Upload
socjeta-santa-marija-u-banda-re-gorg-v-mqabba-malta-est-1910
View
325
Download
17
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Â
Citation preview
Kumitat EΩekuttiv 2007 ......................................................................................................................... 3
Flimkien nissa˙˙u aktar – Messa©© tal-President tas-Soçjetà ............................................................... 5
Nifi r˙u fl imkien – L-awgurju tas-Sindku ta’ l-Imqabba ....................................................................... 7
L-Aptit tal-Qdusija – Rifl essjoni mill-Kappillan tal-Parroçça ............................................................... 9
Frott Sena ta’ Óidma Flimkien – Messa©© mis-Segretarju tas-Soçjetà ............................................... 11
Soçjetà mog˙nija bl-unuri u tifkiriet sbie˙ - Appell tal-Kaxxier ......................................................... 13
Banda GlorjuΩa – Messa©© tas-Surmast Direttur tal-Banda Re Ìor© V ............................................. 15
Inkomplu nsebb˙u l-Festa b’Armar ©did – Sezzjoni Armar ................................................................ 17
L-Assunzjoni u s-Simboli marbuta mag˙ha –
Rifl essjonijiet mid-Direttur Spiritwali .............................................................................................. 20
Profi l Mro. David Agius – 10 snin Surmast Direttur tal-Banda Re Ìor© V ........................................ 25
Relazzjonijiet Internazzjonali… Inkomplu fejn ˙allejna ..................................................................... 27
Insebb˙u u nkabbru l-KaΩin tag˙na - Rendikont mid-Direttur tal-KaΩin ............................................ 33
Il-Libruni – Kotba tal-kant antikissimi ................................................................................................ 35
Óidma kontinwa - Messa©© mill-Ferg˙a Nisa tas-Soçjetà .................................................................. 37
Andrew Bugeja ................................................................................................................................... 38
Attivitajiet varji matul is-Sena – Messa©© mid-Delegat Attivitajiet fi l-KaΩin .................................... 39
Il-Ìublew tad-Djamanti tal-Qanpiena l-Kbira ..................................................................................... 40
60 Sena Banda Re Ìor© V ................................................................................................................... 44
Óidmet il-Banda Re Ìor© V – Rapport mill-Kummissjoni Banda ...................................................... 47
Programm Strumentali u Vokali – 10 ta’ Awissu 2007 ....................................................................... 49
Programm Festi Esterni f’©ie˙ Santa Marija ....................................................................................... 50
Funzjonijiet tal-Knisja ......................................................................................................................... 53
L-Arti Marjana matul is-snin ............................................................................................................... 56
Marija fi l-Fidi – Ìimg˙a Marjana 2007 ................................................................................................ 57
Marija Mudell – Ìimg˙a Marjana 2007 .............................................................................................. 59
Marija u Dun Ìor© Preca – Ìimg˙a Marjana 2007 .............................................................................. 63
Marija fi l-Knisja – Ìimg˙a Marjana 2007 ........................................................................................... 67
Il-Virtujiet ta’ Marija – Ìimg˙a Marjana 2007 ................................................................................... 71
Sena ta’ Óidma u Suççess – Messa©© mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija ...................................... 75
Mons. Pawlu Cremona O.P. – L-Arçisqof il-©did ta’ Malta ................................................................. 83
Mons. ÌuΩeppi Mercieca – Arçisqof Emeritus .................................................................................... 85
Sena ta’ Grazzja – 100 Sena MUSEUM, San Ìor© Preca u
75 sena MUSEUM fl -Imqabba ......................................................................................................... 87
San Ìor© Preca u s-Soçjetà tal-MUSEUM – L-ewwel Qaddis Malti ................................................... 91
Viva Santa Marija ta’ l-Imqabba – PoeΩija ......................................................................................... 101
Trofew Chev. George Martin A. Mus. L.C.M.,O.S.T.J. – L-attivist tas-Sena 2006 ........................... 103
Sena s˙i˙a mimlija wirjiet tal-log˙ob tan-nar ..................................................................................... 105
Programm tal-log˙ob tan-nar .............................................................................................................. 113
Sena impenjattiva g˙all-G˙aqda tan-Nar Santa Marija – Messa©© G˙aqda tan-Nar ......................... 115
Mater Divinae Gratiae – PoeΩija ......................................................................................................... 119
Bijografi ja ta’ ÌuΩeppi Galea (1918-1980)- Fundatur ‘Orkestra Santa Marija’ ................................. 121
Plançier g˙all-Banda Re Ìor© V – Rendikont .................................................................................... 125
Il-Fratellanza tas-Sagrament ............................................................................................................... 127
L-Ostensorju ta’ Santa Marija f’g˙eluq il-95 sena ............................................................................. 131
L-Istatwa ta’ Marija Assunta fuq il-KaΩin f’g˙eluq il-55 sena ........................................................... 133
15 ta’ Awissu 1945 – ÌuΩè Ghigo (1927-2003) ................................................................................. 135
Quddiesa mill-Arçisqof g˙all-Organizzaturi tal-Festi fi l-Parroçça .................................................... 137
San BaΩilju l-Kbir (329-379) ............................................................................................................. 143
Il-Knejjes ta’ San BaΩilju u San Mikiel ............................................................................................. 145
Minn fejn se jg˙addi l-Març .............................................................................................................. 154
Mqabba Football Club – 50 Sena mit-twaqqif tal-KaΩin u l-Promozzjoni fl -Og˙la DiviΩjoni ......... 157
G˙axar Snin mill-Mi©ja fostna tal-Banda Ìemellata ........................................................................ 161
Il-MuΩika Marjana u l-Knejjes Parrokkjali ddedikati lil Marija Assunta f’Malta u G˙awdex .......... 162
Il-Le©©enda ta’ San Pietru u San ÌuΩepp. ......................................................................................... 166
Rendikont Çelebrazzjonijiet fi l-Knisja - Festa Santa Marija 2006 ....................................168
Design, Prepress & Printing
Ûurrieq Road, Qrendi
Tel: 21680789, 21649012
Bord Editorjali
Antoine Sciberras
Carmel Briffa
Alfred Galea
Christopher Spiteri
Artikolisti
Carmel Zahra
Nicholas Briffa
Kappillan Dun Nazzaren Caruana
Carmel Ellul
Carmel Briffa
Mro. David Agius
Mario Camilleri
Fr. Joseph Zahra O.P.
Alfred Galea
Anthony Ellul
Giovanni Farrugia
Fran©iska Ghigo
Andrew Bugeja
Vince Attard
Antoine Sciberras
Carmen Lia
Christopher Spiteri
Joe Chetcuti
Provigarju Dun Anton Gouder
Mons. Lawrence Gatt
Soç. Geraldu Attard
Carlo Sciberras
Antoine Sciberras
Superjur Joe Vidal
Charlie Busuttil
John Zammit
Joseph Camilleri
Stefano Farrugia
Victor Galea
Benjamin Camilleri
Joseph Farrugia
Seminarista Jonathan Farrugia
Edward Galea
Mro. Raymond Attard
Proof Reading
Elvin Sciberras
Ritratti tal-Qoxra
QuddiemL-istatwa artistika u devota ta’ Santa
Marija, fl imkien ma’ San Ìor©
Preca, l-ewwel Qaddis Malti. Fl-
isfond l-arma tas-Soçjetà u partitura
tal-muΩika li jirrappreΩentaw is-60
sena tal-Banda Re Ìor© V.
WaraIl-Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba
ddoqq ©ewwa s-Sala Paola VI
waqt l-udjenza privata mal-Papa
Benedittu XVI ©ewwa l-Vatikan.
Palazz Santa Marija,Pjazza tal-Knisja,Mqabba, MaltaTel: 21683020
http://www.santamarija.come-mail: [email protected]
3
Presidenti Onorarji
Onor. Dr. Louis Galea B.A., LL.D., M.P., Sur Joseph Farrugia
President Viçi-President
Carmel Zahra Antoine Sciberras
Segretarju Assistent Segretarju
Carmel Ellul Mario Camilleri
Kaxxier Assistent Kaxxier
Carmel Briffa Carlo Sciberras
Delegat Banda / PRO Direttur tal-KaΩin
Christopher Spiteri Anthony Ellul
Delegat tan-Nar Delegat Attivitajiet
Michael Ghigo Vincent Attard
Delegati g˙all-Armar Delegat tal-Plançier
Mario Camilleri, Alex Falzon, Michael Ghigo Benny Camilleri
Direttur Spiritwali Uffi çjal Relazzjonijiet Internazzjonali
Fr. Joseph Zahra O.P. Alfred Galea
RappreΩentant fl -G˙aqda KaΩini tal-Baned Maltin ReviΩuri
Carmel Briffa Daniel Camilleri, Paul Spiteri
Konsulent Legali
Dr. Marse Ann Farrugia Dip. CAN.L., LL.D.
Surmast Direttur tal-Banda
Mro. David Agius A.Mus. L.C.M., A.Mus. V.C.M.(Hons.), A.L.C.M.
Kummissjoni Banda
Christopher Spiteri, Nicholas Baldacchino, Alfred Galea, Adrian Zahra
Kumitat EΩekuttiv 2007
5
Flimkien Nissa˙˙u Aktar
In˙ossni onorat b˙ala President
tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re
Ìor© V li se nwassal il-messa©© tieg˙i
g˙al din il-Festa ta’ din is-sena hekk
kbira u mag˙rufa, il-Festa ta’ Santa
Marija. Nibda biex infakkar lis-Sur
Mattew Zammit, ex-Segretarju tas-
Soçjetà li ˙alliena proprju matul il-
festa tas-sena l-o˙ra. In˙ossni kburi
wkoll li din is-sena qeg˙din infakkru
s-sittin anniversarju minn meta l-
Orkestra Santa Marija fi ̇ dan l-ewwel
Soçjetà MuΩikali ©ewwa
ra˙alna, ©iet trasformata
f’Banda kif nafuha llum.
Dan l-anniversarju mill-
ewwel ifakkarni f’ÌuΩeppi
Galea li kien il-pijunier
tal-Orkestra u wara tal-
Banda. Ta’ dan nirringrazzja
lil ÌuΩeppi li g˙alkemm
m’g˙adux mag˙na in˙oss
il-preΩenza tieg˙u fi l-Banda
Re Ìor© V. Propju sabiex
infakkru dan l-anniversarju,
il-Banda Re Ìor© V g˙at-
tieni darba fl -istorja tag˙ha
kienet ambaxxatriçi ta’ l-arti
muΩikali Maltija ©o l-Italja. Hawn
nixtieq nirringrazzja lis-Sur Alfred
Galea tal-˙idma kbira tieg˙u sabiex
dan l-avveniment seta’ jkun suççess.
Nie˙u l-opportunità sabiex infakkar
u nirringrazzja lis-surmastrijiet u
lill-bandisti kollha li tul dawn is-snin
offrew is-servizzi tag˙hom sabiex
kabbru isem is-Soçjetà u l-Banda Re
Ìor© V. Hawnhekk nixtieq b’mod
partikulari nirringrazzja u nifra˙ lis-
Surmast attwali tal-Banda Mro. David
Agius li propju din is-sena qeg˙din
ukoll infakkru l-g˙axar anniversarju
mill-˙atra tieg˙u b˙ala Direttur tal-
Banda tag˙na.
Din is-sena wkoll g˙andna
avveniment importanti ie˙or, dak
li permezz tal-G˙aqda tan-Nar
Santa Marija sejrin nie˙du sehem
f’kompetizzjoni Mondjali ©ewwa
l-Italja. Illum fi l-bidu tax-xahar ta’
Lulju, li qieghed nikteb dawn il-ftit
versi, propju xahar biss qabel ma jsir
dan l-avveniment, nixtieq nifra˙ lill-
G˙aqda tan-Nar Santa Marija g˙as-
suççess mixtieq biex b’hekk inkomplu
nkabbru l-isem tas-Soçjetà tag˙na kif
ukoll ta’ ra˙alna u ta’ pajjiΩna. Minn
hawn nixtieq nirringrazzja lil kull
min ta s-sehem tieg˙u. Fl-istess ˙in
nixtieq nifra˙ ukoll lil dawk kollha li
taw il-kontribut tag˙hom fi l-Festival
tan-Nar ta’ l-Art fejn l-G˙aqda
tag˙na spiççat fost l-ewwel erba’
postijiet. Dan wera biç-çar li anke
f’dan is-settur l-G˙aqda tag˙na hija
fost l-a˙jar f’pajjiΩna.
