Seminarski Rad TIS Kanada

UNIVERZITET U SARAJEVUGRAĐEVINSKI FAKULTETODSJEK ZA GEODEZIJUPREDMET: TOPOGRAFSKI MODELI

Sarajevo 2009/2010

SEMINARSKI RADNACIONALNI TOPOGRAFSKI INFORMACIJSKI SISTEM KANADE

Predmetni asistent:Mr. sc. Admir Mulahusić, dipl. inž. geod.

Studenti:Alen Hadžajlić

Bojan PothorskiHaris Hrbat

Ismar MedinićZoran Petrović

Seminarski rad Nacionalni topografski informacijski sistem Kanade

PREDMET: TOPOGRAFSKI MODELIAkademska godina 2009/2010, zimski semestar

UPUTA ZA SEMINARSKI RAD:

NACIONALNI TOPOGRAFSKI INFORMACIJSKI SISTEM

Studenti po grupama (5 studenata) izvode seminarski rad. Studenti u grupi izaberu jedan nacionalni topografski sistem, za kojeg se može dobiti dovoljno informacija (na Internetu ili objava u stručnim časopisima i knjigama, koje su im dostupne). Svaka grupa izabere drugi sistem, a ako se pojavi problem u usklađivanju tema, obrate se asistentu. Poimenični raspored studenata po grupama i izbor teme studenti šalju asistenu (E-mailom - [email protected]).

Studenti po grupama prikupe i obrade informacije te pripreme prezentaciju u PowerPointu. Koriste se i znanjem koje su prikupili na predavanjima koje se nadovezuju na tu temu. Prezentaciju će studenti izvoditi u terminu predavanja (najvjerovatnije u januaru 2010. godine). Trajanje prezentacije je 15-20 minuta. Predstave se glavne karakteristike izabranog topografskog modela (konceptualni i fizički model, izvori prikupljanja podataka, svrha sistema, organizacija, itsl.). Kod prezentacije sudjeluju svi studenti u grupi. Poslije svake prezentacije će biti diskusija i na kraju sve prezentacije će se ocijeniti.

Viši asistentMr.sc. Admir Mulahusić, dipl.inž.geod.

akademska godina 2009/2010 Stranica | 2


SadržajStandardizacija u Geomatici: u Kanadi i u ISO/TC 211................................................................................................5

1. UVOD......................................................................................................................................................................5

2. Dvije decenije standardizacije u geomatici u Kanadi..............................................................................................6

CCOGIF....................................................................................................................................................................6

MDIF.......................................................................................................................................................................6

DIGEST....................................................................................................................................................................6

S-57.........................................................................................................................................................................6

CGSB-odbor u geomatici.........................................................................................................................................7

Geo-konekcije.........................................................................................................................................................7

3. Internacionalna standardizacija u Geometriji po ISO/TC 211.................................................................................7

ISO 19101 – Referentni model (PRIMJER)...............................................................................................................8

ISO 19102 – Pregled..............................................................................................................................................10

ISO 19103 - Jezik konceptualne sheme.................................................................................................................10

ISO 19104 – Terminologija....................................................................................................................................11

ISO 19105 – Prilagođavanje i testiranje................................................................................................................12

ISO 19106 – Profili................................................................................................................................................12

ISO 19107 – Prostorna shema..............................................................................................................................12

ISO 19108 – „Temporal schema“ (Vremenska šema)...........................................................................................15

ISO 19109 – Pravila za aplikativne šeme...............................................................................................................16

ISO 19110 - Funkcija „katalogiranja“ metodologije..............................................................................................17

ISO 19111 - Referensiranje po prostornim koordinatama....................................................................................17

ISO 19112 – Prostorno referenciranje po geografskom identifikatoru.................................................................18

ISO 19113 – Kvaliteta načela................................................................................................................................19

ISO 19114 – Procedure ocjenjivanja kvalitete......................................................................................................19

ISO 19115 – Metapodaci.......................................................................................................................................20

ISO 19116 – Usluge pozicioniranja........................................................................................................................21

ISO 19117 – Opis...................................................................................................................................................22

ISO 19118 – Kodiranje..........................................................................................................................................23

ISO 19119 – Usluge...............................................................................................................................................23

ISO 19120 – Funkcionalni standardi......................................................................................................................24

ISO 19121 – Slikovni i Mrežni Podaci....................................................................................................................24

ISO 19122 – Kvalifikacije i certifikacija kadra........................................................................................................25



ISO 19123 – Šema za obuhvat geometrije i funkcija.............................................................................................25

ISO 19124 – Komponente slikovnih i mrežnih podataka......................................................................................25

ISO 19125 – Jednostavan Pristup Funkcijama, ISO 19128 – Web Map Server Sučelje..........................................25

ISO 19126 – Profil - FACC Riječnik Podataka.........................................................................................................26

ISO 19127 – Geodetski Kodovi i Parametri...........................................................................................................27

4. Zaključak...............................................................................................................................................................27

5. Literatura..............................................................................................................................................................28



Standardizacija u Geomatici: u Kanadi i u ISO/TC 211

Grupa kanadskih interesnih grupa za geomatiku rano je prepoznala potrebu za standardima koji bi olakšali razmjenu i širenje geoprostornih podataka. U posljednjih dvadesetak godina, različiti standardi su se pojavili, kao što su: CCOGIF, DIGEST, S-57 i SAIF. Njih su razvili različite geomatske zajednice uzimajući u obzir zainteresovanost šire javnosti. Sa povećanom dostupnošću geoprostornih podataka sa svih dijelova svijeta i jednostavnim pristupom preko interneta, više interoperabilnosti je sada potrebno za korištenje geoprostornih podataka. 1994. godine, osnovan je jedan ISO komitet, ISO/TC 211, čiji je zadatak da razvije internacionalni standard za digitalne geografske informacije. Neki radovi ovog komiteta su blizu dostizanja statusa Internacionalnog standarda. Ovaj seminarski rad će dati pregled kanadskih napora u standardizaciji u geomatici kao i sadašnji status ISO/TC 211 standarda.

1. UVODU posljednih dvadeset godina, standardizacija je bila glavna tema u geomatici. Kanadske

interesne grupe u geomatici (korisnici, proizvođači podataka i sistem administratori) prepoznali su vrlo rano potrebe za zajedničkim standardima u cilju pojednostavljenja razmjene i korištenja geoprostornih podataka. Tokom ovog perioda, bilo je pokušaja da se standardizuju:

1) Modeli podataka2) Opis, prikaz i kodiranje geoprostornih fenomena3) Snimanje geoprostornih podataka na magnetne trake.

Kako su godine prolazile, distribucija geografskih podataka pratila je razvoj tehnologije: magnetne trake (floppy diskovi), CD-ovi a sada i internet. Danas, internet i nove informacione tehnologije omogućavanju on-line i daljinski pristup svim vrstama podataka, uključujući i geografske.

Upotreba geoprostornih podataka u skladu je sa bezbroj standarda, kao što su informacione mreže (npr. TCP/IP), kodiranje slova (npr. ASCII), struktura datoteka itd. Korisnici podataka koriste ove standarde nesvjesno i transparentno. Oni omogućavaju interoperabilnost podataka, mogućnost ponovnog korištenja kao i integraciju iz različitih izvora.

U današnjem vremenu, dvije internacionalne organizacije, ISO/TC 211 i OpenGIS Consortium Inc. (OGC), razvijaju standarde u geomatici. Kanadska zajednica/odbor geomatičara redovno učestvuje u radu dvije navedene organizacije.

