104
ABDULLA AHBND SEÇLM SRLR Bak – 2011

SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

ABDULLA �AHB�ND�

SE�LM�� �S�RL�R�

Bak� – 2011

Page 2: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

2

TürkSOY kitabxanas� seriyas�: 14

AMEA Folklor �nstitutu Elmi �uras�n�n

q�rar� il� çap olunur

��rtib ed�n, türkm�nc�d�n uy�unla�d�ran

v� ön sözün mü�llifi: Prof. Dr. Ramiz �SK�R

Redaktoru:

AMEA-n�n müxbir üzvü, Prof. Dr. Tofiq HACIYEV

M�sl�h�tçi:

Prof. Dr. Annaqurban A�IROV

Abdulla �ahb�nd�. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, MBM, 2011, 104 s.

Kitabda XVIII �sr türkm�n �d�biyyat�n�n görk�mli nümay�nd�si

Abdulla �ahb�nd�nin �eirl�rind�n nümun�l�r, “�ah B�hram”, “Gül v� Bülbül” dastanlar� verilmi�dir. �nd�libin v� Azadinin layiqli da-vamç�s� olan �ahb�nd�nin yarad�c�l��� M�xdimqulu, �eydayi, M��-rubi, Qay�bi, Talibi, Z�lili, Molla N�f�s, K�min�, Katibi, Möhtaci kimi tan�nm�� s�n�tkarlar�n yarad�c�l���na müsb�t t�sir göst�rmi�dir. O, türkm�n �d�biyyat�nda mü�mma ustas� kimi d� �öhr�t tapm��d�r. Kitab müt�x�ssisl�r, �d�biyyatsev�rl�r v� geni� oxucu kütl�si üçün n�z�rd� tutlmu�dur.

�SBN: 978-9952-29-041-7

� MBM � Ramiz �sk�r

Page 3: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

3

BÖYÜK TÜRKM�N �A�R� ABDULLA �AHB�ND�

(1720 – 1800)

Klassik türkm�n �d�biyyat�n�n görk�mli nümay�nd�si Abdul-la �ahb�nd� 1720-ci ild� Vas ��h�rind� anadan olmu�dur. Türk-m�nl�rin yomut boyunun qoçaq tayfas�na n�nsub olan �airin ömrü Vasda v� Köhn� Ürg�ncd�, Qafqazda v� randa (�tr�k, Gürgan v� sfahanda) keçmi�dir. Atas�n�n ad� M�mi, anas�n�n ad� Dövl�tbik�, sevgilisinin (arvad�n�n) ad� M�nlidir. Özünün �sl ad�n�n �bdün�z�r oldu�u söyl�nir. �airin Seyidn�z�r, Dövl�tn�z�r, M�mm�dn�z�r v� Annam�nli adl� dörd o�lu olmu�dur. �ahb�nd�nin n�slind�n olanlar haz�rda Türkm�nistan�n Da�o�uz vilat�tinin Köhn� Ürg�nc v� Taxta mahal�nda, bir qolu is� Türkm�ns�hrada (ran) ya�ay�rlar. �air 1800-cü ild� v�fat etmi� v� Da�o�uzda A��q Ayd�n�n kümb�zi ya-n�nda d�fn olunmu�dur.

�ld� olan m�lumata gör�, �ahb�nd� yax�� t�hsil alm��, Xiv�-d�ki m��hur �irqazi m�dr�s�sind� oxumu�, dövrünün �n bilg� adamlar�ndan biri olmu�dur. �eirl�ri, xüsusil� mü�mmalar� onun ��rq �d�biyyat�, ilahiyyat, mifologiya, tarix, co�rafiya, astronomi-ya, t�bab�t sah�l�rind� d�rin bilik sahibi oldu�unu göst�rir.

�ahb�nd�nin gerç�k h�yat� ba�dan-ba�a �fsan� duman�na bü-rünmü�dür. Onun ad� haqq�nda da xüsusi r�vay�t var. Deyil�n� gö-r�, �n yax�n dostu sava�da �sir dü�ür v� �ahb�nd� onu axtarma�a ç�x�r. G�lib görür ki, dostu bir �ah�n �lind� �sirdir. Öz-özün� bel� deyir: „Dostumla m�nim aramda heç bir f�rq yoxdur. �slind�, m�n d� �ah�n bir b�nd�si v� �siriy�m”. Bundan sonra onun ad� �ahb�n-d� olaraq söyl�nir.

Abdulla �ahb�nd� M�mm�dv�li K�min� v� Murad Tal�bi il� (r�vay�t� gör�, h�m d� M�xdumqulu F�raqi il�) yax�n dost olmu�-dur. Xalq aras�nda onlar�n dostlu�u haqq�nda maraql� r�vay�tl�r do-la��r.

Page 4: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

4

�ahb�nd�nin yarad�c�l��� geni� v� çox�ax�lidir. Onun möv-zular�n�n �ks�riyy�ti real h�yat hadis�l�rind�n götürülmü�dür. B�zi �eirl�ri avtobioqrafik s�ciyy� da��y�r. �eirl�rind� didaktik motivl�r güclüdür. O, insanlar� daim yax��l�q etm�y�, xeyirxahl��a s�sl�mi�, xüsusil� g�ncl�r� m�rdlik, �üca�t, �dal�t duy�ular� a��lama�a çal��-m��d�r. �airin dini mövzuda yazd��� �eirl�rd� h�zr�ti pey��mb�rin h�yat� v� islam dininin göz�llikl�ri ustal�qla v� s�mimiyy�tl� v�sf edilmi�dir.

Abdulla �ahb�nd�nin poetik irsinin böyük hiss�si itib-batm��, çox az bir qismi g�lib biz� çatm��d�r. Onun b�zi �eirl�ri ba�qa �air-l�rin ad�na ç�x�lm��, dini m�zmunlu �eirl�ri is� sovet dövründ� ümimiyy�tl� ortaya ç�xar�lmam��d�r. Bununla birlikd�, �airin yara-d�c�l��� türkm�n �d�biyyat�nda çox mühüm bir m�rh�l� t��kil edir. O, s�l�fl�ri Nurm�h�mm�d �nd�libd�n v� Dövl�tm�mm�d Azadi-d�n t�sirl�ndiyi kimi, özünd�n sonra g�l�n x�l�fl�rin�, o cüml�d�n M�xdumquluya, Z�liliy�, Molla N�f�s�, Katibiy�, A�iqiy� v� ba�qa �airl�r� qüvv�tli t�sir göst�rmi�, onlara nümun� olmu�dur.

�ahb�nd� t�miz türkc� yazma�a xüsusi diqq�t yetirmi�, mü-r�kk�b �r�b-fars t�rkibl�rind�n imkan daxilind� qaçm��, dilin safl��� u�runda mübariz� aparm��d�r. �air "N� bilsin” adl� �eirind� türkm�n �airl�rini ana dilini sevm�y�, yad v� do�ma sözl�ri bir-birind�n ay�rma�a ça��rm��d�r:

Türkc�d�n x�b�rsiz neç� mollalar, �r�b dilin, divan x�ttin n� bilsin, �lifd�n ��rm�nd� quru s�ll�l�r, H�r sözün do�mas�n, yad�n n� bilsin.

�airin yarad�c�l���nda mü�mma janr� xüsusi yer tutur. Dini v� düny�vi elml�r üzr� d�rin bilik, böyük yadda� v� mü�ahid�, eyni za-manda çevik z�ka t�l�b ed�n bu janrda bir s�ra mür�kk�b �s�rl�r ya-radan �ahb�nd� özünd�n sonrak� �airl�r� güclü t�sir göst�rmi�dir. Onun „Q�rx”, „Be�”, „N�dir”, „Hans�d�r–budur” r�difli mü�mmalar� olduqca ç�tin v� a��rd�r. Deyil�n� gör�, onlar�n çoxu bugün� q�d�r aç�lmam��d�r. Sevindirici hald�r ki, Abdulla �ahb�nd� b�zi mü�m-malar�n cavab�n� özü açm��d�r. M�s�l�n, bu ��kild�:

Ol n� qu�, yetmi� ba��, q�rx t�n, iki yüzdür ayaq, ki türf� qanad� – biri qarad�r, biri a�,

Page 5: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

5

Ol n� s�yyad q�sd edib, kim yolunda qurmu� duzaq, F�hm edib, ustad is�n, �bc�d hesab� birl� bax, Ver x�b�r indi görüm, ol qu�a a�yan hans�d�r? Ömür – qu�, yetmi� ba��, q�rx t�n, iki yüzdür ayaq, Gec�-gündüz qanad� – biri qarad�r, biri a�, Bu �c�l s�yyad olur, kim yolunda qurmu� duzaq, Çün ömür üç h�rf, �bc�dd�n ets�m iftiraq,

Bizi ustad bils�n, indi bu c�s�d a�yan olur. Üst�lik, �airin mü�mmalar�nda suallar bir b�dd� formul� edil-

mir, b�z�n h�r s�tird� bir mü�mma mü�ahid� olunur. M�s�l�n: X�b�r vergil, B�kir xocam, O n� andd�r, vallah� q�rx? Doqquz o�lan bir be�ikd�, Anas� dörd, Allah� q�rx? N� ölüdür, ya�� doqquz, N� mizand�r, ba�� doqquz, N� tir�ndaz, da�� doqquz, N� �jd�ha, k�ll�si q�rx?

Ehtimal ki, bu suallar�n h�r biri bir mifl�, dini olayla v� ya di-ni kitablardak� hadis�l�rl� ba�l�d�r. Yaxud bu iki b�nd� baxaq:

X�b�r vergil, Ha��m xocam, N� çölistand�r, da�� be�? A�z�nda q�rx min q�rx di�i, N� iland�r, aya�� be�? N� quma�d�r, x�rci s�ks�n, N� tüccard�r, borcu s�ks�n, N� qalad�r, bürcü s�ks�n, Ba�ban� yetmi�, ba�� be�?

�ahb�nd�nin dig�r mü�mmalar�ndan daha ç�tin nümun�l�r göst�rm�k mümkündür. �übh�siz ki, bunlar bizim a��qlar�n, a��q s�-n�ti h�v�skarlar�n�n diqq�tini c�lb ed�c�k.

Abdulla �ahb�nd� lirik-f�ls�fi �eirl�rl� yana�� h�m d� bir ne-ç� dastan mü�llifidir. Onun „�ah B�hram”, „Gül-Bülbül”, „Xocam-verdixan” adl� dastanlar� var. Bunlardan „�ah B�hram” hind mifolo-

Page 6: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

6

giyas�n�n sava�, ovçuluq v� z�f�r tanr�s� Varaxra, yaxud Viret-rana il� ba�l�d�r. Bu sur�t sonralar ran mifologiyas�na keç�r�k B�hram kimi sabitl��mi�dir. Mifik obraz olaraq B�hram Mars (M�rrix) kimi sava�� simvoliz� edir. Sasanil�rin on dördüncü �ah� olan, �d�biyyat-da qulan (gur, çöl e���yi) ovlayan B�hram Gur kimi m��hurla�m��-d�r. Nizami G�nc�vi „Yeddi göz�l” �s�rind�, �mir Xosrov D�hl�vi is� „H��t behi�t” poemas�nda onun sur�tini yaratm��lar. �ahb�nd� d� onlar�n t�siri alt�nda bu mövzuya müraci�t etmi�dir. Lakin „�ah B�hram” dastan�n�n süjeti xeyli f�rqli v� orijinaldir.

Dastan B�hram�n �ikara ç�xmas� v� orada bir qulan� tutmas� v� minm�si il� ba�lay�r. Bu, �slind� qulan cildin� girmi� Dev S�fid (qara dev) imi�. O, ham�n�n gözl�ri qar��s�nda göy� uçaraq B�hram� Qaf da��ndak� qalas�na g�titir, �ah burada ey�-i�r�t� qur�an�r, h�tta bir zamanlar �ah oldu�unu da unundur. V�ziri B�hram�n yerin� �ah seçirl�r.

Qarda��n�n toyuna ged�n dev dar�xmamas� üçün ikinci ba��n açar�n� da �aha verir. B�hram bu ba�da Balahüsn adl� bir p�ri q�z�n� görüb onu sevir. Dev d� bu q�z� sevirmi�, h�tta h�min göz�l ba�� da onun xatirin� sald�r�bm��. N�hay�t, p�ri q�z�n�n m�sl�h�ti il� B�h-ram Dev S�fidi cinl�rin v� devl�rin pey��mb�ri Süleymana and iç-dirir v� Balahüsnü sevdiyini söyl�yir. Bundan sonra dev Balahüsnü ona ba���lay�r.

B�hram be� il sonra sövd�g�r q�l���nda öz vilay�tin� qay�d�r. Öyr�nir ki, v�zir onun h�r�mxanas�n� �l� keçirmi�dir. T�sadüf�n v�-zir Balahüsnü d� görür, onu zorla almaq ist�yir. Bu zaman B�hram devi köm�y� ça��raraq v�ziri m�hv edir, yenid�n �ah olur.

Burada dastan�n �n mifik v� maraql� hiss�si ba�lay�r. Bala-hüsn inciy�r�k öz v�t�nin�, ��hris�bz ��h�rin� qay�d�r. B�hram onu tapmaq üçün devl�r� müraci�t edir. Dev S�fid v� onun üç qarda�� �mrl�rind�ki bütün devl�ri s�f�rb�r ets�l�r d�, ��hris�bz ��h�rinin yerini tapa bilmirl�r. Ancaq devl�r ona Süleyman pey��mb�rin mö-cüz�vi m�ziyy�t� malik küllah�n� (onu ba��na qoyan adam ba�qala-r�n�n gözün� görünmür), �sas�n� (onun köm�yi il� bütün ba�l� qap�-lar� açmaq olur) v� çar���n� (onu gey�n n� q�d�r yol gets� d�, yorul-mur) h�diyy� edirl�r. Ax�rda bir dev ��hris�bzin yerini öyr�nir v� devl�r B�hram� ora q�d�r g�tirirl�r. B�hram Süleyman pey��mb�rin

Page 7: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

7

��yalar�n�n vasit�sil� Balahüsnü tap�r, atas�ndan icaz� alaraq onu öz vilay�tin� g�tirir.

Dastan�n �eirl�ri is� müst�sna d�r�c�d� göz�ldir. �air öz �s�ri-ni qo�ma, g�rayl�, müx�mm�s v� q�z�ll�rl� b�z�mi�dir.Xüsusil� g�-rayl� janr�nda yaz�lm�� �eirl�ri çox ax�c�, situativ m�zmunlu, dol�un v� lirikdir. G�raylilar �sas�n yeddi, deyi�m�l�r on iki-on dörd b�nd-dir. �eirl�rin qafiy�l�ri �ahb�nd�nin yüks�k istedad�ndan v� parlaq s�n�tkarl���ndan x�b�r verir. B�hram�n t�rifin� h�sr olunan v� onun xarakterini tam açan bu �eir dedikl�rimiz� göz�l bir nümun�dir:

Bir xuda dilind� idi Gec�-gündüz, sübhü �am�. Yeddi iqlim, ran, Turan Hökmünd� idi tamam�. Camal� misli-afitab, Gör�nl�rin ba�r� kabab, Sa� �lind� badeyi-nab, Sol �lind� dolu cam�. Qulluq ed�r al�m, cahan, Özü adil, hökmü r�van. Ali himm�t, mü�kül açan, Sözl�s� �irin k�lam�. ran ölk�sini sar�b, Ald� l��k�rin s�nd�r�b, Al�m, cahan ba� endirib, �flatun verdi salam�. Dad ets�ydi bir biçar�, Eyl�rdi d�rdin� çar�, Ç�x�b h�r günd� �ikar�, Qurard� çöl yerd� dam�. Yoxdu onun ciy�rb�ndi, Q�rx h�r�md�n bir f�rz�ndi,

Page 8: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

8

Könül �rki, can peyv�ndi, O�ul adl� bir qulam�. �ahb�nd� der al�m �as�n, Geyibdir z�rrin libas�n, Fars ��hrinin padi�as�n – T�rif etdi �ah B�hram�.

Yaxud ba�qa �eirin b�ndl�rind�ki (ilk b�ndd� ikinci v� dör-düncü, dig�r b�ndl�rd�ki dördüncü) qafiy�l�r� baxaq:

Xo� g�libs�n ça��m�za / Q�d�m basd�n ba��m�za/ Qo�ul ür�k ya��m�za / Solumuza, sa��m�za / G�lib dü�dün a��m�za (torumuza) / Düyün vurma da��m�za / Ba�da sünbül ta��m�za.

Yei g�lmi�k�n, qafiy� m�s�l�si Abdulla �ahb�nd�nin �eirl�ri üçün ümum�n problem deyl; ist�r bu, dörd misral� 7 b�ndlik �eirl�r-d� olsun, ist�r be� misral� 10 b�ndlik �eirl�rind� olsun, ist�rs� d� on iki misral� 6 b�nlik �eirl�rind� olsun, �airin n�f�sinin daralmas�, qa-fiy� xatirin� m�zmuna x�l�l g�lm�si, süniliy� gedilm�si heç vaxt mü�ahid� olunmur. M�s�l�n, �airin „Göz�lim” �eirind� bunu aç�q a�kar görürük.

P�ril�rin sultan�, g�ls�n�, xan göz�lim, Ald�n s�brü q�rar�m, arami-can, göz�lim, Tuti kimi süx�nv�r, �irin z�ban, göz�lim, Kirpikl�rin x�nc�rdir, qa�� kaman, göz�lim, L�bl�rin ��hdi-��k�r, püst� d�han, göz�lim, Qoynun içind� bitmi� ba�ü bostan, göz�lim, E�qind� divan�y�m, d�li, heyran, göz�lim, Aç�l�bsan qönç� gül, t�r gülüstan, göz�lim, Hicrind� ç�xd� can�m, insaf, aman, göz�lim, H�sr�tind�n olubdur ba�r�m�z qan, göz�lim, Sallan���n yax�bd�r b�lli m�stan, göz�lim, S�nsiz m�n� g�r�km�z ayd�n cahan, göz�lim.

Ümidvaram ki, oxucular bu mük�mm�l qafiy�li göz�l �eirl�-rin dad�na özl�ri onsuz da varacaqlar.

�ahb�nd�nin „Gül-Bülbül” adl� dastan� da çox maraql�d�r. Bu mövzuda ondan �vv�l d� �s�rl�r yaz�lm��d�r. 1456-c� ild� B�di�ddin M�nuçöhr �t-T�brizi, daha sonra özb�k �airl�rind�n S�lahi „Gül-

Page 9: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

9

Bülbül”, Lütfi is� „Gül v� Novruz” adl� �s�r yazm��lar. �ahb�nd� öz dastan�na ba�qa bir ruh vermi�, onun sujetini öz ist�yin� v� poe-tik m�ram�na gör� d�yi�dirmi�dir. �air dastan�n sonunda onun ya-z�lma tarixi haqq�nda (hicri t�qviml� 1214, miladi t�qviml� 1799/ 1800-cü il) m�lumat ver�r�k yazm��d�r:

Min iki yüz on dörd oldu tarixd�, Bicin (meymun) ili yazd�m qiss�ni, b�yl�r.

„Gül-Bülbül” dastan� il� „�ah B�hram” dastan� aras�nda süjet v� sur�tl�r bax�m�ndan b�nz�rlikl�r çoxdur. H�r iki dastanda �sas q�hr�manlar p�ri q�zlar�na vurulurlar. H�r iki �s�rd� devl�r v� p�ri-l�r mühüm rol oynay�rlar. Burada �d�biyyat�n daimi mövzusu olan m�h�bb�t insan – p�ri müst�visin� keçirilmi�dir. �air �d�bi dü�ün-c�sin� gör�, �s�r bu ��kild� daha romantik, daha sehrli olur, daha h�y�canl� s�hn�l�r yaratmaq mümkün olur. „Gül-Bülbül” dastan�n-da �lav� olaraq yuxuda buta verm� m�s�l�si, d�rvi�, xoca v� h�z-r�ti-�li t�r�find�n a�iql�r� yol göst�rm� kimi motivl�r d� güclüdür.

„Gül-Bülbül” dastan�nda b�zi real v� mifik ��h�rl�rin ad� ç�ki-lir. Burada stanbul xüsusi olaraq v�sf edilir.

Bu dastan�n �eirl�ri d� oxucunu valeh edir. Biz „Gül-Bülbül” dastan�n�n h�dsiz d�r�c�d� uzun oldu�unu n�z�r� alaraq bütün epi-zodlar� �hat� etm�k ��til� onun q�sa m�zmununu verdik.

�airin „Xocamverdixan” dastan� da orijinal v� maraql� �s�r-dir. Lakin bu dastan �limizd� olmad��� üçün onu kitaba daxil ed� bilm�dik.

Bunlardan ba�qa, m�nb�l�rd� veril�n m�lumata gör�, �ahb�n-d�nin g�zib-gördüyü yerl�rd�n b�hs etdiyi „S�yah�tnam�” adl� bir �s�ri d� olmu�dur, lakin bu �s�r indiy�d�k a�kar edilm�mi�dir.

Abdulla �ahb�nd�nin �eirl�ri v� dastanlar�n�n yüzd�n art�q �lyazmas� haz�rda Türkm�nistan Elml�r Akademiyas�n�n Milli �l-yazmalar nstitutunda saxlan�r. �airin �s�rl�ri d�f�l�rl� n��r edilmi�, haqq�nda elmi-t�dqiqat i�l�ri yaz�lm��d�r.

Abdulla �ahb�nd�nin �s�rl�ri Az�rbaycanda çox da bilinmir. Ölk�mizd� �vv�ll�r bizim v� ba�qa mü�llifl�rin t�rtib etdikl�ri anto-logiyalarda onun c�mi bir neç� �eiri çap olunmu�dur. �airin yarad�-c�l��� Bak� Dövl�t Universitetinin tükr xalqlar� �d�biyyat� kafedra-s�nda v� b�zi ali m�kt�bl�rin filologiya fakült�l�rind� t�dris olunur.

Page 10: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

10

Biz bu kitab� da TürkSOY kitabxanas� seriyas�ndan oxuculara t�qdim edirik. D�rin inam�m�za gör�, bu t��kilat art�q bütün türk dünyas�nda kifay�t q�d�r populyard�r. Onun t��kilatç�l��� il� keçiri-l�n t�dbirl�r, düz�nl�diyi simpozium v� konfranslar, festivallar, ta-ma�alar, n��r etdiyi kitablar dünya türkl�rinin m�d�ni birliyin� xid-m�t edir. TürkSOY-u d�st�kl�m�k, onun vacib v� ön�mli missiyas�-n�n gerç�kl��m�sin� köm�k etm�k h�r bir türk ziyal�s�n�n müq�dd�s v�zif�sidir.

Bu kitab� heç bir qonorar v� m�vacib almadan, m�nf��t güd-m�d�n, öz t���bbüsüml� t�m�nnas�z olaraq türkm�nc�d�n uy�unla�-d�rmam, t�rtib etm�m v� ön söz yazaraq öz v�saitim hesab�na n��r etdirm�m bu borc v� v�zif� duy�usunun �s�ridir. Kitab�n redaktoru, Bak� Dövl�t Universiteti türkologiya kadedras�n�n müdiri, Az�rbay-canda türkologiyan�n v� türkçülüyün bayraqda�, AMEA-n�n müxbir üzvü, Türk Dil Qurumunun f�xri üzvü Prof. Dr. Tofiq Hac�yev d� m�n� h�mi�� m�s�l�y� bu prizmadan baxma�� tövsiy� edir.

�m�yi keç�n h�r k�s� sonsuz t���kkürl�,

Ramiz �SK�R. Bak�, 14 avqust 2011-ci il.

Page 11: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

11

M�NL� Qa��na ç�kibs�n sürm� Bugün, sev�r yar�m M�nli. Al yanaqda burma-burma Siyah zülfün tar�m, M�nli. Göz� g�lm�z dünya mal�, P�ri�and�r a�iq hal�. X�zan vurdu s�n ged�li, Soldu ba�çam-bar�m, M�nli. S�ns�n m�nim B�lx-Ürg�ncim, S�nd�n özg� yox güv�ncim. Qoynun içr� gizli g�ncim – Q�z�l alma, nar�m, M�nli. Seyr� ç�xd�n zülfün töküb, A� üzün� örp�k ç�kib, �ahb�nd�nin hal�n sorub, G�l, ey v�fadar�m, M�nli.