Din is-sena ma nistg˙ux ng˙idu li
kienet sena kollha ward u Ωg˙ar, però
bid-determinazzjoni tieg˙i u ta’ s˙abi
fi l-kumitat kollu, dejjem irba˙na kull
ostaklu, dejjem fl -interess u l-©id tas-
Soçjetà. Dan wassal sabiex ikollna
Festa sabi˙a u grandjuΩa kif nafu
nag˙mlu a˙na ming˙ajr ebda sforzi
artifi çjali biex inkabbru l-Festa tag˙na.
Nie˙u l-opportunità sabiex inwassal
il-messa©© tieg˙i liΩ-Ωg˙aΩag˙
sabiex iΩommu saqajhom ma’ l-art u
ma ji©rux wara illuΩjonijiet li fi l-futur
jistg˙u jtellfu l-unuri li qed tgawdi
s-Soçjetà tag˙na. Dejjem g˙andna
nkunu maturi u attenti li ma naqg˙ux
fi x-xibka li ntellfu l-©ie˙ tal-Festa
g˙aΩiΩa tag˙na. Dan l-a˙˙ar kelli
diversi laqg˙at li wassluni qrib aktar
taΩ-Ωg˙aΩag˙ u bil-kollaborazzjoni
tag˙hom u l-Kumitat Çentrali n˙oss
li ser ikollna Festa o˙ra mill-isba˙ ad
unur Ommna Marija. Nixtieq ni©bed
l-attenzjoni sabiex matul il-©ranet
tal-Festa n©ibu ru˙na ta’ nies maturi
u b’mod eΩemplari ˙alli nag˙tu ©ie˙
kif jixraq lil Marija Assunta.
Nag˙laq bis-soltu
ringrazzjamenti tieg˙i; lil
s˙abi tal-Kumitat g˙all-
appo©© li dejjem sibt fi hom,
lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ u
lill-Ferg˙a tan-Nisa g˙all-
g˙ajnuna li dejjem taw, kif
ukoll lis-Sezzjoni Armar li
anke din is-sena komplew
fejn ˙allew is-sena l-o˙ra.
Nirringrazzja lill-G˙aqda tan-
Nar li b’tant sagrifi ççju dejjem
taw spettakli mill-isba˙,
ori©inali u impressjonanti.
Nawguralhom kull suççess
speçjalment fi l-kompetizzjoni li ser
issir f’Ruma, l-Italja. Nirringrazzja
lis-Surmast u lill-bandisti li kienu
ambaxxaturi ta’ Malta ©ewwa l-Italja
kif ukoll nawgura kull suççess u unur
lill-Banda Re Ìor© V. Fl-a˙˙ar iΩda
Ωgur li mhux l-inqas nirringrazzja lil
marti Mary u lil uliedi g˙all-paçenzja
li jie˙du bija sabiex inkun nista’
nag˙ti l-kontribut tieg˙i mill-a˙jar
li nista’. L-a˙˙ar appell tieg˙i huwa
biex kemm jista’ jkun nattendu g˙all-
funzjonijiet sbie˙ li jkollna fi l-knisja
kif ukoll nattendu fi l-marçi u b˙alma
ktibt aktar qabel in©ibu ru˙na sewwa
ta’ nsara ˙alli nag˙tu eΩempju lil
dawk kollha li jog˙©obhom iΩuruna.
Grazzi minn qalbi u l-Festa t-tajba
lil kul˙add. Viva Santa Marija,
Patruna ta’ l-Imqabbin.
Messa©© mill-President tas-Soçjetàis‐Sur Carmel Zahra
L‐E.T. Arçisqof Mons. Pawlu Cremona O.P. jiffirma l‐ktieb tal‐viΩitaturi fil‐preΩenza tas‐Sur Carmel Zahra, President tas‐Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V.
7
Waslet il-festa u g˙al darb’o˙ra
qed niççelebraw il-Festa Titulari
ta’ Santa Marija li lkoll in˙obbu
u nqimu b˙ala Omm ta’ dan ir-
ra˙al. B˙ala poplu nisrani g˙andna
n˙arsu lejn il- Madonna b˙ala dik
il-kreatura li dejjem da˙let g˙alina
quddiem il-Mulej u xerrdet l-
im˙abba fost il-popli kollha ta’ kull
Ωmien.
Il-messa©© tieg˙i b˙ala Sindku
ta’ dan ir-ra˙al nindirizzah lejkom
l-Imqabbin kollha fl imkien, u
fl imkien nag˙mlu soçjetà wa˙da li
tkun aktar tolleranti u mag˙quda
biex f’din l-okkaΩjoni ta’ festa fi r-
ra˙al tag˙na, in˙ossu f’qalbna l-fer˙
li wie˙ed jistenna f’okkaΩjonijiet
b˙al dawn. Ninsab çert li kemm
il-membri ta’ din is-Soçjetà kif
ukoll il- Kumitat g˙amlu ˙ilithom u
˙admu bis-s˙i˙ biex g˙al darb’o˙ra
jkollna Festa, li tag˙mel unur lilna
l-Imqabbin. In˙e©©e© lill-Imqabbin
kollha biex jag˙mlu minn kollox
˙alli fl imkien ingawdu l-Festa bit-
tradizzjonijiet kollha li ©©ib mag˙ha
u nag˙tu eΩempju tajjeb lil min ji©i
jΩurna f’dawn iΩ-Ωminijiet ta’ festa.
Nag˙tu timbru f’din l-okkaΩjoni,
biex min ji©i fostna, imur lura
sodisfatt u jibqa’ jsemmi lil ra˙alna
g˙all-˙iliet u t- tradizzjonijiet kollha
li baqa’ jΩomm tul is-snin.
G˙andna napprezzaw dejjem il-
˙iliet ta’ xulxin u nifi r˙u fl imkien
b’dak kollu li ©ie ppreparat g˙alina Is‐Sur Nicholas Briffa, Sindku tar‐ra˙al jippreΩenta rigal lill‐President tas‐Soçjetà, is‐Sur Carmel Zahra nhar l‐10 ta’ Awissu 2006.
Nifir˙u Flimkien
Messa©© mis-Sindkuis‐Sur Nicholas Briffa
biex ingawduh fl imkien. Inkunu
responsabbli u ma n˙allux l-
entuΩjaΩmu ji©ri bina u fl -im©iba
tag˙na nuru maturità b˙ala poplu
wie˙ed.
Nappella lir-residenti biex
jikkoperaw kemm mal-Kunsill kif
ukoll mal-Kumitat tal-Festa, biex
kull inkonvenjent li jista’ jinqala’
nissuperawh fl imkien g˙all-©id
ta’ kul˙add. Il- Kunsill ˙a ˙sieb
minn kmieni u g˙amel laqg˙at
mal-Kumitati tal-festi biex ji©i
kkordinat l-andament tal-Festa,
kemm f’dak li hu g˙eluq ta’ toroq,
immani©jar ta’ traffi ku u l-indafa
pubblika. Nappella lil kul˙add biex
jag˙ti sehemu f’dan ir-rigward ˙alli
kollox jimxi kif ©ie ppjanat.
Ma nistax nikkonkludi dan il-
messa©© u ma nfa˙˙arx il-˙idma
tal-Kumitat u l-membri kollha tas-
Soçjetà Santa Marija u Banda Re
Ìor© V g˙all-impenn tag˙hom
matul is-sena kollha. Is-sabi˙ ta’
dan kollu hu li g˙al dan ix-xog˙ol
tant vast ˙add ma jippretendi xejn
u kollox isir b’mod volontarju.
InΩommu ˙ajja l-kultura tal-
muΩika li g˙andha tibqa’ l-pern
ta’ l-attivitajiet li jsiru fi l-kaΩini
tal-baned tag˙na, naturalment ma’
attivitajiet o˙ra kulturali u soçjali li
ji©u organizzati matul is-sena mis-
Soçjetà Santa Marija u Banda Re
Ìor© V li wkoll jixirqilhom kull
tif˙ir. Din is-sena, b˙as-snin ta’
qabel, il-Banda Re Ìor© V kienet
impenjata u esegwiet wie˙ed mill-
isba˙ kunçerti fi s-Sala Robert
Samut fi l-Furjana. Verament kien
programm muΩikali li la˙aq livell
g˙oli ˙afna.
Fl-a˙˙arnett f’ismi u f’isem il-
familja tieg˙i, fl imkien ma’ s˙abi
l-Kunsilliera, nawgura l-Festa t-
tajba lill-President, Kumitat, Soçi u
lill-Imqabbin kollha u biex f’dawn
il-©ranet ta’ festa nkattru aktar l-
g˙aqda ta’ bejnietna, g˙all-©id
tag˙na lkoll u ta’ ra˙alna li tant
in˙obbu u ng˙oΩΩu.
9
It-3 ta’ Ìunju 2007 se tibqa’
©urnata memorabbli g˙aliex
dakinhar ©ie kanonizzat l-ewwel
Malti, is-Saçerdot Dun Ìor© Preca,
fundatur tal-MUSEUM. Fra˙na
g˙aliex barra li hu wie˙ed minna,
˙afna minna niftakruh ˙aj. Donnu
Dun Ìor© Preca fet˙ilna lilna
lkoll l-aptit g˙all-qdusija.
Jiena na˙seb li l-aktar
˙a©a li tolqtok f’dan il-fatt
huwa li fl -a˙˙ar mill-a˙˙ar
m’hemmx g˙alfejn tag˙mel
affarijiet straordinarji sabiex
titqaddes. Kien tifel b˙alna
u meta kiber mar l-iskola
kif g˙amilna a˙na. Alla
mbag˙ad sejja˙lu sabiex isir
saçerdot. Xejn straordinarju.
B˙al kul˙add fi l-vokazzjoni
tieg˙u sab ˙afna diffi kultajiet
speçjalment sabiex iwaqqaf
is-Soçjetà tal-MUSEUM. Din
ma ˙adhiex b˙ala diffi kultà
iΩda aktar b˙ala sfi da li hu
laqag˙ha bil-fer˙. It-triq
tag˙na hi l-istess b˙al tieg˙u.
Jista’ jkun li s-sej˙a tag˙na
ma kinitx g˙as-saçerdozju.
Forsi g˙aΩ-Ωwie© jew inkella
g˙aΩilna triq o˙ra. Meta
d -diffi kultajiet ne˙duhom
b˙ala sfi da, il-˙ajja narawha mod
ie˙or. IΩda Dun Ìor© kellu sigriet
ie˙or. U dan kien l-g˙aqda s˙i˙a li
kellu ma’ Alla. Dan narawh çar fi l-
kitbiet tieg˙u speçjalment fi l-mod li
kien jitlob. Kien devot kbir ta’ l-
Ewkaristija. Id-diffi kultajiet tag˙na
nistg˙u nibdluhom fi sfi da sabi˙a
jekk a˙na nΩommu din l-g˙aqda
s˙i˙a ma’ Alla.
Dan li qed ng˙id nistg˙u narawh
fi l-qaddisin l-o˙ra. U l-aktar fi l-
Madonna li dalwaqt fi l-parroçça
tag˙na se nag˙mlu l-Festa tag˙ha
ta˙t it-titlu ta’ l-Assunta. B˙al Dun
Ìor© il-Madonna ˙adet il-premju
tag˙Ha wara ˙ajja mimlija virtujiet
u m˙abba kbira lejn Alla. B˙al
Dun Ìor©, Hi kellHa f’qalbHa li
tag˙mel ir-rieda t’Alla u qatt ma
fi ttxet l-interessi tag˙Ha.
Meta no˙or©u l-istatwa tag˙Ha
dakinhar tal-Festa tag˙Ha, propju
fi l-15 ta’ Awissu, dak li jolqotna
huwa l-wiçç sabi˙ ta’ Marija
i˙ares lejn is-sema. Huwa wiçç
seren li jixhed dak li hemm fi l-qalb
ta’ din il-mara ©eneruΩa. Donnu
qed tg˙idilna, ‘Ag˙mlu kura©©,
anke intom tistg˙u tkunu b˙ali fi l-
Ìenna’.
Bil-mod il-mod de˙lin f’dawn
il-©ranet ta’ Festa. Ìranet ta’
ta˙bit u ta’ stennija. Il-litur©ija
wkoll tixtieqna li lkoll kemm a˙na
nippreparaw g˙al din l-okkaΩjoni
li g˙alina hija t-Titular tal-parroçça
tag˙na. IΩda kif qalilna tant tajjeb
l-Arçisqof Cremona fi d-diskors
tieg˙u li g˙amel lid-diri©enti tal-festi
f’Marzu li g˙adda ma rridux li dawn
il-©ranet irendu ru˙hom b˙ala ©ranet
ta’ ˙idma u tiΩjin u xejn sugu.
