12
saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis saxelmZRvanelo mecxreklaselTaTvis

saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

  • Upload
    others

  • View
    3

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

saqarTvelosa da msoflios geografia

geografiis saxelmZRvanelo mecxreklaselTaTvis

Page 2: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

grifi mieniWa s.s.i.p ganaTlebis xarisxis ganviTarebis erovnuli centris mier

(brZaneba N 375, 18.05.2012).

9geografiamaia bliaZe, gia Wanturia,

daviT kereseliZe, zurab seferTelaZe

saqarTvelosa da msoflios

moswavlis wigni

Page 3: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

geografiuli mdebareoba

Sinaarsi

1. 8

2. 12

3. 16

4. 20

5. 26

6. 31

7. 34

8.

36

9. 38

40

ITavi

saqarTvelos teritoriis formireba

qarTuli geografiuli azrovnebis istoria

vaxuSti bagrationi – qarTuli geografiis fuZemdebeli

saqarTvelos geografiuli mdebareoba

saqarTvelos teritoriis farTobi da sazRvrebi

saqarTvelo da kavkasia

saqarTvelo da msoflio

saqarTvelos saxelmwifo wyobileba da

saxelmwifo simbolika

saqarTvelos teritoriul-administraciuli mowyoba

Semajamebeli samuSao I

bunebrivi pirobebi da resursebi

10. 44

11. 48

12. 53

13. 58

14. 61

15.

64

16. 70

17. 74

18.

77

19. 81

20. 88

21.

90

22. 95

23. 88

104

24. 108

25. 112

26. 114

27. 119

28. 122

29. 127

132

I ITavi

bunebisa da sazogadoebis urTierToba saqarTveloSi

mineraluri resursebi

saqarTvelos reliefi – zogadi niSnebi

saqarTvelos umTavresi geomorfologiuri erTeulebi

reliefis tipebi

reliefTan dakavSirebuli stiqiuri movlenebi,

reliefis sameurneo aTviseba

Savi zRva

Savi zRvis sameurneo gamoyeneba da dacva

saqarTvelos hava da ZiriTadi

klimatwarmomqmneli faqtorebi

havis ZiriTadi elementebi

havis ZiriTadi tipebi

havasTan dakavSirebuli stiqiuri movlenebi.

atmosferos gaWuWyianeba da dacva

saqarTvelos Siga wylebi

wyalTan dakavSirebuli stiqiuri movlenebi.

wylis resursebis gamoyeneba da dacva

saqarTvelos niadagebi

miwis resursebi da niadagis dacva

saqarTvelos mcenareuli safari da cxovelTa samyaro

tyis resursebis sameurneo gamoyeneba da dacva

bunebis dacva da saqarTvelos daculi teritoriebi

saqarTvelos landSaftebi

Semajamebeli samuSao II

Page 4: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

IIITavi

saqarTvelos mosaxleoba

30. 136

31. 138

32. 141

33. 145

34. 148

35. 153

36. 160

37. 165

saqarTvelos mosaxleobis demografiuli warsuli

mosaxleobis dinamika

mosaxleobis bunebrivi moZraoba

mosaxleobis meqanikuri moZraoba

mosaxleobis sqesobriv-asakobrivi da socialuri struqtura

mosaxleobis erovnuli da religiuri struqtura

mosaxleobis teritoriuli ganlageba da simWidrove

urbanizacia. saqalaqo da sasoflo dasaxlebebi

IVTavi

saqarTvelos meurneoba

38. 176

39. 180

40. 187

41. 193

42. 201

43. 205

44. 211

45. 215

220

saqarTvelos adgili msoflio ekonomikaSi

saqarTvelos mrewveloba

soflis meurneoba

saqarTvelos transporti

momsaxurebis sfero

turizmi da rekreaciuli meurneoba

tradiciebis geografia

sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi

Semajamebeli samuSao III

VTavi

saqarTvelos mxareebi

46. 224

47. 229

48. 233

49. 237

50. 241

51. 246

52. 251

53. 255

54. 259

55. 263

56. 267

57. 272

277

279

Tbilisi

kaxeTi

qvemo qarTli

Sida qarTli

mcxeTa-mTianeTi

samcxe-javaxeTi

imereTi

raWa-leCxumi da qvemo svaneTi

samegrelo-zemo svaneTi

guria

aWara

afxazeTi

Semajamebeli samuSao IV

danarTebi

Page 5: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

!+!

