumda olduğunu gösterir.

NAKİT (Disponibilite) Oranı: İşletmenin acil durumlarda, yeni nakit girişi olmaması durumunda, mevcut nakit ve nakit benzeri varlıkları ile kısa vadeli borçlarının ne kadarını ödeyebileceğini gösterir. Oranın 1 olması istenir ancak, 1 olması durumunda atıl para tutulduğu anlamına gelece-ğinden arzu edilen oran %20 dir.

Örnek: MKM İşletmesine ait bilanço ve gelir tablosundan elde edilen bilgiler şöyledir; Hazır Değerler : 20.000 Stoklar : 30.000 Duran Varlıklar : 60.000 Menkul Kıymetleri : 10.000 Kısa Vadeli Alacaklar : 40.000 Kısa Vadeli Yabancı Kaynak : 50.000

1. Cari Oranı ne kadardır? Dönen Varlıklar 20.000 + 30.000 + 10.000 + 40.000 ----------------------- = ----------------------------------------------------- Kısa Vadeli Borç 50.000 = 2

Asit – Test Oranı (Likidite Oranı): Cari orana göre daha anlamlıdır çünkü paraya çevrilmesi zaman alacak olan stok kalemi dönen varlıklardan çıkartılır. Sonucun 1 Olması istenir. Kısa vadeli borçların tama-mının likit dönen varlıklar ile kolaylıkla ödenebileceğini gösterir. İşletmenin her 1 TL için ne kadar süratle paraya çev-rilebilen likit dönen varlığı olduğunu gösterir.

2. Asit Test Oranı kaçtır? Dönen Varlıklar - Stok 20.000 + 30.000 + 40.000 ------------------------------ = ------------------------------------------ Kısa Vadeli Borç 50.000 = 1,4

Stok Bağımlılık Oranı: asit – test oranının 1’den küçük çıkması durumunda borçların geri ödenmesinde işletmenin stoklara ne kadar bağımlı olduğunu gösteren orandır. Bu oran ile işletme Kısa vadeli borçlarını öderken hazır değer-lerinin ve süratle nakde çevirebileceği varlıklarının yanında % kaç stok satılması gerektiğini bulur.


141


Örnek (KPSS 2001): Net işletme sermayesi pozitif olan bir işletmede, borç senedi ödenmiştir. İşletmenin net işlet-me sermayesi ve cari oranı bu ödemeden nasıl etkilenir? Net Çalışma Sermayesi Cari Oran a) Azalır Artar b) Artar Azalır c) Değişmez Azalır d) Değişmez Artar e) Değişmez Değişmez Cevap ( D ): Bu soruyu sayısal değerler vererek açıklarsak daha anlaşılır olacaktır. Diyelim ki; işletmenin Dönen varlık toplamı 1.000 TL, Borç Toplamı 500 TL olsun; 100 TL borç Ödenmiş olsun;

Borç Ödenemeden Önce; Ödemeden Sonra; Net Çalışma Sermayesi = Dönen Varlık – Kısa Vadeli Borçlar NÇS = Dönen Varlık - KVB = 1.000 – 500 = 900 – 400 = 500 = 500 Demek ki Net Çalışma sermayesi borçların ödenmesiyle değişmeyecektir. Cari Oran için aynı sayısal değerlerle örneklendirelim; Dönen Varlıklar 1.000 Dönen Varlıklar 9.000 ----------------------- = ------------------ = 2 ----------------------- = ------------------ = 2,25 Kısa Vadeli Borç 500 Kısa Vadeli Borç 400 Buradan da şu sonuç çıkarılabilir ki, Borçlar ödendiğinde cari oran artmaktadır. (Yani borç ödeyebilme yeteneği yükseliyor) Örnek (KPSS 2001): İşletmenin 1998, 1999, 2000 yıllarına ilişkin bazı bilanço kalemleri şöyledir; 1998 1999 2000 Kasa 20 25 30 Ticari Alacaklar 20 35 30 Ticari Mallar 60 60 90 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 80 100 120 1. Bu bilgilere göre, işletmenin net işletme sermayesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Net işletme sermayesinin en fazla olduğu yıl 1998’dir b) Net işletme sermayesinin en fazla olduğu yıl 1999’dur c) Net işletme sermayesi 1999 yılında 1998 yılından fazladır d) Net işletme sermayesi 2000 yılında 1998 yılından fazladır e) Net işletme sermayesi üç yıl boyunca değişmemiştir

Cevap ( D ): Net Çalışma Sermayesi = Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Borç 1998 ----------- > = ( 20 + 20 + 60 ) – 80 = 20 1999 ----------- > = ( 25 + 35 + 60 ) – 80 = 20 2000 ----------- > = ( 00 + 30 + 90 ) – 120 = 30 2. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin asit – test oranı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) 1998 ve 1999 yılında asit test oranları birbirine eşittir. b) Asit – test oranı 1999 yılında 1998 yılına göre artmıştır c) 1999 – 2000 yıllarında asit test oranları birbirine eşittir d) Asit test oranı 1999 yılında 1998 yılına göre azalmıştır. e) Asit – test oranı 2000 yılında diğer iki yıla göre en yüksek düzeydedir.

1998 Yılı 1999 Yılı 2000 Yılı Dön. Varlıklar – Stok 100 – 60 120 – 60 150 – 90

Cevap ( B ): Asit – Test Oranı = ----------------------------- -------------- = 0,5 ------------- = 0,6 ----------------- = 0,5 KVB 80 120 120


142


Örnek (KPSS 2007): Bir aninim şirketin bilançosu şöyledir; 1. Bu bilgilere göre işletmenin cari oranı kaçtır?

a) 1,65 b) 2,00 c) 2,27 d) 2,65 e) 3,00

Dön. Varlıklar 9.000 + 2.400 + 9.000 + 3.450

Cevap ( D ): Cari Oran = ---------------------- = ---------------------------------------------- = 2,65 KVB 3.000 + 6.000 2. İşletmenin her 1 TL için hangi hızla paraya çevrilebilen likit varlığı vardır?

a) 2,65 b) 2,27 c) 2,14 d) 2,03 e) 2,00

Dön. Varlık – Stok 9.000 + 2.400 + 9.000

Cevap ( B ): Asit – Test Oranı = ---------------------------- = ---------------------------------- = 2,27 KVB 3.000 + 6.000 Örnek (KPSS 2010): Bir işletmede Asit –Test oranının 1’den küçük olması halinde, işletmenin likidite durumu hak-kında bir yorum yapılabilmesi için aşağıdaki oranlardan hangisi dikkate alınmalıdır?

a) Hazır değerler Devir Hızı Oranı b) Otofinansman Oranı c) Stok Bağımlılık Oranı d) Aktifler devir Hızı Oranı e) Nakit Oran

Cevap ( C ): Stok Bağımlılık Oranı, asit – test oranının 1’den küçük çıkması durumunda borçların geri ödenmesinde işlet-menin stoklara ne kadar bağımlı olduğunu gösteren orandır


143


Örnek (KPSS 2011): İşletmenin nakit oranının 0,65 olması için aşağıdaki işlemlerden hangisi gerçekleşmelidir?

a) 215.000 TL‘lik çekin tahsil edilmesi b) 325.000 TL’lik altı ay vadeli banka kredisi alınması c) 295.000 TL’lik nakdi sermaye sağlanması d) 435.000 TL’lik iki yıl vadeli banka kredisi alınması e) 345.000 TL’lik varlığın nakit karşılığı satılması

Hazır Değerler + Menkul Kıymet 50 + 250 + 850 + Menkul Kıymet Yok ( 0 ) Cevap ( E ): Nakit Oranı = --------------------------------------------- = ---------------------------------------------------------- = 0,50 KVB 2.300 Soruda Nakit oranın 0,65 olması için gereken soruluyordu. Nakit oranın 0,50 den 0,65 e yükselebilmesi için, Ya kısa vadeli borçlar azalmalı ya da Hazır değerleri artmış olması gerekir. Ancak şıklarda kısa vadeli borçlarla ilgili bir bilgi verilmediği için Hazır değeri hesaplamak gerekir. Haz. Değ + Menkul Kıymet 0,65 = ------------------------------------ = > Hazır Değerler = 1.495 TL bulunur. 2,300 Mevcut Hazır Değerler= 1.150 görünüyor. (- ) -------------------- 354 TL hazır değer artmış. Bunun anlamı nakit ya da

nakit benzeri varlık girişi demektir. Örnek ( KPSS 2011): Aşağıdakilerden hangisi işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünün belirlenmesinde kulla-nılmaz?

a) Duran Varlık Devir Hızı Oranı b) Stok Devir Hızı Oranı c) Nakit Oran d) Asit – Test Oranı e) Stok Bağımlılık Oranı

Cevap ( A ): Kısa vadeli borçların ödenmesiyle ilgili oran analizi yapılırken, Dönen varlık veya Kısa Vadeli Borçları dikkate alarak hesaplanabilen oranlar kullanılır. Net Satışlar Duran Varlık Devir Hızı Oranı = --------------------------- Duran Varlıklar Bu oranda dönen varlık yada KVD borç yok ama diğer şıklardaki oranlarda Dönen Varlık Kalemlerinin ya da KVB’ın kullanıl-dığı oranlardır.


