D. D.

DISSERTATIONIS GRADUALIS,DE

DSU ANTIQVITATUMR OMANARUM

SCRIPTUR/E SACR/EINTERPRBTATIONE,

Pars Prior, -··^ ···/'μQj.' A Μ

EX SUFFRAGIO AMPLISS ORD. PHILOS.academ. upsaliens.

MODERA.NTEVIRO CELEBERRIM

Eloquenf. PROFESSOR Ε Reg. & Ord.

Mag. Ρ Ε TRO EKERMAN,PUBLKAE ( ENSUR^E COMMLTTIT

STD END1ARIUS KÄHREANUS,CAROLES BER G 8 T Ε Ν,

U Ρ L Α Ν D U S.

IN Λ UD. CAROL MAJ. AD D1EM XMXMAJI,A NN I MDCCLII.

KOR IS, ANTE MERIDIEM, SO LI TIS.

STOCKHOL MISE,Typis LAURENT II LUDOVICI GREFINGIi,

Kongl. Maj:tsHÖGTßETRODDE MAN

Och

PRESIDENlUTI DESS OCH RIKSENS

C AMMAR - COLLEGIO,RIDDARE och COMMENDEUR

Af Kongl. maj ts Orden ,

HOGVÅLBORNE GREoch HERRE,

Herr CARLFREDRIC

PIPER,NÅDIGE HERRE.

Vara Bok-Gudinnor hajva en urgammal föd, atmtdt iblandfina Snillelekar dyrka fina Gynnares minnen, och meddejjas frägdade namn utfira fina finnesjoftery dem de ilju-

fet framgifva. De vinna derigenom en dubbelförmån i ty delsega dc-pa fådant fått tiljalleför hela verIden at yttra den odb-

deliga

deliga vördnad och kårlek„ fom de åro fina Gudar och Alflrare[kyldige, dels .taga de under detfmmna likfom til låns någraflrålar af det ljus. hvérmed deffe afveη i den tarda VerIden up-glanfa. EDER ΕXC ELLENC Ε lår alt[a fielf finna orjåken,bvarfhr e jag medflora bokftåjver rifladt DESS vördade namn pådefja oanjenhga blad. fing brukar flott, linne i flalle fhr marmoroch Ceder; ty jag har lättgefedanjhrmårk t, a t de faftafle tråd,de hwrdafle flenar af tidens tand få fnarr förtäras, fom de loja-fie^ papper. EDER EXCELLENCE har genom egen Dygd ochEhrtjenft redan uprefi fin odhdclighet och Arefioda alla meölefi.vandes finnen Minnet deraf vararfåfänge, fom bloden löpervarm i alla Syenjka Ejenan. GUD lare EDER EXCELLENCESht blifvaja långvarigt, fom det for vårt allmänna är nyttigt,kart och bn(heligt t Öm EDER EXCELLENCΕ anfer dettaringa offer , denna Ulla Academifka frukten med et nådigtvälbehag, ar min bnfkqn få fullkomligt vunnen, fom jag forall min tid med renafle nit och djupafie vördnad framitifver

EDER EXCELLENCES

Altii'äodiniukafte Tienare

CARL BERGSTEN.

raculorum divinoriim confilia& mentem qui aliis, ea, quafas eft, dexteritate & fide ex-pofiturus eft, omnium tan-tum non fcientiarum & ar-tium luce indiget a). Anti-

quitatum certe notitia ii v el orbus, vel levi¬ter inftruftiis fuerit, aqua ipii ubique fere hx-rebit. De Habraicis pariter, ac gracis du-bium eft nullum; a Romanis forfitan quis idem'emolumenti haut exfpe&averit. Noftrum id-circo duximus, harum ufum qualicunque in-duftria ftriéiim omnino illufti are. Si vero argii-menti dignitatem traålationis concinnitas hautsequaverit, fcias , B. L , partim tenuitati vi-rium, partim temporis, quo nunc includor«,anguftiat tribuendum eile,

A a) Prae-

<5 USUS ANTIQUITATUMa) Praeter alios hoc egregie declararunt Jo. Fr. Bud-

deus in Miic. S. p. III. p. m. 1234. ieqq. & in compen-dio Jo. Jac. Rameach Inft. Herm. S. Lib. I. c. I.

j. II.Ad Codicem V. T. Hebraeum quod atti-

net, vel nihil, vel parum admodum luminisex vetufiate ipfi Romana adfunditur; ad NoviFoederis fcripta ea inprimis redundat utilitas,quam brevibus jam oftendere in animum in-duximus ä).

a) Non curamus heic neque VocabuJa in N. T. Latina,qii3E lingiue , non vero antiquitatum , notitiam poftu-lant,(C£ difp.M. A_nd, Lundquist Geftric. de Vccab. La¬tin. textai Foederis Graci immixtis Upiäl. A. 1746.) nequevoces illas , eccleßaftico ufu receptas, quarum (enliim licetex priicis in Latio fcriptoribus optime didiceris, Theo-logo ramen, quam Scriptune Interpret!, Familiäremxhagis effe debere merito dixeris.

