Het ontwerp en het onderhoud van

de verschillende onderdelen van de

schoorsteen (rookkanaal en

dakuitgang) zijn vrij belangrijk. Ze

zullen een directe invloed hebben

op de kwaliteit van het vuur. Ze

zorgen vooral voor een goede trek,

de garantie voor een goede

verbranding. Verder zorgen ze voor

een optimale gebruiksveiligheid en

een verminderde productie van

vervuilende stoffen.

Het belang van een goede trek De trek van een schouw is een

natuurlijke of gedwongen

luchtstroom waardoor lucht van

buitenaf kan worden aangevoerd

tot bij de haard en waardoor

verbrandingsgassen kunnen

worden afgevoerd. De kwaliteit van

de trek is heel belangrijk: als er

onvoldoende of juist te veel lucht

aankomt in de haard, zal de

verbranding niet volledig zijn en zal

men zien dat er niet-verbrande

stoffen via het rookkanaal worden

uitgestoten. Deze stoffen kunnen

gasvormig zijn zoals

koolstofmonoxide (CO) of vloeibaar

(die vast worden bij een normale

temperatuur) zoals roet en teer. De

trek is absoluut een sleutelelement

van een goede verbranding omdat

hij de luchtstroom regelt die door

het toestel gaat. De schoorsteen

moet dus voldoende trekken en

niet teveel.

Dit verschijnsel, waarbij

verbrandingsgas in het kanaal kan

stijgen, is te danken aan het

verschil in dichtheid tussen de

verbrandingsgassen en de lucht.

Gassen hebben hun

maximumdichtheid op 273 graden

en dan krijgt men de beste trek.

Gassen hebben echter de neiging

om af te koelen naarmate ze stijgen

in het kanaal, wat nadelig kan zijn

voor de trek. Om dat te vermijden is

de hoogte van het kanaal best niet

groter dan 20 tot 30 meter. De

temperatuur aan de uitgang

bovenaan een schoorsteen die

goed trekt, bedraagt 150 tot 200

graden. Hoe kouder de buitenlucht,

hoe dichter hij is en hoe beter de

schoorsteen trekt. Bovendien geldt,

hoe hoger de barometerdruk, hoe

dichter de lucht en hoe beter de

trek. Zo trekken schoorstenen bij

slecht weer (lage barometerdruk)

minder goed omdat vochtige lucht

minder dicht is.

De kwestie van de trek is heel

anders afhankelijk van een nieuw te

plaatsen of een bestaande

schoorsteen. Als men van plan is

een huis te bouwen, kan men de

normen en dus de voorwaarden

voor een goede trek precies

bepalen, afhankelijk van de

beoogde verwarming. Omgekeerd,

als men een verwarmingsysteem wil

installeren in een bestaande

woning, dan is men afhankelijk van

de bestaande schoorsteen en van

de staat waarin hij zich bevindt. Het

zal dan ook vaak het moment zijn

om bepaalde problemen te

verhelpen. Er bestaan verschillende

oplossingen voor.

De criteria van een goed rookkanaalIn het geval van een nieuwbouw

moet men ten gepaste tijde gepaste

keuzes maken. Jammer genoeg

stellen we vast dat het rookkanaal

nog te vaak gebouwd wordt vóór

het soort verwarmingstoestel

gekozen is. Nu, het is onmogelijk te

zorgen voor een goed aangepast

rookkanaal zonder te weten welk

toestel aangesloten zal worden. Het

is dus niet de bedoeling om een

verwarmingsketel of een autonoom

verwarmingstoestel aan te sluiten

op een kanaal waarvan men

vermoedt dat het geschikt is, maar

wel omgekeerd: men moet het

toestel kiezen om te kunnen

bepalen welk kanaal er nodig is. Op

die manier kan de bouw van het

rookkanaal of schoorsteen worden

geoptimaliseerd en men creëert

ideale omstandigheden voor een

goede trek.

We bespreken deze ideale criteria

of ontwerpregels hier alleen bij

wijze van algemene informatie,

zonder in complexe technische

details te treden. We willen ons

namelijk gewoon richten tot privé-

personen die contact willen

opnemen met hun aannemer,

verwarmingsinstallateur of

architect. Deze materie is op dit

punt zo delicaat en technisch dat

een beroep doen op vaklui meer

dan ooit een must blijkt.

Hoogte van het rookkanaalHoe hoger het rookkanaal, hoe

beter de schoorsteen trekt, op

voorwaarde dat het niet hoger is

dan twintig meter. Die hoogte komt

uiteraard bijna niet voor in privé-

woningen. Een hoogte van 4 meter

wordt bovendien als een strikt

minimum beschouwd.