!+!!.

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+! !+!

!+!

!+!

!.

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!.

!+!

!.

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!.

!+!

!+!

/

0 14 28 42 56

E

E

E

E

E

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

xobi

qeda

xoni

foTi

gali

vani

xulo

vale

abaSa

gagra

jvari

senaki

cageri

soxumi

baTumi

mestia

baRdaTi

tyibuli

Terjola

gudauTa

zugdidi

WiaTura

quTaisi

Suaxevi

lentexi

aspinZa

adigeni

qobuleTi

Cxorowyu

martvili

lanCxuTi

oCamCire

gulrifSi

ozurgeTi

wyaltubo

axalcixe

tyvarCeli

xaragauli

samtredia zestafoni

Coxatauri

walenjixa

xelvaCauri

ambrolauri

axali aToni

T u r q e T i

qvemo aJara

m. xino2598

#

m. kenWauli2992

m. uSba4730

m. Sxara5068

m. fSiSi3790

m. lahili4010

m. WuTxaro3562

m. agefsTa3256

m. arabika2656

m. Saviklde2850

m. TeTnuldi4851

m. sayornia2755

m. mefiswyaro2850

m. samecxvario2642

m. dombai-ulgeni4046

maruxis uR.2748

kluxoris uR.2781

nenskris uR.3202

beCos uR.4012

goderZis uR.2025

riwis tba

amtyelistba

jvriswylsc.

galiswylsc.

rioni

mtkvar

i

tyibuliswylsc.

Saoriswylsc.

gumaTiswylsc.

varcixiswylsc.

paliastomistba

xozafinis tba

cxeniswy ali

k

a

v

k

as i

on

i

s

ga

gr

is

qe

di

b z i f i s q e d iCxa

l

Tis

qedi

k o d o r i sq e d

i

e g r is

is

q

e

di

sv

a n e T i s q e d i

leCxumis qedi

r

a

W

i s

q

m

es x e T

i s q e di

S a v S e T i s qe d i

ko

l

x

eT

is

da

b

l

o

bi

imereTis

maRlobi

T r

eruSeT

is

m

TianeTi

Savi zRva

km

1 sm = 14 km

kodori

CxalTa

enguri

rioni

aWariswyali

Woroxi

enguri

xobi

cxeni

swya

li

bzifi I Tavi

geografiuli mdebareoba

Seityob:

u sad gadis sazRvari evropasa da azias Soris;

u sad mdebareobs saqarTvelo da rogoria misi fizikur-

geografiuli, ekonomikur-geografiuli da geopolitikuri

mdebareobis faqtorebi;

u sad gadis saqarTvelos sazRvrebi;

u rogor xdeboda saqarTvelos teritoriis formireba;

u rogoria saqarTvelos teritoriul-administraciuli

mowyoba.

SeZleb:

u imsjelo sazRvrebis gatarebis Taviseburebebis Sesaxeb da

maT mniSvnelobaze;

u aRniSno konturul rukaze saqarTvelos sazRvrebi

sxvadasxva epoqis mixedviT;

u axsna geografiuli mdebareobis ZiriTadi ganmsazRvreli

faqtorebi;

u Seadaro saqarTvelosa da sxva qveynebis geografiuli

mdebareoba.

Page 6: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!.!+!

!Q

!+!

!+!

!+!

!+!!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!+!

!.

!+!

!+!

E

E

E

E

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

#

##

#

#

#

#

#

oni

java

gori

kaspi

wnori

walka

axmeta

mcxeTa

xaSuri

duSeTi

Telavi

saCxere

TianeTi

yvareli

Tbilisi

siRnaRi

bolnisi

borjomi

dmanisi

rusTavi

cxinvali

lagodexi

marneuli

gurjaani

axalgori

sagarejo

xaragauli

gardabani

ninowminda

axalqalaqi

TeTriwyaro

stefanwminda

dedofliswyaro

s o m x e T i

az

er

ba

ij

an

i

ru

se

Ti

qareli

m. civi1991

m. Sani4451

m. Soda3609

m. udabno878

m. amugo3840

m. xalawa3938

m.WanWaxi4461

cxrawyaros uR.2454

m. tebulosmTa4493

m. emliqli3054

m. samsari3284

m. yazbegi5047

m. Saviklde0

m. arjevani2757

m. Savi klde3578

m. diklosmTa4285

m. tinovroso3374

m. didi abuli3301

m. didi borbalo3294

mamisonis uR.2820

rokis uR.2995

jvris uR.2370

yvirila

mtkvari

mejuda

li

axvi qsani

alaz

aniior

i

arag

vi

xrami

mtkvariiori

alazani

rioni

erwos tba

yelis tba

Jinvaliswylsc.

sioniswylsc.

