UPATSTVO ZA PI[UVAWE NA SEMINARSKATA RABOTA

I EDEN PRIMER

1. Format Seminarskata da se pi{uva so fontovite MAC C Times i Times New Roman na A4 format strani vo Mikrosoft vord kako *.doc dokument. Goleminata na bukvite vo tekstot da bide 12 to~ki, a proredot da bide edine~en. Pred naslovite da se ostava dva prazni reda, a od naslovot do sledniot tekst eden red. Pri pi{uvaweto da se vodi smetka za interpunkcijata. To~ka, zapirka, dve to~ki itn. se pi{uvaat bez prazno mesto od posledniot zbor. Pri pi{uvawe na numeri~ki podatoci da se koristi decimalna zapirka, a ne decimalna to~ka. Simbolite na fizi~kite veli~ini treba da se pi{uvaat koso i da ne se izostavaat edinicite. Da se numeriraat stranite. Simbolite za stepen celziusov “º”, i to~kata vo formulite na kristalohidratite “·” se pi{uva vo fontot Times New Roman i toa prviot simbol so pritiskawe i zadr`uvawe na kop~eto alt i brojot 186 na numeri~kata tastatura, a za vtoriot simbol namesto 186 se kuca brojot 183. Simbolite za agregatnata sostojba ne se indeksi! Seminarskata da bide eden dokument, a ne sekoja strana zaseben dokument. 2. Sodr`ina Naslovna strana i sodr`ina so broj na stranicite i slednovo:

SINTEZA NA BAKAR(II) SULFAT PENTAHIDRAT

Apstrakt

Se predlaga dobivawe na bakar(II) sulfat pentahidrat pri reakcija na bakar i sulfurna kiselina. Reakcijata e pretstavena so slednata hemiska ravenka:

Cu(s) + 2H2SO4(aq) = CuSO4(aq) + SO2(g) + 2H2O(l)

Cel na seminarskata: Da se prigotvat 10 grama bakar(II) sulfat pentahidrat 1. Alternativni na~ini za dobivawe na bakar(II) sulfat pentahidratot

Ova soedinenie mo`e da se dobie pri reakcija na bakar(II) hidroksid i sulfurna kiselina.

Hemiska ravenka----------

Dobivaweto mo`e da se izvede i so reakcija na bakar(II) oksid i sulfurna kiselina. Hemiska ravenka----------

2. Prednosti na prelo`eniot na~in:

Vo site predlo`eni na~ini se koristi sulfurna kiselina, a razlikata ja pravat soedinenijata na bakarot. Prednosta na predlo`eniot metod se sostoi vo toa {to bakarot e popristapen od ostanatite soedinenija, a verojatno i poevtiniot na~in, bidej}i soedinenijata treba da se prigotvuvaat. Elementarniot bakar e voedno i edna od surovinite koja ja sobiraat centrite za korisen otpad (surovini). 3. Presmetki m(CuSO4·5H2O) = 10 g n(CuSO4·5H2O) = n(Cu) = 2n(H2SO4) ------ 4. Hemikalii (reaktanti) i nivni karakteristiki Bakar: Prosta supstanca so karakteristi~na crvena boja koja vo prirodata se javuva vo forma na mineralite malhit, azurit, kovelin, halkozin, halkopirit (formuli), a poretko i vo elementarna sostojba. Se dobiva od negovite minerali, naj~esto halkozin, kovelin... Dobivaweto se vr{i so ... Karakteristiki: Temperatura na topewe: Temperatura na vriewe: Nerastvorliv vo voda, a rastvorliv vo azotna kiselina i zagreana sulfurna kiselina. Sulfurna kiselina: Silna neorganska kiselina so izrazeni oksidacioni i dehidratacioni svojstva koga se nao|a vo koncentrirana sostojba. Vo proda`ba doa|a kako te~nost so gustina 1,84 g/cm3 i masen udel na kiselinata 98 %. Pri razreduvawe se osloboduva golemo koli~estvo toplina {to ja pravi relativno opasna za rabota... Se dobiva so postapka nare~ena ... ------------ 3. Pribor: Laboratoriska ~a{a od 100 cm3 4. Na~in na rabota Vo laboratoriska ~a{a se stava ? grama bakar i se dodava... 5. Prinos (presmetki) Se razbira, otkako }e se realizira

