ŚCI | PRAKTYKA | PRAWO | PROJEKTY | WIEDZA | EKOLOGIA ... · 2 ENERGETYKA WODNA ENERGETYKA WODNA 3 AKTUALNOŚCI Archiwalna fotograﬁ a młynów Klary. Źródło: Wratislaviae Amici

AKTUALNOŚCI | PR AKTYK A | PRAWO | PROJEKTY | WIEDZA | EKOLOGIA

HIDROENERGIAHIDROENERGIAWROCŁAW 2012

ENERGETYKA WODNA

WYKORZYSTANIEPOTENCJAŁUDolnej Wisły

SMART GRID inteligentna elektrownia

NA CO LICZY ŚRODOWISKOHYDROENERGETYKIw ustawie o OZE

str. 7

str. 35

str. 17

01/2012bezpłatne wydanie

(NR 01)

Z A P R O S Z E N I E25-26.05.2012

Organizatorzy:

Kongres Hidroenergia jest tradycyjnie uznawany za kluczowe wydarzenie w sektorze małej energetyki wodnej (MEW).

Kongres, organizowany przez ESHA - European Small Hydropower Association od 1989 roku, gromadzi

najważniejszych uczestników europejskiego sektora MEW, oferując im możliwości dyskusji nad najnowszymi trendami

rozwoju sektora, zaprezentowania innowacyjnych pomysłów i rozwiązań, nawiązywania kontaktów, wymiany

doświadczeń oraz znalezienia nowych partnerów i nowych szans rozwoju na rynku. Jest on współorganizowany przez

członków ESHA reprezentujących kraj, w którym odbywa się Kongres w danym roku. Na partnera dla edycji kongresu

Hidroenergia w 2012 roku zostało wybrane Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych (TRMEW), a na miejsce

Kongresu wybrano Wrocław.

Kongres połączony z targami odbywać się będzie w dniach 23-26 maja 2012 w nowoczesnym centrum kongresowym

w kompleksie słynnej wrocławskiej Hali Stulecia. Na zakończenie imprezy tradycyjnie odbędzie się wycieczka

naukowa. Jak zwykle Kongres zgromadzi kilkuset delegatów z Europy i innych części świata, a liderzy MEW

zaprezentują swoje najnowsze działania i produkty.

Szczegółowy program, system rejestracji oraz aktualne informacje o Hidroenergii 2012 w języku polskim i angielskim

dostępne są na stronach:

www.hidroenergia.eu

Informacje związane z wynajmowaniem powierzchni wystawienniczych

oraz możliwościami sponsorowania imprezy dostępne są na stronach

internetowych lub u Menedżera Kongresu:

Bogusław Janik

Menedżer Kongresu

Tel.: +48 605 067 828

Faks: +48 717 071 556

E-mail: [email protected]

Międzynarodowy Kongres i Targi Małej Energetyki Wodnej | 23-26 maja 2012, Wrocław

Patronat:

Patronat Honorowy Marszałka Województwa Dolnośląskiego

Patronat Honorowy Prezydenta Miasta Wrocławia

Politechnika Wrocławska

Instytut Maszyn Przepływowych PAN

OD REDAKCJIW świetle postępujących zmian klima-

tycznych oraz wzrastającej dbało-ści społeczeństwa o środowisko naturalne, odnawialne źródła energii stają się jednym z kluczowych narzędzi, dzięki którym moż-liwe jest wdrażanie idei zrównoważone-go rozwoju. Wśród nich jedną z najważ-niejszych ról odgrywa energetyka wodna. Cechy elektrowni wodnych sprawiają, że są one istotnym elementem środowiska naturalnego, które między innymi popra-wiają retencję powierzchniową i gruntową wody, a także wpływają na zróżnicowa-nie ekosystemów. Ponadto stabilizują one funkcjonowanie sieci elektroenergetycznej oraz przyczyniają się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Przekłada się to na nieustanny wzrost zainteresowania ener-getyką wodną. Jednak na polskim rynku wydawniczym brakowało do tej pory czaso-pisma, które kompleksowo obejmowałoby tą tematykę.

Na tej podstawie zrodził się pomysł stwo-rzenia nowego wydawnictwa Energetyka

Wodna. Będą w nim prezentowane zagad-nienia dotyczące wszystkich technologii wytwarzających energię elektryczną z wody. Zależy nam na tym aby obiektywnie przed-stawiać aspekty związane z budową i eks-ploatacją elektrowni wodnych, dając jed-nocześnie możliwość wypowiedzenia się wszystkim stronom zaangażowanym w ten proces. Chcemy promować świadomość ekologiczną społeczeństwa poprzez pre-zentowanie dobrych praktyk i przykładów z kraju i ze świata. Dzięki temu zdobyta przez innych wiedza i doświadczenie, mogą być wykorzystane na rodzimym gruncie w celu zaspokojenia potrzeb społeczeństwa z jednoczesnym poszanowaniem środowiska naturalnego.

Obecnie w czasopiśmie Energetyka Wodna przewidziano następujące działy tematycz-ne: Aktualności, Praktyka, Prawo, Projekty, Wiedza i Ekologia. Nasz kwartalnik kie-rujemy między innymi do potencjalnych inwestorów, fi rm branżowych, właścicieli elektrowni wodnych, fi rm konsultingowych,

kancelarii prawnych, stowarzyszeń i organi-zacji proekologicznych, wydawnictw bran-żowych, uczelni wyższych, administracji rządowej oraz samorządowej wszystkich szczebli oraz osób zainteresowanych OZE, a w szczególności energetyką wodną.

Wszystkich Państwa chcemy serdecznie zaprosić do współpracy z nami. Mamy na-dzieję, że przypadnie Państwu do gustu nowe czasopismo. Zachęcamy również do wyrażania własnych opinii na temat za-mieszczanych treści oraz formy kwartalnika na adres: [email protected]. Jesteśmy otwarci na każdą sugestię, gdyż naszym celem jest dążenie do do-skonałości. Co więcej, dzięki temu możliwe będzie stworzenie magazynu, który będzie spełniał Państwa oczekiwania.

1ENERGETYKA WODNA

Redaktor naczelnyMichał Kubecki

2 ENERGETYKA WODNA 3ENERGETYKA WODNA

AKTUALNOŚCI

Archiwalna fotografi a młynów Klary. Źródło: Wratislaviae Amici – dolny.slask.org.pl

udokumentowane wzmianki o przeprawie mostowej przez Odrę pochodzą z 1149 r. Łączył on wyspę Piaskową z lewobrzeżną częścią miasta. Najnowszym obiektem jest most Rędziński znajdujący się w ciągu ob-wodnicy autostradowej. Zmienne kształty i formy wrocławskich mostów najlepiej po-znać po zmroku, gdy większość z nich jest fantazyjne podświetlona. Nocny spacer po wrocławskich mostach i kładkach należy do niezapomnianych atrakcji miasta.

Unikalnym na skalę europejską zespołem budowli wodnych jest Śródmiejski Węzeł Wodny, rozciągający się od Szczytnik do rejonu Portu Miejskiego, Najważniejszą

Nie tak dawno spacerując w miłym towa-rzystwie po przepastnych korytarzach

zapory w Solinie usłyszałem o zamiarach zorganizowania kolejnej edycji europejskiej konferencji i wystawy Hidroenergia w Pol-sce. Pojawiły się propozycje Poznania, Kra-kowa, Gdańska, jako ewentualnych miejsc w których mogła by się odbyć ta impre-za.I wtedy zrodziła się myśl, aby zaprosić organizatorów i uczestników do Wrocła-wia, jednego z bardziej energetycznych i wodnych miejsc w Polsce. Od samego początku okazało się to trafnym wyborem. Dzięki profesjonalnym materiałom otrzy-manym od organizacji zajmujących się pro-mocją miasta oraz osobistemu zaangażo-waniu Ewy Malickiej, która prezentowała naszą ofertę członkom ESHA w Lozannie, w czerwcu 2010 r. Wrocław został wybrany na miejsce organizacji Hidroenergia 2012. Szefowie ESHA goszcząc w listopadzie 2010 r. we Wrocławiu przekonali się osobiście, że miasto idealnie odpowiada charakterowi organizowanej już po raz szósty imprezy.

We Wrocławiu trudno nadążyć ze zmiana-mi, które pozwalają uczynić to miejsce bar-dziej przyjaznym mieszkańcom i gościom. Od paru miesięcy jeździmy po autostra-dowej obwodnicy miasta, co spowodowało, że na przejazd przez miasto nie potrze-ba marnować czasu. Właśnie oddawany do użytku jest nowoczesny terminal na lotnisku, a od maja podróżującym pocią-giem przywita pięknie odremontowany i przebudowany dworzec główny. Wybu-dowano od podstaw nowoczesny stadion

piłkarski, na którym w czerwcu 2012 r. odbę-dą się mecze fi nałowe EURO 2012. I dzię-ki temu turniejowi Wrocław w maju bę-dzie robił wspaniałe wrażenie i sprawi, że uczestnicy imprez organizowanych przez ESHA i TRMEW wyjadą pod jego wrażeniem. Miasto związane z rzeką jest od samego początku swojego istnienia. Początkowo zabudowania grodu były ulokowane wokół Ostrowa Tumskiego, z czasem zajmowało większe obszary. Obecnie we granicach administracyjnych znajduje się pięć rzek, z czego cztery uchodzą do Odry. Całość two-rzy Wrocławski Węzeł Wodny, który oprócz niezliczonych kanałów, śluz, jazów posiada niezliczoną ilość mostów i kładek. Pierwsze

Most Tumski, Wrocław. Źródło: www.commons.wikimedia.org

ENERGETYCZNY WROCŁAW ZAPRASZAWROCŁAW 2012

ENERGETYKA WODNA

WYKORZYSTANIE POTENCJAŁUDolnej Wisły

SMART GRID inteligentna elektrownia

NA CO LICZY ŚRODOWISKO HYDROENERGETYKIw ustawie o OZE

str. 7

str. 35

str. 17

REDAKCJA:

Michał Kubecki – redaktor naczelnyMichał Lis – redaktor prowadzącyEwa Fras – redaktor [email protected]. do redakcji: +48 518 304 194

PRENUMERATA I REKLAMA:

Monika Rzepka, Ewa [email protected]

OPRACOWNIE GRAFICZNE:

Maciej Balasińskigrafi [email protected]

DRUKARNIA:

Agencja Wydawnicza “ARGI”ul. Żegiestowska 11 50-542 Wrocław

RADA PROGRAMOWA:

Janusz StellerBogusław PuchowskiEwa MalickaRadosław KoropisRobert Szlęzak

WYDAWCA:TOWARZYSTWO ROZWOJU MAŁYCH ELEKTROWNI WODNYCHul.Królowej Jadwigi 186-300 Grudziądz

tel. +48 (56) 46 49 644fax +48 (56) 46 49 643email: [email protected]

KWARTALNIK ENERGETYKA WODNANR 1/2012 – nakład 3000 egz.

AKTUALNOŚCI:

3 Energetyczny Wrocław zaprasza

5 Departament Energii Odnawialnej

5 1OOO stron uwag do Prawa Energetycznego

6 Prywatyzacja ZEW Niedzica – negocjacji ciąg dalszy

6 Kalendarium

PRAKTYKA:

7 Wykorzystanie potencjału hydroenergetycznego Dolnej Wisły

w świetle 6O-letniego doświadczenia firmy Hydroprojekt

14 Jubilatka w remoncie

15 Vettenfall inwestuje w energię fal morskich na Szetlandach

PRAWO:

17 Na co liczy środowisko hydroenergetyki w ustawie o OZE

19 Zagrożenia dla MEW jakie niesie ze sobą projekt ustawy o OZE

2O Istotne problemy gospodarki wodnej w świetle ramowej

Dyrektywy Wodnej

22 Wyniki badań opinii publicznej przeprowadzonych na zlecenie

KZGW – komentarz eksperta

23 Masz koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej?

- rozliczasz akcyzę

PROJEKTY:

24 ENERGA rozpoczęła konsultacje inwestycji

26 Czysta energia elektryczna w regionie Steirische Eisenwurzen

28 Elektrownia wodna na jazie Romney zrewolucjonizuje dostawy

energii elektrycznej do zamku Winsor

WIEDZA:

3O Polski rynek energetyki wodnej na tle hydroenergetyki krajów

Unii Europejskiej

33 Mapa Technologii Energetyczneych 2O11

35 Smart Grid – Inteligentna Energetyka, czy nas też to dotyczy?

EKOLOGIA:

38 Budowa niebieskiego korytarza ekologicznego wzdłuż doliny

rzeki Iny i jej dopływów

4O Przywracanie ciągłości ekologicznej rzek w ramach PO RYBY

2OO7 – 2O13


AKTUALNOŚCI

SPROSTOWANIESerdecznie przepraszamy Panią Joannę Soł-tuniak za brak umieszczenia przypisów do-łączonych do artykułu „Rzeka Ner i jej wy-korzystanie” w Biuletynie TRMEW (obecnie

„Energetyka Wodna”) w numerze 16/2011 IV kwartał, odnoszących się do fragmen-tów współautorskiego artykułu J. Sołtuniak

i J. Lik, pracy W. Bieżanowskiego, artykułu W. Wierzbickiego i innych wymienionych w literaturze.

Przepraszamy również za nieprzyjemno-ści, wynikłe na skutek uchybień redakcji. Redakcja „Energetyki Wodnej” ubolewa nad wynikłą sytuacją i informuje, że dołoży

wszelkich starań, aby zdarzenia tego typu nie miały już miejsca.

Redakcja Energetyki Wodnej

jego częścią są obiekty hydrotechniczne znajdujące się w odnogach Odry Północ-nej i Południowej z wyróżnionymi dwoma stopniami wodnymi – górnym i dolnym. Stopień górny – Piaskowy- to zespół po-wiązanych budowli, które służą ujęciu, re-gulacji, rozdziałowi i przesyłowi wód, łączą-cych wschodnią grupę wysp odrzańskich: Tamkę, Piaskową, Słodową, Bielarską. Nie-spełna kilometrowy odcink Odry zasilał cztery młyny, których początki sięgają XII w. Na kanale Młyna Maria znajdowały się dwa obiekty – Młyn Maria i Młyn Feniks, które dotrwały do czasów współczesnych, zmieniając się obecnie w nowoczesny hotel. Nie zachował się Młyn św. Macieja ulo-kowany w Kanale Jazu Macieja, a w 1974 r. saperzy wysadzili na polecenie ówcze-snych władz wpisane do rejestru zabytków pozostałości młynów Klary znajdujące się na upuście Klary. Stopień Dolny – Miesz-czański obejmuje na Odrze Południowej elektrownię wodną Wrocław I, upust płu-czący elektrowni, jaz stały i ruchomy (zasu-wowy) oraz śluzę Mieszczańska. Na Odrze Północnej w skład tego stopnia wchodzi elektrownia wodna Wrocław II, upust płu-czący elektrowni, jaz ruchomy (klapowy). Stopień Dolny powstał prawdopodobnie

w następstwie wystąpienia erozji dennej będącej następstwem wcześniejszego wy-budowania stopnia górnego. Tym samym powstały warunki do spiętrzenia wód Odry i wykorzystanie jej energii. Na przestrzeni XIV i XV w. wybudowano na Odrze Północ-nej Młyn Pomorski (obecnie EW Wrocław II) oraz Młyn na kępie Mieszczańskiej, a na Odrze Południowej powstały Młyn Śred-ni, Młyn Przedni i Młyn Nowy. Obiekty te w latach dwudziestych XX w. zostały wybu-rzone, a na ich miejscu wybudowano nowy obiekt elektrowni wodnej Wrocław I. Jednym z twórców tej budowli – autorem projektu architektonicznego był Max Berg znany we Wrocławiu jako główny projektant Hali Stulecia.

W bezpośrednim sąsiedztwie Hali Stulecia, obiektu wpisanego do rejestru zabytków UNESCO, znajduje się Regionalne Centrum Turystyki Biznesowej. W drugiej połowie maja br. gościć tam będą uczestnicy kon-gresu i targów Hidroenergia 2012 oraz człon-kowie Towarzystwa Rozwoju Małych Elek-trowni Wodnych, uczestniczących w dniu otwartym targów oraz corocznym Walnym Zgromadzeniu. W targach potwierdziło swój udział przeszło czterdziestu wystawców

z kraju i zagranicy. Zwiedzający będą mogli bezpośrednio porozmawiać z przedstawi-cielami fi rm produkujących turbiny wodne ze szczególnym uwzględnieniem techno-logii przeznaczonych dla małych elektrow-ni wodnych. Uczestnikami targów będą również przedstawiciele fi rm zajmujących się automatyką i sterowaniem elektrowni wodnych oraz szereg innych wystawców oferujących swoje produkty i usługi, które mają swoje zastosowanie w hydroenerge-tyce. Po raz pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej osoby zajmujące się zawodo-wo małymi elektrowniami wodnymi będą miały możliwość poznania nowoczesnych rozwiązań technicznych oferowanych przez światowych producentów. Spotkania te będą dawały możliwość nawiązania wielu nowych i owocnych kontaktów. W świetle zmian, jakie zachodzą w polskim ustawo-dawstwie związanym z odnawialnymi źró-dłami energii i koniecznością szybkiej mo-dernizacji wielu obiektów w Polsce, wiedza uzyskiwana podczas tych spotkań będzie bardzo przydatna.

DEPARTAMENT ENERGII ODNAWIALNEJ

1000 STRON UWAG DO PRAWA ENERGETYCZNEGO

Z końcem lutego na wniosek Wicepremie-ra Waldemara Pawlaka został utworzony

Departament Energii Odnawialnej. Nowa jednostka Ministerstwa Gospodarki będzie odpowiedzialna za opracowywanie pro-pozycji działań dotyczących odnawialnych źródeł energii, w tym biokomponentów i biopaliw ciekłych. Do zadań departamen-tu będzie także należeć inicjowanie, koor-dynowanie i monitorowanie aktywności or-ganów administracji rządowej dotyczących zielonej energii. W rezultacie działania te mają przyczynić się do realizacji celów w za-kresie udziału energii i paliw wytwarzanych w oparciu o odnawialne źródła energii. Do-

datkowe kompetencje obejmują współpracę i wymianę informacji z organami państw członkowskich UE, które mają na celu pro-mowanie odnawialnych źródeł energii.

5 marca upłynął termin składania ofert na stanowisko dyrektora Departamentu Ener-getyki Odnawialnej. Jednym z trzech kan-dydatów jest wicedyrektor departamentu energetyki – Janusz Pilitowski, który obec-nie pełni obowiązki dyrektora w nowopow-stałej jednostki.

Na przyszłego szefa departamentu cze-kają już nowe obowiązki. Do najważniej-

szych z nich należy zaliczyć ukończenie ustawy o odnawialnych źródłach energii, opracowanie rozporządzenia dotyczącego wskaźników obowiązkowego udziału ener-gii odnawialnej w krajowym zużyciu, a także przygotowanie odpowiedzi polskiego rzą-du na zarzuty Komisji Europejskiej odnośnie braku wdrożenia dyrektywy o promocji energii ze źródeł odnawialnych. W najbliż-szym czasie komisja ds. postępowania kon-kursowego przedstawi Ministrowi Gospo-darki kandydatury, na podstawie których minister dokona nominacji.


według którego operatorzy systemów dys-trybucyjnych mają obowiązek prowadzenia sprzedaży energii elektrycznej w sytuacjach niemożności kontynuowania sprzedaży przez jej dotychczasowych sprzedawców np. w przy-padku bankructwa. Opiniodawcy podkreślali, że operatorzy systemów dystrybucyjnych nie mogą prowadzić sprzedaży energii elek-trycznej. Aby rozwiązać ten problem zapro-ponowano, aby pojęcie „sprzedaż awaryj-na” zamienić na „dostawa awaryjna” przy jednoczesnym uwzględnieniu modyfi kacji sposobu jej rozliczania z odbiorcą. Tomasz Dąbrowski podkreślił jednak, że Minister-stwu Gospodarki zależy na tym, aby mimo wszystko Operatorzy Systemu Dystrybu-cyjnego prowadzili sprzedaż w sytuacjach awaryjnych, tak więc zmiana nazwy nie wprowadzi faktycznej różnicy.

Często poruszano kwestię możliwości pozo-stawiania wniosków bez rozpoznania o przy-łączenie do sieci. Zapis ten jest szczególnie kwestionowany przez branżę OZE, tym bar-dziej, że już w sierpniu zeszłego roku został on odrzucony przez Sejm. Podczas konferencji omawiano również zagadnienie dotyczące form wsparcia dla odbiorców wrażliwych. Jest

dosyć prawdopodobne, że zaproponowana forma rozliczeniowa zostanie zmieniona na inny wariant, który pierwotnie odrzucono. Stwierdzono bowiem, że nie będzie ona w stanie zapewnić wystarczającej płynności rozliczeń. Resort gospodarki ma na myśli rezygnację z rozwiązania polegającego na udzielaniu bonifikat przez sprzedawców energii, które będą rekompensowane przez budżet państwa jako dotacje. Jest możli-we, że zostanie zaproponowane rozliczanie w postaci zmniejszenia kwoty należnego podatku VAT.

Szacuje się, że końcowa wersja projektu bę-dzie przyjęta przez Radę Ministrów najpraw-dopodobniej w połowie roku. Uwzględniając poprawkę na wakacje parlamentarne, jest wielce prawdopodobne, że Sejm będzie rozpatrywał projekt ustawy dopiero w dru-giej połowie roku. Biorąc jeszcze pod uwa-gę akceptację Prezydenta, można się spo-dziewać, że ustawa wejdzie w życie dopiero w przyszłym roku.


W trakcie konsultacji międzyresorto-wych, dotyczących projektu pakietu

ustaw energetycznych, do Ministerstwa Go-spodarki napłynęło ponad 1000 stron uwag ze strony innych ministerstw i urzędów centralnych. Ponadto w ramach konsultacji społecznych, które zostały zakończone 6 lu-tego, do ministerstwa wpłynęło dodatkowo ponad 80 pism zawierających spostrzeżenia.

Zostały one przedstawione przez dyrek-tora Departamentu Energetyki – Tomasza Dąbrowskiego podczas konferencji „Nowe prawo energetyczne i nowa ustawa o od-nawialnych źródłach energii” zorganizo-wanej przez Izbę Gospodarczą Energetyki i Ochrony Środowiska. Oprócz delegatów Rządu, wzięli w niej udział przedstawiciele fi rm oraz eksperci z branży energetycznej.

Wiele ze zgłoszonych opinii dotyczyło sen-sowności rozdziału regulacji prawnych dla energii elektrycznej, gazu i źródeł odnawial-nych w formie odrębnych ustaw. Jednak we-dług dyrektora Departamentu Energetyki w parze z tą sugestią nie szły przekonywują-ce argumenty. Spore emocje budzi ponad-to zaproponowane rozwiązanie ustawowe,

Radosław Koropis

Źródło: Fundacja Otwartego Muzeum Techniki – Trasa Turystyczna Zabytki Techniki Śródmiejskiego Węzła Wodnego Wrocławia

PRAKTYKA ENERGETYCZNY WROCŁAW ZAPRASZA


AKTUALNOŚCI PRAKTYKA

Elektrownia Wodna w Niedzicy. Fot.Wojciech Gogolewski

PRYWATYZACJA ZEW NIEDZICA NEGOCJACJI CIĄG DALSZY

3 kwietnia 2012 roku Ministerstwo Skarbu Państwa podjęło decyzję o kolejnym,

przedłużeniu wyłączności negocjacyjnej dla czeskiej spółki Energo-Pro w procesie prywatyzacji Zespołu Elektrowni Wodnych Niedzica S.A. Podstawowym zadaniem spółki wystawio-nej na sprzedaż jest wytwarzanie, dystrybu-cja i obrót energią elektryczną, prowadze-nie gospodarki wodnej oraz utrzymywanie zbiorników wodnych. Zdolność produkcyj-na ZEW Niedzica wyrażona mocą instalo-waną kształtuje się na poziomie 92,75 MW, co pozwala uzyskać produkcję roczną około 100 GWh. Spółka dysponuje nowoczesnym i w dużym stopniu zautomatyzowanym ma-jątkiem wytwórczym, w skład którego wcho-dzą elektrownie wodne: szczytowo-pom-

SPECYFIKA DOLNEJ WISŁY Pojęcie Wisły Dolnej odnosi się do odcin-ka rzeki o długości ok. 391 km pomiędzy ujściem Narwi a Morzem Bałtyckim. Od-cinek ten jest bardzo zróżnicowany pod względem zagospodarowania technicznego, ukształtowania koryta i warunków przepły-wu wody:• na długości ok. 70 km od ujścia Narwi

do rejonu Płocka ( cofka zbiornika Wło-cławek ) jest to rzeka swobodnie płynąca w szerokim korycie roztokowym z wielo-ma wyspami i kępami sprzyjającymi po-wstawaniu zatorów lodowych; jako droga wodna reprezentuje klasę Ia,

• pomiędzy Płockiem a Włocławkiem roz-ciąga się czasza Zbiornika Włocławskiego o długości ok. 55 km; szlak drogi wodnej wytyczony na zbiorniku spełnia warunki klasy Va,

• poniżej stopnia Włocławek koryto rze-ki podlega intensywnym procesom ero-zyjno-akumulacyjnym spowodowanym przez nierównomierną pracę stopnia ( głównie elektrowni ) których zasięg ob-serwowany jest na długości ok. 43 km – domiejscowości Silno; jako droga wodna z trudem spełnia wymagania klasy Ia,

• na pozostałym odcinku, od Silna do ujścia ( ok. 223 km ) Wisła została w pełni uregu-lowana w końcu XIX w. i pomimo znacznej degradacji budowli regulacyjnych koryto rzeki zachowuje utrwalona linię brzegową i stabilny przekrój a warunki żeglugowe spełniają wymagania klasy II ( poniżej Tczewa klasy III ).

