189วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย1

Semantic Network of /nɔɔk/ in Thai

ผไทมาศ ประมวล2 Phathaimas Pramual

พทธชาต โปธบาล3 Puttachat Potibal

คเชนทร ตญศร4 Kachen Tansiri

บทคดยอ

บทความนมงศกษาคณสมบตทางวากยสมพนธและอรรถศาสตรเพอหาเครอขาย

ความหมาย ของคาวา นอก ตามแนวคดทางอรรถศาสตรปรชาน ผลการศกษาพบวา

ในทางวากยสมพนธ คาวา นอก สามารถปรากฏเปนคามล ซงจดเปน คานาม และ

คาบพบท นอกจากนยงสามารถปรากฏเปนสวนหนงของกลมคาจาเฉพาะทจดเปน

คาเชอมประโยค และ คากรยา ในทางอรรถศาสตร คาวา นอก สามารถแสดงความหมาย

1บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “การศกษาคาวา ‘ใน’ และ ‘นอก’ ในภาษาไทย”

หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน2นกศกษาปรญาโท ภาควชาภาษาศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตดตอไดท :

phathaimas.pr@gmail.com2Master Degree Student, Department of Linguistics, Faculty of Humanities, Kasetsart

University, e-mail: phathaimas.pr@gmail.com3ผชวยศาสตราจารย ภาควชาภาษาศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตดตอไดท :

fhumpcpb@ku.ac.th3Assistant Professor, Ph.D., Department of Linguistics, Faculty of Humanities, Kasetsart

University, e-mail: fhumpcpb@ku.ac.th4อาจารย ภาควชาภาษาศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ตดตอไดท :

kachent@ku.ac.th4Lecturer, Department of Linguistics, Faculty of Humanities, Kasetsart University,

e-mail: kachent@ku.ac.th

190Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ได 4 ความหมาย ซงแบงออกเปนความหมายตนแบบและความหมายขยาย ความหมาย

ตนแบบ คอ 1) ความหมายแสดงสวนของวตถทไมไดอยภายใน และความหมายขยาย 2)

ความหมายแสดงพนททไมไดอยภายใน 3) ความหมายตางประเทศ 4) ความหมายการไม

ปฏบตตาม ซงขยายไปสความหมายขยายอก 3 ความหมาย ไดแก 4.1) ความหมายของ

การสรางสรรค 4.2) ความหมายของการไมไดเปนสมาชก 4.3) ความหมายของ

การไมซอสตย

คาสาคญ : อรรถศาสตร ผงภาพ ภาษาศาสตรปรชาน บพบทปรภม

Abstract

This article aims at analyzing syntactic and semantics properties in

order to construct semantic network of the word nɔɔk from cognitive

linguistic perspective. The result reveals that syntactically, the word nɔɔk

can occur as a single word which can be subclassified as a noun and

a preposition. The word under investigation can also occur as a part of

collocational phrase which can be subclassified as a conjunction and a verb.

Semantically, the word nɔɔk can denote several related meanings which

can be subclassified as prototypical meaning and extended meanings.

The prototypical meaning is 1) ‘an inner part of an object’ and the extended

meanings are 2) ‘an outer area,’ 3) ‘foreign,’ 4) ‘non-compliance,’ which, in

turn, gives rise to 4.1) ‘creativity’ 4.2) ‘not being a member of a group’ and

4.3) ‘being dishonest’

Keyword: Semantics, Image Schema, Cognitive Linguistics, Spatial

Preposition

191วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

ความนา

คาวา นอก ในภาษาไทยจดเปนคาแสดงมโนทศนเชงปรภม (Spatial Concept)

หรอมโนทศนเชงพนททมความนาสนใจทงในทางวากยสมพนธและอรรถศาสตร

ในทางวากยสมพนธ นอก สามารถปรากฏเปนไดทงคานามและคาบพบท

โดยปรากฏเปนคานาม ตวอยางเชน เขาไปนอก และ เขาโดดเดนอยทามกลางแสงไฟ

เบองนอก เปนตน

นอกจากคานามแลว นอก ยงสามารถปรากฏเปนคาบพบทในบพบทวลได

เชนเดยวกน ตวอยางเชน เธอสงแลววาไมอนญาตใหดมเหลานอกเวลางาน และ ไมมผใด

หาญกลาลงไปสกบความรอนนอกรถ เปนตน

นอก ยงสามารถปรากฏในกลมคาจาเพาะ (Collocational Phrase) ซงทาหนาท

เชอมประโยค ตวอยางเชน และเขาโทรมาบอยขน นอกจากบอยขน กยงดกมากขนเรอย ๆ

ดวย เปนตน ซงกลมคาจาเพาะททาหนาทเชอมอนประโยคอน ๆ ทพบเพมเตม เชน

นอกเสยจาก นอกเหนอจากน เปนตน

ทงยงพบคาวา นอก สามารถปรากฏในกลมคาจาเพาะ ซงมลกษณะเปนคากรยาได

เชน เขานอกเรองบอย ๆ และ เพอนนอกใจแฟนหลายครงแลว โดยในกลมคาจาเพาะ

นอกเรอง และ นอกใจ ทาหนาทเปนภาคแสดงของประโยค ซงแสดงความหมายวา ไมตรง

ประเดนหรอไมอยภายในขอบเขตของเนอเรองหลก และการไปมคนอน หรอไมซอสตยกบ

ครก ตามลาดบ

ในทางอรรถศาสตร นอก อางถงพนทรปธรรม ภายนอก สถานทอางอง (Reference)