2

6. Karakteristiki na bakar(II) sulfat pentahidratot Sina kristalna supstanca. rastvorlivost, Tt, Tv, kancerogenost, primena, primena za sintezi, ... 7. Literatura Citirawe spored pravila koi se u~at vo ramkite na predmetot Izvori i koristewe na hemiski informacii Itn. Na krajot na seminarskata da se prilo`at MSDS listovi za soedinenijata so koi se doa|a vo kontakt pri realizacija na sintezata.

Sledi primer sinteza!

3

UNIVERZITET “Sv. KIRIL i METODIJ“ Skopje Prirodno-matemati~ki fakultet

institut za hemija

Preparativna neorganska hemija

Sinteza na `iva(I) nitrat dihidrat

Hg2(NO3)2·2H2O

-Seminarski trud-

Izrabotil: Mentor: Arsi] Tomislav Doc. d-r Metodija Najdoski

-Maj 2004 godina-

4

SODR@INA

1. Apstrakt.............................................................................................................. 1 2. Alternativni na~ini za dobivawe Hg2(NO3)2...................................2 3. Presmetki...........................................................................................................4 4. Hemikalii - reaktanti i nivni karakteristiki ........................ 6 5. Pribor za rabota.............................................................................................8 6. Postapka za dobivawe ...................................................................................9 7. Prinos ..................................................................................................................10 8. Karakteristiki na `iva(I) nitrat i merki na za[tita pri

rabota....................................................................................................................11 9. Literatura .........................................................................................................12 10. MSDS listovi ..................................................................................................13

5

1. Apstrakt

Se predlaga sinteza na 100 grama `iva(I) nitrat, Hg2(NO3)2 koristejki kako reaktanti, elementarna `iva i 25% rastvor od azotna kiselina. Baraniot produkt se dobiva vo cvrsta sostojba

Ravenkata koja[to ja opi[uva ovaa sinteza e slednata: 6Hg(l) + 8HNO3(l) 3Hg2(NO3)2 + 2NO(g) + 4H2O(l) Hg2(NO3)2 + 2H2O Hg2(NO3)2 ·2H2O(s)

@iva(I) nitratot e kristalohidrat koj vo svojot sostav vo edna

formulna edinka sodr`i dve molekuli na voda t.e Hg2(NO3)2·2H2O(s) . Dobieniot produkt se identifikuva na sledniov na~in: Od nekolku kristali podgotvuvame r-or i kon nego se dodava kalijum jodid, pri [to treba da se dobie zeleno-`olt talog dokolku Hg2

2+ e prisuten. 2. Alternativni na~ini za dobivawe Hg2(NO3)2·2H2O

Vo literaturata mo`at da se sretnat pove]e na~ini za sinteza na

ova soedinenie, me\utoa site se temelat na rekcija me\u azotna kiselina i metalna `iva. Razlikata pome\u ovie na~ini e vo razli~nata koncentracija na azotnata kiselina i dali istata e zagreana ili ladna.

Eden od alternativnite na~ini e reakcija pome\u ladna koncentrirana azotna kiselina i `iva pri [to se dobiva baraniot produkt. Dokolku kiselinata e `e[ka, produkt na taa reakcija ]e bide `iva(II) nitrat, bidej]i pri visoka temperatura i konc. kiselina, `iva(I) nitratot, preo\a vo `iva(II) nitrat.

Drug predlo`en na~in e reakcija me\u `iva koja [to e vo vi[ok i 1:1 rastvor od azotna kiselina.