Doorsnede van het kanaalDe doorsnede van het kanaal is bij

voorkeur cirkelvormig. Bij deze

vorm is het wrijvings- en warmte-

uitwisselingoppervlak ten opzichte

van de doorsnede het kleinst.

Andere vormen zoals een vierkant

of rechthoek met een verhouding

van 1/1,5 zijn wel aanvaardbaar

maar hebben een minder goede

verhouding.

Voor de berekening van de grootte

moet men steunen op het advies

van echte specialisten, alleen al om

de meest geschikte doorsnede te

berekenen in functie van de

geldende normen en het type

toestel. Wetende dat de doorsnede

van het kanaal minstens gelijk zal

moeten zijn aan de uitgang van het

verwarmingstoestel. Deze doorsneden

variëren namelijk afhankelijk van

het feit of het toestel bedoeld is als

open haard, met gesloten deur of

met open deur.

Het is ook belangrijk dat de

doorsnede constant blijft en

dezelfde vorm behoudt over de hele

hoogte van het kanaal. Elke

vernauwing zal namelijk

onvermijdelijk leiden tot een

vermindering van de trek.

Tracé van het rookkanaalOm te vermijden dat de

schoorsteen minder trekt, moet het

tracé zo recht mogelijk zijn. Elke

90

De geheimen van eengoed rookkanaal

Het succes van een autonoom verwarmingsysteem, of het een open haard, een inzethaard of een kachel betreft,hangt niet alleen af van het uitzicht, de installatie en de intrinsieke technische kenmerken. Een goede werking

hangt ook nog af van andere criteria. Zo is er een aspect dat vaak wordt verwaarloosd omdat het eerderverborgen is. We willen het hebben over de schoorsteen of rookkanaal, die duistere maar onmisbare knecht van

het vuur, een echte verbinding tussen de verwarmingsinstallatie en buitenshuis.

Flexinox rookkanaal. FERO

TECHNIEK

hindernis of elke bocht in een

kanaal zal namelijk drukverlies

veroorzaken, waardoor de snelheid

van de gasafvoer vermindert en de

gassen bijgevolg meer afkoelen.

Daarom mag een rookkanaal niet

meer dan twee schuine delen

bevatten, met hoeken die niet

groter zijn dan 15°. Dat betekent dat

het rookkanaal niet meer dan één

niet-verticaal deel mag tellen.

Daarbij komt dat er idealiter niet

meer dan één rookkanaal per

verwarmingstoestel mag zijn.

De materialenOm het materiaal voor het

rookkanaal te kiezen, moet men

weten dat het moet voldoen aan

meerdere voorwaarden, namelijk

complete dichtheid voor gas,

bestendigheid tegen

warmteschokken en bestendigheid

tegen de bijtende stoffen die

worden voortgebracht door de

verbrandingsgassen. Maar dat is

nog niet alles. Voor een optimale

trek moet dit materiaal een geringe

thermische inertie hebben. Dat

betekent dat de temperatuur snel

moet stijgen als de warme rook

passeert. Daar zijn twee redenen

voor. Om te beginnen trekt de

schoorsteen maximaal als die

dezelfde temperatuur heeft als de

rook. Anderzijds bevat de rook, zelfs

bij een optimale verbranding, altijd

waterdamp. Nu, bij een temperatuur

tussen 40 en 60° kan die damp

condenseren. Het is wat men noemt

het “dauwpunt”. Door te

condenseren wordt het water

verbonden met bestanddelen die

zich in de rook bevinden. Beide

vormen een sterk bijtende vloeistof.

Het materiaal van het rookkanaal

moet deze condensatie dus

maximaal beperken door snel de

temperatuur van de rook te

bereiken en die zo lang mogelijk te

houden. Een goede isolatie van het

rookkanaal is dan ook vereist. Het

materiaal moet ook zo goed

mogelijk weerstand bieden aan de

corrosie van neerslag (afzettingen).

De binnenwand van het rookkanaal

ten slotte moet zo glad mogelijk zijn

om ervoor te zorgen dat het gas

beter kan passeren, dat de aanslag

minder blijft kleven en dat de

schoorsteen gemakkelijker kan

worden geveegd.

Gezien deze verschillende

aanbevelingen zal u meteen

begrijpen dat niet alle materialen

dezelfde succesgaranties bieden.