5. III.Sed fiulla unquam in re cautione opusefly

heic proie&o circumfpeftionem adferamusmaximam a), ne, quod aliis accidit, male fa-no profana antiquitatis ftudio in devia abre-pti, ubivis locorum aliquod priftinam illam&tatem olens invenire nobis videamur b*) :quo conftat, Scripturae S. mentem in peregri-

num,

ROMANARUM. 1

num, eumque falfiffimum, haut raro fenfumtorqueri, & paganismi veftigia in ipfodivinxfapientiie facrario, fumma cum iändiorumlitterarum ignominia, nefarie notari c),

d) Duplici ratione hoc in negotio peccatur : alii an-tiqua monumenta nimis extollunt & fupra modum indeliciis habent; alii, quicquid ex veteri paganoramlitteratura reliquum eil, e civitate Chriftiana profcri-ptum omne vokint & exterminattim.

b) Fit hoc vel ad oilentandam ττολυμοίΒ-elccv, vel adlpcupletandas commentationes, ut pererudite oilenditCalovius in prolegom. Bibi. Illuft. p. ig., cujus verba!e£tu funt digniifima.

c) Nota funt Jo. Marshami & Jo. Spencer inomina.

5. IV.Propius ad inftitutum noitrum venturi

certa quacdam capita, melioris ordinis ergo,cdnftituemus, ad qux omnia ea, quoad fieripoteft, Scripturic ioca reducenda volumus,quie ex Romanis monumentis iliuftrari & pos-iunt & debent.

§■ V.Quadamloca notiiimde Magifiratibus

Rom. requirimt.Judatorum terra in Romanorum ditio-

nem & provinci« formam reda&a a), omniafere

8 USUS ANTQUITATUM

fere Romano moreibiadminiftrabantur. Prö-curatori f. Pratfidi h) gubernatio regioniscommittebatur; tributa publice imponeban-tur; vecKgalium cura Publicanis d~) concede-batur: qui horum igitur & fimilium cogni-tione deftituitur, magno fe Iumine ad Evan-gelii Hiftoriam rite inteliigendam orbatumcerto deprehendet. 4,,j; · 1 « ·

a) Poll: mortem Herodis Μ., in exfilium ejeclo, obcrudelem dominationem, Archelao Ρilio. JosEphi An-tiq. L. XVII. Impletum ergo vaticinium Gen. 49:10»

b) Omnium primus fuit Goponius ; uitimus veroFlorus, qui iniolenti nimis & avara imperandi ratio-ne Judaeam gentem ad rebellandum incitavit. · EamdefecBonem infelix illud Hierofolymae excidium con-fecutiim eil. Qualis autem Procuratorum Pnefidum-que dignitas atque officium fuerit, docent nos Lipsiusaa.Tacit. Ann. 12. 60. p. 175. & Rosinus in Anr-iq. R.Hocloco tantummodo obfervamus, Judaeae praffiectumdignitate inferiorem fuiffe illo, cujus curae & regimitni Syria fuberat. Cf. Hollberg Hift. Jud. Tom. ILp. m. 173. Quodii Bynckershus. obf. Jur. Rom. 2.c. 27. fides habeatiir, famo'fiffimus iile Pontius Pila¬tus univerfk Syrix procurator fuit cum poteflate prae-iidis in Judaea.