Kif tg˙addi l-festa ma
jkunx jonqos biss li nΩarmaw
il-knisja u t-toroq tag˙na.
IΩda rridu nag˙mlu l-kontijiet
mhux biss dawk fi nanzjarji.
Irrid nistaqsi lili nnifsi: kemm
swewli dawn il-©ranet sabiex
ersaqt aktar lejn il-Madonna?
Kemm kbirt fl -im˙abba tieg˙i
lejn Alla?
Kull festa titlob ˙afna
ta˙bit u ˙sieb. Jien minn
hawnhekk nirringrazzja lil
dawk li f’dawn il-©ranet
imiddu idejhom sabiex
nag˙mlu Festa sabi˙a kif
inhu xieraq. U dan ng˙idu
kemm g˙al dawk li ja˙dmu
fi t-tiΩjin u ç-çelebrazzjonijiet
tal -knisja kif ukoll dawk li
ja˙dmu fuq barra.
Grazzi wkoll lis-Soçjetà
Santa Marija li ta’ kull sena
ta˙dem id f’id mag˙na sabiex
inkunu nistg˙u norganizzaw din il-
Festa. Il-©ranet tal-Kwindiçina kif
ukoll tat-Tridu u çelebrazzjonijiet
o˙ra, huma okkaΩjoni tajba sabiex
nisimg˙u l-Kelma t’Alla li kif
jg˙idilna San Pawl hija l-Kelma li
tqanqal (g˙all-qdusija). In˙e©©e©
lil kul˙add sabiex nattendu g˙al
dawn il-funzjonijiet. Il-©ranet ta’
festi huma wkoll okkaΩjoni tajba
sabiex nag˙mlu qrara u nfi ttxu
aktar l-Ewkaristija. Minn qalbi
nawgura l-Festa t-Tajba lill-
Imqabbin kollha.
Il‐Kappillan Dun Nazzaren Caruana waqt iç‐çerimonja tal‐PreΩentazzjoni tat‐tfal u trabi.
L‐Aptit tal‐Qdusija
Rifl essjoni mill-Kappillan tal-ParroççaDun Nazzaren Caruana
11
G˙addiet sena o˙ra. Re©a’
wasal iΩ-Ωmien li naqsam mag˙kom
˙idmet is-Soçjetà matul is-sena li
g˙addiet. Biex ti©i ççelebrata l-
Festa li s-Soçejta’ tag˙na tiççelebra,
jinvolvi xog˙ol impenjattiv tul is-
sena kollha li jer©a’ jibda hekk kif
tispiçça l-Festa tas-sena ta’ qabel.
Waqt li konna qed niççelebraw il-
Festa tas-sena l-o˙ra ˙alliena l-ex
Segretarju Mattew Zammit li kien
Segretarju tas-Soçjetà fi Ωminijiet
diffi çli. Minn hawn fl imkien ma’
s˙abi nsellmu l-memorja ta’ Mattew
Zammit tax-xog˙ol siewi li g˙amel
b’riΩq il-kaΩin.
Wara li n©abar l-armar kollu tas-
sena li g˙addiet, il-Kumitat beda
ja˙seb u jippjana kif ser jorganizza
Festa o˙ra kif jixraq lill-Patruna
ta’ l-Imqabba, Santa Marija. Biss
ma’ dawn il-preparamenti nqalg˙u
stediniet biex l-G˙aqda tan-Nar
tag˙na tie˙u sehem fi l-konferenza
organizzata minn Thomas Cook.
Konna mistiedna wkoll fl -ewwel
Festival tan-Nar ta’ l-Art, l-g˙eluq
tal-Festival Internazzjonali tan-
Nar ta’ l-Ajru, u l-akbar stedina
u sfi da hija li nie˙du sehem fi l-
Festival Mondjali tan-Nar ta’ l-Ajru
organizzat ©ewwa Ruma fi l-bidu ta’
Awissu, Caput Lucis.
Stedina o˙ra saret lill-Banda
tag˙na biex fl imkien ma’ baned
o˙rajn tie˙u sehem f’©img˙a
attivitajiet ©ewwa Cave, Ruma.
Dawn l-attivitajiet barra l-
kalendarju tas-Soçjetà tag˙na,
komplew ikabbru l-isfi da biex
minnhom inkomplu nkabbru l-isem
tas-Soçjetà tag˙na u no˙or©u bl-
unuri kollha.
Meta qed nikteb dawn il-
kelmtejn baqa’ biss ftit jiem qabel
ma l-Banda tag˙na tmur l-Italja
u l-G˙aqda tan-Nar tie˙u sehem
fi l-kompetizzjoni mondjali tan-
nar. Nixtieq mill-qalb kull suççess
g˙al dawn iΩ-Ωew© avvenimenti
barra pajjiΩna. Matul is-sena li
g˙addiet il-Banda tag˙na g˙amlet
programm suççess fl -10 ta’ Awissu
fejn il-mistieden prinçipali kien iç-
Champion Mondjali tat-tisfi r David
Morris. Wara tellg˙et programm
ie˙or fi s-sala Robert Samut f’Marzu
li g˙adda u wara fi Ωmien il-Ìimg˙a
l-Kbira, il-Banda tag˙na laqg˙et
lill-E.T. Arçisqof ©did ta’ Malta
Mons. Pawlu Cremona O.P. Il-
qofol ta’ dan kollu jintla˙aq matul
il-Festa li ser niççelebraw.
Il-Kumitat kompla bil-˙idma
tieg˙u ta’ matul is-sena fl imkien
mas-sotto kumitati fi ̇ dan is-Soçjetà
fejn tkompla x-xog˙ol fuq il-pro©ett
tal-plançier, kompla x-xog˙ol fuq
armar ©did kif ukoll sar investiment
fuq makkinarju biex jit˙affef ix-
xog˙ol ta’ l-armar fi Ωmien il-Festa.
Hawn nappella biex kull min jista’,
joffri l-g˙ajnuna tieg˙u fi t-twaqqif
ta’ l-armar u fi Ω-Ωarmar ta’ l-armar
fi l-©ranet tal-Festa. L-G˙aqda tan-
Nisa kompliet biex setg˙u jinxtraw
sett qniepen ©odda g˙all-Banda.
Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ din is-sena,
apparti l-attivitajiet li jorganizzaw
matul is-sena, da˙lu g˙al Ωew©
pro©etti kbar fejn l-ewwel pro©ett
kien il-Presepju Óaj f’Diçembru
li g˙adda u wirja ta’ statwi tal-
Ìimg˙a l-Kbira fi l-kaΩin.
Nag˙laq dawn il-kelmtejn billi
nirringrazzja l-ewwel nett lil s˙abi
tal-Kumitat u l-familji tag˙hom,
lill-G˙aqda tan-Nar, lill-G˙aqda ta’
l-Armar, lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, lis-
Surmast u l-bandisti, lill-benefatturi
tas-Soçjetà, soçi u partitarji, lill-
Kunsill Lokali, lill-kappillan u l-
kleru u lil kull min jg˙in fl -armar
tal-knisja. Hawn nag˙mel appell
biex kull min jista’ jattendi g˙all-
funzjonijiet ta’ ©ol-knisja li jsiru
fi l-©ranet tal-Festa. Appell ie˙or
imur lejn is-soçi u l-partitarji sabiex
fi l-©ranet tal-Festa nie˙du pjaçir
fi l-marçi ming˙ajr ma noffendu lil
˙add biex ingawdu frott is-sena ta’
˙idma fl imkien.
Grazzi lil kul˙add.
Viva l-Patruna ta’ l-Imqabba
Viva Santa Marija
Is‐Sur Carmel Ellul, Segretarju tas‐Soçjetà waqt bdil ta’ rigali fit‐tieni Ωjara ©ewwa l‐Italja tal‐Banda Re Ìor© V.
Frott Sena ta’ ÓidmaFlimkien
Jikteb is-Segretarjuis‐Sur Carmel Ellul
13
Soçjetà Mog˙nija bl‐Unuri u Tifkiriet Sbie˙
Appell mill-Kaxxieris‐Sur Carmel Briffa
Nibda billi nsellem lill-qarrejja
kollha ta’ dan il-ktieb li ta’ kull
sena tag˙mlu l- appuntament
tag˙kom mag˙na sabiex taraw
x’hemm im˙ejji g˙all-Festa tag˙na
ta’ Santa Marija li ti©i ççelebrata
b’dedikazzjoni kbira ©ewwa r-ra˙al
tag˙na ta’ l-Imqabba fi x-xahar ta’
Awissu.
Fil-fatt b˙alissa ninsabu
nippreparaw sabiex f’g˙eluq is-
sittin sena mill-Banda Re Ìor©
V immorru ©ewwa Cave l-Italja
fejn il-Banda ser tkun impenjata
f’Festival Internazzjonali ta’ Baned
fosthom mill-Italja, Ingilterra, u
Franza. Minn hawn nixtieq nawgura
kull suççess lill-Banda tag˙na.
Barra minn hekk l-G˙aqda
tan-Nar Santa Marija fi l-bidu
ta’ Awissu ser tie˙u sehem
f’Kompetizzjoni Internazzjonali
tan-Nar ©ewwa Valmontone fi l-
provinçja ta’ Ruma ©ewwa l- Italja.
Dan wara Ωew© impenji o˙ra li l-
G˙aqda tan-Nar di©à kellha wara
r-reb˙ ta’ l- Ewwel Kampjonat
Internazzjonali tal-Log˙ob tan-Nar
ta’ Malta. Dawn l-impenji kienu l-
˙arqa fi l-Port il-Kbir f’Diçembru li
g˙adda fl -okkaΩjoni ta’ Konferenza
organizzata minn Thomas Cook u l-
˙arqa l-o˙ra fl -a˙˙ar ta’ April fejn
kienet mistiedna sabiex tag˙laq il-
Festival Internazzjonali tan-Nar.
Minn hawn nixtieq nawguralhom
kull suççess.
G˙all-Festa ta’ din is-sena
jiena fl imkien mal-Kumitat ˙adna
˙sieb sabiex jer©a’ jkollna Banda
Internazzjonali minn ©ewwa
Cornwall l-Ingilterra, St Slythians
Brass Band li fl imkien mal-Baned
Maltin mistiedna, kif ukoll il-
Banda tag˙na ser jallegrawna matul
il-©ranet tal-Festa. Minn hawn
nixtieq nirringrazzja lis-Surmast
u l-bandisti tal- post g˙all-impenn
tag˙hom permezz ta’ diversi
kunçerti matul is-sena kollha.
Nixtieq nifra˙ lis-Sezzjoni
Ûg˙aΩag˙ g˙all-˙idma tag˙hom
matul is-sena, fosthom il-presepju
˙aj fi l-festi tal-Milied, il-Wirja tal-
Ìimg˙a l-Kbira, “La Semana Santa”
kif ukoll il-Ìimg˙a Marjana. Dan
barra l-involviment tag˙hom matul
il-©ranet tal-Festa fejn jid˙ol briju
u armar.
Ma nistax ma nsemmix l-
G˙aqda ta’ l-Armar fejn g˙all-Festa
ta’ din is-sena ser tlesti s-sett armi
tat-Trofi ni tal-Pjazza kif ukoll tax-
xog˙ol li sar fuq sett pedestalli g˙al
Triq Karmenu Ciantar. Is-Sezzjoni
Nisa komplew bil-˙idma tag˙hom
ta’ matul is- sena fejn jorganizzaw
Coffee Mornings, jag˙tu sehemhom
fi l-˙jata, lotteriji u ©bir ie˙or matul
is-sena.
Kif qeg˙din taraw na˙seb
li lkoll taqblu mieg˙i li din is-
sena se jer©a’ jkollna Festa o˙ra
speçjali. G˙alhekk nitlobkom
tg˙inuna b’kull mezz possibbli,
sew fi nanzjarju kif ukoll manwali
g˙aliex l-impenji li g˙andna huma
kbar. L-okkaΩjoni tal-Festa Titulari
toffrilna l-opportunità sabiex
ingawdu fl imkien l-atmosfera
ferrie˙a u brijuΩa li ©©ib mag˙ha
l-Festa. Huwa dmir tag˙na lkoll li
nibΩg˙u g˙al dak li ksibna matul
is-snin u nkomplu nistinkaw sabiex
inkomplu ng˙ollu l-livell tal-Festa
u tas-Soçjetà tag˙na, Soçjetà
mog˙nija bl-unuri u tifkiriet sbie˙.