Een rookkanaal van baksteen, op de

oude wijze, is niet meer geschikt

voor de gebruiksomstandigheden

van moderne verwarming. De

wanden zijn namelijk heel ruw, de

inertie is te zwaar en het gevaar

voor scheuren en bijgevolg voor

indringing van schadelijke gassen is

te groot.

Een buisstuk van terracotta of beton

biedt een geringere inertie en een

gladdere wand op voorwaarde dat

de wanden dun zijn en aan de

binnenkant geëmailleerd. Deze

oplossing blijkt echter zwaarder om

te plaatsen en het gevaar voor

condensatie blijft nog relatief hoog.

Een hardmetalen rookkanaal van

inox (met enkelvoudige of dubbele

wand) blijkt de beste prestaties te

leveren. Hij is licht, heel glad, kan

gemakkelijk worden gemonteerd en

heeft een geringe thermische

inertie.

Een flexibel, metalen rookkanaal

van aluminium blijkt ook licht en

gemakkelijk te monteren. Het heeft

een geringe inertie maar het is

beduidend gevoeliger voor

condensatieresiduen. Bovendien is

het niet geschikt om hout en kool te

verbranden.

De luchttoevoerOm de verbanding gaande te

houden en ervoor te zorgen dat de

schoorsteen kan trekken, is er

permanent voldoende luchttoevoer

nodig voor het verwarmingstoestel.

De lucht kan ofwel rechtsreeks van

buiten worden gehaald en naar de

kern van het toestel zelf worden

gevoerd, ofwel uit de kamer waar

de installatie zich bevindt; in dat

geval zal de kamer voorzien moeten

worden van een luchttoevoer-

systeem. Moderne woningen zijn

namelijk tochtvrij, waardoor de

schoorsteen niet goed kan

aanzuigen met een lage druk in de

woning als gevolg. De schoorsteen

stuurt dan de rook terug de kamer

in (terugslag). Dit effect wordt

versterkt door het aanzetten van

een luchtafvoersysteem zoals een

dampkap. Het is dus nodig een

goede verluchting te hebben in de

woning. Om tocht te vermijden

kunnen aan de buitenkant

luchtopeningen worden gemaakt

via flexibele of gemetselde

rookkanalen.

De veiligheidOm een optimale

gebruiksveiligheid te

garanderen, moet men

verzekeren dat het

rookkanaal perfect

gedicht is zodat de

verbrandingsgassen zich

niet kunnen verspreiden

in de kamers waar het

kanaal passeert. Daarom

moeten de oude,

gemetselde kanalen

worden vermeden: het

gevaar voor scheuren is

te groot. Inderdaad, we

herinneren eraan dat

bepaalde gassen door

hun sterke concentratie

heel toxisch zijn.

Koolstofmonoxide (CO) in

het bijzonder is

kleurloos, geluidloos,

volledig reukloos en… dodelijk.

Dichtheid is niet de enige veiligheids-

regel. Het schoorsteenvegen en het

onderhoud van de verwarmings-

installatie zijn al even belangrijk en

zelfs één of twee maal per jaar

verplicht (frequentie afhankelijk van

de landen en het soort brandstof ).

Voor verwarmingstoestellen die

werken met een vaste brandstof,

zoals hout, is het verplicht om de

installatie te reinigen, maar ook om

het rookkanaal te vegen en de

dichtheid ervan te controleren (met

een rookvormende cartouche). Dit

onderwerp werd uitvoerig behandeld

in een vorig nummer (nr. 50).

Een schoorsteen die niet voldoetvernieuwen

Als men een verwarmingstoestel wil

installeren in een bestaande

woning, is het vaak onmogelijk om

het rookkanaal te ontwerpen. Men

moet zich vaak tevreden stellen met

wat er is. Het is echter mogelijk om

doeltreffende oplossingen te vinden

als de rookkanalen niet voldoen. De

twee grote problemen die worden

vastgesteld zijn het feit dat de

schoorsteen onvoldoende trekt, wat

meestal te wijten is aan verkeerde

afmetingen van het kanaal, en

condensatie als gevolg van de

slechte kwaliteit van de

binnenbekleding en het gebrek aan

isolatie.

In dit hoofdstuk worden de

verschillende tekortkomingen van

een schouw in kaart gebracht.

Sommige ervan kunnen gemakkelijk

worden opgelost. Andere zullen

soms tot het besluit leiden dat het

rookkanaal onbruikbaar is.

OntwerpfoutenOnvoldoende hoogte van hetrookkanaal: Als het rookkanaal

minder dan 4 meter hoog is, kan

men het buitengedeelte altijd

optrekken: men verlengt het

bestaande kanaal en let erop dat

dezelfde vorm en dezelfde

doorsnede behouden blijven.