Page 12: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

12

QIRX

X�b�r vergil, B�kir xocam, O n� andd�r, vallah� q�rx? Doqquz o�lan bir be�ikd�, Anas� dörd, Allah� q�rx? Önü yürür, izi yetm�z, Yerd�-göyd� m�sk�n tutmaz, O n� qu�dur ölm�z-itm�z, Aya�� dörd, k�ll�si q�rx? N� mizan olar, n� yerd�, N� ��fad�r yüz min d�rd�, Yeddi kiri�, yetmi� p�rd�, Saz� birdir, zill�si1 q�rx? N� d�ryad�r, girdab� dörd, O n� ba�d�r, �rbab� dörd, At� doxsan, �sbab� dörd, Donu doxsan, hüll�si2 q�rx? N� ölk�dir, eli be�dir, Ya�ar ya�mur, seli be�dir, N� tüf�ngdir, nili3 be�dir, Çaxma�� bir, m�rmisi q�rx? N� ölüdür, ya�� doqquz, N� mizand�r, ba�� doqquz,

1 Zill� – (burada) zil (b�min zili). 2 Hüll� – paltar. 3 Nil – lül�.

Page 13: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

13

N� tir�ndaz, da�� doqquz, N� �jd�ha, k�ll�si q�rx? N� qalad�r, bürcü doxsan, N� b�zirgan, borcu doxsan, N� quma�d�r, x�rci doxsan, Da�� on dörd, qallas�1 q�rx. O n� oddur, tütünü yüz, O n� sözdür, ütünü2 yüz, N� m�sciddir, sütunu yüz, O�lan� üç, mollas� q�rx? S�nsa çoxdur, da�sa azd�r, O n� söhb�t, o n� sazd�r, O n� novruz, o n� yazd�r, Q��� doxsan, çill�si q�rx? A�ma, xocam, bu bir pill�, Bu sözümd� yoxdur hiyl�, Tapa bilm�z neç� molla, M���r olsa sill�si3 q�rx. �ahb�nd� söyl�r h�r sözd�n, Tut hesab�n yüzd�n, yüzd�n, Dörd çe�m� axar bir gözd�n, B�ndi be� yüz, damlas� q�rx.

1 Qalla – tax�l. 2 Ütün – x�cal�t, utanma. 3 Sill� – çalma, sar�q, �mmam�.

Page 14: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

14

BE�

X�b�r vergil, Ha��m xocam, N� çölistand�r, da�� be�? A�z�nda q�rx min q�rx di�i, N� iland�r, aya�� be�? Sin�md� e�qin da�� var, Dilsiz-a��zs�z ya�� var, Üç yüz altm�� aya�� var, H�r aya��n barma�� be�. N� quma�d�r, x�rci s�ks�n, N� tüccard�r, borcu s�ks�n, N� qalad�r, bürcü s�ks�n, Ba�ban� yetmi�, ba�� be�? Qaranl�q dünyada al�m, yirmi be� at bir öyd� c�m, H�r atda iyirmi be� adam, H�r birinin yara�� be�? �ahb�nd� dey�r, n� filan, N� gün yaz�lm��, n� divan, S�h�r vaxt� do�an keyvan, Qaras� q�rx min, a�� be�.

Page 15: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

15

N�D�R

X�b�r vergil, n� m�xluqdur, üç dilli, H�r dilin ��rh eyl�, b�yan� n�dir? kisi m�nal�, biri bikamal, Birin� b�nd olmu�, zaman� n�dir? Bir dilind� yüzd� bird� hesab var, Bir dilind� yüzd� s�ks�n cavab var, ki yüzd� s�kkiz d�n� hicab var, Doqquz x�b�r, üç and, z�ban� n�dir? Birini üç� böl, üç-dörd ba� olar, Birin iki böls�n, neç� ba� olar? Üçd� üç, dördd� dörd, be�d� be� olar, Üç yerd� sal�nan dükan� n�dir? N� m�xluqdur, dild� çoxdur qov�as�, ki ayaql�d�r, yetmi� k�ll�si, Di�i iyirmi doqquz, yüz on pill�si, F�hm eyl�, qurulmu� mizan� n�dir? F�hmin olsa, tut s�n gündüz gec�d�n, Neç� yumurta ç�xar t�k bir cüc�d�n, S�n bilm�zs�n, soru� B�kir xocadan, Ölk�si, m�sk�ni, m�kan� n�dir? Bunlar�n �an�nda otuz bir ya��, Yetmi� ba�, q�rx bir t�n, otuz aya��, Ba��n tutub, tax�b q�ç�na ba��, Dörd q�l�ncla salan ni�an� n�dir?

Page 16: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

16

O n� qu�dur, onda n� t�n var, n� can, Ç�rx vurar, çevril�r misali-asiman, Yumurtlayar toyuq kimi h�r zaman, Xoruz t�k banlayar, f��an� n�dir? Aya�� m��ribd�, ba�� m��riqd�, Ç�p�r t�k tikilmi�, n� sirdir haqda, M��q edibdir hans� kitab-varaqda, F�hm eyl�, katibi, yazan� n�dir? M�na sor, m�na al, can il� t�nd�n, Do�ru söz ç�xarm� �yri b�d�nd�n? Utanma, �airim, soru�um s�nd�n, Bildinmi ba��nda qov�an�, n�dir? N� ümmand�r, da�d�, co�du, s�ngidi, Bu yolda ba�lam�� �ahb�nd� b�ndi, �kdi, biçdi, ç�kdi, durma s�n indi, G�libs�n d�rm�y�, ba�a�� n�dir?

Page 17: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

17

B�L�NM�Z Arif olsan, s�nd�n x�b�r al�m m�n, N� mill�tdir, hardal��� bilinm�z? X�b�r ver, soru�um, g�nci-x�zin�, F�qird�mi, baydal���1 bilinm�z. N� kiri�dir, b�nd olubdur kamana, Hans� gün qopacaq ax�r-zamana? N� s�b�bd�n q�rq olubdur ümmana, K�nardam�, saydal���2 bilinm�z. N� gövh�r, n� yerd� yatar k�mbaha, Nec� isbat etmi� sureyi-Taha, Qark�3, çoban, quzu, bülbül, �jd�ha, Be�inin bir öyd�liyi bilinm�z. O n� qu�dur, qondu�u yer gümü�lü, Alt� min qanadl�, �lli min ba�l�, Atas� q�rx�nda, o�lu yüz ya�l�, Yasdal���, toydal��� bilinm�z. O n�dir ki, dörd yan�nda üzü var, O n�dir ki, sin�sind� gözü var, N� k�lamd�r, üç yüz altm�� sözü var, Yerd�, göyd�, aydal��� bilinm�z. O n�dir ki, önü var da, ard� yox, O n�dir ki, qonar-köç�r, yurdu yox, Hesab edib görs�m, yen� dördü yox, N� m�kanda, caydal��� bilinm�z.

1 Baydal��� – bayda, varl�da olmas�. 2 Saydal��� – dayaz yerd� olmas�. 3 Qark� – k�rg�dan.

Page 18: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

18

�ahb�nd� der: üç min üç yüzü dursun, Dörd min dörd yüz q�rx dörd s�fas�n sürsün, H�r kim ustad is�, cavab�n versin, Dörd dal�n bir zed�liyi1 bilinm�z.

1 Dörd de-nin bir ze-d� oldu�u.

Page 19: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

19

HANSIDIR – BUDUR

Ver x�b�r, arif olsan, sirri-pünhan hans�d�r? On iki darvazal� ol ��hri-�bdan1 hans�d�r? Tut hesab h�ftadi-h�ft, bürci-g�rdan hans�d�r? Üç yüz altm�� cuyi-ab�2, iki ruhdan hans�d�r? Ver x�b�r, ustad is�n, ol ��hr� sultan hans�d�r? Feyzi-haqd�r, söhb�t içr� ol sirri-pünhan olur, On iki darvazal� ��hri-b�d�n insan olur, Bürcü yetmi� yeddi peydir, ��h�r b�ndi an olur, Üç yüz altm�� damar h�blül-v�rid�3 qan olur, �bu ��h�r içr� bilin kim, könül sultan olur. ki yüz ol q�rx s�kkiz h�m köyi-büzürg4 q�l b�yan, P�nc s�dü bistü h��t5 xana, be� yüz iyirmi be� dükan, ki v�zir çox qulama buyurur kari-g�ran6, M�nas� çoxdur, hesab et, tez doland�rgil z�ban, Qaz�s� n�dir, hökmü n�, adil f�rman hans�d�r? ki yüz ol q�rx s�kkizdir üstüxan7, ets�m b�yan, Be� yüz iyirmi s�kkiz öy bu �sli �rmi� m�kan, Ol b�d�n peyv�ndidir be� yüz iyirmi be� dükan, .............................................................................. ..............................................................................

1 �bdan – b�d�nl�r. 2 Cuyi-ab – su yolu, arx. 3 H�blül-v�rid – qan damar�. 4 Köyi-büzürg – böyük k�nd. 5 P�nc s�dü bistü h��t – be� yaz iyirmi s�kkiz. 6 Kari-g�ran – i� gör�nl�r, i�çil�r. 7 Üstüxan – sümük.

Page 20: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

20

Ol n� qu�, yetmi� ba��, q�rx t�n, iki yüzdür ayaq, ki türf� qanad� – biri qarad�r, biri a�, Ol n� s�yyad q�sd edib, kim yolunda qurmu� duzaq1, F�hm edib, ustad is�n, �bc�d hesab� birl� bax, Ver x�b�r indi görüm, ol qu�a a�yan hans�d�r? Ömür – qu�, yetmi� ba��, q�rx t�n, iki yüzdür ayaq, Gec�-gündüz qanad� – biri qarad�r, biri a�, Bu �c�l s�yyad olur, kim yolunda qurmu� duzaq, Çün ömür üç h�rf, �bc�dd�n ets�m iftiraq, Bizi ustad bils�n, indi bu c�s�d a�yan olur.

Arif olsan, ver x�b�r, xar n�dir, xunxar n�dir? Qafil ol kim könlü x�st�, d�rdi-biazar n�dir? Bilm�n�m a��l neyçin, d�hr içr� ol bidar n�dir? Sirri-pünhan�na dolmu�, al�m� a�kar n�dir? Ol n� ba�d�r, h�m yen� ba� içr� pünhan hans�d�r?

A�iqi-m��uq durur kim, xar budur, xunxar budur, Qafil adam, könlü x�st�, d�rdi-biazar budur, Dünyadan a��l qaçar, e�qli könül bidar budur, Ol xuda pünhan gözün�, al�m� a�kar budur, Ol cahan dostu riza, x��mi-q�d�r pünhan olur.

D�hr ara �ahb�ndeyi-biçar� eyl�y�r sual, Ol n� zülm�tdir ki, röv��nliy� dönm�k müxal2, Müfti-bi�m�l n�dir, q�m d��tind� fasid x�yal, Dürri-gövh�r kan� kimdir, bin�va, biintiqal, Ol n� g�nc, x�rc ets�n artar, etm�s�n nöqsan olur?

D��t ara verdi cavab �ol yerd� ol miskin h�lal, Qocal�q bir zülm�tdir, röv��nliy� dönm�k müxal, Müfti-bi�m�l riyad�r, ücb3 olar fasid4 x�yal, Bin�va �l�ml�r imi�, bin�va, biintiqal, Elm – g�nc, x�rc ets�n artar, etm�s�n nöqsan olur.

1 Duzaq – t�l�. 2 Müxal – mümkün olmayan. 3 Ücb – ücub�, m�nfur. 4 Fasid – f�sad ver�n.

Page 21: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

21

GÖZ�L�M P�ril�rin sultan�, g�ls�n�, xan göz�lim, Ald�n s�brü q�rar�m, arami-can, göz�lim, Tuti kimi süx�nv�r, �irin z�ban, göz�lim, Kirpikl�rin x�nc�rdir, qa�� kaman, göz�lim, L�bl�rin ��hdi-��k�r, püst� d�han, göz�lim, Qoynun içind� bitmi� ba�ü bostan, göz�lim, E�qind� divan�y�m, d�li, heyran, göz�lim, Aç�l�bsan qönç� gül, t�r gülüstan, göz�lim, Hicrind� ç�xd� can�m, insaf, aman, göz�lim, H�sr�tind�n olubdur ba�r�m�z qan, göz�lim, Sallan���n yax�bd�r b�lli m�stan, göz�lim, S�nsiz m�n� g�r�km�z ayd�n cahan, göz�lim. Seyr� ç�xsan, niqar�m, b�z�nib ya��l-al�, H�r sözün min tüm�ndir, bax���n xun bahal�, �irin il� ol F�rhad ç�kdi onca v�bal�, „Leyli” deyib ol M�cnun oldu divan�, d�li, V�rqa a�iq „Gül�ah” deb ötdü cövri-c�fal�, Zöhr�, Tahir sar�l�b ç�xd� s�rvi-nihal�, Arzu il� ol Q�mb�r bir-birin� v�fal�, Yusif il� Züleyxa keçdi zövqi-s�fal�, Seyfülm�lik al�bd�r sevib M�thalc�mal�, Bizd�n �vv�l qoyubdur yeddi a�iq bu yolu, Yatsam gec�l�r dü�üm, gündüz könlüm x�yal�, Al�m görkü, güv�ncim, s�rvi-r�van, göz�lim. G�l, ey q�l�m qa�l� yar, ba� seyrin� varal�m, Xidm�tind� pay�ndaz, qol ba�lay�b dural�m, T��n�y�m, l�bl�rind�n bir bus� ver, soral�m, Qoyma da�i-hicrind� sin�m üzr� yaral�,

Page 22: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

22

M�n s�yyadam, ovlamam s�nd�n özg� maral�, G�l, aç�l�b bir gül��n, �irin can� ver�lim, Öt�r i�bu göz�llik, be� gün söhb�t qural�m, Aç�l�bsan qönç�-gül, t�r ba�çana gir�lim, Ba��na ba�ban olub gönç� gülün d�r�lim, Haq müy�ss�r eyl�s�, zövqi-s�fa sür�lim, H�sr�tind�n öldürdün, g�l bir zaman gör�lim, Yalanç�da qalmas�n canda �rman, göz�lim. Alt�n-gümü� b�z�nib, geyindiyin k�t�ndir, Ba�dan-ba�a �tirs�n, saç�n mü�ki-f�t�ndir, Bir neç� biv�falar ömrü yel� satand�r, Gerç�k a�iql� m��uq bir iqrara yet�ndir, H�r kim haqqa dayansa, mü�kil i�i bit�ndir, A�iq olub p�rvan�, özün oda atand�r, A�iqin incid�nl�r namurada yet�ndir, Kiml�r baqi qal�bd�r, dünyan� kim tutand�r, Oyunçudur �um f�l�k, onca can� udand�r, B�lxü Buxar, B�d�x�an, b�han ��hri-Xot�ndir, Keç�r gülün mövsümü, onca xublar öt�ndir, Dünya baqi verilm�z, qalmaz dövran, göz�lim. Sada�an olum, canan, zülmün bilir�m rah�t, H�r nec� cövr eyl�s�n,olsun can�ma af�t, Qurbanam göz-qa��na, p�h, n� q�ddü, n� qam�t, Yesiri-zar�n oldum, qalmad� s�brü taq�t, Gözl�rin c�llad m�g�r, qa��n can�ma af�t, �irin can�m d���nda p�rvaz olsun �man�t, Bir öps�m al yanaqdan, tapsam ��hdi-n�zak�t, Odun ç�xmaz içimd�n, qopsa ruzi-qiyam�t, �ahb�nd� der: gövh�rim, qoynun dürri-s�ad�t, Alsa �irin l�bind�n d�rdli can�m h�lav�t, Alt�n-gümü�, quma��m sahibkiran göz�lim.

Page 23: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

23

B�LL�D�R Dostlar, dörd göz�lin v�sfin söyl�yim, Bu dördü d� m��hurluqda b�llidir, B�z�nibdir bir-birin� t�sibke�, �sli söyünxanl�, a��r ellidir. Birinin �yninin ya��l-al� var, Birinin belinin tirm� �al� var, Birisinin a� üzünün xal� var, Biri ba�r�m d�l�n �irin dillidir. Biri b�nz�r gölün quba qaz�na, Biri b�nz�r f�sli-bahar, yaz�na, Biri ox�ar Sayad xan�n özün�, Biri püst� d�han, biri ball�d�r. Biri vard�r ba�da bel� g�zm�y�, Biri vard�r suda bel� üzm�y�, Birinin �an�na dastan düzm�y�, Biri mürç�-miyan, inc� bellidir. Dörd göz�l görmü��m, �lh�z�r, aman, Kirpikl�ri oxdur, qa�lar� kaman, kisi t�r g�lin, biri növcavan, �ahb�nd� der: biri s�ri tellidir.

Page 24: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

24

N� B�LS�N

Türkc�d�n x�b�rsiz neç� mollalar, �r�b dilin, divan x�ttin n� bilsin, �lifd�n ��rm�nd� quru s�ll�l�r, H�r sözün do�mas�n, yad�n n� bilsin. �ks�n bar g�tirm�z ol quru söyüd, �bl�hl�r, nadanlar almaz heç öyüd, Ba��bo�, biqeyr�t, t�sibsiz igid Yax�� m�hbub q�drin, ad�n n� bilsin. Sözün �irin olar baldan, ��k�rd�n, Yax�� öyüd alsan gövh�r tök�rd�n, Sahib xüruc �ahlar doymaz nök�rd�n, nsan�n yax��s�n, b�din n� bilsin. Otururlar h�r kim s�rs� dö��kl�r, Ba�da durmaz izz�t görs� e���kl�r, Çöld� miyolday�b g�z�n pi�ikl�r .................................. n� bilsin. �ahb�nd� der: igid do�sa l�n�tli, Vacibi bitirm�z, qoyar minn�tli, H�rfin xarab ed�r, pozar l�zz�ti, Zirü z�b�r, t��did, m�tn n� bilsin.

Page 25: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

25

B�ZAR OLDUM

A�a-b�yl�r, e�it sözüm, M�n dünyadan bizar oldum, Ya� içind� iki gözü, M�n dünyadan bizar oldum. Bir baxmad� göz ya��ma, Yar yiy� dursun le�im�, N� i�l�r g�ldi ba��ma, M�n dünyadan bizar oldum. Gözüm aç�b, c�fa görüb, Bir neç� vaxt i�r�t sürüb, D�li, h�m divan� olub, M�n dünyadan bizar oldum. X�lil olub g�zdim çöld�, Q�tr� ya� qalmad� gözd�, Dura bilm�m uzaq eld�, M�n dünyadan bizar oldum. N�l�r gördüm bu cahanda, �rman qald� �irin canda, �ükr eyl� ki, ey �ahb�nd�, Ax�r candan bizar oldum.

Page 26: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

26

KA� K� B�Z

�vv�la, b�yl�r, anadan olmayayd�q ka� ki biz, Olsaq ölüb bugün� qalmayayd�q ka� ki biz. Qalsaq ol yar�n camal�n görm�y�ydik ka� ki biz, Görüb mehrin ür�y� salmayayd�q ka� ki biz, Gül üzüb ba��nda ba�ban olmayayd�q ka� ki biz. �vv�ld� o tar bizi taxt üzr� sultan eyl�di, Görk�zib h�r d�m camal�n, v�slin �rzan eyl�di, Ald� �irin dil il�, a�l�m� heyran eyl�di, �vv�l ver�n v�d�sin, gör, sonra yalan eyl�di, Ey ilahi, görm�y�ydik, yanmayayd�q ka� ki biz. B�xtimin h�rd�m ç�ra�� gah yannmaqda, gah keçib, P�rvaz eyl�r d�li könlüm, gah uçmaqda, gah köçüb, B� müdd�t oldum s�fili, can il� s�rd�n keçib, Al yanaqlardan öpüb, ol inc� bell�rd�n qucub, ��hdi-��k�r l�bl�rind�n sormayayd�q ka� ki biz. E�qind�, �ahb�nd�y�m, fikri-f�ras�t qalmad�, Gec�l�r dild� duam yox, zikri-ta�t qalmad�, Neyl�yim, biçar�y�m, s�bri-taq�t qalmad�, Gözd� nur, t�nd� i�r�t, canda rah�t qalnad�, Can verib, bir bus� l�bd�n almayayd�q ka� ki biz.

Page 27: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

27

QALMADI Ad�m o�lu, burda qoymazlar s�ni, S�nd�n �z�lkil�r keçdi, qalmad�. Min cilv� eyl�yib ömrün gül��ni, H�r güld� bir qönç� dü�dü, qalmad�. Kiml�r a�layad�, kiml�r gül�di, A�layanlar öl�nl�ri bil�di, N� kas�dir, nobat-nobat g�l�di, H�r k�s öz nobat�n içdi, qalmad�. Baylar, füq�ralar, g�dalar, �ahlar, �c�b sahib xüruc göz�l pa�alar, N� f�rqi, qocalar, g�ncl�r, u�aqlar, Ham�n� qara yer qucdu, qalmad�. Xumar, ala gözlü, qa�� q�l�ml�r, Cana odlar salan d�rdü �l�ml�r, �l-aya�� t�r x�nal� s�n�ml�r, Zin�tind�n bir-bir dü�dü, qalmad�. �ahb�nd�, nizamla s�n yol yara��n, Ömrün röv��n olub yansa ç�ra��n, Bir köhn� r�batd�r ged�c�k cay�n, S�nd�n �vv�l g�l�n keçdi, qalmad�.

Page 28: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

28

“�AH B�HRAM” DASTANI

Amma raviyani-�xbar, naqilani-asar v� dastan �irin l�fz il� r�-vay�t q�l�blar ki, Fars vilay�tind� bir pad�ah var idi. �i-gücü, pe��si �akara ç�xmaq idi. Amma heç f�rz�ndi yox idi. Bir yax�� günd�, yax�� saatda do�ulan ali-siyas�t, n�z�rk�rd� bir igid idi. H�r kim onun camal�n� görs�, a�iqi-biq�rar olard�. O, yer üzünün, külli-al�-min pad�ah� idi. Ad� �ah B�hram idi. �ahb�nd� �ah B�hram� v�sf edib be� k�lm� söz söyl�di:

Bir xuda dilind� idi1

Gec�-gündüz, sübhü �am�. Yeddi iqlim, ran, Turan Hökmünd� idi tamam�. Camal� misli-afitab, Gör�nl�rin ba�r� kabab, Sa� �lind� badeyi-nab, Sol �lind� dolu cam�. Qulluq ed�r al�m, cahan, Özü adil, hökmü r�van. Ali himm�t, mü�kül açan, Sözl�s� �irin k�lam�. ran ölk�sini sar�b, Ald� l��k�rin s�nd�r�b,

1 Dastan�n ba�qa bir �lyazmas�nda bu b�nd a�a��dak� ��kild�dir: G�lin, b�yl�r, söhb�t ed�k, Kef il� sür�k �yyam�, Göz�l �ah�n v�sfin ed�k, E�idin barça – tamam�.

Page 29: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

92

Al�m, cahan ba� endirib, �flatun verdi salam�. Dad ets�ydi bir biçar�, Eyl�rdi d�rdin� çar�, Ç�x�b h�r günd� �ikar�, Qurard� çöl yerd� dam�. Yoxdu onun ciy�rb�ndi, Q�rx h�r�md�n bir f�rz�ndi, Könül �rki, can peyv�ndi, O�ul adl� bir qulam�. �ahb�nd� der al�m �as�n, Geyibdir z�rrin libas�n, Fars ��hrinin padi�as�n1 – T�rif etdi �ah B�hram�.