Kanada je promoter standardizacije u geomatici pri Internacionalnoj Organizaciji za Standarde (ISO) i mnogi segmenti rada su blizu dobijanja statusa internacionalnog standarda (IS). Glavni cilj ovoga seminarskog rada je da objedini sadržaj svakog važnijeg standarda u dosadašnjem razvoju. Ovaj rad je praktično podijeljen u dva dijela. Prvi dio opisuje razvoj standardizacije u geomatici u Kanadi na način da opisuje neke povode koje su navele Kanadske interesne grupe u geomatici da započnu i učestvuju u



ISO/TC 211 radovima. Drugi dio daje pregled razvoja ISO/TC 211 radova i pojedinačne sadržaje svakog od tih radova zasebno.

2. Dvije decenije standardizacije u geomatici u KanadiKanada je jedna od prvih zemalja koja se pokazala na polju geomatike. Na primjer, prvi

Geografski informacioni sistem, tzv. CGIS, je razvijen u Kanadi. Od sredine 70-ih, razmjena geoprostornih podataka je tema koja je interesovala kanadske interesne grupe (proizvođače i korisnike). Od tada, mnogi standardi za razmjenu geoprostornih podataka su razvijeni (CCOGIF, DIGEST, SAIF itd.). Danas se standardizacija smatra presudnom aktivnosti u širenju interoperabilosti geografskih podataka. U narednom tekstu će se jezgrovito prikazati standardizacijske aktivnosti u geomatici provedeni u posljednjih dvadesetak godina.

CCOGIFRanih 70-ih godina prošloga vijeka, kanadska geodetska i kartografska udruga prepoznali su

potrebu za standardom koji bi olakšao razmjenu digitalnih kartografskih podataka. Krajem 70-ih, Kanadsko vijeće za geodeziju i kartografiju [Canadian Council on Surveying and Mapping (CCSM)] osnovalo je tri komisije za rad na klasificiranju topografskih entiteta, procjenu kvalitete geografskih podataka kao i na razmjeni formata. Njihov rad je doveo do razvoja Nacionalnog standarda za razmjenu digitalnih topografskih podataka [National Standards for the Exchange of Digital Topographic Data" [CCSM 1984a, CCSM 1984b]], kasnije poznatiji kao „CCSM Standard“. U današnjem vremenu, ovaj standard se naziva "CCOGIF Standard" (Canadian Council on Geomatics Interchange Format).

MDIF1984. godine, Ontarijski geodetski i kartografski ogranak predložio je promjene za CCSM

standard. Zatim, CCSM je poslao zahtjev Ontarijskom geodetskom i kartografskom ogranku da razvije svoj prijedlog i kao rezultat se pojavio Map Data Interchange Format (MDIF).

DIGESTGodine 1983., vojne kartografske agencije četiri zemalja (uključujući Kanadu) obrazovali su radnu

grupu koja se bavila digitalnim geografskim informacijama (DGIWG). Broj članova ove grupe se povećao na 10 do 1990. godine. Zadatak ove radne grupe bio je razviti standard za razmjenu geografskih podataka za zemlje članice ove grupe. Međutim, stvoreni su standardi koji su dostupni svim zainteresovanim nacijama i agencijama. Kao rezultat ovih radova se iznjedrio Digitalni geografski standard za razmjenu [Digital Geographic Exchange Standard (DIGEST)] i Feature and Attribute Coding Catalogue (FACC). DIGEST standard pokriva rastersku i vektorsku strukturu podataka. FACC podrazumijeva skup objekata i klasa sa kodnim sistemom kao odgovor na kartografske potrebe. DIGEST standard je jedan od osnovnih standarda u NATO-u.

S-57Internacionalna Hidrografska Organizacija [International Hydrographic Organization (IHO)] je

također razvila format za razmjenu geografskih podataka koja se prvobitno zvala DX-90 standard, a danas se zove S-57. Ovaj standard uključuje model podataka i strukturu, katalog entiteta i specifikacije



proizvoda za Električni nautički grafikon [Electronic Nautical Chart (ENC)]. Prva verzija S-57 standarda je objavljena 1990. godine , dok je najčešća danas upotrijebljena verzija 3 koja je izašla 1996.

CGSB-odbor u geomatici1989. godine, pododbor Inter-agencijskog odbora u geomatici [Inter-Agency Committee on

Geomatics (IACG)] pokrenuo je proces razvoja nacionalnog standarda u geomatici pod pokroviteljstvom CGSB-a. CGSB je kanadski standardizacijski ured akreditovan od strane Kanadskog odbora za standarde. U to vrijeme, odbor je otvorio četiri radne grupe na:- prijenosu podataka/razmjeni formata- model podataka za razmjenu formata- klasifikacija elemenata- katalogiziranje podataka

Prvi kanadski standard u geomatici je odabran među postojećim standardima koji su zadovoljali kanadske potrebe. Sedam standarda je predloženo: CCOGIF, DIGEST, DX-90, MACDIF,MDIF, SAIF i SDTS. 1991. godine Odbor za Geomatiku je odabrao SAIF kao okvirni standard za razmjenu geografskih podataka. Slijedeća verzija SAIF-a odobrena je kroz CGSB proces kao nacionalni standard u Kanadi 1993. 1994. godine DIGEST je odabran kao drugi Kanadski standard za razmjenu geografskih podataka. Trenutno Odbor za geomatiku radi na razvoju novog internacionalnog standarda u geomatici. Razlog je da se usvoji internacionalni standardi u geomatici kao kanadski standardi, tako da se razvije po mjeri kanadskih specifičnih zahtjeva, po ISO/TC 211. Također je odbor kanadskih stručnjaka, Kanadski savjetnički odbor [Canadian Advisory Committee (CAC)], predložio CGSB-u da razvije međunarodne standarde, po ISO/TC 211.

Geo-konekcijeU budžetu za 1999. godinu, Vlada Kanade je pridonijela implementaciji Kanadske geoprostorne

infrastrukture podataka [Canadian Geospatial Data Infrastructure (CGDI)] kroz program geo-konekcije. Interesne grupe u Kanadskom odboru za geomatiku od federalnih i provincijskih vlada, od akademskog kao i industrijskog sektora su pridonijele uspjehu radovima vezanim za geo-konekciju. Jedan od temelja u razvoju CGDI-a jeste upotreba internacionalnih standarda u geomatici. Ova pozicija je opravdana iz dva razloga:1. Osigurava interoperabilnost kanadskih geoprostornih informacija sa onima iz drugih zemalja;2. Sa globalnog stanovišta olakšava izvoz kanadskih dostignuća na poljima geografskih informacionih tehnologija.

3. Internacionalna standardizacija u Geometriji po ISO/TC 211Na sastanku DGIWG održanom 1990. Kanada je predložila održavanje komiteta ISO, čija bi svrha

bila da ustanovi internacionalne standarde u geometriji(McKellar 1991). Procedura za formiranje komiteta je inicirana 1993; prvi sastanak Tehničkog Komiteta 211 (ISO/TC 211) na temu Geografske informacije/Geomatike je održan u Norveškoj 1994. Komitet je mandatiran da razvije paket standarda o informacijama, a koji se tiče fenomena direktno ili indirektno povezanog sa pozicijom na Zemlji.



Između ostalog, internacionalna standardizacija u geomatici (ISO/TC 211) ima za cilj da: Olakša i uveća upotrebu geografskih podataka Omogući pristup geografskim podacima Poboljša efikasnost korišćenja geografskih podataka; i Omogući vidljivim geografske podatke širom svijeta.

Razvoj standarda u ISO/TC 211 je raspodijeljen po radnim grupama. Svaka radna grupa ima brojne radne stavke kao zadatak. Tabela 1 nam pokazuje kompletnu listu stavki na kojima se radi. Radna stavka vodi ili do standarda ili do izvještaja. Formiraju se specijalne grupe kako bi se zadovoljile specijalne potrebe, na primjer za kvalitet i harmonizaciju posla, ili da bi se posavjetovao ISO/TC 211 sekretarijat o tome koji strateški potezi da se preduzmu.