Koristeweto na koncentrirana kiselina pri sinteza na ova soedinenie treba da se izbegnuva bidejki istata pridonesuva da ednovalentnata `iva lesno premine vo dvo valentna, a isto taka baraniot produkt da bide vo vid na rastvor od `iva(I) nitrat koj [to e mnogu nestabilen i osetliv na svetlina i kislorodot od vozduhot i istiot treba brgu da se iskoristi, zatoa [to ima ograni~ena trajnost.

So cel da se dobie cvrsta supstanca koja e postabilna od rastvorot, prepora~livo e da se koristi razredena kiselina i vi[ok od `iva. Vi[okot od `iva doprinesuva azotnata kiselina da ne reagira so `iva(I) nitratot, tuku da reagira so neizreagiranata `iva. Upotrebata na razredena azotna kiselina predizvikuva pospora reakcija, no od druga strana spre~uva da se dobie `iva(II) nitrat.

6

3. Presmetki

6Hg(l) + 8HNO3(l) 3Hg2(NO3)2(aq) + 2NO(g) + 4H2O(l) Hg2(NO3)2(aq) + 2H2O(l) Hg2(NO3)2 · 2H2O(s) Treba da se dobijat 100 grama Hg2(NO3)2 · 2H2O(s)

))(NO(HgO)2H )(NO(Hg11

))(NOHg(O)2H )(NO(Hg

l200,59g/mo(Hg)l525,06g/mo))(NO(Hg

g/mol 561,18 O)2H )(NO(Hg100gO)2H )(NOHg(

2322232

232

2232

232

2232

2232

nnn

n

MMMm

=⋅

=⋅

==

=⋅=⋅

93,56g))(NO(Hg/18,561

l525,06g/mo 100g))(NOHg(

O)2H )(NOHg() )(NOHg( O)2H )(NO(Hg))(NO(Hg

232

232

2232

2322232232

=

⋅=

⋅⋅⋅

=

mmolg

m

MMmm

g 48,71)Hg(g/mol 06,525

g/mol 59,20056,932)Hg(

))(NO(Hg(Hg)))(NOg (H2)Hg(

63

)Hg(O)2H )(NO(Hg

232

232

2232

=

⋅⋅=

⋅⋅=

=⋅

m

gm

MMmm

nn

7

mL 26,26)(g/mL 14,194,29)(

)()()(

g 94.29)(g/mol 06.5253

g/mol 01.6356.938)(

))(NOHg(3)())(NOHg(8)HNO(

83

)(HNO))(NOHg(

3

3

3

33

3

3

232

32323

3

232

=

=

=

=⋅

⋅⋅=

⋅⋅

=

=

⋅

HNOV

gHNOV

HNOHNOmHNOV

HNOm

gHNOm

MHNOMmm

nn

ρ

Spored recepturata potreben e okolu 4 pati pogolem volumen od

presmetanoto, vo ovoj slu~aj potrebno e 100ml. Presmetki za prigotvuvawe na 25% rastvor od azotna kiselina od

kocentrirana azotna kiselina:

g/mL 4,1)(%65)(

3

3

==

HNOHNOw

ρ

g/mL 14.1)(%25)(

%253

3

==

HNOHNOw

ρ

mol/mL 00452.0)(g/mol 01.63

g/mL 14.125.0)3(

)3()3()(

mol/mL 0144,0)(g/mol 01,63

g/mL 4,165,0)(

)()()(

%2532%2532

%65313

33%6531

==>⋅

=⋅

=

==>⋅

=⋅

=

HNOCHNOM

HNOHNOwHNOC

HNOCHNOM

HNOHNOwHNOC

ρ

ρ

mL 100?

2

1

==

VV

mol/mL 00452.0

mol/mL 0144.02

1

==

CC

mL 38,31)(mol/mL 0144.0

mL 100mol/mL 00452.0)(

)()()(

)()()()(

31

31

323231

32323131

=

⋅=

⋅=

⋅=⋅

HNOVHNOC

HNOVHNOCHNOV

HNOVHNOCHNOVHNOC

Za da dobieme 100 mL 25% rastvor od azotna kiselina od koncentrirana azotna kiselina, potrebno e da se zeme 31.38 mL od koncentriranata kiselina i da se dopolni so voda do 100 mL.