144


Örnek (KPSS 2003): Oranına ne ad verilir?

a) Stok Devir Hızı Oranı b) Stok Bağımlılık Oranı c) Stokların Kârlılığı Oranı d) Cari Oran e) Asit Test Oranı

Cevap ( B ): stok bağımlılık oranı Örnek (KPSS 2012): Aşağıdakilerden hangisi, mali yapı analizinde kullanılan oranlardan biridir?

a) Maddi Duran Varlık Devir Hızı Oranı b) İç Kaynaklar Oranı c) Fon Akım Oranı d) Stok Bağımlılık Oranı e) Cari Oran

Cevap ( B)

FİNANSAL YAPI ANALİZİNDE KULLANILAN ORANLAR

Yabancı Kaynak / Varlık Toplamı (Kaldıraç) Oranı: Var-lıkların yüzde kaçının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini belirlemek için kullanılır. Sonucun %50 olması istenir. Sonucun yüksek olması işletmenin riskli finanse edildiği şeklinde yorumlanır.

Finansman Oranı: İşletmenin mali bağımsızlığını göste-rir. Bu oran kullanılarak işletmenin mali yeterliliği kontrol edilir. FO < 1 ise; Yabancı kişilerin işletme sahiplerinden daha fazla sermaye sağladıklarını gösterir. FO> 1 ise; 3. kişilerin işletme üzerine baskı kuramayaca-ğını gösterir.

Borç / Öz Sermaye Oranı: İşletme borçlarının sermayenin ne kadarı kadar olduğunu gösterir. Sonucun 1 olması iste-nir. Oran < 1 ise; Öz Sermayenin borçtan fazla olduğu Oran > 1 ise; Öz Sermayenin borçlarından az olduğu anla-mında gelir.

İç Kaynaklar (Otofinansman) Oranı: İşletmenin otofinansman yoluyla sağladığı fon oranını verir. Oranın yüksek çıkması olumlu yorumlanır.

Faizin Kazanılma Sayısı: İşletmenin kredi kullanarak yap-tığı yatırımdan elde ettiği brüt kâr tutarı ile kredinin faizini kaç kez ödeyebileceğini gösterir. FVÖK: faiz ve Vergi öncesi kâr

Maddi duran Varlık / Öz sermaye: Duran varlık finans-manında öz sermayenin oranını verir. Maddi duran varlık-ların net değeri alınır. Oranın %70 olması istenir. MDV Net Değeri = MDV – Birikmiş Amortisman

Duran Varlık / Devamlı Sermaye Oranı: Duran varlıkla-rın ne kadarının devamlı sermaye ile finanse edildiğini gösterir. Oranın 1 den büyük olması istenir. Devamlı Sermaye = Öz Kaynaklar + Uzun Vadeli Borçlar

Devamlı Sermaye Bağımlılık Oranı: Oranın yüksek çıkması devamlı sermayenin bağlandığını ve daha fazla finansman ihtiyacı olduğunu gösterir.


145


Örnek (KPSS 2012): Yukarıda bilançosu verilen Z işletmesinin, Finansal Kaldıraç Oranı 0,39 ve Dönen Varlık / Duran varlık Oranı 1,5 olduğuna göre Dönen varlıklar toplamı kaç TL’dir? a) 44.850.000 b) 46.000.000 c) 69.000.000 d) 76.700.000 e) 103.500.000 Cevap ( C ): Finansal Kaldıraç ( Borçlanma) Oranı = ( KVB + UVB ) / PASİF TOPLAM 0,39 = ( 21.400 + 23.450) / PASİF = > Pasif = 115.000 TL bulunur. AKTİF = PASİF olduğundan; AKTİF TOPLAM = Dönen Varlık + Duran Varlık olduğu ve Dönen Varlık / Duran Varlık oranının 1,5 olduğu biliniyor. 115.000 = 1,5 Duran Varlık + Duran Varlık olur. Duran Varlık = 115.000 / 2,5 = 46.000 TL bulunur. AKTİF TOPLAM = Dönen Varlık + Duran Varlık 115.000 = ? + 46.000 Dönen Varlık = 69.000 TL olarak bulunur. Örnek (KPSS 2008): 1. A işletmesinin finansman oranı 1 olduğuna göre, Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların tutarı kaç TL’dir? a) 500 b) 1.000 c) 1.500 d) 2.000 e) 2.500 Özkaynaklar 1.500 Cevap ( B ): Finansman Oranı = ------------------- = > 1 = ------------------- = > KVB = 1.000 TL KVB + UVB KVB + 500


146


2. A işletmesinin asit – test oranı 1,5 olduğuna göre, Ticari alacaklarının tutarı kaç TL’dir? a) 550 b) 950 c) 1.000 d) 1.300 e) 1.500 Dön. Varlık – Stok Dönen Varlık - 0 (Stok Yok) Cevap ( B ): Asit – Test Oranı = --------------------------- = > 1,5 = ----------------------- = > Dönen Varlık = 1.500 TL olur. KVB 1.000 Yukarıdaki verilen bilançoya göre; Dönen Varlıklar = Hazır Değerler + Menkul Kıymetler + Ticari alacaklar

1.500 = 300 + 250 +Ticari alacaklar Ticari Alacaklar = 950 TL olarak bulunur. Örnek (KPSS 2010): İşletmenin 31.12.2009 tarihli bilançosu ve buna ilişkin bazı oranlar aşağıdaki gibidir: Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplam = 0,75 ve Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 1 1. Bu bilgilere göre, işletmenin Asit – Test Oranı kaçtır? a) 0,675 b) 0,600 c) 0,489 d) 0,400 e) 0,333 Cevap ( B ): Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 1ise; Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Borçlara Eşittir. O halde KVB da Dönen Varlık Toplamı olan 800 TL dir. Dön. Varlık – Stok 800 – 320 Asit – Test Oranı = ----------------------------- = ----------------------- = 0,60 KVB 800


147


2. Yukarıdaki bilgilere göre, işletmenin finansman oranı kaçtır? a) 0,800 b) 0,551 c) 0,500 d) 0,450 e) 0,333 Cevap ( E ): Bilançoya bakıldığında, Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar = 1ise; Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Borçlara Eşit-tir. O halde KVB da Dönen Varlık Toplamı olan 800 TL dir demiştik. O halde Dönen varlıklar Kısa Vadeli Borçlarla Finanse ediliyorsa Duran Varlıkların Kaynağı da Uzun Vadeli Yabancı Kaynak + Özkaynak yani Devamlı sermayedir. Yabancı Kaynaklar / Aktif Toplam = 0,75 diye soruda verilmişti. O halde 0,25 lik kısmı da özkaynaklardır. Pasif Toplam = KVB + UVB + Özkaynaklar 1.440 = 800 + UVB + 360

UVB = 280 Özkaynaklar 360 Finansman Oranı = ----------------------------- = ----------------------- = 0,333 KVB + UVB 800 + 280 Örnek: X işletmesinin Geçmiş yıllar zararı 400 TL, kâr yedekleri toplamı 2.000 TL’dir. Ödenmiş sermayesi 32.000 TL ise otofinansman (iç kaynak) oranı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? a) % 5 b) % 2 c) % 1,25 d) % 6,25 e) % 5,5

Kâr Yedekleri – Geçmiş Yıllar Kârları 2.000 - 400 Cevap ( A ): Otofinansman Oranı = ---------------------------------------------------------- = ------------------------- = 0,05 Ödenmiş Sermaye 32.000 Örnek (KPSS 2001): oranının 1’den büyük olması, aşağıdakilerden hangisini gösterir? a) Duran varlıkların finansmanında devamlı sermaye dışında yabancı kaynakların da kullanıldığını b) Devamlı sermayenin atıl bırakıldığını c) Devamlı sermayenin önemli bir bölümünün dönen varlıklara bağlandığını d) Duran varlıkların yalnızca devamlı sermaye ile finanse edildiğini e) Duran varlıkların finansmanında yalnızca öz kaynakların kullanıldığını

Cevap ( A ): Oranın büyük olması Duran Varlık Tutarının Devamlı Sermaye ( UVB + Özkaynak)’den fazla olduğunu göste-rir. Aktif = Pasif olduğuna göre Duran varlıkların finansmanında Devamlı sermayenin yetmediği kısmı Kısa Vadeli Borçlarla Finanse edildiği anlaşılır.


148


FAALİYET (ETKİNLİK) ORANLARI

Alacak Devir Hızı (ADH): İşletmenin kredili satışlarından doğan alacaklarını yılda kaç kez tahsil edilebildiğini gösterir. Oranın yüksek çıkması işletmenin alacaklarının tahsilinde sorun yaşamadığını gösterir.