/>1 Vix.Augusti imperium venerari nova provinciacceperat, cum jufto hui c alias oneri obnöxiam fe red-di invita fentiebat. Commovebatur eo facilius contu-

max & difficilis ad parendum populus, quod, maleintel-

ROMANARUM. 9

intelie&Q locpDeut. 17:15,'accedentibus faKs Pharlfai-cx Scholz interprstationibus, omnem tnbuti folutio--nem peregrino domino improbantibus, (Cf. Math. 22:17..17: 24.) contra recetitem magiilratum evocaretur, la¬de , confpiratis ia£tionum partibus , perduelliö orta,-duce Juda gralilieo, cujus mentio injicitur A£t. 5: 37.,Memoratur quoque cenfus, tempore prior, Luc. 2:1.feqq., qui habitus eft ultima Herodis Μ. tEtate, impe-rante Augusto , Syriae pneiidium, loco Sentii Sa¬turnini, tenente Ρ. Sulpitio Quirinio Qwfviov 1. κυ-(Jivicv Grtcci adpellant, CRStrapo Lib. XII. p. 569.); itaenim vocem ^^vkvwros intelligi volunt plurimi, quiLucäm Josepho & Romanis annalibus conciliare ftu-dent, quanquam rion deiint, qui, aliäm ingrefii in-·terpretationis viam, enalkgen gradus in vocabuloττξωτν] quxfiverunt. Cujus verb indölis hic, de quoagimus, cenfus fuerit, republica judaica a Romano¬rum dominatu adhiic libera, mukiim difputatur. Cf.HollI). Hi it. Jud. p. m. 145, 146, 154, 155, & Janusde céniu Romanorum primo. Modum , quo Cenfus a-gebatur, i ηter alios exponunt Lipsius i. c. c. 1. p. 47.& Kosinus. . - . - - ·

d) A publicorum ve&igalium locatione fic di£H, vel,ut JLTlpianus de Publ. ·& vect. & GornmiiT. 1. 2. hicPubticam , inquit, fünf, qui Ρ üb 1 i co fruuntur &c. Ge-neralius vero nomen accipit, & ad vecEgalium & ad.tributoruny exa&ores conductoresque extendendo.Ebrxis ditii funt pCDU), teile Aug. Pfeiffero , An-tiq. Ebr. ρ. 107. De his & ve&igalibus eonfuli mére-tur laudatus. Kosinus , Cf. D.iip. M. Anpr. Walden-

b strom

10 USUS ANTIQUITÄTUMstrum Verml. de Publicanis Upfal. A. 1744. Equeftrisplerumque ordinis fuerunt, ideoque in magno hono·re habiti, quod paffim Cicero in orationibus fuis in-culcat. Cf. pro Leg. Manil. c. 7. Non tarnen, exce-ptis principibus ülorum, omnes Romani erant; po-tuerunt enim effe Judsei: hinc forte Math, ig: 17.o &VMOS kW ο τελώνη diftingauntur. Hi cum avare& injufte fungi munere fuo coepiffent, & repetun-darum fepins damnati, & omnibus tantum non ex-oii fa£H iunt. Plutarchus Harpyjis eos comparavit,Luculi. p." 96. Judaeis autem, tarn propter hoc,quam ob Pharißeorum doftrinam, cujus ante me-minimus, (Cf. Deyling obf. Sac. Ρ. I. p. 185.)inprimis male audiebant, Luc. ig: 11. unde apudEvangeliorum Scriptores Pubiicani & peccatores to-ties jun&i leguntur , Math. 9:10, 11. 11; 19» 21:31, 32.Marc. 2: 15, 16. Luc. 15: 1. Hinc etiam benignis-iimus Salvator in eo reprehenfus eil, quod, operqmiferis laturus, am-ice eos haut raro exceperit, cumtarnen omnem iis familiaritaterq ceteri Judxorumpenitus denegare folerent: 11t ex Evangelicae Hifto-riae narratipne identidem videre licet.

5. VI.

JLoca nonniitta a Juäiciis & Pcenis Roma-norum optime illußrantar.

Huccumprimis paffionis Dominica Hiito-ria referenda eft, in qua quot circumftantias,tot fere Romani moris documenta obfervave-

ris

ROMANARUM.

ris λ). Caufe cognitio b\ flagellatio infe-cuta c), mortis genus d), titulus trilinguise), & alia plurima f)fidemfententise no-ilra indubitatam faciunt. Aliarum poena-rum, apud Romanos ufitatarum, mentionemScriptores quoque iacri paffim injiciunt. Ta¬les iünt: κκτοίτϊονησ/χόε Math.Ig: 6.g), Αξιόμαχαi.Cor. 15:32. h), Tufx7rocvia[xo£ ί ), & Serrae diiie-ftiö Ii) Hebr. π: 35,37.