�lqiss�, günl�rd�n bir gün �ah B�hram vilay�t� car ç�kdirdi

ki, yeddid�n yetmi�� ham� �ikara ç�xs�n. Bütün xalq �ikara ç�xd�. �ah B�hram qo�una v� xalqa buyurdu ki, ham� dörd t�r�fd�n yüz a�ac yerin ovlar�n� qovlas�n, q�ra��n� qur�as�n, araya al�b �ah�n qa-ba��na g�tirsin. Ondan sonra ov ovlamaqla m���ul oldu. Says�z-he-sabs�z heyvan ovlad�. Bird�n �ah B�hram�n gözü a�-q�z�l zolaql� bir qulana dü�dü. �ah B�hram:

- Bu qulan kimin üstünd�n s�çray�b qaçsa, vay onun hal�na! deyib car ç�kdirdi. Ondan sonra özü atdan dü�dü, piyada olub �lin-d� k�m�nd qulana do�ru getdi. Qulan da �ah B�hrama t�r�f g�ldi. �ah B�hram k�m�ndi at�b qulan� tutdu v� asta-asta yax�nla��b onun ba��ndan yap��d�, �lini belin� ç�kdi. Qulan yerind�n t�rp�nm�di. �ah B�hram xo�hal olub v�zirin� bel� dedi:

- Bu qulan bir pad�ah�n s�rkar�ndan ç�x�b, t�lim görüb, ona gör� bel� sakit durur.

�ah qullar�na �mr el�di: - Bir mür�ss� y�h�r g�tirin!

1 �as�n, padi�as�n – �ah�n�, pad�ah�n�.

Page 30: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

30

Y�h�r g�tirdil�r. �ah B�hram onu öz �li il� y�h�rl�di. �sba-b�n� qur�an�b üstün� mindi. �mirl�r, b�yl�r onu t�brik etdil�r. �ah B�hram qulan� meydana sürdü. Xalq qulan�n r�ftar�na tama�a q�l�b heyran qald�. �ah B�hram:

- G�l bunun bir çapmas�n� da gör�k, - dedi v� meydan�n ba��-na var�b qulana bir qamç� ç�kdi. Qulan ki�n�yib göy� uçdu. Ham� �ah�n dal�nca baxa-baxa qald�. Bir azdan pad�ah gözd�n qeyb oldu. Bütün xalq:

- Heyif ki, �ah�n yerind� oturacaq bir o�lu yoxdur, - deyib ��-h�r� qay�td�.

O gün el� keçdi. ��h�rin �mirl�ri, a�alar�, b�yl�ri y���l�b bel� m�sl�h�t el�dil�r:

- Dü�m�n g�lib buralar� tutmam�� v�ziri pad�ah�n yerin� �ah el�y�k.

�lqiss�, v�ziri �ah el�dil�r. Camaat öz i�i il� m���ul oldu. ndi bu söz burda qals�n, siz� �ah B�hramdan x�b�r verim.

O qulan �ah B�hram� asimana götürüb getdi. �ah B�hram qu-lan�n boynundan iki qolu il� b�rk yap���b can�ndan umudunu üzdü, övliyalar� v� qaib �r�nl�ri ça��r�b be� k�lm� söz söyl�di:

�vv�l ba�da yoxdan var ed�n allah, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara. �l havada dedim: n�srün min-illah, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara. Hirsi-h�v�simd�n yetdi bu azar, Gen cahan olubdur gözl�rim� dar, Yeddi v�li, on iki imam, dörd çaryar, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara. Ba�dan bel� i�i varm� gör�nl�r, N� mü�kül i� ba�a g�ldi, yaranlar, S�xt�n, h�ft�n, çilt�n, qaib �r�nl�r, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara.

Page 31: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

13

Ala-ba��r oldum, qopdu ür�yim, Göyd�n daya��m yox, yerd�n dir�yim, Doxsan doqquz min m��ayix g�r�yim, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara. Zar a�lay�b ç�ks�m ah�, f�ryad�, Kimim var ki, kim e�id� bu dad�, Yaradan tanr�n�n o min bir ad�, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara. Elin sultan�yam, bihud� g�zdim, Q�za oxun �irin can�ma düzdüm, �ah B�hram der: yerd�n-göyd�n �l üzdüm, Biz� bir himm�t ver, qoyma bu zara.

�lqiss�, o qulan bir neç� vaxtdan sonra �ah B�hram� bir yer�

g�tirib qoydu. �ah B�hram bihu� olub y�x�ld�. Bir neç� müdd�td�n sonra özün� g�ldi. Gözünü açanda �c�b bir ba� göründü. Güll�r aç�-l�b, bülbüll�ri c�h-c�h vurur. Ömründ� bunun kimi l�taf�tli bir ba� görm�mi�di. �ah B�hram�n kefi duruldu, „Bura sanki ba�i-behi�t-dir” deyib, bu ba�� t�rif edib bir neç� k�lm� söz söyl�di:

Hardan g�lib hara dü�düm, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. Hu�a g�lib gözüm açd�m, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. Bihu� olub, yat�b durdum, Haqq�n �c�b süngün gördüm, T�r ç�m�nli ba�a girdim, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. Aç�l�bd�r ba�da güll�r,

Oxuyur �eyda bülbüll�r, Mü�ki-�nb�r saç�r yell�r, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir.

Page 32: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

32

D�r�xtl�r bitmi� s�rb�s�r, Getdi ba�dan q�m, d�rdi-s�r, Qurulubdur hövzi-kövs�r, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. Cu�a g�lib g�r�k co�am, E�q oduna yan�b-bi��m, Ömrüm ötüb görm�mi��m, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. Ömrün qu�un tuta bilm�m, Üst� bas�b, öt� bilm�m, V�sfin deyib, yet� bilm�m, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir. �ah B�hram der, r�hm�t olsa, Can�m�za minn�t olsa, Yalanç�da c�nn�t olsa, M�g�r, b�yl�r, bu c�nn�tdir.

�lqiss�, �ah B�hram araq-��rab�n xumar�ndan ayr�ld�. Onun

gözü ba�dan ç�x�b g�l�n q�z�ldan b�z�ki bir dev� dü�dü. Saçlar�n�n v� qanadlar�n�n üzün� q�z�l z�ncir vurmu� dev g�lib �ah B�hrama t�zim etdi. Dev S�fid:

- Ey �ah B�hram, s�nin x�yal�na heç zad g�lm�sin, m�n s�nin xidm�tçin�m, s�m m�nim pad�ah�msan. M�n s�ni �ikarda görüb, hüsnü-camal�na v� a��l-kamal�na a�iq olub bu yer� g�tirdim. Neç� vaxtlar izind� s�fil-s�rg�rdan g�zirdim. Ax�rda bir nax��l�-nigarl� qulan cildin� girib s�ni bu yer� g�tirdim. S�n bu yer� xo� g�ldin, - dedi. Dev S�fid �ah B�hram�n könlünü almaq üçün bir k�lm� söz söyl�di:

Adamzad�n padi�ah�, Xo� g�libs�n ça��m�za. Seyran�n mübar�k olsun, Q�d�m basd�n ba��m�za.

Page 33: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

33

�ikargahda olduq düçar, Ali himm�t, bül�nd asar, S�n bir �ahsan, m�n xidm�tkar, Qo�ul ür�k ya��m�za. Layiq idin bu övsafa, Al�b g�ldik kuhi-Qafa, G�l sahib ol dörd t�r�f�, Solumuza, sa��m�za. M�rt�b�nin yoxdur d�ngi, Yeddi iqlimin s�rh�ngi, Fars elinin �ir-p�l�ngi, G�lib dü�dün a��m�za. Ayr�l�qdan s�n q�m yem�, Abdal c�ndas�n� geym�, M�ni x�cal�td� qoyma, Düyün vurma da��m�za. S�n bir sultan, m�n qul kimi, Ba�a sanc�m t�r gül kimi, �ah�m, qondun bülbül kimi, Ba�da sünbül ta��m�za. Sev S�fid der: bu - saray�n, Bu c�nn�tdir s�nin cay�n, Tutiyad�r xaki-pay�n Gözümüz�, qa��m�za.

�lqiss�, Dev S�fid sözünü deyib qurtard�. Ondan sonra �ah

B�hram: - G�l s�ninl� söhb�t qurub piyal�l�r nu� ed�k, q�m-qüss�ni

könlümüzd�n ç�xaraq, - dedi. Dev S�fid �d�b-�rkanla �ah B�hram�n yan�na g�ldi. Onlar bir piyal� içib m�st oldular. Bird�n �ah B�hra-m�n qula��na dürlü saz havalar� v� avazlar g�ldi. �trafa baxd�, am-

Page 34: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

34

ma heç bir zad gör� bilm�di. �ah B�rham: - Ey Dev S�fid, bu havalar� oxuyanlar kimdir? Bu nec� hava-

lard�r? M�n ömrümd� bel� �irin havalar, bel� �irin sazlar v� bel� �i-rin sözl�r e�itm�mi��m, - dedi. Onda Dev S�fid Süleyman pey��m-b�rin sürm�sini �ah B�hram�n gözl�rin� ç�kdi. �ah B�hram göz aç�b sa� yan�na baxd�. Gördü ki, yüz min p�rizad �lind� saz, t�zim edib yax�nda durur. Sol yan�na baxd� ki, iki min dev oturur, ham�s� eyni ��kild� ba� endirib, s�cd� edib durur.

Dev S�fid: - Ey sahibkamal, qara gözlü, zülfl�ri çin-çin p�rizadlar, sizl�ri

�ah B�hrama ba���lad�m, - dedi. Dev S�fid �ah B�hrama üz tutub: - Bu p�rizadlar�n hans�n� ist�s�n, onunla söhb�t et, - dedi. �ah

B�hram bunlarla söhb�t� m���ul oldu, öz pad�ahl���n� yaddan ç�-xard�. Sonra �ah B�hram bir p�rizad� b�y�ndi, o p�rizad� ona xid-m�tçi verdil�r. O p�ri öz �sbabi-r�xtini simuz�rd�n geyib �ah B�h-ram�n xidm�tin� g�ldi. �ah B�hram o p�ri il� dan a�arana q�d�r söhb�t etdi. Sabah bir yek� sand��� al�b g�ldil�r. Sand��� açanda içind�n yüz d�st x�l�t ç�xd�. P�rizad onlardan birini geydi.

Bir gün Dev S�fid �ah B�hrama: - Ey �ah, kuhi-Qaf�n ikinci qalas�nda Dev S�rhab adl� bir qar-

da��m var. „Toy edir�m, g�l” dey� yan�ma adam gönd�rib. �g�r siz-d�n rüxs�t olsa, ged�rdim, - dedi. �ah B�hram rüxs�t verdi.

Dev S�fid: -Ey �ah, bu ba��n sol t�r�find� ikinci bir ba� var, bundan bö-

yükdür. Seyri-tama�a etdikd�n sonra yen� darvazas�n� kilidl�yib qa-y�t. Onun açar� budur, - deyib açar�n� �ah B�hrama verdi. On gün� vida edib qarda��n�n toyuna getdi. Bundan iki-üç gün keçdi. �ah B�hram�n könlü o ba�a getm�k ist�di. Gedib o ba��n darvazas�n� aç-d�, için� daxil oldu. Gördü bu el� bir ba�d�r ki, ba�� asimani-f�l�k-d�dir. �ah B�hram ömründ� bunun kimi ba� görm�mi�di. Ba�� asi-mana çatan, zümrüdd�n b�z�kli bir imar�t� gözü dü�dü. Yeddi ima-r�t bir-birinin üstün� tikilmi�di. Orada bir neç� pill�k�n v� bir neç� d�st� d� gül var idi. O güll�r pill�k�nin k�nar�na qoyulmu�du.

�lqiss�, �ah B�hram tama�a ed�-ed� bir gül a�ac�n�n kölg�-sind� ba��n�n alt�na bir d�st� gül qoyub yatd�. Bir saat yatm��d� ki,

Page 35: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

35

yuxu aras�nda göy�rçin avaz� g�ldi. �ah B�hram gözünü açd�. Gör-dü ki, imar�tin bir küncün� dörd göy�rçin qonubdur. �ah B�hram onlara heyran oldu. Göy�rçinl�r p�rvaz edib bir pill�k�nin k�nar�na qondular. Orada p�ri cildin� girib libaslar�n� soyundular, çarhovuza girm�y� ba�lad�lar. P�rizadlar ya��lba� sonalar kimi çimib oyana��r-lar. Kiçik p�rizad xüsusil� xo�ru, sahibcamal idi. �ah B�hram onu görc�k bir könüld�n min könül� a�iq oldu. Amma Dev S�fid d� o p�riy� a��q idi. Bu ba�-ba�çan�, çarhovuzu o p�rinin e�qin� sald�r-m��d�. Dev S�fid: "Ka� bu ba�a seyr� g�l�, mübar�k camal�n� gö-r�m, h�m d� bir hiyl� il� �l� keçir�m” dey� x�yal edirdi. Amma m�qs�di heç hasil olmurdu.

�ah B�hram o kiçik p�rizad�n libaslar�n� al�b pünhan bir yerd� gizl�di. Özü d� oturub p�ril�rin söhb�tini dinl�m�y� ba�lad�. P�ri-zadlar bir-birin�:

- Dev S�fid adamzad�n pad�ah�n� g�tiribdir. G�lin biz sudan ç�x�b ona tama�a ed�k, - deyib sözl��dil�r. Kiçik p�ri:

- O adamzad pad�ah�n�n gözü bizl�r� dü�üb a��q olsa, kim bi-lir, ba��m�za n�l�r g�tir�r? H�m d� dün�n gec� pis bir yuxu gördüm, - dedi.

Sonra p�ril�rin dördü d� sudan ç�x�b libaslar�n�n yan�na g�l-dil�r. Kiçik p�ri libas�n� tapmad�. O bir ah ç�kib:

- Ah, yuxuda gördüyüm ba��ma g�ldi. M�nim libas�m� kims� al�bd�r, - dedi. O biri p�rizadlar libaslar�n� geyib havaya uçdular. Ki-çik p�rizad is� yaln�z, könlü büryan, gözü giryan olub, ahü f�ryad edib qald�. �ah B�hram yerind�n durub, p�rizada bax�b bir müx�m-m�s söyl�di:

Ey p�rim, a�üft� olma, dönm� h�r yan, b�ri g�l, Eyl�di hüsnün m�nim a�l�m� heyran, b�ri g�l, A�l�-hu�umu al�b, s�n, mahi-t�ban, b�ri g�l, Saç� sünbül, üzü gül, t�r, novca m�stan, b�ri g�l, Ald� can�m gözl�rin, ey �ahi-xuban b�ri g�l. Canda t�nim alal�, q�sd il� ç�xd�n �an�ma, Tiri-q�mz�n il� töks�n, x�sis�m m�n qan�ma, �veyi-nazla bax�b salm�san odlar can�ma,

Page 36: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

36

G�l q�laq �hdi-v�falar, ey sonam, g�l yan�ma, Eyl� s�n indi biziml� �hdi-peyman, b�ri g�l. Gül üzün görc�k bugün s�bri-q�rar�m qalmad�, Ald�n �rkim cani-dild�n, ixtiyar�m qalmad�, S�nsiz keçm�z ki günüm, ruzigar�m qalmad�, Bir zaman, vallah, p�rim, s�nsiz q�rar�m qalmad�, Sür bizim il�, sonam, be� gün bu dövran, b�ri g�l. Haq-t�ala n�sib q�lsa, novca v�qtin m�nd�dir, Ey�i-i�r�t, baqi-dövl�t il� b�xtin m�nd�dir, Z�r-z�r�f�andan qurulmu� taci-t�xtin m�nd�dir, Ey p�ri, g�l d� verim, �sbabi-r�xtin m�nd�dir, H�r t�r�f� boylan�b s�n olma l�rzan, b�ri g�l. T�l�tin ��mi mün�vv�rdir, camal�n afitab, Gül üzün görc�k m�nim oldu bugün hal�m xarab, Cani-dild�n a�iq oldum, eyl�din ba�r�m kabab, Bax, öt�r be� gün yalanç� dünyada, ey mahi-tab, Qoyma �ah B�hramda �rman, �ahi-sultan, b�ri g�l.

�lqiss�, �ah B�hram bu sözl�ri dey�nd�n sonra t�zim il� o

p�rizada salam verib yan�na vard�. P�rizad da �ah B�hram� görc�k bir könüld�n min könül� ona a�iq oldu. O, �ah B�hrama dedi:

- Ey adamzad�n pad�ah�, m�nim libaslar�mdan birini saxla qa-lanlar�n� m�n� ver.

�ah B�hram birini saxlay�b qalanlar�n� verdi. P�ri libas�n� ge-yin�n kimi uçub imar�tin bürcl�rind�n birin� qondu, �ah B�hrama bax�b bir k�lm� söz dedi, �ah B�hram da ona cavab verdi:

P�ri:

Qaç�b ç�xd�m qollar�ndan, S�nin yar�n m�n deyil�m. Yürü, qalma yollar�ndan, S�nin yar�n m�n deyil�m.

Page 37: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

37

�ah B�hram: �yl�n, qara gözlü p�rim, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m. ��hdi-��k�r sözlü p�rim, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m.

P�ri: Qafil idim, sald�n ala, A�iq oldun bu camala, Yeri, dü�m� xam x�yala, S�nin yar�n m�n deyil�m.

�ah B�hram: Gül qalmad� ba�ça-barda, �lim yetm�z, zülfün darda, Qoyma bizi ahu zarda, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m.

P�ri: N� q�zirs�n ançalarda, Ba� içind� ba�çalarda, T�r aç�lan qönç�l�rd�, S�nin yar�n m�n deyil�m.

�ah B�hram: B�ndivanam sözl�rind�, Qara xall� üzl�rind�, S�fil qald�m izl�rind�, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m.

P�ri:

Page 38: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

38

P�ri adamzada yetm�z, Yet�n yerd� m�sk�n tutmaz, P�rizadam, �lin yetm�z, S�nin yar�n m�n deyil�m.

�ah B�hram: Gah doluyam, gah xal�yam, S�nin e�qind� d�liy�m, Gül üzünün abdal�yam, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m.

P�ri: Libaslar�m ald�n m�nim, N� sözün var, n� m�tl�bin? Vard�r m�nd� n� m�qs�din? S�nin yar�n m�n deyil�m.

�ah B�hram: Dü�düm s�nin x�yal�na, A�iq oldum camal�na, ntizaram vüsal�na, S�nin yar�n m�m�m, m�n�m.

P�ri: G�l ey adamzad�m m�nim, Kim� yet�r dad�m m�nim, Balahüsn ad�m m�nim, S�nin yar�n m�n deyil�m.

�ah B�hram:

Page 39: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

39

�ah B�hram der, h�v�siy�m, Qönç� gülün n�vas�yam, Fars elinin pa�as�yam, S�nin yar�n m�n�m, m�n�m.

�lqiss�, Balahüsn il� �ah B�hram bel�c� deyi��nd�n sonra

Balahüsn dedi: - Ey �ah B�hram, s�nin m�qs�din m�nim vüsal�ma yetm�kdir,

amma bu x�yal xam x�yald�r. P�rizad adamzada boyun �ym�z. �ah B�hram: - Bunu s�n n�y� gör� deyirs�n? - dedi. Balahüsn: - Adamzad biv�fa olar, - dedi. - M�n s�ni, s�n m�ni bugün gördük, s�n m�nim biv�fal���m�

haçan gördün? - M�n s�nin biv�fal���n� görm�mi��m, amma p�rizadlar ara-

s�nda adamzad�n biv�fal��� m��hurdur. S�n m�nim libaslar�m� n� üçün ald�n?

- S�nin camal�na a�iq oldum, onun üçün ald�m. Balahüsn: -S�nin min can�n olsa, Dev S�fid birini d� sa� qoymaz. Bu ba-

��n yeri bir çöllük, biyaban idi. Dev S�fid bu hovazlar� m�nim üçün bina q�ld�. M�n bac�lar�mla birlikd� g�lib suya girirdim. Dev S�fid iraqdan tama�a edirdi. Dev S�fid devl�rin pad�ah� ola, s�n adamza-d�n pad�ah� olasan, h�m d� onun ixtiyar�nda olasan, vay s�nin hal�-na, - deyib be� k�lm� söz söyl�di, �ah B�hram da ona cavab verdi:

Balahüsn:

M�nim könlümü alan, qibl�m, bizd�n �l götür, Gözl�rimin röv��ni, did�m, bizd�n �l götür, Heç bir adam olmas�n b�dnam, bizd�n �l götür, Can�na q�sd el�m�, B�hram, bizd�n �l götür.

�ah B�hram:

Page 40: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

40

S�rv boylu naz�nin, dildar, s�nd�n keçm�n�m, Sözl�rin �irin-��k�r, güftar, s�nd�n keçm�n�m. �irindil, �iveyi-xo� r�ftar, s�nd�n keçm�n�m, �irin candan keç�r�m, ey yar, s�nd�n keçm�n�m.

Balahüsn:

Dev S�fid devl�r �ah�, çoxdur onun l��k�ri, Udma�a a�z�n aç�b, ç�xar ba��n �jd�ri, Qaç�b qurtar ba��n�, durma burda, get geri, Can�na q�sd el�m�, B�hram, bizd�n �l götür.

�ah B�hram:

Dönm�n�m s�nd�n, p�rim, nec� c�fa vers�l�r, Külli-al�m devl�rin lap q�sdim� sürs�l�r, Hesabs�z l��k�r ç�kib, g�lib s�f-s�f dursalar, �irin candan keç�r�m, ey yar, s�nd�n keçm�n�m.

Balahüsn:

Qorxuram ki, salasan s�n çox m�lam�t mana, Yürü, ç�kil bir yana, �ah�m, hay�fd�r sana, Bada verm� ba��n�, ç�k özünü bir yana, Can�na q�sd el�m�, B�hram, bizd�n �l götür.

�ah B�hram:

Bu q�mzeyi-ti�inl� �ziz can�m olsa le�, Cüml� devl�r y�����b ya�d�rsalar m�n� da�, Yen� s�nd�n dönm�n�m, qoymu�am yolunda ba�, �irin candan keç�r�m, ey yar, s�nd�n keçm�n�m.

Balahüsn:

Page 41: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

41

Oxunu atsan da�a, peykan g�r�km�z sana? Dev S�fid g�ls� tök�r, bu qan g�r�km�z sana? B�lk� qan�ndan �irin bu can g�r�km�z sana? Can�na q�sd el�m�, B�hram, bizd�n �l götür.

�ah B�hram:

Sald� m�nim can�ma e�qini h�yyül-k�rim, N�simi t�k soyulsun, raz�yam m�nim d�rim, Al can�, ver murad�, naz el�m�, ey p�rim, �irin candan keç�r�m, ey yar, s�nd�n keçm�n�m.

Balahüsn:

Balahüsn� od sald�n, ey f�l�yin g�rdi�i, Mübt�layi-e�q edib, verdin m�n� t��vi�i, Vaz keç, yaman mü�küldür a�iqliyin h�r i�i, Can�na q�sd el�m�, B�hram, bizd�n �l götür.

�ah B�hram:

Ey p�rim, bu e�qind� �ah B�hram dedi q�z�l, �g�r qism�t el�s�, haqq i�in� yox b�d�l, mkan yox qurtulma�a, yoxsa t�qdiri-�z�l, �irin candan keç�r�m, ey yar, s�nd�n keçm�n�m.

�lqiss�, bunlar sözl�rini tamam endil�r. Balahüsn �ah B�hra-

m�n ona a��q oldu�unu bildi. Balahüsnün q�rx qulac saç� vard�. O, q�rx qulac saç�n� minar�nin ba��ndan �ah B�hram�n üstün� sald�. �ah B�hram saç�n ucundan tutub Balahüsnün yan�na ç�xd�. Bala-hüsn:

- Ey adamzad�n pad�ah�, m�n d� s�ni gör�n kimi a�iqi-zar�n oldum. �lb�tt�, t�qdiri-�z�ld� qism�t n�dirs�, o olacaq, ba��m�za n� g�ls�, onu da gör�c�yik. �ah B�hram bundan xo�b�xt olub Balahüs-nün köksün� �l uzatd�. Balahüsn �ah B�hram�n qolunu it�l�yib özü-nü k�nara ç�kdi. Be� k�lm� söz dedi, �ah B�hram da ona cavab ver-

Page 42: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

42

di. Gör�k, n� dedil�r. Balahüsn:

Diqq�t el�, bi�d�blik eyl�m�, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a. S�n ged� bilm�zs�n yolsuz yer il�, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a.