Ticari alacaklar; Alıcılar ve Alacak senetleri hesaplarının tutarıdır. İşletme kredili satışlarını hesaplayamıyorsa net satışlarını kullanabilir. Ticari alacaklar toplamına, alacak senetleri reeskontu, verilen depozito ve teminatlar, şüpheli ticari alacaklar karşılığı hesapları dahil edilmez

Ortalama Tahsil Süresi: Alacakların kaç günde tahsil edildiğini gösterir. Alacak devir hızı ile birlikte yorumla-nır.

Stok Devir Hızı: İşletmenin stoklarının yılda kaç defa yenilendiğini gösterir. Devir hızının yüksek olması istenir. Üretim ve ticaret işletmelerinde ayrı ayrı hesaplanması gerekir. Analizinde mevsimlik çalışmalar dikkate alınmalıdır. Ticaret İşletmelerinde Stok Devir Hızı; Üretim İşletmelerinde Stok Devir Hızı; Stok devir hızının yüksek olması diğer değişkenler sabitken işletmenin kârlılığını artırır ve finansman ihtiyacını azaltır. Stok devir hızının azalması ise; stok tutma maliyetinin yükseldiğini, finansman ihtiyacının arttığını, stokların satışının zor-laştığını, tüketici isteklerinin değiştiğini, satış yeteneğinin azaldığını gösterir. Stokların kaç günde bir el değiştirildiğini bulmak istersek; kullanılır.

Aktif devir Hızı: işletmenin, sermaye yoğun bir teknoloji, kullanımının bir göstergesidir. Aktif devir hızı yüksek olduğu dönemlerde işletmenin riski düşüktür. Oranın düşük çıkma-sı atıl kapasite olduğunu gösterir.

Ticari Borçlar devir Hızı: Ticari borçların hangi sürede (hızda) ödendiğini gösteren orandır. Oranın düşük çık-ması olumlu karşılanır.

Maddi Duran Varlık Devir Hızı: MDV’la aşırı yatırım yapı-lıp yapılmadığını ölçmek için kullanılır. Oranın düşük olması işletmede atıl (boş) kapasite olduğunu gösterir. MDV ‘lar net aktif değeriyle alınırlar. ( MDV – B. Amortisman)

Stok Tutma (Tüketilme) Süresi: Stokların likidite duru-munu gösterir. Satışlar peşin ise, stokların kaç günde nakde çevrildi-ğini; satışlar kredili ise, stokların ne kadar sürede ala-cağa dönüştüğünü gösterir.


149


Örnek (KPSS 2003): Yarı mamul stok devir hızını veren oran aşağıdakilerden hangisidir? a) Brüt Satışlar / Ortalama Yarı Mamul Stoku b) Satışların Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stoku c) Üretim Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stoku d) Tamamlanan Mamul Maliyeti / Ortalama Yarı Mamul Stoku e) Ortalama Yarı Mamul Stoku / Brüt Satışlar

Cevap ( C) Örnek(KPSS 2005): Dönem Başı Stok : 10.500 Dönem İçi alışlar : 119.000 Dönem Sonu Stokları : 24.500 Satışların maliyeti : 105.000 Net Satışlar : 140.000 Yukarıdaki bilgilere göre işletmede, stoklar kaç günde bir tüketilmektedir? a) 90 b) 70 c) 60 d) 40 e) 6

Satışların Maliyeti 105.000

Cevap ( C ): Stok Devir Hızı (SDH) = -------------------------------- = ---------------------------- = 6 kez Ortalama Stok 10.500 + 24.500 ----------------------- 2 360 360 Kaç Gün = ------------------ = ---------------- = 60 Gün SDH 5 Örnek (KPSS 2008): 1. Bu bilgilere göre, işletmede ortalama tahsilât süresi kaç gündür? a) 24 b) 48 c) 56 d) 64 e) 72

Brüt Satışlar Soruda Kredili satışlar verilseydi Brüt satışlar Cevap ( E ): Alacak Devir Hızı (ADH) = -------------------------------- yerine Kredili Satış tutarı alınır. Ticari alacaklar

Brüt Satışlar 6.000 360 Stok Devir Hızı (SDH) = -------------------------------- = ---------------------- = 5 Kez OTS = ------------ = 72 Gün Ticari alacaklar 1.200 5


150


2. Bu bilgilere göre, işletmenin Dönen Varlık devir Hızı kaçtır? a) 0,30 b) 0,46 c) 0,66 d) 1,42 e) 2,40

Net Satışlar 6.000

Cevap ( D ): Dönen Varlık Devir Hızı = ---------------------------- = --------------------------- = 1,42 Dönen Varlıklar 4.200 3. Bu bilgilere göre, işletme stoklarını kaç günde devretmektedir? a) 80 b) 100 c) 160 d) 200 e) 240

Satışların Maliyeti 4.050 Cevap ( D ): Stok Devir Hızı (SDH) = ----------------------------------- = ------------------------------------- = 1,8 Ortalama Stok ( 1.800 + 2.700 ) / 2 360 360 Kaç Günde = ---------------------- = --------------------- = 200 Gün. SDH 1,8 Örnek ( KPSS 2011): Bir işletmeye ait bilgiler aşağıdaki gibidir; _ (Tutar TL) Dönem Başı Stok 145.000 Dönem Sonu Stok 185.000 Dönem içi alışlar 1.020.000 Alış İadeleri 20.000 Alış Giderleri 30.000 Satış İadeleri 40.000 1. Yukarıdaki bilgilere göre işletmede satışların maliyeti kaç TL’dir? a) 980.000 b) 990.000 c) 1.030.000 d) 1.060.000 e) 1.175.000

Cevap ( B ): Satışların Maliyeti (SMM) = Ticari Mallar Hesabının Borç Kalanı – S. Sonu Ticari Mal Mevcudu = 1.175.000 – 185.000 = 990.000 TL


151


2. Yukarıdaki bilgilere göre, işletme stoklarını kaç günde devretmektedir? a) 36 b) 50 c) 55 d) 57 e) 60

Satışların Maliyeti 990.000

Cevap ( E ): SDH = ------------------------------- = --------------------------- = 6 Kez Ortalama Stok 145.000 + 185.000 ------------------------- 2 360 Kaç Günde = -------------- = 60 Gün 6

KÂRLILIK ORANLARI İşletmenin elde ettiği kârın (rantabilitenin), ölçülü, yeterli, doyurucu olup olmadığını değerlendirmek için kullanılan oranlardır. Karlılık yöneticinin başarısının ölçümün de önemli bir etken olduğu için, yöneticilerin başarı ölçümünde de kârlılık oranları kullanılır. Örnek (KPSS 2012): Yukarıdaki bilançosu verilen A İşletmesinin vergi öncesi kâr tutarı 19.260.000 TL, Finansman Giderleri 3.690.000 TL, vergi oranı ise % 20’dir. (Bilançodaki değerlerin üç sıfırı eksik yazılmıştır)

Net Kâr / Öz Sermaye Oranı (Mali Rantabilite): İşletme ortak yada ortaklarının koymuş olduğu sermaye ile kâr arasındaki ilişkinin incelendiği orandır.Oranın yüksek çıkması tatmin edici kârlılık olduğu anlamına gelir. Payda-daki öz sermaye, dönem başı ile dönem sonu sermayeleri-nin ortalamasıdır.

Ekonomik Rantabilite: İşletmenin toplam varlıkları ile kârlılığı arasındaki ilişkiyi incelemek için kullanı-lır. Brüt kârın aktif toplamın yüzde kaçına eşit olduğunu gösterir.

Hisse Başına Getiri: Bir adet hisse senedinin değerini bulmak için kullanılır

Net Kâr / Dolaşımdaki Hisse Senedi sayısı

İş Hacmi Rantabilitesi: Kârlılığın, işletme faaliyetleri-nin ne derece etkilediğini gösteren orandır. İşletme faaliyetlerinin etkinliğini ölçer. Sermaye yoğun tek-noloji kullanan işletmelerde kârlılığın istenilen düzeyde olması için oranın yüksek olması gerekir.