Slecht gelegen dakuitgang: als de

dakuitgang slecht gelegen is ten

opzichte van felle wind, woningen in

de buurt of het dak (zie laatste

hoofdstuk), dan is er geen andere

oplossing dan een nieuw

rookkanaal te voorzien.

Slecht geïsoleerde wand van hetrookkanaal: het blijkt moeilijk om

iets aan deze wand te doen. De

enige doeltreffende oplossing is een

buis in te brengen (zie verder).

Te nauwe opening: het kan

gebeuren dat de opening ter hoogte

van het dak smaller is geworden en

dus nauwer is dan het rookkanaal,

wat nadelig is voor de trek van de

schoorsteen. Gewoon metselwerk

zou het probleem moeten oplossen.

Verstopt rookkanaal: allerlei

storende materialen kunnen

toevalligerwijze terechtkomen in het

rookkanaal en het blokkeren,

waardoor de afvoer van

91

Dubbelwandig geïsoleerd rook-

kanaal Bofill van FLEXINOX. FERO

Flexibel dubbel -of enkelwandigrookkanaal voor renovatie van bestaandetraditionele schoorstenen die bochtenvertoonen. Coproflex de POUJOULAT

verbrandingsgassen wordt gehinderd:

vogelnesten en andere brokstukken

kunnen gemakkelijk worden

verwijderd door de schoorsteen

goed te vegen. Een regelmatige

visuele controle van het rookkanaal

voorkomt dit soort ongemakken.

Gescheurd rookkanaal: Elke scheur

in de schoorsteen of een barst in

verweerd voegwerk kan leiden tot

een gebrek aan dichtheid ervan, wat

een enorm potentieel gevaar

inhoudt. Dit probleem kan worden

opgelost door de methode van

bekleding (zie verder) of door het

inbrengen van een buis (idem).

Rookkanaal dat te schuin afloopt:we hebben gezien dat de eventuele

helling van het rookkanaal niet

groter mag zijn dan een bepaald

niveau (15 tot 20 graden). Als de

helling te sterk is, is er jammer

genoeg geen oplossing, behalve de

vorming van een nieuw rookkanaal.

Roetneerslag: regelmatig de

schoorsteen vegen lost dit

probleem eenvoudig op. Naast de

wettelijke voorschriften is het

raadzaam het aantal veegbeurten

aan te passen aan de

gebruiksomstandigheden.

Verbrandt men bijvoorbeeld veel

naaldhout, dan zal de hoeveelheid

roet beduidend groter zijn en zal

men de schoorsteen sneller

opnieuw moeten vegen.

Te nauwe doorsnede van het

rookkanaal: Als het rookkanaal te

klein blijkt ten opzichte van het

toestel dat u wilt plaatsen, dan hebt

u maar twee oplossingen: een

nieuw rookkanaal vormen of een

ander toestel kiezen dat geschikt is

voor het rookkanaal!

Variabele doorsnede van hetrookkanaal: Het inbrengen van een

buis is de enige oplossing waarmee

in dit geval een homogene

doorsnede kan worden verkregen

over de lengte van het rookkanaal.

Té dikke wand: dit probleem

veroorzaakt een te grote inertie.

Ook hier is het inbrengen van een

buis doeltreffend.

Slecht vastgemaakt reinigingsluik:

dit probleem kan gemakkelijk

worden opgelost door een kleine

technische interventie of zelfs een

reparatie van metselwerk.

BekledingEen bekleding wordt aangebracht

om een rookkanaal te renoveren dat

niet meer dicht is als gevolg van

scheuren. Er wordt dan een coating

aangebracht op de binnenwanden

van het rookkanaal. Het kanaal kan

alleen worden bekleed als de

oorzaken van de scheuren eerst

worden weggenomen, anders zijn

de werken zinloos. Daarom moet

men de grootte, de aard en de

oorsprong van de scheur kennen

vóór men het rookkanaal bekleedt.

Een buis inbrengen Er wordt een autonome buis ingebracht

in de bestaande schoorsteen, die

op zich de afvoer en de dichtheid

voor verbrandingsgassen verzekert,

en dit van de aansluiting van het

verwarmingstoestel tot de uitstoot-

opening van de schouw. Deze techniek

kan worden gebruikt om schoorsteen

in goede staat te verbeteren en niet

om een kanaal in slechte staat te

herstellen: de buis zal alleen de

volledigheid en de stabiliteit van

het rookkanaal restaureren.