Warunki hydrologiczne określone zmienno-ścią przepływów przedstawiają sięnastępująco :

Na odcinku Dolnej Wisły skoncentrowane jest ok. 65% zasobów energii wodnej tej rzeki co stanowi ok. 1/3 technicznie dostęp-nego potencjału hydroenergetycznego rzek Polski określonego w katastrze sił wodnych na ok. 12 100 GWh/rok. Wykorzystanie możliwości energetycznych Dolnej Wisły pozwoliłoby na uzyskanie w ciągu roku ok. 4 000 GWh ( mln kWh ) energii pochodzącej ze źródła odnawialnego, dostępnego bez ograniczeń przez cały rok

ZAPOTRZEBOWANIE I STRUKTURA PRO-DUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCEPolska zużywa znacznie mniej prądu niż rozwinięte kraje Unii Europejskiej a ilość energii przypadającej na mieszkańca jest dwa razy mniejsza od przeciętnej w strefi e euro i trzy razy mniejsza niż w krajach naj-bogatszych. W ostatnich latach obserwo-wany jest jednak szybki wzrost popytu na energię elektryczną wynikający z rozwoju gospodarczego Polski i wzrostu zamożno-ści społeczeństwa. W okresie 2003- 2007 zużycie energii elektrycznej wzrosło o 12% a według prognoz na lata 2011-2020 dalszy wzrost popytu będzie się utrzymywał na poziomie 2% rocznie. Przy rosnącym zapo-trzebowaniu na energię staje się zauważal-ny defi cyt mocy w elektrowniach, który we-dług publikowanych prognoz może wynosić od 5% w roku 2015 do 40% w roku 2020. Zakłócenia w dostawach energii mogą wy-stępować w wielkich aglomeracjach miej-skich ( szczególnie w okresie letnim ) oraz w całej północno-wschodniej części kraju. Jest to spowodowane wyeksploatowaniem funkcjonujących bloków energetycznych, nierównomiernym rozmieszczeniem elek-trowni usytuowanych głównie w centralnej

i południowej Polsce oraz niewydolnością istniejącej sieci przesyłowej. Podstawowa część energii elektrycznej produkowana jest w Polsce w elektrowniach cieplnych. Według danych Krajowego Systemu Ener-getycznego w roku 2010 produkcja energii elektrycznej w elektrowniach zawodowych wyniosła łącznie 147 419 GWh z czego :

w elektrowniach cieplnych• 142 838 GWh tj. 96,9 %

w elektrowniach wodnych• 3 268 GWh tj. 2,2 %

w elektrowniach wiatrowych i z innych źró-deł odnawialnych• 1 311 GWh tj. 0,9%

Elektrownie wodne zaliczane są do od-nawialnych źródeł energii ( OZE ) tylko w zakresie elektrowni przepływowych, pra-cujących na dopływie naturalnym. Produk-cja tych elektrowni OZE utrzymuje się od lat na poziomie ok. 2 200 GWh stanowiąc ok. 1,5% rocznej produkcji energii elektrycznej w Polsce. Elektrownie wodne szczytowo-pompowe, wykorzystywane głównie do magazynowania i przetwarzani energii wy-produkowanej w elektrowniach cieplnych, nie są traktowane jako odnawialne źródła energii.

Polityka energetyczna Unii Europejskiej zobowiązuje Polskę do systematyczne-go zwiększania produkcji z odnawialnych źródeł energii. Dokonując implementacji zobowiązań ekologicznych UE zawartych w tzw. pakiecie „3 x 20%” Rada Ministrów w Uchwale nr 202/2009 „Polityka energe-tyczna Polski do 2030 roku” wyznaczyła główne cele w zakresie rozwoju wykorzy-stania OZE, obejmujące m.in.:• wzrost udziału odnawialnych źródeł ener-

gii w fi nalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następ-nych,

• wykorzystanie do produkcji energii elek-trycznej urządzeń piętrzących stanowią-cych własność Skarbu Państwa.

powa elektrownia Niedzica z dopływem naturalnym, MEW Sromowce zlokalizowana na rzece Dunajec oraz MEW Łączany i MEW Smolice położone na rzece Wisła powyżej Krakowa. ZEW Niedzica dysponuje rów-nież siecią dystrybucji energii elektrycznej średniego i niskiego napięcia. Ministerstwo Skarbu Państwa planuje sprzedać 2 258 379 akcji imiennych o wartości nominalnej 100 złotych każda, stanowiących 100% kapitału zakładowego.

Spośród piętnastu złożonych ofert, do ne-gocjacji dopuszczono następujące podmio-ty: Energa, Energo-Pro, KGHM II Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepu-blicznych, Tauron oraz konsorcjum ZEW Niedzica – Pracownicy, KI Energy oraz Kulczyk Holding. 19 września 2011 roku

Minister Skarbu Państwa podjął decyzję o udzieleniu wyłączności negocjacyjnej dla spółki Energo-Pro, pierwotnie do dnia 21 października 2011. Była ona przedłużana czterokrotnie, natomiast 19 kwietnia 2012 roku upływa termin bieżącego okresu wy-łączności negocjacyjnej dla czeskiej spółki. W przypadku ewentualnego braku porozu-mienia odnośnie warunków umowy sprze-daży, MSP w dalszym ciągu ma możliwość powrotu do negocjacji z pozostałymi pod-miotami, które złożyły oferty w procesie negocjacji. MSP może także zdecydować o przedłużeniu terminu wyłączności ne-gocjacyjnej lub zakończyć proces bez roz-strzygnięcia.

KALENDARIUM

06.02.2012 Zakończenie konsultacji społecznych w sprawie pakietu ustaw energetycznych

20-22.04.2012Grudziądz

XI Warsztaty ABC… Małych Elektrowni Wodnych Organizator – ECO INCEPTUM Sp.J. www.inceptum.pl

08-10.05.2012

Poznań

IV EDYCJA MIĘDZYNARODOWYCH TARGÓW ENERGII ODNAWIALNEJ GREENPOWEROrganizatorzy – Międzynarodowe Targi Poznańskie Sp. z o.o.Polska Izba Gospodarcza Energii OdnawialnejFundacja na Rzecz Rozwoju Energetyki Odnawialnej i Nowych Technologii www.greenpower.mtp.pl

23-26.05.2012 Wrocław

Kongres HIDROENERGIA 2012Organizatorzy – ESHA, TRMEW www.2012.hidroenergia.eu

05.06.2012Warszawa

VI Forum Gospodarcze Energia i ŚrodowiskoOrganizator – Mazowiecki Serwis Gospodarczy Sp.z o.o.

WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU HYDROENERGETYCZNEGO DOLNEJ WISŁY W ŚWIETLE 60-LETNIEGO DOŚWIADCZENIA FIRMY HYDROPROJEKT

Redakcja Energetyki WodnejŹródło: Ministerstwo Skarbu Państwa

Przekrójwodowskazowy

Przepływy obserwowane Przepływ średniz wielolecia

Maksymalne Minimalne

Kępa Polska 5972 m3/s 158 m3/s 914 m3/s

Tczew 7840 m3/s 253 m3/s 1060 m3/s


PRAKTYKA

zmodernizowane warianty KDW ( 6 lub 8 stopni ) przy równoczesnym podkreśleniu konieczności budowy stopnia Ciechocinek ze względu na wysoce niezadowalający stan koryta rzeki poniżej istniejącego stopnia we Włocławku. Ostatnią próbą aktualizacji koncepcji KDW z roku 1957 było wyko-nane w roku 1993 wspólne opracowanie „Hydroprojektu Warszawa” i „Energopro-jektu Warszawa” p.n. „Kaskada Dolnej Wisły. Wstępna analiza ekonomiczna”. Do analizy wybrano wariant ośmiostopniowej zabudowy ( w tym istniejący stopień Włocławek ) opra-cowanej w „Koncepcji Generalnej” z 1980 r. ( wariant II ), który uznano za najbardziej celowy pod względem technicznym. Pod-stawowe parametry Kaskady przedstawiono w tabeli nr 2.

Pomimo zmiany lokalizacji kilku stopni pozostawiono rzędne piętrzenia przyjęte w koncepcji z 1957r., zachowując zasadę „kaskady zwartej” zapewniającej odpowied-nie zatopienie dolnego stanowiska każdego stopnia w celu uniknięcia erozji. Elektrow-nie wodne Kaskady zostały wyposażone w 6 turbin, a łączny przełyk instalowany każdej z elektrowni był ok. 2 – 3 krotnie większy od przepływu średniego rocznego Wisły, co wynikało z przyjętego założenia, że praca elektrowni miała być przewałowa z jednakową ilością czynnych turbin na ko-lejnych stopniach. W przypadku mniejszych przepływów w Wiśle elektrownie miały pra-cować w reżimie szczytowym korzystając z dobowej akumulacji w górnym zbiorniku Kaskady ( stopień Wyszogród ) o pojemności użytecznej ok. 45,6 mln m3.

We wnioskach z przeprowadzonej analizy ekonomicznej stwierdzono, że głównymi efektami realizacji Kaskady będą korzyści energetyczne bezpośrednie ( 63,5% ) jak i wynikające z ograniczenia emisji szko-dliwych substancji ( 19,2% ) oraz korzyści pozaenergetyczne o istotnym znaczeniu gospodarczym ( 17,3 % ). Analiza kosztów zaniechania wykazała, że w przypadku rezy-gnacji z budowy KDW, wymierne straty go-spodarcze ponoszone w okresie pierwszych 33 lat będą równe nakładom inwestycyjnym na jej realizację.

W latach 90-tych, w wyniku wzrostu ten-dencji proekologicznych, ocena walorów gospodarczych Wisły stanowiących pod-stawę koncepcji KDW, uległa przewarto-ściowaniu na rzecz walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Dotychczasowy brak kon-sekwencji w realizacji kolejnych progra-mów gospodarki wodnej w Polsce został zastąpiony ideą odrzucenia jakiegokolwiekgospodarczego wykorzystania rzeki, zakon-serwowania obecnego stanu Wisły i prze-kształcenia jej, wraz z całą doliną w parki przyrodnicze i obszary chronionego krajo-brazu ( „Natura 2000” ).

W tej sytuacji Ministerstwo Ochrony Śro-dowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnic-twa uznało za nieobowiązujące wszystkie opracowania dotyczące KDW i w roku 1997 zleciło ponowne przeanalizowanie koniecz-nych i możliwych do akceptacji działań na odcinku Dolnej Wisły z uwzględnieniem problemów związanych z zagrożeniem nie-przystosowanego do samodzielnej pracy

w roku 1959 i podjęto decyzję o jego re-alizacji. Wybór lokalizacji stopnia wynikał z korzystnych warunków topografi cznych, wysokiej efektywności produkcyjnej elek-trowni wodnej ( najwyższy spad ) oraz za-miaru przygotowania warunków do bu-dowy planowanego Kanału Centralnego, który miał pobierać wodę ze zbiornika Włocławek. Budowa stopnia rozpoczęła się w roku 1962, a zakończenie prac nastąpiło w roku 1970.

Szczegółowe rozwiązania pozostałych stop-ni KDW ( lokalizacja, parametry techniczne )nie zostały nigdy zatwierdzone i w następ-nych latach ulegały różnym modyfi kacjom w kolejnych pracach studialnych dotyczą-cych wykorzystania zasobów wodnych i zabudowy hydrotechnicznej Wisły. W roku 1968 zostały opracowane „Dane wyjścio-we dla stopnia Ciechocinek” ( CBS i PBW „Hydroprojekt” ) jako następnego stopnia KDW wskazanego do realizacji. Dalsze pra-ce projektowe podjęto w drugiej połowie lat 70-tych, kiedy opracowano „Wniosek o ustalenie lokalizacji inwestycji” i „Założe-nia Techniczno-Ekonomiczne” ( ZTE ). Po zatwierdzeniu ZTE w roku 1979 przystąpio-no do wykonania dokumentacji technicznej i równocześnie rozpoczęto realizację obiek-tów zaplecza budowy stopnia. Wszystkie pra-ce zostały przerwane w roku 1981 z powo-du braku środków fi nansowych.

W okresie kryzysu polityczno- gospodar-czego w Polsce ( 1980-1989 ) powstały dwa opracowania studialne dotyczące zagospo-darowania Wisły, w których prezentowano

Tabela 1. Stopnie Kaskady Dolnej Wisły wg koncepcji z 1957r.

L.p Nazwa stopnia km rzeki NPP Spad statycz. m

Q śr rocznem3/sek

Mocinstal. MW

Produkcjaśr. roczna

GWh

1 Warszawa płn. 539,5 81,0 9,0 557 70 280

2 Wyszogród 585,5 72,0 8,0 860 90 410

3 Płock. 618,0 64,0 6,7 922 85 350

4 Włocławek 674,8 57,3 11,3 930 160 640

5 Ciechocinek 713,0 46,0 8,5 948 100 460

6 Solec Kujaw. 759,0 37,5 7,5 980 95 410

7 Chełmno 808,0 30,0 8,0 1005 100 516

8 Nowe 868,0 22,0 9,5 1019 100 516

9 Tczew 903,5 12,5 8,5 1030 90 440

Razem 2÷9 – – 68,0 – 820 3 742

Osiągnięcie celów unijnych w zakresie ener-gii odnawialnej wymagać będzie produkcji energii elektrycznej brutto z OZE w 2020r. na poziomie ok. 31 000 GWh co oznacza ok. 18,4% produkcji całkowitej.

ENERGETYKA WODNAEnergetyka wodna stanowi najpoważniejsze źródło energii odnawialnej dostarczają-ce blisko 20% światowej produkcji energii elektrycznej. Energia płynącej lub spiętrzo-nej wody jest dostępna niezależnie od wa-runków atmosferycznych zmieniających się odpowiednio do pory dnia lub pór roku. W odróżnieniu od innych źródeł energii odnawialnej ( wiatr, słońce ) energia wod-na może być akumulowana w zbiornikach i wielokrotnie przetwarzana ( kaskady stopni wodnych, elektrownie szczytowo-pompowe ). Średni czas wykorzystania mocy zainstalo-wanej w elektrowniach wodnych wynosi ok. 4 000 godz/rok i jest dwukrotnie większy niż w elektrowniach wiatrowych. Technologia produkcji energii w elektrowniach wod-nych, doskonalona od wielu lat, charak-teryzuje się wysoką sprawnością urządzeń ( 80-90% ) nieosiągalną przy przetwarzaniu innych źródeł energii odnawialnej. Praca elektrowni wodnych nie powoduje emisji substancji szkodliwych w postaci pyłów i gazów cieplarnianych, wytwarzania odpa-dów i zanieczyszczeń ( gruntu, wody ) oraz hałasu. Każda MWh energii elektrycznej wytworzonej w elektrowni wodnej zmniej-sza w skali roku obciążenie środowiska o ok. 15 kg dwutlenku siarki, 7 kg tlenków azotu i 150 kg popiołów lotnych, które powstają w wyniku spalania węgla w elektrowniach cieplnych.

Eksploatacja elektrowni wodnych cha-rakteryzuje się niskimi kosztami produk-cji, niewielką awaryjnością i bardzo długą żywotnością techniczną urządzeń ( zna-ne są turbiny pracujące nieprzerwanie od ponad 100 lat). Elektrownie wodne mogą pracować ze zmiennym obciążeniem, a ich uruchamianie lub wyłączanie odbywa się w bardzo krótkim czasie ( do kilku minut ). Z tego względu mogą być wykorzystywa-ne do regulacji systemu energetycznego w celu racjonalnego wykorzystania mocy zainstalowanej w elektrowniach cieplnych. Istotna rolę regulacyjną spełniają w sys-temie krajowym elektrownie szczytowo-pompowe posiadające znaczną moc insta-lowaną ( łącznie ok. 1 750 MW ). Zasoby energetyczne polskich rzek nie mają duże-

go znaczenia dla zaspokojenia krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną. Realny potencjał techniczny zasobów hy-droenergetycznych, umożliwiający uzyska-nie energii w ilości ok. 12 100 GWh/rok, stanowi ok. 8,6% zapotrzebowania brutto w roku 2010 ( 141 000 GWh ) a w stosunku do prognozy na rok 2020 jest to ok. 7,1 % ( dane wg „Polityki energetycznej Polski do 2030 roku”). Obecnie elektrownie wodne w Polsce wykorzystują jedynie ok. 12% po-tencjału hydroenergetycznego, a ich łączna moc stanowi ok. 7,3 % mocy zainstalowanej w Krajowym Systemie Elektroenergetycz-nym. Dla porównania Francja wykorzystu-je powyżej 90% potencjału swoich rzek, Szwajcaria powyżej 80%, Niemcy ok. 70%, a Norwegowie uzyskują 98% energii elek-trycznej z elektrowni wodnych. Według zestawienia odnawialnych źródeł energii opracowanego przez Urząd Regulacji Ener-getyki ( aktualizacja na dzień 31.03. 2011r. )w Polsce istnieje 737 elektrowni wodnych o łącznej mocy zainstalowanej 946,3 MW ( bez elektrowni szczytowo-pompowych). W Krajowym Systemie Elektroenergetycz-nym pracuje 128 elektrowni wodnych za-wodowych, w tym tylko 18 o mocy większej niż 5MW.

KASKADA DOLNEJ WISŁYOdcinek Dolnej Wisły charakteryzuje się istotnymi walorami żeglugowymi i energe-tycznymi, których wykorzystywanie rozpo-częto już pod koniec XIX wieku ( regulacja rzeki dla celów żeglugowych w granicach zaboru pruskiego – od miejscowości Silno do morza ). Po odzyskaniu niepodległości przystąpiono do planowych działań organi-zacyjnych zmierzających do użeglownienia Wisły i zapewnienia ochrony przeciwpo-wodziowej. Realizacja tych działań, prze-rwana z powodu wybuchu wojny w roku 1939, została wznowiona po jej zakończeniu i kontynuowana do początku lat 50-tych.

W roku 1952 w Komitecie Gospodarki Wod-nej utworzonym przy Polskiej Akademii Nauk przystąpiono do opracowania „Zało-żeń planu perspektywicznego gospodarki wodnej w Polsce”, w których m.in. przewi-dziano budowę stopni wodnych żeglugo-wo-energetycznych na całej długości Wisły, rozpatrywanej jako droga wodna łączącą Śląsk z Bałtykiem. Szczególne znaczenie w tej koncepcji przypisano wykorzystaniu znaczącego potencjału energetycznego Dolnej Wisły.

W latach 1956-57 została opracowana w CBS i PBW „Hydroprojekt” przy współpracy z PAN koncepcja budowy kaskady stopni piętrzących z elektrowniami wodnymi na odcinku Wisły od ujścia Narwi do Tcze-wa. Kaskada Dolnej Wisły miała być zwar-tym systemem 8 stopni wodnych niskiego spadu ze zbiornikami przepływowymi spię-trzonymi do poziomu wody średniej rocz-nej ( SSQ ) w dolnym stanowisku stopnia poprzedzającego. Jest to konieczne dla uzyskania odpowiedniej głębokości wody poniżej stopnia piętrzącego ( tzw. „pod-parcie stopnia” ) w celu uniknięcia erozji dna i dewastacji koryta. Do projektowanej Kaskady Dolnej Wisły został również dołą-czony stopień Warszawa – Północ, położony powyżej ujścia Narwi, który miał być „natu-ralnym górnym ograniczeniem” zabudowy Dolnej Wisły i był przewidywany do realiza-cji równocześnie z Kaskadą. Charakterystykę stopni z zestawieniem mocy instalowanej i produkcji energii elektrycznej przedsta-wiono w tabeli nr 1.

Podstawową funkcją Kaskady miała być produkcja energii elektrycznej wykorzysty-wanej w systemie energetycznym do ce-lów interwencyjnych i regulacyjnych w cyklu wyrównania dobowego, tzn. praca w godzinach szczytów energetycznych z wyko-rzystaniem wody zmagazynowanej w po-zostałej części doby. W okresie większych przepływów praca elektrowni mogła by być wykorzystywana do produkcji energii podszczytowej, a przy dopływie równym Qinst elektrownie pracowałyby przepły-wowo. Oprócz funkcji energetycznej KDW miała spełniać istotną funkcję żeglugową tworząc drogę wodną IV klasy międzynaro-dowej na odcinku od Warszawy do Bałtyku. Ponadto przewidywano uzyskanie korzyst-nych efektów we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego związanego funkcjo-nalnie lub terenowo z Wisłą i jej doliną.

Budowa KDW spowodowałaby również ko-rzystne zmiany w sferze gospodarki wodnej :• poprawę stanu zasobów wodnych dzięki retencji zbiornikowej,• poprawę warunków przepływu wielkich wód, • zwiększenie zasobów i ustabilizowanie poziomu wód gruntowych.

Koncepcja KDW stała się podstawą do opra-cowania projektów wstępnych stopni War-szawa-Północ i Włocławek. Projekt wstępny stopnia Włocławek został zatwierdzony

PRAKTYKA WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU HYDROENERGETYCZNEGO DOLNEJ WISŁY W ŚWIETLE 60-LECIA DOŚWIADCZENIA FIRMY HYDROPROJEKT


PRAKTYKAPRAKTYKA WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU HYDROENERGETYCZNEGO DOLNEJ WISŁY W ŚWIETLE 60-LECIA DOŚWIADCZENIA FIRMY HYDROPROJEKT

stopnia we Włocławku. W latach 1998-1999 została opracowana przez „Hydroprojekt Warszawa” „Koncepcja zagospodarowania Dolnej Wisły”, która miała na celu stwo-rzenie podstaw do podejmowania decyzji o sposobie przyszłego zagospodarowania rzeki przy zastosowaniu zasad ekorozwoju i konieczności ochrony walorów środowiska przyrodniczego. W ramach „Koncepcji” roz-patrzono trzy warianty zagospodarowania Dolnej Wisły:

Wariant W1 zakładający pozostawienie rzeki w stanie obecnym, ograniczając dzia-łania do ochrony przeciwpowodziowej, za-bezpieczenia koryta rzeki i istniejących bu-dowli inżynierskich, w tym budowy stałego progu podpiętrzającego dolne stanowisko stopnia we Włocławku.

Wariant W2 przewidujący budowę na-stępnego stopnia wodnego z elektrownią poniżej stopnia we Włocławku, przy założe-niu, że będzie to ostatni stopień na Dolnej Wiśle ; na odcinkach rzeki powyżej i poniżej Włocławka przyjęto realizację programu według wariantu W1.

Wariant W3 obejmujący trzy koncepcje ( W3A, W3B, W3C ) budowy pełnej kaskady stopni na Dolnej Wiśle, zapewniające wyko-rzystanie potencjału energetycznego rzeki w sposób uzasadniony ekonomicznie przy najmniejszych negatywnych skutkach dla środowiska, przy czym:

• wariant W3A stanowił aktualizację roz-wiązań z lat poprzednich,

negatywnej ocenie skutków dla środowiska przyrodniczego. Aktualność tych wniosków trudno kwestionować przy obecnie domi-nujących poglądach na potrzeby natural-nego do niedawna wykorzystania rzek dla celów żeglugowych i energetycznych oraz pomijaniu energetyki wodnej w planach rozwoju gospodarczego kraju.

STOPIEŃ WODNY WŁOCŁAWEKJedynym obiektem planowanej KDW, zbudo-wanym na podstawie założeń opracowanych w koncepcji z roku 1957, jest stopień Wło-cławek, oddany do użytku 17 października 1970r. Rozpoczęcie realizacji KDW od bu-dowy stopnia we Włocławku było uzasad-

nione wysoką efektywnością energetycz-ną elektrowni wodnej. Elektrownia została wyposażona w 6 turbozespołów o łącznym przełyku instalowanym 2 190 m3/s, których moc instalowana wynosi 160,2 MW. Plano-wana wielkość produkcji energii elektrycz-nej miała wynosić 640 GWh/rok. Uzyskane efekty energetyczne okazały się znacznie wyższe od planowanych :• w okresie 1971-2000 średnia wielkość produkcji energii wyniosła 739 GWh/rok,• maksymalna wielkość produkcji przypadła w roku 1980 i wyniosła 1043 GWh a wielkość minimalna w roku 1984 wyniosła 549 GWh. Praca elektrowni i uzyskiwane efekty ener-getyczne w przypadku pojedynczego stop-

nia zależą głównie od dopływu do zbiorni-ka. W rozpatrywanym okresie 1971-2000 średni przepływ z wielolecia wynosił 901 m3/s, a w rekordowym roku 1980 średni przepływ roczny wyniósł 1 424 m3/s.