Tbilisiswylsc.

walkiswylsc. algeTis

wylsc.

jandaris tba

faravnistba

madas tbaxanCalis

tba

saRamostba

tabawyuristba

m

T

a v a r i

q

e

d

i

e d i

l

ix

is

q

ed i

imereTis

maRlobi

S id

a

qa

rT

l

i

s

va

ke

r

sa

ms

ar

is

qd

.

ja

va

xe

Ti

s q

d.

i a l e T i s q e d i

q v e m o

q a r T l i s

v a k e

iv

ri

s

z

e

g

an i

S

eldaris

veli

iraqis vake

a la

z

n

i

s

v

a

k

e

go

mb

o

ri

s

qe

di

ka

xe

Ti

sqed

i

qa

rT

li

sq

ed

i

gu

da

ma

yr

is

qe

di

alevis q

ed

i

xa

ru

li

sq

ed

i

saqarTvelo

zogadi cnobebi:

1. farTobi – 69 700 kv.km

2. dedaqalaqi – Tbilisi

3. mosaxleoba – 4,6 mln kaci (2002 wlis aRweriT)

4. mosaxleobis simWidrove – 64 kaci 1 kv.km-ze

5. saxelmwifo ena – qarTuli, afxazeTis avtonomiur

respublikaSi aseve afxazuri

6. saxelmwifo wyoba – respublika

7. saxelmwifos meTauri – prezidenti

8. fuladi erTeuli – lari

9. erovnuli dResaswauli – 26 maisi,

damoukideblobis dRe

10. religia – qristianoba, marTlmadidebloba

11. mTavari qalaqebi – quTaisi, rusTavi, Telavi,

baTumi, soxumi, WiaTura, gori, foTi, zugdidi

12. administraciuli dayofa – samxareo

(12 samxareo erTeuli)

13. sasaaTo sartyeli – me-4

14. internetkodi – ge

Page 7: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

8

ge

og

ra

fi

ul

i m

de

ba

re

ob

a

ITavi

nax. 1.1. saqarTvelo Zv.w. VI-II ss.

vasali qveyana – qveyana, romelic damokidebulia sxva ufro did da Zlier

saxelmwifoze.

suvereniteti – saxelmwifos damoukidebloba

saqarTvelos teritoria istoriuli drois ganmavlobaSi mniSvnelovnad icvleboda.

Zv. w. II aTaswleulis bolos da IU aTaswleulis dasawyisSi istoriuli sa-qarTvelos samxreT-dasavleT nawilSi Camoyalibda ori gaerTianeba: diaoxi (tao, taoxi) md. Woroxis auzSi da kolxa (kolxeTi) Savi zRvis aRmosavleT sanapiroze. mezobeli teritoriebidan SemoWrili mtrebis ieriSebma diaoxisa da kolxas Zlierebas bolo mouRo.

Zv. w. VI s-Si Tanamedrove saqarTvelos teritoriaze ori politikuri gaer-Tianeba Camoyalibda: dasavleT saqarTveloSi – egrisi, igive kolxeTis samefo da aRmosavleT saqarTveloSi – qarTlis, igive iberiis samefo. kolxeTis same-fo sakmaod vrcel teritorias moicavda.

leqsikoni

1. saqarTvelos teritoriis formireba

1. nax. 1.1-is mixedviT amoiwere egrisisa da qarTlis samefoebis:

a) dedaqalaqebi; b) saerisTavoebis centrebi; g) xuTi dasaxlebuli punqti.