เชน เขาไปนอก ซงคาวา นอก แสดงพนทภายนอกประเทศ

นอกจากนยงพบวา นอก เมอปรากฏรวมกบคานามบางคาแลว มการขยาย

ความหมายออกไปจากความหมายเชงพนททเปนรปธรรม เชน คาวา คนนอก หมายถง

“บคคลผไมมสวนรวมหรอไมมสวนเกยวของ, บคคลซงไมใชสมาชก” คาวา นอกรต หมายถง

“ไมประพฤตตามจารตประเพณ” และคาวา นอกวงการ มความหมายวา “ไมไดอยใน

อาชพนน ๆ”

192Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

จากทกลาวมาขางตน จะเหนไดวา นอก มความหลากหลายทางวากยสมพนธ

กลาวคอ สามารถปรากฏเปนไดทงคานาม คาบพบท ปรากฏรวมกบคาอนในลกษณะ

การเปน กลมคาจาเพาะ ในทางอรรถศาสตร นอกจาก นอก จะแสดงมโนทศนในเชงพนท

รปธรรมแลว ยงสามารถแสดงมโนทศนเชงพนทนามธรรมไดอกดวย และประเดน

ทนาสนใจอกประการหนงคอ เมอคาวา นอก ปรากฏรวมกบคาอนในกลมคาจาเพาะแลว

กล มคาจาเพาะดงกลาวไมไดแสดงความหมายในเชงรปธรรมอกตอไป ดงนนจงเปน

ทนาศกษาในเชงลกตอไปวา นอก มคณสมบตทางวากยสมพนธและอรรถศาสตรอยางไร

และความหมายตาง ๆ ทคาทงสองคานสามารถแสดงไดนนมความสมพนธกนหรอไมและ

อยางไร โดยการศกษาความหมายเรองคาวา นอก นจะเปนแนวทางในการศกษามโนทศน

พนท และนาความรไปประยกตใชในการแปลไดตอไป

คาหลายความหมายเปนปรากฏการณทหนวยภาษาเดยวมความหมายท

แตกตางกนหลายความหมายทงยงเปนความหมายทมความเกยวของกน เดมทไดม

การจากดขอบเขตของศพทอรรถศาสตร (Lexical semantics) ซงจะใชเพออธบายคาท

สามารถแสดงความหมายทแตกตางทยงคงมความสมพนธกนอย ตวอยางเชน คาวา body

หมายถง รางกายของมนษย โครงสราง ลาตว และยงแสดงความหมาย สวนหลกหรอ

สวนตรงกลางของบางสง นกภาษาศาสตรปรชานเหนตรงกนวา คาหลายความหมายไมใช

เพยงปรากฏการณทางรปภาษาเพยงอยางเดยวแตเปนปรากฏการณในระดบปรชานของ

มนษยอกดวย งานวจยชนสาคญทมงศกษาคาหลายความหมายจากมมมองภาษาศาสตร

ปรชา ไดแก งานวจยของ คลาวเดย บรกมนและจอรจ เลคอฟ ซงศกษาคาวา over

ในภาษาองกฤษ (Brugman, 1988)

เรมพจารณาจากความหมาย

a. The picture is over the sofa. ABOVE

b. The picture is over the hole. COVERING

c. The ball is over the wall. ON-THE-OTHER-SIDE-OF

d. The government handed over power. TRANSFER

e. She has a strange power over me. CONTROL

193วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

จากตวอยาง พบวา over สามารถแสดงความหมายไดหลากหลาย ซงลวนแลว

แตมความสมพนธกน โดยมกจะมความหมายกลมหนงทเปนความหมายพนฐานและ

ความหมายอน ๆ เปนความหมายขยาย สาเหตทการขยายความหมายของคาเปนทสนใจ

มาตงแตอดตเพราะระบบปรชานมความเชอทวา คาเดยวกนสามารถมความหมายได

หลายความหมาย แตละความหมายจะมความหมายทไมเทากน และในแตละคาจะม

ความหมายทเปนตนแบบอยตรงกลาง (Prototype) กอนจะขยายเปนความหมายอน ๆ

(Extended) จากทฤษฎนคนพบวามความเปนสากลในทกภาษา

Brugman and Lakoff (1988) ไดกลาววา ความหมายทงหมดของคาถกเกบไว

ในสมอง โดยทกโครงสรางความหมายจะมความหมายหลกอย เปนปรากฏการณตนแบบ

(Prototype Effect) ความหมายอนๆ จะมทศทางการขยายทออกจากจดศนยกลาง กลไก

ทางปรชานทพบประกอบดวย อปลกษณ (Metaphor) และภาพราง (Image Schema)

ในแงของการรบร ทางจตวทยาไดแบงสวนทรบร ออกเปน TR (Trajector) และ LM

(Landmark)

แผนภาพท 1 : ภาพรางความหมายของ Over (Lakoff, 1987, p. 419)

194Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

Lakoff and Johnson (1980) ไดนาเกณฑทางไวยากรณมาแยกความหมายเพม

นอกจากวธการทางปรชานเพยงอยางเดยวรวมดวย แตวธการนจะกอใหเกดการขยาย

ความหมายยอยทมากเกนไป ความหมายทไม มการระบทชดเจนจะถกแยกยอย

จากความหมายตนแบบไดทกความหมาย เพราะเปนเกณฑทไมมขอกาหนดทชดเจน

Evans and Green (2006) ไดสรางคาหลายความหมายอยางมหลกการ

(The Principle Polysemy approach) ขนเกณฑทสรางขนคอการแยกความตางระหวาง

ความหมายออกมา สงแรกคอ เมอคาบพบทคานนไมมความหมายเชงพนทใหแยกออกมา

และความหมายทแยกจะตองไมแสดงความหมายเชงพนทเพยงอยางเดยว และไมใช

ความหมายทตองอนมานจากบรบท เปนอสระจากบรบท หลงจากพบวาความหมายใดทม

การใชบอยครงอาจกลายเปนความหมายหลกได และยงหาความเชอมโยงไปสความหมาย

ยอยอน ๆ ได

บพบทปรภม (Spatial Preposition)

Garrod and Sanford (1982) ไดอธบายวา แบบจาลองทางจตเปน

การเชอมตอกนระหวางภาษาและพนทของโลก และความสมพนธเชงหนาทนรองรบ

ความหมายของคาบพบทเชงพนท in, on และ at (Coventry et al., 1994, p 289 - 239)

คาวา out เปนการกาหนดความสมพนธเชงพนทซง TR อยนอกขอบเขตของ

LM องคประกอบทางโครงสรางคอพนทปดลอม ซงสามารถแจกแจงผลทตามมาสาหรบ

TR ทอยนอกขอบเขตทจากดได เชน การเคลอนไหวอยางไมมขอจากด ซงจะมองเหนได

โดยทวภายนอกขอบเขตทจากดตาแหนงของ LM อาจไมสามารถยนยนตาแหนง

โดยเฉพาะเจาะจงได Grady (1996) ไดเสนอวาสงนอาจนบเปนหลกฐานสาหรบอนภาคเชงพนท

ทแสดงถงกลมขององคประกอบการทางานมากกวาองคประกอบททางานได ซงจะเปน

การวเคราะหการวางองคประกอบการทางานสาหรบ out และการไมถกบรรจ

(Non - Containment)

195วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

ผงภาพ (Image Schema)

นนทนา วงษไทย (2562, น. 19 - 36) ในอรรถศาสตรปรชานเบองตน กลาวถง Mark

Johnson (1987) วาไดกลาวถงผงภาพไวในหนงสอ The body in the mind:

The bodily basis of meaning, imagination, and reason โดยเสนอวาประสบการณ

ทางรางกายกอใหเกดผงภาพในระบบมโนทศนของเรา จอหนสนไดนยามผงภาพวาหมายถง

รปแบบทเกดขนซา ๆ ของกจกรรมหรอการกระทาตาง ๆ ทเกดขนอยางมลาดบขนตอน

รปแบบดงกลาวนนเกดขนจากการทมนษยเราเคลอนไหวรางกาย หยบจบสงของตาง ๆ

รวมถงการมปฏสมพนธทางการรบรจากประสาทสมผสตาง ๆ กบสงรอบตว เปนโครงสราง

ทชวยจดระเบยบประสบการณตาง ๆ ไมใหยงเหยงเพอทาใหเกดความเขาใจ

คาวา “ผง” (Schema) ในคาวา “ผงภาพ” (Image Schema) มความสาคญมาก

เพราะทาใหเหนวาผงภาพ ไมใชมโนทศนทสมบรณและมรายละเอยด แตเปนมโนทศนทม

ลกษณนามธรรม ประกอบดวยรปแบบทเกดจากประสบการณทเกดซา ๆ

จอหนสนไดยกตวอยางผงภาพการบรรจ (Containment Schema) ซงมทมา

จากประสบการณทางรางกายของเราทพบเจอกบการบรรจหรอเหนสงทมขอบเขตชดเจน

อยบอยครง รวมถงการทมนษยตระหนกวารางกายของเรานนเปนภาชนะทมสามมตทเรา

ใสสงตาง ๆ เชน อาหาร นา อากาศ เขาไปและขบถายสงตาง ๆ เหลานนออกมา หรอ

เราเองมประสบการณเขาไปอย “ใน”บางสงบางอยาง เชน เขาไปอยในหอง เขาไป

นงในรถ โครงสรางประสบการณนเกดขนซา ๆ จนเกดเปนผงภาพขนในความคด

ดงแผนภาพ

แผนภาพท 2 : ผงภาพการบรรจ (Containment Schema) (Johnson, 1987, p.23)

196Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ผงภาพการบรรจในแผนภาพท 2 สมพนธกบผงภาพใน-นอก (In - Out Schema)

ทเกดจากประสบการณการเคลอนททแสดงทศทาง (Orientation) วาเปนการเคลอนท

เขาไปในภาชนะทบรรจ (In) หรอออกนอกภาชนะทบรรจ (Out)

เพราะฉะนนบทความนจงมงวเคราะหคณสมบตทางวากยสมพนธ และเครอขาย

ความหมายของคาวา นอก ในทกปรบท

วตถประสงคของการวจย

1. วเคราะหคณสมบตทางทางวากยสมพนธของคาวา นอก

2. วเคราะหคณสมบตทางอรรถศาสตรและหาเครอขายความหมายของคาวา นอก

วธดาเนนการศกษาวจย

1. ประเภทของขอมล

ขอมลรอยแกวทกประเภททไดจากคลงขอมลภาษาไทยแหงชาตฯ (Thai

National Corpus)

