SAYGI DURUŞU

SIEGFRIED LENZ

CAN SA NAT YA YIN LA RI YA­PIM­VE­DA­ĞI­TIM­TİCA­RET­VE­SA­NAYİ­A.Ş.Hay­ri­ye­Cad­de­si­No:­2,­34430­Ga­la­ta­sa­ray,­İstan­bulTe­le­fon:­(0212)­252­56­75­/­252­59­88­/­252­59­89­Faks:­(0212)­252­72­33canyayinlari.com/9789750742361ya­yi­ne­vi@canyayinlari.comSertifika­No:­43514

Can­ModernKısa­Modern­/­12

Saygı Duruşu,­Siegfried­LenzAlmanca­aslından­çeviren:­Ayşe­SarısayınSchweigeminute

İlk­baskı:­Hoffmann­und­Campe,­2008.Bu­çeviride­kaynak­alınan­basım:­Hoffmann­und­Campe,­2014.©­2008,­Hoffmann­und­Campe­Verlag,­Hamburg­­©­2020,­Can­Sanat­Yayınları­A.Ş.­­­Tüm­hakları­saklıdır.­Tanıtım­için­yapılacak­kısa­alıntılar­dışında­yayıncınınyazılı­izni­olmaksızın­hiçbir­yolla­çoğaltılamaz.

1.­basım:­Everest,­2014Can­Yayınları’nda­1­basım:­Mart­2020,­İstanbulBu­kitabın­1.­baskısı­3­000­adet­yapılmıştır.

Dizi­editörü:­Emrah­SerdanEditör:­Şebnem­SunarDüzelti:­Ebru­AydınMizanpaj:­Atahan­Sıralar

Ka­pak­ta­sarımı:­Utku­Lomlu­/­Lom­Creative­(www.lom.com.tr)

Baskı­ve­cilt: Arı­MatbaasıDavutpaşa­Cad.­Emintaş­Kâzım­Dinçol­San.­Sit.­No:­81/39,­Topkapı,­İstanbulSertifika­No:­44009

ISBN 978-975-07-4236-1

Almanca aslından çeviren: Ayşe Sarısayın

Roman

SAYGI DURUŞU

SIEGFRIED LENZ

SIEGFRIED LENZ,­ 1926’da­Doğu­Prusya’da­Lyck’te­doğdu.­1973’te­Alman­Dil­ve­Edebiyat­Akademisi­üyeliğine­seçildi.­Roman,­dene-me,­öykünün­yanı­sıra­radyo­ve­sahne­için­tiyatro­oyunları­yazan­Siegfried­ Lenz’in­ aldığı­ ödüller­ arasında,­ 1961­ Bremen­ Edebiyat­Ödülü,­ 1979­Andreas­Gryphius­Ödülü,­ 1984­Thomas­Mann­Ödü-lü,­1988­Alman­Yayıncılar­ve­Kitapçılar­Birliği­Barış­Ödülü­ile­1999­Frankfurt­Şehri­Goethe­Ödülü­sayılabilir.­Son­olarak­2003’te­Jo-hann­Wolfgang­von­Goethe­Altın­Madalyası’yla­onurlandırılan­ya-zarın­yapıtları­bugüne­kadar­Türkçe­de­dahil­olmak­üzere­otuzdan­fazla­dile­çevrildi.­Lenz,­2014’te­öldü.

AYŞE­SARISAYIN,­1957’de­İstanbul’da­doğdu.­Kimya­mühendisliği­ve­işletme­eğitimi­ gördü.­ İlk­ kitabı,­ Behçet­Necatigil’e­ ilişkin­ anılarının­yer­aldığı­Çok Şey Yarım Hâlâ­ (2001).­Öykü­kitapları­Denizler Dört Duvar­2004­Yunus­Nadi­Öykü­Ödülü’ne,­Yorgun Anılar Zamanı 2005­Sait­Faik­Hikâye­Armağanı’na,­Karakalem Resimler, Dünya Kitap­der­gisinin­2008­Yılın­Telif­Kitabı­Ödülü’ne­değer­görüldü.­Diğer­kitapları:­Erdal Öz, Unutulmaz Bir Atlı (biyografi,­2009),­Beşiktaş, Yollar ya da Anılar Boyunca­(otobiyografik­semt­kitabı,­2009),­Ansızın Günbatımı (roman,­2014),­O Aşk Dinmedi­(Selim­İleri’yle­nehir­söyleşi,­2017)­ve­Denize Yazıldı­(biyografik­anlatı,­2018).­Çocuk­kitapları­da­olan­Ayşe­Sarısayın’ın­Siegfried­Lenz’­den­çevirdiği­Almanca Dersi romanına,­Dünya­Kitap­Yılın­Çeviri­Kitabı­Ödülü­verildi­(2012).