VIVA SANTA MARIJA
Is‐Sur Carmel Briffa, Kaxxier flimkien mas‐Sur Christopher Spiteri waqt bdil ta’ rigali mal‐Banda Taljana ‘Granadieri di Sardegna’ waqt il‐‘Festa del Socio’ ©ewwa Ruma l‐Italja.
specialising in:FRESH FISH AND MEAT
(A la Carte and Maltese Rabbit also available)AND MANY SPECIAL DISHES
For reservations phone 21680684Opening Hours (from 1st June onwards)
from 9.00am till 11.00pm
TAX-XIÓARESTAURANT
TAX-XIÓARESTAURANT
Blue Grotto, Wied iΩ-Ûurrieq
15
Banda GlorjuΩa
Messa©© mis-Surmast Direttur tal-BandaMro. David Agius
G˙addew g˙axar snin minn meta ©ejt appuntat Surmast Direttur ta’ din il-Banda glorjuΩa. Din infatti hija il-˙dax-il festa tieg˙i peress li kont appuntat fi l-bidu tas-sena 1997. F’dawn l-g˙axar snin kelli ˙afna esperjenzi sbie˙ fejn tista’ tg˙id doqt kull esperjenza li banda tista’ tag˙tik. Nibda biex insemmi li eΩatt kif ©ejt appuntat, mill-ewwel kelli l-kunçert ©ewwa l-Università li kien il-bidu ta’ triq ta’ suççessi kontinwi li ksibt ma’ din il-Banda. Mument ie˙or li nibqa’ niftakar huwa l-Akkademja li konna tellajna ©ewwa l- knisja fl -okkaΩjoni tal-˙amsin sena tad-Domma ta’ l-Assunta. Ma nistax ninsa l-ovazzjoni kbira li kienet ing˙atat meta konna wasalna fl -a˙˙ar battuti ta’ l-Innu tal-mibki ex-Surmast tal-Banda Mro George Martin.
Sentejn ilu, kelli esperjenza kbira o˙ra, fejn il-Banda Re Ìor© V kienet l-ewwel banda Mqabbija li daqqet ©ewwa t-Teatru Manoel. Hawnhekk mhux bi fta˙ir, g˙ax jing˙ad x’jing˙ad, f’dawn l-a˙˙ar snin g˙adu ˙add ma tella’ kunçert ta’ kalibru b˙al dan . Dan ng˙idu b’ fatti konkreti u fuq baΩi ta’ kummenti li g˙adni nirçievi s’issa wara sentejn ta’ dan il-kunçert kolossali minn diversi esponenti u nies ta’ çertu esperjenza f’dan il- qasam!! Dawn il-kummenti nista’ nelenkahom f’punti kif ©ej: L-ewwel u qabel kollox il-programm kien fi h diversi siltiet li jirrikjedu impenn s˙i˙ minn kull sezzjoni tal- banda u kienet muΩika ta’ kalibru g˙oli f’termini ta’ diffi kultà! It-tieni, il-mod kif ©iet esegwita l-muΩika f’termini ta’ interpretazzjoni.
Dan kien possibbli biss g˙all-ammont kbir ta’ provi li l-muΩiçisti kollha attendew g˙alihom u g˙ar-responsabbiltà li kul˙add refa’ fl imkien mieg˙i biex ˙dimna fl imkien g˙al suççess mist˙oqq. It-tielet punt kien li l-muΩiçisti tal-lokal kienu kollha preΩenti u kollha taw sehemhom bis-s˙i˙, mhux kif jag˙mlu çertu baned
li g˙all-kunçerti b˙al dawn jinqdew bi professjonisti li kultant ma tkunx tista’ til˙aq il-livell me˙tie©. G˙ax dawn sfortunatament min˙abba l-˙afna impenji tag˙hom ma jattendux g˙all-ammont konsiderevoli ta’ provi. G˙alhekk it–teamwork li huwa importanti, ma jkunx hemm. Ir-raba’ punt kien is-sekwenza kif kien imfassal il-programm, fejn intla˙aq climax qawwi meta beda jg˙addi l-˙in.
Wara dan l-avveniment kien imiss avveniment ie˙or importanti. Dak ta’ din is-sena stess fejn il-Banda ˙adet sehem u rrappreΩentat lil Malta g˙at-tieni darba ©ewwa l-Italja. Hawnhekk il-Banda ˙adet sehem f’Festival tal-baned fost erba’ baned o˙ra mill-Italja, Franza, u l-Ingilterra. F’dan l-avveniment wie˙ed ikun jista’ jevalwa l-livell tal-banda meta tipparagunah mal-baned l-o˙rajn.
F’dawn it-tip ta’ festivals, wie˙ed jevalwa t-tip ta’ repertorju u s-sistemi uΩati biex jintla˙aq il-livell fi l-˙oss. Kien ukoll ta’ sodisfazzjon g˙alija li l-Banda daqqet ©ewwa Sala Nervi fl -udjenza mal-Papa Benedittu XVI, fejn fost diversi siltiet il–Banda g˙alqet l-udjenza b’mod ©enerali bid-
daqq tal-Marcia Pontifi ca li l-Papa laqa’ bi ˙©aru b’attenzjoni kbira.
Barra dawn id-diversi pa©ni tad-deheb fl -istorja ta’ din il-Banda ma nistax ma nsemmix il-kunçert annwali ta’ Ωmien il-Festa kif ukoll dak introdott minni stess g˙all-˙abta ta’ Marzu fejn f’kull kunçert urejna versatilità u kellna sorpriΩi biex iΩommu l-udejnza interessata u tinqatel il-monotonija.
Fil-kunçerti ta’ l- 10 ta’ Awissu wkoll tindaqq muΩika diffi çli biex inΩommu l-livell tal-Banda u l-kunçert ikun ta’ çertu valur!! Ma nistax ukoll ma nsemmix li kelli sehem fi t-tieni parti tal-Ìemella©© li s-Soçjetà reb˙et l-unur ta’ L’Etoile D’Or mill-Kummissjoni Ewropea. Dan ix-xog˙ol kollu f’dawn l-a˙˙ar g˙axar snin ©ie mirqum tajjeb u m˙awwar bis-sa˙˙a tar-rieda tajba minn kull esponent.
Nibda mill-muΩiçisti fi ˙dan is-Soçjetà tag˙na, minn kull membru tal-Kumitat, kif ukoll bis-sapport tal-partitarji li rajt jiΩdiedu fl -appo©© tag˙hom minn sena g˙all-o˙ra. Dan jixhed il-mod kif qed isir il-briju fi l-marçi li dejjem qed nara jiΩdied minn sena g˙all-o˙ra. G˙alkemm sar ˙afna xog˙ol ma rridux nieqfu hawn. IΩda g˙andna nkomplu ninvestigaw toroq ©odda biex intejbu l-livell u nibqg˙u nΩommu l-Banda tag˙na fost l-aqwa poΩizzjoni tal-baned f’Malta!!
Nag˙laq biex nirringrazzja lill-Kumitat g˙all-fi duçja li dejjem wera fi ja, lill-bandisti kollha g˙all-appo©© u l-kura©© li jag˙mluli, u lill-partitajri kollha.
Nixtieq nirringrazzja fuq kollox lis-Sur Chris Spiteri, id-Delegat tal- Banda li kellu involviment kbir mieg˙i biex is-suççessi msemmija hawn fuq setg˙u jsiru possibbli, kif ukoll lis-Sur Alfred Galea li bir-relazzjonijiet internazzjonali jg˙in ˙afna biex il-Banda tibqa’ moderna u tiffjorixxi. Grazzi mill-qalb u l-Festa t-tajba lil kull˙add.
Mro. David Agius li 10 snin ilu n˙atar Surmast tal‐Banda Re Ìor© V.
Property for Sale direct from owner. Maisonettes & Appartments in a quiet area; 3 bedrooms, Property for Sale direct from owner. Maisonettes & Appartments in a quiet area; 3 bedrooms, main bedroom with ensuite & optional garages in Gudja. Starting from Lm52,000.main bedroom with ensuite & optional garages in Gudja. Starting from Lm52,000.
17
Ninsabu ftit ©ranet biss qabel
niççelebraw il-Festa tant g˙aΩiΩa
g˙alina l-Imqabbin, il-Festa ta’
Santa Marija Patruna tar-ra˙al
tag˙na. B˙al kull sena f’dan l-
intervent annwali tieg˙i nag˙ti
rendikont ta’ ˙idmet is-Sezzjoni
Armar matul din is-sena. Fil-fatt
appena g˙addiet il-Festa fassalna
programm s˙i˙. Sa minn xahar
wara l-Festa li g˙addiet bdejna
na˙dmu fuq li ˙allejna. Kif jaf
kul˙add is-sena li g˙addiet bdejna
wkoll na˙dmu fuq diversi xog˙ol
g˙al Triq Karmenu Ciantar.
L-ewwel prijorità li kellna
g˙al din is-sena kienet li nlestu x-
xog˙ol fuq tmien armi ta’ trofej
g˙all-pjazza. Hekk kif g˙addiet il-
Festa s-Sur Michael Ghigo kompla
ja˙dem fuq l-iskultura ta’ dawn l-
armi biex b’hekk stajna nag˙qdu d-
diversi biççiet ta’ skultura fl imkien.
Dan ix-xog˙ol kien jirrikjedi
˙afna attenzjoni u ninsab ukoll
konvint li ˙a jintg˙o©bu minnkom
il-partitarji. Din is-sena ˙dimna
wkoll xi skultura fuq l-injam fuq l-
iskudett ta’ din l-arma. Barra minn
hekk ˙dimna tmien ornamenti g˙al
ta˙t dawn l-armi.
B˙al kull sena Michael ta
kontribut kbir lil din l-G˙aqda
g˙all-volum ta’ xog˙ol li jag˙mel
u anke g˙ax-xog˙ol professjonali li
kapaçi jo˙loq. Ix-xog˙ol ta’ xkatlar,
induratura u r˙amar ta’ dawn l-armi
u ornamenti ˙adt ˙siebu jien fejn
g˙al din il-Festa l˙aqt lestejt it-
tmienja li huma.
Il-passi li jmiss issa huma li
jinbidlu fi s-snin li ©ejjin il-bnadar u
anke na˙dmu fuq it-tmien bandalori
©odda kif jixraq ma’ dawn it-trofej.
Is-sur Jerry Ghigo ˙a ˙sieb ja˙dem
tmien strutturi tal-˙adid g˙all-
bnadar tat-trofej fi lwaqt li ˙adem
ukoll fuq tmien arbli ©odda g˙al
©ol-pjazza. Hawnhekk ta’ min
isemmi li Jerry minn dejjem kien
ta’ g˙ajnuna g˙al din l-G˙aqda kif
ukoll g˙as-Soçjetà tag˙na g˙ax-
xog˙ol volontarju li jag˙mel.
Hekk kif g˙addiet il-Festa u
tlestew id-disinni bdejna wkoll
na˙dmu fuq sett ©did ta’ pedestalli
g˙al Triq Karmenu Ciantar. Id-
disinn huwa tas-Sur Andrew
Bugeja. Dan id-disinn ikompli
jikkumplimenta ma’ sett tat-tmien
trofej li n˙admu s-sena li g˙addiet.
Din is-sena se jkollna opportunità li
naraw ix-xog˙ol li twettaq fuq erba’
pedestalli ©odda. Dan ix-xog˙ol
tal-injam in˙adem min Sur Charles
Falzon meg˙jun minni u tista’ tg˙id
mill-familja tieg˙u kollha. Nixtieq
nirringrazzja lil sie˙bi Chalie
b’mod speçjali din is-sena g˙ax
naf il-volonta’ kbira li kellu biex
inlestu dawn il-pedestalli. B˙al kull
sena s-Sur Carmel Ellul, Segretarju
ta’ din is-Soçjetà kien ta’ g˙ajnuna
kbira g˙as-self ta’ ˙afna g˙odda li
˙affewlna x-xog˙ol u anke g˙all-
pariri li tana waqt il-kostruzzjoni ta’
dawn il-pedestalli. Is-sena li ©ejja
hija l-intenzjoni tag˙na li nlestu
dan is-sett mix-xog˙ol ta’ l-injam.
Nixtieq nirringrazzja lis-Sinjuri
Emanuel Pace, Antoine Abdilla u
Joe Abdilla li g˙enuna waqt dan
il-proçess.
Kif jaf kul˙add is-sena li
g˙addiet tajna bidu g˙al sett ©did
ta’ statwi g˙al Triq Karmenu
Ciantar. Kellna kliem ta’ tif˙ir
minn kul˙add g˙all-ewwel statwa
li ΩanΩanna f’din it-triq u dawn il-
kummenti poΩittivi taw ra©un lil
din l-G˙aqda wara li g˙aΩlet lill-
istatwarju Aaron Camilleri Cauchi
biex ikun hu li ja˙dem fuq dan
is-sett ta’ persuna©©i. Din is-sena
˙a jkollna l-opportunità li naraw
statwa ©dida dik ta San ÌuΩepp li
b˙as-sena li g˙addiet ©iet im˙allsa
mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙.