2. moZiebuli informacia Seadare saqarTvelos Tanamedrove rukas (danarTi 2)

da daadgine dRevandeli saqarTvelos farglebSi: a) romelma dasaxlebulma

punqtma Seicvala saxeli; b) romeli maTgani aRar arsebobs.

davaleba

Page 8: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

9

qarTuli saxelmwifoebis teritoriis sidideze udides gavlenas axdenda mezobeli saxelmwifoebis agresiuli politika. bizantia da sparseTi erTma-neTs ecileboda gavlenis mopovebisTvis. VII saukuneSi saqarTveloSi araboba damyarda da saxelmwifos didi nawili arabTa saxalifos daeqvemdebara, ramac X saukunis dasawyisamde gastana, Tumca, ukve VIII s-is bolos qveynis ganapira provinciebSi damoukidebeli qarTuli samefo-samTavroebis warmoqmna daiwyo.

unda aRiniSnos, rom axali qarTuli samefo-samTavroebis aRmocenebis, aseve, bizantielTa, arabTa, Turq-selCukTa Tu sxva mtrebis winaaRmdeg brZolebis fonze, qarTvelebi, miuxedavad teritoriuli danakargebisa, ZiriTadad mainc inarCunebdnen TavianT sacxovrebel miwebsa da teritoriebs.

X-XI ss-is mijnaze saqarTvelos samefoebi gaerTianda, xolo XI–XII ss-Si, daviT aRmaSeneblisa da Tamaris mefobis xanaSi, es procesi Zlieri, erTiani saxelmwifos SeqmniT dasrulda. amave droidan damkvidrda termini `saqarTve-lo~. imdroindeli saqarTvelos teritoria nikofsiidan darubandamde (der-bendi) da oseTidan (alania) aragawamde (somxeTi) iyo gadaWimuli. aRsaniSnavia isic, rom am dros kavkasiis TiTqmis mTeli teritoria saqarTvelos mefis morCilebisa da mfarvelobis qveS moiazreboda.

monRolTa Semosevebis Semdeg (XIII s.) saqarTvelo umZimes mdgomareobaSi aRmoCnda da misi teritoriac TandaTanobiT Semcirda. saqarTvelo or nawilad gaiyo da, amavdroulad, samcxe uSualod monRolebs daemorCila. ase gastana giorgi V brwyinvales (1314-1346 ww) mefobamde. swored man SeZlo samcxis kvlav SemoerTeba da qveynis xanmokle, magram xelaxali gaerTianeba.

Temurlengis laSqrobebma (1386-1404 ww), mogvianebiT iranelebisa da Tur-qebis agresiulma politikam, CrdilokavkasielTa Semosevebma da, amasTanave, Sidapolitikurma rRvevebma erTiani qarTuli saxelmwifos daSla gamoiwvia da XVI s-is bolos qveyana samefo-samTavroebad daiyo.

nax. 1.2.

saqarTvelos

teritoriis

cvlileba

saukuneebis

ganmavlobaSi

(aTasi kv. km)

Zv. w. I aT. II naxevari

140.4

145.0

134.2

134.0

131.0

69.7

XIII saukune XVIII saukunis II naxevari XX saukune

ax. w. I-IV ss IX-X ss

3. nax. 1.2 mixedviT aage grafiki `saqarTvelos teritoriis cvlileba~.

davaleba

Page 9: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

10

ge

og

ra

fi

ul

i m

de

ba

re

ob

a

ITavi

nikofsia

biWvinTa

cxumi

foTi

baTumi

artanuji

varZia

axalcixe

quTaisi

ufliscixemcxeTa

Tbilisi

Telavi

laSarisjvari

xornabuji

dmanisiTmogvi

axalqalaqi

geguTi

loreganja

yarsi

anisiolTisi

xufaTiyabala

Sirvani

mahmadabadi

baqo

darubandi

naxWevani

anakofia

bardavigelaqunis

tba

dvini

kerasuntitrapizoni

erzinjani

vanivanis tba

Tavrizi

yivCaRebi

ji

qe

Ti

afxazeTi

afSileTi

od

iS

i

svaneTi

alaniaZurZukeTi

xunZeTi

di

do

eT

ilekeTi

Sarvani

hereTi

kaxeTi

Sida qarTli

raWa

argveT

i

guria

klarjeTi

tao

taSiri

rani

saqarTvelos erTiani samefo

saqarTvelos gavlenis sfero

saqarTvelos moxarke qveynebi

trapizonis

imperia

nax. 1.3. saqarTvelo XIII saukunis damdegs

XVI-XVIII ss-Si saqarTvelos teritoria iran-osmaleTs Soris ganawilda, ra-sac Tan mohyva mosaxleobis ZaldatanebiTi islamizacia. daikarga teritoriis garkveuli nawili.