d) Neque hoc mirura; fceptro enim remoto, msfuppliciorum capitalium judxis, Γι non penitus adem-tiim, ut aVbitratur Hollberg in Hift. Jud. & ante eumfummi philologi, citati a Carpzovio annot. ad Goodw.Mof. & Aar. pag. 582., quibus - contrariam fententiamopponnnt Otto Lex. Rabb. p. 634. & Salom.Dey-ling n: 33. Obf. Sacr. attamen valde limitatum & im-minutum fuit. cf. Carpz. 1. c.

b) Militibus cuftodiendus Salvator noder tradeba-tur; crebris de crimine iibi objecto interrogationibusadmonebatur ; a Judseis magna voce ad crucis fuppli-cium depofcebatur; folita abfolutionis formula a Ju¬dice pagano primum infons criminis deciarabatur Luc.231 14,15., poftmodum, lotis aqua manibus, Judseisira & odio irementibus necandus committebatur; adignominiam augendam, purpura candidisque veftibus,tanquam Regise majeidatis iniignibus, induebatur: quaefingula, & plura ejusmodi, quin cum ritibus Romahsegentis apprime conveniant, non dübltabk , qtii in an-

B 2 tiqui-

ta \ USUS ANTIQUITÄTUM

tiquitatürn Seriptoribps & CoMectoribiis 'vel medio-criter veriatus fuefit. Breviter hoc, pro fuo inftitu-to, monftravit M. Nie. Feltsr6oi dill. Upålias 1755»hab. de deUili 'Κξχ-xtoX. Kom. inSacris.cf.Differt. binasM. Petri Longren O-gothi de Vefvigiis ritus Romaniin Raßione Dominica. Upial. Α. 1744. & 1746»

c) Diverfa multo ab illa 40 plagarum, de qua Deut.25:2. cf. 2. Cor. n: 24. Erat vero Komana flageliatiolonge acerbiifima, qua in carcere & ad columnamadtici folebant crucis datnnati. C fr. Kipping. Ant. R.L. 2. c. 8· p 479· & Gerh. Joh. VossiusLib. II.Harm.Paff. c. V. Grotius ad Math. 27: 19, 26.

d) Crucis fupplicium apud plurimas gentes, Berfas,iEgyptios, Syros, ceteros, adhibitum éue, hiiloriarumpaiftm monurqenta memoria produnt. Cf. J.LiPS. Lib.3. de· cruce. Quid de Alex. M. Curtius referat, vid.Lib. IV. c. 4. Ebneis quoque antiquitus in ufu fuiffe,multi contendunt, fenténtiam vero adverfam propii-gnant fummi Philologi, quo rum nomina videiis inAug. Pfeiff, Ant. Ebr. c. 2. §. 10. & Jo. Alb. Fa¬bricii Bibliog. Antiq. p. 511. Latronum inprimis,quin immö iervorum fceleftorum, peenam apud Ro¬manos exftitiffe, obfervant viri vetuftatis confuki. No-tabilis eil: locus apud Plautum in MoftelL Act. I.Scen. I.

O carnificum eribrum, quod credo fore,Ita te perforabunt patibulatum per viasStimulis, ii huc reveniat Servus.

Cum-

ROMANARUM.

•Cximque ignominioiiihmum mords genus hoc ha-beretur , fa&um eft, ut Crux infauflag infelix, damna-ta, infamis Scriptoribus identidem audiat.

e) Grsecis vocatur W/f«<£>57, quam vocem, praeterJohannem, omnes Evangeliorum Au&ores ufur-parunt; Romanis autem titulus vel elogium adpellarii'uevit. Ejusmodi vero infcriptiones in ferculis, inlibris, in aris, inftatuis, infepulcris, in aliis frequen-ter adhibuerunt. Facinorofis ad poenam luendamtraducendis vel praeferebantur, vel adpendebantur,ut de ffågibo commiffo omnibus eonilaret. Nigrisenim litteris in tabulis plerumque iignabantur. Sx-penumero cauffa praeeonis voce etiam publicabatur.Hinc P. Pilatum Latialem morem & legem fervaffe,minime negari poteit. Ceterum & de his & de cete-ris ad hoc argumentum pertinentibus conferri mereturHonoratus NicquETUS in Libb. II. de titulo SanB&crucis. Vid. diif. iVL Olavi Sebrelii de Titul. trilingutcruc.Dommicx habit. Upf. A. 1743.

f) E. g. quod crucem ipfe fuam, ex confuetudinéRom., portaret; quod veftibus nudatus fufpenderetur;quod clavis ligno adfigeretur ; quod crura latronumuna pendentium confringerentur; quod denique latusdemortui JEfu ftimulo aperiretur, de quo ritu cfr.Plautum nuper citatum.