8

4. Hemikalii - reaktanti i nivni karakteristiki Potrebni reaktanti za izveduvawe na ovaa sinteza se slednive:

- Hg - elementarna `iva - HNO3 - 25% rastvor od azotna kiselina

Svojstva na sekoj od reaktantite:

Hg- srebreno- bel metal koj vo prirodata se naoga vooglavno kako sulfid HgS vo mineralot cinobarit, potoa vo livingstonitot Hg[Sb4S7] ili samorodna rasprskana vo nekoj kamen. Vrskite me\u atomite na `ivata se mnogu slabi pa zatoa taa e edinstven metal vo te~na sostojba, na temperatura od 298 K. Ne e lesno rastvorliva na obi~ni uslovi, nejzinata gustina iznesuva 13,6 g cm-3, T.t = -38,9 ºC, T.v.= 375 ºC.

Nejzinoto industrisko dobivawe e od sulfidnata ruda, cinobaritot se pr`i so kislorod do dobivawe na oksid. Megutoa dobieniot `iva(II) oksid disocira pri visoki temperaturi na elementarna `iva i kislorod. Dobivaweto se sveduva na edna edinstvena reakcija, dadena so ravenkata:

HgS(s) + O2(g) → Hg(g) + SO2

Bidejki pr`eweto na rudata se vr[i na temperatura od 600 ºS koja e

pogolema od temperaturata na vriewe na `ivata, od pe~kata za pr`ewe izleguvaat `ivini pari koi kondenziraat. Obi~no vakvata `iva e dovolno ~ista, a ako e potrebno mo`e da se pre~isti so destilacija. Pote[kotiite koi se povrzani so dobivaweto na `ivata e toa [to taa vo rudite se nao\a od okolu 1% i parite na `ivata se mnogu otrovni.

Laboratoriski `ivata se dobiva so redukcija na `iva(I) oksid. Reakcijata e dadena so slednava ravenka:

HgO(s) + H2(g)→Hg(l) + H2O(g)

Soedinenija na `ivata:

Vo soedinenijata `ivata mo`e da se najde so oksidaciski broj +1 i +2, taa e dvovalentna i vo soedinenijata so oksidaciski broj +1,bidejki sekoj atom od `iva gradi dve kovalentni vrski. Dvata Hg+ jona mo`at da se svrzat i da dadat vrska metal-metal. Primer: Hg2Cl2, Cl-Hg-Hg-Cl, ili dvata `ivini atoma go davaat Hg2

2+jonot. Hg+ jonot e mnogu nestabilen poradi nespareniot elektron vo mnogu stabilnata s-orbitala i vo vodeni rastvori mo`e da se disproporcionira na Hg2+ jonot i Hg(l)

Hg+ ↔ Hg2+ + Hg(l)

Soodvetnite elektrodni potencijali se so vrednostive:

2Hg(l)↔ Hg22+ + 2e- E0= - 0,796 V

Hg(l) ↔ Hg2+ + 2e- E0= -0.854 V

9

So vi[ok od elementarna `iva , `ivata se oksidira do `iva(I), a vo vi[ok od kiselina do `iva(II).

Soedinenija na `ivata so oksidaciski broj +1: Hg2Cl2, Hg2F2, Hg2Br2, Hg2I2, Hg2(NO3)2, Hg2(ClO4)2, sulfat, acetat, hromat, jodat(I) i drugi. Oksid i sulfid na `iva(I) ne se poznati.

@iva(I) gradi mnogu malku kompleksni soedinenija, a toa se dol`i na faktot deka Hg2+,gradi mnogu stabilni kompleksni soedinenija. Spored toa vo prisustvo na ligandi koi davaat stabilni kompleksi so Hg2+ jonot, Hg2

2+jonot disproporcionira. Soedinenija na `ivata so oksidaciski broj +2: HgCl2, HgI2, HgO,

HgS, Hg(NO3)2 · H2O, HgSO4·H2O i drugi. Najva`ni od stabilnite kompleksi [to gi gradi `iva(II) se cijano- kompleksite.