Faaliyet Kârı / Net Satış Tutarı

Biriktirmeli (Kümülâtif) Kârlılık Oranı: İşletmenin uzun vadeli kârlılığını gösterir. Otofinansman oranının ne olacağı hakkında bilgi verir. Dağıtılmamış Kârlar Toplamı / Aktif (Varlık) Toplamı


152


1. A İşletmesinde Ekonomik Verimlilik Oranı 0,85 olduğuna göre, Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı kaç TL’dir? a) 7.400.000 b) 14.500.000 c) 27.000.000 d) 31.500.000 e) 39.500.000

Dönem Kârı + Finansman Gid. Cevap ( B): Ekonomik verimlilik (Rantabilite)oranı = ------------------------------------------------------ Özkaynaklar + Uzun Vad. Yab. Kay. 19.260.000 + 3.852.000 0,85 = ---------------------------------------- = > UVYK = 14.500.000 TL bulunur. 12.500.000 + UVYK 2. A İşletmesinde Varlıkların kârlılığı oranı kaçtır? a) 0,21 b) 0,23 c) 0,25 d) 0,32 e) 0,37

Net Kâr Cevap ( D ): Varlık Kârlılığı = ------------------------- Varlık Toplamı Net kârı hesaplayabilmemiz için Vergi öncesi kârdan vergi tutarını düşmemiz gerekecek o halde; Vergi Tutarı = 19.260.000 x 0,20 vergi oranı = 3.852.000 TL vergi tutarı Net Kâr = 19.260.000 – 3.852.000 = 15.408.000 TL bulunur. Daha sonra Toplam Varlıkları Hesaplayalım; AKTİF = PASİF olduğundan; = (KVB + UVB + Özkaynaklar) = 21.500.00 + 14.500.000 + 12.500.000 = 48.150.000

Net Kâr 15.408.000 Varlık Kârlılığı = ------------------------- = ------------------------- = 0,32 olarak hesaplanır. Varlık Toplamı 48.150.000


153


PİYASA TEMELLİ ORANLAR İşletmenin piyasadaki performansını değerlendirmek için kullanılan oranlardır. Sermaye piyasasında işlem yapan iş-letmelerin mali tablolarının yorumlanmasında kullanılır. Menkul kıymete yatırım yapan yatırımcılara, menkul kıymetlerin değeri hakkında bilgi vermesi açısından önemli oranlardır. Örnek (KPSS 2010): İki milyon adet hisse senedinden oluşan şirketin sermayesi 6.000.000 TL olup, hisse senedinin birim borsa değeri 4 TL’dir Cari dönemde dağıtılmasına karar verilen kâr tutarı 3.000.000 TL olduğuna göre, işletmenin Fiyat Kazanç Oranı kaç-tır? a) 0,375 b) 0,500 c) 0,750 d) 1,125 e) 2,000

Cevap ( A): Hisse Başına düşen Kâr Payı 1,5 Fiyat / Kazanç Oranı = ------------------------------------------- = ------------------- = 0,375 Hisse Başına Borsa Fiyatı 4

Fiyat / Kazanç Katsayısı: Hisse senedinin piyasadaki işlem fiyatının gerçek değeri olup olmadığını gösterir. Katsayısı yüksek çıkarsa, hisse senedinin fiyatının piyasa değerinin üstünde olduğu anlamına geleceğinden yatı-rımcı satın almak istemeyecektir. İşletmenin kârı büyük ise; Katsayı küçük olacak İşletmenin kârı küçük ise; Katsayı büyük olacaktır.

Hisse Senedi Piyasa Değeri / His. Sen. Defter Değeri: Hisse senedinin piyasa değeri defter değerine yakın olduğu zaman ilerleyen zamanlarda fiyatların artacağı anlamına geldiğinden P/D değerinin küçük çıkması iste-nir.

Fiyat – Satış Oranı: İşletmenin piyasa değerinin, işlet-menin iş hacminin kaç katı olduğunu gösterir.

Firma (Girişim) değeri: Şirketin o andaki tüm borç ve alacakları ile satın alınması durumundaki değeridir. Firma Değeri = Piyasa Değeri + Net Nakitler

Hisse Senedi Plasman Oranı: Hisse senetlerinin mali-yet bedeli ve borsa değeri ile karşılaştırılmasına yardım-cı olur.

Dağıtılacak Kâr Payı 3.000.000 ------------------------------ = ------------------- = 1,5 Hisse Senedi Sayısı 2.000.000


154


KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ (YATAY ANALİZ) Dinamik bir analizdir. Mali tablodaki kalemlerin birbirleriyle olan ilişkileri yerine, bir kalemin farklı tarihlerdeki tutarları ile karşılaştırılarak, ilgili kalemin zaman içindeki göstermiş olduğu değişim analiz edilir. Uygulanma aşamaları;

Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin mutlak farkları alınarak artış veya azalış miktarları tespit edilmelidir. Hesaplanan mutlak farklar yüzdelere çevrilmeli ve bu farklara neden olan sebepler incelenmelidir. Farkların nedeni tespit edildikten sonra bu farkların işletme için iyi ya da kötü olduğu analiz edilmelidir.

Örnek (KPSS 2003): Bir işletmenin alacak senetlerinin tutarı yıllar itibariyle şöyledir; 2000 2001 2002 Alacak Senetleri 40 60 80 Karşılaştırmalı tablolar analizi tekniğine göre, 2000 yılı esas alındığında 2001 ve 2002 yılları için alacak senetlerinin % değeri sırasıyla kaçtır? a) 50 – 100 b) 100 – 200 c) 125 – 150 d) 150 – 200 e) 150 – 250

Cevap ( A ): 2000 – 2001 2000 – 2002 60 – 40 80. – 40 ------------------- x 100 = 50 ------------------ x 100 = 100 40 40

EĞİLİM (TREND) ANALİZİ

Mali tablolarda yer alan kalemlerin zaman içerisindeki göstermiş oldukları eğilimlerin saptanması ve incelenmesi için kullanılan analiz yöntemidir. Tek başına sonuç çıkarmak için bu analiz yetersizdir.

Temel olarak seçilen yıldaki kalem değeri 100 kabul edilir. Her kalem baz yıla göre değerlendirilir. Diğer yıllar te-mel yıldaki değere bölünerek eğilim yüzdesi bulunur.

Temel yıla göre izleyen yıldaki değer daha büyükse 100’ün üstünde, temel yıldan küçükse 100’ün altında olur. Dinamik bir analiz tekniğidir. İncelemeye alınan dönemin uzunluğu en az 7 yıldır. Oldukça uzun süreler olması gerekir. Bu süreden az olan süreler

için yapılan analizler verimli sonuçlar üretmeyecektir. Bu analizi yapmaktaki amaç uzun sürede göstermiş olduğu değişime bakılarak işletme hakkında öngörüde bulu-

nabilmektir. Baz yıl olarak alınan yılın normal bir yıl olması gerekir. Baz yılda değeri sıfır olan bir kalemin izleyen yıllar için değeri alınmaz Eğilim Yüzdesi = ( İlgili Yıldaki Kalemin değeri / Baz Yıldaki değer) x 100 Şeklinde hesaplanır. Trend Analizi Yapılırken Dikkat edilmesi gereken Unsurlar;

Anlamsız ve gereksiz oranlar kullanılmamalı Sadece bir orana bakarak sonuç çıkarılmamalı, bu nedenle tüm bilanço kalemleri dikkate alınmalı Mevsimlik ve piyasadaki oluşabilecek etkiler dikkate alınmalı Oranlar diğer kriterlerde dikkate alınarak incelenmeli Oranlardaki pay ve paydadaki değişimlerin sonucu değiştireceği unutulmalı


155


Örnek (KPSS 2001): Hesap Kaleminin Cari Yıldaki Tutarı / Hesap Kaleminin Baz Alınan Yıldaki Tutarı oranı aşağı-dakilerden hangisini ifade eder?

a) Hesap kaleminin aktif toplamına göre dikey yüzdesini b) Hesap kaleminin net satışlara göre dikey yüzdesini c) Hesap kaleminin baz alınan yıla göre dikey yüzdesini d) Hesap kaleminin baz alınan yıla göre yatay yüzdesini e) Hesap kaleminin baz alınan yıla göre trend yüzdesini

Cevap ( E ): Eğilim Yüzdesi = ( İlgili Yıldaki Kalemin değeri / Baz Yıldaki değer) x 100

YÜZDE YÖNTEMİ İLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

Bir yıl ya da birden fazla yılın analizi yapılabilir. Bilanço ve gelir tabloları yüzde değerler olarak ifade edilir. He-saplanan yüzde değerinin işletme için yeterli olup olmadığı araştırılır.

Yüzde yönteminde bilanço kalemleri Grup ve Genel olmak üzere iki kısımda ele alınır.

Grup, ilgili kalemin dahil olduğu toplam içerisinde ele alınırken, Aktif / Pasif toplamı Genel olarak ifade edilir.