�ah B�hram: Yen� vurma düyün il� da�lar�, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n. Biz g�z�lim seyran edib ba�lar�, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n.

Balahüsn: ��rtsiz m�tl�bin� yet� bilm�zs�n, Körpüsüz yerl�rd�n öt� bilm�zs�n, Ba�lar�n p�risin tuta bim�zs�n, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a.

�ah B�hram: Heç görm�dim yolun var�b-g�lm�sin, Bilm�dim körpüsün, keçib-qalmas�n, �l uzatd�m d�r�m ba��n almas�n, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n.

Balahüsn: st�yin var a� üzd�ki xallara, Z�h�r qatma ar� ver�n ballara, Gözün gör�r, �lin yetm�z dallara, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n.

Page 43: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

43

�ah B�hram: Q�mz�n oxdur, qa��n misli-kamand�r, E�qin h�v�sind�n s�rim dumand�r, M�n t��n�y�m, kövs�r l�bind�n qand�r, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a.

Balahüsn: Çox ��rt il� ba� seyrin� g�z�rsiz, Yoxsa almas�ndan umud üz�rsiz, Bu yollardan ötm�k olmaz güz�rsiz, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a.

�ah B�hram: ��hdi-��k�r, m�n sözün� a�iq�m, Can al�c� ol gözün� a�iq�m, Cani-dild�n gül üzün� a�iq�m, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n.

Balahüsn: Balahüsn�m, qönç� gülün bahar�, Siyah saç�m Qaf da��n�n �ahmar�, Yeni bar g�tirmi� almas�-nar�, Yürü, B�hram, �l uzatma bu ba�a.

�ah B�hram: Yeni ba�dan yolum salma uza�a, A� üz� a�iq�m, gülgün yana�a, �ah B�hram� ba�ban eyl� bu ba�a, G�l ey nazl� sonam, söyl�m� bizd�n.

�lqiss�, ikisi sözl�rini tamam etdil�r. Balahüsn:

Page 44: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

44

- Ey �ah B�hram, m�nim v�slimi ist�yirs�ns�, ta �hdi-peyman q�lmayana q�d�r m�n s�n� boyun �ym�r�m, - dedi.

Ondan sonra �hdi-peyman q�ld�lar. Piyal�l�r nu� edib br neç� gün zövqi-s�fa sürdül�r.

Balahüsn: - C�fan� Dev S�fid ç�kdi, s�fan� s�n sürdün. Dev S�fid m���q-

q�t ç�kib bu ba�lar� m�nim üçün yeti�dirmi�di. ndi gör o b�db�xt dev s�nin ba��na n� i�l�r g�tir�c�k. Min can�n olsa, birini sa� qoy-maz. S�nin hal�n nec� olacaq? - deyib bir söz söyl�di. �ah B�hram da ona cavab verdi.

Balahüsn:

M�n qorxuram �um ayr�l�q Üstümüz� dü�� bir gün. Bu r�hmsiz q�hb� f�l�k A�� qata a�a bir gün.

�ah B�hram: Qaçmaq olmaz, q�hb� f�l�k Tor qurubdur d���m�za, S���nar�q yaradana, H�r n� g�ls� ba��m�za.

Balahüsn: �r g�r�kdir ölü�m�y�, Yoxsa n� var döyü�m�y�? Bizi qoymaz sevi�m�y�, Dev S�fid yeti�s� bir gün.

�ah B�hram: Bir allah� yada salsam, �li zülfüqar�n çalsam,

Page 45: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

45

S�nin yolunda m�n öls�m, Yiy� olgil le�imiz�.

Balahüsn: Boyun-boyun qol sal��saq, Sirr verib�n sirr al��saq, . Dön�r, sevib ayr�l��saq Yaz günümüz q��a bir gün.

�ah B�hram: Göz�llikd� yoxdur tay�n, �öl�sis�n günün, ay�n, Tutiyad�r xaki-pay�n, Gözümüz�, qa��m�za.

Balahüsn: Balahüsn f�hmsizdir, Yaradandan v�hmsizdir, Q�hb� f�l�k r�hmsizdir, A�� qatar a�a bir gün.

�ah B�hram: �ah B�hram der yana-yana, Od dü�übdür �irin cana, S���nar�q yaradana, Qay�� g�lm�z hu�umuza.

�lqiss�, bunlar sözl�rini qurtard�lar. Balahüsn: - Ey �ah B�hram, q�m yem�. S�n ba�dan ç�x�b get, yor�an-

dö��k sal�b, özünü x�st�liy� vur. Dev S�fid g�l�nd� g�mgin olub otur, söz soru�sa, cavab verm�. Lap ax�rda is� Süleyman pey��mb�-r� and ver, ondan sonra m�n� a�iq oldu�unu b�yan et. B�lk� Dev

Page 46: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

46

S�fid Süleyman�n and�n� poza bilm�y�, m�ni s�n� ba���laya, - deyib sa�olla�d�.

�ah B�hram ba�dan ç�x�b darvazan� ba�lad�, yor�an-dö��k sa-l�b öz yerind� yatd�.

Bir neç� gün keç�nd�n sonra Dev S�fid g�ldi. Al�b g�tirdiyi h�diyy�l�ri �ah B�hram�n qaba��na qoydu. �ah B�hram q�m-qüss� içind� oturub o �eyl�r� gözünün ucu il� d� n�z�r salmad�. Dev S�fid d� eyni ��kild� ba��n� a�a�� sal�b oturdu. Ondan sonra �ah B�hra-m�n yan�na g�lib �d�b-�rkanla söz� ba�lad�:

- Ey �ah B�hram, ba��n� qald�r. �ah B�hram ba��n� qald�rmad�. Dev S�fid p�ril�r� üz tutdu: - B�lk� siz xidm�td� qüsura yol vermisiniz? P�ril�r: - Biz �limizd�n g�l�n xidm�ti �sirg�m�mi�ik, - dedil�r. �lqiss�, bir gec�-gündüz bu münvalla keçdi. Ert�si gün Dev

S�fid „�lb�tt�, bunun bir s�b�bi vard�r, könlünü al�m” deyib be� k�lm� söz söyl�di:

Q�m yem�, h�r mü�kül i�in olsa, asan eyl�r�m, G�r g�r�k olsa bu can�m, d�rd� d�rman eyl�r�m. De mana, g�r yeddi qat asmanda olsa m�qs�din, Xidm�tin �sirg�m�z, devl�r� f�rman eyl�r�m. G�l b�yan etgil mana, kimd� öcün var is�, Bir s�da q�lsam bugün, yer-göyü l�rzan eyl�r�m. G�r q�z�b il� ç�x�ban, s�n �g�r hökm eyl�s�n, Durmanam, gürzüm al�b yer il� yeksan eyl�r�m. S�n �g�r göyd�n yer� des�n ki, ya�d�r r�hm�ti, Ah�m oxun ild�r�m, ��kimi baran eyl�r�m. S�n �g�r sahibcamal yüz min p�rizad ist�s�n, Xidm�tin� g�tirib hüsnün� heyran eyl�r�m.

Page 47: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

47

Dev S�fid�m, and içim �ah�m Süleyman ba��na, T�nd� can�m ist�s�n, yolunda qurban eyl�r�m.

�lqiss�, Dev S�fid sözünü qurtard�. Onda �ah B�hram „Dev

S�fid m�nim xatirim üçün can�n� �srg�m�z, Süleyman pey��mb�rin ba��na and içdi. M�n Balahüsn� a�iq oldu�umu izhar edim” deyib be� k�lm� söz söyl�di:

Dev S�fid, cismimd� m�n bir cana a�iq olmu�am, S�n e�it �rzimi, bir canana a�iq olmu�am. Növbahar�m gül aç�lan t�z� gül��n içr�, bil, T�r b�növ��, sünbüli-reyhana a�iq olmu�am. Di�l�ri dürdan�, nazik l�bl�ri yaqut misal, L�li-gövh�r m�d�ni, ol kana a�iq olmu�am. Can�m ald�, gözl�ri – c�llad, qurulmu� qa�� –yay, Q�mz�si ox, kirpiyi peykana a�iq olmu�am. Getdi ol kim, çün m�ni izind� s�rg�rdan edib, Ayr� dü�düm, boylan�b h�r yana, a�iq olmu�am.

�lqiss�, Dev S�fid Balahüsnün ad�n e�itc�k, el� bir nal� ç�kdi

ki, yer-göy, da�lar-da�lar ham�s� l�rzana g�ldi, özü d� bihu� olub y�-x�ld�. ki gün yat�b ancaq özün� g�ldi. O, �ah B�hram il� deyi�di:

Dev S�fid:

Ol p�rinin ad�n tutsan, Qara ba�r�m qana dön�r. H�sr�tind�n bir ah vursam, Bu da�lar l�rzana dön�r.

�ah B�hram:

Page 48: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

48

Meyin içib a�iqliyin S�rm�st olub uçan m�n�m. Çin e�qind� ol p�rinin Cani-s�rd�n keç�n m�n�m.

Dev S�fid:

H�r kim ona n�z�r salar, �tim ç�k�r, qan�m sorar, On iki �ndam l�rzan urar, Bad�si yalana dön�r.

�ah B�hram:

Bülbülüy�m lal�zar�n, Gül��n içr� gülüzar�n, T�r b�növ�� növbahar�n, Q�z�l gülün açan m�n�m.

Dev S�fid:

H�r m�kanda güll�r bitm�z, Gözün gör�r, �lin yetm�z, B�lli yerd� m�sk�n tutmaz, Ç�kil�r, h�r yana dön�r.

�ah B�hram: Yar�m getdi za� içind�, Bizi qoydu da� içind�, Gül��nind�, ba� içind� Boyun burub duran m�n�m.

Dev S�fid:

Page 49: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

49

Çox soraq al�b h�r yandan, X�b�rdaram h�r m�kandan, M�g�r �ah�m Süleymandan, And iç�n peymana dön�r.

�ah B�hram: Od dü�übdür �irin cana, Sev�n yardan bir ni�ana, L�bl�rind�n qana-qana ��hdi-��k�r �m�n m�n�m.

Dev S�fid: Dev S�fid�m, g�ldim dada, G�l ömrünü verm� bada, Boyun �ym�z adamzada, Ol uçar, asmana dön�r.

�ah B�hram: Han� hu�un, varm� f�hmin? Yaradandan yoxdur v�hmin? B�hram dey�r: Balahüsnün nc� belin qucan m�n�m.

�lqiss�, bunlar sözl�rini qurtard�lar. Dev S�fid: - Ey �ah B�hram, s�n öz i�ini özün bitiribs�n. S�nd� n� günah

var? M�n n� üçün s�ni öz vilay�tind�n g�tirdim ki, indi öz ti��m öz aya��ma d�ydi? N� el�dims�, özüm-özüm� el�dim, - dedi.

�lqiss�, Dev S�fid Balahüsnü �ah B�hrama ba���lad�. O, doq-quz gün-doqquz gec� toy el�di, "�ah B�hram o�lum, Balahüsn g�li-nim olsun"dedi. Sonra �ah B�hrama üz tutdu:

- ndi taxt�m, baxt�m s�nindir, - dedi. Onlar ey�-i�r�t� m���ul oldular. ndi e�it v�zird�n. V�ziri �ah�n yerind� oturdandan sonra bir

Page 50: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

50

neç� müdd�t keçdi. V�zir �ah B�hram�n h�r�ml�rin� �l vurma�a ba�lad�. Amma �ah B�hram�n bir h�r�mi vard� ki, ad� Sahibcamal idi, v�zir� adam gönd�rib:

- �g�r v�zir m�nim dö��yimi bassa, özümü öldür�r�m, - dedi. V�zir naçar olub ax�r Sahibcamal� zindana sald�rd�. Ona h�r gün ya-r�m çör�kl� bir içim su verm�yi �mr etdi. H�min vaxt zindanda h�-min h�r�min bir o�lu oldu. O, ça�as�n� bir �skiy� b�l�yib, süd verib saxlad�.

�ah B�hram qeyb olandan be� il keçmi�di, o�lan da be� ya��-na çatm��d�.

Bir gec� �ah B�hram Balahüsn il� söhb�t edib yatd�. O, s�h�r vaxt� bir yuxu gördü. Yuxusunda Sahibcamal adl� h�r�mi f�ryad edirdi. Onun f�ryad�na ba�r� qan olub, diksinib yerind�n durdu v� könlün� q�m doldu. Gözünd�n ya� töküb Balahüsn�:

- Bu gec� yaman bir yuxu gördüm. Öz vilay�timd�n, mal-mülkümd�n, h�r�ml�rimd�n ayr�lma��mdan be� il keçdi. ndi öz vi-lay�tim� ba� ç�km�k ist�yir�m, - dedi.

Balahüsn: - Ey �ah B�hram, sahib-ixtiyarsan, - dedi. Ondan sonra �ah B�hram Dev S�fidin yan�na gedib: - M�n� rüxs�t olsa, öz vilay�tim� getm�k ist�yir�m, - dedi. Dev S�fid: - Gets�n, allah s�n� yar olsun, - dedi. Sonra da: - Bir taxt g�tirin, - dey� hökm el�di. Says�z-hesabs�z simuz�rl� dolu bir taxt g�tirdil�r. Dev S�fid

saç�ndan bir tük qopar�b: - Harda i�in ç�tin� dü�s�, bunu yand�r, m�n yan�nda haz�r ola-

ram, - deyib �ah B�hrama verdi. �ah B�hram Dev S�fid il� sa�ol-la�d�, sonra da on dev taxt� götürüb havaya uçdu. Bir neç� müdd�t-d�n sonra Fars vilay�tin� yeti�dil�r. �ah B�hram devl�r� üz tutub:

- M�n bu yurddan ged�li be� il oldu. Ona gör� burda n�l�r ba� verdiyind�n x�b�rim yoxdur. Yax��s� budur, siz d�v� cildin� girin, m�n d� söbd�g�r q�l���na girim, - dedi. O dey�n kimi el�dil�r. �ah B�hram d�v�l�rin ba��n� ç�kib ��h�r� g�ldi v� bir karvansaraya dü�-dü. �ah B�hram karvansaray�n yiy�sin� bir neç� q�z�l v� gümü� ver-di, bir ev tutub Balahüsnü sand�q il� o evin ikinci qat�na dü�ürdü.

Page 51: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

51

�ah B�hram: - Bu ��h�rin pad�ah� kimdir? – dey� soru�du. Karvansara yiy�si bir ah ç�kib: - Bizim �ah B�hram adl� bir pad�ah�m�z var idi. Yara��qda,

adillikd� v� xo� xasiyy�td� al�m �ah� ona tay ola bilm�zdi. Onun boyu v� ��kli siz� b�nz�yirdi, - deyib olub-bit�ni dan��d�. O gec� yatd�lar. S�h�r dan atan kimi �ah B�hram ��h�rin v�ziyy�ti il� tan�� olmaq üçün atlan�b getdi, sonra da �ikara ç�xd�.

�lqiss�, v�zir d� �ah B�hram�n �vv�lki ad�ti üzr� �ikara ç�x-maq ist�di v� "��h�rd� yeddi ya��ndan yetmi� ya��na kimi ham� �i-kara ç�xs�n” dey� buyurdu. ��h�rin için� v�lv�l� v� qov�a dü�dü.

Balahüsn saç�n� daray�b evd� oturmu�du. Bird�n s�s-küy e�i-dib p�c�r�d�n küç�y� baxd�. V�zirin gözü onun gün kimi göz�l ca-mal�na dü�dü, bihu� olub y�x�ld�. Yax�n adamlar� v�zirin burnuna �ski tüstüsü verib onu özün� g�tirdil�r. V�zir adamlar�na bax�b be� k�lm� söz söyl�di:

P�nc�r�d�n baxd� bir göz, aya dü�dü gözl�rim, Al�mi röv��n q�lan �öl�y� dü�dü gözl�rim. Sanki ol q�mz�si ox, kirpiyi d� peykan idi, Çün qurulmu� qa�lar�, ol yaya dü�dü gözl�rim. T�z�-t�r qönç� aç�lm�� növbahar�n f�slind�, Gül��n içr� ol güli-r�naya dü�dü gözl�rim. Gördüyüm ol kim m�nim olsa, behi�t hurisidir, Öyl� bil kim, c�nn�ti-m�vaya dü�dü gözl�rim. Q�sd edib ç�xm�� m�nim ba�r�ma x�nc�r vurma�a, Gör bugün bir kafiri-xudraya dü�dü gözl�rim. Dem�yin: bu hüsn içind� b�lk� ad�mzad olar, Bir p�ri-peyk�r, m�l�k-simaya dü�dü gözl�rim. Çün v�zir der: görm�y�ydik, yanmayayd�q ka� ki, Ah kim, ol neyçün bugün s�hraya dü�dü gözl�rim.

Page 52: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

52

�lqiss�, v�zir sözünü qurtarandan sonra b�yl�r�: - Bu kimdir, bu n� m�s�l�dir? Tez karvansaran�n yiy�sind�n

x�b�r öyr�nin, - dey� hökm el�di. B�yl�r: - Üç gün bundan �vv�l bir sövd�g�r g�libdir. Onun bir h�r�mi

varm��, özü d� �ikara ç�x�bd�r, - dey� x�b�r g�tirdil�r. V�zir: - O sahibcamal h�r�m biz� layiqdir, o qald��� evi y�x�n, özünü

d� al�b g�tirin, - dey� buyurdu. Balahüsnü al�b g�tirdil�r. Balahüsn: - Bu sand�qda m�nim libaslar�m var, kilidi ki�imd� getdi, - de-

di. V�zir �mr verdi, b�yl�r sand��� parça-parça edib içind�n libas-

lar� ç�xard�lar. Balahüsn b�yl�r� üz tutub: - Siz ç�x�n, m�n libaslar�m� geyib �ah�n xidm�tin� özüm g�l�-

r�m, - dedi. Adamlar d��ar� ç�xd�lar. Balahüsn libaslar�n� geyinib göy�rçin cildin� girdi, uçub v�zir

oturan saray�n bürcün� qondu. Camaat bu i�� mat qald�. Balahüsn oradan yüks�k s�sl�:

- Ey haramzada v�zir, s�n �vv�l �ah�n h�r�ml�rin� �l atd�n, ��-ri�t� zidd i��r gördün. �ah m�ni nec� c�fa il� kuhi-Qafdan al�b bura g�tirib. ndi m�n� d� �l uzad�rsan? ndi ölüm s�n� mübar�k olsun! �ah B�hrama deyin ki, m�ni ist�s�, Süleyman pey��mb�rin yeri v� m�kan� olan S�bzi��hrd� tapa bi�r, - dedi v� p�rvaz edib uçdu.

Ondan sonra v�zirin can�na od dü�dü. O, �ah B�hram�n sa� oldu�unu bildi. V�zir adamlar�na:

- O sövd�g�ri tez tutub öldürün, - dey� �mr etdi. Bunu karvansaran�n yiy�si d� e�itdi. „O bizim �vv�lki pad�a-

h�m�z idi. Ba� ver�n hadis�l�ri �aha x�b�r verim, b�lk� bu zal�m�n c�zas�n� ver�” – deyib �ah B�hram�n dal�nca at sürdü. Gördü ki, �ah B�hram bir maral vurub, at�n t�rkin� al�b g�lir.

Karvansara yiy�si �ah B�hram�n qar��s�na ç�x�b t�zim etdi v� bir neç� k�lm� söz söyl�di.

Siz ged�li ba��m�zdan N� qüss�l�r keçdi, �ah�m. ki k�lm� sözl� des�m, Ba�a i�l�r dü�dü, �ah�m.

Page 53: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

53

�rz el�yim, olma dilgir, �ahi-m�rdan olsun d�stgir, Bu nem�ti haram v�zir Qudurmaqda co�du, �ah�m. Güclü q�niml�r q�sd olub, Dü�m�nl�r z�b�rd�st olub, Bir cam il� s�rm�st olub, On piyal� içdi, �ah�m. H�r�miniz üsyan etdi, Xalq�m�z� heyran etdi. V�zir evi viran etdi, Almaq üçün açd�, �ah�m. Dü�dü onun x�yal�na, Yetm�k üçün vüsal�na, S�rm�st olun camal�na, Cani-s�rd�n keçdi, �ah�m. D�rdin des�m bu hal�m�n, Yiy�sis�n ba�, mal�m�n. P�rizad�n o zal�m�n Sit�mind�n qaçd�, �ah�m. Xoca saray derl�r biz�, Çox dualar q�ld�q siz�, V�d� verib ��hris�bz�, Bir qu� olub uçdu, �ah�m.

�lqiss�, karavansara yiy�si sözünü qurtard�. �ah bir ah ç�kdi,

a�z�ndan od ç�xd�. O, ahü f�ryad q�l�b, �t�kl�rini parça-parça edib üzünü biyabana tutdu. Dev S�fid ver�n tükü yand�rd�. Dev S�fid asiman üstünd�n uçub g�ldi, d�rhal orda haz�r oldu. Dev S�fid:

- Ya �ah B�hram, ba��na n� i� g�ldi? – dedi. Onda �ah B�h-ram Dev S�fid� bax�b bir söz dedi, o da cavab verdi.

Page 54: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

54

�ah B�hram:

Yeni ba�dan ba��m qald� d�rdl�r�, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu. Könlüm doldu toznlara, g�rdl�r�, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu.

Dev S�fid:

�ah B�hram, s�n bizd�n x�b�r al�rsan, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu. Hicr odunu �irin cana sal�rsan, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu.

�ah B�hram:

N� mü�kül sevdalar dü�dü ba�lara, Q�hb� f�l�k a�� qatd� a�lara, Soraq sal�m yax�nlara, d��lara, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu.

Dev S�fid:

Yollar�n� görm�mi��m kims�d�n, Heç ad�n� sormam��am kims�d�n, Sormam��am, duymam��am kims�d�n, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu.

�ah B�hram:

�ld�n verdim �n s�fal� ça�lar�, Gülüm soldu, x�zan vurdu ba�lar�, F�l�k vurdu da� üstün� da�lar�, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu.

Dev S�fid:

Page 55: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

55

Kimd� öcün varsa, eyl� b�yan�, Üzüm bo�az�n�, tökülsün qan�, Duymam��am bu ad�, nam-ni�an�, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu.

�ah B�hram:

Ür�kd� d�rdim çox, s�rimd� duman, � g�ldi ba��ma bu ax�r zaman, tirdim yar�m�, qald�m s�rg�rdan, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu.

Dev S�fid:

Ham�n� yaradan sübhan haqq�na, Bu �r�, bu kürs, yer, asiman haqq�na, And içir�m �ah Süleyman haqq�na, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu.

�ah B�hram:

�ah B�hram der: hu�um sürüb gedibdir, Onca c�falar� görüb güdibdir, ��hris�bz� v�d� verib gedibdir, G�l x�b�r ver ��hris�bzin yolunu.

Dev S�fid:

Dev S�fid der: bilm�yib mat qalaram, Yax�na-uaza�a soraq salaram,

G�l�nd�n, ged�nd�n x�b�r alaram, M�n bilm�n�m ��hris�bzin yolunu.

�lqiss�, ondan sonra Dev S�fid:

Page 56: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

56

- Ey �ah B�hram, m�n anadan olal� ��hris�bz ad�n� e�itm�mi-��m, - dedi.

�ah B�hram: - Ey Dev S�fid, �vv�lc� bi nankor v�zirin c�zas�n� ver�k, - de-

di. Dev S�fid devl�rin� i�ar� etdi, bir mür�ss� taxt g�tirdil�r. �ah B�hram� taxta oturdub ��h�rin için� apard�lar. Ondan sonra Dev S�-fid v�ziri tutub �ah B�hram�n qaba��na g�tirib parça-parça etdi. ��-h�rin adamlar� �ah B�hram� hörm�tl� taxta ç�xard�lar, ham� onun aya��na y�x�ld�.