Do roku 2002 elektrownia pracowała w sys-temie szczytowo- interwencyjnym w cyklu wyrównania dobowego, zachowując stały odpływ Qbiol. = 350 m3/s co odpowiadało przepływowi przez jedną turbinę. Włącze-nie elektrowni do pracy pełnym przełykiem powodowało gwałtowny wzrost przepływu do Qinst = 2 190 m3/s w dolnym stano-wisku stopnia. Konsekwencją wieloletniej nierównomiernej pracy elektrowni była in-

• wariant W3B rozpatrywał koncepcję bu-dowy kaskady niskich stopni z kanałami derywacyjnymi,• wariant W3C prezentował koncepcję pre-ferowaną, wynikającą z analizy obu w/w wariantów

We wszystkich wariantach kaskady elek-trownie wodne przy stopniach mają charak-ter przepływowy, odmiennie niż w poprzed-nich koncepcjach, gdzie przewidywano pracę szczytową i interwencyjną; dotyczy to również elektrowni przy stopniu poni-żej Włocławka w wariancie W2. W warian-tach W3A i W3C podstawowe parametry elektrowni ( ilość turbin i Qinst. ) zostały ujednolicone; elektrownie wyposażone są w 4 turbiny o łącznym przełyku instalo-wanym 1 300 m3/s. Podstawowe dane dla stopni rozpatrywanych w wariantach W3A i W3C przedstawiono w tabelach nr 3 i nr 4. W tabelach przyjęto parametry istniejącego stopnia we Włocławku według zestawienia w tabeli nr 2.

W obu wariantach koncepcji zmieniono lokalizację stopni oraz zrezygnowano ze stopnia wodnego Tczew, aby KDW nie wchodziła na teren Żuław Wiślanych. Kon-cepcja KDW dostosowana do warunków określonych przez MOŚZNiL jest znacznie mniej korzystna pod względem parame-trów i efektów energetycznych niż wszystkie rozpatrywane wcześniej warianty. Najogól-niej charakteryzuje to stopień wykorzysta-nia potencjału hydroenergetycznego Dol-nej Wisły, szacowanego na ok. 4 000 GWh w skali roku, który w kolejnych wersjach

koncepcji wynosi:koncepcja KDW z 1957r.• 3 742 GWh tj.94%

koncepcja KDW z 1980r.• 4 293 GWh tj.107 %

koncepcja KDW z 1999r. ( W3C )• 3354 GWh tj. 84%

W podsumowaniu „Koncepcji.” przedsta-wiono następujące wnioski wynikające z analizy rozpatrywanych wariantów ka-skady:• zagospodarowanie Dolnej Wisły poprzez budowę kaskady stopni wodnych nie znaj-duje uzasadnienia w żadnym z rozpatry-wanych wariantów W3A, W3B i W3C za-równo ze względów ekonomicznych jak i zdecydowanie negatywną ocenę skutków dla środowiska przyrodniczego,

• jako niezbędne i pilne przedsięwzięcie na odcinku Dolnej Wisły należy wskazać budo-wę stopnia w Nieszawie spełniającego wa-runki koniecznego zabezpieczenia stopnia we Włocławku; realizacja stopnia Nieszawa nie przekreśla perspektywicznej możliwości budowy dalszych stopni kaskady,

• z rozpatrywanych wariantów aktualizacji kaskady, należy wykluczyć wariant W3B. Warianty W3A i W3C w obecnych warun-kach gospodarczych, w oparciu jedynie o bezpośrednie korzyści energetyczne, są na granicy oceny pozytywnej ( W3A ) lub nie spełniają kryteriów pozytywnej oceny ekonomicznej ( W3C ) przy równoczesnej

Tabela 2. Stopnie Kaskady Dolnej Wisły wg Koncepcji Generalnej z 1980r. Tabela 3. Stopnie Kaskady Dolnej Wisły wg wariantu W3A koncepcji z 1999r.

Tabela 4. Stopnie Kaskady Dolnej Wisły wg wariantu W3C koncepcji z 1999r.

L.p Nazwa stopnia km rzeki NPPm n.p.m.

Spad statycz. m

Q śr rocznem3/sek

Q inst.elektrowni

m3/sek

Mocinstal. MW

Produkcjaśr. roczna

GWh

1 Wyszogród 586,0 72,0 8,0 860 2 400 164,7 497

2 Płock 626,0 64,0 6,7 922 2 250 127,4 440

3 Włocławek (istn.) 674,8 57,3 11,3 930 2 190 160,2 700

4 Ciechocinek 711,0 46,0 8,5 948 2 250 166,0 490

5 Solec Kujaw. 758,7 37,5 7,5 980 2 300 148,0 413

6 Chełmno 801,7 30,0 8,0 1 005 2 350 162,3 440

7 Opalenie 864,0 22,0 10,0 1 019 2 400 208,5 740

8 Tczew 904,6 12,0 9,7 1 030 2 400 201,8 573

Razem – – 69,7 – – 1 338,9 4 293

L.p Nazwa stopnia km rzeki Normalny poziompiętrzenia m npm

Przełyk instalowanyelektrowni m3/sek

Mocinstal. MW

Produkcja śr. rocznaGWh

1 Wyszogród 584,0 70,0 1 300 66,0 359

2 Płock 618,8 63,0 1 300 56,0 302

3 Włocławek (istn.) 674,8 57,3 2 190 160,2 700

4 Ciechocinek 707,6 46,0 1 300 76,5 438

5 Solec Kujaw. 788,0 37,5 1 300 72,5 389

6 Chełmno 801,5 30,0 1 300 79,0 421

7 Grudziądz 838,0 22,0 1 300 68,0 364

8 Piekło 895,0 15,0 1 300 109,5 625

Razem – – – 687,7 3 598

L.p Nazwa stopnia km rzeki Normalny poziom pię-trzenia m npm

Przełyk instalowanyelektrowni m3/sek

Mocinstal. MW

Produkcja śr. rocznaGWh

1 Wyszogród 584,0 70,5 1 300 69,5 370

2 Wiączemin 613,2 63,5 1 300 60,5 325

3 Włocławek (istn.) 674,8 57,3 2 190 160,2 700

4 Nieszawa 703,7 46,0 1 300 70,0 408

5 Solec Kujaw. 758,0 37,5 1 300 79,0 430

6 Chełmno 801,5 29,0 1 300 68,0 363

7 Grudziądz 829,5 22,0 1 300 56,5 319

8 Gniew 876,3 15,0 1 300 76,0 439

Razem – – – 639,7 3 354

12 ENERGETYKA WODNA

PRAKTYKA WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU HYDROENERGETYCZNEGO DOLNEJ WISŁY W ŚWIETLE 60-LECIA DOŚWIADCZENIA FIRMY HYDROPROJEKT

tensywna erozja koryta rzeki powodująca obniżenie poziomu wody w dolnym sta-nowisku ( 2,5 m po 30-letniej eksploatacji ) i wzrost wysokości piętrzenia – z projekto-wanej H = 11,8 m do H = 14,3 m. Spowodo-wało to przekroczenie dopuszczalnych wa-runków pracy obiektów piętrzących stopnia, zagrażające ich bezpieczeństwu i ograni-czające możliwości eksploatacji elektrowni.

Dla poprawy warunków pracy jazu i elek-trowni zastosowano doraźne rozwiązanie w postaci tymczasowego progu podpię-trzającego, zapewniającego minimalne za-topienie dolnego stanowiska. Równocze-śnie podjęto decyzję o zmianie systemu pracy elektrowni na przepływowy. Według założeń projektowych samodzielna praca stopnia Włocławek miała trwać nie dłużej niż 15 lat, kiedy to miał być zbudowany następny stopień w Ciechocinku podpię-trzający dolne stanowisko. Po odrzuceniu koncepcji budowy KDW problem bezpie-czeństwa stopnia we Włocławku został do-kładnie przeanalizowany w „Koncepcji za-gospodarowania Dolnej Wisły” ( 1999r. ) z przedstawieniem wariantowych rozwiązań podpiętrzania dolnego stanowiska ( stały próg piętrzący lub stopień wodny w rejo-nie Nieszawa-Ciechocinek ). Od tego czasu powstały kolejne opracowania projektowe ( Hydroprojekt 2002r., 2004r.) w których roz-wiązania hydrotechniczne były weryfi kowa-ne w kierunku minimalizacji oddziaływania na środowisko i zapewnienia wymaganej kompensacji przyrodniczej. Prace te nie

przyniosły jednak oczekiwanego rezultatu w postaci akceptacji rządu dla realizacji inwestycji niezbędnej do bezpiecznego funkcjonowania stopnia.

PODSUMOWANIEKoncepcja budowy Kaskady Dolnej Wisły przedstawiona w roku 1957 była próbą kompleksowego zagospodarowania od-cinka rzeki posiadającego znaczące walory hydroenergetyczne i żeglugowe, których wykorzystanie miałoby istotny wpływ na rozwój gospodarczy i społeczny całego regionu. Wszystkie warianty KDW rozpatry-wane na przestrzeni ponad 40-tu lat dawały możliwość wykorzystania skoncentrowa-nych na tym odcinku Wisły zasobów energii wodnej, stanowiących ok. 1/3 potencjału hydroenergetycznego polskich rzek. Uru-chomienie elektrowni wodnych KDW pro-dukujących ok. 4000 GWh energii zwiększy-łoby dwukrotnie obecny stan wykorzystania naszych zasobów wodnych.

Energetyka wodna, która ze względu na ograniczone zasoby nie może w Polsce odgrywać istotnej roli w produkcji ener-gii podstawowej, ma duże znaczenie dla regulacji systemu energetycznego oraz jako rezerwa interwencyjna. Energia pro-dukowana w elektrowniach KDW zasilałaby głównie tereny położone w północnej i pół-nocno-wschodniej części kraju co znacznie zmniejszyłoby straty na przesyle energii z rejonu Polski południowej, gdzie znajdu-ją się główne źródła wytwarzania energii

elektrycznej. Obecne podejście administra-cji państwowej do problemu zagospoda-rowania Dolnej Wisły, podporządkowane ideologii ekologicznej narzuconej przez międzynarodowe organizacje pozarządowe, wyklucza zabudowę techniczną rzeki bez względu na uzasadnione korzyści gospo-darcze, ekonomiczne i społeczne. Dotyczy to również budowy nowych elektrowni wod-nych o mocy przekraczającej 5 MW, które zostały pominięte w planach rozwoju mocy wytwórczych energii elektrycznej przed-stawionych w dokumencie Ministerstwa Gospodarki „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku” przyjętym przez Radę Mini-strów w listopadzie 2009 roku. Preferowanie elektrowni wiatrowych jako podstawowego źródła energii odnawialnej może okazać się wysoce zawodne i kosztowne w porów-naniu z energetyką wodną. Budowa du-żych farm wiatrowych już obecnie uważana jest za poważne zagrożenie dla środowiska i nie jest akceptowana przez lokalne spo-łeczności.

mgr inż. Dariusz Gronekmgr inż. Ireneusz Ankiersztejn

Hydroprojekt Sp. z o.o.ul. Dubois 9

00-182 WarszawaTel: 22 635 38 90-91

e-mail: [email protected]

Tama na Wiśle we Włocławku. Fot. Adam Tomkiewicz

Elektrownia wodna Pilchowice I. Źródło: TAURON Ekoenergia Spółka z o.o.

JUBILATKA W REMONCIE


PRAKTYKAPRAKTYKA

Trwa procedura przetargowa na remont Elektrowni Wodnej Pilchowice I. Grun-

towna modernizacja będzie nietuzinko-wym prezentem na setne urodziny obiektu. Obecny stan techniczny elektrowni narzuca konieczność przeprowadzenia jej komplek-sowej modernizacji, co nie dziwi szczególnie w kontekście zbliżającej się setnej rocznicy urodzin obiektu. Remont obejmie kom-pleksową modernizację elektrowni w części budowlanej, mechanicznej i elektroener-getycznej. Pozwoli to na wzrost mocy zain-stalowanej i zwiększenie produkcji energii elektrycznej. Celem inwestycji jest poprawa sprawności urządzeń i ograniczenie ich awa-ryjności.Ofi cjalnego otwarcia zapory EW

Pilchowice I dokonał 16 listopada 1912 r. ostatni niemiecki cesarz, Wilhelm II . Przez dziewięć lat obiekt wznosiło 750 budow-niczych. Do dziś pozostała z tamtych cza-sów, ukryta pod lustrem wody, minizapora znajdująca się ok. 250 m od zapory głównej. Pierwszy egzamin budowla zdała trzy lata po uroczystym otwarciu. Podczas powodzi 6 sierpnia 1915 r. nastąpił niekontrolowany przepływ wody ze zbiornika przelewem powierzchniowym, zbudowanym wówczas na kształt pochylni. Takie rozwiązanie nie wyhamowuje wody, dlatego pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku zbudo-wano istniejące do dziś stopnie kaskady. Obecnie zbiornik o pojemności 50 mln m3 jest głównym elementem decydującym o ochronie przeciwpowodziowej Doliny Bo-bru. Kamienno-betonowa zapora pilchowic-kiej elektrowni ma wysokość 62 m, jej długość w koronie wynosi 270 m i jest najwyższym tego typu obiektem w południowo-zachod-niej Polsce. Z uwagi na rodzaj i wielkość obiektu Elektrownia Wodna Pilchowice została zakwalifi kowana do pierwszej kla-sy ważności budowli hydrotechnicznych w Polsce. Oprócz pełnienia funkcji ochro-ny przeciwpowodziowej, zbiornik i zapora w Pilichowicach służą do piętrzenia wody w celu wytwarzania energii elektrycznej.

W pierwszych latach funkcjonowania obiek-tu pracowało tu pięć turbozespołów. Dzie-więć lat później, w 1921 r., zainstalowano kolejny, dzięki czemu moc zainstalowana elektrowni wzrosła do 7,585 MW . W takim układzie elektrownia pracuje do dzisiaj. Po modernizacji generatory, stanowiące główne źródło dźwięku, będą zdecydowanie mniej hałasować, a co za tym idzie – ule-gną poprawie warunki pracy. Nowe turbiny nie tylko pracują ciszej, ale będą ponadto zainstalowane na kondygnacji dolnej, pod posadzką hali maszyn i osłonięte konstruk-cją stropu parteru elektrowni. Dodatko-wym atutem zmodernizowanej elektrowni będzie stosunkowo niewielka ilość oleju używana w nowych urządzeniach hydrau-liki siłowej i zastosowane w turbinach roz-wiązania bezsmarowe, co przyczyni się do poprawy warunków środowiskowych. Stare turbiny Francisa zostaną zastąpione no-woczesnymi, w pełni zautomatyzowanymi urządzeniami, a moc zainstalowana elek-trowni wzrośnie o blisko 6 MW. Zakończe-nie prac modernizacyjnych planowane jest na październik 2014 r.

Vattenfall wraz ze szkocką fi rmą Pelamis Wave Power, specjalizującą się w techno-

logii odzyskiwania energii z fal morskich, za-łożył spółkę typu joint-venture: Aegir Wave Power. Firma jest obecnie na etapie uzyski-wania pozwolenia na kontynuację badań w pobliżu archipelagu Szetlandów w zakresie produkcji energii z fal morskich. Aegir, któ-rego 51% udziałów jest w posiadaniu Vat-tenfalla prowadzi ten projekt od 2009 roku. Przedstawiciele fi rmy uważają, że uzyskane pozwolenie jest przełomem, który umożliwi kontynuowanie badań i analiz.

Firma Aegir ubiegała się o zwiększenie ob-szaru przeznaczonego pod elektrownie falowe u wybrzeży Szetlandów już od roku 2009. Niedawno udało się uzyskać pozwo-lenie, które zostało udzielone przez wła-ściciela dna morskiego w Zjednoczonym Królestwie – Koronę Brytyjską. Aegir jest gotowy kontynuować procedurę inwesty-cyjną, która obecnie jest na etapie oce-ny lokalizacji oraz badań środowiskowych, niezbędnych do uzyskania pozwolenia na realizację przedsięwzięcia, wydawanego przez Władze Szkocji. Planowany projekt zakłada umieszczenie konwerterów energii fal morskich Pelamis na powierzchni morza u południowo-zachodnich wybrzeży Sze-

tlandów. Planowana moc instalowana na poziomie 10MW powinna zaspokoić zapo-trzebowanie na energię elektryczną około 8500 gospodarstw domowych.

„Zasoby energii zgromadzone w falach morskich u wybrzeży Szetlandów posi adają znaczny potencjał, umożliwiający rozwój energetyki morskiej, pod warun-kiem, że zostaną ukończone sieci prze-syłowe, pozwalające na połączenie in-westycji z siecią elektroenergetyczną na lądzie. Jesteśmy ponadto zadowoleni

z pozwolenia na rozpoczęcie badań” – powiedział Veijo Huusko, kierownik działu Energetyka Oceaniczna w fi rmie Vattenfall i prezes przedsiębiorstwa Aegir.

„Traktujemy nasze zasoby energetyczne zgromadzone w falach morskich jako potencjalne źródło energii i dodatkowy atut naszej gminy. Zamierzamy aktyw-nie wspierać działania mające na celu rozwój tej gałęzi energetyki przy jedno-czesnym zachowaniu zasad zrównowa-żonego rozwoju i współudziale lokalnej

VATTENFALL INWESTUJE W ENERGIĘ FAL MORSKICH NA SZETLANDACH

Elektrownia wodna Pilchowice I. Źródło: TAURON Ekoenergia Spółka z o.o.

Monika Meinhart – BurzyńskaPolska Energia, nr 1 (39), styczeń 2012

Pelamis P2 podczas holowania przez zatokę Firth of Forth. Pelamis jest konwerterem energii zgromadzo-nej w falach morskich, który może być eksploatowany na obszarach, gdzie głębokość wody przekracza 50 metrów. Takie warunki występują zazwyczaj w odległości od 2 do 10 km od wybrzeża.

Źródło: Pelamis Wave Power Ltd.

Budowa konwertera Pelamis 2. Źródło: Pelamis Wave Power Ltd.


PRAKTYKAPRAKTYKA VATTENFALL INWESTUJE W ENERGIĘ FAL MORSKICH NA SZETLANDACH

społeczności” – podkreślił Alastair Cooper, przewodniczący Komisji ds. Rozwoju i Go-spodarki Wysp Sztlandzkich.

Projekt Aegir jest dobrym przykładem, który ukazuje jak nowe linie przesyłowe mogą wpłynąć na rozwój gospodarki. Z niecierpliwością oczekujemy na po-wstanie nowej gałęzi przemysłu, opartej na energetyce morskiej, która przyczy-ni się do długofalowego rozwoju Sze-tlandów” – wypowiada się Alastair Cooper w kontekście planowanego połączenia ener-getycznego obszarów morskich ze stałym lądem.

Dzięki uzyskanym pozwoleniom możliwe jest rozpoczęcie przez fi rmę Aegir kolej-nego etapu prac badawczych. Będzie on polegał na zainstalowaniu aparatury po-miarowej na południowo-zachodnim wy-brzeżu Szetlandów. Umożliwi ona wyko-nanie pomiarów, które dostarczą informacji na temat potencjału energetycznego mo-rza we wspomnianym rejonie. Firma Aegir przeprowadzi również szeroko zakrojone badania, których celem jest ocena zalet i konsekwencji wynikających z dalszego roz-woju wprowadzanej technologii. Ich wyniki będą opublikowane najprawdopodobniej w 2015 roku.

TECHNIKA SKRYWANA POD NAZWĄ PE-LAMIS Pelamis jest to rodzaj konwertera, który ab-sorbuje energię z fal oceanicznych i prze-

kształca ją na energię elektryczną. Konstruk-cja przypominająca wyglądem czerwonego, stalowego węża, unosi się na powierzchni wody i składa się z wielu cylindrycznych sektorów połączonych razem elastycznymi przegubami. Podczas gdy fale przemieszcza-ją się wzdłuż maszyny, następuje ruch po-szczególnych elementów względem siebie. Jest on wykorzystywany do pompowania specjalnego płynu roboczego, który służy do napędzania silników hydraulicznych. Ostatecznym odbiorcą pozyskanej energii są generatory prądotwórcze. Zastosowany system kontroli pracy urządzenia pozwa-la na ustabilizowane i nieprzerwane wy-twarzanie energii elektrycznej. Ten efekt uzyskuje się poprzez ograniczenie ruchu tłoków pompujących płyn hydrauliczny. W sytuacjach, kiedy falowanie wody jest niewielkie, cały układ jest nastawiony na maksymalizację produkcji, natomiast pod-czas sztormów następuje ustabilizowanie konstrukcji, co powoduje zmniejszenie pro-dukcji energii. Cały wąż jest uszczelniony i suchy wewnątrz, natomiast wytworzona energia elektryczna jest przesyłana do brze-gu przy użyciu standardowych kabli pod-wodnych i oprzyrządowania pomocniczego.

DRUGA GENERACJA – P2Powstanie drugiej generacji konwertera energii Pelamis P2 wymagało 12 lat poświę-conych na przygotowanie projektu i przepro-wadzenie prac rozwojowych, które pozwo-liły zdobyć cenne doświadczenie. W tym czasie zbudowano i przetestowano cztery

Z końcem ubiegłego roku został ogło-szony przez Wicepremiera Waldemara

Pawlaka projekt trzech ustaw związanych z rynkiem energetycznym w Polsce. Mini-sterstwo Gospodarki postanowiło komplek-sowo zmienić regulacje prawne kreujące rynek energetyczny. W przedstawionych rozwiązaniach prawnych znalazł się dawno zapowiadany projekt ustawy o odnawial-nych źródłach energii. Powstał on między innymi ze względu na zobowiązanie Polski do realizacji przepisów prawa Unii Europej-skiej wynikających z Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Projekt ustawy o OZE z 20 grudnia 2011 r. zmienia w istotny sposób dotychczas obowiązujące warunki prawne. Towarzy-stwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych aktywnie przygotowywało się do procesu zgłaszania uwag w stosunku do nowych regulacji prawnych, organizując między innymi spotkania robocze ze swoimi człon-kami oraz wymieniając uwagi z przedsta-wicielami hydroelektrowni należących do koncernów energetycznych. Konsultacje społeczne projektów ustaw energetycznych, które zostały pierwotnie wyznaczone na 21 stycznia, w wyniku licznych wniosków w sprawie wydłużenia terminu konsulta-cji złożonych do Ministerstwa Gospodarki, ostatecznie zakończyły się 6 lutego 2012 r. Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrow-

ni Wodnych razem z Towarzystwem Elek-trowni Wodnych oraz ze Stowarzyszeniem Energii Odnawialnej opracowało przeszło pięćdziesiąt szczegółowych uwag do pro-jektu ustawy o OZE. Wspólne konsulta-cje pozwoliły na zdiagnozowanie najważ-niejszych zagrożeń dla funkcjonowania i rozwoju hydroenergetyki w świetle pro-jektowanych zmian ustawowych. Zostały równocześnie zaproponowane modyfi kacje projektowanych zapisów poszczególnych części ustawy wraz z ich merytorycznym uzasadnieniem. Propozycje zmian zostały wysłane do Ministerstwa Gospodarki przez TRMEW oraz bardzo liczną grupę właści-cieli małych elektrowni wodnych. W chwi-li przygotowywania artykułu ważą się pewnie losy grudniowego projektu stawy o OZE, bo zgodnie z bieżącymi wypowie-dziami sekretarza stanu w Ministerstwie Gospodarki Pana Mieczysława Kasprzaka do resortu wpłynęło przeszło 1 000 stron krytycznych uwag do projektu, co powo-duje konieczność napisania nowej wersji ustawy. W świetle tej zapowiedzi prezento-wanie szczegółowego stanowiska TRMEW w odniesieniu do grudniowego projektu ustawy o OZE wydaje się być pozbawione sensu, tym samym omówione zostaną tylko kluczowe zagadnienia dotyczące środowi-ska właścicieli małych elektrowni wodnych.