Din is-sena nbeda x-xog˙ol
fuq l-iskultura g˙at-tmien trofej
ta’ Triq Karmenu Ciantar. Dan ix-
xog˙ol in˙adem mis-sur Andrew
Bugeja. G˙al din is-sena ma kienx
Inkomplu Nsebb˙ul‐Festa b’Armar Ìdid
Messa©© mid-Delegat tas-Sezzjoni Armaris‐Sur Mario Camilleri
Is‐Sur Michael Ghigo ma’ wa˙da mill‐armi qabel ma ©ew indurati u r˙amati. Xog˙ol li ser narawh fil‐festa ta’ din is‐sena.
Is‐Sur Charles Falzon ma’ wie˙ed mill‐pedestalli ©odda g˙al Triq Karmenu Ciantar.
Aldo Ritchie
‘Madonna ta’ Pinu’,Triq il‐Óarri©ietMqabba ZRQ 08Tel: 21641032Mob: 9946 5963e‐mail: [email protected] Flowers for weddings, engagements, etc
Invitations & Souvenirs
Fantasy Flowers
19
possibli li jitlesta x-xog˙ol kollu
fuq din l-istess skultura. G˙alhekk
is-sena li ©ejja ser jitkompla dan ix-
xog˙ol u nispera li jibda x-xog˙ol
ta’ induratura u r˙amar fuq dan is-
sett ta’ trofej.
Wara l-Festa li g˙addiet
iddeçidejna li kien hemm bΩonn li
jinbeda xog˙ol ta’ restawr fuq erba’
stawi tal-appostli. Dan ix-xog˙ol
qed isir mis-sur Andrew Bugeja.
Ix-xog˙ol kien jinvolvi Ωebg˙a
L‐istatwa ta’ San Ìwann il‐Battista. Statwa li ΩΩanΩnet matul il‐festa tas‐sena l‐o˙ra m˙allsa mis‐Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ tas‐Soçjetà.
Joseph Mizzi Aluminium works & soffi t ceilings
6, Sejba Road, Mqabba
Tel: 2164 2955 Fax: 2164 9170 Mob: 9944 5686
E-mail: [email protected]
For aluminium products with competitive prices and professionally done with years of experience in aluminium works
JMAJMA Aluminium worksAluminium works
We fabricate aluminium apertures, like doors & windows with new
profi les and a large range of colours.
We cater for customer made structures, as greenhouses, verandas,
skylights, facades and more.
Call for free quotation for:Louvers fixed & adjustable
Double glazed apertures (with Argon Gas)Showers & partitions
Insect screens & roller netsHinged, sliding & revolving aperturesMaltese balconies, stairs & handrails
Security main doorsArched apertures & folding doors
We do also soffitt ceilings in mineral fibre & gypsum in various models
“Danix-xog˙ol jirrikjedi
˙afna attenzjoni”
©dida u anke kien hemm bΩonn li
x-xog˙ol ji©i msa˙˙a˙ b’xi fi bre
u anke jinbidel xi injam fejn kien
hemm bΩonn.
L-istawi li ©ew irrestawrati
huma dawk ta’ San Pietru, San
Mattew, San Ìakobb iΩ-Ωg˙ir u San
Xmun. Is-sena li ©ejja ser inkomplu
r-restawr fuq xi statwi o˙ra li huma
l-aktar fi l-bΩonn.
Matul din is-sena n˙admet
kwantità kbira ta’ liedna g˙al diversi
toroq madwar l-Imqabba. Dan ix-
xog˙ol sar mis-Sinjuri Roderick
Pace, Emanuel Pace, Raymond
Vella u Antoine Abdilla.
Qabel nag˙laq dan l-artiklu ma
nistax ma nirringrazzjax lil dawk
kollha li tawna l-g˙ajnuna tag˙hom,
lill-benefatturi, lil Doris Camilleri
li kull sena tg˙ini fi l-©bir ta’ fondi,
lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ u lil s˙abi
tal-Kumitat EΩekuttiv tal-fi duçja li
dejjem urewni.
Nixtieq nag˙laq dan il-messa©©
billi nappella lil kul˙add b’mod
partikulari liΩ-Ωg˙aΩag˙ biex fi l-
jiem tal-Festa ji©u jag˙tu s-sehem
tag˙hom fl -armar u fi Ω-Ωarmar.
Nawgura l-festa t-tajba lil
kul˙add.
20
L‐Assunzjoni u s‐Simboli Marbuta Mag˙ha
Rifl essjonijiet mid-Direttur SpiritwaliFr. Joseph Zahra O.P.
Qeg˙din niççelebraw festa o˙ra f’©ie˙ l-Assunta u din id-darba g˙aΩilt li nitkellem mag˙kom minn simboli li huma marbuta mal-Assunta. Is-simboli b˙alma kul˙add jaf qeg˙din hemm biex lilna jg˙inuna nifhmu ̇ wejje© og˙la minnhom. Hekk nie˙du eΩempju imma©ini ta’ Ωew© çrieket mag˙quda fl imkien, nifhmu li dak is-simbolu qed jirreferi g˙as-sagrament taΩ-Ωwie© li b˙ala Ωwie© ma jin˙all qatt – g˙alhekk g˙andna iç-çrieket mag˙qudin fl imkien. Mela f’dan il-kaΩ is-simbolu qed jirreferi, kif fi l-fatt g˙andu jkun g˙al xi ˙a©a bil-wisq og˙la minnu.
B˙ala simboli li huma marbuta mal-Assunta, nistg˙u nintraççaw mill-inqas ˙amsa: Il-qabar vojt, il-
ward, il-©ilji, iç-çintura u l-an©li li fl -arti l-aktar antika, jidhru madwar il-Madonna li qed itellg˙uha fi s-sema, b˙alma g˙andna l-kwadru sabi˙ tal-Assunta, mag˙rufa l-aktar b˙ala “Ta’ Pinu”, f’G˙awdex.
Normalment qabar vojt jindika qabar li jkun intuΩa. Qabar li ma jkunx ©did, ma jkunx vojt. Qabar minnu nnifsu huwa simbolu tal-mewt. Qabar qieg˙ed hemm biex fi h jilqa’ l-katavru ta’ bniedem li jkun temm ˙ajtu fuq din l-art. Ma’ qabar dejjem hemm assoçjati çertu affarijiet b˙alma huma d-dekompoΩizzjoni tal-©isem mejjet, tmermir, swidija, g˙eluq. Il-qabar vojt mela huwa sinjal ta’ mewt. Fis-simbolu tal-qabar miftu˙ di©à g˙andna kollox il-kuntrarju.
Qabar miftu˙ huwa sinjal tar-reΩurezzjoni, tal-qawmien. Sinjal li l-©isem mejjet mhux hemm. U hekk hu fi l-fatt fuq il-qabar miftu˙ nilm˙u ix-xbieha tant g˙aΩiΩa u g˙al qalbna
– ix-xbieha tal-Madonna li qed ti©i me˙uda fi s-sema mill-an©li.
L-an©li jwasslulna tama ©dida. Hekk se˙˙ per eΩempju fi t-t˙abbira ta’ l-an©lu lil Marija, li nitkellem fuqha aktar ’il quddiem. Din hija tama ©dida g˙alina lkoll. Tama
li tahielna Ìesù bil-qawmien tieg˙u mill-imwiet. Tama li qed tag˙tina ukoll Marija li ssie˙bet fi l-qawmien ta’ binha Ìesù u ©iet
imtellg˙a s-sema bir-ru˙ u l-©isem. U din hi t-tama tag˙na. Araw x’jg˙allimna l-Ispirtu s-Santu permezz ta’ San Pawl: “Jekk g˙andna tama fi Kristu g˙al din il-˙ajja biss, a˙na l-aktar nies imsejkna fost kemm huma l-bnedmin”. (1Kor, 19) Mela a˙na lkoll ninsabu msejj˙a biex in˙arsu lejn is-sema pajjiΩna. Hekk insibu fl -ittra lill-Filippin kapitlu 3 vers 20 u 21: “..a˙na pajΩani tas-sema; minn hemm bil-˙erqa nistennewh ji©i, is-Salvatur tag˙na Sidna Ìesù Kristu. Hu g˙ad ibiddlilna l-©isem imsejken tag˙na fi s-sura tal-©isem tieg˙u, bil-qawwa tas-setg˙a
li g˙andu li j©ib kollox ta˙tu.” Óajjitna tajjeb li nie˙du ˙siebha fuq din l-art, imma ˙ajjitna mhix biss fuq din l-art. Il-˙ajja tag˙na trid tkompli g˙all-eternità, hemm fejn marru qabilna Ìesù u Marija Ommna. U din il-fi di mhix gidba. Kienet tkun gidba kieku Kristu mhux veru kien imqajjem mill-
imwiet: Imma Kristu verament kien imqajjem mill-imwiet – l-ewwel fost dawk li raqdu” (Kol 1, 18). U kieku Kristu ma kienx imqajjem mill-imwiet, fi er˙a hi l-fi di u l-predikazzjoni tag˙na. (cfr.1 Kor,17) Mela l-qabar miftu˙ irid ifakkarna f’dan il-messa©© evan©eliku, messa©© mimli tama fi l-˙ajja eterna. Messa©© li kien ©ie m˙abbar lil Marija Santissima permezz tal-Arkan©lu Gabriel (cfr. Lq 1, 26-38), messa©© li t˙abbar lir-rg˙ajja permezz tal-An©li, u hekk b˙alma dakinhar huma kantaw: “Glorja ’l Alla fi l-g˙oli tas-smewwiet u sliem fl -art lill-bnedmin ta’ rieda tajba (cfr. Lq 2, 8-15), hekk ukoll f’din is-solennità tal-Assunta, issa naraw lill-An©li li qed itellg˙uha s-sema
21
Santa Monika batiet ˙afna tara lil binha fi t-triq tat-telfi en. Skond l-istorja kienet Marija stess li dehret lil Santa Monika liebsa biç-çintura mqaddsa, biex f’mumenti daqshekk diffi çli tal-˙ajja tag˙ha, twasslilha l-Konsolazzjoni. Dakinhar il-
Madonna stess b’xhieda tal-fara© li bih farr©et lil dik l-omm, qalg˙et iç-çintura minn ma’ ˙Ωiemha u ˙allitielha b˙ala sapport. EΩattament kif kienet g˙amlet ma’ l-Appostlu Tumas, dakinhar tat-tlug˙ tag˙ha fi s-sema. Kienet imbg˙ad Santa Monika stess li tatha lil binha, li mal-konverΩjoni tieg˙u, dan g˙addiha lill-membri
tal-kommunità monastika li hu kien waqqaf. Minn dawn is-simboli li tkellimt dwarhom, nislet il-messa©© tieg˙i g˙al din is-solennità tal-Assunta. Messa©© li nixtiequ jkun ta’ t˙e©©i©a g˙al ˙afna. Ejjew ilkoll nit˙e©©u fi d-devozzjoni vera lejn il-Madonna. Marija tixtieqna nkunu nsara veri. Nsara veri li meta nag˙mlu l-festi tag˙na, dawn ikunu manifestazzjoni ta’ fi di vera li tkun immarkata bit-tama vera g˙as-saltna tas-smewwiet fejn mar qabilna Ìesù u fejn mieg˙u ©iet imsie˙ba Marija Assunta.
Nawgura g˙alhekk il-Festa t-tajba lil kul˙add fi lwaqt li nag˙mel l-appell tieg˙i tas-soltu biex ma n˙allux il-Festa tg˙addi ming˙ajr ma nersqu lejn is-sagramenti tal-qrar u tat-tqarbin.
bir-ru˙ u l-©isem u qed t˙alli lil dak il-qabar vojt. Din hija reb˙a o˙ra fuq il-mewt u d-dnub. Il-mewt ma kinitx l-a˙˙ar kelma f’Marija g˙ax Marija hija l-aktar safja, l-aktar pura u g˙alhekk li dan il-messa©© tal-qawmien huwa mmarkat ukoll bil-©ilji tas-safa. Dan il-messa©© evan©eliku, huwa messa©© safi . Ma g˙andux tidwir – ma g˙andux gideb – huwa biss il-proklamazzjoni tal-verità u g˙alhekk li d-domma tal-Assunta hija pprokklamata b˙ala verità tal-fi di li rridu nemmnuha.