ISO/TC ima značajan internacionalni utjecaj koji nastavlja da raste. Za vrijeme pisanja ovog članka 51 zemlja učestvuje u ISO/TC 211 na ovaj ili onaj način (ISO/TC 211 2000.) 33 zemlje učestvuju u formuliranju standarda, 13 su posmatrači, dok onih preostalih 5 primaju koresspodenciju.

ISO 19101 – Referentni model (PRIMJER)Referentni model (ISO/TC 211 2000) nam nudi pregled onoga što ide u ISO geomatske standarde

(ISO 19101 – ISO 19199). U jednu ruku on opisuje potrebe i principe za razvoj standarda u geomatici, dok u drugu ruku on služi kao vodič u strukturiranju različitih komponenti (ili standarda) da bi se stvorila koherentna cjelina. Internacionalni standardi u geomatici su razvijeni po pet različitih grupa: okvir i referentni model, administracija podataka, geografski informacioni servisi, modeli podataka i operatori, te profili i funkcionalni standardi. (Skica 2)Standardi se razvijaju po generalnom opisu standarda i seta pravila koji su opisani u primjeru, pregledu, jeziku konceptualne sheme, terminologiji, te pridržavanju pravilima i testiranju.

Tabela 1: ISO/TC 211 Radne GrupeRadne grupe Radne stavke1Okvir i Referentni model

ISO 19101 - Primjer ISO 19102 - PregledISO 19103 – Jezik konceptualne shemeISO 19104 - TerminologijaISO 19105 – Pridržavanje pravilima i tesriranjeISO/TR 19121 – Slikovito izlaganje i koordinirani podaciISO 19124 – Slikovito izlaganje i komponente koordiniranih podataka

2Geoprostorni modelipodataka i operateri

ISO 19107 – Prostorna shemaISO 19108 – Vremenska shemaISO 19109 – Shema primjene pravilaISO 19123 – Shema koja pokriva geomtriju i funkcije

3 ISO 19110 – Uključuje katalogizaciju



GeoprostornaAdministracijaPodataka

ISO 19111 – Odnos prostorni, po koorinatamaISO 19112 – Odnos prostorni, po geografskim identifikatorimaISO 19113 – Principi kvalitetaISO 19114 – Procedura za ocjenjivanje kvalitetaISO 19115 - MetapodaciISO 19126 – Profil – FACC rječnik podatakaISO 19127 – Geodetski kodovi i parametri

4GeoprostorniServisi

ISO 19116 – Servisi za pozicioniranjeISO 19117 - OpisISO 19118 - ŠifrovanjeISO 19119 - ServisiISO 19125 – 1 – Pristup prostim svojstvima – Dio1: Opća ArhitekturaISO 19125 – 2 - Pristup prostim svojstvima – Dio2: SQL OpcijaISO 19125 – 3 - Pristup prostim svojstvima - Dio2: COM/OLE

5Profili i Funkcionalni Standardi

ISO/TR 19120 – Funkcionalni standardiISO 19106 - Profili

ISO/TR 19122 – Kvalifikacija i certificiranje osobljaISO 19128 – Serverski interfejs Mrežne Mape.

Preciznije, naš referentni model zavisi od četiri stavke: Konceptualnog modeliranja, model preporuke domena, arhitektonski referentni model, te profili. Upotreba konceptualnih modela se proširila u međunarodnim standardima iz geomatike, a u svrhu opisa informacija, servisa, i profila koji se tiču geografskih informacija. Razvijanje koherentnih konceptualnih modela je ključno za olakšavanje integracije različitih komponenata jedne naspram druge, te istih naspram preporučnog modela. Razvoj konceptualnih modela za ISO 19100 paket standarda (u daljem tekstu ISO 19100 standardi) prati referentni model (ISO/IEC 10746-1:1995) za Otvoreno Distribuirano Procesiranje (ODP) i principe iz Postrojenja Modeliranja Konceptualne Sheme (CSMF) (ISO/IEC 14481).

Model preporuke domena je na visokom nivou po apstrakciji strukture i sadržaja geografske informacije. Predstavlja širinu ISO/TC 211 standardizacionog posla na temu geografske informacije, sa više pažnje ka strukturi geografske informacije, definicijama operacije i informacijskoj administraciji. Model preporuke domena koristi koncepte iz Sistema Rječnika za Informaciono Istraživanje (IRDS) (ISO/IEC10024:1990), CSMF, i Jedinstvenog Jezik modeliranja (UML).

Arhitektonski referentni model opisuje servise za manipuliranje geografskim informacijama, te identifikuje interefejsove koji omogućavaju interoperabilnost između servisa. Arhitektura (Sastav – Sklop) referentnog modela je baziran na konceptima u ISO/Okruženje Otvorenih Sistema (OSE) (ISO/IEC TR 14252:1996) i ODP.



Profile možemo izvesti iz standarda. Profil kombinira i specijalizira različite geomatske standarde sa određenom (specifičnom) svrhom.

ISO 19102 – PregledPregled (ISO/TC 211 1999) nam omogućava rezime različitih standarda koji pokrivaju

internacionalnu standardizaciju i geomatici. Svaki standard je ukratko predstavljen da bi identifikovao standarde koji se mogu primjeniti za razvoj neke aplikacije, djelića softvera, servisa, itd..

ISO 19103 - Jezik konceptualne sheme Jezik konceptualne sheme (ISO/TC 211 1999) cilja na identifikaciju i selektiranje jezika

konceptualnog modeliranja prevashodno zbog razvoja paketa standarda koje je razvio ISO/TC 211. Klasa i paket dijagrama Jedinstvenog Jezika Modeliranja(UML) (skica 3), definicije tipa podataka bazirane na osnovnim tipovima u ISO-om IDL-u, (tabela 2) i UML-ov Jezika Ograničavanja Objekta (OCL) su konceptualne komponente modeliranja uzete po ISO/TC 211. njihova svrha je da osiguraju kompatibilnost i interoperabilnost između modela. Ovaj standard nam takođe postavlja smjernice koje nam govore o upotrebi UML elemenata modeliranja za rigorozniji model razvoja.

Tip baze podataka Kolekcije Enumeracija Modelirani tipovi

Digitalni • Decimalni • Dupli • Plutajući • Integer • Vektor

Tekstovi • Niz

Enumeracija • Bulova • Znak

Datum i vrijeme • Datumvrijeme • Vrijeme • Datum

Binarni zapis • Binarni

• Set• Vreća (bag)• Sekvenca• Rječnik (dictionary)

• Enumeracija• Kodlista

• Izuzetak (excetion)• Tipovi podataka

Tabela 2 : Tipovi Podataka



ISO

19104 – TerminologijaOvaj standard odgovara vokabularu korištenom u paketu standarda razvijenih po ISO/TC 211. Taj

vokabular se sastoji od zbirke termina i izraza sa odgovarajućim definicijama. Termini, izrazi i definicije su odobreni po kocenzusu u procesu gdje eksperti iz zemalja članica odlučuju imena i definicije pripisane nekom konceptu.Standard za terminologiju je po svojoj biti rječnik koji podržava razvoj i razumijevanje ISO/TC 211 standarda. Evo jednog primjera (ISO/TC 211 1999) :

SakupljanjeForma asocijacije koja označava jedinstvenu vezu izmeđusakupljanja(cjeline) i konstituenata. Takođe, vidite kompoziciju



(UML) (ISO 19103).

ISO 19105 – Prilagođavanje i testiranje Proizvod (podatak ili sofver) mora biti testiran po seriji kriterija da bi potvrdio da zadovoljava

jedan ili više standarda. Standardi za zadovoljavanje i testiranje (ISO/TC 211 2000) obezbjeđuje strukturu, koncepte i metodologiju potrebnu za testiranje kvaliteta proizvoda prema ISO/TC 211 standardima. Osim toga, on definiše kriterijum po kome se povinuje da bi se proglasio valjanim neki proizvod, a gledajući po nekom standardu. Svaki ISO/TC 211 standard uključuje apstraktni paket testova da bi se ocijenila implementacija zadovoljavanja. Među ostalim stvarima, standard za zadovoljavanje i testiranje standardizira definiciju ovog apstraktnog test paketa.