Analiza projektu ustawy o OZE z grud-nia 2011 r oraz dokumentów towarzy-szących prezentowanych przez Minister-

stwo Gospodarki (np. opracowanie Bird & Bird dotyczące analizy skutków praw-nych wprowadzanych zmian, czy raport Instytutu Energetyki Odnawialnej omawia-jącego skutki nadpodaży świadectw po-chodzenia na rynku OZE), które uzasad-niało konieczność wprowadzenia zmian

– w kontekście zapisów dotyczących elek-trowni wodnych – nasuwa liczne krytycz-ne wnioski. Brak wsparcia dla instalacji OZE oddanych przed 1997 r. to główne założenie grudniowego projektu ustawy o OZE, ale również jeden z licznych wnio-sków opracowań przygotowywanych na zlecenie Ministerstwa. Jedynym uzasad-nieniem proponowanych zmian jest fakt całkowitej amortyzacji tych obiektów1, przy równoczesnym niskim jednostkowym kosz-cie wytwarzania energii elektrycznej. W tym miejscu dokonano jednak daleko idącego uogólnienia, które ma negatywne skut-ki dla małej energetyki wodnej. Zgodnie z danymi Urzędu Regulacji Energii w dniu 31 grudnia 2011 r. funkcjonowało w Polsce 12 przepływowych elektrowni wodnych o zainstalowanej mocy powyżej 5 MW. Wszystkie te obiekty rozpoczęły produkcję prądu elektrycznego przed 1997 r. Jednost-kowy koszt wytworzenia energii elektrycznej w tych instalacjach jest szacowany poniżej 100 zł/MWh2, co oznacza, że brak systemu wsparcia pogorszy rentowność tych insta-lacji. Autorzy opracowania powołując się na dane Ministerstwa Gospodarki z 2010 r. określili, że koszt jednostkowy wytworzenia

konwertery energii Pelamis 1. Druga gene-racja urządzenia ma 180 m długości, 4m średnicy i waży 1300 ton, z czego większość masy stanowi piasek balastowy. Konwer-ter P2 składa się z pięciu sektorów, które łączą cztery przeguby. Pozwalają one na ruch urządzenia w dwóch kierunkach. Każ-dy przegub zawiera zintegrowany moduł, który wyposażony jest w oprzyrządowanie niezbędne do produkcji energii elektrycznej. Jest to rozwiązanie analogiczne do gondoli turbiny wiatrowej. Każdy moduł jest wypo-sażony w silnik i przewody hydrauliczne, generator prądotwórczy oraz akumulatory. Wszystkie moduły funkcjonują niezależnie od siebie i każdy z nich dysponuje własnym zestawem komponentów niezbędnych do autonomicznej pracy. Modułowa konstrukcja pozwala na transport kompletnego prze-gubu w standardowym kontenerze. Moc instalowana konwertera Pelamis P2 jest szacowana na 750kW przy docelowej zdol-ności produkcyjnej, oscylującej w zakresie 25-40%, zależnie od charakterystyki lokali-zacji. Średnio jedno urządzenie może do-starczyć energię elektryczną, która zaspokoi roczne zapotrzebowanie na prąd około 500 gospodarstw domowych. Do tej pory fi rma Pelamis Wave Power ma uzgodnione zamówienia na dwa konwertery P2, jeden dla przedsiębiorstwa Scottish Power Rene-wables, a drugi dla fi rmy E.ON.

EKSPLOATACJA I SERWISOWANIEPrzedstawiciele fi rmy PWP podkreślają, że agresywne środowisko morskie nie jest wska-

zane dla jakichkolwiek prac wymagających dostępu do wnętrza konstrukcji. Preferowa-nym rozwiązaniem jest przetransportowa-nie całego konwertera do doku serwisowe-go: dlaczego mamy przynosić warsztat do samochodu jeśli możemy pojechać samo-chodem do warsztatu. Urządzenia Pelamis są przystosowane do serwisowania poza obszarem ich funkcjonowania. Wpływa na to ich wydłużony kształt, stosunkowo nie-wielka średnica i niewielka głębokość zanu-rzenia. Cechy te sprawiają, że konwertery energii Pelamis mogą być holowane przez niewielkie jednostki i serwisowane w zada-szonych obiektach.

Wewnątrz sekcji konwertera P2 znajduje się moduł do produkcji energii elektrycznej, przewody hydrauliczne i akumulatory. Źródło: Pelamis Wave Power Ltd.

Przewiduje się, że w dłuższej perspektywie czasu projekty wykorzystujące konwerter Pelamis mają szansę stać się jednym z najtańszych sposobów pozyskiwania energii elektrycznej, w szczególności, gdy koszty jej pozyskania z konwencjonalnych źródeł będą nieustannie rosnąć. Źródło: Pelamis Wave Power Ltd.

PRAWONA CO LICZY ŚRODOWISKO HYDROENERGETYKI W USTAWIE O OZE

ZEK HYDRO, czerwiec 2011


PRAWO

zatem uwzględnić te wielkości bazując na danych z URE i zarządców wód, przedsta-wiając je, jako dodatkowe koszty wprowa-dzenia zmian, zamieszczając wyliczenia w Ocenie Skutków Regulacji.

Ministerstwo Gospodarki przewiduje moż-liwość uzyskania wsparcia dla starych in-stalacji OZE, pod warunkiem przeprowa-dzenia modernizacji. Teoretycznie dla wielu elektrowni jest to szansa do ponownego uzyskania wsparcia produkowanej energii elektrycznej z odnawialnych źródeł. Jednak proponowane zapisy budzą kolejne wątpli-wości. Część instalacji w wyniku przeprowa-dzonych modernizacji zwiększy produkcję energii dzięki zastosowaniu nowoczesnych maszyn i urządzeń o wyższej sprawności. Tym samym zostanie spełniony ustawowy wymóg zwiększenia wartości początkowej i uzyskana zostanie efektywność energe-tyczna takiej modernizacji. Co jednak stanie się z instalacjami, których modernizacja nie przyniesie wzrostu produkcji? Taka sytuacja jest możliwa w obiektach hydrotechnicz-nych, które w stanie przed modernizacją w maksymalny sposób wykorzystują istnie-jący spad oraz przepływ rzeki. Wymiana maszyn i urządzeń uzasadnionych z tech-nicznego punktu widzenia, nie daje efektów ekonomicznych.

W świetle proponowanych zmian w syste-mie wsparcia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł, fundamentalnym staje się kwestia korzyści, jakie ten system ma przynieść dla społeczeństwa. Czy za-tem dodatkowe korzyści fi nansowe mają spowodować wyprodukowanie jak najwięk-szej ilości ekologicznej energii czy też mają spowodować powstanie jak największej ilo-ści instalacji wytwarzających energię elek-tryczną z odnawialnych źródeł? Grudnio-

wy projekt ustawy o OZE w zdecydowany sposób faworyzuje częstą modernizację instalacji, a więc tworzy dodatkowe korzyści dla dostawców technologii stosowanych w instalacjach OZE. Może to doprowadzić to sytuacji, że wymiana urządzeń spełniają-ca wymogi ustawowej modernizacji, będzie podyktowana nie warunkami techniczny-mi, lecz jedynie pozorną poprawą warun-ków ekonomicznych. Warto w tym miejscu podkreślić, że współczesne technologie stosowane w hydroenergetyce zakładają 50 letnią żywotność turbin wodnych, co potwierdzają również analizy ekonomiczne dotyczące małych elektrowni wodnych wy-konywane na zlecenie Komisji Europejskie-ji.3 Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych w swoich uwagach zgłoszonych do projektu OZE za kluczową uznaje ko-nieczność pozostawienia systemu wsparcia dla małej hydroenergetyki bez względu na jej wiek, wydłużenie okresu wsparcia oraz uzależnienie go od ilości wyprodukowanej energii elektrycznej a nie od zainstalowanej mocy urządzeń wytwórczych. Poza wszelką dyskusją pozostaje obowiązek zakupu ener-gii elektrycznej powstałej we wszystkich odnawialnych źródłach energii bez różni-cowania ich wielkość.

1 RAPORT IEO – Analiza skutków wystąpienia nad-podaży świadectw pochodzenia na sektor energetyki od-nawialnej. Wersja poprawiona 30.11.2011 r. – str.15

2 BIRD&BIRD – Analiza skutków prawnych wprowa-dzenia zmian w mechanizmie wsparcia dla producentów energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, w kontekście zachowania praw nabytych inwestorów korzystających ze wsparcia na dotychczasowych zasadach – str. 22

3 2011 TECHNOLOGY MAP of the European Strategic Energy Technology Plan (SET-Plan) Technology Descrip-tions – str. 31

Przedział Ilość elektrowni

Moc zainstalowana

Produkcja roczna

Jednostkowy koszt

wytworzenia

Energia elektryczna PMŚP Przychody

z PMŚPUdział

w PMŚP

Źródło URE URE KPD w zakresie OZE

Opracowanie własne, dane MG URE cena 2011 Opłata zastępcza

2011 r – –

– szt. MW MWh zł/MWh zł/MWh zł/ŚP tyś. zł %

< 0,3MW 586 42,98 180 000 185 – 320 197,5 282 50 760 8,45%

0,3< 1MW 85 51,30 191 000 – 197,5 282 53 862 8,96%

1 MW – 10 MW 66 184,63 552 000 – 197,5 282 155 664 25,90%

> 10 MW 9 672,48 1 388 000 98 197,5 282 391 416 65,13%

Tabela 1 – opracowanie własne.

energii elektrycznej w przypadku insta-lacji o mocy poniżej 5 MW wynosi około 280 zł/MWh. Tym samym hydroelektrownie zainstalowanej mocy do 5 MW i pozbawio-ne systemu wsparcia ze względu na okres rozpoczęcia produkcji energii przed 1997 r. nie będą miały ekonomicznych podstaw funkcjonowania. Ich przychody z tytułu sprzedaży energii elektrycznej wynoszące obecnie około 200 zł/MWh nie pokryją kosztów jej wytworzenia.

Uznając powyższe analizy za sprzeczne, TRMEW przeprowadziło własne wylicze-nie jednostkowych kosztów wytworzenia energii elektrycznej z uwzględnieniem kla-syfikacji URE. Badanie przeprowadzono w oparciu o materiały uzyskane od członków TRMEW, którzy posiadają małe elektrownie wodne o mocy instalowanej poniżej 300 kW. Przedstawione materiały wskazują, że proponowane przez Ministerstwo Gospo-darki zmiany polegające na pozbawieniu systemu wsparcia dla starych instalacji po-woduje, że około 300 małych elektrow-ni wodnych nie będzie miało ekonomicz-nych podstaw funkcjonowania, a z upływem lat ta ilość będzie rosła. Równocześnie ze względu na niewielki udział tych instalacji w produkcji energii elektrycznej, oszczędno-ści fi nansowe z tego tytułu będą nieznaczne. Nierentowne instalacje hydroenergetyczne zostaną zlikwidowane, a tym samym nie będą realizowały między innymi powierzo-nych zadań w zakresie utrzymywania rzek i cieków wodnych, które wynikają z pozwo-leń wodnoprawnych. Obowiązki te będą ob-ciążać zarządców wód, czyli w bezpośredni sposób budżet Skarbu Państwa, który do-datkowo zostanie pozbawiony przychodów z tytułu dzierżawy budowli piętrzących wy-korzystywanych do celów energetycznych. Autorzy projektu ustawy o OZE, powinni

PRAWO NA CO LICZY ŚRODOWISKO HYDROENERGETYKI W USTAWIE O OZE

ZAGROŻENIA DLA MEW JAKIE NIESIE ZE SOBĄ PROJEKT USTAWY O OZE

W dniu 22.12.2011 r. został podany do wiadomości publicznej długo ocze-

kiwany przez środowiska związane z ener-getyką odnawialną projekt ustawy o odna-wialnych źródłach energii (ustawa o OZE). Projekt powstawał długo, miał wreszcie dostosować ustawodawstwo krajowe do unijnej Dyrektywy 2009/28 a jak jest? No cóż, przede wszystkim projekt ustawy nie spełnia podstawowych wymogów unijnej dyrektywy 2009/28, zgodnie z którą syste-my wsparcia dla OZE powinny gwaranto-wać minimalne przychody i zapewniać ich przewidywalność, a wprowadzenie nowej ustawy będzie oznaczać pogorszenie sy-tuacji operatorów odnawialnych źródeł energii w stosunku do obecnego systemu

– w efekcie ograniczenia gwarancji odbioru i zakupu zielonej energii, ale jakie konkret-nie zagrożenia niesie ze sobą projekt usta-wy o OZE dla MEW na gruncie prawnym i podatkowym?

PIT, CZYLI POWRÓT DO PRZESZŁOŚCI Podstawowe zagrożenie jakie niesie ze sobą projekt ustawy o OZE dla MEW to ryzyko kwalifi kacji przychodów ze zbycia świadectw pochodzenia do przychodów z kapitałów pieniężnych na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fi zycz-nych zamiast do przychodów z działalno-ści gospodarczej. Jak stanowi art. 13 ust 2 projektowanej ustawy o OZE „wytworze-nie energii elektrycznej w mikroinstalacji, w celu jej zużycia na potrzeby własne lub sprzedaż energii elektrycznej wytworzo-nej w mikroinstalacji, w ilości nie większej niż 30% energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji w danym roku, nie jest działalnością gospodarczą i nie wymaga wpisu do rejestru wytwórców energii mi-kroinstalacji.” Takie brzmienie projektowa-nego przepisu jest sprzeczne z aktualnymi regulacjami podatkowymi tj., art. 14 ust 2 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fi zycznych, który zalicza przychody z odpłatnego zbycia świadectw pochodze-nia otrzymanych przez przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źró-dłach energii do przychodów z działalności gospodarczej. Wobec takiego brzmienia art. 13 ust 2 projektowanej ustawy o OZE istnieje ryzyko podatkowe dla właścicieli MEW uznania tych przychodów ze zbycia

świadectw pochodzenia do przychodów z kapitałów pieniężnych a nie przychodów z działalności gospodarczej. Taka kwalifi -kacja prawna przychodów byłaby nieko-rzystne dla producentów energii z OZE, gdyż uniemożliwiałaby odliczenie kosztów uzyskania. Nadmienić należy, iż powyższa sytuacja miała już miejsce w przeszłości co doprowadziło do wielu niekorzystnych dla podatników interpretacji podatkowych i orzeczeń sądów administracyjnych, dlate-go też został wprowadzony przez ustawo-dawcę przepis art. 14 ust 2 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fi zycz-nych, który ostatecznie położył kres sporom podatników – właścicieli MEW z organami podatkowymi. Projektowany przepis art. 13 ust 2 ustawy o OZE stanowi ogromne ryzyko podatkowe dla właścicieli MEW i może ponownie narazić na niekorzystne skutki podatkowe nieprawidłowej kwalifi -kacji przychodów.

CHCESZ UZYSKAĆ ŚWIADECTWO PO-CHODZENIA ZMODERNIZUJ MEW.Zgodnie z art. 46 projektu ustawy o OZE świadectwo pochodzenia będzie wydawane dla nowej inwestycji na okres 15 lat. W przy-padku instalacji oddanych do użytku przed 1997 r. co do zasady świadectwo pocho-dzenia nie będzie przysługiwało.Wyjątkiem zgodnie z art. 46 ust 3 ustawy o OZE będą instalacje zmodernizowane na zasadach określonych w przepisach ustawy o OZE i rachunkowości. Wówczas świadectwo po-chodzenia będzie przysługiwało za wytwo-rzoną energię lub energię przeliczeniową na ekwiwalentną ilość energii elektrycznej w tej zmodernizowanej instalacji odnawial-nego źródła energii przez okres kolejnych 15 lat, liczony od daty oddania do użytku tej zmodernizowanej instalacji.

Projekt ustawy o OZE zawiera własną defi -nicję modernizacji MEW powstałych przed 1997 r. dla celów uzyskania prawa do świa-dectwa pochodzenia dla takiej zmoder-nizowanej instalacji odnawialnego źródła energii. Modernizacja została zdefi niowana w art. 46 ust 4 ustawy o OŹE, przez którą to za modernizację uważa się trwałe ulepsze-nie (unowocześnienie) istniejącej instalacji odnawialnego źródła energii lub jej części poprzez zwiększenie wartości użytkowej tej instalacji lub jej części, lub też wzrost zain-

stalowanej mocy elektrycznej pod warun-kami określonymi w ustawie o OZE. Przepis ten jest bardzo nieprecyzyjny i wprowadza pojęciowy zamęt, ponieważ ani przepisy ustaw podatkowych ani też przepisy usta-wy o rachunkowości nie zawierają defi nicji unowocześnienia. Wprowadzanie do usta-wy nieprecyzyjnych pojęć stanowi błąd le-gislacyjny i może stanowić ryzyko sporów w zakresie uzyskania świadectwa energe-tycznego. Natomiast wartość użytkowa instalacji odnawialnego źródła energii, po-danej modernizacji w wyniku przebudowy, rozbudowy lub modernizacji będzie usta-lana w oparciu o przepisy rachunkowości. Wobec powyższego za modernizację lub trwałe ulepszenie MEW będzie uznana taka przebudowa, rozbudowa lub modernizacja całej instalacji tj., MEW lub jej części, która spowoduje podwyższenie jej wartości użyt-kowej na warunkach określonych w ustawie o OZE tj., poniesienia nakładów przekracza-jących 30% wartości początkowej i uzyska-niu poprawy efektywności energetycznej. Czynnościami wpływającymi na zwiększenie wartości początkowej będą zatem prze-budowa, rozbudowa, rekonstrukcja, ada-ptacja, modernizacja, które spowodują, że wartość użytkowa tego środka trwałego po zakończeniu ulepszania przewyższa wartość użytkową przy przyjęciu do używania, przy czym za modernizację MEW zgodnie z pro-jektowanymi przepisami nie będzie uznany remont MEW. Tym samym właściciele MEW oddanych do użytku przed 1997 r. jeżeli będą chcieli nadal mieć prawo do świa-dectw pochodzenia energetycznego będą musieli dokonać modernizacji obiektów, które musza być ujęte w ewidencji środ-ków trwałych i właśnie jako środek trwały zostaną poddane ustawowej modernizacji.

Radosław KoropisWiceprezes TRMEW

Monika PasiewiczPrawnik

Waldemar Brysz Doradca podatkowy


PRAWOPRAWO

ISTOTNE PROBLEMY GOSPODARKI WODNEJ W ŚWIETLE RAMOWEJ DYREKTYWY WODNEJ

W dniu 28 lutego 2012 miało miejsce V Krajowe Forum Wodne poświęco-

ne podsumowaniu sześciomiesięcznych konsultacji społecznych projektów dwóch dokumentów, związanych z procesem wdra-żania w Polsce unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej: „Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej” oraz „Harmonogramu i programu prac związanych z aktualizacją planów gospodarowania wodami na obsza-rach dorzeczy wraz z zestawieniem działań, które należy przeprowadzić w drodze kon-sultacji społecznych”.

Forum odbywało się pod patronatem Se-kretarza Stanu w Ministerstwie Środowi-ska Stanisława Gawłowskiego, który wraz z P.O. Prezesa KZGW Januszem Wiśniewskim otworzył Forum. Po powitaniu pani Adrian-na Dembowska, Zastępca Dyrektora Depar-tamentu Planowania i Zasobów Wodnych KZGW, przedstawiła cykl planistyczny RDW w Polsce, a przedstawiciel KB Pretendent (fi rmy odpowiedzialnej za przeprowadzenie konsultacji i organizację Forum) podsumo-wał wyniki przeprowadzonych wywiadów i spotkań z grupami fokusowymi. Następnie przedstawiciele siedmiu RZGW zreferowali przebieg konsultacji w ich regionach. Kolej-na cześć debaty odbywała się w dwóch gru-pach związanych z głównymi dorzeczami: Odry i Wisły. Grupa związana z dorzeczem Odry doszła do wniosku, iż możliwość osią-gnięcia celów Ramowej Dyrektywy Wod-nej uzależniona jest przede wszystkim od rozwiązania trawiących gospodarkę wodną problemów legislacyjnych, gospodarczych

i związanych z planowaniem strategicz-nym, tj.:

• utrzymanie właściwego stanu urządzeń go-spodarki wodnej,

• rozdział funkcji gospodarowania wodami od funkcji zarządzania,

• konieczność całkowitej zmiany prawa wod-nego i spójność prawa tj. wszystkich ak-tów związanych z gospodarką wodną,

• wykorzystanie potencjału hydroenerge-tycznego, żeglugowego i turystycznego ,

• powiązanie strategii w zakresie gospodar-ki wodnej dla obszaru zlewni,

• wspólne fi nansowanie, • efektywność i spójność zarządzania go-

spodarką wodną,• stworzenie zintegrowanego systemu gro-

madzenia i udostępniania danych,• edukacja ekologiczna społeczeństwa,• planowanie przestrzenne.

W grupie związanej z dorzeczem Wisły pro-blemy gospodarki wodnej zostały sprowa-dzone do kwestii ochrony środowiska. Jako podsumowanie grupa stworzyła następują-cą listę problemów:

• słabość/brak planów zagospodarowania przestrzennego,

• niska świadomość na temat sprawa zwią-zanych z wykorzystaniem wody,

• problem rozwoju transportu wodnego,• niski poziom wykorzystania potencjału

hydroenergetycznego,• zanieczyszczenie wód powierzchniowych

i podziemnych,• problemy retencji,• jeziora atrofi czne,

• zanikanie stawów.

Po podsumowaniu debat i analizie uwag otrzymanych podczas konsultacji powsta-nie ostateczna wersja „Przeglądu Istotnych Problemów” oraz „Harmonogramu”. Ko-lejnym dokumentem związanym z wdra-żaniem RDW skierowanym do konsultacji będzie projekt aktualizacji planów gospo-darowania wodami. Sześciomiesięczne kon-sultacje społeczne zaktualizowanych pla-nów rozpoczną się pod koniec 2014 r.

Poza uwagami zgłoszonymi w trakcie dys-kusji podczas Forum Wodnego Towarzy-stwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych przekazało również pisemny komentarz do konsultowanych dokumentów. Poniżej zamieszczamy wybrane fragmenty stano-wiska TRMEW w sprawie „Przeglądu istot-nych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy”.

• Zwarzywszy na zapisy preambuły Ramo-wej Dyrektywy Wodnej (szczególnie punk-tów 11 12 i 16) uważamy, że do katalogu Istotnych Problemów Gospodarki Wodnej należy dodać problem braku wykorzystania istniejącego potencjału hydroenergetycz-nego Polski. Wg danych ESHA (European Small Hydropower Association) Polska wy-korzystuje zaledwie około 17% swojego potencjału technicznego w zakresie hydro-energetyki, podczas gdy w krajach europej-skich poziom ten wynosi średnio około 47%. Pod tym względem Polska zajmuje ostatnie miejsce w Europie, co ilustruje tabela.

• Małe elektrownie wodne oprócz produko-wania zielonej energii i korzystnego wpływu na system elektroenergetyczny pełnią ważną rolę w ekosystemie, przede wszystkim utrzy-mują reżim rzeczny, zapewniają utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych, usuwają z rzek odpady gromadzące się na kratach i napowietrzają wodę, co przyczynia się do zmniejszenia zanieczyszczeń biolo-gicznych. W ten sposób przyczyniają się do łagodzenia skutków zjawisk opisanych w dokumencie poddanym konsultacjom jako istotne problemy gospodarki wodnej.

• Jedną z przyczyn niedostatecznego stop-nia wykorzystania potencjału hydroener-

getycznego Polski jest brak przejrzystej i mądrej polityki instytucji odpowiedzial-nych za zarząd gospodarki wodnej, regu-lującej sposób udostępniania istniejących urządzeń piętrzących na cele hydroener-getyczne. Nawiązując jeszcze raz do wy-mienionych wyżej punktów preambuły RDW pragniemy zwrócić uwagę, iż w swoich działaniach zarządzający wodami pomijają całkowicie aspekt integrowania ochrony i zrównoważonego gospodarowania wodą z innymi dziedzinami polityki wodnej ( np. polityką energetyczną ) oraz uwzględnia-nia zrównoważonego rozwoju regionów. Taki jednostronny sposób postrzegania go-spodarki wodnej potwierdzają sami auto-rzy poddanego konsultacjom Przeglądu Istotnych Problemów Gospodarki Wodnej przyznając, że ich zdaniem istotne proble-my gospodarki wodnej odnoszą się przede wszystkim do aspektów ekologicznych, wy-nikających z RDW. ( str. 3 „Przeglądu istot-nych problemów…” ).