�ah B�hram �vv�lki h�r�ml�rini hüzuruna ç�xar�b divan qur-du, „V�zir� boyun �ydiniz” deyib bir neç�sini c�llada tap��rd�. Son-ra o�lunu öz yerin� �ah qoyub özü Balahüsnün dal�nca getm�yi q�-rara ald�.

Devl�r �ah B�hram� taxta mindirib havaya uçdular, onu öz yerl�rin� g�tirdil�r. Dev S�fid bütün devl�rd�n ��hris�bzin yolunu soru�du. Devl�r:

- Biz ��hris�bzin yolunu bilmirik, - dedil�r. Dev S�fid �ah B�hrama: - Biz dörd qarda��q. Qaf da��n�n dörd qalas� bizimkidir. Birin-

cisini m�n� veribl�r, ikincisini Dev S�rxab adl� qarda��ma, üçüncü-sünü Dev Q�ndab adl� qarda��ma, dördüncü qalan� is� Dev K�ndal adl� qarda��ma veribl�r. M�n onalara elçi gönd�rim, b�lk� onlar ��hris�bzin yolunu bil�l�r, - dedi. Ondan sonra bir neç� dev�:

- �ah B�hram� Dev S�rxab�n yan�na apar�n, - dey� buyurdu. Devl�r �ah B�hram� Dev S�rxab�n qalas�na apard�lar. Dev

S�rxab hörm�tl� aya�a durub �ah B�hrama taxt üstünd� öz yan�nda yer verdi. Sonra devl�r� bax�b:

- Qarda��m Dev S�fid �ah B�hram� m�n� t�rif etmi�di. Onun dediyind�n d� ziyad�dir, - dedi. Sonra i�ar� etdi, yem�k, ��rab g�tir-dil�r. Yem�k yeyib ��rab iç�nd�n sonra Dev S�rxab �ah B�hramdan

- Biz� gör� n� qullu�unuz var? – dey� soru�du. �ah B�hram Dev S�rxaba x�b�r verib be� k�lm� söz söyl�di:

Getdi yar�m, s�n e�it, biçar� qald�m d�li t�k, Qoydu yüz min q�m il�, avar� qald�m d�li t�k.

Page 57: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

57

Firq�t içr� olmu�am çox zari-s�rg�rdan, s�fil, Tapmanam onun yolun, azara qald�m d�li t�k. Neç� gün oldu vüsal�, yardan ayr� dü�mü��m, Ah il� oldum neç� s�dpar�, qald�m d�li t�k. Oldu qaib gözl�rimd�n sirri-pünhan içr�, bil, M�n onun zar�n ç�kib a�kara qald�m d�li t�k. G�l e�itgil d�rdi-hal, getdi yar �ld�n ç�x�b, H�sr�tind� a�lay�b m�n zara qald�m d�li t�k. Arzum ol, ba� qoymu�am m�n ��hris�bzin yoluna, Getdi yar�m, q�m il� �fkara qald�m d�li t�k. ��hris�bzi v�d� vermi� ol yar� �ah B�ram�n, Tapmazam, mü�taq olub didara qald�m d�li t�k.

�lqiss�, �ah B�hram sözünü tamam etdi. Dev S�rxab bütün devl�rini ça��rd� v� ��hris�bzin yerini so-

ru�du. Heç biri bilm�di. �ah B�hram q�mgin olub oturdu. Dev S�r-xab:

- M�nim Dev Q�ndab adl� bir qarda��m var, b�lk� o, ��hris�b-zin yolunu bil�, - dedi. Bizd� Süleyman pey��mb�rin küllah� var, kim onu ba��na qoysa, onu heç kim görm�z, amma o ham�n� gör�r. Onu siz� pe�k�� verim, b�lk� bir yerd� xeyri d�y�r.

�ah B�hram xo�hal oldu. Sonra Dev S�rxab saç�ndan tük qopard�b: - Harda ba��n d�rd� dü�s�, bunu oda tut, m�n d�rhal yan�nda

haz�r olaram, - deyib �ah B�hrama verdi. Sonra qarda�� Dev Q�nda-ba "�ah B�hram� siz� gönd�rdik, yax�� pe�k�� verib onu ��hris�bz� yola sal�n” dey� bir nam� yazd�. Sonra dörd dev� �ah B�hram� qar-da��n�n qalas�na aparma�� buyurdu. Devl�r �ah B�hram� al�b hava-ya uçdular v� Dev S�rxab�n nam�sini Dev Q�ndaba yetirdil�r. Dev Q�ndab bütün devl�rini �ah B�hram�n qar��s�na yollad�, onu böyük cah-c�lal v� hörm�tl� g�tirib taxta ç�xard�lar. Dev Q�ndab�n hökmü

Page 58: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

58

il� yem�k v� ��rab g�tirdil�r. ��rab içib �ah B�hram�n ba�� q�z��d�, Dev Q�ndaba bax�b bir söz dedi:

Dev Q�ndab, �rzimi b�yan eyl�yim, T�rlan, qara gözlü yar�m gedibdir. D�rdi-hal�m s�n� �yan eyl�yim, �ld�n ç�xan zülfi-tar�m gedibdir. Ayr� dü�düm yardan, yand� �irin can, Ç�xd�m sora��na, s�s sal�b h�r yan, G�lib dad edir�m zari-s�rg�rdan, A�l�m-hu�um, ixtiyar�m gedibdir. Zimistana döndü f�sli-bahar�m, X�zan vurub soldu ba�çada bar�m. Qalmad� könlümd� s�brü q�rar�m, Gec�-gündüz intizar�m gedibdir. Ç�xd� yar�m �ld�n novça ça��nda, Ayr�l�b qalm��am d�rdi-da��nda, Bülbül uçdu, gül qalmad� ba��nda, Gül��n içr� gülüzar�m gedibdir. ��hdi-��k�r ��rb�tind�n içibdir, �ah B�hram izind� s�rd�n keçibdir, ��hris�bzi v�d� verib uçubdur, Nazl� p�rim, q�mküsar�m gedibdir.

�lqiss�, �ah B�hram sözünü qurtard�. Ondan sonra Dev Q�n-

dab "��hris�bzin yerini öyr�nib g�lin” deyib devl�rin� hökm etdi. Devl�r getdil�r, amma ��hris�bzin yolunu tapmadan g�ldil�r. �ah q�mnak olub oturdu. Dev Q�ndab �ah B�hrama bax�b:

- Ey �ah B�hram, bunca q�mgin olma, m�nim Dev Q�ndal adl� bir qarda��m var. O, dörd min devin pad�ah�d�r. �lb�tt�, ��hri-s�bzin yolunu o bil�r, mü�külü asan eyl�r, - dedi. Sonra is� sizin yan�n�zda x�cal�tli olduq, ancaq siz� bir pe�k��imiz var. Süleyman

Page 59: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

59

pey��mb�rin �sas�n� al�n, deyib �lind�ki �san� �ah B�hrama verdi. Bunun xasiyy�ti bel�dir, yüz z�ncirl� ba�lanm�� qap� olsa, bu �sa il� i�ar�t ets�n, aç�lar. O, saç�ndan tük qopard�b:

- Harda ba��n d�rd� dü�s�, bunu oda tut, m�n d�rhal yan�nda haz�r olaram, - deyib �ah B�hrama verdi.

Dev Q�ndab �ah B�hram haqq�nda nam� yaz�b onu aparan devl�rl� yollad�. Devl�r �ah B�hram� bir saata Dev Q�ndal�n qalas�-na götürüb çatd�rd�lar. Dev Q�ndal onu hörm�t il� qar��lad�. �ah B�hram gördü ki, Dev Q�ndal ba�� göy� yet�n, saç� misli-çinar kimi yek� bir devdir. �ah B�hram heyran qald�. �lqiss�, Deb Q�ndal onu ç�xar�b yem�k v� ��rab verdi. Ondan sonra �ah B�hramdan x�b�r sordu, �ah B�hram da x�b�rini verib be� k�lm� söz söyl�di:

S�fil�m bir yar üçün, �rzimi izhar eyl�yim, D�rdi-hal�m� sana, sirrimi a�kar eyl�yim. Cismi-can�m ged�li z�rr� murad�m qalmad�, st�r�m yar e�qind� özümü bimar eyl�yim. Can�m� ed�m s�fil, ya r�b, tapam yar yolunu, Gec�-gündüz yatmadan özünü bidar eyl�yim. Çöll�r� tutum üzüm, sin�mi edib çaki-çak, Könlümü q�m il� yüz d�rd� giriftar eyl�yim. Bizl�r�, Q�ndal, �g�r s�n eyl�s�n yardan x�b�r, st�s�n �v�zind� can�m� qurban eyl�yim. Qaçmaram yar e�qind�n m�n, h�r n� g�ls� ba��ma, Dönm�r�m, özümü yüz min d�rd� düçar eyl�yim. Ol p�rinin e�qind� �ah B�hram könlü mübt�la, ��hris�bz içr� g�zib m�n ge�ti-bazar eyl�yim.

�lqiss�, �ah B�hram sözünü qurtard�. Ondan sonra Dev Q�n-dal:

Page 60: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

60

- Sizd�n �vv�l x�b�r g�lmi�di. M�n devl�ri ��rhis�bzin sora-��na gönd�rmi��m. h�l� qay�dan yoxdur. Umudum var ki, s�nin i�i-ni h�ll ed�rik, - dedi. �ah B�hram xo�hal olub Dev Q�ndal�n can�na dua oxudu. Bu gec� bel� keçdi. Sabah bütün devl�r g�ldil�r. Onlar:

- Qaf da��n�n bütün qalalar�n� g�zdik, heç bir nam-ni�an tapa bilm�dik, - dedil�r.

�ah B�hram g�mgin oldu. El� bu vaxt Qafr�t adl� bir dev gur-layaraq asimandan uçub g�ldi. Dev Q�ndal ondan:

- ��hris�bzin yolunu tapa bildinmi? – dey� soru�du. Qafr�t: - Hava il� neç� da�lar�, neç� d�ryalar� keçib ��hris�bzi görüb

qay�td�m, - dedi. Dev Q�ndal �ah B�hrama: - M�nd� Süleyman pey��mb�rin çar��� var, onu s�n� pe�k��

verir�m. Onun xasiyy�ti budur ki, onu geyin�n adam n� q�d�r yol gets�, heç yorulmaz, - dedi. �ah B�hram xo�hal olub çar��� ald�. Ondan sonra Dev Q�ndal �ah B�hrama saç�ndan verib:

- Harda ba��n d�rd� dü�s�, bunu oda tut, m�n d�rhal yan�nda haz�r olaram, - dedi.

Sonra devl�r �ah B�hram� taxta mindirib asimana uçdular. Bir neç� gün sonra bir da�a yeti�dil�r. Bir qala göründü. Orda gözü ya-��l zümrüdd�n sal�nan, al�m� röv��n verib duran bir ��h�r� sata�d�.

Çox görmü� qoca bir dev vard�. O: - O görün�n ��hris�bzin da��d�r. Süleyman pey��mb�rin ��-

h�ridir. Bizim burdan o yana getm�y� haqq�m�z yoxdur, - dedi. Sonra devl�r sa�olla��b, uçub getdil�r. �ah B�hram da��n ba��nda durdu, könlü qubar el�di, xudan� ça��r�b be� k�lm� söz dedi:

Göz�l Allah, �ah�m m�nim, M�ni ol canana yetir. Q�mz�si ox, qa�� kaman, Kirpiyi peykana yetir. S�nd� bir cahan�n �rki, Toz eyl�rs�n da��, b�rki, Gözüm nuru, can�m görkü, Hüsn içr� sultana yetir.

Page 61: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

61

Kims� yetm�z imdad�m�, Özün e�it f�ryad�m�, Qadir Allah, bu dad�m� Bir adil divana yetir. S�n yeti�, �rkli sultan�m, Düz� yetir bu divan�m, Cismim içr� x�st� can�m, D�rdimi d�rmana yetir. E�q oduna yand�m, söndüm, Nal� edin s�n� g�ldim, Könül �rkim, can peyv�ndim, Cismim içr� cana yetir. H�r d�m yad eyl�yim sizi, �ah B�hram der: qoru bizi, V�d� vermi� ��hris�bzi, Ol �hdi-peymana yetir.

�lqiss�, �ah B�hram Süleyman pey��mb�rin küllah�n� ba��na

qoydu, �sas�n� �lin� ald�, çar���n� aya��na geydi. Allah�n min bir ad�n� ça��r�b da��n dibin� endi. Az getdi, çox getdi, ��hris�bzin dar-vazas�na yeti�di. Gedib bazara ç�xd�. Burda çoxlu adam vard�, h�r k�s d� öz i�i il� m���ul idi. O, bazar� doland�, amma bir q�ra�a ç�xa bilm�di. Ax�am dü�dü, qaranl�q basd�, �ah B�hram bir t�r�fd� yat-d�. Dan atandan sonra ��hris�bzin i�ini g�zib pad�ah�n bargah�n� ta-pa bilm�di. Yen� ax�am oldu. �ah B�hram öz-özün�: „Bu gün iki gündür pad�ah�n bargah�n� tapa bilmir�m, mat qalm��am” dedi. Ye-n� yatd�. Üçüncü gün gördü ki, bir d�st� p�rizad bir t�r�f� gedir. �ah B�hram onlar�n dal�na dü�dü. Onu heç kim görm�di. P�ril�r �a-h�n bargah�na g�ldil�r. �ah B�hram gördü ki, ba�� f�l�y� çatan doq-quz min dev, p�ri mür�ss� dayaql� o bargahda durur.

�ah B�hram says�z-hesabs�z çox p�rd�l�rd�n keçib ba�qa bir yer� yeti�di. Gördü ki, pad�ah orda oturur, yan�nda da Balahüsn�

Page 62: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

62

b�nz�y�n bir p�ri var. �ah B�hram onlar�n söhb�tin� qulaq asd�. Pad�ah:

- Öz q�z�na de, bizi el içind� rüsvay el�m�sin. Adamzada kö-nül verm�sin!

Ondan sonra balahüsnün anas� day�ni ça��r�b dedi: - Q�za de, bizi el içind� rüsvay el�m�sin, xam x�yaldan �l

ç�ksin, adamzaddan könül üzsün! Day� Balahüsnün yan�na getdi. �ah B�hram da onun dal�na

dü�dü. Day� yeddi qat p�rd�ni keçib bir taxta yeti�di. Balahüsn orda idi. Day� Balahüsnün yan�na var�b dedi:

- Atan-anan m�ni s�nin yan�na gönd�ribl�r ki, s�ni ba�a sal�m. Onlar deyirl�r ki, Balahüsn adamzad üçün d�rd ç�km�sin, çünki on-lar biv�fa olur, bizi el içind� rüsvay el�m�sin. Onda Balahüsn:

- Ey day�, m�n bu sözl�rn�n adamzaddan keçm�r�m. Bu öz ixtiyar�mda deyil. Adamzaddan bir x�b�r g�lm�s�, m�n qiyam�t� q�d�r ondan könül üzm�r�m. Ta ölünc� yolunu gözl�r�m. �hdi-peyman el�y�nd�n sonra d�rimi soysalar da, ondan dönm�r�m, - de-yib bir q�z�l söyl�di:

Ol murad�m, m�qs�dim, K�b�mi gözl�r gözl�rim, Day�, s�n get bu yerd�n, qibl�mi gözl�r gözl�rim. Yar üçün olsam onun e�qind� rüsvayi-cahan, Yax�� ad� ist�m�m, b�dnam� gözl�r gözl�rim. Eyl�r�m dildara m�n g�r olsa h�m yüz min f�da, Gözl�rimin röv��ni, did�mi gözl�r gözl�rim. Adamzad�n e�qind�n g�r des�n ki, keç bugün, Ta qiyam�t olunca �yyam� gözl�r gözl�rim. Keç bu sözd�n, eyl�m� ta �hdi-peyman�n �ik�st, ��hri-Farsa �hd il� peyman� gözl�r gözl�rim. Ta özümü etm�yim m�n b�ndi-zindandan xilas, Ta ki ol yadrdan g�l�n pey�am� gözl�r gözl�rim.

Page 63: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

63

Keç x�yaldan, verm� s�n Balahüsn� t��vi�i, Dönm�r�m, ey day�, m�n, B�hram� gözl�r gözl�rim.

�lqiss�, Balahüsn bu sözl�ri dey�nd�n sonra �ah B�hram g�l-

diyini m�lum edib bir söz dedi:

Nazl� yar�m, s�rd�n keçib M�n s�n� seyrana g�ldim. Abdal c�ndas�n� geyib Çarx vurub, cövlana g�ldim. S�n bül�ndd�, m�n p�sd�y�m, Bir ilrara peyv�st�y�m, H�sr�tind� m�n x�st�y�m, D�rdim� d�rmana g�ldim. R�qib t�n�sind�n qaç�b, Qap�lar�n qulpun aç�b, Onca d�rb�ndd�n keçib, Gör, bugün meydana g�ldim. Qönç�sis�n ba�ça-bar�n, T�r aç�lan növbahar�n, Ç�kib s�nin ahü zar�n, Bülbül�m, bustana g�ldim. G�ldim qap�na, dad edib, Taxt�-tac�m b�rbad edib, Gül hüsnün� p�rvaz edib, ��m üzr� p�rvan� g�ldim. �ah B�hram der: �rzim siz�, Dilb�r, v�d� verdin biz�, Enib g�ldim ��hris�bz�, Ol �hdi-peymana g�ldim.

Page 64: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

64

�lqiss�, �ah B�hram sözünü dedi, amma Blahüsn ha baxd�sa onu gör� bilm�di. O vaxt Balahüsn d� bir neç� k�lm� söz söyl�di:

lqar�na möhk�m, v�fal� yar�m, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Möhn�t ç�kib g�l�n c�fal� yar�m, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Q�bul olmu� m�g�r xana niyaz�n, Ald� ixtiyar�m bu �irin saz�n, Qeybd�n yeti�di bülbül avaz�n, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Sev�n yar�m, s�n qulaq tut sözüm�, Q�hb� f�l�k p�rd� ç�kmi� üzüm�, S�sin g�ldi, görünm�din gözüm�, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Ba�da qism�t etmi� yaradan xal�q, Yolun gözl�r idim, yüz can f�dal�q, Haçan gördün bizd�n bir biv�fal�q, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Ba�l� oldum bir ilqarda, bir sözd�, N� s�b�bd�n p�rd� tutdun s�n üzd�, N� günah, n� taqs�r tapd�n s�n bizd�, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? �l-aya��m ba�l�, könlüm dilgirdir, Mövlam qism�t etmi�, biz� t�qdirdir, Tanr� birdir, ilqar birdir, söz birdir, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n? Kims�m yoxdur, kims� g�lm�z yan�ma, Öl�r oldum, susad�nm� qan�ma, Balahüsn�m, odlar sald�n can�ma, Neyçün özün bizd�n pünhan edirs�n?

Page 65: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

65

�lqiss�, Balahüsn sözünü tamam etdi. Sonra �ah B�hram Sü-leyman pey��mb�rin �sas� il� çariqlar�n� v� küllah�n� ç�xar�b Bala-hüsnün yan�na g�ldi. Ondan sonra l�b-l�b�, dodaq-doda�a, sin�-si-n�y� qoyub ey�i-i�r�t, zövqi-s�fa sürüb bir yatd�lar. Sonra ikisi gü-l�-gül�, oynaya-oynaya darvazaya vard�lar. Camaat heyran olub tez pad�aha x�b�r yetirdi. Pad�ah da mat qald�, „Bu n� i�dir?” deyib da-y�ni yollad�. Day� Balahüsnün yan�na g�lib:

- Ey Balahüsn, bu n� hald�r? – dedi. Balahüsn day�sin� t�r�f �ad-xürr�m bax�b be� k�lm� söz söyl�di:

Day�, gör, �lh�mdülillah, yara u�ra�d�m bugün, E�qd�n s�rm�st olub, qaynay�ban da�d�m bugün. Ba��m�zdan keç�n ol h�r n� hekay�t-qiss�ni, Gör, sal�b qol boyuna yar il� çul�a�d�m bugün. Yatd�m anca söhb�t edib, qol boyuna sal���b, H�m öpü�üb, h�m qucu�ub, güldüm, oyna�d�m bugün. Bav�r eyl�, day�, g�l, didara vasil olmu�am, Ayr�l�b bu qüss�, çox q�md�n üzülü�düm bugün. Üzüm üzün� qoyub, alma yanaqdan di�l�yib, Boynuna zülfüm tax�b, q�ddin� çul�a�d�m bugün. Sin�b�-sin� olub, dodaqba-dodaq, l�b�-l�b, Köksümü köksün� qoyub xub qucaqla�d�m bugün. Siz görün, Balahüsnün yan�nda �ah B�hram durur, Bir dö��k, bir yast�qda yar il� ç�rma�d�m bugün.

�lqiss�, bu sözd�n sonra Balahüsnün day�si: - Bel� biiman sözü niy� söyl�yirs�n? - deyib inanmad�. Ondan

sonra Balahüsn �ah B�hrama: - Süleyman pey��mb�r e�qin� özünü göst�r, - dedi. �lqiss�,

�ah B�hram ba��ndan Süleyman pey��mb�rin küllah�n� götürüb

Page 66: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

66

özünü m�lum etdi. Day� �ah B�hram�n camal�n görc�k t�hsin v� af�rin dedi.

- Bu �c�b hikm�tdir, - deyib Balahüsnün ata-anas�na mu�tulu-�a qaçmaq ist�di. �ah B�hram rüxs�t verdi. Day� pad�ah�n yan�na gedib:

- Sizl�r� müjd� olsun! �ah B�hram neç� da�lardan v� d�niz-l�rd�n a��b Balahüsnün yan�na g�libdir, - dedi. Pad�ah öz h�r�mi, p�ril�r, b�yl�r v� �mirl�r il� �ah B�hram� görm�y� g�ldi.

�ah B�hram pad�ah�n önün� ç�x�b t�zim etdi. Pad�ah onu gö-rünc� heyran oldu.

�lqiss�, pad�ah �ah B�hram�n qolundan tutub taxta ç�xard�. Ondan sonra t�bil vurdurdu. Bir neç� vaxt �adyanal�q etdil�r.

Pad�ah h�r�min� üz tutub: - ndi n� m�sl�h�tdir? – dedi. H�r�mi: - Daha n� m�sl�h�t olacaq? Bunlar� bir-birind�n ay�rsan, Alla-

ha xo� getm�z. ndi k�bin k�sib bir-birin� qovu�durmaq laz�md�r, - dedi.

Ondan sonra doqquz gec�-doqquz gündüz toy edib Balahüsnü �ah B�hrama verdil�r. ki aiq yen� d� ey�-i�r�t� m���ul oldular. Bundan sonra cüml� al�m� v�lv�l� dü�dü. „Balahüsnü adamzad pad�ah�na veribl�r” dey� bütün devl�r�, p�ril�r� x�b�r yay�ld�. Dev Z�lz�l� adl� bir haramzada dev vard�. Dev Z�lz�l� „G�r�k adamzad� öldürüb Balahüsnü özüm alam” deyib l��k�r ç�kdi v� Balahüsnün atas�na x�b�r yollad�.

�lqiss�, �ah: „Felimiz azmasa, bi i�i görm�zdik” deyib q�m-qüss� içind� oturmu�du. �ah B�hram onun yan�na g�lib söz soru�-du. �ah cavab verm�di. �ah B�hram bikef olub Balahüsnün yan�na g�ldi v�:

- Pad�ah q�z�n� verm�y� pe�man olub, dedi. Onda Balahüsn atas�n� yan�na gedib:

- Ey ata, niy� qay��-k�d�r� q�rq olubsan? – dedi. Pad�ah: - Ey q�z�m, m�n qay�� ç�km�yim, kim ç�ksin? Dev Z�lz�l�

qo�un ç�kib g�lir. Bizim Dev Z�lz�l� il� ya�� olma�a h�ddimiz yox-dur. O haramzada bizim ba��m�za çox i�l�r g�tir�r. Onun üçün q�m-qüss� için. Batm��am, - dedi.