ISO 19106 – ProfiliISO/TC 211 standardi pokrivaju sve potrebe za normalizaciju u geomatici. Proizvod obično koristi

samo podset standarda. Standard za PROFILE po (ISO/TC 211 1999) nam ukazuje na uputstva za definiranje podseta tih standarda i detalja koji se mogu unijeti. Profil opisuje te standarde i njegove komponente koji se primjenjuju u razvoju specifičnog proizvoda ili niza proizvoda. Na primjer, proizvodi koji se tiču podataka u Nacionalnoj Topografskoj Bazi Podataka (NTDB), Vmap1 bibliotekama, i Radarsat slikama uključuju korišćenje podseta ISO 19100 standarda. Profil može unijeti ograničenja koja su specifična za proizvod (na primjer, ograničeni domen vrijednosti).

Profil može biti razvijen kao internacionalni standard pod autoritetom ISO/TC 211. On se mora povinovati u svakom pogledu pravilima za profile po tom standardu. Nacionalni profili se takođe mogu razviti. U tom slučaju, profil je registriran prema regulacijama agencije za standardiziranje u datoj zemlji. Industrijski i privatni profili se mogu razviti i registriratu prema regulacijama korespondirajućih zemalja.

ISO 19107 – Prostorna shemaProstorna shema (ISO/TC 211 2000) je iscrpna tipologija vektorskih prostornih podataka za

predstavljanje geografskih objekata i prostornih operacija potrebnih za manipuliranje istima. Različiti tipovi prostornih podataka su definirani koristeći paket UML koceptualnih modela (paket dijagram i klasni dijagram). Prostorna shema razlikuje dvije osnove kategorie prostornih podataka: Geometrijski podaci i topološki podaci. Geometrijski podaci se dijele u geometrijske osnove, spojene, i kompleksne. Geomterijske osnove odgovaraju osnovnim klasama prostornih podataka koji ne mogu biti razdvojeni na jednostavnije osnovne podatke. Prostorna shema naročito vodi do definicije 4 geometrijske osnove: GM – tačka (tačka), GM – kriva (linija), GM – površina (područje) i GM – Čvrstina (postojanost) (Skica 4). Ove osnove podržavaju iscrpnog seta operacija definiranih kroz klase objekata od kojih nasljeđuju, na primer: mbRegio(), reprezentativnuTačku(), granicu(), jeJednostavno(), itd. (za više detalja vidi (ISO/TC 211 2000).



Representativepoint() vraća (poziciju) tačku koja mora biti na objektu. Način da otkrijete ovu tačku može se razlikovati od sistema do sistema, sve dok se tačka nalazi na objektu.

Skupovi (GM_Aggregate) mogu obuhvatati sve tipove geometrijskih objekata.(primitivne,kompleksne).

Skupovi specijalizacija formirani iz istog tipa geometrijskih primitiva: GM_Multitačka,

Slika 4: Geometrijski primitivi

GM_Multikriva, GM_Multicjelina koje su nastale iz GM_Tačke, GM_Krive, GM_Površine i GM_Cjeline (Slika 5).

Geometrijske složenice (GM_Complex) su setovi geometrijskih primitiva koji su odvojeni od unutrašnjosti. One uključuju osnovne geometrije sa manjim dimenzijama koje su granice prvih primitivnih geometrijskih elemenata (osim za tačku).

Slika 5: Skupovi i Multiprimitivi



Kompleksna geometrija ima isomorfične karakteristike, tako se i primitivna geometrija naziva „kompozitna“ . Tu su četiri tipa kompozita (Sliko 6): GM_KompozitnaTačka, GM_KompozitnaKriva, GM_KompozitnaPovršina i GM_KompozitnaCjelina. Sa izuzetkom od GM_KompozitneTačke GM_Kompozit (kriva, površina, ili cijelina) je sastavljen od jedne ili više primitiva. GM_Kompozitnatačka obuhvata jednu GM_Tačku. Primitivi dodiruju svoje granice da formiraju geometriju čija ukupna struktura odgovara tipu primitiva od koje je napravljena.

Za primjer GM_KompositKriva obuhvata set pojava GM_OrijentacioneKrive koje su orijentisane tako da svaka (osim prve) počinje gdje prethodna završava. Slika 7.

Topološki podaci obuhvataju drugi tip prostornih podataka. Svrha topoloških podataka je da poboljša performanse računarske geometrije (podešavanje, mreža, analiza,...). Topološki podaci podržavaju strukturu geometrijskih podataka, ali imaju svoja jedinstvena pravila. Ovo omogućava da geometrijski podaci odgovaraju topološkim podacima. Tu su dvije klase topoloških podataka: Topološke primitivne, topološke kompleksne klase. Topološke primitivne (Slika 8) konsoliduju TP_Čvor, TP_Granicu, TP_Lice i TP_Cjelinu. Ako je potrebno ove topološke primitivne klase su realizirane geometrijski sa njihovim geometrijskim ekvivalentima, odnosno, GM_Tačka, GM_Kriva, GM_Površina, GM_Cjelina.

Slika 7: Kompleksna tijela i kompoziti

Topološke kompleksne klase (TP_Complex) su setovi topoloških primitivnih klasa (Slika 8) čije dimenzije su jednake ili manje od dimenzija primitivnih sa največim dimenzijama. Ako je potrebno, topološke kompleksne klase su realizirane geometrijski preko GM_Complex.



Slika 8: Topološke osnove

Tri forme prostornih operatora su definisani po redu da ocjene topološke relacije između geometrijskih objekata. To su logički (Boolean) operatori, Egenhofer operatori, Klementini operatori. Boolean operatori su bazirani na presjeku sjecištu (zatvaranju) (unija, enterijer, granice) i exterijera objekta. Egenhofer operatori su bazirani na sjecištu interijera, granica, i eksterijera objekta. Clementini operatori su specijalizacija Egenhfer operatora u smislu da kvalifikuju dimenzije presjeka (interier, granica, i eksterijer) objekta.

ISO 19108 – „Temporal schema“ (Vremenska šema)Vremenska šema [ISO/TC211(8)1999] definiše komponente za vremenski opis geografskih

informacija. Prva komponenta opisuje geometriju osnovnih geometrijskih podataka. Druga komponenta razvija metadologije za predstavu vremenskih referentnih sistema. Posljednja komponenta detaljiše tipove podataka koji specificiraju vremensku poziciju. Slično prostornim šemama [ISO/TC211 (7)2000], definicija vremenskih objekata koristi geometrijski i topološki pristup. Vremenski objekat može da ima tačkastu geometriju ili linearnu geometriju. Takođe vremenski model definiše dvije vremenske primitive: TM_Instant; TM_Period. Ove primitivi posjeduju operacije koje dopuštaju privremeno pozicioniranje objekta poštujući druge, i mjeri vremensku udaljenost između dva objekta. Tek je tada moguće, na primjer, identificirati događaj koji se desio prije, tokom ili poslije i drugo. Takođe je moguće da mjerimo vrijeme koje razdvaja dva događaja ili trajanje događaja.

Vremenska šema takođe definiše topološke strukture koje opisuju vremensko „susjedstvo“ i odnose između objekata. Ova struktura je napravljena od dva topološka primitiva i topološka kompleksa. Topološki primitivi su TM_Node opisujući čvor, i TM_Edge, opisujući granice. Vremenske topološke komplekse (složenice), TM_TopologicalComplex je definisan kao skup vremenskih primitiva. Kao sa prostornom šemom, vremenska topologija olakšava geometrijska računanja vremenskih komponenti. Granica je ogranićena sa čvorovima; čvor spaja granice. Vremenski kompleksi obuhvataju neizmjenično vremenske granice i čvorove, poćevši i završavajući sa čvorom.