Dawn il-©ilji xi drabi jidhru wkoll u bl-istess sinifi kat, fi l-qabar ta’ Ìesù li qed jirxoxta. Hawn nistg˙u b’aktar façilità nassoççjaw il-qabar ta’ Ìesù ma’ dak ta’ Marija u minnhom nisiltu l-verità tal-fi di fi s-safa kollu tag˙ha li ˙ajjitna ma tintemmx imma tinbidel. Din hija sej˙a g˙alina lkoll biex insaffu t-twemmin tag˙na: “Kull min g˙andu din it-tama fi h, jissaffa b˙alma safi huwa Kristu.” (1Gw 3,3)
Ma’ dan, inΩidu simbolu ie˙or – il-ward. Simbolu b’tifsira kbira, tifsira li titlaq mill-qawl: “mix-xewk jo˙ro© il-ward”. Dan ifi sser li mill-mewt Alla kapaçi jag˙mel ˙wejje© kbar. Mix-xewk tat-tbatija, tad-dnub, tal-mewt, Alla kapaçi jo˙ro© il-ward, il-fwie˙a, il-˙ajja eterna li g˙andha diversi aspetti, b˙alma l-warda g˙andha diversi petali li fl imkien qed jiffurmaw is-sbu˙ija kollha tal-warda fi ha nnifi sha. G˙alhekk f’diversi kwadri li jirrafi guraw l-Assunta, a˙na nilm˙u l-ward. Marija kellha tbati f’˙ajjitha (ftakru fi s-seba’ duluri ta’ Marija). Marija kellha wkoll tg˙addi mill-mewt f’din il-˙ajja, imma l-mewt ma kellhiex l-a˙˙ar kelma. Il-mewt ta’ Marija ©iet mirbu˙a mill-grazzja ta’ Kristu Rxoxt u allura ©iet img˙ollija fuq il-kori kollha tal-an©li. Hekk kien me˙tie© li wara li ttemm ˙ajjitha fuq din l-art, Marija kellha tittie˙ed fi s-saltna tas-smewwiet bir-ru˙ u l-©isem. (cfr. Kostituzzjoni Dommatika
“Munifi centissimus Deus” tal-Papa Piu XII li fi ha jiddefi nixxi l-Assunzzjoni ta’ Marija b˙ala Dogma). Hawn hi l-fwie˙a qaddisa li to˙ro© mill-qabar ta’ Marija li allura narawh mimli jew imdawwar bil-ward.
Simbolu ie˙or marbut max-xbieha tal-Assunta huwa ç-çintura. Skond it-tradizzjoni mqaddsa u l-istorja tal-Knisja, l-Imqaddsa Ver©ni Marija tlett ijiem wara li temmet ˙ajjitha fuq din l-art, ©iet imtellg˙a s-sema bir-ru˙ u l-©isem. Waqt li kienet qed ti©i mtellg˙a s-sema hija tat iç-çintura mqaddsa tag˙ha lill-Appostlu Tumas. Tumas fl imkien mal-kumplament tal-Appostli, fet˙u l-qabar imma ma sabux il-©isem tal-Ver©ni Mbierka. B’hekk iç-çintura mqaddsa saret ix-xhieda l-aktar awtentika tat-tlug˙ fi s-sema tal-Madonna bir-ru˙ u l-©isem. Is-simbolu taç-çintura mqaddsa mela huwa simbolu li jqanqal fl -Appostli u b’mod partikulari f’Tumas (li ma tantx kien jemmen malajr), konsolazzjoni. Konsolazzjoni li g˙alkemm Marija ma g˙adhiex bil-©isem tag˙ha f’nofshom, ˙allitilhom tifkira dejjiema tal-preΩenza tag˙ha. U hija propju l-fi di li trid tikkunslana f’din id-dinja sakemm naslu g˙as-saltna tal-©enna fejn hemmhekk nithennew g˙al dejjem fl imkien ma’ Kristu Sidna u ma’ Marija Ommna u ma’ s˙abna l-qaddisin. Qaddisa li talbet ˙afna meta kienet g˙addejja minn mumenti ta’ dulur u xewk fi l-˙ajja tag˙ha, u li g˙andha tkun mudell g˙alina devoti tal-Assunta, hija Santa Monika, omm il-kbir Santu Wistin.
“Meterora”, Plot 28Triq il‐Konvoj ta’ Santa Marija
Mqabba ÛRQ 09, Malta
Tel: 2168 5014Fax: 2164 9161Mob: 9942 6850
E‐mail: [email protected]
Emanuel Cini
For all Industrial, Electrical, Mechanical &
Electronic Services
Prop. Joseph Farrugia
Fejn issibu:Drain Pipes u Fittings (Plastic u Asbestos)
Fittings tad-dawl u ta’ l-ilma, Cement, Kolla tal-Madum u
Grouting, Hand tools, Power tools u aççessorji o˙ra Cristalite
Kitchen Sinks u Geysers, Ilbies Protettiv u Safety Shoes,
Tankijiet ta’ l-ilma tal-Fibre, Materjal ta’ Kisi u fuq il-Fil.
Issibu wkoll ’il fuq minn 5000 Kulur ta’ Ûebg˙a ta’ kull tip kemm
g˙al barra u anke g˙al ©ewwa. In˙alltuha dak il-˙in.
Qtug˙ ta’ kull kwalità ta’ çwievet kif ukoll security keys.
• 10% Discount on Paints, Power Tools, Electric & Water Fittings
• Nispeçjalizzaw f ’self adhesive signs b˙al No Parking,
No Smoking, etc…
• Importaturi ta’ g˙odda tad-ditta professjonali CENTURION bi
prezzijiet kompetittivi
FREE DELIVERYOpening Hours: Monday to Friday: 7.00 a.m. - 7.00 p.m.
Saturday: 7.00 a.m. - 3.00 p.m.
Pizzeria & Cafeteria & Ice CreamOpen 9:30am till 11:00pm for breakfast, lunch & dinner.
Open air service, fully stocked bar, moderate prices, games room too.Big Screen for Live Football & Formula 1.
Pretty Bay, BirΩebbu©a BBG 02, Malta • Mob: 9942 1014
ILLUSIONS BAR & BISTRO
Fa
rell B
ath
roo
ms
Blu
e G
rott
o A
ven
ue,
Zu
rrie
qT
: 216
4 23
96 F
: 216
8 97
45
E: f
arel
l@o
nvo
l.net
25
David Agius in˙atar Surmast
mal-Banda Re Ìor© V nhar it-23 ta’
Marzu 1997. Beda l-karriera muΩikali
tieg˙u mal-Banda San Mikiel ta’
ÓaΩ-Ûabbar meta kellu biss 7 snin.
Óare© idoqq g˙all-ewwel darba bil-
klarinett fl -1982. Sentejn biss wara
huwa ©ie appuntat klarinett solista
ma’ l-istess banda. Matul il-karriera
muΩikali tieg˙u, David daqq ma’
g˙add ta’ baned Maltin u G˙awdxin,
fosthom il-Banda Nazzjonali.
Kompla javvanza fl -istudji tieg˙u,
kemm fi l-prattika kif ukoll fi t-teorija
g˙and diversi g˙alliema fosthom
Mro. Ronnie Debattista u Freddie
Mizzi. Dawn l-istudji wassluh biex
jikseb bl-unuri kollha d-Diplomi A.
(Mus.) V.C.M. A. (Mus.) L.C.M. u
l-A.L.C.M.
David Agius illum il-©urnata huwa
mag˙ruf sewwa fi l-qasam bandistiku
Malti, l-aktar g˙all-g˙add ta’ marçi li
kkompona fosthom il-famuΩi Santos,
Al Pacino u Censinos. Fir-repertorju
ta’ dan is-Surmast huwa estenda
biex ikkompona kompoΩizzjonijiet
diversi fosthom fl -1999 Festive
Fantasy, fl -2000 Id-Domma ta’ l-
Assunta, fl -2001 Kantata g˙al Sidtna
Marija Omm tal-Grazzja u Musical
Impressions, poema sinfonika fl -
2005. Flimkien mal-Banda Re Ìor©
V, David Agius imexxi wkoll il-
Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar,
li tag˙ha la˙aq Surmast Direttur fi s-
sena 2000, wara li g˙amel numru ta’
snin iservi b˙ala Assistent Surmast.
Ilu wkoll g˙al diversi snin jokkupa
l-kariga ta’ Assistent Surmast mal-
Banda Sant’Elena ta’ Birkirkara.
Mro. David Agius iddistingwa
ru˙u wkoll internazzjonalment
meta mexxa l-Banda San Mikiel,
kien Assistent Surmast mal-Banda
Sant’Elena, kif ukoll daqq ma’
diversi baned Maltin u G˙awdxin
©ewwa g˙add ta’ pajjiΩi madwar id-
dinja. Propju din is-sena Mro. David
Agius mexxa lill-Banda Re Ìor© V
waqt Festival Internazzjonali g˙all-
Baned ©ewwa l-Provinçja ta’ Ruma
fl -Italja.
Fil-˙ajja professjonali tieg˙u
David Agius jokkupa l-kariga ta’
Senior Broker ma’ Kumpanija ta’
l-Assikurazzjoni. David Agius
huwa miΩΩewwe© lil Antonella, li
hi wkoll muΩiçista. Huma jg˙ixu
©ewwa r-Rabat, Malta u g˙andhom
tlett itfal, Mayron Jose’, Kyran
u Quivan. Il-Kumitat, membri u
bandisti tas-Soçjetà Santa Marija u
Banda Re Ìor© V jifi r˙u lis-Surmast
David Agius f’g˙eluq l-10 snin
b˙ala Surmast Direttur tal-Banda Re
Ìor© V u jawgurawlu aktar snin fi t-
tmexxija tal-Banda, kif ukoll aktar
suççessi fi l-karriera muΩikali tieg˙u.
Profil
Mro. David Agius10 Snin Surmast Diretturtal‐Banda Re Ìor© V
Mro. David Agiud jidderie©i l‐Banda Re Ìor© V waqt li ssellem il‐˙ru© ta’ l‐istatwa minn fuq iz‐zuntier.
Mro. David Agius waqt il‐kunçert indimentikabbli nhar il‐15 ta’ Novembru 2005 ©ewwa t‐Teatru Manoel.
Mini Skip Servicealso available
Leli Camilleri
Leli,
Triq il-Madonna tal-Ìilju, Mqabba
Tel: 9947 4468
Old Valletta Road, Mqabba
Mob: 7973 0206
27
Fil-Ktieb tal-Festa tas-sena l-o˙ra
kont ˙allejtkom b’rapport dettaljat
rigward iΩ-Ωjara f’Malta tal-Banda
IngliΩa Bedford Town Concert Brass Band li saret matul il-©ranet tal-festa
2005. Kont tajt ukoll informazzjoni
dettaljata fuq il-mistednin
Internazzjonali li kellna g˙all-festa
tas-sena l-o˙ra ©ewwa l-Imqabba. Il-
festa tas-sena 2006 nistg˙u ng˙idu li
g˙addiet b˙al berqa. Kellna festa o˙ra
sabi˙a li fi ha ççelebrajna fl imkien
suççess ie˙or Internazzjonali. Wara
l-unur Etoile d’Or miksub fl -1998, is-
sena l-o˙ra Ωidna mieg˙u unur ie˙or
presti©©juΩ internazzjonali – Kul˙add
jista’ jinduna li qed nirreferi g˙ar-reb˙a
assoluta fi l-Festival Internazzjonali
tan-Nar li sar f’Malta f’Mejju 2006.
Mimli b’kura©© wara dan kollu jien
qatt ma’ waqaft na˙dem fi l-kwiet
f’din l-isfera hekk importanti fi d-dinja
tal-lum. Permezz ta’ din il-kitba ser
inΩommkom infurmati rigward ix-
xog˙ol li g˙amilt matul din l-a˙˙ar sena
fejn jid˙lu relazzjonijiet Internazzjonali
g˙as-Soçjetà u Banda tag˙na.
Festa 2006Kif tafu g˙all-festa 2006
komplejna nΩidu r-rekord ta’ mistiedna
Internazzjonali li Ωaru Malta g˙all-festa
ta’ Santa Marija fl -Imqabba. Minbarra
s-solitu Banda Barranija s-sena l-o˙ra
rnexxieli nag˙mel kuntatti sabiex g˙all-
Programm Annwali tal-Festa jkollna
xi ˙a©a ©dida u ori©inali. Dan wassal
sabiex fl imkien mal-Banda Re Ìor© V
fl -10 t’Awissu 2006 ikollna lil David
Morris, World Whistling Champion mill-Ingilterra.