Dikey analizde grup ve genel yüzdeleri hesaplanması şu şekilde olur; Örnek: Brüt satışlar 100.000 Satış İndirimleri (-) 10.000 Net Satışlar 90.000 Satılan Malın Maliyeti(-) 60.000 Brüt Kâr / Zarar 30.000 Faaliyet Giderleri(-) 10.000 Faaliyet Kârı / Zararı 20.000 Yukarıdaki verilenlere sahip bir işletmenin faaliyet kârının dikey yüzdesi aşağıdakilerden hangisidir?

a) 20 b) 22 c) 24 d) 26 e) 30

Faaliyet Kârı 20.000 Cevap ( B ): Dikey Yüzde = ---------------------------- x 100 = ---------------------- x 100 = 22 Net Satışlar 90.000


156


BAŞABAŞ ANALİZİ BAŞABAŞ NOKTASI: Toplam gelir = Toplam maliyet olduğu düzeydir. Yani kâr/zarar = O (sıfır) dır. Toplam Gelir = Birim Satış Fiyatı x Toplam satılan Mamul Miktarı şeklinde hesaplanır. Toplam Maliyet (y) = Toplam sabit Maliyet (a) + Toplam Değişken Maliyet (bx) şeklinde hesaplanır. Buradaki Toplam Değişken Maliyet (bx) ise = Birim Değişken Maliyet ( b) x Faaliyet hacmi ( x) ‘dir. Başabaş analiz hem maliyet muhasebesi ( ihtisas muhasebesi) hem de mali tablo analizinde konu olarak yer alır. Başabaş analiz sorulanını çözebilmemiz için Katkı payı, Katkı oranı, formüllerini temelde öğrenmemiz şart. Toplam sabit giderleri, katkı payına böldüğümüzde Başabaş Noktasındaki satış miktarını; Katkı oranına böldüğümüzde Başabaş Noktasındaki Satış Tutarını bulabiliyoruz. Ya da Güvenlik Payı ve Oranı: Güvenlik Payı; Bütçelenen ya da fiili satışların başabaş noktasında ki satışları aşan kısmıdır. Za-rara geçmeden önce satışların azaltılabileceği düzeyi tutar olarak belirtir. Güvenlik payının toplam satışlara bölünmesiyle de güvenlik oranı bulunur.

Güvenlik Payı = Toplam Satışlar – BBN Düzeyindeki Satışlar Güvenlik Payı Güvenlik Oranı = ------------------------------------- Toplam satış Tutarı

Katkı Payı = Satış Fiyatı – Değişken Maliyet

Katkı Payı (Satış Fiyatı – Değişken Maliyet) Katkı Oranı = ---------------------------------------------------------------- Satış Fiyatı


157


Örnek (KPSS 2009): Bir işletmenin bazı bilgileri şu şekildedir; Brüt Satışlar 970.000 Toplam Değişken Giderleri 658.000 Toplam sabit Giderleri 200.000 Başabaş noktası satış tutarı 564.000 Satıştan İadeler 30.000 Bu işletmede üretim maliyetine göre katkı oranı kaçtır? a) 0,30 b) 0,40 c) 0,43 d) 0,67 e) 1,16 Cevap ( A ): Net Satışlar = Brüt Satışlar – satış iadesi = 970.000 – 30.000 = 940.000

Net Satışlar – Değişken Giderler 940.000 – 658.000 Katkı Oranı = ----------------------------------------------------- = -------------------------------- = 0,30 Net Satışlar 940.000 Örnek (KPSS 2010): İşletmenin 2009 yılında gerçekleşen satış ve Kâr tutarları aşağıdaki gibidir; Tutar (Bin TL) Net Satışlar 7.220 Brüt Satış Kârı 1.869 İşletmenin sabit giderleri 3.185.000 TL olduğuna göre, başa baş noktası (BBN) tutarı kaç TL’dir?

a) 4.550.000 b) 4.235.000 c) 4.035.000 d) 4.010.000 e) 3.980.000

Cevap ( A ): Kâr = Satış tutarı – Toplam Maliyet 1.869.000 = 7.220.000 – Toplam Maliyet Toplam Maliyet = 5.351.000 TL bulunur. Toplam Maliyet = Toplam sabit Maliyet + Toplam Değişken Maliyet 5.351.000 = 3.185.000 + Toplam Değişken Maliyet Toplam Değişken Maliyet = 2.166.000 TL bulunur. Toplam sabit Maliyetler 3.185.000 BBN TUTARI = ---------------------------------------------- = --------------------------- = 4.550.000 TL bulunur. Toplam Değişken Giderler 2.166.000 1 - ----------------------------------- 1- ----------------------- Toplam Satış Tutarı 7.220.000


158


Örnek (KPSS 2011): Bir işletmede toplam sabit maliyet 10.296.000 TL, birim satış fiyatı 840 TL, birim değişken mali-yeti 620 TL ise bu işletmenin başa baş noktası kaç birimdir?

a) 51.480 b) 46.800 c) 37.380 d) 34.540 e) 30.190

Cevap ( B ): Toplam sabit Maliyetler 10.296.000 BBN Miktarı = -------------------------------------------------------------- = --------------------------- = 46.800 adet Birim Satış Fiyatı – Birim değişken Gider 840 - 620 Örnek (KPSS 2006): Devamlı sermaye / Pasif Toplamı : 0,60 Duran Varlık / Aktif Toplamı :0,50 Olan bir işletmenin cari oranı kaçtır? a) 0,83 b) 1,00 c) 1,20 d) 1,25 e) 1,33

Cevap ( D ): Duran Varlık / Aktif Toplamı = 0,50 olduğuna göre yani aktifin yarısı duran varlık ise diğer yarısı da dönen varlıktır diyerek Dönen varlık oranının da 0,50 olduğunu biliriz. Aktif toplama 100 değerini versek, Dönen varlık 50 olacaktır. Devamlı sermaye Pasif Toplam = KVB + UVB + Özkaynak 100 = KVB + 60 KVB = 40 Dönen Varlık 50 Cari Oran = ---------------------------- = --------------- = 1,25 KVB 40 Örnek (KPSS 2013): İşletmenin net çalışma sermayesi 110.000 TL, Duran Varlıklar toplamı 2.450.000 TL ve Dönen Varlıklar Toplamı 1.250.000 TL ise aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Aktif toplamı 3.810.000 TL’dir. b) Özkaynaklar toplamı 2.560.000 TL’dir. c) Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar toplamı 2.560.000 TL’dir. d) Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar toplamı 1.140.000 TL’dir. e) Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar toplamı 1.140.000 TL’dir.

Cevap ( E ): Net Çalışma Sermayesi = Dönen Varlıklar – Kısa Vadeli Borçlar 110.000 = 1.250.000 – Kısa Vadeli Yabancı Kaynak KVYK = 1.140.000 TL bulunur.


159


Örnek (KPSS 2013): İşletmede, döneme ilişkin Satılan Ticari Mallar Maliyeti 100.000 TL, ortalama stok 5.000 TL ve ortalama ticari alacaklar 20.000 TL ise ortalama stokta kalma süresi kaç gündür?

a) 30 b) 20 c) 18 d) 10 e) 5

Satışların Maliyeti 100.000 Cevap ( C ): Stok Devir Hızı = -------------------------------- = ------------------------- = 20 Ortalama Stok 5.000 360 gün Kaç Gün = ------------------------ = 18 gün 20 Örnek (KPSS 2013): I. Stok Devir Hızı Oranı II. Varlıkların Kârlılığı Oranı III. Fiyat – Kazanç Oranı IV. Finansman Oranı Yukarıdakilerden hangileri, faaliyet oranları arasında yer alır?

a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve III d) II ve IV e) III ve IV

Cevap ( A ): [ Stok Devir Hızı, Faaliyet oranlarında] ; [Varlıkların kârlılığı Oranı, Kârlılık oranlarında ]; [Fiyat – Kazanç Oranı, Piyasa Temelli oranlarda]; [ Finansman Oranı, Finansal Yapı (borçlanma) oranlarında] yer alır. Örnek (KPSS 2013): Aşağıdaki işlemlerden hangisi fon kaynağı meydan getirir?

a) Uzun vadeli yabancı kaynaklarda azalış b) Kısa vadeli yabancı kaynaklarda azalış c) Dönen varlıklarda artış d) Duran varlıklarda artış e) Dönen varlıklarda azalış

Cevap ( E); Tüm şıkları yorumlayalım; Uzun vadeli yabancı kaynaklarda azalış: Uzun vadeli borcun ödenmesi demektir ve ödeme varsa fon kaynağı azalır. Kısa vadeli yabancı kaynaklarda azalış: Kısa vadeli borcun ödenmesi demektir yine ödeme varsa fon kaynağı azalır Dönen varlıklarda artış: Dönen varlıklarda artış yeni varlık satın alınması anlamına geleceğinden kaynak kullanımı söz ko-nusudur ve azalır. Duran varlıklarda artış: Dönen varlıklardaki artış ile aynı durum geçerlidir duran varlık satın alınmıştır. Dönen varlıklarda azalış: Dönen varlık azalıyorsa varlık satışı vardır ve kaynak artacaktır.


160


TİCARİ ARİTMATİK

YÜZDE – KÂR – ZARAR PROBLEMLERİ Kar ve zarar problemlerinin çözümünde daima maliyet değerinin hesaplanması gerekir.

SATIŞ FİYATI = MALİYET DEĞERİ (FİYATI) + KÂR

SATIŞ FİYATI = MALİYET DEĞERİ (FİYATI) – ZARAR KÂR = SATIŞ FİYATI – MALİYET FİYATI

Örnek: %20 kâr ile 6.000 TL ye satılan bir malın maliyeti nedir? a) 4.400 b) 4.600 c) 4.800 d) 5.000 e) 5.200

Cevap ( D): Bu soruyu iki yöntemle çözelim; 1. Yöntem: 6.000 ÷ 1,20 = 5.000 TL yani kârı arındırmış olduk. 3. Yöntem: Malın maliyeti %100, kâr % 20 şeklinde düşünüldüğünde satış fiyatı % 120 olacaktır.