• Kolejną barierą skutecznie blokującą roz-wój energetyki wodnej w Polsce jest roz-powszechniane przekonanie o szkodliwej ingerencji stopni wodnych w zastane śro-dowisko przyrodnicze. Jest to związane z jednostronnym postrzeganiem skutków budowy stopni piętrzących i zbiorników wodnych, a także brakiem wiedzy na te-mat stosowanych środków neutralizują-cych wpływ stopni i elektrowni wodnych na środowisko. Ta generalizująca i stronnicza postawa znajduje również odzwierciedle-nie w przedstawionym do konsultacji Ka-

talogu Istotnych Problemów Gospodarki Wodnej. Podejście to całkowicie pomija zalecenia dla krajów członkowskich spisane podczas warsztatów na temat zarządza-nia wodami, Ramowej Dyrektywy Wod-neji energetyki wodnej, które odbyły się z inicjatywy Komisji Europejskiej w Brukseli w dniach 13-14.09.2011. Realizacja wypra-cowanych podczas warsztatów zaleceń ma zagwarantować wypełnienie celów środo-wiskowych wynikających z Ramowej Dy-rektywy Wodnej jednocześnie umożliwiając rozwój energetyki wodnej i wypełnienie celów energetycznych wynikających z Dy-rektywy o Odnawialnych Źródłach Energii (2009/28/EC). Przykładem takich ogólniko-wych stwierdzeń jest następujący fragment „Przeglądu istotnych problemów…”: „Budo-wa zapór i stopni wodnych należy do przed-sięwzięć niezwykle si lnie oddziałujących na środowisko przyrodnicze w dolinach rzek i innych cieków wodnych. Bardzo często więc będą znacząco negatywnie oddziaływać na obszary Natura 2000 z punktu widzenia ich ochrony”. Jest to niedopuszczalna ge-neralizacja. Listę przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko okre-śla rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na śro-dowisko (Dz. U. z 2010 nr 213 poz. 1397).Kolejnym argumentem za wykreśleniem zaproponowanych zdań z konsultowanych dokumentów jest punkt 21 wniosków za-wartych w materiale końcowym wspomnia-nych na wstępie warsztatów dotyczących Zarządzania Wodami, RDW i hydroenerge-

tyki, który brzmi: „Nie wszystkie inwestycje hydroenergetyczne powodują pogorszenie stanu wód...” (Issue Paper (final version), Water management, Water Framework Di-rective & Hydropower, Common Implemen-tation Strategy Workshop, Brussels, 13-14 September 2011, November 2011, str. 59).

Podejście biorące pod rozwagę ocenę kon-kretnych uwarunkowań i podejmowania decyzji lokalnie zaleca również w punkcie 13 preambuły sama Dyrektywa.

• W sprawie oddziaływania zapór i stopni wodnych na tereny Natura 2000 należy dodać, iż wiele obecnie istniejących ob-szarów chronionych powstało na terenach, których cenne wartości przyrodnicze po-wstały właśnie na skutek uprzedniej budo-wy zapory i zbiornika wodnego lub stopnia wodnego. A zatem te obiekty przyczyniły się do powstania cennych przyrodniczo obszarów, które następnie postanowiono otoczyć szczególną ochroną. W dalszej czę-ści punktu poświęconego budowie zapór i stopni wodnych wskazane są najważniej-sze zagrożenia przyrodnicze związane z ich budową i eksploatacją. Oba wyszczegól-nione problemy dotyczą jedynie dużych zapór ze zbiornikami. Te budowle stanowią tylko niewielki odsetek obiektów piętrzą-cych wodę. W opisie brak jednak takiej informacji.

• Innym przykładem stwierdzeń, co do których TRMEW zgłosiło propozycję wy-kreślenia z dokumentu jest zdanie: „Chęć maksymalizacji zysków często wygrywa z zasadą zrównoważonego rozwoju, która w przypadku tak cennego zasobu jakim jest woda, powinna być traktowana prioryteto-wo”. Zdanie wskazuje na błędne rozumienie zasady zrównoważonego rozwoju. Zrówno-ważonego rozwoju nie można przeciwsta-wiać aspektom ekonomicznym, bo są one jego częścią. Gospodarowanie w oparciu o zasadę zrównoważonego rozwoju zawiera w sobie odpowiednio ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbało-ścią o środowisko i rozwojem społecznym, a nie tylko koncepcję ochrony środowiska, Podczas Forum Wodnego omówiono rezultaty konsultacji społecznych. Fot. Leszek Miazga

L.p Kraj

Potencjał Moc zainstalowana

Produkcja roczna

Wykorzystanie potencjału

technicznegoteoretyczny techniczny

TWh TWh Gw TWh %

1 Austria 150,0 56,2 11,9 37,2 66,2

2 Bułgaria 19,8 14,8 1,4 4,6 31,1

3 Czechy 13,1 3,4 1,0 2,4 70,1

4 Francja 200,0 – 25,2 64,6 89,7

5 Litwa 6,0 2,5 0,1 0,5 18,3

6 Niemcy 120,0 24,7 4,5 27,9 –

7 Polska 25,0 12,0 0,8 2,0 17,0

8 Rumunia 70,0 40,0 6,3 16,0 39,9

9 Słowacja 10,0 6,6 1,8 4,3 64,8

10 Włochy 150,0 69,0 17,5 38,5 55,8

11 Albania 40,0 15,0 1,5 5,4 35,8

12 Norwegia 600,0 – 29,4 121,8 59,4

13 Ukraina 45,0 23,5 4,5 12,2 51,9

– Europa 2 900,8 1 120,5 178,8 531,0 47,4

Wykorzystanie technicznego potencjału hydroenerge-tycznego w niektórych krajach europejskich.

Jak zbudować małą elektrownię wodną? Przewodnik inwestora,ESHA/ IMP PAN, Bruksela/Gdańsk, 2010, str. 3.

http://www.esha.be/fi leadmin/esha_fi les/documents/publications/GUIDES/GUIDE_SHP/GUIDE_SHP_PL_01.pdf


PRAWOPRAWO

nawet w przypadku tak bezsprzecznie cen-nego zasobu jakim jest woda.

• W innym fragmencie autorzy dokumentu piszą, iż dobre praktyki w gospodarce wod-nej obejmują rozwiązania pozwalające na osiągnięcie wyznaczonego celu w sposób minimalizujący negatywne skutki oddzia-ływania na środowisko, jednak problem może polegać na „niechęci inwestorów do stosowania dobrych praktyk, gdyż wiąże się to z większymi kosztami…”. W tym miejscu odwołaliśmy się ponownie do rekomenda-cji z końcowego dokumentu warsztatów dotyczących zarządzania wodami, które w punkcie 8 i 11 wniosków do dobrych praktyk służących zapewnieniu osiągnięcia celów poprawy stanu wód ustanowionych w planach gospodarowania dorzeczami za-

Przepisy dotyczące sposobu uiszczania akcyzy od energii elektrycznej zmieniały

się w ostatnim czasie kilkakrotnie. Zmiany te wywołały szczególnie duże wątpliwości przy transakcjach sprzedaży energii elek-trycznej na rzecz podmiotów posiadają-cych tylko koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej.

STAN PRAWNY OBOWIĄZUJĄCY OD 1 MARCA 2009 r. DO 31 SIERPNIA 2010 r.W okresie od 1 marca 2009 r. do 31 sierp-nia 2010 r. regulacje ustawy o podatku ak-cyzowym zawierały lukę ustawową, która polegała na tym, że w przypadku sprzedaży energii elektrycznej na rzecz podmiotu po-siadającego wyłącznie koncesję na wytwa-rzanie energii elektrycznej, do rozliczenia podatku nie był zobowiązany sprzedawca energii ani też jej nabywca. Oczywiście Mi-nister Finansów wbrew obowiązującemu w tym okresie brzmieniu ustawy forsował pogląd, że w przypadku sprzedaży energii elektrycznej na potrzeby własne podmiotu posiadającego tylko koncesję na wytwarza-nie energii elektrycznej, akcyzę powinien rozliczyć sprzedawca1. W tamtym czasie, wiele fi rm sprzedających energię elektrycz-ną na rzecz podmiotu posiadającego wy-łącznie koncesję na wytwarzanie energii

elektrycznej płaciło od tych czynności ak-cyzę, w obawie przed sporem z właściwym dla nich organem podatkowym.

REGULACJE OBECNIE OBOWIĄZUJĄCEPocząwszy od 1 września 2010 r. doszło do zmiany przepisów. Obecnie, podmiot po-siadający koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej jest podatnikiem akcyzy od energii elektrycznej nabywanej z zewnątrz i zużywanej na potrzeby własne. Niestety dość często zdarza się, że fi rmy sprzedające energię elektryczną na rzecz podmiotu po-siadającego tylko koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej nadal naliczają podatek od sprzedaży dokonanej również w stanie prawnym obowiązującym od 1 września 2010 r. W takim wypadku, zapłata akcyzy przez sprzedawcę nie zwalnia z obowiązku uiszczenia podatku akcyzowego nabywcy.

Opisany wyżej problem bardzo często do-tyczy fi rm z branży wodociągowej, które uzyskały koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Po-siadanie koncesji oznacza w tym przypad-ku obowiązek rozliczania akcyzy nie tylko od energii elektrycznej wyprodukowanej w ramach tej koncesji, lecz również od energii elektrycznej zakupionej z zewnątrz

i zużytej na potrzeby własne tego podmio-tu. Znane są również przypadki, kiedy to przykładowo gmina z uwagi na posiadanie koncesji na wytwarzanie energii elektrycz-nej w tzw. małej elektrowni wodnej stała się podatnikiem akcyzy od energii elektrycznej nabywanej z zewnątrz i zużywanej w bu-dynkach należących do gminy oraz energii elektrycznej nabywanej w celu zapewnienia oświetlenia gminnych dróg i placów.

Stąd też przedsiębiorcy zamierzający uzy-skać koncesję na wytwarzanie energii elektrycznej muszą mieć na uwadze to, iż posiadanie koncesji wiązać się będzie z istotnymi zmianami zasad rozliczania ak-cyzy od energii elektrycznej nabywanej z zewnątrz. Nawet bowiem, gdy koncesja na wytwarzanie energii elektrycznej obej-mować będzie niewielki zakres działalności fi rmy, to i tak dojdzie do zmiany statusu przedsiębiorcy, który będzie mieć obowią-zek samodzielnego rozliczenia akcyzy od energii elektrycznej nabywanej z zewnątrz i zużywanej na potrzeby własne.

Przedmiotem prac wykonanych przez Korporację Badawczą Pretendent na

zlecenie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej było badanie opinii społecznej na temat „Harmonogramu i programu prac związanych z aktualizacją planów gospoda-rowania wodami” oraz „Przeglądu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obsza-rów dorzeczy”. Udało się ocenić stopień znajomości istotnych problemów gospo-darki wodnej, zidentyfikowano i zhierar-chizowano najistotniejsze z nich w oparciu o „Katalog istotnych problemów gospodar-ki wodnej” w poszczególnych dorzeczach oraz obszarach działania RZGW. Ocenie poddano także harmonogram i program prac związanych z aktualizacją planów go-spodarowania wodami.

Badania realizowano za pomocą dwóch metod: badań jakościowych opartych na ankietowaniu 35 grup ekspertów podzie-lonych na przedstawicieli administracji rządowej i samorządowej, przedstawicieli przemysłu, rolnictwa, rybactwa, turystyki i rekreacji, organizacji ekologicznych NGO, instytutów naukowo-badawczych, szkół wyższych, IMGW i stowarzyszeń naukowych oraz badaniach ilościowych, w których wy-konano 770 wywiadów wśród przedstawi-cieli ww. grup z obszarów administrowa-nia poszczególnych RZGW. Wyniki badań w wielu kwestiach potwierdziły nasze prze-

widywania, aczkolwiek kilka kwestii okazało się wielkim zaskoczeniem. Co ciekawe, bli-sko połowa ankietowanych stwierdziła, że nie widzi w swojej najbliższej okolicy pro-blemów związanych z gospodarką wodną. Najwięcej problemów dostrzegali przedsta-wiciele organizacji ekologicznych, najmniej przedsiębiorcy i reprezentanci różnego szczebla administracji. Głównym proble-mem gospodarki wodnej wskazanym przez 52% respondentów była zła jakość wody, 40% wskazywało na zanieczyszczenia wód powierzchniowych, nieco mniej na braki wody. Problem związany z występowaniem powodzi i podtopień znalazł się dopiero na czwartym miejscu. Potwierdza to powszech-nie uznaną zasadę, że dla większości powo-dzie stają się problemem tylko w momencie pojawienia się i tuż po ich zakończeniu.

Jako najczęstsze spośród przyczyn pojawia-nia się problemów w gospodarce wodnej eksperci wymieniali: eksploatację kruszywa z koryt rzek i dolin rzecznych – 30%, nad-mierny pobór wód podziemnych – 14%, eksploatację górniczą powodującą wystę-powanie lejów depresji – 12% oraz zbyt duży ładunek zanieczyszczeń odprowadza-nych do odbiorników z oczyszczalni ście-ków komunalnych i przemysłowych – 11%. Wśród przyczyn stosunkowo rzadko poja-wiały się zagadnienia związane z budową zapór i stopni wodnych, szczytową pracą

elektrowni wodnych, a także zabiegami me-lioracyjnymi i utratą naturalnych zdolności retencyjnych zlewni na skutek nadmiernej zabudowy. W badaniach ilościowych jako główną przyczynę wymieniano duże wa-hania poziomu wody w rzekach i potokach, zaśmiecanie rzek i potoków, zwiększenie zagrożenia powodziowego oraz wzrost cen za wodę (w wyniku konieczności zastoso-wania bardziej skomplikowanej technologii uzdatniania wody).

Należy stwierdzić, iż wielu ankietowanych wskazywało w pytaniach otwartych, że głów-ne problemy gospodarki wodnej w Polsce znajdują się poza „Katalogiem istotnych problemów” i sprowadzają się do niedosta-tecznych nakładów na inwestycje, brakiem spójnej polityki wodnej państwa i swoistym

„paraliżem” administracyjnym. Podkreślano także niską świadomość ekologiczną społe-czeństwa. Tego typu opinie dosyć głośnym echem słychać było także podczas trwania obrad Krajowego Forum Wodnego.

liczają stosowanie różnego rodzaju zachęt (w tym fi nansowych), aby zapewnić postęp w zakresie osiągnięcia celów związanych ze środowiskiem wodnym, a nie oczekiwanie od inwestorów pokrywania zwiększonych kosztów zapewniających osiągnięcie celów środowiskowych (Issue Paper (fi nal version), Water management, Water Framework Di-rective & Hydropower, Common Implemen-tation Strategy Workshop, Brussels, 13-14 September 2011, November 2011, str. 56).

• Kolejnym zasygnalizowanym przez TRMEW problemem jest fakt iż w całym dokumen-cie pomija się zupełnie kwestię istnienia rozmaitych środków zaradczych neutrali-zujących niekorzystne oddziaływanie urzą-dzeń piętrzących na środowisko (np. urzą-

dzeń zapewniających migrację ryb w górę i w dół rzeki, zapewnienie odpowiedniego minimalnego przepływu itp.), a przedsta-wia jedynie negatywne aspekty budowy i funkcjonowania tych urządzeń.

Po zakończeniu konsultacji czekamy na ostateczną wersję treści dokumentów. Bę-dzie ona stanowić odpowiedź na pytanie czy proces konsultacji oznaczał faktyczne zainteresowanie i otwarcie na opinię spo-łeczną ze strony zarządzających gospo-darką wodną czy też konsultacje stanowić miały jedynie formalność służącą spełnia-niu wymogów stawianych przez Komisję Europejską

WYNIKI BADAŃ OPINII PUBLICZNEJ PRZEPROWADZONYCH NA ZLECENIE KZGW – KOMENTARZ EKSPERTA

MASZ KONCESJĘ NA WYTWARZANIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ?ROZLICZASZ AKCYZĘ

Podstawa prawna: Art. 2 ust. 1 pkt 19, art. 9 ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym z dnia 6 grudnia 2008 r. Tekst jednolity Dz. U. 2011 Nr 108, poz. 626 z późn. zm.

Ewa Malicka

dr inż. Radosław StodolakInstytut Inżynierii Środowiska

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Piotr PaszekDoradca podatkowy


PROJEKTYPROJEKTY

25ENERGETYKA WODNA24 ENERGETYKA WODNA

żej istniejącego już stopnia we Włocławku, w wydatny sposób przyczyni się do popra-wy bezpieczeństwa powodziowego, o któ-rym mowa m.in. w znowelizowanych prze-pisach Prawa Wodnego. Dzięki tej inwestycji zwiększą się możliwości regulacji przepływu i stanów wody. Pozwoli ona również redu-kować wezbrania krótkotrwałe i o niskiej kulminacji do przepływu bezpiecznego. Wysokie wezbrania będą zaś łagodzone, co ograniczy lub wręcz zapobiegnie skutkom powodzi w rejonie Dolnej Wisły.

PRODUKCJA ODNAWIALNEJ ENERGIINaturalną korzyścią wynikającą z realizacji programu będzie zwiększenie produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Zobowiązania wobec Unii Europejskiej na-rzucają konieczność poszerzenia jej udziału w całości produkcji energii do 20 procent. Należy podkreślić, że przychody związa-ne z produkcją energii z OZE uzasadniają fi nansowanie inwestycji z kapitału komer-cyjnego. Budowa stopnia piętrzącego wraz z elektrownią i odpowiednią infrastrukturą przyniesie więc systemowi energetycznemu wielu korzyści o znaczeniu co najmniej re-gionalnym. Wymieńmy najważniejsze:

• zwiększenie szans na uniknięcie kosztów związanych z niewypełnieniem zobowią-zań dotyczących produkcji energii odna-wialnej oraz zapewnienie jej stałych do-staw do systemu elektroenergetycznego,

• zapewnienie bezpieczeństwa produkcji energii na istniejącym stopniu Włocławek i poprawa jej wydajności

• przyspieszenie realizacji wymagań w ob-szarze bezpieczeństwa Państwa, w tym bezpieczeństwa kryzysowego w zakresie elektroenergetyki.

SZANSA NA PRACĘW siedmiu gminach (z wyjątkiem miasta Włocławek), które miałyby być zaangażo-wane w realizację projektu ENERGA Wisła, obserwuje się trudną sytuację gospodar-czą. Jej wyznacznikami są niskie dochody w przeliczeniu na jednego mieszkańca oraz duże bezrobocie, przekraczające 20 pro-cent. To oznacza, że w co czwartym gospo-darstwie domowym mieszka zarejestrowany bezrobotny. W poszukiwaniu pracy mło-dzi ludzie migrują do innych części kraju. W gminach tych brak jest dużych zakładów przemysłowych. Inwestycja stwarza szansę na nowe miejsca pracy – przede wszyst-kim w fi rmach obsługujących budowę oraz w usługach. W perspektywie należy też

zakładać rozwój rynku pracy związany z powstaniem w regionie warunków sprzy-jających większym formom wypoczynku i rekreacji.

INTENSYFIKACJA ROLNICTWA I POPRA-WA WARUNKÓW ŚRODOWISKA PRZY-RODNICZEGOStopień na Wiśle poniżej zapory we Wło-cławku może w krótkim czasie spowodo-wać nawodnienie obszaru przynajmniej 30 kilometrów kwadratowych (3000 ha) bez konieczności ponoszenia dużych nakładów inwestycyjnych. Jeśli zostanie wybudowany tzw. Kanał Centralny, zasilający tereny po-łudniowo-zachodnich Kujaw, nawodnieniu może podlegać obszar o powierzchni 1000 kilometrów kwadratowych. W naturalny sposób mogą być odtworzone funkcjonu-jące jeszcze kilkanaście lat temu starorzecza i tereny podmokłe.

NOWE PRZEJŚCIE DROGOWEKażde nowe przejście drogowe jest waż-nym czynnikiem ekonomicznym. Już na wstępnym etapie należy rozważyć, czy przejście drogowe ma mieć typowo lo-kalny charakter czy też powinno odzna-czać się szerszymi możliwości. Wybór dru-giego przypadku wiązałby się z budową na koronie zapory dwupasmowej drogi

z miejscami postojowymi; miałaby ona wte-dy szerokość nawet 20 metrów. Przejścia drogowe w Płocku (nowe) i Wyszogrodzie były realizowane od razu z dużym zapa-sem i oba zaczynają teraz przyciągać nowe inwestycje. Tego rodzaju rozwiązania ko-munikacyjne tworzą bardzo silny impuls ekonomiczny, w rezultacie którego wzdłuż tras powstaje nowy rynek nieruchomości komercyjnych. W perspektywie 10-15 lat może generować on kolejne miejsca pracy oraz przychód w postaci podatków.

PORT RZECZNY I MIEJSCE CUMOWANIADodatkowym czynnikiem aktywizacji regio-nu byłby z pewnością port rzeczny. Jego ewentualna lokalizacja, nie uwzględniona w projekcie ENERGA Wisła, powinna za-kładać komercyjne przeładunki z barek i na barki oraz operacje związane z transportem samochodowym. Środki fi nansowe na bu-dowę takiego portu mogłyby być poszu-kiwane odrębnie. On sam szybko zyskałby ważne znaczenie ekonomiczne.

Serwis prasowy ENERGA

Elektrownia wodna Włocławek. Fot. Maciej Duraziński

Zapora wodna we Wrocławku. Źródło: www.wikipedia.pl

ENERGA ROZPOCZĘŁAKONSULTACJE INWESTYCJI

W dniach 13-15 lutego oraz 12-13 mar-ca br. ENERGA S.A. przeprowadziła

otwarte konsultacje społeczne inwestycji „Budowa drugiego stopnia wodnego na Dolnej Wiśle”. Eksperci przedstawili szcze-góły założeń oraz innowacyjne podejście do realizacji projektu.

Na spotkaniach przedstawiono plany inwe-stycji oraz aktualny stan prac projektowych. Zaprezentowano także pięć potencjalnych lokalizacji nowego stopnia. Zostały one wybrane w toku analiz wykonalności tech-nicznej z ponad 20 propozycji. Są to w ko-lejności alfabetycznej:

• Nieszawa, gm. Nieszawa,• Przypust, gm. Waganiec,• Siarzewo I, gm. Raciążek: przed Kępą,• Siarzewo II, gm. Raciążek: wysokość Kępy• Włocławek – na wysokości ul. Hutniczej.

Większość uczestników konsultacji była po-zytywnie nastawiona do inwestycji. Miesz-kańców interesowały przede wszystkim tematy związane z terenami zalewowymi oraz bezpieczeństwem, szczególnie obsza-rów potencjalnie zagrożonych powodziami. Zainteresowani podjęli też kwestie praktycz-nego zagospodarowania nowego zbiornika wodnego, który byłby efektem powstania stopnia wodnego oraz potencjalnych korzy-ści gospodarczych dla lokalnej społeczności. Pytania składano także na piśmie za pomo-cą kwestionariuszy. Odpowiedzi zostaną opublikowane po zakończeniu konsultacji na stronie dedykowanej inwestycji: www.energawisla.pl. Rozpoczęte konsultacje spo-łeczne to etap przedstawienia zamierzeń dotyczących stopnia wodnego. Wszyscy zainteresowani mogą zadać nam pytania

i zgłosić swoje wątpliwości. Chcemy odpo-wiedzieć na każde pytanie – wyjaśnia Jacek Szubstarski, dyrektor programu „ENERGA Wisła”.

W spotkaniach wzięli udział przedstawicie-le inwestora – ENERGA S.A. oraz eksperci techniczni z międzynarodowej fi rmy Ove Arup & Partners, uczestniczący w pracach projektowych. Zaprezentowali oni zakres inwestycji, który – poza budową nowe-go stopnia wodnego z elektrownią wodną na Wiśle poniżej Włocławka – obejmuje także zabezpieczenie terenów zaporami i obwałowaniami, budowę linii energetycz-nej do elektrowni oraz mostu drogowego wraz z włączeniem go do istniejącej sieci dróg powiatowych. Projekt w swoich za-łożeniach musi umożliwić wędrówkę ryb, zapobiec erozji wgłębnej w rzece oraz za-pewnić kompensację wpływu inwestycji na środowisko. Natomiast wśród warun-ków wyboru odpowiedniej lokalizacji do budowy wymieniono konieczność stałegoi pełnego zabezpieczenia istniejącego już stopnia we Włocławku oraz minimalizacji zagrożenia powodziami lodowymi i śry-żowymi. Inwestycja nie może mieć ponad-to wpływu na uzdrowisko w Ciechocinku. ENERGA i jej eksperci podkreślali, że projekt wymaga dużego nakładu prac analitycznych i badań w terenie – między innymi inwenta-ryzacji środowiskowej, gdyż jego lokalizacja wywrze wpływ na obszary chronione Natu-ra 2000. Zamierzeniem inwestora jest, by projekt nie tylko jak najmniej oddziaływał na środowisko, ale również zwiększał jego potencjał. Dlatego też w 2010 r. rozpoczęto prace studialne, w tym szczegółową inwen-taryzację przyrodniczą Doliny Wisły. Prace, których celem jest określenie warunków

środowiskowych dla realizacji projektu, po-trwają do końca 2012 r.

PROJEKT ENERGA WISŁAProgram ENERGA Wisła powstał, aby zapo-biec niepokojącej sytuacji hydrologicznej i ekologicznej na Wiśle w rejonie zapo-ry we Włocławku. Jego główne cele to:

• zapewnienie bezpieczeństwa publicznego Doliny Dolnej Wisły,

• trwałe zabezpieczenie włocławskiego stop-nia przed katastrofą,

• istotne zwiększenie bezpieczeństwa po-wodziowego.