XVI s-is meore naxevarSi osmaleTma saqarTvelos Camoacila samcxe-saaTaba-gos feodaluri samTavro, Sah-abasma (XVII s) – lores veli da mdinare debedas xeoba (qarTli), kaxeTSi ki kak-eniselis mxare (saingilo) miitaca.

XIX saukunis dasawyisSi mTeli saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSi aRmoCnda. ruseTSi monarqiis damxobas da iq komunisturi reJimis damyarebas saqarTvelos gasabWoeba mohyva. am dros saqarTvelom teritoriis garkveuli nawili dakarga.

1991 wels saqarTvelom aRidgina suvereniteti da qveynis teritoria im sazRvrebSi, romelic mas ssrk-s (sabWoTa socialisturi respublikebis kav-Siri) SemadgenlobaSi yofnisas hqonda.

4. gaaanalize nax. 1.3. gadaixaze da Seavse cxrili:

sakuTriv saqarTvelos teritoria saqarTvelos politikuri gavlenis qveS myofi qveynebi

davaleba

Page 10: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

11

nax. 1.4.

saqarTvelo

XX-XXI

saukuneebSi

u Zveli welTaRricxvis III s-Si, farnavazisa da misi memkvidris saurmagis mefo-

bisas, qarTlis samefo sakmaod Zlieri iyo da igi ara marto mTel Tanamed-

rove aRmosavleT saqarTvelos, aramed mosazRvre olqebsac ki moicavda.

swored am dros moxda erTi Ziridan warmoSobili qarTveli tomebis swrafi

SekavSireba da erTiani qarTveli xalxis Camoyalibeba. savaraudod, qarTuli

ena oficialur, saxelmwifo enad farnavazis mefobis dros gamocxadda.

fes

sainteresoa

5. nax. 1.4-is mixedviT daadgine, romeli teritoriebi dakarga gasabWoebis Semdeg

saqarTvelom.

6. waikiTxe p. ingoroyvas sityvebi: a) imsjele, Tu rogor gesmis teqstis pir-

veli abzaci. b) axseni saxelmwifoebrivi da kulturuli erTobis mniSvneloba.

g) rogor fiqrob, ra faqtorebi ganapirobebda saqarTvelos teritoriul

cvlilebebs? d) aRniSne konturul rukaze teqstSi moxseniebuli rva provincia

da maTi centrebi.

`saqarTvelos teritoria klasikurad damTavrebuls, mTlians warmoadgens –

istoriulad, geografiulad, ekonomikurad da eTnografiulad. saqarTvelos

sazRvrebi amoxaza oci saukunis istoriam; saqarTvelo aris erTi istoriuli sxeuli,

SekavSirebuli mravalsaukunovani saxelmwifoebrivi da kulturuli erTobiT...

saqarTvelos politikuri sazRvrebi xSirad icvleboda warsulSi, magram saqarTvelo

yovelTvis erTsa da imave teritorias erqva. es aris rva provincia, romelzedac

qarTveli eri mosaxleobs mTeli misi mravalsaukunovani istoriis manZilze: qarTli,

kaxeTi, samcxe-javaxeTi, imereTi, guria, samegrelo, svaneTi da afxazeTi~.

`saqarTvelos teritoriis sazRvrebis Sesaxeb~

pavle ingoroyva

7. aRniSne konturul rukaze saqarTvelos sazRvrebi XIII da XXI saukuneebSi.

davaleba

Page 11: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

12

ge

og

ra

fi

ul

i m

de

ba

re

ob

a

ITavi

saqarTvelos gacnoba da Seswavla xdeboda rogorc adgilobriv, aseve ucxo-el mkvlevarTa mier. Cveni qveynis geografiuli Seswavlis istoria 5 periodad iyofa: 1. antikuri; 2. Sua saukuneebis; 3. aRorZinebis; 4. axali; 5. uaxlesi.

antikuri periodi Zv. w. VI s-dan axali w. IV s-mde grZeldeboda. saqarTvelos Sesaxeb erT-erT pirvel geografiul Sromad iTvleba berZeni istorikosisa da geografis, hekate miletelis (Zv. w. VI-V ss) naSromi `miwis aRwera~, sadac igi moixseniebs kolxebs, kavkasions, Sav zRvas.