2. วธการเกบขอมล

ผวจยเกบขอมลโดยใชโปรแกรมสาหรบคนหาคา วล พรอมทงปรบทจาก

ขอมลอเลกทรอนกส ผานทางเวบไซตของภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย (http://www.arts.chula.ac.th/~ling/TNCII/) โดยใชตาราง

สาเรจรปของ Taro Yamane ขนาดความเชอมน รอยละ 98 จากจานวนประชากร

ประมาณ 10,000 ของคาวา นอก จานวนขอมลทใชคอ 2,000

3. ขนตอนการเกบขอมล

เลอก 1,000 ขอมลแรก คาวา นอก เลอก 2 ครง คดสวนทเปนรอยแกวออกแลว

เตมเพมไปกระทงครบ 2,000 คดตวอยางทไมสามารถนาขอมลมาใชได และทไมอยใน

ขอบเขตของการศกษาออก ตวอยางเหลาน ไดแก ก) ตวอยางทไมเกยวของ เชน คารบอน

มอนนอกไซด ข) ตวอยางทมใจความไมสมบรณ ค) ตวอยางซา

4. วเคราะหขอมล

ศกษาและจดประเภท นอก ตามการปรากฏรวมกบคาอน ๆ ในประโยค

โดยเรมจากการจดประเภท นอก ออกตามตาแหนง โดยใชเกณฑจาแนกเปนคา กลมคา

197วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

ตามเกณฑของจรสดาว อนทรทศน (2539) และ นววรรณ พนธเมธา (2549) จากนนเปนการจดประเภทของปรบท โดยแยกยอยออกเปนปรบทตางๆ ภายในตาแหนงเดยวกน วเคราะหความหมายตามแนวทฤษฎอรรถศาสตรปรชาน และพรรณนาความหมาย นอก ในปรบทตางๆ วเคราะหมโนทศน ศกษาภาพรางความหมายของแตละความหมายวาประกอบดวยองคประกอบอะไรและหาความสมพนธขององคประกอบเหลานนสมพนธกนอยางไร และสรปความหมายทงหมดของ ใน และ นอก และความสมพนธนนเกดจากปจจยอะไร

ผลการศกษาทางวากยสมพนธของคาวา นอก ก อนแสดงการว เคราะห ทางความหมาย ผ วจยขอกล าวถงบรบททางวากยสมพนธท นอก ปรากฏ โดยแยกการปรากฏตามหมวดคาของ นอก ดงน นอก ทเปนคานามเดยวมกจะปรากฏหลงกรยาวล (ออก/ไป) หรออาจปรากฏตามหลงบพบทวล) ดงแสดงในกระสวน (ก) และตวอยางประโยค (1) - (5)

(ก) (กรยาวล ออก/ไป) (บพบทวล จาก) นอก (1) หากอนญาตใหสงปลาปนออกนอกไดแลว (2) กกต.ตองรบเขยนคาวนจฉย เพราะจะมกกต.แหกนไปนอกอก (3) ชายคนนเมอกอนไปนอกเคยมาปวนเปยนจบพเพญ (4) พวกโรงงานทตดไมไผไปเหลาทาไมเสยบไมจมสงออกนอก (5) ถาเพงกลบมาจากนอก สมครงานปบไดงานปบ แทบกรดเลย

นอก ทเปนสวนหนงของคานามประสม ในทนพบการปรากฏไดหลายบรบท ไดแก นอก ตามหลงคานามทแสดงเชงพนท (ดาน/ผว/ชน/รอบ/รม/ภาย/เขต/สวน/ขาง) แสดงคณสมบตอยางใดอยางหนง เปนการบอกตาแหนงทางกายภาพของสงของ หรอการบอกลกษณะของตาแหนงทตงอย ดงแสดงในกระสวน (ข) และตวอยางประโยค (6) - (10)

(ข) (นามวล) (กรยาวล) (ชน/ดาน/ภาย/รอบ/ขอบ) นอก (นามวล) (6) ทงนโดยเรมตนทมณฑลชนในกอนแลวจงขยายไปยงมณฑล ชนนอก

198Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

(7) อยางไรกตาม ครอบครวของดานอนมงเดยวกนทงหมดตลอดมา

โดยดานอนดานนอกสด

(8) ระบบทนนยมมการพฒนาขนจากภายนอกหมบาน

(9) มแนวโนมทจะแผออก ไหลขนเบองบน และออกดานนอก

(10) กรอบทเราอางองจะเปนสงกาหนดขอบนอกของการออกแบบ

นอก ตามหลงคานามทไมใชคาแสดงเชงพนท (ดาน/ผว/ชน/รอบ/รม/ภาย/เขต/

สวน/ขาง) ดงแสดงในกระสวน (ค) อาจเปนการแสดงสวนขยายของคานาม นอก เดยว

ดงตวอยางประโยค (11)-(12) ตามหลงนามวล แสดงลกษณะภายนอกของสงของ

ดงตวอยางประโยค (13) ตามหลงนามวลทเปนคน ดงตวอยางประโยค (14) - (15)

