P avTandil demetraSvili profesor-emeritusi

,,saqarTvelos konstituciaSi cvlilebebis Setanis Taobaze” 2012 wlis 28

dekembris sasqarTvelos konstituciuri kanonis proeqtis

komentari

sayovelTao - saxalxo ganxilvisaTvis warmodgenili konstituciuri

kanonproeqtis interpretacia ori _ konstituciur-samarTlebrivi da

politikuri kuTxiT unda ganxorcieldes.

K proeqtis avtoris (vaxtang xmalaZe) da iniciatorebis (67 deputati) azriT,

proeqtis mizezia saqarTvelos konstituciaSi ,,mniSvnelovani sakanonmdeblo

xarvezis arseboba, rac, maTi azriT, ,,xelisuflebis ganStoebaTa

urTierTkontrolisa da gawonasworebis principis “ darRvevaSi gamoixateba.

proeqtis avtoris azriT am ,,mniSvnelovani sakanonmdeblo xarvezis”

aRmofxvra SesaZlebelia, Tu:

a) Pprezidenti parlamentis daTxovnisas ar iqneba SezRuduli 511 muxlis

,,a” da ,,d” punqtebiT, romelTa mixedviT prezidents ar SeuZlia

daiTxovos parlamenti arCevidan 6 Tvisa da prezidentis

uflebamosilebis bolo eqvsi Tvis ganmavlobaSi.

komentari

1. im konteqstSi, rom konstituciis moqmed teqstSi prezidents aSkarad Warbi uflebamosilebebi aqvs, gaugebaria im SezRudvebis gauqmeba, romelic exeba

prezidentis uflebas daiTxovos parlamenti;

2. 511 muxlis ,,a” da ,,d” qvepunqtebiT gaTvaliswinebul prezidentis SemzRudav normebs Tavisi konstituciuri daniSnuleba-gamarTleba aqvs da destabilizaciis, naCqarevi, impulsiuri gadawyvetilebis miRebis Tavidan

acilebas emsaxureba.

b) gauqmdeba konstituciis 73 muxlis 1 punqtis ,,s” qvepunqti, romlis

mixedviT Tu parlamentma

- arCevidan 6 Tvis; prezidentis bolo eqvsi Tvis, sagangebo an saomari

mdgomareobis, an prezidentis mimdinare impiCmentis dros , (anu im

dros, rodesac prezidents ar SeuZlia parlamentis daTxovna - a.d.)

parlamentma ar /ver gamoucxada undobloba mTavrobas, prezidents

SeuZlia daniSnos ,,Tavisi” mTavroba da am garemoebis amowurvidan

erTi Tvis ganmavlobaSi warudginos mTavroba parlaments ndobis

misaRebad.

komentari

avtoriseuli me-80 muxlis 1 punqtis Sinaarsis gaTvaliswinebiT 73-e muxlis

cvlileba saWiroa.

g) proeqtis miznis miRwevisaTvis axleburadunda Camoyalibdes me-80

muxlis 1 punqti da prezidenti valdebuli iyos mTavrobis movaleobis

Sesruleba daakisros im mTavrobas, romelmac mis winaSe moixsna

uflebamosileba.

komentari

1) ratom ixsnis arsebiTad ,,parlamentis mTavroba” uflebamosilebas prezidentis winaSe?

2) 2013 wels saprezidento arCevnebis Semdeg asamoqmedebeli me-80 muxlis 1 punqti ufro gamarTulia da igive ZiriTad azrs atarebs. ra saWiroa axali cvlileba?

d) Tu mTavrobam 3-jer ver miiRo parlamentis ndob, prezidents aRar unda hqondes arc axali premier-ministris kandidaturis wardgena da arc ,,Tavisi” mTavrobis daniSvna, rac moqmedi teqstiT aris gaTvaliswinebuli (me-80 muxlis mexuTe punqti). Mman unda daiTxovos parlamenti da daniSnos riggareSe arCevnebi

komentari:

1. ratom varTmevT prezidents SesaZleblobas kidev erTxel (meoTxed, mexuTed) ukve premierobis axali kandidaturiT scados mTavrobis formireba?

2. aseTi xisti midgoma mxolod imiT SeiZleba aixsnas, rom me-80 muxlis me-5 punqtis avtoriseuli axali redaqciiT mTavroba isev ,,qarTuli ocnebis” iqneba.

e) avtoris azriT, ganmeorebiTi ,,martivi” undobloba mTavrobas axali

redaqciiT parlamentis arCevidan 6 da prezidentis uflebamosilebis

bolo 6 Tvis ganmavlobaSic SeuZlia da mxolod sagangebo mdgomareobisa

da prezidentis impiCmentis proceduiris dros iZulebulia daelodos am

garemoebaTa amowurvas.

komentari

Tu ara vcdebiT, cvlileba gamomdinareobs gauqmebuli 511 muxlis ,,a” da ,,d” qvepunqtebis axali, avtoriseuli redaqciidan. v) avtors miaCnia, rom kanonproeqtis mizans emsaxureba 93-e muxlis me-3

punqtis miseuli redaqcia, romlis mixedviT parlamentis mier biujetis

daumtkiceblobis SemTxvevaSi mas amtkicebs prezidenti avtoris mier

gauqmebuli 511 muxlis ,,a” da ,,d” punqtebiT gaTvaliswinebul

SemTxvevebSic .

komentari

1. vfiqrob es cvlileba unda ganvixiloT 93.6 da 93.7 –Tan sistemur kavSirSi. ra gamova maSin? Tu prezidentma daiTxova parlamenti prezidenti amtkicebs

,,Tavis” biujets. Tu mTavroba gadaayena? qveyana biujetis gareSe rCeba.