Istniejący od 40 lat stopień wodny we Wło-cławku, będący pojedynczym obiektem piętrzącym, działa w bardzo niekorzystnych warunkach, niezgodnych z przyjętymi dla niego założeniami. Występuje tu zjawisko erozji dna rzecznego oraz przekraczanie dopuszczalnych poziomów wody powyżej zapory, co powoduje degradację elemen-tów budowli i negatywne zmiany w podło-żu gruntowym. Efektem jest obniżenie po-ziomu rzeki poniżej Włocławka, stwarzające zagrożenie dla całego ekosystemu rejonu dolnej Wisły. W ramach projektu ENERGA Wisła przewiduje się wybudowanie stopnia piętrzącego na Wiśle poniżej Włocławka wraz z elektrownią wodną i infrastrukturą towarzyszącą. Zakładana moc elektrowni wodnej będzie wynosić ok. 100 MW. Plany obejmują przyłączenie jej do sieci dystry-bucyjnej ENERGA Operator SA.

BEZPIECZNIEJ WOBEC ZAGROŻENIA POWODZIAMIPlanowany w ramach programu ENERGA Wisła zbiornik wodny, usytuowany poni-


PROJEKTYPROJEKTY

części wód płynących o dużym znaczeniu ekologicznym.

WYBÓR TURBINY PELTONAProjekt zakładał wykorzystanie głównego punktu poboru wody, przegrody jazu oraz poziomej czyszczarki krat. Pozostała część instalacji składa się z rurociągu o długo-ści 4,3 km, drugiego punktu poboru wody z jazem na Schleierbach oraz odnogi ru-rociągu o długości 450 m, która dostarcza wodę do rurociągu głównego. Najważniej-szym elementem obiektu jest elektrow-nia z pionową turbiną Peltona zbudowaną z sześciu dysz, która została wyproduko-wana przez Andritz Hydro. „Dzięki 95-me-trowemu spadowi i przepływowi wody na poziomie 1,8 metra sześciennego na sekun-dę, można było wykorzystać także turbinę Francisa. Jednakże, w takim wypadku na-

leżałoby użyć dwóch urządzeń, co byłoby dość skomplikowane ze względu na ogra-niczoną przestrzeń. Kolejną cechą czynią-cą wybór sześciodyszowej turbiny Peltona bardziej korzystnym jest możliwość pełnej regulacji tej turbiny. Ponadto, nasze wcze-śniejsze doświadczenie z turbinami Peltona i Francisa nakazywało wybranie tej pierw-szej”, wyjaśnia Haider. Moc wyjściowa zain-stalowanej turbiny Peltona wynosi 1,3 MW. Od urządzeń wykorzystanych w instalacji wymaga się bezwzględnej niezawodności, a ta — zdaniem operatora – jest zagwa-rantowana dzięki wykorzystaniu turbiny produkcji Andritz Hydro oraz sprzężone-go bezpośrednio z nią generatora firmy Hitzinger.

INWESTYCJA W PRZYSZŁOŚĆProdukcja energii elektrycznej w elektrowni

Jeden z najbardziej interesujących pro-jektów elektrowni wodnych Styrii został

zrealizowany na rzece Billbach, na terenie alpejskiego Parku Narodowego Gesäuse, znanego z malowniczej fortecy Gallenste-in. Cztery niewielkie, starsze obiekty zo-stały zastąpione nowym, co wiąże się ze znacznymi korzyściami ekonomicznymi i ekologicznymi. Co najmniej 40 konstruk-cji poprzecznych zostało zmodyfikowa-nych lub przebudowanych, zainstalowano także trzy przepławki, aby zapewnić stały i nieprzerwany przepływ wody.

Projekt ten jest przykładem tego, jakie ko-rzyści dla środowiska naturalnego może przynieść nowoczesna elektrownia wodna. Do ochrony środowiska przyczynia się 6,5 GWh czystej energii elektrycznej produko-wanej każdego roku przez tę elektrownię.

Obszar naturalny Steirische Eisenwurzen, mieszczący się w Parku Narodowym Ge-säuse, jest bez wątpienia urzekającym ele-mentem krajobrazu. Odpowiedzialne ob-chodzenie się ze środowiskiem i zasobami naturalnymi jest priorytetem dla miesz-kańców tego regionu. Mając to na uwadze, władze miejscowości Sankt Gallen, poło-żonej w austriackiej prowincji Styria, oraz międzynarodowa grupa Gebrüder Haider Group połączyły siły w budowie elektrowni wodnej, której celem jest przynoszenie ko-rzyści zarówno dla użytkowników jak i dla środowiska. Jak twierdzi Reinhard Haider, współwłaściciel grupy, “realizacja projek-tu była możliwa przede wszystkim dzięki społeczności Sankt Gallen. Pozwoliła ona

na wybudowanie na własnym terenie ruro-ciągu zasilającego, oraz umożliwiła wykup dwóch istniejących obiektów”.

REKORDOWY CZAS BUDOWYPozostałe dwa obiekty, które również nale-żało wyburzyć, należały do Gebruder Ha-ider Group. W projekcie Billbach kluczowa była przebudowa czterech obiektów elek-trowni. Dzięki temu możliwe było wyko-rzystanie imponującego 95-metrowego spadu pomiędzy konstrukcją jazu u stóp lasów Buchau a nową elektrownią. Ruro-ciąg o długości 4,3 km, łączący oba punkty, zbudowany został przy pomocy rur GFK wyprodukowanych przez firmę Amitech.

Prace instalacyjne zostały wykonane przez jedną ze spółek zależnych Grupy, mającą na swoim koncie wykonanie setek udanych instalacji wodno-lądowych i realizację wielu projektów dla sektora energetyki wodnej. Wszelkie prace konstrukcyjne oraz położe-nie instalacji wodnej zostały przeprowadzo-ne w rekordowym czasie. „Rurociąg, punkty ujęcia wody, elektrownia, sieć elektryczna, narzut kamienny, umocnienie skarp oraz wy-lewanie betonu – wszystkie te prace zostały wykonane w tym samym roku”, informuje Haider. „Rozpoczęliśmy prace konstrukcyjne w kwietniu 2009 r. i przed Świętami Bożego Narodzenia wszystko było już ukończone”, dodaje. Było to wyjątkowe osiągnięcie, bio-rąc pod uwagę fakt, iż pierwszy śnieg w re-jonie Gesäuse spadł późną jesienią tamtego roku. W tym samym czasie, 40 konstrukcji poprzecznych oraz zapory powodziowe - zarówno te starsze, jak i wybudowane w ostatnim czasie – zostały zmodyfi kowane lub przebudowane, aby umożliwić prze-mieszczanie się ichtiofauny zamieszkującej rzekę Billbach. Wybudowano także trzy duże przepławki wspomagające zachowa-nie środowiska naturalnego. “Przepływ ryb nie był tu możliwy przez wiele dekad. Było to spowodowane faktem, iż stare obiekty nie zapewniały przepływu wody, co spra-wiało, że koryto rzeki było wyschnięte przez większość czasu. Wszelkie wprowa-dzone zmiany okazały się korzystne dla środowiska naturalnego. Obecnie mamy do czynienia z dynamicznym przepływem wody. Ta i pozostałe zmiany polegające na przebudowie innych obiektów przyczyni-ły się do utworzenia z Billbach jednolitej

należącej do grupy Gebruder Haider Gro-up (90%) oraz miasta Sankt Gallen wyno-si 6.5 GWh rocznie. To czyni elektrownię Billbach nie tylko najbardziej kosztowną, ale także najbardziej rentowną inwesty-cją Grupy zarządzającej również siedmio-ma mniejszymi elektrowniami wodnymi w Austrii oraz posiadającej w planach lub w fazie budowy inne obiekty w Austrii za granicą. Na pytanie dlaczego elektrow-nia wodna znajduje się w centrum uwagi, Haider, specjalista ds. budowy, ma prostą odpowiedź: „traktujemy to jako inwestycję w przyszłość. Z jednej strony, umożliwia nam to prowadzenie naszej działalności na-wet w przypadku defi cytu energii elektrycz-nej, a z drugiej, taki obiekt jest przyjazny dla środowiska. To są wystarczające powody”.

ZEK HYDRO, czerwiec 2011


PARAMETRY TECHNICZNE

Wielkość przepływu: 1,8 m3/s

Spad netto: 87,5 m

Spad brutto: 95 m

Turbina:sześciodyszowa, pionowa turbina Peltona

Producent turbiny: Andritz Hydro

Moc nominalna turbiny: 1375 kW

Prędkość obrotowa: 428,6 obr/min

Średnica wirnika: 865 m

Generator prądotwórczy: synchroniczny (Hitzinger)

Moc nominalna generatora: 1440 kW

Natężenie prądu: 2,237 A

Długość kanału derywacyjnego: 4,3 km

Roczna produkcja: 6,5 GWh

Grupa Haider postawiła na energetykę wodną. Nowy obiekt dysponuję największą mocą spośród wszystkich elektrowni wodnych, będących własnością fi rmy. Źródło: ZEK.

Jedna z trzech nowo wybudowanych przepławek dla ryb, wykonanych w formie przepławek o charakterze naturalnym. Źródło: ZEK.

Wkomponowane w naturalny krajobraz regionu Gesäuse ujęcie wody do elektrowni wodnej w austriackim Sankt Gallen, zlokalizowanym w Styrii. Źródło: ZEK.

CZYSTA ENERGIA ELEKTRYCZNAW REGIONIE STEIRISCHE EISENWURZEN

A N A L I Z Y W S P A R C I ED O R A D Z T W O P R O J E K T O W A N I E

Projektujemy, doradzamy, wspieramyProponujemy sprawdzone rozwiązania dla Twojej elektrowni


PROJEKTYPROJEKTY


który miał wyłonić najlepszego wykonawcę na budowę elektrowni wodnej. W konse-kwencji za realizację projektu jest odpowie-dzialna fi rma Southeast Power Engineering Ltd, która obecnie szybkimi krokami zbliża się do ukończenia projektu.

David DeChambeau, dyrektor fi rmy, któ-ra prowadzi inwestycję oświadczył „Jeste-śmy bardzo zadowoleni, że możemy wnieść istotny wkład w poprawę bezpieczeństwa energetycznego w naszym kraju, a także z możliwości ochrony środowiska natu-ralnego. Realizujemy te cele nie tylko po-przez zmniejszenie ilości importowanego do Wielkiej Brytanii węgla i gazu, ale także poprzez wyeliminowanie jazu jako bariery dla wszystkich gatunków ryb, a zwłaszcza węgorzy, przez co będzie możliwa ich mi-gracja na tym odcinku Tamizy po raz pierw-szy od 214 lat. Skutki eliminowania kolej-nych barier na rzekach można przyrównać do efektu domina, który przyniesie korzyści dla naszego środowiska i rybołówstwa. Wie-le gatunków ryb, w tym łososie, będą mogły dopłynąć aż do górnych biegów rzek po raz pierwszy od wielu lat.” Firma Southeast Power Engineering Ltd prowadzi ponadto kilka innych projektów w Wielkiej Brytanii, między innymi na jazach Bell i Marlow na Tamizie. „Dzięki wykorzystaniu w zamku

Windsor lokalnie produkowanej i całkowicie czystej energii, dwór królewski przyczyni się do zmniejszenia zależności Wielkiej Bry-tanii od importu energii elektrycznej oraz utoruje drogę prowadzącą do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Wielkiej Brytanii.” Agencja Ochrony Środowiska zde-cydowanie popiera rządowe cele, które dotyczą wykorzystania energii odnawialnej. Ciągły wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym nieustan-nie przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Zakłada się, że projekt ten

zapoczątkuje rozwój niskospadowej ener-getyki wodnej, która będzie jednym z na-rzędzi do walki ze zmianami klimatu.

Jakkolwiek niektóre projekty elektrowni wodnych będą stwarzać większe zagrożenie dla środowiska naturalnego w porówna-niu do osiąganych korzyści, wynikających z produkcji energii elektrycznej. Tak więc jest mało prawdopodobne, że uda się je zrealizować.

David DeChambeau

Do montażu śrub Archimedesa konieczne było zastosowanie barki z dźwigiem. Źródło: Southeast Power Engineering Ltd.

W pierwszej połowie 2012 roku zostanie uruchomiona elektrownia wodna na

Tamizie, która zasili rezydencję królewską w Windsorze. Uznano, że najlepszym roz-wiązaniem będzie dobranie dwóch turbin Archimedesa o łącznej mocy instalowanej 320 kW. Ich montaż odbył się w połowie grudnia 2011 roku.

Szacuje się, że roczna produkcja energii elektrycznej wyniesie 1800 MWh. Zostanie ona wykorzystana do zasilenia zamku kró-lewskiego. Natomiast nadwyżki produkcji zostaną wprowadzone do krajowej sieci przesyłowej. Budowa elektrowni przyniesie wiele korzyści zarówno dla lokalnej społecz-ności jak i dla środowiska. Nie dość, że bę-dzie ona źródłem zielonej energii, zastoso-wane rozwiązania techniczne są przyjazne dla ryb. Za ich bezpieczeństwo odpowiada-

ją bowiem turbiny Archimedesa oraz nowo wybudowana przepławka dla ryb. Zastępca Skarbnika Dworu Królewskiego oświadczył: „Dwór królewski nieustannie poszukuje no-wych i perspektywicznych rozwiązań, ma-jących na celu oszczędzenie i dostarczanie energii elektrycznej, przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego. Tak więc projekt budowy elektrowni wodnej, której celem jest zasilanie zamku Windsor, od samego początku cieszył się dużym po-parciem dworu królewskiego.” Oczekuje się, że elektrownia wodna będzie w stanie za-spokoić połowęzapotrzebowania na ener-gię elektryczną zamku w sytuacjach, kiedy jest on w pełni użytkowany.

Howard Davidson, dyrektor Południowo- Wschodniej Agencji Ochrony Środowiska stwierdził: „Jest to historyczny moment dla

Tamizy, na której powstaje jak do tej pory największa elektrownia wodna. Obecnie nie ma ona sobie równych pod względem mocy na obszarze całej południowo-wschodniej Anglii.” Inwestycja ta pokazuje, że dobrze zaprojektowana i eksploatowana elektrow-nia wodna przyczynia się do ograniczenia emisji dwutlenku węgla oraz poprawy stanu środowiska naturalnego. Włączenie do pro-jektu rozwiązania przyjaznego ichtiofaunie, jakim jest przepławka, pozwala na poprawę migracji ryb oraz ilustruje jak nowoczesna technologia może współpracować w zgo-dzie rozwiązaniami technicznymi sprzed kilkuset lat. Inwestycja ta otwiera drogę do realizacji podobnych projektów wzdłuż Tamizy w przyszłości.”

Agencja Ochrony Środowiska, która jest właścicielem jazu Romney ogłosiła przetarg,

Źródło: Southeast Power Engineering Ltd.

Zastosowane turbiny posiadają możliwość regulacji kąta nachylenia. Źródło: Southeast Power Engineering Ltd.

ELEKTROWNIA WODNA NA JAZIE ROMNEY ZREWOLUCJONIZUJE DOSTAWY ENERGII ELEKTRYCZNEJ DO ZAMKU WINDSOR

FAKTY I LICZBY DOTYCZĄCE ELEKTROWNI WODNEJ NA JAZIE ROMNEY

• Przez ostatnie 214 lat jaz był wykorzystywany do ochrony przeciwpowodziowej.

• Przepływ wody waha się w przedziale od 1 do 22,6 m3/s.

• Średnica jednej turbiny Archimedesa wynosi 4m i jest to największa turbina tego typu zainstalowana w Wielkiej Brytanii.

• Moc każdej z turbin wynosi 160 kW.

• Turbiny są pięciozwojowe.

• Każda turbina waży 40 ton i były one dostarczone drogą lądową z Holandii.

• Nachylenie turbin jest regulowane w zakresie od 0 do 25 stopni, w celu maksymalizacji produkcji energii elektrycznej.

• Na krawędzi prowadzącej śruby zainstalowano gumową osłonę, która minimalizuje ryzyko uszkodzenia tkanek ryb wpływają-cych do turbiny.

• Szacuje się, że turbiny będą ograniczać emisję CO2 o 790 ton rocznie.

• Elektrownia wodna budowana na jazie Romney będzie największym tego typu projektem na Tamizie i w południowo- wschodniej Anglii.

• Brązowy kolor turbin i ich obudowy został wybrany przez mieszkańców Eton.

• Przepławka dla ryb na jazie Romney została zmodernizowana. Stara konstrukcja typu Denil została zastąpiona przez przepławkę Lariniera, która zapewnia lepszą migrację ryb w górę rzeki.

• Czterometrowy upust awaryjny sparowany z elektrownią jest automatycznie aktywowany przy wysokich stanach wód, to rozwiązanie chro-ni instalację elektrowni przed zalaniem wodami wezbraniowymi.


WIEDZA


• 2006 roku – 47,6 %• 2007 roku – 43,3 %

Z uwagi na ambitne cele dotyczące roz-woju odnawialnych źródeł energii, któ-re postawiła krajom członkowskim Unia Europejska, każde państwo przygotowa-ło wniosek związany z realizacją projek-tu „Renewable Energy Policy Action Pa-ving the Way Towards 2020 (REPAP 2020). Wnioski zostały ujęte w programie Komi-sji Europejskiej – The Intelligent Energy. Projekt zakończy się 1 października tego roku, a jego głównym zamierzeniem jest Mapa Drogowa Odnawialnych Technologii Energetycznych do 2020 roku. Zasadniczą rolę przypisano w niej hydroenergetyce.

Prognozy nie są jednak optymistyczne – po-tencjał cieków wodnych Europy maleje. SHP STREAM MAP to projekt koordynowany przez Europejskie Stowarzyszenie Małych Elektrowni Wodnych (ESHA), organizację non-profi t założoną w 1989 roku z siedzibą główną w Brukseli. Według prognoz tego projektu, moc zainstalowana w elektrow-niach wodnych w 2020 roku będzie równa 120 GW i z obecnego pierwszego miej-sca energetyka wodna spadnie na miejsce trzecie. Przewiduje się, że pozycję lidera przejmie energetyka wiatrowa, której moc zainstalowana ma osiągnąć 180 GW.

Komisja Europejska opublikowała nowe dane dotyczące rozwoju energetyki w Unii Europejskiej. Scenariusz zakłada, że za dzie-więć lat turbiny wiatrowe wytworzą 14 pro-cent energii elektrycznej w UE. Obecnie 80 GW mocy elektrowni wiatrowych zainsta-lowanych w krajach UE produkuje około 5 procent energii elektrycznej. W najbliż-szej dekadzie ma powstać 136 GW nowych instalacji. To zdecydowanie najwięcej, bo około 41 procent wśród wszelkich tech-nologii wytwarzania energii elektrycznej. Zaskoczeniem są też prognozy mówiące o tym, że drugie miejsce, według wspo-mnianego projektu, przypadnie nie bioma-sie, lecz fotowoltaice, z planowaną zainsta-lowaną mocą 150 GW. Biomasa maosiągnąć w 2020 roku moc „zaledwie” 50 GW. Mimo tak niekorzystnej dla hydroenergetyki pro-gnozy, prawie wszystkie państwa członkow-skie UE zgłaszają akces podniesienia wytwa-rzania energii elektrycznej właśnie z energii wodnej. Do ścisłej czołówki krajów, dla któ-rych perspektywy rozwoju sektora MEW na rok 2020 są najlepsze, należą Włochy, Francja, Niemcy, Austria. Ostatnie miejsce

w rankingu ESHA zajmuje Malta – kraj, któ-rego powierzchnia jest równa powierzchni Krakowa. Jest to jedyne państwo w Europie, w którym rzeki i jeziora są okresowe (stąd brak perspektyw rozwoju hydroenergety-ki). Podobnie jest z Cyprem. Sieć rzeczna tego kraju jest bardzo uboga, ale na wyspie jest kilka cieków o górskim charakterze.

Stan i perspektywy rozwoju na rok 2020 sektora MEW w UE-27 według raportu ESHA

Państwo członkowskie Unii Europejskiej UE- 27

Stan sektora małej energetyki wodnej w 2005 roku

[GWh / rok]

Przewidywany rozwój sektora małej energetyki wodnej w 2020 roku

[GWh / rok]

Austria 4900 7500

Belgia 192 316

Bułgaria 854 1050

Cypr 2 2

Czechy 1071 1260

Dania 24 24

Estonia 22 55

Finlandia 1102 1192

Francja 7907 10907

Grecja 89 255

Hiszpania 3977od 6355

do 9930

Holandia 895 714

Irlandia 123 124

Litwa 66 117

Luksemburg 107 140

Łotwa 62 70

Malta 0 0

Niemcy 7800 10200

Polska 889 1211

Portugalia 360 1511

Rumunia 932 2180

Słowacja 250 600

Słowenia 383 540

Szwecja 4300 5500

Węgry 49 90

Wielka Brytania 603 1060

Włochy 7616 12077

Opracowanie własne na podstawie danych ESHA.

Brak naturalnych jezior zastąpiono budo-wą kilku zbiorników retencyjnych. Kraje Unii Europejskiej mają świadomość, że hy-droenergetyka jest bardzo istotnym ele-mentem dla stabilności sieci energetycz-nej oraz bezpieczeństwa energetycznego. W wielu państwach hydroenergetyka dostar-cza najwięcej energii elektrycznej spośród

Elektrowia wodna Straszyn na rzecze Radunia. Fot. Robert Zimerski.

POLSKI RYNEK ENERGETYKI WODNEJ NA TLE HYDROENERGETYKI KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ

Polska jest krajem nizinnym, a zasoby hydroenergetyczne naszych rzek są nie-

wielkie. Warunki klimatyczne nie sprzyjają obfi tym opadom, nie są one zbyt korzystnie rozłożone. Średni opad roczny wynosi oko-ło 600 mm, co daje nam trzecie od końca miejsce w Europie. Do tego dochodzi jesz-cze zbyt duża przepuszczalność gruntów i niewielkie spadki terenów.

Według danych opartych o metodykę Świa-towej Rady Energetyki, obliczonych w la-tach 60. ubiegłego wieku, teoretyczne za-soby wodno-energetyczne Polski wynoszą dla średniego roku hydrologicznego oko-ło 23 TWh/rok. Z kolei techniczne zasoby energetyczne wszystkich wód płynących, wyliczone przez Alfonsa Hoffmanna, Ma-riana Hoffmanna oraz Jerzego Tymińskiego, wynoszą około 12 Twh/rok. Techniczne za-soby samych małych elektrowni wodnych (obiektów wodnych do 5 MW) to natomiast około 2 TWh/rok. Łącznie potencjał ten wynosi około 14 TWh/rok. Jego podział przedstawia się następująco:

• dorzecze Wisły – 9,3 TWh/rok, w tym Wisła 6,2 TWh/rok,

• dorzecze Odry – 2,5 TWh/rok, w tym Odra 1,8 TWh/rok,

• rzeki Przymorza – 0,3 TWh/rok,• wodna inne cieki wodne – 2,0 TWh/rok.

Pozyskanie energii elektrycznej jest tak zróżnicowane z uwagi na odmienne warun-

ki geografi czne i klimatyczne poszczegól-nych krajów Unii Europejskiej. W większości tych państw energia wodna ma dominujący udział w produkcji energii elektrycznej. We-dług Głównego Urzędu Statystycznego dla wszystkich państw UE udział tego nośnika wyniósł w:• 2004 roku – 69,2 %• 2005 roku – 64,6 %

• 2006 roku – 62,0 %• 2007 roku – 57,8 %

W tym samym czasie także w Polsce stop-niowo malał udział energii wody w pro-dukcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii. GUS szacuje, że było to w:• 2004 roku – 67,7 %• 2005 roku – 57,2 %

0 500 1000 1500 2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

Produkcja energii elektrycznej z energetyki wodnej w Polsce w latach

2001-2009 [GWh]

Elektrownie wodne o mocy >10 MW

Elektrownie wodne o mocy od 1 MW do 10 MW

Elektrownie wodne o mocy < 1 MW

WIEDZA


WIEDZA


z energii wodnej, dzięki czemu kraj ten jest jednym z liderów w tej dziedzinie na terenie UE. Według Austriackiej Agencji Poszano-wania Energii z około 18,7 GW mocy za-instalowanej w tamtejszych elektrowniach, około 11,7 GW przypadało na elektrow-nie wodne. Hydroenergetyczną austriacką ciekawostką jest elektrownia szczytowo-pompowa Kaprun o mocy zainstalowanej 200 MW, położona na wysokości ponad 2036 n.p.m. Jest to pierwszy wybudowany po II wojnie światowej obiekt energetyki wodnej w Austrii. Woda wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej pochodzi z lodowców i przelewa się pomiędzy trze-ma polodowcowymi zbiornikami wodny-mi, położonymi na różnych wysokościach. Zbiorniki zostały sztucznie pogłębione, a lustra wody podniesione w wyniku budowy

imponujących rozmiarów zapór pomiędzy skalnymi zboczami górskimi. Elektrownie wodne w Austrii są przeważnie rozmiesz-czone wzdłuż Dunaju, który na terytorium tego państwa został wręcz zabudowany siłowniami wodnymi. Z dobrodziejstw tej rzeki korzystają także inne państwa człon-kowskie UE, przez które Dunaj przepły-wa – Niemcy, Słowacja, Rumunia i Węgry. Bułgarskie elektrownie wodne wytwarzają około 1/10 krajowej energii elektrycznej. Z kolei litewskie Ministerstwo Środowiska w rozporządzeniu z 2003 roku zakazało budowania nowych zapór i elektrowni wod-nych na 147 ciekach wodnych. Rok później zakazem objęto już 159 cieków. Według profesora Petrasa Punysa, prezesa Litew-skiego Stowarzyszenia Hydroenergetycz-nego, zakaz ten dotyczy także modernizacji

istniejących obiektów hydrotechnicznych oraz ponownej adaptacji starych młynów.Szwecja wprowadziła program moderniza-cji starych elektrowni wodnych z zastoso-waniem nowoczesnych technologii. Proble-mem tego państwa są niekorzystne zmiany hydrologiczne, czyli zmniejszone opady atmosferyczne i niższe stany rzek.