(ค) นามวล นอก

(11) เนองจากวาญาตพนองของคณแมอยเมองนอกหมด

(12) บางคนลกหลานเขายอมรบไดเขากหาเพมให ขอเสยของยา

รกษาพารกนสนเปนของนอกเกอบทกตว

(13) ทหลงอยาใสเสอคอกระเชาตวเดยวออกไปตกนา หาเสอนอก

ใสอกชนหนง

(14) การรกษาแบบผปวยนอกจะสนบสนนใหมการวางแผนการ

รกษาใหชดเจนทงเปาหมายระยะสนและระยะยาว

(15) หามคนนอกสกลเขาไปในหองผของบานหรอหามเอาคนนอก

ตระกลมานอนในบานกอนโดยไมไดบอกผ

นอก ทเปนคาบพบทในบพบทวล มกจะปรากฏตามหลงกรยาวล ออก/ไป/อย

ดงแสดงในกระสวน (ง) และตวอยางประโยค (16) - (20) หรออาจตามหลงกรยาตวทสองท

อยหลง ออก/ไป/อย ดงในตวอยางประโยค (21) - (22) หรออาจตามหลงกรยาวลอนท

ไมใช ออก/ไป/อย ดงในตวอยางประโยค (23) และอาจตามหลงบพบทวล ดงในตวอยาง

ประโยค (24)

199วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

(ง) นามวล (กรยาวล ออก/ไป/อย ) (กรยาวล) (บพบทวล)

นอกนามวล

(16) ถนนทรถของเราแลนมงหนาไปนนเลยบไปกบแมนาอารโน

แสดงวาเรากาลงออกนอกเมองปซา

(17) สาหรบเรองเพลง มคนถามผมเหมอนกนวาออกนอก

อดมคตแลวหรอ

(18) ขายรวมไปกบตาราเปนใบลานและสมดไทย ใหคนตางชาต

นาออกไปนอกประเทศ

(19) ทานยาของขาพเจา ในวนสงกรานต ทานตองนงรบแขก

ญาตของทานและพวกหลานทอยนอกวงแทบตลอดวน

(20) มาคราวหลงนพรรคพวกเขาไปอยนอกเมองตเสยวาแถว

เมองมนหนองจอกโนน

(21) ใสใบชาลงในนารอนเหมอนแบบเวลาทเราดมชาจนทวไป

จากนนกดมไปเรอยพกออกไปทานนอกบานดวย

(22) เรากวงแอบเอาบหรของพอไปสบนอกหนาตาง

(23) แรกทเดยวหนงสอเลมน จะไดรบเลอกใหเปนหนงสออาน

นอกเวลา

(24) ทาใหเกษตรกรตองพงรายไดจากนอกภาคการเกษตรเปนหลก

นอก ปรากฏเปนคาบพบทอาจจะปรากฏตามหลงนามวลได ดงแสดงในกระสวน

(จ) และตวอยางประโยค (25) - (26)

(จ) นามวล นอก นามวล

(25) ม 19 บรษทเทานนทมลกจางสวนใหญนอกประเทศแม

(26) เพราะผลสาเรจหรอไมขนอยกบเหตบงเอญนอกการควบคม

200Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

นอก ทปรากฏเปนสวนหนงของกลมคาจาเพาะททาหนาทเปนคาเชอมระดบ

ประโยค ดงแสดงในกระสวน (ช) อาจปรากฏนาหนาประโยคทตอจากประโยคหนา

ดงตวอยาง (27) - (29) อาจปรากฏอยระหวางประโยค ตามหลงนามวลดงตวอยาง (30)

(ช) ประโยค นอก (จาก/ไปจาก/เสยจาก) ประโยค

(27) นเคยทางานในอเมรกามากอนและไดรบอทธพลจากนตยาสาร

Mad มาดวย นอกจากนประเดนทางการเมอง การแบงแยกเพศ

และเผาพนธกนบวาดเดอดและจดแจงกวามาก

(28) มปรากฏการณหลายอยางในระบบใหมทกอใหเกดความหวง

อนเปลงปลงในจตใจของประชาชน นอกไปจากวาประชาธปไตย

อนเปนทชนชมอยางยงของคนทงหลายอยแลว

(29) ไมปรปากพดอะไรแมแตคาเดยว นอกเสยจากปฏบตตาม

คาสงของนายจางทตอนนทาหนาทพอครวใหญอยในครว

(30) แตปญหาสาคญทเกดขนนอกไปจากทไดอธบายมาแลวกคอ

นอก ทปรากฏเปนสวนหนงของกลมคาจาเพาะ ซงเปนนามวล มลกษณะเปนวล

ตายตว (fixed expression) ไมสามารถแยกออกจากกนได เปรยบไดกบหนงหนวยคา

ดงในกระสวน (ซ) เปนนามวล แสดงตวอยางใน (31) เปนกรยาวล แสดงตวอยางใน (32)

(ซ) (นามวล/ กรยาวล นอก)

(31) ดวยความกรอบนอกนมในมาพรอมกบไอรอนระอจากปาทองโก

(32) ไมรวาทาไดยงไงคนทจะทาขนาดนไดตองเปนคนทเขานอกออกใน

ใกลชดเจานาย

นอก ทปรากฏเปนสวนหนงของกล มคาจาเพาะ ซงเปนกรยาวล สามารถ

ตามหลงคาปฏเสธ อยา ดงในกระสวน (ด) แสดงตวอยางใน (33)

(ด) อยา นอก นามวล

(33) อยานอกเรองส นายไปเอาขาวลอนมาจากไหน

201วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

ผลการศกษาความหมายของคาวา นอก

จากขอบเขตขอมล ผวจยจาแนกความหมายของ นอก ตามบรบททางภาษาได

ทงหมด 4 ความหมาย ดงน

1) ความหมายแสดงสวนของวตถทไมไดอยภายใน

2) ความหมายแสดงพนททไมไดอยภายใน

3) ความหมายตางประเทศ

4) ความหมายของการไมปฏบตตาม

ความหมายท 1 ความหมายตนแบบ สวนความหมายท 2 - 4 เปนความหมายท

ขยายจากความหมายแรก

1) ความหมายแสดงสวนของวตถทไมไดอยภายใน

ความหมายแรกเรม นอก มาจากคานาม ซงทาหนาทแสดงสวนของวตถ

จะเกดขนกบสงของทเปนรปธรรม

นอก ทปรากฏตามหลงคานามแสดงเชงพนท (ดาน/ผว/ชน/รอบ/รม/ภาย/

เขต/สวน/ขาง) แสดงสงทเปนรปธรรม เชน ในประโยค (34)