Ondan sonra Balahüsn �ah B�hram�n yan�na g�lib �hvalat�

Page 67: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

67

oldu�u kimi dan��d�. �ah B�hram qaynatas�n�n yan�na g�lib, ona ür�k-dir�k verrib be� k�lm� söz söyl�di. Gör�k, n� söyl�di:

M�lul qalma, getm� dü�m�n sözün�, Qalx, ey �ah�m, sabah sava� günüdür. S���na��n yaradan�n özün�, Qalx, ey �ah�m, sabah sava� günüdür. Heç baxmaram bül�ndin�, p�stin�, G�l�r olas ��hris�bzin üstün�, Qüvv�t g�l�r qoç igidin d�stin�, Qalx, ey �ah�m, sabah sava� günüdür. Biz su olub h�r t�r�f� axmar�q, Ol g�d�nin sözl�rin� baxçar�q, Biz laf il� siyas�td�n qorxmar�q, Qalx, ey �ah�m, sabah sava� günüdür. Sabah olsun, dü�m�n hal�n gör�lim, Tor quruban s�f-s�f olun dural�m, Dev ist�s�, qar��s�na varal�m, Qalx, ey �ah�m, sabah sava� günüdür.

�lqiss�, Balahüsnün atas� bu sözl�ri e�idib könlü ziyad� xo� v� �adman oldu. O, qo�un y���b ��h�rd�n ç�xd�. Dev Z�lz�l� d� qo-�un ç�kib s�f-s�f düzüldü. ki l��k�r iki yanda d�rya kimi dal�alan-d�.

�ah B�hram devl�rin saçlar�n� oda tutdu. O d�qiq� devl�r asi-mandan s�f-s�f enib g�ldil�r.

Saqqalar yer sulay�b, f�rra�lar yer süpürüb meydan� haz�r el�-dil�r. Dev Z�lz�l�nin özü l��k�rd�n ç�x�b meydana girdi. Bu yandan da �ah B�hram t�bil çald�r�b, �r�b at�n� minib niz�sini �lin� ald�, polad q�l�nc�n� belin� ba�lad�, birba�a meydana girdi. Dev Z�lz�l� �ah B�hrama bax�b bir k�lm� söz dedi, �ah B�hram da ona cavab verdi.

Page 68: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

68

Dev Z�lz�l�:

Q�l�t x�yaldan �l götür, Sal�b get s�n ol p�rini, C�qqan� ver, ba��n qurtar, Özün qaç�b sal p�rini.

�ah B�hram:

B�ri g�l, bunca laf vurma, M�n saymanam h�r q�ddini. Meydan içr� çox görmü��m, S�nin kimi x�r q�ddini.

Dev Z�lz�l�:

Umudun olsa ol canda, G�z�r olsan gen cahanda, Ba��n qurtar, sal meydanda, Q�ddi-boyu dal p�rini.

�ah B�hram:

Qoçaqlar meydanda ölsün, Q�z�nf�r oynunu sals�n, �irin cana heyfin g�lsin, Bugün, qoca, ver q�ddini.

Dev Z�lz�l�:

At�n�z� sürün, b�yl�r, Qol-buda��n vurun, b�yl�r, Feli azib, görün, b�yl�r, G�l ba���la gül p�rini.

�ah B�hram:

Page 69: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

69

�li zülfüqar�n çalam, Basam, y�xam, vurub alam, K�sil�rs�n q�l�m-q�l�m, Gizl�y�mm�z yer q�ddini.

Dev Z�lz�l�:

Qol k�sil�r bu�um-bu�um, Ba��n k�sib alam tu�un. L��k�rim çox, y���n-y���n, G�l, t�hvil ver ol p�rini.

�ah B�hram:

Laf söyl�m�, üzü qara, Ç�kil�rs�n h�l� dara, K�sil�rs�n para-para, Yox ed�rs�n var q�ddini.

Dev Z�lz�l�:

Z�lz�l� der: ba�r�m söks�n, Beynim sorub �tim ç�ks�n, Ba��m k�sib qan�m töks�n, Nu� can�na, al p�rini.

�ah B�hram:

�ah B�hram der: s�ni tutub, Qollar�n� beld� çat�b, Qaba��na at�n qat�b Mum eyl�r�m zor q�ddini.

�lqiss�, bunlar sözl�rini tamam etdil�r. Sonra �ah B�hram at sald�, Dev Z�lz�l�ni vurub atdan y�xd�. Dev Z�lz�l�nin qo�unu da bas�ld�. Onlar�n öl�nl�ri öldü, ölm�y�nl�rini pad�ah�n hüzuruna g�-tirdil�r. Amma �ah B�hram Dev Z�lz�l�d�n �l ç�km�di. K�m�nd

Page 70: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

70

at�b Dev Z�lz�l�ni tutdu v� pad�ah�n yan�na g�tirdi. Pad�ah: - B�r�kalla, adamzad�n qeyr�tin�, - dedi. Ondan sonra uzun müdd�t ��hris�bzd� toy-bayram oldu. Bir gün �ah B�hram pad�aha dedi: - M�n öz vilay�tim� getm�k ist�yir�m. �ah rüxs�t verdi. �lqiss�, �ah B�hram az getdi, uz getdi, g�lib öz vilay�tin� ye-

ti�di. �ah B�hramla Balahüsn zövq v� i�r�tl�r sürdül�r. Çoxlu xo� günl�ri oldu, murad v� m�qs�dl�rin� yetdil�r.

Page 71: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

71

GÜL V� BÜLBÜL

(q�sa m�zmunu)

Amma ravil�r bel� r�vay�t edirl�r ki, q�dim �yyamda Turan

vilay�tind� N�sir adl� bir pad�ah var idi. Adillikd� al�m pad�ah� ona tay ola bilm�zdi. Onun n� bir o�lu, n� d� bir q�z� vard�.

"Heyif, dünyadan övlads�z köçür�m" deyib ah ç�kirdi. Gün-l�rd�n bir gün pad�ah h�r�mxanas�da kiçik �yal� il� m��v�r�t q�l�b otururdu. „Biz bu dünya mal�n� kimin üçün y��d�q? Mal�m-mülküm, taxt�-tac�m özg�l�r� qalacaq” deyib övliyalar� ça��raraq zar-zar a�-lad�, aln�n� dizin� dayay�b yatd�, el�c� yuxuya getdi.

Pad�ah s�h�r� yax�n yuxu gördü. Gördü ki, bir ba��n içind� oturub. Göz�l bir gül aç�l�b, onun üstünd� d� xub ��kil, xo� mün�q-q��, xo� �lhan, xo� avaz dan bülbülü c�h-c�h vurub oxuyur. Pad�ah o bülbülü görüb �hval� xo�, könlü ça� oldu, onun zövqi-tama�as�na �ad-xürr�m olub diksin�r�k yuxusundan oyand�.

Pad�ah yuxusunu oldu�u kimi h�r�min� dan��d�. H�r�mi bunu yozmaq üçün filan da��n dö�ünd� inzivaya ç�kilib ibad�tl� m���ul olan bir abid� müraci�t etm�yi m�sl�h�t gördü. Pad�ah çoxlu h�diy-y� il� abidin yan�na getdi. O, pad�ah�n yuxusunu xeyr� yozdu v� dedi ki, onun bir o�lu olacaq. Gül adl� bu u�aq yeddi ya��na çatanda bir p�ri q�z�na a�iq olacaq, uzun ill�r onun dal�nca g�z�c�k, ax�rda murad�na yet�c�k. Dedikl�ri do�ru ç�xsa, pad�ah ona �lav� olaraq q�rx at-madyan da ver�c�yini söyl�di.

�lqiss�, doqquz ay on günd� vaxt� dolub pad�ah�n bir o�lu ol-du. Pad�ah q�rx gün-q�rx gec� toy-bayram el�di, aclar� doyurdu, ç�l-paqlar� geydirdi.

Ondan sonra pad�ah ül�malar� a� ota��na ça��rd�. Ül�malar�n m�sl�h�t il� �ah�n o�luna Bülbül ad�n� qoydular. �lqiss�, ondan sonra bir neç� müdd�t ötdü, Bülbül yeddi ya��na çatd�.

Page 72: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

72

Pad�ah�n Z�lili adl� bir qulam� var idi. Onu Bülbül� xidm�tçi olaraq verdi. Pad�ahn�n v�zirinin d� bir o�lu var idi. Ad� Sala b�y idi. Onlar�n üçünü d� mollaxanaya qoydular. Mollan�n ad�na Molla Q�l�nd�r deyirdil�r.

�lqiss�, bir cüm� günü Bülbül, Sala, Z�lili ba�a seyr� getdi-l�r. Bülbül bu ba��n nax��-nigar�na tama�a edib heyran qald�. Gördü ki, göz�l mün�qq�� bir çarhovuz var. Bülbül o hovuz�n ba��nda s�rv a�ac�n�n kölg�sind� oturdu. Q�fil yuxuya getdi. Yuxusunda �vv�lc� Xoca Hafiz adl� bir d�rvi�i gördü. O d�rvi� Bülbülü stanbula, Dila-ram adlanan ba�qa bir ba�a götürüb Gül adl� bir p�ri q�z�n�n r�smi-ni ona göst�rdi. Dedi ki, bu q�z �ah �lican�n q�z�d�r, özü d� ran�n Sin�fam ��h�rind� ya�ay�r. stanbul pad�ah� Gül� a�iq oldu�u üçün bu ba�� onun e�qin� sald�r�b. Bülbül o q�z� görc�k a�iqi-�eyda oldu. Yuxudan oyan�b gördükl�rini b�yan etdi, be� k�lm� söz dedi:

Dostlar�m, bir sur�ti-zibaya a�iq olmu�am, Saç� sünbül, üzü �ül, xubraya a�iq olmu�am, Görk içind� bimisil, bitaya a�iq olmu�am, Dolan on dörd gec�lik ol aya a�iq olmu�am, Ah� çox, �f�an� çox sevdaya a�iq olmu�am. Do�du Zöhr� ulduzu, ��msi-q�m�rdir üzl�ri, Q�sd il� ald� m�nin can�m� c�llad �özl�ri, L�bl�ri q�ndü bald�r, ��hdi-��k�rdir sözl�ri, Sürm� olsun gözüm� xaki-pay�n�n tozlar�, Kirpiyi ox, qa�lar� ol yaya a�iq olmu�am. Qoynunda bitmi�, m���r ba�-r�mnin nar�d�r, Ol c�mal�ndan yaranm�� ��mi-al�m nurud�r, Ya p�ri-p�yk�rdir ol, ya da c�nn�td� huridir, Ya bald�r, ya da nabat, ya da olar�n biridir, Öyl� bil kim, c�nn�til-m�vaya a�iq olmu�am. Ol X�lilüllah kimi e�qind� nara atsalar, Mancana�a ba�lay�b �lim-aya��m çatsalar, Ya tutub C�rcis kimi yüz para-para ets�l�r,

Page 73: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

73

st�r�m Yusif kimi e�qind� qul t�k satsalar, E�q bazar�da yaman sevdaya a�iq olmu�am. Bir �s�r d�rdi ba��ma, �sdi ol e�qin yeli, Sürm�lidir gözl�ri, x�nal�d�r nazik �li, T�r aç�lan qönç�-gül, bar içr� süs�n sünbülü, A�z�ma tüpürdi, b�yl�r, Xocayi-Haf�z v�li, Bülbül�m, bir t�r güli-r�naya a�iq olmu�am.

�lqiss�, bu x�b�r pad�ah�n qula��na da çatd�. Pad�ah Bülbül�

bax�b: "Ey gözümün röv��ni, ciy�rimni paras�, Gülün vilay�tin� get-m�k çox mü�kül i�dir. Gül p�rizadd�r, s�n adamzad. P�ril�r adam f�rz�ndin� könül verm�zl�r. G�l, da�� �t�yind�n tök, bu sevdadan �l ç�k. Adamzad �hlind�n kinin q�z�n� ist�yirs�n, s�n� al�m” deyib zar-zar a�lad�, getm�m�si üçün çox yalvard�. Bülbül is� atas�na cavab verib be� k�lm� söz dedi:

Can babam, öyüdün ala bim�n�m, Ged�r�m ol yana, getm�s�m olmaz, T�qdir-qism�t n�dir, bil� bilm�n�m, Gir�r�m meydana, girm�s�m olmaz. A�iq olan adam durar sözünd�, Al�m görkü ol p�rinin üzünd�, M�nin könlüm �ah �lican q�z�nda, V�r�r�m bu can�, verm�s�m olmaz. Yar�m getdi, qald�m m�n zarü z�lil, Çar�m yox, �mr etdi ol r�bbim c�lil, Neç� müdd�t g�zib s�rg�rdan-s�fil, Yürür�m izind�, yürm�s�m olmaz. Q�m ç�km�yin, m�n gets�m d� g�l�r�m, Yar yolunda ba� �t�y� salaram, Ya p�rimi alar, ya da öl�r�m, Duraram bu sözd�, durmasam olmaz.

Page 74: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

74

st�r�m bu can�m al��a, yana, Var�b yar�n �irin l�bind�n qana, E�it, �ah, yar�m� kim yaman sana, S�r�rin ham�n�, s�rm�s�m olmaz. Tutaram yolunu da��n, çöll�rin, Ç�k�r�m c�fas�n uzaq yollar�n, Bülbül�m, ba� içr� qönç� güll�rin, D�r�r�m d�st�sin, d�rm�s�m olmaz.

�lqiss�, pad�ah bildi ki, Bülbül haqq a�iqi olup, külli-al�m y���l�b g�ls� d�, sözünd�n dönm�z. „Buna heç bir �lac, çar� yoxdur" deyib, Bülbül� bir l��k�r s�r�ncam q�ld�, almaz q�l�nc�n�, �ahsuvar adl� at�n� ona verdi. Molla Q�l�nd�ri, Sala b�yi, Z�lilini qo�una s�r-dar edib yola sald�. Onlar onca çöll�r keçib, onca da�lar a��b, neç�- neç� d�niz-d�ryalardan keçib ancaq yeddi il� stanbul ��h�rin� çat-d�lar. Bir müdd�t burda qald�lar, ax�r� hücum edib Dilaram ba��na girdil�r. stanbul pad�ah� da ba�da idi. Bülbül onu öldürüb ��h�ri �l� keçirdi. Pad�ah�n Aycamal adl� q�z�n� Molla Q�l�nd�r� verdi. Bir müdd�t ��h�ri �dal�tl� idar� etdi. Sonra Molla Q�l�nd�ri öz ye-rin� qoyub qo�unun yar�s�n� ona verdi, özü is� ba��n�n d�st�si il� Gülün dal�nca yola dü�dü.

Bunu burda qoyaq, siz� Güld�n x�b�r ver�k. Gül d� eyni ��lild� Bülbülü yuxusunda görüb bir könüld�n min könül� ona a�iq oldu, Bülbülün d�rdi il� tut�ub yand�.

Bülbül ba��n�n d�st�si il� g�lib Nil d�ryas�na çatd�lar. Bu, ucu-buca�� olmayan bir d�rya idi. Onu keçm�k üçün sal düz�ltm�y� ba�lad�lar. Ancaq qo�unun içind� naraz�l�q var idi. Ham� öz vilay�ti-n� qay�tmaq ist�yirdi. Ona gör� gec� ik�n qo�un qaç�b da��ld�. S�-h�r m�lum oldu ki, qala-qala s�ks�n adam qal�b. Bülbül onlara da rüxs�t verdi ki, ç�x�b getsinl�r. Ancaq onlar getm�dil�r. Onda Bül-bül onlar�n q�rx�n� stanbula, ordan da Turan vilay�tin� gönd�rdi ki, ba�lar�na g�l�nl�ri x�b�r versinl�r. Özü q�rx igidl� yola dü�dü. Nil d�ryas�n�n ortas�ndak� bir adaya ç�xd�lar. Burda Salar adl� bir da�, Talus adl� bir ��h�r vard�. Bu ��h�rin pad�ah� Qönç�bi adl� göz�l bir

Page 75: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

75

q�z idi. Qönç�binin adamlar� hücum edib Bülbülün q�rx igidinin on be�ini öldürdül�r, iyirmi be�ini is� �sir al�b götürdül�r. Gül, Sala b�y v� Z�lili bir qovaq ko�u�unda yatd��� üçün onlar� görm�dil�r.

�sirl�ri sor�u-sual ed�n Qönç�bi Bülbülün Gül� a�iq oldu�u-nu v� onun dal�nca g�ldiyini öyr�ndi. Be� yqz adam gönd�rdi ki, onu, Sala b�yi v� Z�lilini tutub g�tirsinl�r. Bülbül, Sala b�y v� Z�li-li bu be� yüz �sg�rd�n iki yüzünü q�rd�lar, be�ini yaralad�lar, qalan-lar� da Qönç�binin yan�na gedib �hvalat� oldu�u kumu dan��d�lar. Onda Qönç�bi özünün dörd elçisi il� birlikd� Bülbülün iyirmi be� �sg�rini onun üstün� bel� bir x�b�rl� yollad�: „G�l m�ni al, özün d� bizim pad�ah�m�z ol”.

�lqiss�, Bülbül Qönç�binin yan�na g�ldi. Xo�-be�d�n sonra Bülbül m�tl�bini söyl�di, Qönç�bi il� Bülbül be� k�lm� söz dedil�r.

Qönç�bi:

Yeni ba�dan odlar sald�n can�ma, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni. N� t�h�r bax�rsan m�nim �an�ma, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

Ça��rd�n, sultan�m, g�ldim yan�na, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni. Bihud� od salma �irin can�na, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

ki cahan a�iq idi özüm�, Mail idi ��hdi-��k�r sözüm�, Almaz idim al�m �rin gözüm�, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

Page 76: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

76

G�l�nd�n-keç�nd�n, yoldan öt�nd�n, �nb�rd�n, �f�andan, mi�ki-Xot�nd�n, Yar üçün ayr�ld�m ana v�t�nd�n, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

�v� il� gözüm-qa��m süz�rdim, Sona kimi süd gölünd� üz�rdim, Bir münasib yar ist�yib g�z�rdim, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

Q�m öyünd� q�mxar�m� ist�r�m, Qara gözlü dildar�m� ist�r�m, Bu dünyada öz yar�m� ist�r�m, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

Onca sözl�r dedin, g�ldi xo�uma, Ç�mad� s�nin t�k biri qar��ma, S�ni görc�k noldu a��l-hu�uma, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

M�n salm��am oda �irin can�m�, Ya tapam, ya tök�m q�z�l qan�m�, T�rk edib ç�xm��am xaniman�m�, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

S�n yet� bilm�zs�n könül �ad�na, Gül h�rgiz dü�m�sin s�nin yad�na,

Page 77: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

77

M�n �vv�ld�n a�na idim ad�na, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

N�simi t�k soysalar da d�rimi, Dönm�r�m, ça��r�n heyyül-k�rimi, Ya öl�r�m, ya alaram p�rimi, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

Boyun �ys�n, yax�� yola ba�laram, Etm�s�n, soydurub d�rin a�laram, Ya öldürüb, ya zindana da�laram, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

Bir ba�a bir ölüm, güman�m yoxdur, �c�l yets�, d�rd� d�rman�m yoxdur, Öls�m yar yolunda, �rman�m yoxdur, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Qönç�bi:

Bu yoldan çox g�lib keçdi s�nc�si, Yar deyib can�n� verdi neç�si, M�n�m bu bostan�n t�r gül-qönç�si, Görm�y�ydim, köym�y�ydim m�n s�ni.

Bülbül:

Qurtulmad�m h�sr�t il� zülümd�m, Ayr�l�q ac�d�r b�lk� ölümd�n, M�n Bülbül�m, ayr� dü�düm Gülümd�n, Qoyma, �ah�m, x�cal�t� s�n m�ni.

Page 78: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

78

�lqiss�, Qönç�bi gördü ki, Bülbül ancaq Gülü ist�yir. Bir ne-ç� gün sonra Bülbülü bir d� yan�na ça��rd�, xeyli söz-söhb�td�n, sazl�-sözlü deyi�m�d�n sonra Bülbülün t�klifi il� Sala b�yl� evl�n-m�y� raz� oldu. Ancaq bir ��rt qoydu: g�r�k bu vilay�tin K�l�zav q�ry�sind�ki q�z�l-gümü� m�d�ninin, x�zin�nin üstünd� yatan �jd�-han� öldürsün. Sala b�y raz� oldu, iyirmi be� �sg�ri, Bülbül v� Z�lili il� birlikd� K�l�zava getdi. Qönç�binin yüz min l��k�ri d� q�raqdan burub bax�rd�. Sala b�y �jd�han� dörd parça el�yib öldürdü. Sonra yeddi gün-yeddi gec� toy edib Qönç�bi il� evl�ndi, burada �ah oldu. Bülbül o iyirmi be� �sg�ri d� ona verib özü Z�lili il� birlikd� Gülün dal�nca yola ç�xd�.

Az detdil�r, uz getdil�r, bir m�nzil� çatd�lar. Gördül�r ki, Xar-k�lan da��n�n üstünd� qara �jd�ha il� a� �jdaha çarp���r. Dedil�r ki, hans� �jd�ha z�if olsa, bas�lsa, ona köm�k ed�k. Bir azdan qara �j-d�ha a� �jd�haya dov g�lm�y� ba�lad�. Onlar atlar�n� sürüb qara �j-dahan� öldürdül�r. A� �jd�ha onalara t�zim edib dedi:

- M�nim ad�m Zövqimard�r. Siz m�ni qara �jd�hadan qurtar-d�n�z. Bundan sonra ömür boyu sizin qullu�unuzda haz�rm.

A� �jd�ha onlar� öz saray�na qonaq apard�. Bülbül il� Z�lili h�l� ömürl�rind� bel� z�ngin saray görm�mi�dil�r. �jdahan�n iki yax�� at� vard�. ld�r�m adl� at�n� Bülbül�, Yel adl� at�n� Z�liliy� ba-���lad�. Onlar otaqlar� g�z�nd� burda Aysülüv adl� bir p�ri q�z�n� gödül�r. Z�lili q�za, q�z da Z�liliy� a�iq oldu. �jdaha o q�z� Z�liliy� verdi.

Oradan yola ç�xd�lar. Yolda gördül�r ki, bir d�st� atl� bir geyi-ki qovur. Bülbül ld�r�m� sürüb geyiki ham�dan �vv�l tutdu. S�n de-m�, bunlar buran�n �ah� �ahbaz Adil xan�n adamlar� imi�. Onlar�n içind�n Nar�n b�y adl� bir igid Bülbülü �ah�n yan�na g�tirdi. �ahbaz Adil xan onlar�n ba��na g�l�nl�rd�n hali olub yeddi gün-yeddi gec� Aysülüvl� Z�lilinin toyunu el�di.

Bir gec� Bülbül yat�b yuxuda göy donlu, qara atl� ya��l �sal� bir ki�i gördü. O, Bülbülü bir ba�a g�tirib dedi: „Bu ba� Gülün ba-��d�r, bu ��h�r� Sin�fam, biz� d� h�zr�ti-�li dey�rl�r. El� bu vaxt Gül bir t�r�fd�n ç�x�b Bülbülün yan�na g�ldi. Gül dedi:

- Ey igid, xo� g�lib s�fa g�tirdin. S�n hans� ba��n bülbülüs�n?

Page 79: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

97

- M�n s�nin Bülbülün�m. M�n xeyli vaxtd�r s�ni g�zir�m. n-di burdan heç hara getm�r�m, - dey� Bülbül cavab verdi. Gül dedi:

- Düzdür, m�n Gül�m. Ancaq s�n indi m�n� çata bilm�zs�n. �ahbaz Adil xan�n ��h�rind� s�ks�n min m�dr�s� var. Birin� �ah �mir A�am deyirl�r. O m�dr�s�y� ged�rs�n, m�nim bac�m o�lu Sa-l�m orda adamzad aras�ndad�r. O s�ni m�n� yetir�r.

Bülbül diksinib yuxudan oyand�. Tez Z�lilini ça��r�b onunla h�min m�dr�s�y� getdi, orda Sal�m� tapd�. Sal�mla söhb�t el�dil�r.