David Morris wasal Malta matul
il-lejl tas-7 t’Awissu 2006. L-g˙ada,
it-8 t’Awissu, David Morris ©ie l-
KaΩin tas-Soçjetà fejn saru provi
©enerali fl imkien mal-Banda g˙all-
programm, wara li konna ilna xhur
s˙a˙ nikkunçertaw il-muΩika li
David kien bag˙tilna mill-Ingilterra.
Dakinhar saru wkoll intervisti lil David
Morris minn stazzjonijiet tar-Radju u
TeleviΩjoni Maltin. Ma naqasx ukoll
illi David Morris jag˙mel l-ewwel
˙bieb Imqabbin ©ewwa l-KaΩin tas-
Soçjetà, u bejn xi fl ixkun birra u ie˙or
ma naqasx illi jdewwaq ftit mit-talent
fenomenali tieg˙u lil dawk preΩenti
fi l-KaΩin. Il-jum tad-9 t’Awissu kienet
imbag˙ad il-©urnata tal-wasla f’Malta
tal-Banda minn Cornwall l-Ingilterra
St. Keverne Town Silver Band. Dawn
waslu ©ewwa l-ajruport internazzjonali
ta’ Malta dakinhar bil-lejl fuq titjira
minn Exeter.
Il-jum ta’ l-10 t’Awissu kienet
il-©urnata ta’ David Morris kif ukoll
il-jum meta tajna mer˙ba fl -Imqabba
lill-Banda mistiedna Internazzjonali
minn St. Keverne. Qabel il-Banda Re
Ìor© V bdiet bil-Programm Annwali
tag˙ha, sar març mill-Banda ta’
St. Keverne. Il-març mexa tul Triq
Karmenu Ciantar u hekk kif wasal fi l-
parti tal-Pjazza quddiem l-istatwa tal-
Papa, il-Banda g˙amlet parata qasira
stil ta’ Military Tattoo. Waqt il-març u
d-display spikkaw il-preçiΩjoni f’dak li
hu marching drill u fejn tid˙ol Military Tattoo Style Display. Kien imiss
imbag˙ad wara l-Programm tal-Banda
Re Ìor© V. F’dan il-˙in tas-serata
spikkat il-professjonalità ta’ David
Morris f’kull silta li fi ha akkumpanja
l-Banda. Kull min kien preΩenti g˙as-
serata jaf x’ra u x’sema’. Kienet xi ̇ a©a
©dida u ori©inali li sa˙˙ret lil kul˙add.
Waqt il-Programm spikkaw ukoll il-
membri tal-Banda u l-akkumpanjaturi
minn St. Keverne li da˙lu malajr fl -
atmosfera tal-festa speçjalment waqt
id-daqq tal-Pomp and Circumstance
March ta’ Edward Elgar, muΩika ferm
popolari mal-Brass Bands IngliΩi.
Matul il-jiem tal-11 u 12 t’Awissu
2006, waqt li fl -Imqabba kompliet
g˙addejja l-festa ta’ Santa Marija,
David Morris u St. Keverne Town Silver Band kellhom iç-çans juru t-talenti
tag˙hom lill-kumplament tal-poplu
Malti permezz ta’ kunçerti ©ewwa
Relazzjonijiet Internazzjonali …... Inkomplu fejn ˙allejna
Jikteb is‐Sur Alfred Galea
David Morris flimkien mal‐Banda Re Ìor© V (Mqabba 10/08/06)
Kunçert minn St. Keverne Brass Band (Mqabba 13/08/06)
28
Wied il-G˙ajn u l-Mellie˙a. Dawn il-
mistiedna mbag˙ad re©g˙u rritornaw
lura l-Imqabba nhar it-13 t’Awissu,
l-a˙˙ar jum tat-tridu. Dakinhar qabel
il-bidu tal-març mill-Banda Re Ìor©
V sar kunçert ta’ muΩika le©©era fi l-
pjazza quddiem il-kaΩin fejn David
Morris kellu çans ukoll jurina l-abbiltà
tieg˙u b˙ala surmast tal-Banda. Wara
l-kunçert il-mistednin Internazzjonali
kellhom laqg˙a mas-Sindku u Kunsill
Lokali ta’ l-Imqabba fi l-bini ta’ l-
isptar il-qadim ©ewwa l-Imqabba. Il-
kumplament tal-lejla kien naturalment
riservat g˙all-qofol tal-març ta’ l-a˙˙ar
tridu ©ewwa l-pjazza ta’ l-Imqabba.
Fil-jum ta’ l-14 t’Awissu, lejliet
il-festa, marti Antoinette u jien
akkumpanjajna lil David Morris l-
ajruport, u wara komplejna mal-Banda
ta’ St. Keverne li dakinhar kellha impenn
ie˙or g˙all-festa ta’ Santa Marija.
EΩattament qabel l-ispettaklu tan-nar
sinonimu ma’ lejliet il-festa, il-Banda
tat kunçert ie˙or quddiem il-kaΩin.
F’dan il-kunçert, ippreΩentat b’abbiltà
mill-bandist tal-post Daniel Camilleri,
spikkat il-bravura tal-bandisti ta’ din
il-banda u t-teamwork li ja˙dmu bih
ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast tag˙hom
Alan Retallack. Wara li saru xi bdil ta’
rigali il-kunçert ©ie fi tmiemu bid-daqq
ta’ l-innijiet nazzjonali. EΩatt wara l-
kunçert il-mistiedna minn St. Keverne
Març minn St. Keverne Brass Band (Mqabba 10/08/07)
Wie˙ed mill‐a˙˙ar ritratti tal‐grupp minn St. Keverne f’Malta
©ew offruti ikel fuq
il-bejt tal-KaΩin minn
fejn kellhom ukoll iç-
çans isegwu l-ispettaklu
grandjuz tan-nar,
spettaklu li segwew
b’attenzjoni mill-bidu
sa l-a˙˙ar.
Nhar il-festa n-
nies ta’ St. Keverne
©ew l-Imqabba fi l-˙in
eΩatt sabiex jaraw il-
bidu tal-purçissjoni. Hekk kif da˙let
il-purçissjoni, il-Banda telg˙et fuq il-
plançier u tat bidu g˙al kunçert ie˙or
din id-darba mimli b’muΩika ferri˙ija.
Spikka waqt dan il-kunçert is-sense of humor li g˙andhom dawn in-nies li
mhux biss kapaçi jdoqqu iΩda kapaçi
jo˙olqu atmosfera allegruΩa, ˙a©a li
niΩlet g˙asel ma’ kull min, Imqabbin u
mhux, li g˙o©obhom jibqg˙u l-Imqabba
anke jekk il-purçissjoni kienet ilha li
da˙let. Wara li spiçça kollox il-Banda
u n-nies ta’ St. Keverne telg˙u g˙all-
a˙˙ar darba fi s-swali tal-KaΩin fejn sar
riçeviment ta’ l-a˙˙ar. Ma naqsux l-
a˙˙ar ritratti quddiem il-pitturi ©ewwa
s-sala prinçipali, u l-bdil ta’ l-a˙˙ar
rigali bejnietna, mumenti li jien u l-
familja tieg˙i diffi çli ninsew – matul
dan il-˙in ©ejna ppreΩentati rigali tipiçi
minn Cornwall mill-manager u surmast
tal-Banda Alan Retallack, akkumpanjat
minn çapçip u g˙ajjat mill-grupp kollu
ta’ “Alfred, Alfred, …..”
Il-Banda ˙alliet Malta l-g˙ada
tal-festa wara nofsinhar biex b’hekk
g˙alaqna kapitlu ie˙or fl -istorja. Kienet
esperjenza o˙ra sabi˙a u ta’ sodisfazzjon
kbir kemm g˙alija, g˙all-familja tieg˙i,
kif ukoll g˙al dawk kollha li kienu
mag˙na. Ringrazzjament speçjali jmur
l-ewwel u qabel kollox lil dawk kollha
li kienu mieg˙i u tawni l-g˙ajnuna
me˙tie©a fosthom marti Antoinette
u binti Martina, Antoine Sciberras,
Daniel Camilleri, Chris Spiteri u
Carmel Ellul min-na˙a tas-Soçjeta,
Nicholas Briffa Sindku u l-Kunsilliera
ta’ l-Imqabba, Kunsilli Lokali ta’
Marsakala u Mellie˙a. Grazzi wkoll lil
dawk li g˙enuna min-na˙a tal-media,
ewlenin fosthom Remenda Grech,
Mario Fenech u Toni Abela. Fl-a˙˙ar
iΩda mhux l-anqas grazzi lill-Imqabbin
u Maltin u G˙awdxin li apprezzaw dan
it-talent Internazzjonali meta Ωaruna
g˙all-festa. B’dispjaçir insemmi
fl -a˙˙ar xi individwi li ppruvaw
iwaqqg˙u g˙aç-çajt lil dawn il-barranin
– ng˙idilhom illi a©ir b˙al tag˙hom ma
jservi g˙alxejn ˙lief i˙amme© l-unur
tag˙na l-Maltin. Nispera li esperjenzi
b˙al dawn iservu wkoll sabiex nedukaw
lil dawn it-tip ta’ nies.
Wara l-Festa 2006Hekk kif g˙addiet il-festa 2006,
komplejt bil-˙idma tieg˙i f’din l-isfera.
F’mo˙˙i kelli s-sena 2007, sena li fi ha
l-Banda Re Ìor© V tag˙laq 60 sena.
Ósibt li kien xieraq illi g˙al din is-sena
nag˙mel xi ˙a©a iΩjed g˙all-Banda
tag˙na f’dan il-birthday speçjali. Ftit
qabel il-festa 2006 kont irçevejt stedina
mill-Italja g˙al Festival Internazzjonali
tal-Baned li kellu jsir ©ewwa l-belt ta’
Cave viçin Ruma. EΩatt wara l-festa
pproponejt l-idea li nie˙du sehem f’dan
il-festival lill-kumitat, li min-na˙a
tieg˙u qabel mieg˙i. Flimkien ma’
dan kollu jien komplejt ukoll na˙dem
sabiex fi l-festa ta’ din is-sena in©ib xi
Banda o˙ra barranija. Dan kollu wassal
sabiex bejn it-3 u d-9 ta’ Lulju 2007 il-
Banda Re Ìor© V telg˙et iddoqq g˙at-
tieni darba ©ewwa l-Italja. G˙all-festa
ta’ din is-sena wkoll fostna ser ikollna
xi mistiedna Internazzjonali – Il-
Banda St Stythians Brass Band minn
Cornwall, l-Ingilterra, kif ukoll Andy
Isca, Professur tal-muΩika u surmast
minn ©ewwa l-Istati Uniti – dawn
kollha ©ejjin Malta g˙all-festa ta’ din
is-sena.
IΩ-Ωjara tal-Banda Re Ìor© V
fl -Italja – Lulju 2007L-ewwel kuntatt li kelli kien ftit
xhur qabel il-festa 2006 meta permezz
ta’ email minn Cave rçevejt stedina
sabiex nie˙du sehem matul Festival
Internazzjonali g˙all-Baned imsejja˙
b˙ala Festa del Socio – Cave, 2007.
Minn hemm ’il quddiem nista’
ng˙id li bis-support kontinwu ta’
29
marti Antoinette, g˙amilt sena u nofs
˙idma bejn kuntatti u arran©amenti
sabiex wasalna ˙alli ftit ©img˙at ilu l-
Banda tag˙na setg˙et tag˙mel it-tieni
avventura tag˙ha barra minn Malta.
F’Marzu li g˙adda jien u l-familja
tieg˙i tlajna l-Italja fejn iltqajna
mal-Banda Associazione Bandistica Citta’ di Cave, organizzaturi ta’ dan
il-Festival. Hemmhekk iffi nalizzajt
kollox u wkoll wassalt stedina uffi çjali
ming˙and is-Soçjetà tag˙na sabiex il-
Banda ta’ Cave ΩΩur Malta g˙all-festa
ta’ l-2008, stedina li ntlaqg˙et bil-fer˙a
min-na˙a tat-Taljani. Ta’ min jg˙id
ukoll illi fuq talba tat-Taljani jien kont
involut ukoll f’˙idma sabiex il-Banda
minn Cornwall St. Keverne Town Silver Band ˙adet sehem ukoll f’dan
il-festival. B’hekk dan il-Festival serva
wkoll sabiex ner©g˙u niltaqg˙u mal-
Banda IngliΩa li kienet mistiedna mis-
Soçjetà g˙all-festa tas-sena l-o˙ra.