(34) เปนเจดยอฐขนาดใหญทเมอตอนสรางเสรจมผวนอกเปนปน

ฉาบสขาว

ในประโยคตวอยาง นอก ปรากฏตามหลงนามวล ผว ซงเปนคานามแสดง

เชงพนท และหลง นอก เปนกรยาวล เปน และตามดวยนามวล ปนฉาบสขาว ซงแสดงถง

คณลกษณะของ ผวนอก ซงเปนสงรปธรรม

202Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

แผนภาพท 3 : ผงภาพความหมายในประโยค (34)

ผงภาพในแผนภาพท 3 สมพนธกบประโยค (34) ซงสถานทปดลอมเปน

สงนามธรรม และสงโคจรแสดงถงคณสมบตของผวภายนอก

2) ความหมายตางประเทศ

พบความหมายนเมอ นอก เปนคานามตามหลงกรยา หรอตามหลงคานาม

แสดงสวนขยาย โดยทความหมายตางประเทศนไมไดระบวาเปนประเทศใด แตอยนอก

อาณาเขตทผพดอย

แผนภาพท 4 : ผงภาพความหมายในประโยค (35)

203วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

(35) ชายคนนเมอกอนไปนอกเคยมาปวนเปยนจบพเพญ

ความหมายตางประเทศมขนเมอนอกตามหลงกรยาประเภท Action Verb เชน

ไปนอก สงออกนอก LM พนทในประเทศ เมอ TR อยนอก LM แสดงถงการอยนอก

อาณาเขต ซงในทนคอ TR มาจาก/อย/ออก/หรอไปตางประเทศ ผงภาพในแผนภาพท 4

สมพนธกบในประโยค (35) โดย นอก เกดตามหลง ไป ตรวจสอบความหมายโดยการเตม

คาวา เมอง ตรงหนา นอก จะพบวาความหมายไมไดเปลยน และพบตามหลงคานาม เชน

ของนอก รถนอก รองเทานอก เปนตน

3. การแสดงพนททไมไดอยภายใน

ความหมาย “การแสดงพนททไมไดอยภายใน” เปนความหมายทพบไดบอย

ครงของ นอก ความหมายนสามารถเกดขนโดยทพนทปดลอมสามารถเปนไดทงสง

รปธรรมและนามธรรม เชนเดยวกบสงโคจรทแสดงผงการบรรจสามารถเปนไดทงสง

รปธรรมและนามธรรมเชนกน

หรอพบ นอก ทปรากฏเปนคาบพบท ตามหลงนามวล และมนามวลตามหลง

แสดงสงหนงคอสงสองสง และพนทปดลอมในการแสดงความสมพนธเชงพนท แสดงสง

ปดลอมทเปนรปธรรม เชน ในประโยค (36)

(36) คนทมฐานะทางชนสงคมสงมโอกาสทจะออกไปรบประทานอาหาร

นอกบาน

แผนภาพท 5 : ผงภาพความหมายในประโยค (36)

204Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ผงภาพในแผนภาพท 5 สมพนธกบประโยค (36) ในประโยคตวอยาง นอก แสดง

ความสมพนธระหวาง คนทมฐานะทางชนสงคมสง ซงฐานะทางสงคมของคนเปน

สงนามธรรม กบ บาน ซงบานเปนพนทปดลอมทเปนสงรปธรรม

ในบางประโยคพนทปดลอมอาจไมใชสงทเปนรปธรรมกได เชน ในประโยค (17)

(17) มคนถามผมเหมอนกนวาออกนอกอดมคตแลวหรอ

แผนภาพท 6 : ผงภาพความหมายในประโยค (17)

ผงภาพในแผนภาพท 6 สมพนธกบประโยค (17) ในประโยคตวอยาง นอก แสดง

ความสมพนธระหวาง เพลง กบ อดมคต ซงเพลงเปนสงนามธรรม และอดมคตเปนพนท

ปดลอมทเปนสงนามธรรม

จากการสงเกตความหมายตงตนของ นอก จงพบวาสงโคจรและพนทปดลอม

สามารถเปนไดทงสงทเปนรปธรรม เชน คน สตว สงไมมชวต เชน สถานท สงของ ไปจนถง

สงนามธรรม เชน ฐานะ ความคด เปนตน ซงทาใหพบความหมายอนทเพมขน มโอกาสท

จะเกดการขยายความหมายไดมาก

205วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

4) ความหมายของการไมปฏบตตาม

ความหมาย “การไมปฏบตตาม” เปนความหมายทขยายขนมาจาก

“การแสดงพนททไมไดอยภายใน” โดยพนทปดลอมทอาจสงรปธรรมหรอเปนสงนามธรรม

เชน นอกแถว นอกกรอบ (37) ซงพนทปดลอมเสมอนสงรปธรรม หรออาจแสดงดวยคาวา

เกม (38) ซงไมไดแสดงความถงเกมทเปนการละเลน แตเปนกฎเกณฑทคนกลมนน ๆ

ยดถอรวมกน แตมคนใดคนหนงออกมาจากเกณฑนน ไมอยใน “พนทสมมต” ทกาหนด

(37) ผมมกจะถกครเรยกวาเปนเดกนอกแถว นอกกรอบ ๆ หนอย

(38) ฟลป วลเลยม เฮรต หนงในเจาหนาทของซไอเอผเลนนอก

เกมยกยอกเงนของหนวยเอาไวเอง

แผนภาพท 7 : ผงภาพความหมายในประโยค (37) – (38)