% 120 si 6.000 TL ise %100 ü x TL dir.

----------------------------------------------------------------- 6.000 x 100 X = ------------------------ = 5.000 TL bulunur. 120 Örnek: Bir malı %20 kârla 6.000 TL’ye satan bir kişi, bu satış üzerinden %20 indirimli satış yapmıştır. Bu kişinin kâr ya da zararı nedir? a) 200 TL zarar b) 200 TL kâr c) 500 TL zarar d) 500 TL kâr e) 120 TL kâr

Cevap ( A): 6.000 %20 indirim = 1.200 TL indirim tutarı 6.000 – 1.200 indirim = 4.800 TL satış tutarı 6.000 ÷ 1,20 kar = 5.000 TL maliyeti ------------------- 200 TL zarar Örnek: Bir tüccar elindeki malların her birini 72.000 TL’den satıyor. Birinci malın satışından %20 kâr, ikinci malın satışından %20 zarar ediyor. Bu iki malın satışından tüccarın yaptığı zarar kaç TL’dir? a) 5.000 b) 6.000 c) 6.200 d) 6.800 e) 7.000

Cevap ( B): Kâr ettiği malda; 72.000 ÷ 1,20 = 60.000 TL maliyeti var. 72.000 – 60.000 = 12.000 TL kâr Zarar ettiği malda; Fiyatına X dersek, x – 0,20x = 72.000 TL => X = 90.000 TL maliyeti bulunur. 90.000 – 72.000 = 18.000 TL zarar 12.000 TL kâr – 18.000 TL zarar = 6.000 TL zarar bulunur.


161


Örnek: Bir tüccar depodaki malı alırken üzerindeki fiyattan %20 indirimli almıştır. Satarken üzerindeki fiyattan sat-mıştır. Kârı % kaçtır?

a) 20 b) 25 c) 28 d) 30 e) 32

Cevap ( B): Üzerindeki fiyatı X olsa, alırken X – 0,20X indirim = 0,80X’ e almış olur. Satarken X – 0,80 = 0,20X kâr yapar Kâr 0,20X Kâr Oranı = ------------------- = ----------------- = 0,25 bulunur. Maliyet 0,80X Örnek: %50 kârla satılan bir gömleğin satış fiyatı üzerinden yüzde kaç indirim yapılırsa gömleğin satışından %10 zarar edilir? a) 60 b) 50 c) 40 d) 30 e) 20

Cevap ( A): Maliyeti 100 TL olsun, %50 kârlı satış fiyatı 150 TL olur. %10 zararlı fiyatı ise 90 TL olur. X 150 TL den % kaç indirim yapılırsa 90 TL olur? 150 x ----------- = 90 => X = 9.000 / 150 = 60 bulunur. 100 Örnek: Bir tüccarın kg’ını 10 TL ye aldığı yaş incirin %10’u çürük çıkıyor. Geriye kalan incir kurutuluyor. İncir kuru-tulduğunda %20 Fire veriyor. Buna göre kuru incirin kilosu kaç TL den satılmalı ki işletme ne kâr ne de zarar etsin? a) 13,2 b) 13,6 c) 13,8 d) 14,2 e) 14,6 Cevap ( C): Tamamına 100 kg desek, %10 çürük düşüldüğünde 90 kg kalır. 90 kg x %20 fire = 18 kg fire vardır. 90 – 18 = 72 kg sağlam kuru incir olur. 1.000 TL Yaş incirin alış maliyeti 10 TL x 100 kg = 1.000 TL ------------- = 13,8 TL/kg olarak hesaplanır. 72 kg Örnek (KPSS 2008): Satış fiyatı üzerinden %25 kar elde edilmiş bir malın, maliyeti üzerinden % kaç kâr edilmiştir? a) 30 b) 33 c) 40 d) 45 e) 66

Cevap ( B): Satış Fiyatı 100 olsa %25 kâr elde ettiği için 75 TL maliyeti olur. 75 TL den 25 TL kâr edilirse; 2.500 100 TL’den X TL kâr edilir X = -------------------- = 33,3 bulunur. -------------------------------------------------------------------- 75


162


Örnek (KPSS 2008): %5 indirim uygulanan bir mal 437 TL’ye satılmışsa uygulanan indirim tutarı kaç TL’dir? a) 33 b) 26 c) 23 d) 21 e) 17

Cevap ( C): Etiket fiyatına 100 TL desek, %5 (0,05) indirim ile 95 TL olurdu. 95 TL’ye satılan malda 5 TL indirim varsa 437 TL ye satılan malda X TL indirim olur ------------------------------------------------------------------ 437 x 5 X = ----------------- = 23 TL bulunur. 95 Örnek(KPSS 2009): İşletmede %2 iskontolu olarak 441.000 TL’lik mal satın alındığında mal bedelinden yapılan iskonto tutarı kaç TL’dir? a) 8.820 b) 9.000 c) 17.640 d) 19.000 e) 59.000

Cevap ( B): X – 0,02 X = 441.000 TL ise; 441.000 0,98 X = 441.000 TL olur X = --------------- = 450.000 TL indirim yapılmamış fiyatı bulunur. 0,98 450.000 – 441.000 = 9.000 TL indirim tutarı bulunur. Örnek(KPSS 2011): %10 iskontolu olarak satın alınan bir mal, iskontolu alış bedeli üzerinden %40 kârla 2.268 TL ye satılmıştır. Buna göre, malın iskontosuz alış fiyatı kaç TL’dir? a) 1.360 b) 1.800 c) 1.920 d) 2.040 e) 2.060

Cevap ( B): X – 0,10 = 0,90 X alış değeri olsun, 0,90X %40 = 0,36X kârı vardır. 0,90X + 0,36X = 1,26X alış değeri olur. Soruda alış değeri verilmiş, 2.268 1,26X = 2.268 TL ise X= ---------------------------- = 1.800 TL iskontosuz alış fiyatı bulunur. 1,26


163


FAİZ (Paranın Zaman Değeri) Faiz: paranın zaman değerinden doğar. Parayı bu gün kullanmaktan vazgeçip bir başkasına borç olarak veren açısından, parayı bu gün kullanmaktan vazgeçmenin bedeli getirisi iken, alan kişi açısından gelecekteki elde edebileceği bir paranın bun günden kullanımının maliyetidir. Faiz Oranını Etkileyen etmenler:

Enflasyon riski Likidite riski Ödenmeme riski Vade riski

Negatif Faiz: Piyasa faiz oranının, enflasyon oranının altında kalması durumunda oluşur. Negatif faiz olması durumunda finansmanda daha çok borca ağırlık verilmesine yol açar. Faiz hesaplamalarında basit ve bileşik olmak üzere iki yöntem kullanılır. Bir yıla kadar olan işlemlerde genellikle basit faiz uygulanır. (Bir yıldan az olmasına rağmen bileşik faizin kullanımı da mümkündür) BASİT FAİZ Ödenecek ya da kanılacak faizin anapara üzerinden hesaplandığı faizdir. Örnek: A bankasından %50 faizle alınan 6 ay vadeli 500 TL için ödenecek faiz tutarı ne kadardır? a) 250 b) 750 c) 100 d) 125 e) 150 Cevap ( D ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) = 500 x 0,50 x 6/12 = 125 TL Örnek: Bankaya %60 yıllık faizle yatırılan 2.000 TL karşılığında 4 yıl sonra hangi miktarda para geri alınır. a) 4.800 b) 5.800 c) 6.800 d) 2.000 e) 300

Cevap ( C ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) = 2.000 + 0,60 + 4 = 4.800 TL faiz tutarı Gelecekteki ( Vade Sonundaki )Değer = Anapara + Faiz = 2.000 + 4.800 =6.800 TL

RİSK ile FAİZ doğru orantılıdır. Risk Faiz

Risk Faiz

Basit Faizde Gelecekteki değeri; Gelecekteki Değer (S): Anapara ( P ) + Faiz Tutarı (I) ya da S = Anapara x [ 1 + ( Faiz Oranı (i) x Vade)]


164


Örnek (KPSS 2006): Bir bankaya yıllık %10,5 faiz oranı üzerinden yatırılan 1.200 TL kaç gün sonra 1.312 TL olur? a) 300 b) 320 c) 330 d) 350 e) 360

Cevap ( B ): Faiz Geliri = Vade Sonundaki Değer – Anapara tutarı = 1.312 – 1.200 = 112 Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) n 112 = 1.200 x 0,105 x ------------ = > n = 320 gün olarak bulunur. 360 Örnek( KPSS 2007): İşletmenin bir bankadan talep ettiği 200.000 TL tutarındaki 10 ay vadeli kredi, işletmeye 180.000 TL olarak ödendiğine göre, bankanın bu işlemde uyguladığı faiz oranı % kaçtır? a) 9 b) 10 c) 12 d) 18 e) 24

Cevap ( C ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n)

10 2.000 = 200.000 x i x ------------ 12

İ = 12 BASİT İSKONTO: Bono: Kredili alış verişlerde borçlunun, alacaklıya verdiği belli bir tarihte belli bir tutardaki ödeme taahhüdünü gösteren belgedir. Senetler vadesinde tahsil edilebileceği gibi vadesinden öncede iskonto ettirilerek (kırdırılarak) de tahsil edilebilir. Basit İç İskonto: İskonto tutarının senedin peşin değeri üzerinden hesaplanmasıdır. Dış İskonto: İskonto tutarının vadeli değerinden hesaplanmasıdır.