Sal�m onlara dedi: - Burda m�nim p�rizad oldu�umu heç kim bilmir, ancaq siz�

deyir�m. Sin�fam ��h�ri burdan dörd yüz �lli illik bir yoldad�r. Biz p�ril�r o yolu iyirmi gün� gedirik. M�nim anam Gülün böyük bac�-s�d�r, ad� da Nigard�r. M�n sizin qullu�unuzda haz�ram.

Bülbül gedib �ahbaz Adil xandan rüxs�t ist�di, Z�lilini ona, onu da Allaha tap��r�b Sal�mla yola ç�xd�. Dörd p�rinin g�tirdiyi taxta min�n Bülbül ax�r ki, Sin�fam ��h�rin� çatd�. Onlar� Sal�m�n atas�-anas�, qarda�lar� qar��lad�lar. Sal�m onlar� tan�� el�di. Bel� q�-rara ald�lar ki, Bülbül bu gec� burada mehman olsun, sabah Sal�m onun g�ldiyini Gül� x�b�r versin.

�lqiss�, bu söz bu yerd� qalsm, indi x�b�ri Güld�n e�idin. El� o zaman Gül d� bir yuxu gördü. Yuxusunda Seyrgah ba��nda g�zir-di. Bird�n huri t�ki bir igid qar��s�nda haz�r oldu. N�zzr q�ld�, d�rdi ziyada oldu, baxd�qca e�qi artd�. Ax�r� bihu� olup y�x�ld�. Bir saat-dan son özün� g�ldi. �lin� saz�n� al�b k�nizl�rin� bax�b bir q�z�l söyl�di.

Yaranlar, yat�rd�m, hu�mudur, n�dir? Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�. Bilm�m, oyaq idim, dü�müdür, n�dir, Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�. Oyanan iqbal�m, ya baxt�m imi�, Bilm�m ki, könlümmü, gözümmü görmü�. Seyr edir, Seyrgah ba��nda yürmü�, Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�.

Page 80: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

80

Ol dedi: "Qurulm�� yar�m�n taxt�", M�n dedim: "Aç�lm�� i��ql� baxt�", B�lk� dü�üm imi� dan s�h�r vaxt�, Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�. Yax�nd�r yar il� s�fa sürü�m�k, Seyrgah ba��nda birg� yürü�m�k, Umudum, arzumdur, görm�k, görü�m�k, Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�. Demi��m onca söz g�ldi dilim�, raqdan murad�m dü�dü �lim�, M�n Gül�m, u�rad�m ol Bülbülüm�, Yar�m�n camal�n gördüm bu gec�.

�lqiss�, Gül bu sözü tamam etdi. El� bu d�m Sal�m g�lib Bül-

bülün g�ldiyini xalas�na x�b�r verdi. Onlar gec� ba�da görü�m�yi q�rara ald�lar. H�m�n gec� iki a�iq bir-birin� qovu�du. Gül Bülbü-lünün e�qin� k�nizl�r� ip�kd�n köyn�k, atlasdan don, tirm�d�n qur-�aq ba���lad�.

�lqiss�, Bülbüll� Gül q�rx gün bu ba�da ey�-i�r�t içind� zöv-qi-s�fa sürdül�r. Ax�rda r�qibl�r pad�aha x�b�r verdil�r ki, b�s s�nin q�z�n bir adamzad il� neç� vaxtdan b�ri b�zmi-dövran qurub. Pad-�ah cin at�na minib "Gül il� Bülbülü tez tutub m�nin yan�ma g�tirin! D�ril�rini soydurub, saman t�pdiriib bazardan-bazara g�zdirim ki, ham�ya d�rs olsun", - dedi, iyirmi yasavul, doqquz c�llad gönd�rdi. Gül onlar� görc�k be� yüz k�nizin� i�ar� el�di. H�r k�niz �lin� bir d�yn�k al�b yasovullar� v� c�lladlar� qovub ba�dan ç�xard�lar. El� bu vaxt Sal�m g�lib dedi:

- M�ni atam gönd�rdi ki, Bülbülü özüml� pad�ah�n hüzuruna apar�m. Deyir ki, Bülbül h�r �eyi m�rdana dan��sa, b�lk� pad�ah si-zi ba���layar.

�lqiss�, Sal�m Bülbülü �ah �lican�n yan�na apard�. Pad�ah ded�: - Ey h�ddini bilm�z adamzad, s�n bu m�kana nec� v� hans�

c�sar�tl� g�libs�n? Bura qu� g�ls�, qanad salar, qat�r g�ls�, d�rnaq

Page 81: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

81

salar. S�n yoxsa d�li-divan�s�n? M�nim Gül q�z�ma biicaz�t nec� qo�ulubsan? Yoxsa can�ndan doyubsan? C�llad, tez ol, bunun boy-nunu vur! Onda Bülbül dedi:

- Ey pad�ah�m, ölümd�n heç bir qorxum yoxdur. Ancaq birc� k�lm� sözüm var.

Pad�ah dedi: - Sözün varsa, ölm�zd�n �vv�l söyl�! Bülbül bu q�z�li oxudu:

Ç�xd�m ol yar q�sdin�, vers� xuda deb, g�lmi��m, E�qi il� yanm��am, oldum �da deb, g�lmi��m, Olsun ol can yars�z�n t�nd� c�fa deb, g�lmi��m, E�iyind� bir s�nin �ahü g�da deb, g�lmi��m, Bu �irin can Gül üçün olsun f�da deb, g�lmi��m… Ald�m onda çox vilay�tl�ri, yars�z olmad�m, ��hri-Talus, ��hri-stanbulda be� gün qalmad�m, Aysülüvü, Aycamal�, Qönç�bini almad�m, G�zdim, ran xublar�n birini göz� salmad�m, Bu �irin can Gül üçün olsun f�da deb g�lmi��m. Z�bt edib iqlimi ald�m, onca ell�rd�n keçib, Güclüy� vurdum q�l�nc, aciz-z�lill�rd�n keçib, Ala göz, badam qabaq, çox inc� bell�rd�n keçib, Kuhi-Salar, Xark�lan, d�ryayi-Nill�rd�n keçib, Bu �irin can Gül üçün olsun f�da deb g�lmi��m. ��hri-Sin�fam içind� yara uçra�d�m g�lib, Xo�imar�t, Seyrgah ba��nda dola�d�m g�lib, S�n ba���la suçumu, güldüm, oyna�d�m g�lib, Ol murad�m, m�qs�dim, yar il� çul�a�d�m g�lib, Bu �irin can Gül üçün olsun f�da deb g�lmi��m. Bir pozuq viyran�dir bu yars�z�n güls�n mana, Onca günl�r yatm��am, yar qoynudur m�sk�n mana, Raz�yam, bu can gedib, bihud� qalsa t�n mana, Bülbül�m, qönç� Gülümü, �ah, ba���la s�n mana, Bu �irin can Gül üçün olsun f�da deb g�lmi��m.

Page 82: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

82

�lqiss�, �ah �lican Bülbülün m�rdanal���n� görüb, sözünü e�idib q�z�bi soyudu.

- Ey Bülbül, s�nin bu i�inn� mat qald�m, Günah�n� ba���lad�m Üç s�rtimd�n d� vaz keçdim. Gülü s�n� ba���lad�m, - dedi.

Sal�m tez qaç�b Gülü mu�tuluqlad�. Bundan sonra pad�ah q�rx gün-q�rx gec� toy el�di, Gülb Bül-

bül� verdi. Güll� Bülbül t�z�d�n dünyaya g�l�n kimi �ad-xürr�m ol-dular.

Onlar bir müdd�t Gülün v�t�nind� qald�qdan sonra Bülbül öz yurduna dönm�k ü�ün rüxs�t ist�di. Pad�ah ona çoxlu q�z�l-gümü�, l�l-c�vahirat pe�k�� edib Gül il� birlikd� yola sald�.

Güll� Bülbül yol üstü �ahbaz xan Adilin m�ml�k�tin� g�lib burada onunla, Z�lili, Aysülüv v� Nar�n b�yl� il� görü�dül�r, ba�la-r�na g�l�nl�ri dan��d�lar. Q�rx gün qonaq qal�b getm�k üçün rüxs�t ald�lar. �ahbaz xan Adil onlara says�z-hesabs�z pe�k�� verdi, Güll� Bülbülü v� Z�lili il� Aysülüvü yola sald�.

Güll� Bülbül yol üstü Xark�lan da��ndan keç�rk�n Zövqimara x�b�r gönd�rdil�r. �jd�ha onlar� hörm�tl� qar��lay�b hal-�hval tut-du. Bir gec� burda qal�b yola ç�xd�lar v� Talus ��h�rin� yeti�dil�r. Sala il� Qönç�bi onlar� cah-c�lalla qar��lad�lar. Toy-bayram qurdu-lar. Sala b�y Bülbüld�n x�b�r ald�:

A�ab�yim, uzaq yerd�n Sa�-salamat g�ldinizmi? Sizi sev�n göz�l yar�n Hardal���n bildinizmi? Varm� siz t�k arif olan, Q�z�l gül� a�iq olan, Xark�landa �jd�r il�n Bir t�rs sava� sald�n�zm�? Siz ged�li bu diyardan, Ayr�ld�m s�brü q�rardan, Aysülünü Zövqimardan Z�liliy� ald�n�zm�?

Page 83: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

38

Sala dey�r: ey �ahzada, Yetdinmi m�qs�d-murada, Xo�imar�t, Seyrgahda Gül il� tu� oldunuzmu?

Bülbül ba��na g�l�nl�ri bir-bir dan��d�. Yeddi gün-yeddi gec�

toy-düyünd�n sonra Bülbül dedi: - Haz�rla��n, ged�k. Sizi d� özüml� aparmaq ist�yir�m. Qönç�binin bir o�lu vard�, onu bu ��h�r� pad�ap el�yib Gül

Bülbül il�, Sala b�y Qönç�bi il�, Aysülüv Z�lil� il� yola dü�dül�r. Yollardan, da�lardan, çöll�rd�n keçib, iyirmi gün d�rya il� üzüb ax�r stanbula yeti�dil�r. Molla Q�l�nd�r onlar� yüz min l��k�r il� qar��lad�. Q�rx gün-q�rx gec� toy-düyün el�dil�r. Sonra Bülbül yax�� bir g�nci stanbula pad�ah qoyub Molla Q�l�nd�rl� Aycamal� da öz-l�ri il� apard�.

Xeyli yol gedib Turan vilay�tinin üç günlüyün� çatd�lar. Bül-bül burdan atas�na x�b�r yollad�. N�sir pad�ah, Bülbülün anas�, Sala b�yin, Z�lilinin v� Molla Q�l�nd�rin atas�-anas�, qohum-qarda�lar� bir neç� l��k�r il� pi�vaza ç�xd�lar. Yolda görü��nd� N�sir pad�ah �adl���ndan bir q�z�l söyl�di:

Al-ya��l geyinib min r�ngli da�lar, Da�lar�n s�fas� yaz il� g�l�r. B�z�nib bir bölük p�rizad q�zlar, Sallana-sallana, naz il� g�l�r. Köksün üstünd�ki n�dir yumrular? Ört üstün, görm�sin cahil-cümrül�r, Bahar f�sli olcaq tuti, qumrular, Oxuya-oxuya, saz il� g�l�r. Qula�a yara�ar bir yek� tana, A� �l� yara�ar q�rm�z� x�na, D�st�d�n ayr�lan ya��lba� sona Qo�ulub bir bölük qaz il� g�l�r.

Page 84: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

84

Qar��m�zdan sallan���b g�l�nl�r, Siyah zülfün dörd t�r�f� böl�nl�r, M�nim pirim �ahi-m�rdan, �r�nl�r, H�r kimin aln�na yaz�lan g�l�r. N�sir dey�r: ey murada yet�nim, Viran qald� s�nd�n sonra v�t�nim, Balam g�l�r dey� umud tutan�m, Qo�ulub bir bölük q�z il� g�l�r.

Bundan sonra g�l�nl�r bir-birl�rin� yeti�dil�r. Bülbül atdan dü�üb atas�na izzi-hörm�tl� ba� endirib, �l-�l üst� qoyub, salam ve-rib görü�dü. Molla Q�l�nd�r, Sla b�y, Z�lili – bunlar da salam verib görü�dül�r. Söhb�t ed�-ed� ��h�r� yeti�dil�r. Bülbülün anas� Gülü v� Qönç�bini, Aycamal� v� Aysülünü otaqlara yerl��dirdi. Ondan sonra pad�ah Bülbüld�n soru�du:

- Ey o�lum Bülbül, bu neç� ild�n b�ri n�l�r el�din, n� i�l�r gördün, m�n� dan��.

Bülbül saz� �lin� al�b be� k�lm� söz söyl�di:

Ç�xd�m ol yar e�qin�, ruhi-f�dadan ist�yib, Sans�z�n l��k�r y���b, �ahi-g�dadan ist�yib, Onca ili m�n keçib zövqi-s�fadan, ist�yib, Çariyari-h�zr�ti-�la-s�fadan ist�yib, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Sur�tin n�qqa� edib stanbuli-��hri-cahan, R��k edib, �ah�n tutub, tap��rd�m ol pirü cavan, Q�z�n� mollam�z alan – Aycamal adl� cavan, Hakimin etdim Q�l�nd�r, m�n yen� yola r�van, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Onca yolu q�t edib d�ryayi-Nil� varm��am, L��k�rim qaç�b özüm ol su üzünd� yürmü��m, K�l�zav üstünd� m�n onca qo�unu q�rm��am, Sonras�nda Qönç�bi �ah�n yan�nda durmu�am, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib.

Page 85: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

85

�jd�han� öldürüb Qönç�ni Sala vermi��m, Salan� hakim q�l�b, çöll�rd� özüm yürmü��m, ki af�t �jd�ri – Susmara qar�� durmu�am, Çal�b almaz q�l�nc�, m�n Susmar� öldürmü��m, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Alsülünü Zövqimar bizl�r� pe�k�� eyl�di, ld�r�m�, Yel at� üstünd� b�x�i� eyl�di, Çox ç�rikl�r ah ç�kib bizl�r� alq�� eyl�di, Sonradan ovun al�b s�yyadi-r�q��� eyl�di, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Ol b�yim Nar�n bizim birl� �aha vard� ol, �rzi-hal�n söyl�yib �ah�n önünd� durdu ol, Ovumuz b�x� eyl�yib çox h���m�t q�ld� ol, �ah�m�z t�rxis edib Gül� t�v�lla durdu ol, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Aysülünü Z�lil� verib, gördüm vüsalda Gülümü, Pirimiz verdi x�b�r, m�n tapm��am ol Sal�m�, Verdi ol biz� n�sih�t, soru�ub bu hal�m�, M�dr�s�ni g�zdim ol, çoxdur imar�t, alimi, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Ol Sal�m �mr eyl�yib bir taxt� peyda eyl�di, Mindirib asman sar�, yollara �eyda eyl�di, Xo�imar�td� bizi ol Gül� düçar eyl�di, G�ldi �ah�mdan x�b�r, ol Gül� azar eyl�di, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. �rzim ol �ah�n önünd�, Gül üçün m�n dad edib, ��rtini m�nhus edib, baxsana, özg� ad edib, Gülü verdi biz� ol, q�mgin ür�yi �ad edib, S�rv�ri-f�xri-cahan�, xudan� h�m yad edib, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib.

Page 86: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

86

Ol Sal�m bizi al�b, �ah�m Adil� yetirib, H�m Z�lilini al�b, Sala b�y� atlar sürüb, Ol Q�l�nd�ri al�b, önünd� sakit oturub, Bizl�ri, camaat� toya, busata yetirib, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib. Bülbül�m, dörd yar olub, biz dü�dük e�qin yoluna, D�ym�di gözüm m�nim yars�z bu dünya mal�na, R�hm edib a�iql�r�, baxd� xuday�m hal�na, Gül üzünd�n bus� edib, l�bind� yetdim bal�na, Ald�m ol qönç� Gülüm, himm�t xudadan ist�yib.

�lqiss�, Bülbül sözünü tamam etdi. N�sir pad�ah h�dsiz d�r�-

c�d� xo�b�xt olub q�rx gün-q�rx gec� toy el�di. Camaat görm�diyi i�r�ti gördü. A�iq il� m��uq m�qs�d-murada yetdi.

�lqiss�, �ab�nd� �air bu dastan�n qafiy�sini v� a�iql�rin t�rifini b�yan edib bir q�z�l söyl�di:

E�q yolunda m�n s�rk�rd�, h�m s�rdar, M�n�m bu yollar�n m�stan�, b�yl�r. Çox sözü s�rf etdim, tapmam xiridar, Düzmü��m bir nic� dastan�, b�yl�r. Görüb-bil�n varm� �amda, raqda, Görüb nüsx� ald�m farsi varaqda, Mün iki yüz on dörd oldu tarixd�, Meynun ili yazd�m qiss�ni, b�yl�r. yirmi üç ya��m� des�m, yar�d�r, Q�rx yeddi qafiy� onun var�d�r, E�it, h�r bir sözüm cana d�ridir, Dirild�r ölünü, x�st�ni, b�yl�r. Söyl�s�n saz il�, m�z�si artar, X�nc�rdir, a�iqin ba�r�na yortar, Kefini kök ed�r, m�stliy� dartar, A��l olar onun heyran�, b�yl�r.

Page 87: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

87

Ol Bülbül, Q�l�nd�r, Sala, Z�lili, Aysülüv, Aycamal, ol qönç� Gülü, ��kk etm�y� yoxdur onun d�lili Dörd yar il� ol dörd c�nan�, b�yl�r. Dördünü g�tirdim ustadi-pirin, Ba�lad�m, b�nd q�ld�m ol e�qin sirrin, Dem�yin: düzübdür h�r gec� birin, Bitm�z bu, a��rdar z�ban� b�yl�r. Dem�yin: �ab�nd� özünd�n demi�, D�rdli cana d�rman sözünd�n demi�, Mey içibdir, e�qin gözünd�n demi�, Haq veribdir g�nci, bu kan�, b�yl�r.

Page 88: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

88

L��T� A

Ab – su. Abdal – d�rvi�, q�l�nd�r; Allah b�nd�si. Abid – qulluq ed�n; mömin. Abt�r – gözü ya�l�, n�mli. Ad�m –yoxluq, yox olma; Ad�m pey��mb�r. Afaq – dünya, al�m, cahan; üfüq. Af�rini� – yarad�l��, yaratma, varl�q, dünya. Af�t – t�bii f�lak�t; m�cazi: göz�l. Aftab (afitab) – gün��. Afitabi-al�m ara–al�mi b�z�y�n gün��;

M�h�mm�d pey��mb�rin epiteti. Aaz – ba�lan��c, ön. A�az eyl�m�k, q�lmaq – ba�lamaq. Ah�nrüba – maqnit; özün� c�zb ed�n. Ahi-dil – ür�k nal�si, q�lb a�r�s�. Ah�st� - yava� An – o. An su – o t�r�f. Aram – dinc, rahat, arxay�n. Aramgah – dinc�lm� yeri; dü��rg�; m�zar, q�bristan. Asal – bal. Asib – b�la, müsib�t, ziyan, z�lil; m���qq�t, külf�t, xorluk. Astan(a) – e�ik, d�rgah, qap�n�n önü, gir�lg�; �ah gu��si. Asi – üsyan ed�n, üsyankar; tabe olmayan, boyun �ym�y�n. A�üft� – özünü itirmi�, h�y�canl�; qar���q; d�lic�sin� vur�un, a�iq. A�ub – qov�a, gurultu, çaxna�ma; fitn�. Avam – qara kütl�, cahil, savads�z. Avaz� – �an, �öhr�t; �ayi�; mahn�. Ayaq – piyal�, kasa, q�d�h, içki içil�n cam. B Bad – yel, hava, kül�k. Badi-x�zan – x�zan yeli, soyuq pay�z yeli,

badi-s�ba – s�rin s�h�r yeli. Ba�r� biryan – ba�r� yan�q.

Page 89: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

89

Baqi – h�mi��lik, müdam, daim, baqi. Bal – qanad. Bali – yeti��n, yetkinlik ya��na çatan; layiq, münasib. Ba� – ba�, k�ll�; yara. Beyt – ev, yer. Beytül-�qsa – �n uzaq ev (Qüdsd�ki m��hur cami,

M�kk�d�n uzaqda yerl��diyi üçün bel� adlanm��d�r). Beytül-mü-q�dd�s–Qüds, Yerus�lim. Beytül-h�r�m–müq�dd�s ev, yer, M�kk�. Beytullah – Allah�n evi, K�b�.

B�hr – d�niz, ümman. B�hrü b�rr – d�niz v� quru yer. B�rdar – dardan as�lm��. B�rh�qq – do�ru, h�qiq�t, gerç�k. B�rh�m – da��n�q, qar���q, pozulmu�. B�rc�st� – m��hur, görk�mli, ali d�r�c�li. B�rkamal – bütünlükl�, nöqsans�z, qüsursuz. B�rna – cavan, g�nc, igid. B�rq – ild�r�m, par�lt�. B�rr – quru, yer. B�si – çox, kifay�t q�d�r. B�st�r – dö��k, yor�an-dö��k. B��ir – müjd�çi, mu�tuluq g�tir�n. B�dxu – pisxasiyy�t. B�zm – toy, m�clis, keyfi-s�fa. B�zmara – toy-m�clisin b�z�yi. Biqiyas – misilsiz, tay�-b�rab�ri olmayan; çox, h�dsiz çox. Bixar – tikans�z. Bih�dd – says�z, çox. Bik�ran – says�z, çox; sahilsiz. Bimar – naxo�, sayru, x�st�. Bina – göz, görm�, q�lb gözü aç�q; ay�q-say�q; bina. Binagah – q�fil, q�fl�t�n, bird�n. Bin�va – biçar�, fa��r, q�rib. Birivar – Allah. Biriya – riyas�z, üz görm�y�n, do�ruçul. Biyaban – çöl, s�hra, susuz yer. Bünyad – dib, özül, kök, t�m�l. Büryan – bi�irm�, qovrulan.

Page 90: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

90

C Ca(y)– yer, m�kan. Cah – m�rd�b�, d�r�c�. Cahan – dünya, al�m. Cahangir – dünyan� alan. C�bray�l – Allah k�lam�n� M�h�mm�d pey��mb�r� yetir�n m�-

l�k. C�la – �öl�, nur, parlakl�q; görk, görm�k. C�la – yurdu t�rk etm�k, v�t�nd�n ayr� dü�m�k, köçüb getm�k. C�nn�t – behi�t, uçmaq. C�nn�til-m�va – c�nn�t evi, asud� c�n-

n�t. C�rcis – Müq�dd�s Georgi, dini r�vay�t� gör�, k�ram�tli pey��m-

b�rl�rd�n biri olmu�, dü�m�nl�ri onu yüz para edib öldürs�l�r d� o h�r d�f� dirilirmi�. M�zar� Az�rbaycandad�r.

C�nda – c�r-c�nd�r, d�rvi�l�rin geyimi. Ç Çah – quyu. Çahar (çar) – dörd. Çak�r – xidm�tçi; �agird. Çaki-giriban – yaxa y�rtmaq, yaxa y�rt�b a�lamaq. Ç�rik –qo�un, l��k�r, ordu. Çün – s�b�bil�, üçün. D Dad – �dal�t. Dam – duzaq, t�l�. Dama (dima) – beiyn, ilik, burun. Dam�n – �t�k. Dani� – elm, a��l. Dar – ev, yer. Darül-f�na – yoxluq evi, bu dünya, fani dünya. Dari – heyf, vah. D�msaz – yax�n dost.