เปรยบคนทอยในกฎระเบยบอยในกรอบตามท LM กาหนด แตเมอบคคลนน ๆ

อยนอก LM จงสอถงการไมปฏบตตาม ไมอยในกฎ/ กรอบ / ระเบยบ ดงผงภาพใน

แผนภาพท 7 สมพนธกบในประโยค (37) - (38) นอก ถกรวมไวเปนคานาม เชน เดกนอกแถว

ผเลนนอกเกม โดยสงโคจรขางหนาจะถกแทนดวยคน ไมไดใชการเคลอนทจรงแตเปน

เพยงการเคลอนทสมมต และสถานทปดลอมอาจเปนไดสถานทเสมอนจรง เชน แถว กรอบ

หรอสถานทนามธรรม เชน เกม เปนตน

206Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

สงเกตไดวา นอก ทแสดงความหมายของการไมปฏบตตาม สงโคจรจะเปนสงมชวต

เชน คน สตว และสถานทปดลอมจะเปนพนท ซงอาจเปนพนทจรง หรอพนทนามธรรม

กได ทงยงมความหมายทขยายออกไป เชน ความหมายของการสรางสรรค ความหมาย

การไมเปนสมาชก ความหมายของการไมซอสตย เปนตน

4.1) ความหมายของการสรางสรรค

นอก เมอตามดวยกรอบ และตอทายดวย ความคด แสดงความหมายถง

“ความคดสรางสรรค” หรอ “ความคดแปลกใหม” ทกอใหเกดประโยชน มกจะเปนความหมาย

เชงบวก

(39) การคดนอกกรอบมความสาคญเมอมการระดมทรพยากร

เพอแกไขอบตการณความเสยงเพราะทรพยากรปาไมทใชอย

(40) การเมองในศตวรรษท 21 กตองเปลยนแปลงไปจากเดม

ตามไปดวย ผนาทแทจรงกตองกลาคด การเมองทนอกกรอบ

และหลากหลายกวาเดม

แผนภาพท 8 : ผงภาพความหมายในประโยค (39) – (40)

ความคดทอยใน LM เปนความคดทอยในกฎเกณฑทวไป สอถงความคด ความรสก

ของคนทวไป แตเมอ LM กลายเปนกรอบ และความคดหลดออกจากกรอบ สามารถสอถง

207วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

การสรางสรรคสงใหม ๆ แตกตางจากทเคยม เกดเฉพาะเมอ LM เปน ‘กรอบ’ และ TR

เปน ‘ความคด’ เทานน

ผงภาพในแผนภาพท 8 สมพนธกบในประโยค (39) - (40) แสดงความหมายถง

“การสรางสรรค” เมอ การคด หรอความคด ปรากฏรวมกบคาวากรอบเทานน ความหมาย

ของการสรางสรรคจงจะปรากฏ

4.2) ความหมายของการไมเปนสมาชก

ความหมายของการ “ไมเปนสมาชก” แสดงถงการไมถกรวมกลม

ในทนความหมายทพบ นอก ทาหนาทเปนคานามไมใชคาบพบท ตามหลงคาทบอกวาเปนคน

(41) ความหมายมการขยายจากสงทไมไดอยดานในจดใหเปนสมาชกนอกกลม

(41) คนนอกทยายเขามาอย ในพนทดวย โดยมการจดระบบ

ขบวนแหนางสงกรานตเปนขบวนของกลมตาง ๆ

หรอ นอก ทาหนาทเปนคาบพบทเมอตามหลงคานามสงมชวต และ

มคานามตามหลง เชน สกล กลม สงคม เปนตน ดงแสดงในตวอยาง (42) - (44)

(42) หามคนนอกสกลเขาไปในหองผของบานหรอหามเอา

คนนอกตระกลมานอนในบานกอนโดยไมไดบอกผ

(43) ลกษณะนเกดขนเวลาใดเวลาหนง ซงบคคลแสดงออกวา

เปนมตรตอคนนอกกลม แตจะรกษาระยะหางระหวางบคคล

(44) ในขณะทระบบทาสอเมรกนวางอยบนการเหยยดผวและนา

คนนอกสงคมคอแอฟรกนมาเปนทาส

แผนภาพท 9 : ผงภาพความหมายในประโยค (42) – (44)

208Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เปรยบ LM เปนกลมคน/สงคม/ครอบครว และคนทอยใน LM เปนสมาชก เมอคน