W latach 50. ubiegłego wieku w Polsce funkcjonowało około 6,5 tys. siłowni wod-nych. Dziś jest ich zaledwie 747 i ponad 80% potencjału technicznego na terenie naszego kraju jest niewykorzystane.

Opublikowana została trzecia edycja przygotowanego dla Komisji Europej-

skiej przeglądu strategicznych technologii energetycznych zatytułowana „Mapa Tech-nologii 2011 Europejskiego Strategicznego Planu w dziedzinie technologii energetycz-nych (tzw. SET-Planu)”. SET-Plan został opra-cowany w 2008 roku w celu przyspieszenia wprowadzania na rynek innowacyjnych roz-wiązań energetycznych,

Mapa Technologii została przygotowana przez wewnętrzną instytucję badawczą Ko-misji, Joint Research Centre (JRC). Doku-ment zawiera zwięzły opis i ocenę kilkunastu technologii niskoemisyjnego wytwarzania energii. Zanalizowano szanse rozwoju po-szczególnych technologii oraz bariery ich wdrażania. Opisano trwające i planowane działania związane z badaniami i rozwojem, które mają na celu przezwyciężenie barier technologicznych. Dokonane analizy mają przyczynić się do ułatwienia wdrażania SET-Planu. Kraje członkowskie wykorzystują Mapy Technologii do wyznaczania własnych priorytetów w dziedzinie badań i rozwoju, a środowiska naukowe traktują je jako mia-rodajne źródła informacji. Jeden z rozdzia-łów opracowania poświęcony jest energety-ce wodnej. Podkreśla się, że w skali globalnej hydroenergetyka pozostaje technologią najpowszechniej stosowaną wśród źródeł

MAPA TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH 2011

odnawialnych, co odpowiada produkcji 3 190 TWh w 2010. Udział energii wodnej w światowej produkcji energii elektrycznej wynosi 16%, a w produkcji energii ze źródeł odnawialnych 88%. Ponad połowa global-nego potencjału hydroenergetycznego nie jest jeszcze wykorzystana. Całkowity świa-towy potencjał energetyki wodnej szacuje się bowiem na około 7500 TWh rocznie. W ponad 60 krajach energetyka wodna pokrywa ponad 50 % zapotrzebowania na energię elektryczną. W Unii Europejskiej udział energetyki wodnej w całkowitej pro-dukcji energii wynosi 11,6 %, a pierwsza piątka krajów jeśli chodzi o udział ener-gii wodnej w całkowitej produkcji energii to Austria 59.3 %, Łotwa 49.5 %, Szwecja 43.5 %, Rumunia 29.3 % i Słowenia 24.3 %. Poza członkami UE pod względem zasobów i wykorzystania energii wody szczególnie wyróżnia się Norwegia, w której energetyka wodna pokrywa 95% zapotrzebowania na energię elektryczną, a kraj nadal dysponuje dużym niewykorzystanym potencjałem hy-droenergetycznym. W 2010 roku w krajach EU-27 produkcja energii w elektrowniach wodnych wyniosła 323 TWh, co odpowia-da 9.8 % całkowitej produkcji energii elek-trycznej i około 60 % energii elektrycznej z odnawialnych źródeł. W raporcie opi-sane są różnice pomiędzy elektrowniami przepływowymi i zbiornikowymi, a w od-

niesieniu do rozmiaru, elektrownie podzie-lone zostały na duże (>10 MW), średnie (1-10 MW), małe (100 kW – 1 MW), mikro (5 – 100 kW) i piko (<5 kW). W Unii Euro-pejskiej istnieje 21 000 małych elektrowni wodnych, a udział ich mocy zainstalowanej w stosunku do mocy wszystkich elektrowni wodnych wynosi 13%.

W raporcie kilkakrotnie podkreśla się ogrom-ną rolę hydroenergetyki w magazynowaniu energii i jej elastyczność w dostosowywa-niu się do potrzeb sieci. Elektrownie wodne ze zbiornikami mogą produkować energię wówczas, kiedy jest ona potrzebna. Stanowią rezerwę mocy i mogą reagować na zmia-ny obciążenia sieci w ciągu kilku sekund. Ponadto, elektrownie szczytowo-pompo-we są obecnie najbardziej rentowną meto-dą magazynowania energii na dużą skalę. W tym sensie elektrownie wodne umożli-wiają współ działanie różnych odnawialnych źródeł, takich jak wiatr czy fotowoltaika. Hy-droenergetyka jest też optymalnym uzupeł-nieniem produkcji energii w elektrowniach atomowych.

Na świecie istnieje około 300 elektrowni szczytowo-pompowych, a ich moc zain-stalowana wynosi 95 GW. Większość z nich została wybudowana w latach siedemdzie-siątych i osiemdziesiątych. Jednak zaintere-

wszystkich OZE. Obecnie mała energetyka wodna generuje 41 000 GWh energii elek-trycznej – jest to energia wystarczająca na zasilenie ponad 12 milionów gospodarstw domowych. Przyczynia się to, według ESHA, do uniknięcia emisji 29 milionów ton CO2 w ciągu roku.

Unia Europejska narzuca zwiększenie wy-korzystania energii konsumowanej z OZE do 20 procent w 2020 roku. Według wspo-mnianego raportu ponad 55 procent ma-łych elektrowni wodnych w Europie liczy sobie już przeszło 60 lat. Wprowadzanie nowoczesnych technologii do hydroener-getyki pomoże MEW zachęcić oponen-tów lub przezwyciężyć mit, że elektrownie wodne mają tylko niekorzystny wpływ na środowisko. Przykładem niech będą przyja-zne dla ryb nowoczesne turbiny, przez które ryby przepływają bez żadnych przeszkód. Przeszkody stoją natomiast przed mały-mi elektrowniami wodnymi. Są to przede wszystkim problemy formalno-prawne. Procedury uzyskania pozwoleń i licencji na budowę nowych obiektów ciągną się w nieskończoność. Bazując na danych wspomnianego wcześniej raportu ESHA, średni czas trwania procedur administra-cyjnych w krajach Unii Europejskiej zajmuje inwestorowi od roku w Austrii do 12 lat w Portugalii. W Polsce jest to średnio rok do 8 lat. Według profesora Jacka Malko z Politechniki Wrocławskiej, w samych tylko Włoszech wymagane jest aż 58 pozwoleń od różnych instytucji administracyjnych

na wybudowanie nowego obiektu siłowni wodnej. W wielu krajach UE-27 wprowa-dzono tzw. tryb konsultacji publicznych, które są trudną do przejścia barierą dla po-tencjalnego inwestora. Z reguły większość inwestorów podczas takich konsultacji spo-tyka się z negatywnymi opiniami na temat wybudowania nowej elektrowni. Mieszkań-cy, którzy mieliby sąsiadować z elektrownią, zwykle są przeciwni jakiejkolwiek ingerencji w środowisko. O wiele mniejsze problemy zdarzają się przy modernizacji obiektów już istniejących lub przy adaptacji starych młynów.

Inną przeszkodą w wydaniu decyzji o budo-wie elektrowni wodnej jest Ramowa Dyrek-tywa Wodna. Jej celem jest zapewnienie za-dowalającego stanu środowiska na ciekach wodnych w krajach członkowskich, jednak szereg obszarów objętych jest ochroną. Dla przykładu: w Polsce – olbrzymią barierą jest program Natura 2000. Realizacja jakiejkol-wiek inwestycji na terenie objętym ochroną jest praktycznie niemożliwa.

Małe Elektrownie Wodne są zdolne do współ-pracy z systemem energetycznym zarówno w zakresie obciążeń podstawowych, jak szczytowych. Obecne technologie pozwala-ją na wykorzystanie spadów, które dawniej były poza zasięgiem dla MEW, czyli tych poniżej dwóch metrów. Zalety energetyki wodnej to z pewnością ograniczenie efektu cieplarnianego. Krótki (kilkudziesięciose-kundowy) czas uruchamiania i zatrzyma-

nia turbozespołów jest wielką korzyścią w razie awarii w systemie energetycznym. Obecne procesy technologiczne umożliwia-jące pełną automatykę obsługi, możliwość zdalnego sterowania elektrownią wodną z Krajowej Dyspozycji Mocy, ale również obsługę elektrowni za pomocą sms.

Czynnikiem ograniczającym rozwój du-żych obiektów hydroenergetycznych jest obawa przed dewastacją naturalnych dolin rzecznych poprzez ich zatapianie. Wobec częstych protestów przeciwko budowie du-żych stopni wodnych, w ostatnich latach nie wzrasta liczba elektrowni wodnych o du-żych mocach, natomiast notuje się znaczny przyrost małych elektrowni wodnych.

Bariery w wykorzystaniu hydroenergetyki:• kłopotliwe procedury prawno-admini-

stracyjne,• ograniczony dostęp do atrakcyjnych lo-

kalizacji, które są w posiadaniu Regional-nych Zarządów Gospodarki Wodnej,

• niedostateczna współpraca pomiędzy sektorem MEW a Zarządem Wód,

• sprzeczności w interesach branży hydro-energetycznej z Ramową Dyrektywą Wodną,

• sprzeciw organizacji ekologicznych przy budowie nowych stopni wodnych,

• brak woli wsparcia dla budowy dużych elektrowni wodnych,

• zbyt wysokie koszty inwestycyjne.

W Austrii w 2007 roku produkcja energii elektrycznej w 70 procentach pochodziła

Elektrownia wodna na rzecze Prośnie w Kaliszu. Fot. Jarosław Wujkowski.

mgr inż. Beata DolataAgroenergetyka nr 2 (36) 2 kw. 2011

WIEDZA POLSKI RYNEK ENERGETYKI WODNEJ NA TLE HYDROENERGETYKI KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ

34 ENERGETYKA WODNA

WIEDZA

sowanie elektrowniami szczytowo-pompo-wymi w UE powraca, czego przejawem jest fakt, że do 2020 roku moc zainstalowana tych elektrowni w Europie ma wzrosnąć o co najmniej 7 GW. Obecne zainteresowa-nie elektrowniami szczytowo-pompowymi wiąże się z rosnącym udziałem zainstalo-wanej mocy w elektrowniach wiatrowych i solarnych.

Elektrownie wodne wymagają stosunkowo wysokich nakładów inwestycyjnych. Koszty inwestycyjne zależą jednak od lokalizacji i projektu. Np. lokalizacje z niskimi spa-dami wymagają większych nakładów ka-pitałowych. Ważnym czynnikiem jest roz-miar elektrowni i istniejąca infrastruktura ( jazy, dostęp do sieci). Elektrownie wodne są długowieczne. Wiele z nich funkcjonuje ponad 50 lat. Roczne koszty obsługi i za-

rządzania (są to przede wszystkim koszty związane z zatrudnieniem pracowników i koszty wymiany starzejących się kompo-nentów) ocenia się na 2% kosztów inwe-stycyjnych.

Zalety elektrowni wodnych podsumowa-ne są w opracowaniu następująco: są to źródła odnawialne, elastyczne, dojrzałe i relatywnie tanie. Za podstawowe czynniki hamujące rozwój elektrowni wodnych w Europie autorzy opracowania uznali przede wszystkim ostre wymogi związane z ochro-ną środowiska i ograniczone zasoby hydro-energetyczne.

Przezwyciężeniu barier rozwoju technolo-gii służyć mają wysiłki kręgów naukowych. Bieżące prace związane z badaniami i roz-wojem w sektorze hydroenergetyki koncen-

trują się zatem na technologiach minima-lizowania wpływu elektrowni wodnych na środowisko. Ulepsza się i rozwija techno-logie niskospadowe i elektrownie przepły-wowe. W zakresie materiałów poszukuje się możliwych do zastosowania tańszych odpo-wiedników stali, takich jak włókno szklane czy specjalne rodzaje plastiku. Poszukuje się bardziej odpornych materiałów, aby wydłu-żyć okres użytkowania niektórych elemen-tów wyposażenia elektrowni, np. badane są stopy stali, które byłyby bardziej odporne na procesy kawitacji. Podejmowane są wysiłki w celu usprawnienia systemów automaty-ki i optymalizowania produkcji, będących częścią zintegrowanych systemów zarzą-dzania wodą.

Ewa Malicka

Źródło: www.ec.europe.eu.

W dniach 13-15 marca w podwarszaw-skiej Jachrance odbyło się doroczne

– czwarte – Forum Gospodarcze TIME orga-nizowane przez Krajową Izbę Gospodarczą Elektroniki i Telekomunikacji (KIGEiT).

Ktoś może zapytać: a jaki związek z naszą branżą ma elektronika i telekomunikacja… otóż okazuje się, że ma i to chyba coraz większy. Temat tegorocznego forum brzmiał -„Postument – Energetyka Obywatelska – Innowacyjna Gospodarka”, a tak mówiąc w skrócie „Smart Grid” i „Smart Metering”. Tematyka Smart Grid nie jest często poru-szana na łamach czasopism poświęconych Odnawialnym Źródłom Energii. Okazuje się być jednak przedmiotem uważnego zainteresowania zarówno „zawodowej ener-getyki”, jak i ustawodawcy. Potwierdzają to zarówno patronaty, których forum udzie-lili: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski, Wiceprezes Rady Ministrów Minister Gospodarki Waldemar Pawlak, Prezes Urzędu Regulacji Energety-ki Marek Woszczyk, jak i prelegenci, którzy przybyli z Kancelarii Prezydenta RP, Mi-nisterstwa Gospodarki i Urzędu Regulacji Energetyki. Wśród kluczowych postaci na konferencji nie zabrakło znanych w środo-wisku OZE prof. Krzysztofa Żmijewskiego i prof. Jana Popczyka. Obydwaj panowie zostali uhonorowani statuetkami „złotego spychacza”, przyznawanymi przez organi-

SMART GRID- INTELIGENTNA ENERGETYKACZY NAS TEŻ TO DOTYCZY ?

zatorów osobom szczególnie zasłużonym dla obszaru, którego w danym roku doty-czy konferencja.Do omówienia przebiegu konferencji wrócę w drugiej części artykułu, teraz chciałbym zainteresować czytelników samą koncepcją „Smart Grid” i poszukać jej związku z energetyką odnawialną w ogóle, a wodną w szczególności.

Choć samo pojęcie „Smart Grid” pojawia się szerzej od zaledwie pięciu lat, to sama idea „inteligencji w sieci energetycznej”, w której za pomocą odpowiedniego ste-rowania przepływem energii w sieci dys-trybucyjnej czy odpowiedniego sterowa-nia zachowaniem wytwórców i odbiorców energii staramy się redukować niedobory czy naddatki energii, jest prawie tak leciwa jak same sieci energetyczne. Będąc inży-nierem „od przetwarzania i wykorzystania energii elektrycznej” coś niecoś pamię-tam na ten temat z wykładów z połowy lat osiemdziesiątych. Czy to oznacza, że mamy do czynienia z odgrzewanym kotletem? Wydaje się że nie – bo znacząco zmienił się kontekst i warunki. W latach osiemdziesią-tych mówiąc o inteligencji w sieci energe-tycznej miano na myśli ściśle kontrolowany, sterowany odgórnie system o charakterze interwencyjnym, wymuszający odpowied-nie zachowania dostawców i odbiorców podłączonych do sieci ( również dziś wiele osób tak myśli w kontekście energetyki ).

Dzisiejsza inteligentna sieć energetyczna, to bardziej „energetyczny internet” – moż-na powiedzieć swoista mieszanka chaosu i wolności – chaosu, którego źródłem w co-raz większym stopniu są warunki pogodowe wpływające na funkcjonowanie odnawial-nych źródeł energii i wolności w wykorzysta-niu tej energii przez konsumentów. Można sobie zadać pytanie: jak wygląda taki „Smart Grid”? Obrazuje to poniższy schemat, który przywołuję w oryginalnej postaci za stroną www.wasko.pl

W mojej ocenie analiza przywołanego schematu ujawnia dwa braki: po pierwsze na schemacie nie ma symbolu elektrowni wodnej, po drugie nie ma symbolu samo-chodu elektrycznego. I o ile wielu teore-tyków zagadnienia umieszcza samochód elektryczny w swoich schematach dotyczą-cych tego zagadnienia (można je znaleźć w sieci Internet wpisując w wyszukiwarce hasło „Smart Grid”), to dostrzeganie ener-getyki wodnej w kontekście „Smart Grid” jest niezmiernie rzadkie. A przecież, jeżeli uznamy, że „Smart Grid” jest po to aby efektywnie wykorzystywać energię elek-tryczną dostępną w danej chwili w sieci ( a jej dostępność jest pochodną – przynaj-mniej w pewnym stopniu – warunków po-godowych ), to biorąc pod uwagę swobodę w korzystaniu z energii, a co za tym idzie pewną nieprzewidywalność w zapotrzebo-

ENERGETYKA WODNA 35

WIEDZA MAPA TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH 2011


WIEDZA


waniu na energię ze strony konsumentów -musimy poszukać metody na jej akumula-cję lub będziemy tę energię bezpowrotnie tracić. Teoretycy zagadnienia mówią, że w przyszłości ta akumulacja realizowana bę-dzie przez specjalne syste my elektroniczne bazujące na efektywnych i tanich bateriach przyszłości – i prawdopodobnie tak będzie – ale dziś tych baterii nie ma a energety-ka odnawialna oparta na elektrowniach wodnych jest i mogłaby w inteligentnych sieciach już dziś świadczyć wiele usług zwią-zanych ze stabilizacją i akumulacją energii. Oczywiście wymaga to zarówno działań o charakterze technicznym (mierniki elek-troniczne, komunikacja elektroniczna, sku-

teczne prognozowanie produkcji i zapo-trzebowania), organizacyjnym, prawnym, a przede wszystkim ekonomicznym. Bo tak jak łatwo sobie wyobrazić powód dla któ-rego konsument inwestuje w „Smart Grid” – czyli mniejsze rachunki za „prąd”,tak samo łatwo sobie wyobrazić powód, dla którego producent gotów byłby w to zainwestować – czyli po to żeby więcej zarobić.

Przed nami kolejna runda prac nad pakietem ustaw okołoenergetycznych. Może warto przy tej okazji zastanowić się czy propo-zycje przygotowane przez Ministerstwo Gospodarki uwzględniają także ten aspekt. Osobiście uważam, że zarówno TRMEW jak

i TEW powinny stać się aktywnym uczest-nikiem dyskusji o „Smart Grid” i to nie tylko dlatego, że nasza branża powinna pokazywać się jako „nowoczesna” i „inteli-gentna”, ale dlatego, że w tematyce „Smart Grid” możemy oferować bardzo dużo. Po-twierdzają to działania podejmowane np. w Hiszpanii, gdzie dynamiczny rozwój źró-deł opartych na energii wiatru i słońca zmu-sił krajowego operatora sieci przesyłowych do zainicjowania prac na rzecz budowy sys-temów szczytowo-pompowych i aktywnego działania na rzecz rozwoju elektrowni wod-nych po to, żeby nie tracić energii (to jeden z wniosków ubiegłorocznej, jesiennej konfe-rencji organizowanej przez Polsko-Hiszpań-

Źródło: www.wamax.wasko.pl

ską Izbę Gospodarczą i SEO). Do podobnych wniosków dochodzili prelegenci i paneliści wspomnianego na początku Forum Gospo-darczego TIME. Smart Grid to nie tylko in-teligentny odbiorca energii elektrycznej, to także jej inteligentny producent, inteligent-ny dystrybutor, inteligentny sprzedawca i inteligentny akumulator!

W trakcie forum w ramach czterech sesji plenarnych moderowanych przez Jarosława Tworoga, Wiceprezesa KIGEIT, paneliści dys-kutowali na temat kluczowych problemów procesu transformacji energetyki. Wskazy-wali, że tempo i kierunki zmian oraz efekty ekonomiczne z nich wynikające w znacznym

stopniu będą zależeć od decyzji politycz-nych wspartych odpowiednimi zmianami w obowiązującym prawie. Prelegenci pod-kreślali, ze przyszłe prawo musi w większym stopniu sprzyjać wzrostowi efektywności energetycznej, rozwojowi wysokospraw-nej, przyjaznej dla środowiska i obywateli technologii OZE i elektroniki energetycznej. Środowisko OZE w dyskusji panelowej re-prezentował Michał Ćwil Dyrektor General-ny PIGEO; środowisko energetyki zawodo-wej Robert Masiąg – Pełnomocnik Zarządu Energa Operator ds. Smart Grid, a wśród prelegentów byli naukowcy, przedstawi-ciele fi rm telekomunikacyjnych, producenci technologii OZE. W kontekście tej infor-

macji, wydaje się że fakt podpisania listu intencyjnego pomiędzy TRMEW a Wschod-nim Klastrem ICT (na potrzeby projektu „SMART GRID – Inteligentna platforma za-rządzająca lokalnymi sieciami energetycz-nymi”) oraz nawiązanie przez TRMEW współ-pracy z Instytutem Badań Systemowych Polskiej Akademii Nauk przy organizacji konferencji SEN-MAS, to działania, które w niedalekiej przyszłości pozwolą nam być aktywnym uczestnikiem nowego, ale dla naszego środowiska ciekawego i przyno-szącego wymierne korzyści kierunku roz-woju branży.

Robert Szlęzak, Karolina Majewska

WIEDZA MAPA TECHNOLOGII ENERGETYCZNYCH 2011


EKOLOGIA

Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie 26

sierpnia 2010 r. złożył wniosek do Naro-dowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej o dofinansowanie w ramach instrumentu fi nansowego LIFE+. Jest to jedyny instrument fi nansowy Wspól-noty Europejskiej powołany ściśle w celu wspierania przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska. Projekty przyjęte do współfinansowania muszą spełniać pod-stawowe kryterium jakim jest wspieranie wdrażania szóstego wspólnotowego Pro-gramu działań w zakresie środowiska na-turalnego (6EAP), a także wdrażanie i roz-wój wspólnotowej polityki i prawodawstwa. Wniosek złożony został w ramach jednego z trzech komponentów „Przyroda i różno-rodność biologiczna”. Projekty w ramach

tego komponentu dotyczyć muszą najlep-szych praktyk lub stanowić projekty de-monstracyjne służące wdrożeniu Dyrektywy Ptasiej (79/409/EWG) lub Dyrektywy Siedli-skowej (92/43/EWG).

Benefi cjentem koordynującym oraz wnio-skodawcą jest ZZMiUW, we wniosku uczest-niczy również Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie pełniąca funkcję współbeneficjenta. Wkład własny bene-fi cjentów wynosi 5% sumy wniosku, 45% kosztów pokrywa NFOiGW będący współ-fi nansującym wniosek, zaś pozostałą część tj. 50% niezbędnych środków przekazuje Komisja Europejska.

Projekt pn.” Budowa niebieskiego koryta-rza ekologicznego wzdłuż doliny rzeki Iny

i jego dopływów” trwać będzie ponad pięć lat i zakończy się przed 31 marca 2017 r. Głównym założeniem projektu jest utwo-rzenie korytarza ekologicznego, poprzez otwarcie dla ryb dwuśrodowiskowych głów-nego korytarza rzeki Iny oraz jego ważniej-szych dopływów: Krąpieli, Krępy, Pęzinki, Wiśniówki, Małki, Reczycy, Małej Iny, Stob-nicy i Wardynki, leżących w obrębie trzech powiatów: Goleniów, Stargard Szczeciński i Choszczno.

Zlewnia rzeki Iny stanowi w miarę spójny ekosystem, jednak na przestrzeni wielu lat liczne budowle hydrotechniczne oraz nad-mierny zrzut ścieków w zlewni spowodowa-ły znaczne zmniejszenie się różnorodności biologicznej. Obecnie istotnie zmniejszyła się ilość wpuszczanych bezpośrednio do

Dolina rzeki Iny. Źródło: http://www.szczecin.lasy.gov.pl/web/kliniska/28

EKOLOGIA

rzek ścieków, co wpłynęło na znaczną po-prawę jakości wody na niektórych odcin-kach głównego korytarza. Jednak istniejące często w bardzo złym stanie technicznym budowle hydrotechniczne w dalszym ciągu utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają dotarcie rybom do tarliska, czy też zasie-dlanie odpowiednich biotopów, znajdują-cych się często w górze cieku. Mimo wy-stępowania dogodnych, naturalnych miejsc tarliskowych dostęp do nich jest mocno utrudniony, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwy.