165


Örnek( KPSS 2001): İşletme nominal değeri 900.000 TL olan, vadesi 28.07.2001 olan alacak senedi için yıllık %60 reeskont faiz oranıyla dış iskonto yöntemini kullanarak reeskont hesaplamıştır. Buna göre, senedin 31.12.2001 tarihindeki tasarruf değeri kaç TL’dir? a) 630.000 b) 626.000 c) 588.000 d) 585.000 e) 360.000

Cevap ( D ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) 210 gün (ya da 7 ay) = 900.000 x 0,60 x ----------------------------------- = 315.000 TL 360 gün ( Ya da 12 ay) 900.000 – 315.000 = 585.000 TL Faiz tutarı Örnek( KPSS 2003): Nominal değeri 220.000 TL olan bir senet, vadesine 90 gün kala %40 faiz oranı üzerinden iç iskonto hesaplama yöntemine göre iskonto ettirilmiştir. Buna göre, senedin bu günkü değeri kaç TL’dir? a) 208.000 b) 200.000 c) 192.000 d) 184.000 e) 180.000

Nominal Değer ( Vade Sonu değeri = S)

Cevap ( B ): İç iskontoya göre şimdiki değer (P) = ------------------------------------------------------------------- 1 + Faiz Oranı (i) x Vade (n)

220.000 = ------------------------------------------- = 200.000 TL 90 1 + ( 0,50 x ---------- ) 360 Örnek( KPSS 2007): İşletme yazılı değeri 600 TL, vadesi 20.07.2007 olan alacak senedi için 2006 yılı sonunda %20 reeskont faiz oranı ile iç iskonto yöntemini kullanarak reeskont hesaplamıştır. Buna göre, senedin 31.12.2006 tarihindeki net değeri kaç TL’dir? a) 400 b) 420 c) 480 d) 533 e) 540

Nominal Değer ( Vade Sonu değeri = S) Cevap ( E ): İç iskontoya göre şimdiki değer (P) = ------------------------------------------------------------------- 1 + Faiz Oranı (i) x Vade (n)

600 = ------------------------------------------- = 540 TL 200 1 + ( 0,20 x ---------- ) 360


166


Örnek( KPSS 2010): İşletme 5 ay sonra ödemesi gereken 100.000 TL nominal değerli senedin yerine 10 ay vadeli eş değer bir senet vermiştir. Hesaplamalar iç iskonto yöntemine göre yapılmıştır. (Bir yıl 360 gün olarak alınacaktır) Faiz oranı %10 olduğuna göre, eş değer senedin nominal değeri kaç TL’dir? a) 110.000 b) 109.090 c) 105.600 d) 105.000 e) 104.000

Nominal Değer ( Vade Sonu değeri = S) Cevap ( E ): İç iskontoya göre şimdiki değer (P) = ------------------------------------------------------------------- 1 + Faiz Oranı (i) x Vade (n)

Nominal Değeri 100.000 = ------------------------------------------- = 104.000 TL 5 1 + ( 0,10 x --------------- ) 12 Örnek( Halk Bankası 2009 ): Bir kişi, A TL’sini yıllık %25 basit faiz oranıyla 8 aylığına, 3A TL’sini yıllık %40 basit faiz oranıyla 6 aylığına bankaya yatırıyor. Toplam faiz geliri 2.300 TL olduğuna göre, 6 aylığına yatırılan paranın faiz getirisi kaç TL’dir a) 1.200 b) 1.400 c) 1.500 d) 1.800 e) 1.900 Cevap ( D ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) Elimizde toplam faiz geliri olduğuna göre her iki mevduat hesabından elde edilecek faiz gelirleri formülleri toplamından; 8 6 2.300 = ( A x 0,25 x ------------- ) + ( 3A x 0,40 x -------------- ) 12 12 2A 7,2 A 2.300 = ----------------- + ---------------- 12 12 9,2 A = 2.300 x 12 => A = 3.000 bulunur 6 aylığına yatırılan para 3A idi = > 3A = 3 x 3.000 = 9.000 TL olur. Elde edilecek faiz gelirini hesaplamak için yine basit faiz formülünü kullanarak; Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) 6 = 9.000 x 0,40 x -------------- = 1.800 TL bulunur. 12


167


Örnek( KPSS 2010 ): Yıllık % 8 faiz oranından 3 ayda 1.600 TL faiz getiren tutar kaç TL’dir? a) 24.500 b) 40.000 c) 46.400 d) 80.000 e) 92.000 Cevap ( D ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n) 3 1.600 = P x 0,08 x ------------- 12 P = 80.000 TL bulunur. Örnek ( KPSS 2010 ): İşletme 5 yıl vadeli olarak aldığı 2.750.000 TL tutarındaki krediyi, faiz hariç her yıl 150.000 TL artırmak suretiyle ödeyecektir. Buna göre, işletme dördüncü yıl kaç TL ödemelidir? a) 850.000 b) 700.000 c) 600.000 d) 550.000 e) 400.000 Cevap ( B ): I. Yıl 150.000 = 150.000 TL II. Yıl 150.000 + 150.000 = 300.000 TL III. Yıl 300.000 + 150.000 = 450.000 TL IV. Yıl 450.000 + 150.000 = 600.000 TL V. Yıl 600.000 + 150.000 = 750.000 TL ------------------------ 2.250.000 TL Faiz Tutarı = 2.750.000 – 2.250.000 = 500.000 TL bulunur. 500.000 Beş yıla bölündüğünde; ----------------- = 100.000 TL yıllık faiz bulunur. 5 yıl Soruda 4. Yıldaki ödeme sorulduğuna göre; 4. Yılda ödenecek para 600.000 + 100.000 TL faizi = 700.000 TL olmalıdır. Örnek ( KPSS 2012 ): İşletme bankadan talep ettiği 6 ay (180 gün) vadeli 500.000 TL tutarındaki kredi, 45.000 TL faiz kesilerek 455.000 TL olarak ödenmiştir. Buna göre bankanın uyguladığı faiz oranı yüzde kaçtır? a) 18 b) 11,1 c) 9,9 d) 9 e) 3 Cevap ( A ): Faiz Tutarı(I) = Anapara (P) x Faiz Oranı (i) x Vade (n)

6 45.000 = 500.0000 x i x --------------- = > İ = 0,18 bulunur.

12


168


Örnek ( KPSS 2012 ): 120.000 TL tutarındaki paranın ¼ ü ve ¾ ü farklı bankalara yatırılarak 5.400 TL faiz elde edil-miştir. Buna göre %8 olan faiz oranı sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? a) 2 - 6 b) 3 - 5 c) 4 - 4 d) 5 - 3 e) 6 - 2 Cevap ( B ): 1 3 120.000 x --------‘ ü = 30.000 TL 120.000 x --------‘ ü = 90.000 TL 4 4 X ( 8 – X ) 30.000 ------------ + 90.000 ------------- = 5.400 => x = 3 bulunur. Şıklarda X için 3 değeri verilen sadece B şıkkı var. 100 100

BİLEŞİK FAİZ: Her devre kazanılan faizin anaparaya ilave edilerek, her devre oluşan toplam tutar üzerinden faiz hesapla-masıdır. Faiz üzerinden faizin hesaplandığı faizdir. Efektif Faiz: Devre uzunlukları bir yıldan kısa olması durumunda bileşik faiz hesaplandığında kullanılan faiz oranıdır. Ger-çekleşen faiz de denir. Enflasyon: Zaman içerisinde mal ve hizmet fiyatlarının ortalama düzeyinin yükselmesidir. Reel Getiri Oranı ( Gerçek Getiri Oranı): Parayı arz edenin satın alma gücündeki artıştır. Ekonomist Irving Fisher nominal faiz, reel faiz ve enflasyon arasındaki ilişkiyi şu formülüyle açıklamaktadır. Ya da


169


Örnek: Nominal faiz oranı 0, 36 ve enflasyon oranının 0,20 olduğu bir ekonomide reel getiri oranı kaç olmalıdır? a) 1,18 b) 0,18 c) 1,13 d) 0,13 e) 0,56

1 + Nominal Faiz Oranı Cevap ( D ): 1 + Reel Getiri Oranı (RGO) = --------------------------------------- 1+ Enflasyon Oranı 1+ 0,36 1,36 RGO = -------------------- - 1 = --------------------- - 1 = 0,13333 1+ 0,20 1,20 Örnek (KPSS 2011): Yıllık % 8 faiz üzerinden faiziyle birlikte birer ay vadeli olarak yatırılan 10.000 TL bir yılın so-nunda kaç TL olur? a) 10.800 b) 10.825 c) 10.830 d) 10.858 e) 10.880

Cevap ( C): Bileşik faizde gelecekteki değer formülü ; Gelecekteki Değer ( S )= Anapara (P) x ( 1 + Faiz Oranı )Süre

0,08 = 10.000 x ( 1+ -------------- )12 = 10.000 x 1,00612 = 10.830 TL bulunur.