2. 2013 wels asamoqmedebeli redaqciiT es problemebi ar arsebobs – arc parlaments iTxovs da arc dekretiT amtkicebs – xarjebi daifareba wina wlis

biujetiT.

ZiriTadi daskvniTi mosazreba

proeqtiT gaTvaliswinebuli cvlilebebiT ver iqneba Tavidan acilebuli

is xifaTi (,,riski”), romelsac proeqtis avtori ganmartebiT baraTSi

politikur kriziss uwodebs. Cveni azriT, Tu prezidents surs instituciuri

krizisis Seqmna, romelic SeiZleba politikur krizisSi gadaizardos, mas

SeuZlia erTpirovnulad Tanamdebobidan gadaayenos iusticiis, Tavdacvisa da

Sinagan saqmeTa ministrebi, moiwvios da Tavmjdomareobdes mTavrobis sxdomas,

aqvs ufleba (romlis gadalaxva praqtikulad SeuZlebeli iqneba) gaauqmos

mTavrobis da samTavrobo dawesebulebaTa aqtebi, sistematiurad gamoiyenos

vetos ufleba, sakuTari iniciativiT daniSnos referendumi an plebisciti,

gaaqtiuros erovnuli uSiSroebis sabWos saqmianoba, romlis wevrebi

Tanamdebobis mixedviT arian premier-ministri, Zalovani da sagareo saqmeTa

ministrebi, sabWos mdivani, eswreba parlamentis Tavmjdomare da sxva-

prezidentis mier daniSnuli an mowveuli pirebi, uflebamosilia dados

saerTaSoriso xelSekrulebebi (SeTanxmebebi) da sxv.

prezidentis dRevandeli aqtivobidan amgvari situaciis (politikuri an

instituciuri krizisis) Seqmnis ganzraxva ar ikiTxeba, Sesabamisad ,,riskebi”-s

acileba advilad SesaZlebeli iqneba, Tu gamoyenebuli iqneba msoflio

praqtikaSi aprobirebuli sxvadasxva politikuri orientaciis Zalebis

Tanacxovrebis (fr. CoHabitation) urTierTobebi.

nakleb mniSvnelovani daskvniTi mosazrebani

1. proeqtis xuTive cvlilebis dedaazri aris prezidentisaTvis im uflebis

CamorTmeva, romlis Tanaxmad mTavrobis formirebis sxvadasxva situaciebSi mas

SeuZlia ,,Tavisi mTavroba”, Tundac droebiT Camoayalibos. vinaidan, zepiri

gancxadebiT( proeqtidan es ar Cans) SemoTavazebuli cvlilebebi droebiTia,

imoqmedeben 2013 wlis saprezidento arCevnebSi arCeuli prezidentis mier ficis

dadebis momentamde ( gamonaklisia me-80 muxlis 1 punqti), mkiTxvels

aucileblad gauCndeba eWvi am cvlilebebis koniunqturuli, ,,qarTuli

ocnebis”-aTvis samsaxurebrivi daniSnulebis Sesaxeb.

2. konstitucionalistisaTvis Znelia imis axsna, rom parlamenti (xalxis nebis

gamomxatveli – vaxtang xmalaZis azri) ufro maRali legitimaciis organoa,

vidre, agreTve xalxis mier arCeuli prezidenti.

3. proeqtSi aSkarad dakninebulia prezidentis, rogorc arbitris, funqcia

(prezidenti . . . uzrunvelyofs saxelmwifo organoTa saqmianobas konstituciis

Sesabamisad – saqarTvelos konstitucia, muxli 69, punqti 1).

parlamentis adgilsamyofelis sakiTxi

1. parlamentis, rogorc quTaisSi gadatanis, aseve TbilisSi dabrunebis sakiTxi

CemSi bevr kiTxvas badebs, magram konstitucionalizmis principebTan am

sakiTxis uSualo Sexebas ver vxedav.

2. rac Seexeba umravlesobis am iniciativis konstituciur gaformebas,

mivesalmebi iniciativas saerTod amoRebuli iqnes konstituciidan 481 muxli, da

adgilsamyofeli ganisazRvros parlamentis reglamentiT.

3. parlamentis adgilsamyofelis reglamentSi gansazRvras is mniSvneloba aqvs,

rom ar aris gamoricxuli plenaruli sxdomebis quTaisSi, xolo danarCeni

formatiT TbilisSi muSaoba an, rac Cems, araerTgzis gaJRerebul

konstituciur ocnebas ukavSirdeba, orpalatiani parlamentis zeda

(teritoriuli principiT Seqmnili) palata-senati, funqcionirebdes q. quTaisSi.

4. kidev erTi, araerTxel gaxmovnebuli Cemi iniciativa – raTa moixsnas

gadawyvetilebis miRebis ori mesamedis problema da gadawyvetilebas hqondes

maRali legitimacia, saprezidento arCevnebTan erTad (raTa Tavidan aviciloT

zedmeti finansuri xarjebi) CavataroT plebisciti an referendumi.