ISO 19109 – Pravila za aplikativne šemeIzlaganje pojava od interesa posmatračima proizlazi iz njegove / njene percepcije stvarnosti i

načina kako on / ona doživljava fenomen apstrakta. Konceptualni model je značenje koje opisuje set pojava od interesa koje su od generalne koristi u informacionim tehnologijama.Aplikativna šema je konceptualni model opisujući podatke neophodne za jednu ili više aplikacija. [ISO/TC 211(9) 2000].

Pravila za aplikacione šeme [ISO/TC 211(9) 2000] je standard koji cilja na pružanju potreba neophodnih pri definisanju funkcije i identificiranja pravila za razvijanje aplikativnih šema. Aplikativna šema specificira sadržaj, strukturu podataka, i operacije specifikacije za manipulisanje i procesiranje podataka od aplikacija. Obezbjeđuje dokumentaciju čitljivu za računar. Aplikativna šema stoga pruža pristup znanju baziranom na aplikativnim podacima. Podržava ponovno korištenje podataka kroz transfere i transakcije podacima. “Transfer podataka“ odnosi se na kopiranje setova podataka od nabavljača do korisnika u skladu sa aplikativnim šemama. Kada korisnik primi setove podataka, on ih pretvara po sopstvenom modelu, a zatim sačuva ih na svom sistemu. Transakciona razmjena uključuje prijenos podataka i odgovora na upite od klijenta do nabavljača. Nabavljač vraća podatke prema aplikativnim šemama poslušno pravilima za aplikativne šeme standarde. Klijent prima podatke, prenosi ih u svoju aplikacionu šemu i koristi ih direktno.

Slika 9: Osnovne karakteristike funkcijskog modela

Aplikativna šema je bazirana na konceptu funkcija. Reprezentacija funkcija i njihovih komponenti je opisana sa konceptualnom šemom nazvanom osnonovni funkcijski model Slika 9. Ovaj model sadrži sljedeće klase : GF_FeatureType, GF_InheritanceRelation, GF_AssociationType, GF_PropertyType, GF_Constraint, GF_Operation and GF_AttributeType, GF_AssociationRole.



To je po prirodi nemoguće standarizirati sa aplikakacionim šemama. Aplikacione šeme variraju prema dizajnerovom „UNIVERZUMOM DISKURSA“ i percepciji realnosti. Bez obzira na to, u redu da se standarizira prezentacija aplikativne šeme, ISO 19109 navodi pravila za razvoj aplikativnih šema. Da ilustrira se jedno od više pravila koja regulišu prostorne atribute su na slici navedeni:

ISO 19110 - Funkcija „katalogiranja“ metodologije.Standard Funkcije „katalogiranja“ metodologija [ISO/TC 211(10) 2000] definiše strukturu za

dokumentovanje geografskih fenomena. Ovaj standard se sastoji od UML modela (slika 10) i opisa svojih komponenti. Katalog funkcija je prezentovan sa klasom FC_FeatureCatalogue. Obuhvata set funkcija (FC_FeatureType). Svaka funkcija može da ima karakteristike (FC_Properties). Tu su tri moguća tipa karakteristika: atributi (FC_FeatureAttribute), operacije (FC_FeatureOperation), i relacije (FC_FeatureRelationship).Atribut (FC_FeatureAttribute) čiji tip domena prebraja unaprijed određene vrijednosti. Relacija (FC_FeatureRelationship) može asocirati jednu ili više funkcija (FC_FeatureType). Funkcija može takođe biti superklasa drugih funkcija. U ovoj situaciji, superklasa je generalizacija subklasa. Ovaj slučaj je dokumentovan kao asocijacija klasa nazvane FC_Generalization, koja instancira klasu odnosa FC_FeatureRelationship.

ISO 19111 - Referensiranje po prostornim koordinatama.Standard referensiranja po prostornim koordinatama [ISO/TC 211(11)1999] opisuje

dokumentovanje metodologija za prostorne koordinatne sisteme. Prostorni koordinatni sistemi su sredstva kojim se izražavaju geografski podaci u setovima podataka.

Prostorni podaci mogu biti distribuirani u 2D ili 3D dimenzionalnom prostoru. U obje situacije, jedinstven referentni sistem se može koristiti. Kada jedna koordinata odgovara drugom koordinatnom sistemu mora se koristiti jedinstven koordinatni sistem. Ovo je slučaj kada kada imamo visinske podatke koji su izraženi preko nivo mora. Jedinstveni koordinatni sistem tada obuhvata dva referentna sistema: prvo horiznotalni a onda i visinski sistem. Ako je potrebno referentni sistem obuhvata koordinatni sistem i datum. Tu su tri tipa referentnih sistema: geodetski, vertikalni i inžinjerski datum.



Koristeći nekoliko koordinata referentnih sistema često je potrebno prostorne koordinate transformirati iz jednog sistema u drugi. Ovaj standard pruža pristup dokumentaciji ove vrste. Dva tipa operacija su prepoznatljive: konverzija i transformacija. Konverzija se koristi kada je jedan datum uključen (isti datum), na primjer kad je projekcija promjenjena. Transformacija se koristi da promjeni jedan datum u drugi, pri održavanju istog koordinatnog sistema. Određene situacije zahtevaju složenije operacije koje zahtevaju sukcesiju konverzije i transformacije. Ovaj tip operacije se zove „lančani rad“.

ISO 19112 – Prostorno referenciranje po geografskom identifikatoru.Lokacija objekta je često prenijeta sa geografskim identifikatorom. Geografski identifikator je dio

informacije, kao što je kod ili ime koje odgovara lokaciji. Poštanske adrese, poštanski broj, općinske i pokrajinske kodove, odgovaraju tipovima geografskih identifikatora. Prostorna reprezentacija geografskih identifikatora je koncept koji cilja na prezentaciju pojava koristeći lokacije. Tu su mnogi tipovi lokacija, kao što su poštanske adrese, općinski broj i imena država. Lokacija je opisana sa lokacionim tipovima. Opis se sastoji sa 4 koncepta:

1. Prostorni referentni sistem koji koristi geografske identifikatore2. Tip lokacije3. Instanca lokacije4. Geografski riječnik

(Slika 11.)Prostorni referentni sistem koristi geografske identifikatore i set lokacijskih tipova da prezentuju lokacijske instance. Tip lokacije definira jednosmjernu reprezentaciju lokacije fenomena (pojave). Mjesto odgovara katalogovanom mjestu. Geografski riječnik konsolidira lokacije koje opisuju set geografskih fenomena.

Slika 11: Opis referentnog sistema sa geografskim indikatorima

Riječnik kanadskih poštanskih kodova je dobar primjer geografskog indeksa. Prvo slovo u kanadskom poštanskom kodu pokazuje provinciju ili subdiviziju u Quebec-u i Ontariu, ili teritoriju; drugo slovo pokazuje tip ruralnog ili urbanog područja; treće slovo pokazuje poštansku filijalu, i tako redom dok ne pokažu ulicu i broj kuće ili zgrade ovisno od slučaja.



ISO 19113 – Kvaliteta načelaPonovno korištenje geografskih podataka mora osigurati procjenu podataka s obzirom na

korisnikove potrebe. Jedno je nedvojbeno kriterij procjene kvalitete podataka. Standard kvalitete na načelima [ISO / TC 211 (13) 1999] zalazi na elemente potrebne za opisivanje kvalitete geoprostornih podataka. On razlikuje dvije kategorije kvalitete podataka: kvantitativna i ne-kvantitativna. Ne-kvantitativnim podacima je cilj pružiti opšti opis skupa podataka ili podskupa skupa podataka s obzirom na namjenu, poznavanje korištenja, i izvor podataka ( "porijeklo").