12 Örnek: Yıllık nominal faiz %60 olduğunda her üç ayda bir faizlendirme yapılıyorsa yıllık efektif faiz oranı yüzde kaç olur? a) 74,9 b) 75 c) 74 d) 76 e) 15

Cevap ( A ): Efektif Faiz Oranı (EFO) = ( 1 + Devre Faiz Oranı ) Süre – 1 12 0,60 Devre Sayısı = ---------------------- = 4 devre Devre Faiz Oranı = -------------------- = 0,15 30 ayda bir 4 EFO = ( 1 + 0,15 )4-1 = 0,749


170


KARIŞIM VE BİLEŞİM PROBLEMLERİ Karışım: Bir malın değişik kaliteden belli bir miktarda alıp karıştırılarak yeni kalitede bir mal elde edilmesidir. Karışımın birim fiyatına ortalama fiyat denir. Bileşim: Birim fiyatı belli bir karışım elde edebilmek için karışıma girecek malların her birinden ne kadar alınacağının he-saplanmasıdır. Örnek: Asit oranı %80 olan 60 Litre sirke ile asit oranı %70 olan 90 Litre sirke karıştırılıyor. Karışımın asit yüzdesi kaçtır? a) 73 b) 74 c) 75 d) 76 e) 77

Cevap ( B):

60 Litre karışım 90 Litre Karışım Her İki Karışım Birlikte 60 % 80 = 48 Litre Asit 90 % 70 = 63 Litre Asit 60 Litre + 90 Litre = 150 Litre 60 – 48 = 12 Litre Sirke 90 – 63 = 27 Litre Sirke ( 48 + 63 = 111 Litre Asit ) ( 12 + 27 = 39 Litre Sirke) X 111 x 100 Yeni karışımın asit yüzdesi = 150 Lt. ------------- = 111 Litre ise; X = ----------------------- = 74 bulunur. 100 150 Örnek (KPSS 2012): Yalnızca pekmez alım satımı yapan işletmenin bir dönem boyunca yaptığı alışlar aşağıda ve-rilmiştir. Şişe Miktarı Şişe Birim Fiyatı 800 adet ( 5 Litrelik) 10 TL 25.000 adet ( 2 Litrelik) 5 TL 10.000 adet ( 1 Litrelik) 3 TL Söz konusu alışlar için dönem boyunca katlanılan nakliye maliyetleri KDV hariç 43.000 TL olup bu maliyet, pekmez-lere litre esasıyla dağıtılmaktadır. Buna göre, 5 Litrelik şişeler halinde pekmezin toplam maliyeti kaç TL’dir? a) 123.000 b) 117.200 c) 97.200 d) 88.000 e) 67.800

Cevap ( C): Her şişenin toplam litrelerini bulalım; 8.000 adet şişe x 5 Litrelik = 40.000 Litre 25.000 adet şişe x 2 Litrelik = 50.000 Litre 10.000 adet şişe x 1 Litrelik = 10.000 Litre -------------------------- 100.000 Litre Nakliye maliyeti litre esasıyla dağıtılacağı için, 43.000 TL nakliye maliyeti / 100.000 Litre = 0,43 TL/Litre bulunur. 5 Litrelik şişelerin maliyeti;

8.000 adet şişe x 10 TL = 80.000 TL + (40.000 Litre x 0,43 TL/ Litre nakliye maliyeti) 80.000 + 17.200 = 97.200 TL maliyeti vardır.


171


Örnek (KPSS 2012): Üç ortaklı bir şirkette Ortak A’nın sermayesinin Ortak B’nin sermayesine oranı 2/5’tir. Ortak C’nin sermayesi ise Ortak A ve Ortak B’nin sermayeleri toplamının yarısından 300.000 TL fazladır. Şirket sermayesi 4.500.000 TL olduğuna ve sermaye payları üzerinden %11 kâr payı ödeneceğine göre, ortakların kâr payları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? Ortak A Ortak B Ortak C a) 88.000 220.000 187.000 b) 88.000 242.000 165.000 c) 88.000 286.000 121.000 d) 44.000 297.000 121.000 e) 121.000 167.000 174.000

Cevap ( A ): Yukarıda verilen ortaklık oranları denkleme çevrilecek olursa; A + B C = -------------------- + 300.000 TL buradan, 2C – 300.000 = A + B şekline çevirdikten sonra; 2

A + B + C = 4.500.000 TL olduğu soruda verilmiş. A + B eşitliğini yerine yazarsak 2C – 300.000 + C = 4.500.000 3C = 5.100.000 C = 1.700.000 TL bulunur.

A + B + C = 4.500.000 A + B + 1.700.000 = 4.500.000 A+ B = 2.800.000 TL olarak bulunur. A 2 2B ------ = ------ = > 5A = 2B olur, Buradan A = --------------- bulunur. B 5 5 A + B = 2.800.000 olarak bulmuştuk, 2B ------------- + B = 2.800.000 = > B = 2.000.000 TL dir. 5 A + B = 2.800.000 A + 2.000.000 = 2.800.000 A = 800.000 TL olur. Kâr dağıtımında sermaye paylarının %11’i olacak diye soruda belirtilmişti; A Ortağı; 800.000 %11 = 88.000 TL B Ortağı; 2.000.000 %11 = 220.000 TL C Ortağı; 1.700.000 %11 = 187.000 TL olarak bulunur.


172


Örnek (KPSS 2013): Etiket fiyatının %20 eksiğine satılan bir mal için 192 TL’lik fatura düzenlenmiştir. Buna göre malın satışında uygulanan indirim tutarı kaç TL’dir? a) 12 b) 24 c) 36 d) 48 e) 52 Cevap ( D): Etiket fiyatına X dersek, X – 0,20X = 192 = > X = 240 TL bulunur. Bu indirim uygulanmamış fiyatıdır. İndirimsiz fiyatı ile indirimli fiyat arasındaki fark indirim tutarını verecek; 240 TL - 192 TL = 48 TL olarak bulunur. Örnek (KPSS 2013): İşletme, KDV dahil 103.500 TL’ye sattığı mallardan satış tutarı üzerinden %25 kâr etmiştir. ( KDV oranı %15’tir) Buna göre, işletme söz konusu malı kaç TL’ye satın almıştır. a) 78.260 b) 77.625 c) 75.000 d) 73.928 e) 72.000 Cevap ( E): KDV siz satış değerini, 103.500 / 1,15 = 90.000 TL olarak buluruz. 90.000 / 1,25 kâr marjı = 72.000 TL malın maliyeti bulunur. Örnek (KPSS 2013): 200.000 TL’nin bir kısmı yıllık %10 faiz oranıyla, diğer kısmı ise yıllık %12 faiz oranıyla bankaya yatırılarak 3 ayın sonunda 5.400 TL faiz elde edilmiştir. Buna göre % 12 faiz oranıyla yatırılan kısım kaç TL’dir? a) 60.000 b) 70.000 c) 80.000 d) 100.000 e) 120.000 Cevap ( C ): %10 ile yatırılan tutara A TL desek, 3 3 [ A x 0,10 x ------------ ] + [ (200.000 – A) x 0,12 x ---------- ] = 5.400 TL ise 12 12 0,25 A + 6.000 – 0,003A = 5.400 0,005 A = 600 buradan da A = 120.000 TL bulunur. A + B = 200.000 TL idi, 120.000 + B = 200.000 => B = 80.000 TL bulunur. Örnek (KPSS 2013): 3 Yıl vadeli 3 milyon TL tutarındaki kredinin yıllık faiz oranı %25’tir. Kredi ödemeleri, her yılso-nunda anaparanın üçte birinin faiziyle birlikte ödenmesi şeklinde yapılacaktır. Buna göre ikinci yılsonunda öden-mesi gereken tutar kaç TL’dir? a) 1.250.000 b) 1.500.000 c) 1.750.000 d) 2.000.000 e) 2.250.000 Cevap ( B ): 1. Yıl 1.000.000 TL Anapara + Faizi ( 1.000.000 x 0,25 x 1) 2.Yıl 1.000.000 TL Anapara + Faizi ( 1.000.000 x 0,25 x 2 = 500.000) = 1.500.000 TL olur

Documents

Sevgili Arkadaşlar, Ülkemizde kariyerli bir iş sahibi ... · Çalışmalarınızda mümkün olduğunca ders notlarından tekrar yapmaya özen gösterin. Fotoğraf hafıza-mıza