Te~nata `iva rastvara mnogu metali, osobeno onie [to se karakteriziraat so golema tvrdina kako bakarot, srebroto, zlatoto i alkalnite metali. Legurite koi se dobivaat mo`at da bidat mnogu cvrsti i te~ni i se narekuvaat amalgami. Te~nite amalgami obi~no imaat golem procent na `iva a mal procent na od drugiot metal. Primer natriumoviot amalgam sodr`i 1,5 % Na.

Upotrebata na `ivata e zna~itelno golema vo procesite na elektroliza. Bidej]i nejziniot otpor e mnogu pogolem od bilo koj drug metal od preodnite elementi se upotrebuva kako katoda. Hg2Cl2 e poznatata kalomelova elektroda. Golemata sposobnost na `ivata da gradi amalgami e golema prednost bidej]i nejziniot otpor vo takvi slu~ai se zanemaruva.

Poradi nejzinata fluidnost se upotrebuva kako eliktri~en

kontakt vo razni elektri~ni uredi, a nejzinite pari pod namalen pritisok davaat ultravioletova svetlina [to se koristi za izrabotka na kvarcni lampi. Poradi golemata gustina, stabilnosta na kislorodot i ednoli~noto [irewe so porastot na temperaturata, `ivata se koristi za polnewe na monometri, barometri i termometri za merewa do 600 ºC, Hg(ONC)2 pretstavuva detektor vo eksplozivite,HgS se koristi kako pigment so intenzitivna `olta boja vo industrijata za boi, Al-Hg2 kako opti~ko staklo itn.

@ivata e silen otrov! @ивата испарува на собна температура а нејзините пареи се

многу отровни. Tie pредизвикуваат големи нарушувања во циклусите во ~ове~киот организам посебно на црниот дроб и мозокот. При труења со `ивини пари се користи унитиол. Додека при труења со сублиматот се користи пенициламин.

Organskite soedinenija na `ivata se mnogu va`ni za industrijata no istovremeno i se najgolemite zagaduva~i, posebno CH3Hg koj pretstavuva golem re~en zagaduva~. Maksimalnoto dozvoleno prisustvo na `ivini pari vo vozduhot e 0,1 mg m-3.

Zatoa pri rabota so `ivata potrebno e mestoto da se pokrie so sulfur da se ostavi najmalku eden den a potoa ednostavno se ~isti so bri[ewe ili pak kapkite od `iva se sobiraat so bakarna ~etka. Otpadot od `iva treba da se prevede vo sulfid.

10

HNO3 - azotna kiselina: HNO3-e bezbojna te~nost so karakteristi~en ostar miris. Koga e

~ista azotnata kiselina e bezbojna te~nost so T.v. = 83 ºC, t.m. = 41 ºC i gustina ρ = 1,50 g/cm3 na 25 ºC. Koncentriranata azotna kiselina e silno oksidaciono sredstvo ima T.v. = 120,5 ºC i ρ = 1,41 g/cm3 na 25 ºC masen udel 68 % i koli-~estvena koncentracija okolu 15 mol/dm3. Laboratoriski se dobiva so zagrevawe na smesa od koncentrirana H2SO4 i nekoj nitrat:

NaNO3(s) + H2SO4(l) = NaHSO4(s) +HNO3(g) Gasovitata HNO3 {to pritoa se dobiva se rastvara vo voda. Industriski naj~esto se dobiva od amonijak. Prviot ~ekor na procesot e kataliti~ka oksidacija na amonijak:

4NH3(g) +5O2(g) = 4NO(g) + 6H2O(g) Vaka dobieniot NO se oksidira (so vozdu[niot kislorod) do NO2:

NO(g) + 1/2O2(g) = NO2(g) koj so voda dava azotna kiselina i NO (NO se vra]a vo procesot):

3NO2(g) + H2O (l) = 2HNO3 (aq) + NO (g) Na vakov na~in se dobivaat relativno razredeni rastvori od HNO3.