Slika 12: Podaci o kvaliteti

Kvantitativni opis elemenata pruža informacije o potpunosti, logičke dosljednosti (u skladu sa pravilima), prostornoj tačnosti, vremenskoj tačnosti, i tematskoj tačnosti geoprostornih podataka. Kvaliteta elemenata koristi jednu od pet kvaliteta podataka pod-elemenata (slika 12), kad je prikladno. Novi opis elemenata i pod-elementa može se izraditi ako oni u trenutnom standardu ne zadovoljavaju potrebe u pojedinom slučaju. Svaki kvalitetan pod-element može se opisati u sedam tačaka:

1. Područje2. Mjera3. Postupak ocjenjivanja4. Rezultat 5. Vrijednost tipa 6. Vrijednost jedinice7. Datum

Kvantitativni opis kvalitete podataka može se pripisati grupi skupova podataka, pojedinom skupu podataka, ili podskupu skupa podataka. Kvalitete podataka je dio metapodataka i mora odgovarati standardu metapodataka.

ISO 19114 – Procedure ocjenjivanja kvaliteteStandard po Načelima Kvalitete određuje komponente za dokumentiranje kvalitete podataka.

Utvrđivanje kvantitativnih elemenata kvalitete geografskih podataka obično podliježe strogoj obradi. Standard Procedure ocjenjivanja kvalitete [ISO / TC 211 (14) 2000] identificira (određuje) proces za procjenu kvalitete geografskih podataka. Procjena kvalitete rezultira se iz usporedbe objektivne kvalitete



i kvalitetne rezultata. Objektivna kvaliteta je definirana prirodom specifikacije o kvaliteti podataka. Kvaliteta rezultat je dobivena procjenom podataka po unaprijed određenoj metodi i predstavlja se kao kvantitativan podatak. Uspoređujući kvalitetu rezultat i objektivnu kvalitetu čini mogućim utvrditi je su li podaci u skladu s objektivnom kvalitetom.

Ocjena kvalitete slijedi postupak koji se razlikuje ovisno o različitim kvalitetama aspekata na skup podataka na temelju procjene. Slika 13 prikazuje klasifikaciju metoda procjene kvalitete.

Slika 13: Klasifikacija metoda procjene kvalitete

Unutarnja direktna metoda procjenjuje kvalitetu isključivo na temelju podataka u skupu podataka, na primjer, procjena unutrašnje strukture skupa podataka. Vanjski direktni pristup uključuje dodatne podatke, kao što su tačniji izvor podataka kako bi se ocijenila tačnost. Indirektne metode procjenjuju kvalitetu podataka od vanjskih podataka vezanih uz obradu podataka koji su u pitanju. Na primjer, tačnost podataka može biti ocijenjena iz tačnosti izvornih podataka.

Procjena kvalitete podataka može biti evidentirana u metapodacima [ISO / TC 211 (15) 2000] ili u izvještaju procjene količina (za više pojedinosti, vidite [ISO / TC 211 (14) 2000]). Izvještaji o podacima procjena su obavezni kada su rezultati procjene skupovi mnogih vrijednosti.

ISO 19115 – MetapodaciVelika dostupnost geografskih podataka ograničava korisnicima da odaberu izvorne podatake koji

najbolje zadovoljiti njihove potrebe. Njihov izbor mora biti vođen sa izvornim znanja o podacima. To su metapodaci koji osiguravaju znanje o podacima. Standard Metapodaci određuje shemu koja će se koristiti pri dokumentiranju metapodataka. Shema metapodataka je vrlo detaljan skup elemenata o sljedećim komponentama:



Podaci o identifikaciji (MD_Identification) Ograničenja na podatke (MD_Constraints) Opis i izvori kvalitete podataka (DQ_DataQuality) Ažuriranje podataka (učestalost i opseg) (MD MaintenanceInformation) Vrsta prostorne zastupljenosti (vektor / raster) (MD_SpatialRepresentation) Referentni sistem (prostorni, vremenski, geografski identifikator) (MD_ReferenceSystem) Sadržaj podataka (katalog izgleda ili opis raster podataka) (MD_ContentDescription) Kartografski prikaz podataka (MD_PortrayalCatalogueReference) Distribucija podatkovnih sredstava (format, medij, distributer, naručivanje postupka)

(MD_Distribution) Korisnički definirani metapodaci (MD_MetadataExtensionInformation) Primjena shema (MD_ApplicationSchemaInfo)

Mali dio metapodataka je obvezan; veći dio je neobavezan. Tablica 3. prikazuje 23 elemenata koji čine jezgru za dokumentiranje metapodataka. Oni opisuju datoteke metapodataka ukoliko su oni skup podataka.

Tablica 3: Jezgra metapodataka

Metadata file Data set

• File identifier • Name • Standard (name and version) • Reference date • Language • Responsible party • Character set • Location • Contact • Language • Date • Character set

• Topic category • Scale • Abstract • Format (name and version) • Additionnal extent information

(including vertical and temporal extent) • Type of spatial representation • Reference System • Lineage • Online resource

ISO 19116 – Usluge pozicioniranjaMogućnost da se odredi i koristi geografski položaj je sada čest u komercijalnoj primjeni i

dostupan je široj javnosti. Razmotrimo, na primjer, sisteme koji koriste GPS prijemnike i specijalizirana vozila GISS za navigaciju. Svi ti sistemi koriste svoje specifične reprezentacije geoprostornih podataka,



koje očito ograničava sustav interoperabilnosti. Standard Usluge pozicioniranja [ISO / TC 211 (16) 1999] definira standardizirano komunikacijsko sučelje između aplikacija koje hvatanju i koriste pozicioniranje mjerenja. Usluge pozicioniranja zahtijevaju podatke koji opisuje sistem, mjerenje sesije, načina rada i mjerenja. Ono također uključuje paket operacija za stvaranje, izmjenu i dobivanje podataka. Opis ovih komponenti je svrha ovog standarda (slika 14).

Slika 14: Usluge pozicioniranja

Sistem uključuje podatke za identificiranje i opisivanje pozicioniranja instrumenata. Sesija opisuje prikupljanje mjerenja u razdoblju (početak, kraj). Metoda definiranja metapodataka opisuje način na koji se prikupljaju opažanja. Također se postavljaju skupovi opažanja na temelju određenih načina. Ako je moguće, kvaliteta mjerenja je povezana s opažanjima.

ISO 19117 – OpisStandard Opis [ISO / TC 211 (17) 1999] o geografskim podacima ima za cilj definiranje podataka i

usluga potrebnih za kartografski prikaz obilježja. On dosljedno opisuje strukturu i sučelje za kartografski prikaz geografskih podataka. Opis geografskih podataka temelji se na tri koncepta: servis, katalog, te opis kupca.

Servis pruža opšte operacije za predstavljene kartografske objekte. To se odnosi na opis kupca da bi se dobio pravi parametar za prikaz objekta.

Opis kataloga određuje na koji se način svaki objekt u skupu podataka predstavljala kartografski. Kao takav, kartografski prikaz pravila je povezan sa svakim objektom klase definirane u primjeni sheme. Svako pravilo obavještava ograničenja da se jedan objekt mora pridružiti da bude prikazan slijedeći označene opise specifikacije.

Opis specifikacija opisuje zbirku grafičkih simbola u obliku operacija i parametara koji se mogu koristiti za opis kartografskih objekta. Neke operacije mogu održati skup predefiniranih parametara koji odgovaraju određenim kartografskim prikazima. Na primjer, prikaz operacije za tačku objekti mogu imati



parametre za boju, veličinu i oblik, te različite skupove vrijednosti parametara koji mogu biti unaprijed definirani za zastupanje gradova, zračnih luka, ili važnih građevina.