Page 91: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

91

D�niz – bu söz çay m�nas�nda da i�l�nir. D�rgah – qap�, i��q; q�bul edil�n yer. D�rya – bu söz çay m�nas�nda da i�l�nir. D�st – �l. D�stgir olmaq – d�st�kl�m�k, yard�m, köm�k etm�k. D��t – çöl, s�hra; geni� meydan. D�hr – dünya, al�m, cahan. Did� – göz. Did� pürn�m – gözü ya�la dolu. Dil – ür�k, q�lb. Dur – uzaq, uzaql�q. Dustan – dostlar. Dürud – salam, salam verm�. Düru – yalan, q�lp, saxta, aldatma. Dürc – sand�qca, qutu, mücrü; m�c. sevgilinin a�z�. E Ey� – ya�ay��, h�yat, �adl�q, kef, n���. Ecaz– möciz�, k�ram�t. � �br – bulud, duman. �bri-neysan – yaz buludu, yaz ya����. �bru – qa�. �da – t�rz; i�v�, naz; davran��; h�lak etm�, f�da olma; öd�m�; b�-

yan; köm�k, yard�m; yerin� yetirm�. �c�m – �r�b olmayanlar; iranl�lar. �li – �li ibn �butal�b (600-661). M�h�mm�d pey��mb�rin �misi

o�lu v� kür�k�ni, dörd s�hab�d�n biri. Pey��mb�rd�n sonra dör-düncü x�lif� (656-661). �ahim�rdan (m�rdl�rin �ah�), �s�dulla (Al-lah�n �iri), Mürt�za (raz� olunan), S�ft�r (s�fpozan) kimi l�q�bl�ri var.

�fkar – fikir, qay��. �lan – indi, bu anda. �l�m –�zab, qay��, k�d�r, q�m, qüss�. �lhan – (t�ki: l�hn) avazlar, s�sl�r; oxuma.

Page 92: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

92

�r� – asiman, göy, asiman�n �n uca yeri, yuxar� qat�; ucal�q, bö-yüklük; t�xt. �r�i-�z�m – böyük �r�.

�rz – yer, torpaq; ölk�, diyar. �mri-m�hal – mümkün olmayan i�. �nbiya – n�bil�r, pey��mb�rl�r. �ngiz – cazib�, özün� ç�km�; -l�, -li, -lu, -lü. �ncüm – ulduzlar. �ncüm�n – m�clis, y���naq, y���ncaq. �rk – qala, kö�k, q�sr, qalan�n içi. �sb – at, madyan, ay��r. �srar – sirr, gizlin. ��k – göz ya��. ��ki-q�ltan – gözd�n axan damla. F F�na – yox olma, ölm�. F�raq – h�sr�t, ayr�l�q. F�rar eyl�m�k – qaçmaq, qaç�b getm�k. F�rib – aldatma, hiyl�. F�rhad – �irin� a�iq olan da� ustas�. F�r� – dö��k. Firq�t – ayr�l�q. G G�nc – x�zin�, var-dövl�t. Giryan – a�lar, a�layan. Gur – q�dim bir ��h�r, bir vilay�t ad�. Gur – çöl e���yi, qulan. H Hat�m – Hat�m ibn Abdulla ibn S��d, �r�bl�rin tay q�bil�sind�n

olan tarixi ��xsiyy�t, s�xav�t simvolu, 605-ci ild� v�fat etmi�dir. H�ft pu�t – yeddi arxa. H�ftüm r�vaq – göyün yeddinci qat�.

Page 93: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

93

H�mra – q�z�l� r�ng. H�mra(h) – yolda�. H���m – nök�r, yasavul, xan�n yax�n adamlar�. H��(�)m�t – heyb�t; böyüklük. Hövzi-Kövs�r –c�nn�td� axan Kövs�r çe�m�sinin hovuzu. X Xab – uy�u, yuxu. Xabi-q�fl�t – qafillik yuxusu. Xam� – qam�� q�l�m; ip�k. Xat�m – üzük, möhür; m��uq�nin l�bi. Xeyl – ilx�, süvari qo�un. Xeym� – çad�r. X�ndan – gül�r üzlü. X�ndan-x�ndan – gül�-gül�. Xir�d – f�hm, a��l; hu�. Xot�n – Ka��ara yax�n tarixi bölg�, mü�k ceyran� il� m��hurdur. Xumar – kefli, s�rxo�. Xun – qan. � �ad� – qaytarma, geri verm�, cavab verm�. �btida – ba�, ön, ba�lan��c. �m�s (�m�s) – deyil, yox. �raq – d��, uzaq; Orta ��rqd� ölk�. �sk�nd�r– Makedoniyal� sk�nd�r (e.�. 356-323). ��rqd� sk�nd�r

Zülq�rneyn ad� il� m��hurdur. �smay�l – brahim pey��mb�rin o�lu. R�vay�t� gör�, brahim öz

o�lu smay�l� Allah yolunda qurban etm�k ist�mi�, bu zaman göy-d�n bir qoç nazil olmu�, onu qurban k�smi�dir.

��v� – naz, q�mz�. �zhar – b�yan etm�. K Kan – x�zin�, s�rv�t.

Page 94: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

94

K��mir – ��h�r ad�. K�tt� – böyük. Ki�v�r – ölk�, yer, yurd. Kövs�r – c�nn�t çe�m�si, hovuz. Kuh – da�. Külbeyi-�hzan – q�m evi. Q Qam�t – boy. Qanun – simli çal�� al�ti, F�rabi (IX �sr) t�kmill��dirmi�dir. Q�m�r – Ay Q�za – üz� ç�kil�n q�z�l� r�ng, �nlik; hadis�, q�za; cahad, mühari-

b�. Q�zal– körp� ceyran; sevgili. Qital – qanl� vuru�ma. Qulam – xidm�tçi. Qülul� – hay-küy, q��q�r�q. L L�li-B�d�x�an – B�d�x�anda ç�xan qiym�tli da�, rubin. L�li-meygün – q�rm�z� ��rab r�ngind� l�l. L�li-n�f – saf, xalis l�l. L�hz� – göz aç�b-yumuncaya q�d�r keç�n vaxt, bir an. L�b – dodaq; k�nar, d�rya yaxas�, d�rya boyu. Liqa – üz, camal. M Man�nd – b�nz�r, ox�ar. Mehr– gün. Mehr-m�h – gün�� v� ay. Meygün – al ��rab�n r�ngin� yaxyn q�z�l� r�ng. Meyk�d� – mey içil�n yer, meyxana. M�rib – q�rb. M�hcub – utancaq, h�yal�.

Page 95: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

95

M�hliqa – ayüzlü. M�hv�� – ay kimi, aya b�nz�r. M�hzun – hüznlü, qay��l�. M�mur – abad. M�tlub – ist�k, m�qs�d, m�tl�b, arzu. M�rub – r��b�t olunan, sevil�n. M��r�b – meyxana, ��rab içil�n yer; xasiyy�t; h�r�k�t; t�bi�t. M��riq – ��rq. M�xz�n – x�zin�. Mina – �ü��, billur. Mi�kin – mü�k kimi. Mustafa – say�lan, sevil�n. M�h�mm�d pey��mb�rin l�q�bi. Müalic – t�bib, lo�man. Müd�rris – d�rs oxudan, mü�llim. Müdd�i – t�l�b ed�n, iddia ed�n; prokuror. Mühit – okean, ümman, d�niz. Mür�ss� – qiym�tli da�larla b�z�dil�n. Mü�k – qara r�ngli, xo� �tirli madd�. Mü�taq – meylli, ist�kli, �övqü olan. N Nagahan – bird�n, q�fil, q�fl�t�n. Nahan – gizlin, o�run. Nar – od, alov, at��; c�h�nn�m. N�batat – bitkil�r, botanika. N�bi – p�y��mb�r. N�biullah – Allah�n pey��mb�ri. N�dam�t – pe�manç�l�q. N�hr – arx, çay, irmaq. N�va – s�s, avaz. Nihan – gizlin, o�run. Nilgun – mavi, göy, laciv�rd. Nisar – saçma, da��tma; �aba�; qurban. Nuh – 50 ya��nda özünü pey��mb�r elan ed�n a�ac ustas�. Alla-

h�n �mri il� da�q�ndan �vv�l bir g�mi düz�ltmi�, için� h�r heyvan-

Page 96: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

96

dan bir cüt v� insanlar� alm��, da�q�ndan sonra A�r� da��na ç�xar-m��d�r. Nuh çox uzun ömür sürmü�dür, ona ikinci Ad�m d� deyilir.

Nun – �r�b �lifbas�nda bir h�rf. O – Ö Ovqat – vaxtlar; durum, v�ziyy�t. Övc – yuxar�, �n yuxar�. Övraq – v�r�ql�r, s�hif�l�r. Övsaf– v�sfl�r, t�rifl�r. P Peyv�st� – ba�l�, biti�ik; h�mi��, müdam, daim. P�r – qanad, l�l�k. P�yam (peyam) – x�b�r. Pir – qoca, ixtiyar; t�riq�t ba�ç�s�. R Rah – yol. Rast – do�ru, dürüst; sa�. Ravi – r�vay�t ed�n. R�x�an – parlaq, cilal�, i��ql�. R��k – q�sqancl�q, pax�ll�q. R�van – axma, ax�tma; yola dü�m�; can, ruh. Riya – iki üzlülük. Rizvan – c�nn�t qap�ç�s�n�n ad�; c�nn�t, behi�t. Röv��n – i��ql�, nurlu. Ruzigar – h�yat; zaman, dövr; yel, kül�k. Rüsva – masqara, biab�r olmaq. Rüxsar – üz, çöhr�. S Salar – ba�ç�, r�is, s�rdar.

Page 97: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

97

Saqi – ��rab paylayan. Sarsar – güclü, �idd�tli soyuq, yel. S�bz –ya�yl, göy ot, s�bz�. S�hab� – M�h�mm�d pey��mb�rin yaranlar�. S�na – dua, alq��, öygü, t�rif. S�ra – ev, saray. Dü s�ra – iki cahan, o dünya v� bu dünya. S�fid – qara. S�rv�r – ba�ç�, r�is. Sima – üz, görk, sif�t. Simin – gümü� kimi a�. Sipah – qo�un, l��k�r. Sip�hsalar – s�rdar, s�rk�rd�. Sirac – ç�raq, i��q. Sirat – c�h�nn�min üstünd�n keç�n q�ldan inc�, q�l�ncdan iti kör-

pü. Sir�t – xasiyy�t, q�l�q. Sit�mg�r – zal�m. Su(y) – t�r�f. Subhü �am – g�c�-gündüz, sabah-ax�am. Sur�tg�r – r�ssam. Suz – yax�s�, yand�r�c�. Sücud – s�cd�, t�zim. Süleyman – Davudun o�lu, y�hudi pey��mb�ri. R�vay�t� gör�,

t�bi�td�ki bütün canl�lar�n dilini bilirmi�, yel�-suya hökm edirmi�. E. �. 1001-ci (b�zi bilgil�r� gör�, 1016) ild� taxta ç�xm��, 962 v� ya 976-c� ild� ölmü�dür.

Süluk – yol. Sün(g) – yaratma, tör�tm�; i�, amal. Süx�n – söz. � �ahab – �öl�, alov. �ahbaz – bahad�r, igid; bürküt, qartal. �ahi-xat�m – sonuncu �ah. M�h�mm�d pey��mb�rin l�q�bi. �am – g�c�, ax�am; ax�am yem�yi.

Page 98: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

98

�an – xasiyy�t, q�l�q; �an-�öhr�t, d�r�c�, m�rt�b�; ehtiram; i�, kar, hün�r, bir i�� s�r�ncam verm�; hakimiyy�t, güc, qüvv�t; ni�an�.

�ay�st� – layiq, münasib. �eyda – a�iq, e�q� dü��n, d�li. ��c�r – a�ac. ��ddad – �r�b hökmdarlar�ndan biri. R�vay�t� gör�, r�m ba��n�

sald�rm��d�r. Hut p�y��mb�ri hüzuruna q�bul etm�diyi üçün bütin qövmü il� birlikd� m�hv olmu�dur.

��fiq – r�hmli, ��fq�tli, ��fa�tli. ��hla – ala gözlü. ��ms – gün��. ��msi-al�mtab – al�m� nur saçan gün��. ��mv�� – �am kimi, �ama b�nz�r. ��rabi-feyz – b�r�k�t (e�q b�r�k�tinin) ��rab�. ��rar – od, alov, q���lc�m. ��ri – dini qayda, ��ti�t� uy�un. ��yatyn – �eytanlar. �imal – quzey; sol t�r�f, sol �l. �ik�st� xatir – könlü s�n�q. T Ta�t – tabe olma, boyun �ym�, qulaq asma. Talib – t�l�b ed�n. Tama/dama – dam�a, b�lg�. �ski türkl�rd� bu söz �lifba v�

yaz� m�nas�nda da i�l�nmi�dir. Tarac – talan, ya�ma, çapovulçuluq. T�fsir – ��rh. T��mmül – dü�ünm�, mülahiz�. T�qrir – b�yan etm�, iqrar etm�. T�qsim – bölm�, bölü�dürm�, ül��dirm�, paylama. T�l�t – göz�llik, xarici görünü�. Tifl – ça�a. Ti – q�l�nc. Tir – ox, peykan. Tirke� – oxdan, sadaq, ox qab�. Tovsan – h�l� minilm�mi�, ram edilm�mi� at.

Page 99: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

99

Tövf – t�vaf, dolanma. Tuba – behi�td� bit�n a�ac. Tüm�n – on min; diviziya; vilay�t; pul vahidi. Tün – gec�, qaranl�q. Türr� – al�na tökül�n saç, q�vr�m tel. Türreyi-t�rrar–al�n saç�. Ü Üftad� – biçar�, y�x�lan; düçar, mübt�la. Üqba – axir�t, qiyam�t, m�h��r, o dünya. Üqub�t – c�za, �zab, c�br, sit�m. Ül�ma – aliml�r. Ülf�t – yolda�, yaran, dost. V Vab�st� – ba�l�, as�l�, köm�k, arxa. Var(�) – ham�, ham�s�. V� dria – heyf, t��ssüf ki. Vüsal – qovu�ma. Y Yaqub – Yusif pey��mb�rin atas�. Yanl� – kimi, t�ki, t�k. Yaruldu – parlad�. Yasinü t�ha – Qurandak� iki sur�nin ad�. Yavuq – yax�n. Yaz� – çöl, meydan. Yekk� - yaln�z, t�k, yegan�. Y�hya –Z�k�riyy� pey��mb�rin o�lu, o da pey��mb�rdir. Y�zdan – Allah, tanr�, xuda. Yunus – p�y��mb�r, r�vay�t� gör�, delfinin qarn�nda gizl�nmi�-

dir. Yusif – Yaqub pey��mb�rin ikinci �yal� R�hild�n olan yeddinci

o�lu. Göz�llik simvolu. R�vay�t� gör�, dünyadak� göz�lliyin onda

Page 100: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

100

doqquzu hiss�si onda c�ml��mi�dir. Züleyxa ona a�iq olmu�, bu e�q haqq�nda dünya �d�biyyat�nda yüzd�n çox poema yaz�lm��d�r. �n-d�libin «Yusif v� Züleyxa» �s�ri onlardan biridir.

Yüklü – hamil�. Z Zaif� – qad�n, naçar. Z�ban – dil. Z�b�rc�t – qiym�tli da�. Z�lil – aciz, fa��r, yaz�q. Z�hra – M�h�mm�d p�y��mb�rin q�z� Fatim�nim l�q�bi. Z�r – q�z�l. Ziba – göz�l. Zinhar – agah ol, aman, x�b�rdar ol! Zöhr� – Venera. Zülc�lal –Allah�n epiteti. Zülfüqar – �linin q�l�nc�. Zülm�t – qaranl�q. Züm�rr�d – zümrüd. Zünnar – qur�aq; xristianlar�n ba�lad��� qur�aq.

Page 101: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

R a m i z � S K � R 10 yanvar 1954-cü ild� Amasiya rayonu-

nun Qaraçanta k�ndind� mü�llim ail�sind� anadan olmu�dur. M.V.Lomonosov ad�na Moskva Dövl�t Universitetinin jurnalistika fakült�sini bitirmi�dir (1978).

Az�rbaycan radiosunda redaktor (1978-83), Az�rbaycan, türk, �r�b, fars, ingilis, frans�z v� alman dill�rind� ç�xan «Az�rbaycan bugün» jurnal�n�n ba� redaktoru (1983–84), kiril, lat�n v� �r�b �lifbalar� il� n��r olunan «Odlar yurdu» q�zetinin ba� redaktoru (1984-

91), «Hürriyet» q�zetinin (stanbul) Az�rbaycan üzr� xüsusi müxbiri (1991-93), Xarici Turizm �uras�n�n idar� r�isi (1993-94), «XXI �sr» q�zetinin ba� redaktoru (1994–96), «Yeni Forum» jurnal�n�n (Ankara) Bak� t�msilçisi (1993-97) olmu�-dur. 1997-ci ild�n Az�rbaycan Jurnalistl�r Birliyinin ba� katibidir. Bak� Dövl�t Universitetinin b�dii t�rcüm� elmi-t�dqiqat laboratoriyas�n�n müdiri, AMEA Folklor nstitutunun ba� elmi i�çisidir. Filologiya elml�ri doktorudur.

101«Q�z�l q�l�m», «H�s�n b�y Z�rdabi», «Humay», Küveytin «slama xidm�t»,

Türkiy�nin «Yeni Orhun» v� «Türk dünyas�na xidm�t», Türkm�nistan�n “Alt�n �sr” mükafatlar� laureat�d�r. Az�rbaycan Yaz�ç�lar v� Jurnalistl�r Birlikl�rinin, Beyn�lxalq M�tbuat nstitutunun (P, Vyana) üzvü, Beyn�lxalq Jurnalistl�r Bir-likl�ri Konfederasiyas� (Moskva) v� Avrasiya Jurnalistl�r Konfederasiyas� (An-kara) idar� hey�tl�rinin üzvüdür. Az�rbaycan�n �m�kdar jurnalistidir. Türko-logiya, �d�biyyat, tarix v� jurnalistikaya dair kitablar yazm��, türk, rus, özb�k, uy-�ur, türkm�n, qaqauz, tatar dill�rind�n t�rcüm�l�r etmi�dir. Avrasiya T�rcüm�çi-l�r Birliyinin (Ankara) s�dri seçilmi�dir (2010).

�sas �s�rl�ri: 1. qlimd�n-iqlim�, t�qvimd�n-t�qvim�. Bak�, ��q, 1987, 104 s. 2. Qutad�u bilig. Bak�, Elm, 2003, 320 s. 4. Mahmud Ka��ari v� onun «Divanü lü�at-it-türk» �s�ri. Bak�, MBM, 2008, 432 s. 5. Mahmud Ka��arinin 1000 illik yubileyin� 1000 biblioqrafik göst�rici. Bak�, MBM, 2008, 96 s. 6. Mahmud Ka��arinin «Divanü lü�ati-it-türk �s�ri üzr� biblioqrafik v� qrammatik göst�rici. Bak�, MBM, 2008, 192 s. 7. Mahmud Ka��ari v� onun «Divanü lü�at-it-türk» �s�ri. Bak�, MBM, 2009, 532 s. 8. Mahmud Ka��arinin «Divanü lü�at-it-türk» �s�rinin t�drisi. Bak�, MBM, 2010, 112 s.

Page 102: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

102

�sas t�rcüm�l�ri: 1. Az�rbaycan Masallar�. Bak�, Yaz�ç�, 1982, 196 s. 2. M.B.M�mm�dzad�. Milli Az�rbaycan h�r�kat�. Bak�, Nicat, 1991, 248 s. 3. Faruq Süm�r. O�uzlar. Bak�, Yaz�ç�, 1992, 432 s. 4. Yusif Balasa�unlu. Qutad�u bilig. Bak�, Az�rn��r, 1994, 492 s. 5. Murad Ta��. H�yat�m. Bak�, Oka Ofs�t, 1998, 92 s. 6. Erik Fichtelius. Jurnalistikan�n on q�z�l qaydas�. Bak�, AJB, 2002, 192 s. 7. Bah�ddin Ög�l. Türk mifologiyasi. Bak�, S�da, 2004, I cild, 626 s. 8. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�,Ozan,2006,I cild,512 s. 9. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, II cild, 400 s. 10. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, III cild, 400 s. 11. Mahmud Ka��ari. Divanü lü�at-it-türk. Bak�, Ozan, 2006, IV cild, 752 s. 12. N.Ozerov. lham �liyev: M�n Az�rbaycan�ma inan�ram. Bak�, Az�rn��r, 2007, 376 s. 13. �� �� ����������. ������ ����� ��-����. ����, �, 2009, I �� , 512 �. 14. �� �� ����������. ������ ����� ��-����. ����, �, 2009, II �� , 400 �. 15. �� �� ����������. ������ ����� ��-����. ����, �, 2009, III �� , 492 �. 16. Oraz Ya�mur. Qaraba�l� anan�n a��s�. Bak�, MBM, 2009, 84 s. 17. XX �sr özb�k �eiri antologiyas�. Bak�, MBM, 2009, 96 s. 18. Molla N�f�s. Bu m�kana g�lmi��m. Bak�, MBM, 2010, 160 s. 19. Molla N�f�s. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, MBM, 2010, 240 s. 20. Todur Zanet. Ana dilim. Bak�, MBM, 2010, 104 s. 21. M�xdumqulu F�raqi. Seçilmi� �s�rl�ri. Ankara, 2010, 448 s. 22. Türk �d�biyyati tarixi. Bak�, MBM, 2010, I cild, 602 s. 23. Türk �d�biyyati tarixi. Bak�, MBM, 2010, II cild, 658 s.

24. Nurm�h�mm�d �nd�lib. �eirl�r, poemalar, dastanlar. Bak�, MBM, 2011, 292 s.

25. Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur. Seçilmi� �s�rl�ri. Bak�, MBM, 2011, 328 s. 26. Sultan Hüseyn Bayqara. Divan. Bak�, MBM, 2011, 248 s. 27. Abdulla Tukay. Mill�tim. Bak�, MBM, 2011, 268 s. 28. Mehri Xatun. Divan. Bak�, MBM, 2011, 368 s.

29. Z�hir�ddin M�h�mm�d Babur. Baburnam�. Bak�, BXQR,2011, 432+32 s. 30. Qurbanqulu Berdimüh�mm�dov. Axalt�k� at�–iftixar�m�z v� �öhr�timiz. Bak�, CBS, 2011, 232 s. 31. Türkm�n �eiri antologiyas�. Bak�, MBM, 2011, 400 s. Türkc�, rusca, almanca v� erm�nic� bilir.

e-mail: [email protected]

Page 103: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

103

��ND�K�L�R:

Böyük türkm�n �airi Abdulla �ahb�nd� (Ramiz �sk�r)......3 �eirl�r M�nli ................................ ......................................11 Q�rx ........................................................ ................12 Be� ........................................................................ 14 N�dir...................................................................................15Bilinm�z ................................................................. 17 Hans�d�r - budur...................................................... 19 Göz�lim...............................................................................21 B�llidir..................................... ....................................23 N� bilsin ................................................................. 24 Bizar oldum ............................................................ 25 Ka� ki biz ............................................................... 26 Qalmad� .................................................................. 27 Dastanlar �ah B�hram ............................................................ 28 Gül-Bülbül.............................................................. 71 Lü��tç�....................................................................88

Page 104: SEÇLM SRLR - turuz.com · 3 BÖYÜK TÜRKMN AR ABDULLA AHBND (1720 – 1800) Klassik türkmn dbiyyatnn görkmli nümayndsi Abdul-la ahbnd 1720-ci ild Vas hrind anadan olmudur

104

TürkSOY kitabxanas� seriyas�: 14

��rtib ed�n,

türkm�nc�d�n uy�unla�d�ran v� ön sözün mü�llifi:

Prof. Dr. Ramiz �SK�R

Redaktor: AMEA-n�n müxbir üzvü

Prof. Dr. Tofiq HACIYEV

M�sl�h�tçi: Prof. Dr. Annaqurban A�IROV

�ahb�nd�. �eçilmi� �s�rl�ri.

Bak�, MBM, 2011, 104 s.

Korrektor: Leyla Texniki redaktor: Ülvi Arif

Kompüterd� y��d�: Solmaz �sk�rova Dizayner: Ceyhun �liyev

________________________________________

Çapa imzaland�: 15.08.2011 Format�: 60x84

H�cmi: 6,5 çap v�r�qi Tiraj�: 500 �d�d

MBM MMC m�tb��sind� çap olundu.