g) A plurimis hoc pcenae genus populis adoptatumeile, Syris prseiertim, Phcenicibus, Philiftxis &c. con-tendit Stark in Ν. T. Tom. I. p. 430. De Grxcis idem

B 3 perhi-

USUS ÄNTiQUITATUMperhibet valrdisque argumentis demonfirat Casaubqndsin not. ad Ν. T. & quidem Math. 1. c. Romanis in uiiifuifie, fideSuETONii L. 2. c. 67. & Iis exemplis, qucefubminiftrat Bucherus in Antiq. Bibl. ex Ν. T. col.-le£L p. 616 j coiligimus. Num vero inter iuppliciaa $ud<zis uiitata numerandum fit 2 utolim ceniiiit Hie¬ronymus- , valde dubitant Drusius , Hoornbeckius& Lightfootus, quorum hac de re obfervationesadfert Carpzov. annot. in Goodwin Mof. & Aar. p.598* Φ· Utcunque fit, vel nunquarn, vel raro ad-modum, in Pakeftina hanc pcenam adhibitarn fuifie ,

jure arbitramur. Modum, eunique in tribus genti-bus triplicem, quo exercita creditur a inter alios ex-poniE Goodwin L c. p. m. 445,

b) Gemmen quidem cum Iiominibus ferina indo-le & prorfus immambus intelligere Apofiolum, ve¬ro fimifiimum efi; locum vero 2. Tim. 4 : 17., pa-rallelismi verbalis ergo, ad hoc probandum re&e ad-duci, nos quidem negamus. Quin autem ad pri-fcum illum cum feris animantibus congrediendi mo-rem, quo fupplicio feditiofi homines adficiebantur,Paulus refpexerit, non efi, quod fnficias eamus. E-um vero ritura apud populum Rom. viguifie quondam,docent nos eruditi, qui de ludis vcrerwn fcriplere.Ceterum de Paulina hac cum beluis pugna eonfulipofiunt Wolf ii cur# ad 1. c., qui ingen teru de eaScriptorum Catalogum recenfet.

2) Cum Romanorum equuleo hanc pcenam nonntil?li compararunt, vocabuli origine in eam (ine dubio

opinio-

;' RO'MANARÜM,] i?opinionem indu&i, adeoque credentes, hoc torturxgenere hominem , tanquam tympani pellem , diften*tum fuiffe; aliam tarnen alii, ob diveriäs rationes,fententiam ampleäuntur , vix ut quidquam certi hacin re ftatuere queamus.,

A) Uiitatum quandoque apud Romanos internecio^nis modum, quo facinoroft pleö:erenmr> hunc fuif¬fe, vel ex Caligula notißimum eft, qui, tefte Sueto-

ήιο in vita ejus, eo immanitatis proceiiit, utmultos honefti ordinis medios Jerra üjje-

aierit ·> Lib» 4. c* 27.

MONSIEUR.

La peine, Moniieur que Vous avez prife pouréclaircir une madere d'une teile importancs, ·

eil digne de Vous & de- votre induitrie. Il ne *faut pas écouter un certain nombre de gens, qui en-nemis declarés de tout ce, qui fentle favoir ou Fefprithumain, rejettent tous les avantages, dontFEcriture Sreenpeutétre föurnie, tantpourl eclairciffement que ρo ur _affermiffement de fes verités. Gar ii eil inconteftable,que plus on ait de iumieres dansune affaire, plus oneneil convaincu, &plus onys attaché. Gette belle diifer-tation ne fauroit donc que gagner Fapplaudiffement gene¬ral des gens de lettres & de tous les vrais Chrétiens,qui pour peu quil fe trouven t inilruits ou adver tisα unechofe deconfequence, nelaiffent jamais favoir bongréa lauteur. Moi netant 1 uti, maisfouhaittantardem-mentunepetité place entre les autres, je manqueroiifansdoute aux devdifs dun ami, ii je me tairöiVa cetteheure,quandVous alléz lJairVos travaux Acadefriiciens avec cebeauChef-doeu^res, & neVous eri feliciteroiipas. VoiciPallas Elle méme arbore le laurier, dont eile s'eil re-folue de couronner Alans peu un ii digne & coura-geux combattant. Qu'il me foit donc pennis d y join-dre ce voeu folemnel: A la bonne -heure!

L. M. K.