ISO 19118 – KodiranjePrijenos geografskih podataka u neutralnom obliku ostaje veliki problem u geomatici. Podaci se

sve više razmjenjuju preko komunikacijske mreže koristeći komunikacijske protokole, kao što je FTP, izuzev u magnetskim i optičkim medijima. Standard Kodiranje [ISO / TC 211 (18) 2000] geografskih podataka definira pravila za kodiranje podataka u neutralnom formatu i sučelje usluga za kodiranje podataka u XML-u. Kodiranje geografskih podataka zahtijeva korištenje specifičnih znakova skupa, identifikacija metapodataka specifičnih za razmjenu podataka, pravila kodiranje, i primjer modela. Korišten skup znakova mora biti u skladu s ISO / IEC 10642-1 i ISO / IEC 10642-2. Skupovima znakova dozvoljeni su:

8-bitne, promjenjive dimenzije UCS Transfer Format UTF-816-bitne, promjenjive dimenzije UCS Transfer Format UTF-1616-bitne, fiksne-dimenzije Universal Character Set UCS-232-bitne, fiksne-dimenzije Universal Character Set UCS-4

Metapodaci pružaju referencu osobi ili organizaciji odgovornu za izvedbu skupa podataka i dokumenata pravila kodiranja za skup podataka. Pravila kodiranja opisuje primjer modela. Primjer model je konceptualni model koji povezuje podatke i primjenu shemu. To je primjer da iz modela možemo izvesti pretvorbu pravila za srednju i neutralnu strukturu za razmjenu podataka. Ovaj standard tačnije određuje pravila koja će se koristiti za razmjenu geoprostornih podataka u XML (Extensible Markup Language).

ISO 19119 – UslugeU doba Interneta, u kome je više izvora podataka i aplikacija svih vrsta, koji su sada dostupni sa

različitih platformi, interoperabilnost podataka i usluga su značajan problem. Ovo nije umaklo zajednici geomatic, u kojoj se veći broj aplikacija i izvora geografskih podataka dijeli. One mogu predvidjeti transparentno korištenje usluga i geoprostornih podataka dostupni svugdje. Standard Usluge [ISO / TC 211 (19) 2000] se posebno bavi razvojem softvera koji se može koristiti u kontekstu interoperabilnosti uključujući različitite izvore podataka.

Interoperabilni model je utemeljen na ISO-RM-ODP (Reference Model - Open Distributed Processing). On je u obliku tri strane: računalna, informacije i implementacije. Sa kompjuterskog stajališta, dva sistema su interoperabilna ako se njihovi dijelovi i komponente sučelja slažu sa uslugama koje nude. Usluga predstavlja skup sučelja dostupnih putem pružatelja usluga. Sučelje je skup operacija koje definiraju karakteristike. Komponenta je sustavna jedinica koja odgovara skupu sučelja, koje se može mijenjati u bilo koje vrijeme od strane drugih komponenti koje odgovaraju na identično isto sučelje. Katalog za usluge opisuje, pomoću metapodataka, usluge koje mogu biti dostupne. Metapodaci dokumenta potrebni za usluge navedeni su u standardu Usluge (za više pojedinosti, vidite [ISO / TC 211 (19) 2000]).



Informacije perspektive se bave sa sintaktičkom interoperabilnost i semantičkim aspektima. S jedne strane, sintaktička interoperabilnost je garantovana ako sustavi koristite identične strukture podataka. S druge strane, semantička interoperabilnost je postignuta kada se koristi zajednički rječnik ili kada postoji korespondencija između rječnika različitih aplikacija. Standard na temelju Usluge se bavi isključivo sintaktičkim aspektima.

Provedba perspektive bavi se interoperabilnosti između platformi. To znači da se transparentno koriste podataci i usluga preko različitih platformi. Koncept Distributed Computing Platform (DCP) omogućuje objektima da prijeđu iz jedne platforme na drugu preko komunikacijske mreže. Usluge i objekti komuniciraju preko platforme kako biste mogli poslati upite i dobiti odgovore. CORBA, DCOM i Java RMI podržavaju koncept DCP.

ISO 19120 – Funkcionalni standardiStandard „Funkcionalni standardi [ISO/TC 211 2000]“ je tehnički izvještaj (tip 3). Njegov cilj je da

identifikuje doprinos postojećih standarda za razvoj ISO 19100 standarda. Ovaj standard prati DIGEST, S-57, i GDF standarde. On predstavlja alate za usklađivanje funkcionalnih standarda i ISO 19100 standarda.

ISO 19121 – Slikovni i Mrežni PodaciStandard „Slikovni i Mrežni Podaci [ISO/TC 211 1999]“ je također tehnički izvještaj. Njegova svrha

je da otkrije kao se slikovni i mrežni podaci mogu integrirati u ISO 19100 standarde.

Ovaj izvještaj objedinjuje rad iz područja slikovnih i mrežnih podataka:

Internacionalna organizacija za standarde (ISO)(ISO/IEC JTC 1 – Informacioni tehnološki standardi, ISO/TC 130 – Graphic technology)

DIGEST (DIgital Geographic Exchange STandard) Standard za prenos prostornih podataka: Dio 5: Raster Profil IHO S-57 – Internacionalna hidrografska organizacija – Standard za prenos digitalnih

hidrografskih podataka CEOS – (CEOS Superstructure, CEOS, CIP, CIP Arhitektura, CIP Funkcije) EOSDIS/HDF((HDF), HDF- EOS – The HDF EOSDIS Konceptualni modeli) Internacionalna telegrafska zajednica – ITU-T SG VIII - T.4 i T.6 Otvoreni GIS Konzorcijum (OGC) Privatni formati (Fractal Transform, The Graphic Interchange Format (GIF), Photo Compact Disk,

Portable Network Graphics (PNG), Tag Image File Format (TIFF), GeoTIFF)On također predstavlja specifične komponente slikovnih i mrežnih podataka. Na kraju, ovaj izvještaj sumira dodatke koji bi trebali biti dodani na postojeće standarde ili razvijeni u novim standardima.

ISO 19122 – Kvalifikacije i certifikacija kadraSvrha „Kvalifikacije i certifikacija kadra“ [ISO/TC 211 2000] je da:

Opiše sistem za kvalifikaciju i certifikaciju kadra u polju geomatike. Definiše granice između geomatike i ostalih srodnih disciplina.



Specificira tehnologije i zadatke koji se odnose na geomatiku. Uspostavi potrebne vještine i nivoe nadležnosti za tehnologe, profesionalno osoblje i

menadžment u tom polju. Istraži odnose između ove incijative i drugih sličnih procesa izvršenih od strane profesionalnih

asocijacija. Razvije plan za akreditaciju kandidatskih institucija i programa, za certifikaciju individua na

radnom mjestu, i za kolaboraciju sa drugim profesionalnim tijelima.

ISO 19123 – Šema za obuhvat geometrije i funkcijaStandard „Šema za obuhvat geometrije i funkcija“ [ISO/TC 211 2000] cilja na to da predstavi

pojavu kao funkciju da bi izrazio karakteristike objekta. Na primjer, računanje visine (reljefa) može se dobiti kao funkcija digitalnog elevacionog modela. Obuhvat ima karakteristiku opisivanja pojava homogeno, koristeći skup osobina. Na primjer, obuhvat šume može reprezentirati šumovite površine po vrsti drveća.Postoje dva tipa obuhvata: diskretni i kontinuirani. Diskretni obuhvat je reprezentacija konačnog skupa pojava. Osobine objekta su dobivene na osnovu položaja. Na primjer, obuhvat zgrada daje namjenu zgrade na osnovu njenih koordinata.Kontinuirani obuhvat odgovara kompletnoj reprezentaciji pojave kroz teritoriju. Reprezentacija reljefa ili prosječne padavine su primjeri kontinuiranog obuhvata. Kontinuirani obuhvat daje vrijednost osobine u bilo kojoj tački unutar svog obuhvata.