Ryby takie jak troć wędrowna czy minogi swobodnie docierają do Stargardu Szcze-cińskiego. Tutaj natrafi ają jednakże na pierw-sze budowle hydrotechniczne utrudniające dalszą swobodna migrację. Powoduje to koncentrację części populacji ryb wędrow-nych w obrębie Stargardu. Tylko niewielka część ryb pokonując utrudnienia dociera do miejscowości Recz oraz dopływów Iny po-łożonych powyżej Stargardu Szczecińskiego (Mała Ina, Reczyca, Stobnica, Wardynka). Znajdujące się tam budowle jednakże unie-możliwiają dalszą migrację ryb w górę rzeki. Sytuacja ta, trwająca od wielu lat, wpływa niekorzystnie na bioróżnorodność górnego odcinka głównego korytarza rzeki Iny oraz jego dopływów. Aby to zmienić i podnieść różnorodność biologiczną w zlewni rzeki Iny, planuje się przeprowadzenie następu-jących działań:

• udrożnienie głównego korytarza Iny oraz

ważniejszych dopływów poprzez budowę 28 szt. przepławek• budowę sztucznego tarliska na rzece Stob-nicy, o strukturze substratu tak dobranej, aby mogły z niego skorzystać głównie ryby łososiowate.• zadrzewienie ponad 22 km brzegu rzeki pozbawionych obecnie niemal całkowicie jakichkolwiek drzew po obu stronach ko-ryta, co pozwoli na zacienienie i obniżenie temperatury wody a co za tym idzie popra-wę jej jakości.

Dzięki udrożnieniu głównego koryta Iny i najważniejszych dopływów zostaną zasie-dlone odpowiednie habitaty, przez okre-ślone gatunki ryb , które w tej chwili przez zabudowę rzek nie mają do nich dostępu. Natomiast poprzez stworzenie sztucznego tarliska nastąpi poprawa stanu ilościowego populacji gatunków już bytujących w Inie oraz przede wszystkim wzmocnienie popu-lacji łososia atlantyckiego, którym od kilku lat jest zarybiana Ina, ale który to gatunek ma w zlewni Iny bardzo małe możliwości odbycia tarła. Oprócz udrożnienia i budowy sztucznych tarlisk prowadzona będzie rów-nież obserwacja odbywających wędrówki ryb, która pozwoli na dokładne określenie kiedy i w jakich miejscach zlewni ryby poja-wiają się na tarliskach (szczególnie łososie), dzięki czemu będzie można podjąć skutecz-niejszą akcję ochrony rozmnażających się ryb, gdyż obecnie większość tarlaków ryb łososiowatych pada łupem kłusowników, przed odbyciem tarła.

Główne problemy, jakimi są zabudowa rzek oraz brak tarlisk, które zamierza roz-wiązać niniejszy projekt w zlewni rzeki Iny, są typowe dla wszystkich większych rzek o charakterze łososiowym uchodzących do polskiego Bałtyku. Wdrożenie w życie obejmującego tak wiele zadań projektu, zintegrowanych w jedno wspólne działanie pozwoli na stworzenie metody i wzorca do odbudowy całego ekosystemu wodnego, którego najbardziej wartościowym składni-kiem są wędrowne gatunki ryb. Dodatkowo dzięki tworzonym w ten sposób niebie-skim korytarzom ekologicznym uzyskujemy możliwość prowadzenia pośrednich działań ochronnych dla obszarów NATURA 2000, które z różnych względów stanowią odizo-lowane enklawy z ograniczoną możliwością prowadzenia na większą skalę różnie poję-tych działań ochronnych.

Podsumowując, głównym celem projektu jest więc pośrednia ochrona oraz zwiększe-nie bioróżnorodności systemów wodnych objętych ochrona w ramach systemu ob-szarów NATURA 2000 poprzez połączenia ich niebieskim korytarzem ekologicznym. Celem dodatkowym, nie mniej ważnym i ściśle powiązanym z głównym jest odbu-dowanie silnej populacji łososia w zlewni Iny. BUDOWA NIEBIESKIEGO KORYTARZA

EKOLOGICZNEGO WZDŁUŻ DOLINY RZEKI INY I JEJ DOPŁYWÓW

Magdalena Witkowska

Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie

Biuletyn Naturalnie nr 9/2011


EKOLOGIAEKOLOGIA

OŚ 3 PROGRAMU OPERACYJNEGO „ZRÓW-NOWAŻONY ROZWÓJ SEKTORA RYBO-ŁÓWSTWA I NADBRZEŻNYCH OBSZARÓW RYBACKICH 2007-2013”Postępująca w Polsce na przestrzeni wie-ków regulacja i zabudowa rzek oraz do-lin rzecznych spowodowała, że większość z nich uległa znacznym przekształceniom. W efekcie budowy piętrzeń i stopni wod-nych następowała fragmentacja rzek, a to-warzysząca temu zmiana reżimu hydrolo-gicznego powodowała zanik naturalnego charakteru cieków. W konsekwencji zmiany warunków środowiskowych, w tym utraty lub drastycznego ograniczenia możliwości podejmowania wędrówek wzdłuż cieku, przekształceniom uległy bytujące w danych rzekach zespoły ichtiofauny.

Podejmowanie wędrówek przez ryby oraz inne organizmy wodne jest elementem ko-niecznym do realizacji przez nie kolejnych etapów cyklu życiowego. Migracje ryb sta-nowiące element ich przystosowania do środowiska pozwalają na lepsze wykorzy-stanie siedlisk i zasobów pokarmowych, zapewniając tym samym ciągłość, a w nie-których przypadkach wręcz przetrwanie gatunku. Dlatego też wszelka zmiana wpły-wająca na ciągłość morfologiczną rzeki nie pozostaje bez wpływu na bytującą w niej ichtiofaunę. Dla większości rzecznych ga-tunkow ryb przeszkodą nie do pokonania jest już piętrzenie o wysokości kilkudziesię-ciu centymetrów. Dla ryb małych okazują się nimi nawet jednolite progi betonowe o wysokości zaledwie 20-30 cm.

Regulacja i przegradzanie koryt rzecznych w największym stopniu dotyka populacji dwuśrodowiskowych ryb wędrownych – takich jak łosoś, troć, certa, czy węgorz. Biologia tych gatunków wymaga odby-wania wędrówek rozrodczych pomiędzy wodami morskimi, a śródlądowymi. Za-mknięcie dostępu do miejsc rozrodu znaj-dujących się w środkowym i górnym biegu rzek, czy też, jak w przypadku węgorza do

żerowisk i miejsc wzrostu, doprowadziło do zachwiania równowagi biologicznej. Wiele populacji wymarło lub znalazło się na kra-wędzi wyginięcia. Wraz ze spadkiem liczby tarlaków docierających na tarliskach spa-dała bowiem również liczba odchowanych młodych osobników, które w naturalnym procesie rekrutacji stanowiłyby uzupełnie-nie stada rozrodczego. Bezpośrednią i naj-bardziej dotkliwą konsekwencją gospodar-czą tego stanu rzeczy był drastyczny spadek połowów ww. gatunków. I tak np. średnie połowy certy w Zatoce Gdańskiej i Wiśle, które w latach 50 XX wieku sięgały 200 t, po roku 1968, kiedy we Włocławku wybu-dowana została zapora piętrząca, spadły w dolnym odcinku Wisły do 20 t, a powyżej Włocławka do 0,1 t. Obecne połowy certy w zbiorniku Włocławskim i Wiśle, pomimo prowadzonych działań restytucyjnych obej-mujących zarybienia nie przekraczają 5 t.

Skala oraz skutki przeobrażeń ekosystemów rzecznych doprowadziły do konieczno-ści podjęcia działań na rzecz odwracania i kompensacji niekorzystnych zmian, ma-jących na celu przywracanie środowiskom wodnym wysokich walorów przyrodniczych. Stosowne regulacje zawarte zostały w: usta-wie z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2005 nr 239, poz. 2019 t.j.), ustawie z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śród-lądowym (Dz. U. 2009 Nr 189 poz. 1471 j.t.), ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochro-nie przyrody (Dz. U. 2009 Nr 151 poz. 1220 j.t.) oraz ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008 Nr 25, poz. 150 j.t.). Przełomowe znaczenie w tym względzie miało jednak wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i związana z tym konieczność wdrożenia wspólnotowego prawodawstwa, jak choćby Ramowej Dyrek-tywy Wodnej (RDW) – Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie po-lityki wodnej. Zobowiązania wynikające z RDW dotyczą osiągnięcia do 2015 r. tzw.

dobrego stanu wód lub potencjału wód oraz ekosystemów od wód zależnych. Jed-nym z parametrów, który brany będzie pod uwagę przy ocenie osiągniętych efek-tów jest ekologiczna ciągłość ekosystemów wodnych, czyli istnienie warunków dla swo-bodnego i bezpiecznego przemieszczania się ryb oraz innych organizmów wodnych w górę i w dół biegu rzeki.

Poza oczywistymi względami przyrodni-czymi przywracanie ciągłości ekologicznej ekosystemów wodnych ma również ol-brzymie znaczenie dla gospodarki rybac-kiej i powodzenia prowadzonych w Polsce programów ochrony i odbudowy zasobów ryb, których realizacja również bywa podyk-towana prawodawstwem krajowym bądź wspólnotowym. I tak np. na mocy ustawy z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie (Dz. U. 01. Nr 62, poz. 574, z późn. zm.) realizowane są zarybienia polskich obsza-rów morskich mające na celu utrzymanie i odtwarzanie zasobów ryb na ww. obsza-rach. Zarybienia prowadzone są przez mi-nistra właściwego ds. rybołówstwa, a ich koszty ponosi corocznie budżet państwa. Innym przykładem może być również Pro-gram odbudowy zasobów węgorza eu-ropejskiego w Polsce, którego obowiązek realizacji wynika wprost z rozporządzenia Rady (WE) nr 1100/2007 z dnia 18 września 2007 r. ustanawiającego środki służące od-budowie zasobów węgorza europejskiego.

Prace związane z przywracaniem ekolo-gicznej ciągłości cieków to przede wszyst-kim budowa urządzeń umożliwiających rybom oraz innym organizmom wodnym pokonywanie przeszkód przegradzających koryta rzeczne.

Niemniej w wielu przypadkach dla poprawy warunków bytowania i migracji ryb bardziej zasadne bywa podjęcie działań renatury-zacyjnych. Mają one na celu przywrócenie w danym miejscu warunków sprzed sztucz-nego przekształcenia lub też zapoczątko-

PRZYWRACANIE CIĄGŁOŚCI EKOLOGICZNEJ RZEK W RAMACH PO RYBY 2007-2013

Przepławka w Gambsheim (Strasburg). Rzeka Ren. Fot. M. Wierzbicki


EKOLOGIA PRZYWRACANIE CIĄGŁOŚCI EKOLOGICZNEJ RZEK W RAMACH PO RYBY 2007-2013

wanie odtwarzania się tych warunków w sposób naturalny. W zależności od charak-teru prowadzonych prac mogą one wów-czas obejmować, np. rozbiórkę piętrzenia, usuwanie betonowych umocnień brzego-wych, czy też wspomaganie naturalnego powstawania meandrów. Bez wglądu jed-nak na rodzaj podjętych działań podkreślić należy, że ani działania udrożnieniowe, ani działania renaturyzacyjne nie należą do przedsięwzięć łatwych oraz tanich. Wyma-gają szerokiej wiedzy z zakresu ichtiologii, inżynierii i budownictwa wodnego oraz ochrony środowiska, a zaproponowane roz-wiązania powinny uwzględniać najlepsze nowoczesne techniki. Ponadto poza wzglę-dami przyrodniczymi prowadzone działa-nia muszą również uwzględniać interesy społeczno-gospodarcze zainteresowanych stron. Wszystko to rzutowało na dotychczas stosunkowo niewielkie zainteresowanie działaniami na rzecz udrażniania rzek, czy ich renaturyzacji. Dzięki możliwości pozy-skania na ten cel funduszy unijnych sytuacja uległa zmianie.

WE WSPÓLNYM INTERESIEW myśl rozporządzenia rady (WE) NR 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w spra-wie Europejskiego Funduszu Rybackiego, działania służące wspólnemu interesowi, których celem jest ochrona i rozwój fauny i fl ory wodnej, a zarazem wsparcie stanu śro-dowiska wodnego mogą być fi nansowane przy udziale środków pochodzących z EFR. Środki na ten cel przewidziane zostały w osi

priorytetowej 3 – Środki służące wspólne-mu interesowi PO „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych ob-szarów rybackich 2007 – 2013”, w działaniu 3.2. ochrona i rozwój fauny i fl ory wodnej. Szczegółowe warunki określające zasady otrzymywania dofi nansowania, a także wy-szczególnienie rodzajów operacji, dla któ-rych przewidziana została pomoc zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 września 2009 r. (Dz. U. Nr 161 poz. 1285 ze zm.) Stosownie do ww. rozporządzenia pomoc w zakresie:

• budowy lub instalacji urządzeń służących ochronie i rozwojowi fauny i fl ory wodnej obejmuje w szczególności:

• budowę, odbudowę, remont oraz wszelkie działania podnoszące efektywność oraz bezpieczeństwo urządzeń umożliwiają-cych wędrówkę ryb,

• adaptację, remont, wymianę, naprawę lub techniczne wyposażenie urządzenia lub zespołu urządzeń umożliwiających wędrówkę ryb migrujących, dokonaną w celu poprawy efektywności ich działania lub poprawy bezpieczeństwa wędrówki tych ryb; rekultywacji wód śródlądowych, która obejmuje w szczególności renatu-ryzację i utrzymanie siedlisk, tarlisk i tras migracyjnych gatunków wędrownych ryb poprzez:

• rozbiorkę jazów i usuwanie innych bu-dowli lub urządzeń stanowiących prze-szkodę w wędrówce ryb migrujacych,

• usuwanie betonowych lub kamiennych umocnień brzegowych,

• zmniejszenie kąta nachylenia stromych brzegów,

• tworzenie lub wspomaganie naturalnego powstawania meandrów,

• przyłączanie odciętych starorzeczy.Przewidywana w ramach PO RYBY 2007-2013 pomoc fi nansowa dla tych operacji sięga do 100 % ich kosztów kwalifi kowal-nych. Wymogiem koniecznym jest jednak spełnienie przez nie szeregu warunków natury formalnej oraz merytorycznej.

W myśl § 15 ust. 1 pkt. 1 ww. rozporzą-dzenia nieodzownym warunkiem ubiega-nia się przedsięwzięcia o dofi nansowanie w ramach środka 3.2. jest uzyskanie opi-nii ministra właściwego ds. rybołówstwa stwierdzającej, że realizacja inwestycji ma na celu wspólny interes użytkowników wód. Opinia ta wydawana jest na wniosek ubie-gającego się o dofi nansowanie, a zakres informacji, które wniosek musi zawierać, by ocena danego przedsięwzięcia była moż-liwa, określony został we wspomnianym wyżej rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

OCENA FORMALNAPierwszym etapem rozpatrywania przeka-zanego do ministra wniosku jest jego wery-fi kacja pod względem spełnienia warunków formalnych. Wniosek powinien zawierać pełną nazwę oraz adres siedziby wniosko-dawcy. W przypadku, gdy wnioskodawca nie jest bezpośrednio inwestorem, a tylko jego pełnomocnikiem wniosek uzupełniony

powinien zostać stosownymi dokumen-tami poświadczającymi udzielenie przez inwestora pełnomocnictwa. Wraz z wnio-skiem przekazane powinny zostać także dokumenty odzwierciedlające stan prawny dysponowania przez wnioskującego/inwe-stora urządzeniem wodnym, przy którym planowana jest realizacja operacji, czyli akt notarialny kupna-sprzedaży lub darowizny, decyzję administracyjną, wieloletnią umowę dzierżawy, porozumienie. Należy pamiętać, aby wniosek został opatrzony podpisem wnioskodawcy.

Ocena formalna wniosku dla przedsię-wzięcia ubiegającego się o dofi nansowanie w ramach środka ochrona i rozwój fauny i fl ory wodnej obejmuje również weryfi kację zbieżności celów inwestora z ekologiczny-mi priorytetami ustalonymi dla danego województwa przez jego władze. Intencją prawodawcy jest bowiem, by pomoc w ra-mach PO RYBY 2007-2013 przyznawana była tylko wówczas, gdy planowana operacja w takie priorytety się wpisuje. I tak stosow-nie do § 16 ust. 2 pkt 2 ww. rozporządzenia, opinia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdzająca uwzględnienie wspólnego interesu użytkowników wód wydawana jest z uwzględnieniem informacji o priorytetach w zakresie umożliwienia wędrówki ryb mi-grujących na terenie województwa znajdu-jących się w dokumentach opracowanych przez organy administracji. Dokumentami tymi są wojewódzkie programy zawierają-ce strategie ochrony i rozwoju lokalnych

zasobów wodnych. Odnoszą się one m.in. do potrzeb w zakresie budowy przepławek na terenie danego województwa na wy-typowanych ciekach, których biologiczna ciągłość została zakłócona w wyniku prze-grodzenia lub zmiany stosunków wodnych, a także do przyjętego harmonogramu ich udrażniania. Tym samym w świetle przed-stawionych informacji, operacje mające na celu poprawę warunków migracji ryb, chcąc ubiegać się o dofi nansowanie z PO RYBY 2007-2013 powinny być realizowane przy piętrzeniach przewidzianych do udroż-nienia przez władze lokalne w biegu rzek o znaczeniu priorytetowym dla odtwarza-nia populacji ryb wędrownych na terenie danego województwa.

W odniesieniu do operacji mających na celu budowę (odbudowę, remont) prze-pławek weryfi kacja wniosków w oparciu o informacje znajdujące się ww. progra-mach ma jeszcze jedną zasadniczą rolę. Po-zwala mianowicie ocenić czy zaplanowane przez inwestora przedsięwzięcie spełnia wymogi określone § 17 rozporządzenia, a więc, czy będzie realizowane przy urzą-dzeniu wodnym wybudowanym przed 1 stycznia 2007 r. W myśl przytoczonych prze-pisów pomocy w ramach środka ochrona i rozwój fauny i fl ory wodnej nie przyznaje się na budowę (odbudowę, przebudowę) urządzenia lub zespołu urządzeń, gdyby miały one zostać wybudowane na budowli lub urządzeniu wodnym wybudowanym po dniu 1 stycznia 2007 r. Szczególnego zna-

czenia warunek ten nabiera wówczas, gdy opiniowane przedsięwzięcie planowane jest przy piętrzeniu nieczynnym, wymagającym do jego właściwego funkcjonowania wcze-śniejszej odbudowy. W takich sytuacjach wniosek interpretowany jest dodatkowo w kontekście istniejących przepisów Prawa budowlanego.

OCENA MERYTORYCZNABrak formalnych uwag do wniosku, bądź przekazane dodatkowe wyjaśnienia, stano-wią podstawę do wszczęcia merytorycznej oceny przedsięwzięcia. Mając na uwadze potrzebę wykorzystania najnowszej wie-dzy o technikach stosowanych w zakresie ochrony i rozwoju zasobów wodnych, oce-na przeprowadzana jest przy udziale Zespo-łu ds. Ochrony i Rozwoju Żywych Zasobów Wód, organu doradczego Ministra Rolnic-twa i Rozwoju Wsi w sprawach dotyczących ochrony i rozwoju ryb oraz innych organi-zmów wodnych. W skład Zespołu wchodzą eksperci z zakresu budownictwa wodnego, ichtiologii oraz ochrony środowiska repre-zentujący instytuty naukowe, uczelnie oraz biura ekspertyz środowiskowych. Ocenie Zespołu podlega w szczególności:

• celowość realizacji przedsięwzięcia, a więc budowy urządzenia służącego migracji ryb lub rekultywacji wskazanych wód,

• wykorzystanie do realizacji przedsię-wzięcia dostępnych najlepszych technik w zakresie ochrony i rozwoju zasobów wodnych,

EKOLOGIA

Przepławka typu naturalnego. Fot. Michał Kubecki

44 ENERGETYKA WODNA

• efektywność i bezpieczeństwo wędrówki ryb przez planowane do budowy urzą-dzenie lub po przeprowadzeniu zabiegów rekultywacyjnych,

• koszt realizacji planowanego przedsię-wzięcia.

Równolegle do trwającej oceny merytorycz-nej prowadzona jest również weryfi kacja przedsięwzięcia w kontekście istniejących strategii krajowych i międzynarodowych, polityk i planów w dziedzinie rybactwa śródlądowego. Pod uwagę brane są rów-nież założenia dotyczące gospodarki ry-backiej prowadzonej w publicznych śród-lądowych wodach płynących, określonych w operatach rybackich sporządzonych dla obwodów, w których realizowana bę-dzie operacja. Przyjęta wieloaspektowość oceny pozwala na realną i rzetelną ocenę faktycznych możliwości ochrony i rozwo-ju zasobów ryb oraz stosunku rachunku kosztów planowanej przez wnioskodawcę operacji do przewidywanych korzyści dla środowiska wodnego i rozwoju rybactwa. Wszystkie uzyskane na potrzeby procesu

opiniowania informacje oraz ustalenia służą sformułowaniu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi stanowiska, w którym dla danego przedsięwzięcia stwierdzone zo-staje uwzględnienie, bądź nie, wspólnego interesu użytkowników wód. Wydania opi-nia nie ma rangi decyzji administracyjnej, w związku z powyższym nie przysługuje od niej odwołanie. Niemniej każda opinia stwierdzająca, że dana operacja nie ma na celu wspólnego interesu użytkowników wód wskazuje jednocześnie warunki, po spełnieniu których możliwe będzie jego wykazanie. Tym samym droga do ubiegania się o pomoc fi nansową nie zostaje przed in-westorem zamknięta. Po wprowadzeniu do planowanej operacji stosownych poprawek może on wystąpić do Ministra z kolejnym wnioskiem o opinię.

Od dnia wejścia w życie rozporządzenia uruchamiającego środki fi nansowe 3 osi priorytetowej PO RYBY 2007-2013 do dnia 1 stycznia br., do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wpłynęły 64 wnioski o wydanie dla pla-nowanych przedsięwzięć opinii stwierdzają-

cej wspólny interes użytkowników wód. 60 z nich dotyczyło, bądź dotyczy, operacji ma-jących na cel budowę przepławek dla ryb, a 2 renaturyzacji rzek. Spośród opiniowanych przedsięwzięć opinię pozytywną uprawnia-jącą do ubiegania się o dofi nansowanie w ramach PO RYBY uzyskało dotychczas 15 wniosków na łączną kwotę blisko 50 mln złotych.

Artykuł został napisany w oparciu o publikacje:

1. Bartel R., Kleszcz M., 2008. Zarybianie rybami wędrow-nymi w Polsce. W: „Użytkownik Rybacki – Nowa Rzeczywi-stość. Ocena przekształceń w rybactwie w wyniku konkur-sów na oddanie w użytkowanie obwodów rybackich”. Red. Marcin Mizieliński. Konferencja PZW, 19-21 marca 2008, Spała, Wydawnictwo PZW, str 127 – 133.

2. Ocena potrzeb i priorytetów udrożnienia ciągłości mor-fologicznej rzek w kontekście osiągnięcia dobrego stanu i potencjału części wód w Polsce, Red. Jan Błachuta, Jaro-sław Rosa, Wiesław Wiśniewolski, Józef Zgrabczyński. Wyd. 1, Poznań 2010. ISBN 978-83-932001-0-8.

3. Wiśniewolski W., Augustyn L., Bartel R., Depowski R.,Dę-bowski P., Klich M., Kolman R., Witkowski A., 2004. Resty-tucja ryb wędrownych, a drożność Polskich rzek. WWF Polska, Warszawa, 42 str. ISBN: 83-920712-0-4.

Przepławka na stopniu Artix. Rzeka Pau (Francja). Fot. M. Wierzbicki

EKOLOGIA PRZYWRACANIE CIĄGŁOŚCI EKOLOGICZNEJ RZEK W RAMACH PO RYBY 2007-2013

Departament RybołówstwaMinisterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

AKTYWNIE WSPIERAMYROZWÓJ MAŁYCH ELEKTROWNI WODNYCH W POLSCE

ul. Królowej Jadwigi 1 86-300 Grudziądz tel.: 56 464 96 44 fax :56 464 96 43 [email protected] www.trmew.pl

Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych

‒

‒

‒

‒

‒

‒

Documents

ŚCI | PRAKTYKA | PRAWO | PROJEKTY | WIEDZA | EKOLOGIA ... · 2 ENERGETYKA WODNA ENERGETYKA WODNA 3 AKTUALNOŚCI Archiwalna fotograﬁ a młynów Klary. Źródło: Wratislaviae Amici