5. Pribor za rabota:

Potreben pribor za rabota e sledniov: - ^a[a od 250 ml

- Elektromagnetna me[alka

- Saatno staklo

- Staklena pra~ka

- Menzura od 100 ml.

- Oddelitelna inka.

11

Izgled na aparaturata 6. Postapka za dobivawe Pred da po~neme so izveduvawe na ovaa sinteza rabotnoto mesto treba da bide poprskano so sulfur koj slu`i kako za[tita pri eventualno isturawe na `ivata i da go vklu~ime digestorot so cel da gi odveduva azotnite oksidi (NO i NO2) koj se sozdavaat pri ovaa sinteza. Otkako ]e ja izmerime presmetanata masa od `iva i menzurata ja napolnime so opredeleniot volumen od 25 % azotna kiselina, reaktantite gi stavame vo ~a[a od 250 mL i istata ja postavuvame na elektromagnetna me[alka. Bidejki `ivata e vo vid na kapki koi [to se soedinuvaat me\usebno i formiraat edna celina, za da ja razbieme na sitni kapki koristime elektromagnetna me[alka. @ivata mora da ja razbime so cel da ja zgolemime reagira~kata kontaktna povr[ina pome\u nea i azotnata kiselina. Dokolku `ivata ne se razbie ke izreagira samo onaa povr[ina [to e vo kontakt so kiselinata. Ovoj sistem e heterogen sistem od dve fazi koi se vo te~na agregatna sostojba no istite imaat razli~na specifi~na te`ina. Po dva do tri ~asa te~ewe na reakcijata so postojano me[awe, ]e se zabele`at prvite rezultati na ovaa reakcija, a toa se izdvoenite bezbojni kristali od `iva(I) nitrat dihidrat. Ovie kristali me\usebno se spojuvaat i davaat eden vid na bel kristalen talog. Vremetraeweto na ovaa reakcija ne mo`e strogo da se ograni~i, bidejki prvi~no dobienite kristali se talo`at na dnoto od ~a[ata, a so toa go ote`nuvaat kontaktot pome\u ne izrea\iranata metalna `iva i azotnata kiselina, pa sekoga[ ke ima zaostanato koli~estvo na `iva. Dokolku sakame i taa `iva da izrea\ira ke treba da izvadime eden del od produktot i da dodademe u[te malku od azotnata kiselina. Otkako pogolemiot del od `ivata ke izreagira i ke premine vo `iva(I) nitrat dihidrat reakcijata ja prekinuvame i pristapuvame kon odeluvawe na produktot od ostanatite fazi na sistemot.

12

Odeluvaweto e pomalku specifi~no bidejki treba da razdvoime tri razli~ni fazi: rastvor, neizreagirana metalna `iva i kristali od produktot. Odeluvaweto go vr[me so odelitelna inka, vo koja ja isipuvame smesata i ja ostavame istata da se razdvoi vo fazi. @ivata kako najte[ka ]e se sobere na dnoto od inkata vo vid na edna golema kapka koja ja ispu[tame preku otvorot na inkata. Vo inkata ]e ostanat produktot i rastvorot. Ovie dve fazi gi razdeluvame so filtrirawe. Po filtriraweto kristalite se ostavaat opredeleno vreme da se isu[at na vozduh, na sobna temperatura i vo temno, a filtratot mo`e da se ostavi da iskristalizira pri istite uslovi i so toa da se dobijat golemi i bezbojni kristali od `iva(I) nitrat dihidrat. Ovaa supstanca poradi nejzinite svojstva treba da se ~uva vo temen sad, vo temni i dobro prevetreni prostorii i da se izbegnuva nejzin kontakt so nejze nekompatibilni supstanci.