Bovendien kan op die manier iets

worden gedaan aan bepaalde

tekortkomingen: verbetering van de

dichtheidsgraad, vermindering van

de doorsnede, bescherming tegen

het gevaar van bister (roetneerslag)

of een verhoging van de

corrosiebestendigheid.

De buis kan flexibel of hard zijn. Een

flexibele buis is geschikt voor

schoorstenen met schuine delen en

sluit gemakkelijk aan op

verwarmingstoestellen met gas of

stookolie. Ze is niet toegestaan voor

installaties op hout of kool. Een

harde buis kan wel gebruikt worden

voor verschillende brandstoffen. Ze

bestaat uit meerdere, compleet

dichte elementen omdat ze

doorlopend gelast zijn en

ineengezet in de richting van de

condensatie. Ze zijn bedoeld voor

verticale schoorstenen. Net als een

bekleding moet het inbrengen van

een buis altijd worden gerealiseerd

door gekwalificeerde en erkende

ondernemingen.

De dakuitgangHet buitenste deel van het

rookkanaal dat uitsteekt boven het

dak ids de dakuitgang. Er moet een

bijzondere aandacht worden

besteed aan de plaats, de hoogte

en de kroonlijst ervan. Ze moeten

beantwoorden aan bepaalde

normen om ervoor te zorgen dat de

schoorsteen goed trekt.

InstallatiecriteriaHoogte: om reglementair en doel-

treffend te zijn moet de schoorsteen

40 cm boven het dak uitsteken voor

een vrijstaand gebouw. Hij moet

ook 40 cm uitsteken boven elk

obstakel dat zich in een straal van 8

meter bevindt. Wanneer het dak

echter licht helt (minder dan 15°)

dan kan de schoorsteenopening ter

hoogte van het dak komen als het

voorzien is van een systeem tegen

terugslag en als er geen obstakels

zijn binnen de 8 m.

Doorsnede: de dakuitgang mag de

doorsnede van het hoofdkanaal niet

vernauwen, anders worden

gebieden van overdruk gevormd die

kunnen leiden tot terugslag van

rook in de woning.

Isolatie: de dakuitgang moet goed

geïsoleerd zijn om te vermijden dat

de rook te snel afkoelt. Als de

schoorsteen slecht geïsoleerd is kan

hij een temperatuur bereiken van 45

graden, wat condensatie teweegbrengt.

Installatie: alle rookgassen moeten

voorbij de storingszone worden

gevoerd, dat wil zeggen de zone

waar de druk van de wind een

overdruk veroorzaakt. Deze

gebieden zijn afhankelijk van de

dakhelling en moeten grondig

worden bekeken door een

specialist. Er is in alle gevallen een

zone rond het huis waarin elke

dakuitgang verboden is. In een

tweede zone, boven de eerste, kan

men slechts een dakuitgang

installeren mits er een vast

rookafzuigsysteem wordt voorzien.

In een derde zone kan de

dakuitgang vrij worden

geïnstalleerd.

Soorten dakuitgangen‘naakte’ dakuitgang: afhankelijk van

de weersomstandigheden

veroorzaakt deze normaal gezien

geen drukverlies maar de buiging

van de wind kan de trek afremmen

of terugslag veroorzaken.

Eenvoudig toestel: de parapluhoed

of de horizontale afdekplaat

verzekeren een doeltreffende

bescherming tegen neerslag maar

ze verhinderen zeker niet de

gevaren van terugslag, te wijten aan

de wind.

Antiterugslagsysteem: bestaat uit

vaste, geprofileerde elementen en

regelt de rookafvoer, los van

weersomstandigheden en meer

bepaald de wind.

Mobiele afzuiging: draaisysteem dat

door de werking van de wind de

onderdruk verhoogt en dus de trek

bevordert. De grote tekortkoming

van deze toestellen is oxidatie en

verstopping van de spillen.

Regelmatig onderhoud is

noodzakelijk, anders bestaat het

gevaar dat het toestel blokkeert en

dat er ernstige terugslag ontstaat.

Hoe dan ook, het toestel moet

gemakkelijk demonteerbaar zijn om

de schoorsteen te kunnen vegen.

Als dat niet mogelijk is kan men

best een reinigingsluik voorzien op

het hoogste punt van het

rookkanaal.

92

Rookkanalen Selkirk. Bij STANDARD AHZ

Dakuitgang Therminox,zwartgelakt van POUJOULAT

Rookafzuigsysteem Exhaustomet ingebouwd automatischecontrole voor een goedeafzuiging. Voor alle typesrookkanalen. COLEMONT