ISO 19124 – Komponente slikovnih i mrežnih podatakaISO/TC 211 je prepoznao važnost rasterskih i mrežnih podataka u polju geografskih informacija /

geomatike (Rezolucija 38). Kao rezultat toga razvijen je „Tehnički Izvještaj“ (ISO 19121). Ovaj izvještaj je pripremljen da nadgleda status razvoj slikovnih i mrežnih podataka i otkrio je da se nalazi i van TC211. Također je imao veliki uticaj na postojeći ISO/TC 211.

ISO 19125 – Jednostavan Pristup Funkcijama, ISO 19128 – Web Map Server SučeljeISO/TC 211 i OGC su došli do dogovora da surađuju na razvijanju internacionalnih standarda u

geomatici. Ovaj dogovor opisuje proces u kojem OGC specifikacija postaje internacionalni standard. Svrha ovog dogovora je da uskladi stadnarizaciju i umanji dupliciranje. Pod ovim dogovorom, OGC „Jednostavan Pristup Funkcijama i Web Map Server Sučelje“ standardi su podvrgnuti ISO/TC 211 da bi dobili status internacionalnog standarda. Rad na standardizaciji je već u toku na temama povezanim sa „Jednostavanim Pristupom Funkcijama“

1. Zajednička arhitektura2. SQL opcija3. COM/OLE

i „Web Map Server Sučelje“ [ISO/TC 211 2000]. Sadržaj ovih standarda odnosi se na "Simple Features Specification for SQL," "Simple Features Specification for OLE/COM," and OGC's "Web Map Server Interfaces Implementation Specification" [Otvoreni GIS Konzorcijum 2001].



ISO 19126 – Profil - FACC Riječnik Podataka„FACC Riječnik Podataka“ [ISO/TC 211 2000] je ustvari profil DIGEST FACC, predstavljen u skladu

sa ISO 19110 katalogizacijom metodologije. Sadržaj kataloga je ograničen na dokumentaciju funkcija i atributa.

ISO 19127 – Geodetski Kodovi i Parametri„Geodetski Kodovi i Parametri“ [ISO/TC 211 2000] opisuje pravila za populaciju klasa i objekata

definisanih u ISO 19111 i odnosi se na pravne aspekte, primjenjivost istorijskih podataka, kompletiranost tabela i mehanizam za održavanje.



Trenutno u razvoju:Tabela 4 pokazuje trenutni status radova u razvoju [ISO/TC 211 2000]. Mnogi standardi će uskoro dobiti status "Draft International Standard (DIS)," ako to već nije slučaj.

4. ZaključakJasno je da je standarizacija u geomatici uvedena veoma rano u Kanadi. Početni pokušaji su bili

usmjereni u pojednostavljenju razmjene geoprostornih podataka između proizvođača i korisnika. Uprkos naporima uloženim u impelmentaciju nacionalnog standarda za razmjenu podataka (npr. CCOGIF, SAIF, i DIGEST), korisnici su tražili jednostavnost koja ide iznad formata za razmjenu. Oni su htjeli da prime podatke koji se mogu koristiti direktno na njihovim sistemima. Interoperabilnost geoprostornih podataka pokušava da omogući odgovor na ove zahtjeve.Internacionalni standardi u geomatici razvijeni od strane ISO/TC 211 omogućavaju osnovnu infrastrukturu koja je potrebna za dostizanje interoperabilnosti geoprostornih podataka. Oni definišu jedinstvenu reprezentaciju svih geoprostornih podataka (geometrični i vremenski tipovi, katalozi, metapodaci, itd.) u cilju pojednostavljivanja komunikacije između heterogenih sistema. Komponente se dodaju prilikom stvaranja novih potreba.Uprava za geomatiku kanadskog odbora za standarde je odgovorna za usvajanje internacionalnih standarda. Paket ISO 19100 standarda će biti usvojen u Kanadi čim postigne priznanje kao međunarodni standard.



5. Literatura CCSM. 1984a. National Standards for the exchange of digital Topographic Data, Volume 1 - Data

classification, Quality Evaluation and EDP File Format, Canadian Council on Surveying and Mapping, Energy, Mines and Resources Canada, Ottawa, 181 p.

CCSM. 1984b. National Standards for the exchange of digital Topographic Data, Volume 2 – Topographic Codes and Dictionary of Topographic Features, Canadian Council on Surveying and Mapping, Energy, Mines and Resources Canada, Ottawa, 202 p.

CCSM. 1986. Proposed Standards for a Digital Topographic Information Model, Working Group #1 of The Technical Subcomittee of the Canadian Council on Surveying and Mapping, version 0.0, 63 p.

Evangelatos ,T., J. Yan, and B. Haddon. 1990. Geomatics Standards in the Federal Government - A Report from the Subcommittee on Standards of the Inter-Agency Committee on Geomatics, Proceedings GIS for the 1990s, Ottawa, pp. 1270-1274.

GeoConnections. 2000. http://www.geoconnections.org/francais/volets/index.html. Government of British Columbia. 2001. Geographic Data BC, http://home.gdbc.gov.bc.ca/. Hume,V., H. Kucera, D. McKellar and C.D. O’Brien. 1998. Why Do we Care About Standards,

Geomatica, 52(2), pp. 203-208. ISO/TC 211(1), 2000. DIS 19101 Geographic information – Reference model, 40 p. ISO/TC 211(2), 1999. CD.2 19102 Geographic information – Overview, 17 p. ISO/TC 211(3), 1999. CD 19103 Geographic information – Conceptual schema language, 75 p. ISO/TC 211(4), 1999. CD.2 19104 Geographic information – Terminology, 71 p. ISO/TC 211(5), 2000. FDIS 19105 Geographic information – Conformance and testing, 35 p. ISO/TC 211(6), 1999. CD 19106 Geographic information – Profiles, 41 p. ISO/TC 211(7), 2000. CD.3 19107 Geographic information – Spatial schema, 154 p. ISO/TC 211(8), 1999. CD.2 19108 Geographic information – Temporal schema, 50 p. ISO/TC 211(9), 2000. CD.3 19109 Geographic information – Rules for application schema, 81 p. ISO/TC 211(10), 2000. CD (final text) 19110 Geographic Information – Feature Cataloguing

Methodology, 57 p. ISO/TC 211(11), 1999. CD.2 19111 Geographic Information – Spatial referncing by coordinates,

51 p. ISO/TC 211(12), 1999. CD.2 19112 Geographic information – Spatial referncing by geographic

idenfiers, 31 p. ISO/TC 211(13), 1999. CD.3 19113 Geographic information – Quality principles, 37 p. ISO/TC 211(14), 2000. CD.3 19114 Geographic information – Quality evaluation procedures, 79 p. ISO/TC 211(15), 2000. CD.3 19115 Geographic information – Metadata, 140 p. ISO/TC 211(16), 1999. CD 19116 Geographic information – Positionning services, 56 p. ISO/TC 211(17), 1999. CD.3 19117 Geographic information – Portrayal, 51 p. ISO/TC 211(18), 2000. CD.2 19118 Geographic information – Encoding, 123 p. ISO/TC 211(19), 2000. CD 19119 Geographic information – Services, 66 p.


http://home.gdbc.gov.bc.ca/

http://www.geoconnections.org/francais/volets/index.html


ISO/TC 211(20), 2000. TR 19120 Geographic information – Functionals standards, 40 p. ISO/TC 211(21), 2000. Final text for TR 19120 Geographic information – Imagery and Gridded

data, 42 p. ISO/TC 211, 2000. ISO/TC 211: Geographic Information / Geomatics,

http://www.statkart.no/isotc211 Latour, S. 1991. Evaluation of existing Interchange Standards, Report of the Canadian General

Standard Board-Committee on Geomatics.


Documents

Seminarski Rad TIS Kanada