ไมไดอยใน LM จงแสดงถงการไมไดเปนสมาชก

ผงภาพในแผนภาพท 9 สมพนธกบในประโยค (42) - (44) นอก ตามหลงดวย

คานามทแสดงถงการมสมาชกอยในนน และ นอก แสดงขอบเขตพนทเปนนามธรรมทท

ไมไดถกรวมดวย ซงการปรากฏคาในความหมายกลมน สงโคจรมกจะเปนคน และพนท

ปดลอมจะเปนกลมของบางสงบางอยาง เชน ตระกล สกล สงคม กลม เปนตน แสดงถง

ความหมายของ “การถกยอมรบ/ไมยอมรบ” เพมในความหมายน

4.3) ความหมายของการไมซอสตย

ความหมายของการ “ไมซอสตย” พบเมอ นอก ปรากฏเปนคาบพบท

นาหนา ใจ แสดงถงความสมพนธ หรอพฤตกรรมของบคคล ซงในความหมายไมซอสตยน

จะพบกบ นอกใจ เพยงอยางเดยว

(45) ไมวาจะเปนโครงเรองแนวสามนอกใจภรรยา หรอขนนาง

กงฉนหรอขมเหงรงแกราษฎร

(46) แตดฉนกลบเหนวาแทจรงแลวการทผชายเจาช นอกใจแฟน

นอกใจภรรยา กเพราะผชายไมรจกพอ

แผนภาพท 10 : ผงภาพความหมายในประโยค (45) – (46)

209วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

เมอ LM เปนใจ คนทอยในใจเปน TR เมอ TR ไมไดอยใน LM จงหมายถงคนท

กระทาการนอกใจ แสดงถงความไมซอสตย ผงภาพในแผนภาพท 10 สมพนธกบใน

ประโยค (45) - (46) นอก ปรากฏนาหนา ใจ เทานนจงจะแสดงความหมายของการ

ไมซอสตยออกมา พบในกรณท LM เปน ใจ และ TR เปนคนเทานน

การปรากฏของนอก เมอรวมกบคาวาใจ ยงสามารถมองการปรากฏเปนคากรยาได

โดยคาวาใจจะรวมกบคานามทตอหลง เชน ใจภรรยา ใจแฟน เมอมองเปนพนทเสมอนปดลอม

การนอกใจคอการเอาใจออกหาง มความหมายของการไมซอสตยเพมขนมา

เครอขายความหมายของคาวา “นอก”

แผนภาพท 11 : เครอขายความหมายของคาวา “นอก”

210Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

สรป

โดยบทความนจะไมลงลกเรองการขยายของความหมาย แตจะเปนการพบความหมาย

เพมเตมทเกดขนจากการเกบขอมลจากทางวากยสมพนธ พบความหมายดงน

นอก เปนคานามทพฒนามาจากคานาม “แสดงสวนของวตถทไมไดอยภายใน”

กอนจะขยายความหมายออกไปเปน “การแสดงพนททไมไดอยภายใน” แทนโดยวงกลมสดา

อนใหญ มทงททาหนาทเปนคานามและคาบพบท

ความหมายขยายของ “การแสดงพนททไมไดอยภายใน” พบอยหนงความหมาย

คอ “ตางประเทศ”

นอกจาก นอก ทปรากฏเปนคานาม ยงพบการปรากฏเปนคาบพบท ซงลกษณะ

การปรากฏของพนทปดลอม กบสงโคจรสามารถเปนไดทงรปธรรมและนามธรรม การพบ

ความหมายขยายของ นอก พบการปรากฏความหมายเมอพนทปดลอมเปนนามธรรม

สงโคจรเปนนามธรรม และ พนทปดลอมเปนนามธรรม สงโคจรเปนรปธรรม

สาหรบพนทปดลอมนามธรรม – สงโคจรรปธรรม พบการขยายความหมาย

“การไมปฏบตตาม” และ “การไมเปนสมาชก” และพบความหมายทขยายเพมจาก

2 ความหมายนคอ “การไมยอมรบ” เชน นอกคอก นอกรต เปนตน

สาหรบพนทปดลอมนามธรรม – สงโคจรนามธรรม พบความหมายขยายไดแก

“การสรางสรรค” และ “การไมซอสตย” ซงทงสองความหมายเกดขนแบบจาเพาะ

211วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

เครอขายความหมาย ‘นอก’ ในภาษาไทย

เอกสารอางอง

จรสดาว อนทรทศน. (2539). กระบวนการทคากรยากลายเปนคาบพบทในภาษาไทย.

วทยานพนธ อกษรศาสตรมหาบณฑต ภาควชาภาษาศาสตร คณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นววรรณ พนธเมธา. (2549). ไวยากรณไทย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

นนทนา วงษไทย. (2562). อรรถศาสตรปรชานเบองตน. พมพครงท 1. กรงเทพฯ:

บรษท เวรค ออล พรนท

Brugman, C. M. and Lakoff, G. P. (1988). Cognitive Topology and Lexical

Networks. Lexical Ambiguity Resolution. Palo Alto: Morgan

Kaufman.

Brugman, C. M. (1988). The Story of Over: Polysemy, Semantics and the

Structure of the Lexicon. New York: Garland.

Coventry, K.R., Michael, R.C. and Garrod, S.C. (1994). Spatial Prepositions,

Object-Specific Function, and Task Requirements. Journal of

Semantics, 11, 289-239.

Evans V., and Green M.J. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction.

Edinburgh: Edinburgh University.

Garrod, S.C. and Sanford A.J. . (1982). The Mental Representation of Discourse

in a Focused Memory System: Implications for the Interpretation of

Anaphoric Noun Phrases. Journal of Semantics, 1(1), 21-41.

212Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 12 (1)

วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

Lakoff, G.P. and Johnson M.. (1980). Metaphors We Live By. Chicago:

University of Chicago.

Received: November 11, 2019

Revised: January 22, 2020

Accepted: January 30, 2020