Siegfried Lenz’in

Can Yayınları’ndaki diğer kitapları:

Ekmek ve Oyunlar, 2008

Saf Değiştiren, 2018

Ulla’ya

11

Anma töreni okul koromuzun seslendirdiği kantatla başla-

dı: “Gözyaşları içinde oturuyoruz.”1 Ardından müdürümüz

Bay Block, çiçeklerle süslenmiş sahneye doğru ilerledi. Ta-

mamen dolu olan salona neredeyse hiç bakmadan ağır ağır

yürüdü, Stella’nın sahnenin önündeki ahşap sehpaya yer-

leştirilmiş fotoğrafının yanında durdu, omuzlarını dikleş-

tirdi ya da dik görünmeye çalıştı, eğilerek selam verdi.

Bu şekilde ne kadar kaldı, üzerinde çapraz bir siyah

bant olan fotoğrafının önünde, bir matem bandı, hatıra

bandı, o eğilirken senin yüzünü aradım Stella, bizlerin, en

büyük öğrencilerinin İngilizce derslerinden aşina olduğu-

muz hoşgörülü gülümsemeyle aydınlanmış yüzünü. Okşa-

dığım kısa, siyah saçlarını, Kuş Adası’nın sahilinde öptü-

1.­Johann­Sebastian­Bach’ın­Matthäus-Passion­(Matta­Azabı)­oratoryosunun­kapanış­parçası:­“Wir­setzen­uns­in­Tränen­nieder.”­(Ç.N.)

12

ğüm ışıklı gözlerini. Seni düşünüyor, yaşını tahmin etmem

için beni nasıl kışkırttığını hatırlıyordum. Bay Block fo-

toğrafına bakarak konuşuyordu, sevgili ve saygıdeğer Stel-

la Petersen diye seslendi sana, beş yıl boyunca Lessing

Lisesi’nde öğretmenlik yaptığına, meslektaşlarının takdir

ettiği, öğrencilerinin sevdiği bir öğretmen olduğuna değin-

di. Bay Block okul yıllığı komisyonundaki değerli çalışma-

larından söz etmeyi de unutmadı, en sonunda da senin her

zaman neşeli bir insan olduğunu hatırladı: “Onun düzenle-

diği okul gezilerine katılanlar, bir anda aklına gelen ve tüm

öğrencileri etkisi altına alan ilginç fikirlerine, uyum yete-

neğine hayran kalırlardı. Lessing’li olma duygusunu o aşı-

ladı bizlere, bu aidiyet duygusunu.”

Bir hışırtı duyuldu, küçüklerin durduğu pencerenin

önünden bir uyarı sesi, ilgilerini çeken bir şey olunca pay-

laşmadan duramayan şu yedinci sınıf öğrencileri. İtişip ka-

kışıyorlardı, her zaman birbirlerine gösterecek bir şeyleri

vardı; sınıf öğretmeni düzeni sağlamakta zorlanıyordu.

Nasıl güzeldin o fotoğrafta, yeşil kazağı biliyordum, boy-

nundaki çapa desenli ipek eşarbı da. Kuş Adası sahiline sü-

rüklendiğimiz fırtınalı gün de bu eşarbı takmıştın.

Müdürümüzün ardından bir öğrencinin de konuşması

gerekiyordu, sınıf sözcüsü olduğum için bana önermişlerdi

önce, ama kabul etmemiştim, tüm yaşadıklarımızdan sonra

bunu yapamayacağımı biliyordum. Ben reddedince Georg

Bisanz konuşmak zorunda kaldı, daha doğrusu Bayan Stel-

la hakkında birkaç söz söylemesine izin verilmesini rica

etti. Georg her zaman sevilen bir öğrenciydi, çalışmaları

çok beğenilirdi. Sınıf gezimizi anlatırken onu dinleseydin,

13

kim bilir neler düşünürdün Stella. Kuzey Frizya adaların-

dan birine gittiğimiz gezi. Yaşlı deniz feneri bekçisi işiyle

ilgili açıklamalar yapmıştı bize, gelgit havzasında bacakla-

rımız çamur içinde, sevinç çığlıkları atarak balık avlamış-

tık. Georg senin çamura bulanmış bacaklarından da söz

etti, eteğini yukarı toplamandan, ayaklarımızın altında kı-

pırdaşan balıkların çoğunu senin yakaladığından. İskele

lokalindeki akşamı da unutmadı tabii. Kızarmış dilbalıkla-

rına övgüler düzerken hepimiz adına konuşuyordu, o ak-

şam denizci müzikleriyle nasıl coştuğumuzu anımsattığın-

da onunla aynı duyguları paylaşıyordum.