7. Prinos m(Hg2(NO3)2)eksperimentalno= 40 g m(Hg2(NO3)2)teoretski= 100g

%40

%10010040

%100))((

))((232

ln232

=

∗=

∗=

prinos

ggprinos

NOHgmNOHgmprinos

teoretski

otaeksperimen

8. Karakteristiki na `iva(I) nitrat dihidrat i merki na za{tita pri rabota

Fizi~ki i hemiski karakteristiki

Formula Hg2(NO3)2· 2H2O

Molarna masa 561,22

Izgled Bezbojni kristali

Miris Miris na azotna kiselina

Rastvorlivost Slaba rastvorlivost vo ladna voda, a vo topla voda se raspa\a

Gustina 4,78 g/cm3

Temperatura na topewe 70 oS

13

Temperatura na vriewe Se raspa\a

Gustina na pareite 1,9

Upotreba Reagens vo analiti~ka hemija, vo hemiski laboratorii i vo medicinata

Stabilnost i reaktivnost:

Stabilnost: Ovaa supstanca e stabilna samo pri propi[anite uslovi na skladirawe. Eksplozivnost i gorewe: Ovaa supstanca izlo`ena na toplina, plamen ili silno oksidacisko sredstvo mo`e da eksplodira i da go podr`uva goreweto. Toksi~nost: `iva(I) nitrat dihidrat e mnogu toksi~na supstanca Nekompatibilnost: Ovaa supstanca e nekompatibilna so slednive supstanci: fosfor, amonijak, alkalni i zemnoalkalni metali, silni redukciski sredstva, rastvor od ovaa supstanca mo`e da gi korodira metalite. Uslovi koi treba da se izbegnuvaat: toplina, plamen i inkompatibilni supstanci. Toksi~nost i merki na za[tita: @iva(I) nitrat dihidratot e mnogu toksi~na supstanca i prose~nata letalna doza e okolu 1 gram. Taa mo`e da bide vnesena vo ~ovekoviot organizam preku absorpcija niz ko`a i pri vdi[uvawe, a isto taka gi iritira i o`ite. Pri vdi[uvawe ovaa supstanca \i iritira respiratornite pati[ta. Simptomi pri vakov na~in na truewe se: ka[lawe, bolka i stegawe vo gradite, pote[kotii pri di[ewe, nedostatok od zdiv i bolki vo glavata. Prva pomo[: Iznesuvawe na liceto na ~ist vozduh. Dokolku liceto ne di[e se dava ve[ta~ko di[ewe. Dokolku di[eweto e ote`nato se dava kislorod. Treba da se vikne medicinska ekipa. Mora da e pod medicinski nadzor odredeno vreme. Pri kontakt so ko`a doa\a do iritacija na istata, a simptomite vklu~uvaat crvenilo i bolka na toa mesto. Mo`ni se i izgorenici. Prva pomo[: mestoto treba da se plakne so voda vo rok od petnaesetina minuti. Treba da se vikne medicinska ekipa. Oblekata koja se nosi pri rabota so ovaa supstanca vedna[ treba da se soble`e i da se pokisne vo voda. Pri iritacija na o~ite istite treba da se plaknat so voda vo rok od petnaeset minuti. Treba da se vikne medicinska ekipa.

14

Za da se za[titime pri rabota so `iva(I) nitrat dihidratot treba da se nosi za[titna obleka, rakavici i za[titni o~ila. Rabotata so nea treba da bide isklu~ivo vo digestor, pravilno da se rakuva i skladira. 9. Koristena literatura 1. I. Filipovic, S. Lipanovic, Anorganska kemija, Školska kniga, Zagreb, 1104-9 (1988). 2. B.V. Njekrasov, Opsta hemija, Beograd, 507-1 (1965). 3. D. Tosev, Opsta i neorganska hemija,Skopje, (1976)419-2 4. Z. Zdravkovski , Preodni elementi, interna skripta. 5. www.webelements.com Vo pe~atenata verzija sledat MSDS listovi.

15