saqarTvelos Sesaxeb aseve mniSvnelovani geografiuli informaciaa Tavmo-yrili berZeni mecnierebis SromebSi: hipokrate (Zv. w. V-IV ss, `haerTa, wyalTa da adgilTa Sesaxeb~), qsenofonte (Zv. w. V-IV ss, `anabasisi~), skilak kariandeli (Zv. w. IV s, `periplusi~), herodote (Zv. w. V s, `istoria~), apolon rodoseli (Zv. w. III s, `argonavtika~), straboni (Zv. w. II – ax. w. III ss, `geografia~) klavdios pto-

leme (ax. w. II s, `geografiis saxelmZRvanelo da msoflios ruka~) da sxv. maTs TxzulebebSi moxseniebuli da aRwerilia sxvadasxva geografiuli obieqti (mdinareebi, mxareebi, qalaqebi, tbebi da a. S.).

Sua saukuneebis (IV-XVI ss) mecnierTa da mogzaurTa Soris, saqarTvelos geografiis, istoriisa da eTnografiis Sesaxeb, yvelaze mniSvnelovan cno-bebs italieli mogzauri marko polo iZleva. aseve, aRsaniSnavia bizantieli istorikosi prokopi kesarieli, somexi mecnieri anania Siraqaci, italieli ambrojo kontarini da sxvebi.

nax. 2.1. marko polo da misi mogzaurobis marSruti

2. qarTuli geografiuli

azrovnebis istoria

1. nax. 2.1-isa da msoflios politikuri rukis (danarTi 3) gamoyenebiT aRwere

marko polos mogzaurobis marSruti.

davaleba

Page 12: saqarTvelosa da msoflios geografia geografiis ...ƒ’ეოგრაფია-9... · tradiciebis geografia sagareo kavSirebi da saerTaSoriso organizaciebi Semajamebeli samuSao III

13

aRorZinebis epoqa XVI-XVIII saukuneebs moicavs. am pe-riodSi kavkasiisa da saqarTvelos geografiuli kvle-vebi da Seswavla kvlav grZeldeba. saqarTvelos bunebis SeswavlaSi didi wvlili Seitanes dasavleT evropelma da rusma mogzaurebma da mkvlevrebma. maT Soris gamoir-Cevian arqanjelo lamberti, Jan Sardeni da Jozef piton

turnefori, iohan-anton giuldenStedti, stefane burna-

Sevi da sxva. maT SromebSi aRwerilia qalaqebi, cixe-sima-greebi, mTebi, mdinareebi da sxva. ramdenjerme imogzaura saqarTveloSi Turqma evlia Celebim.

axali periodi moicavs XIX saukunes da XX s-is dasawyiss. am dros saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSia da, politikuri mosazrebebidan gamomdinare, saqarTve-loSi geografiuli xasiaTis kvlevebs awarmoebs. swored am periodSi ixsneba mravali specialuri dawesebuleba, maT Soris, Tbilisis observatoria, Tbilisis botanikuri baRi, ruseTis geografiuli sazogadoebis kavkasiis gan-yofileba, kavkasiis muzeumi; daiwyo qveynis geodeziuri agegmva, myinvarebis Seswavla, gamoica rukebi da sxva.

uaxles, anu Tanamedrove periodSi, geografiuli kvle-vebi intensiurad mimdinareobs. ixsneba axali samecniero da saswavlo centrebi. gansakuTrebuli yuradReba eqceva iseT sakiTxebs, rogoricaa geografiuli prognozireba, bunebrivi resursebis dacva da racionaluri gamoyeneba, mdgradi ganviTarebis problemebi da sxva.

qarTuli geografiuli azrovnebis ganviTarebas mra-valsaukunovani istoria aqvs. igi Zveli welTaRricxvis VI saukunidan iwyeba. pirveli qarTuli saero Tu saekle-sio wyaroebi, faqtobrivad, pirvel qarTul geografiul wyaroebs warmoadgenen, radganac mTel rig geografiuli xasiaTis cnobebs Seicaven.

nax. 2.2.

Turqi mogzauri

evlia Celebi

nax. 2.3.

CaxruxaZis

mogzaurobis

marSruti