Birlikte şarkılar söylemiştik o zaman, “My Bonnie”yi

biliyorduk zaten, “Wir lagen vor Madagaskar”ı ve diğer de-

nizci şarkılarını da. İki bardak bira içmiştim, Stella’nın da

bira içmesi şaşırtmıştı beni. Yaşıt olduğumuzu düşünüyor-

dum bazen, bir okul arkadaşımdın sanki, bizi sevindiren

şeyler seni de sevindiriyordu, gruptan bir arkadaşımız hü-

nerli elleriyle kâğıttan şapkalar yapıp çevremizdeki içi dol-

durulmuş deniz kuşlarına taktığında, nasıl da eğlenmiştin

bizimle beraber. “Sevgili meslektaşlarım, iki öğrencimizin

Oxford’dan burs kazanması hepimizi sevindirdi,” dedi mü-

dür, sözlerinin anlamını vurgulamak için Stella’nın resmi-

ne bakarak başını salladı ve, “Oxford’dan burs,” diye tek-

rarladı usulca. Bir hıçkırık duyuldu ansızın, eliyle yüzünü

kapatarak hıçkıran, sanat eğitmenimiz Bay Kugler’di, fark-

lı bir anlam çıkarmış gibiydi bu sözlerden. Okul çıkışında

sık sık Stella’yla birlikte görürdük onları, eve dönüş yolları

aynıydı. Kol kola girmiş olurlardı bazen, ancak Bay Kugler

çok daha uzun boylu olduğundan, Stella’yı sürükleyerek

14

götürdüğü sanılabilirdi. Birkaç öğrenci birbirlerini dürte-

rek hıçkıran öğretmeni işaret ettiler, yedinci sınıflardan iki

çocuk kıkırdamalarını güçlükle bastırabildi.

Dalgakıranda çalıştığımız sırada, Bay Kugler bizi izle-

yenlerin arasında değildi, bir yelkenlide Danimarka’ya,

adalar dünyasına doğru yol alıyordu. Orada olsaydı, uzun

boylu, insanda kaygı uyandıracak kadar zayıf bu adam dik-

katimi çekerdi mutlaka. İzleyicilerin çoğu, bölgeye yaz ta-

tili için gelenlerdi.

Bazıları mayolu olan turistler, Seeblick Oteli’nden yü-

rüyerek sahile gelmişlerdi, dalgakırana çıkıp bir uçtan

öbür uca uzanan kavisin üstünde dolaşarak, deniz feneri-

nin çevresinde ya da iri taş bloklarda oturacak yer arıyor-

lardı kendilerine. Taş nakliyesinde kullandığımız siyah,

her yanı çiziklerle dolu mavnamız, dalgakıranı genişlet-

mek, yükseltmek ve kış fırtınalarının söküp aldığı parçala-

rı yenilemek üzere denizden çıkardığımız yosun bağlamış

çamurlu taşlarla tıka basa dolu, iki çapayla bağlanmış ola-

rak Hirtshafen Limanı girişinde bekliyordu. Hafif poyraz,

güvenilir bir yaz havası olacağını müjdeliyordu.

Babamın işareti üzerine, yardımcısı Frederik vinç ko-

lunu çevirdi, kepçeyi indirdi, metal dişler bir taşı sıkıca

kavradı, bocurgat dönmeye ve yükleme alanından sarsıntı-

larla havaya yükselen devasa taş, bordanın dış tarafında

sallanmaya başladığında, izleyiciler heyecanla bize bakı-

yorlardı, içlerinden biri fotoğraf çekmeye hazırlandı. Baba-

mın verdiği yeni bir işaretle kepçenin metal dişleri açılarak

taşı boşluğa bıraktı, taşın düştüğü yerde gürültüyle fokur-

dayarak kabaran dalgalar, ağır ağır dağılıp yok oldu.

15

16