L-avventura tag˙na ©ewwa l-Italja
bdiet nhar it-Tlieta 3 ta’ Lulju 2007
fi lg˙odu meta grupp ta’ 72 ru˙ bejn
Bandisti u Partitarji ˙allejna Malta
lejn Ruma. Mal-wasla tag˙na sibna l-
Pulmans jistennewna li ˙aduna g˙al
excursion ©ewwa l-Belt ta’ Tivoli fejn
kellna l-opportunità nΩuru Villa Este,
post bi ©miel liema b˙alu fosthom
©nien enormi mimli nixxieg˙at u
funtani. Wara Tivoli kompleja t-triq
lejn Cave fejn sibna jistennewna l-
Kumitat tal-Banda ta’ Cave mmexxija
minn Blandino Sfera, President,
delegazzjoni mill-Kunsill ta’ Cave,
fl imkien mal-Banda IngliΩa minn St.
Keverne. Wara din il-mer˙ba kul˙add
er˙ielha lejn il-lukanda. Wara li jien
fl imkien mal-President tal-Banda ta’
Cave solvejna xi problemi lo©istiçi
li nqalg˙u ma’ xi bandisti barranin
li kienu mag˙na, inΩilna g˙all-ikel u
kellna l-kumplament tas-serata libera.
L-Erbg˙a 4 ta’ Lulju 2007 kienet
©urnata ferm importanti matul din il-
©img˙a. Kmieni fi lg˙odu l-grupp Malti
fl imkien mal-grupp IngliΩ tlaqna lejn
Ruma fejn ˙adna sehem attiv waqt l-
Udjenza tal-Papa fi l-Vatikan. Hekk
kif d˙alna sibna post riservat g˙alina
fl imkien ma’ Ωew© baned o˙rajn,
wa˙da mill-Polonja u l-o˙ra mill-
Italja. Kienet esperjenza ferm sabi˙a
li tqabbdek il-bard meta tisma’ u tara
l-Banda tag˙na ddoqq ©ewwa Sala Paolo VI fi l-vatikan. Billi l-Papa ttardja
ftit biex wasal kellna çans indoqqu ftit
mhux ˙aΩin. Il-muΩika hija verament
lingwa universali – tirrealizza dan meta
tara erba’ baned minn pajjiΩi differenti
jdoqqu b’mod alternat spontanjament.
Esperjenza li ma tinsa qatt meta tara
nies ©ejjin mid-Dinja kollha jçapçpu
u japplawdu lill-Banda tag˙na. Wara
li spiççat l-udjenza mxejna fl imkien
tul Via della Conciliazione lejn Castel Sant’ Angelo f’Ruma, wie˙ed mill-
monumenti l-aktar importanti ©ewwa
Ruma. Hemmhekk il-Banda Re Ìor©
V fl imkien mal-Banda ta’ St. Keverne
daqqew marçi wara xulxin propju fi t-
triq li tag˙ti g˙ad-da˙la prinçipali
ta’ dan il-monument/muΩew. Wara li
kellna l-ikel u ftit ˙in mistrie˙ barra
g˙ad-dell ta’ dan il-Kastell, qbadna
l-Pulman li ˙adna lejn Piazza dei Quiriti fejn il- Banda Re Ìor© V u
St. Keverne Town Silver Band taw
kunçert quddiem il-funtana li hemm
tiddomina din il-Pjazza importanti ©o
Ruma. Wara l-Kunçerti lkoll er©ajna
lura lejn il-lukanda g˙all-ikel ta’
fi lg˙axija. B’hekk temmejna din il-
©urnata hekk importanti li g˙andha
tag˙milna lkoll kburin. Veru kienet
©urnata twila g˙all-Banda tag˙na u
g˙all-Banda ta’ St. Keverne, però
meta n˙arsu lura g˙andna nindunaw
illi din kienet ©urnata Kbira g˙as-
Soçjetà tag˙na. Flimkien ktibna pa©na
storika o˙ra g˙as-Soçjetà u l-Imqabba.
Il-Banda Re Ìor© V daqqet ©ewwa
l-Vatikan, fost folla enormi ta’ nies
mid-dinja kollha, u l-aktar importanti,
f’waqtiet minnhom ftit metri biss ’il
bog˙od mill-Papa Benedittu XVI.
Dan ma kienx biΩΩejjed – daqqejna
f’postijiet prominenti ©ewwa Ruma.
M’hix ˙olma ta’ kull Banda Maltija li
ddoqq quddiem monument hekk kbir u
Importanti fi ç-çentru ta’ Ruma, b˙alma
hu Castel’ Sant’ Angelo? G˙andek
Kunçert minn St. Keverne Brass Band (Mqabba 14/08/06)
Il‐poster bil‐Programm uffiçjali tal‐Festival
Associazione Bandistica Città di Cave waqt jum il‐Festival (08/07/07)
Les Cateau Chambresis minn Franza waqt il‐Festival (08/07/07)
30
t˙ossok kburi meta ssir taf illi Pjazza
hekk importanti fi ç-çentru ta’ Ruma
b˙alma hi Piazza dei Quiriti ting˙alaq
g˙at-traffi ku sabiex il-Banda tag˙na
tkun tista’ ddoqq?
Il-Óamis 5 ta’ Lulju kienet ©urnata
ta’ divertiment g˙alina billi morna g˙al
excursion li ˙aditna Castel Gandolfo,
il-post fejn il-Papa g˙andu r-residenza
tas-sajf. InΩilna wkoll Lago Albano,
g˙adira fi l-viçin li jg˙idu hija bokka ta’
vulkan antik li llum inbidlet f’g˙adira
hekk sabi˙a. Filg˙axija kellna mbag˙ad
iç-çans li nassistu g˙all-kunçert tal-
Banda Associazione Bandistica Citta’ di Cave, parti mill-Primo Raduno Internazionale di Bande Musicali – Festa del Socio 2007.
Il-Ìimg˙a 6 ta’ Lulju 2007
fi lg˙odu kellna excursion lejn Cassino.
Hemmhekk Ωorna l-Monasteru ta’
Montecassino, monasteru bi storja
twila li fl -a˙˙ar gwerra dinjija kien
©ie distrutt kompletament minn
bumbardamenti, li iΩda mbag˙ad re©a
©ie mibni eΩatt kif kien qabel ma’ ©ie
m©arraf. Interessanti g˙al ˙afna Maltin
kienet iΩ-Ωjara fi l-muΩew ta’ dan il-
monasteru li j©ieg˙lek tg˙ix l-istorja
ta’ dan il-bini storiku li nsibu fl -Italja.
F’dan il-jum irritornajna kmieni fi l-
lukanda min˙abba li l-Banda Re Ìor©
V kellha tkun impenjata permezz ta’
programm muΩikali ©ewwa l-anfi teatru
ta’ Cave fejn kienet qed issir il-Festa del Socio 2007. Matul is-serata l-
ewwel assistejna g˙al Kunçert tal-
Banda FrançiΩa Harmonie Municipale Le Cateau Cambresis li ©ejja mit-
Tramuntana ta’ Franza, ftit ’il bog˙od
mill-fruntiera mal-Bel©ju. EΩatt wara
˙adna postna fuq il-palk a˙na fejn
daqqejna programm muΩikali li ntlaqa’
tajjeb ferm mill-udjenza numeruΩa
preΩenti.
Matul il-jum tas-Sibt 7 ta’ Lulju
er©ajna morna Ruma, din id-darba
sabiex nag˙mlu dawra ta’ interess
madwar din il-Belt Storika. L-ewwel
kellna Ωjara madwar il-BaΩilika ta’
San Pietru, Ωjara gwidata minn Mons.
Renzo Cilia, qassis Malti li jg˙ix ©ewwa
Ruma, u ja˙dem ©ewwa l-Vatikan.
Matul il-jum ukoll kellna l-opportunità
naraw aktar postijiet f’Ruma fosthom
Fontana di Trevi, Piazza del Colosseo, Piazza Navona, u Piazza Venezia fost
o˙rajn. Filg˙axija rritornajna Cave
fejn assistejna g˙al aktar kunçerti mill-
Baned mistiedna. L-ewwel kellna lill-
Banda Militari Taljana Dei Granatieri di Sardegna. Fl-a˙˙ar ta’ dan il-kunçert
ippreΩentajna wkoll rigal f’isem is-
Soçjetà lil din il-Banda. Ikkonfermajt
ukoll l-idjoma ‘Id-dinja Ωg˙ira’, meta
eΩatt wara l-kunçert iltqajt ma’ bandist
Antonio Conte li qalli hu ˙abib kbir ta’
Ilio Volante, kompoΩitur u muΩiçista
Taljan li jien nikkorrispondi mieg˙u
ta’ sikwit bl-emails. Wara
l-Banda Dei Granatieri di Sardegna kien imiss lill-
Banda ˙abiba tag˙na St. Keverne Town Silver Band
li tat kunçert denju ta’ Banda
Professjonali li hi. Tant hu
hekk illi fl -a˙˙ar tal-Kunçert
Maurizio Mazzenga, uffi çjal
tal-Banda ta’ Cave niΩel ji©ri
fi l-platea bi fl ixkun inbid sabiex jag˙mel
brindisi mas-surmast tal-Banda Stuart
Chappell. Fl-a˙˙ar ta’ dan il-kunçert il-
Banda mhux talli intalbet tag˙mel Bis,
iΩda sa˙ansitra kellha tag˙mel Tris!!
Óadt gost ˙afna nara lil s˙abi t-Taljani
jkantaw fer˙anin u kburin l-innu Taljan
fl -a˙˙ar tal-Kunçert. Óassejtni fer˙an u
kburi g˙ax permezz ta’ xog˙li rnexxieli
g˙al darb’ o˙ra nag˙mel xi ˙a©a ta’
sodisfazzjon g˙al kul˙add!!
L-a˙˙ar ©urnata tag˙na ©ewwa
Cave bdiet permezz ta’ quddiesa fi l-
knisja ta’ Santo Stefano, li tinsab bieb
ma’ bieb mal-muniçipju ta’ Cave, fejn
il-Banda ta’ Cave g˙andha l-kwartieri
tag˙ha. Óassejtni verament kburi b’dak
li wettaqt meta l-Litur©ija tal-Kelma
inqrat bil-lingwi kollha tal-pajjiΩi
rappreΩentati fi l-Festival tal-Baned. L-
ewwel tela’ jaqra bandist mill-Banda ta’
Cave li qara’ l-ewwel Ωew© lezzjonijiet
bit-Taljan. Imbag˙ad il-Kappillan tal-
Knisja qara’ l-Evan©elju bit-Taljan
li mbag˙ad inqara’ bil-FrançiΩ minn
Bandist tal-banda FrançiΩa, bl-IngliΩ
minn Alan Retallack, manager tal-
banda mill-Ingilterra, u fl -a˙˙ar bil-
Malti, li nqara minni f’isem il-Banda
tag˙na. Kienet esperjenza o˙ra li ser
tibqa fi l-memorja tieg˙i. Matul din
l-esperjenza kelli sehem kbir sabiex
reli©jonijiet differenti jing˙aqdu u
jie˙du sehem attiv f’çelebrazzjonijiet
Kattoliçi. Ta’ sodisfazzjon kbir huwa
l-fatt illi nies li ma j˙addnux ir-reli©jon
tag˙na tarahom kburin meta jie˙du
Il‐Baned Re Ìor© V quddiem il‐Vatikan (04/07/07)
Il‐Banda Re Ìor© V ©ewwa Sala Paolo VI fil‐vatikan (04/07/07)
Il‐Banda Re Ìor© V ©ewwa Cave (08/07/07)
31
sehem f’dan it-tip ta’ attivitajiet tar-
reli©jon tag˙na. Wara l-quddies saret
sfi lata mill-Baned parteçipanti madwar
Cave. L-ewwel imxew l-IngliΩi,
imbag˙ad a˙na l-Maltin, warajna l-
FrançiΩi, u fl -a˙˙ar kif inhu xieraq, il-
Banda ta’ Cave f’isem l-Italja. Hekk kif
spiççat l-isfi lata ©ejna offruti Aperitivo Musicale li kien jikkonsisti f’xorb
u ˙elu tradizzjonali ta’ Cave. Wara
nofsinhar l-erba’ baned er©ajna ltqajna
fl imkien g˙all-Gran Finale, imsejja˙
mit-Taljani, Raduno Bandistico e Concertone Finale. Re©g˙et saret sfi lata
mill-erba’ baned wara xulxin miç-
çentru ta’ Cave sa l-Anfi teatru fejn sar
il-Festival. Hemmhekk indaqqu numru
ta’ marçi minn kull Banda individwali.
Wara sar bdil ta’ rigali bejn l-erba’
baned u s-Sindku ta’ Cave. EΩatt wara
kull Banda daqqet l-innu nazzjonali
tal-pajjiΩ rispettiv. Imbag˙ad il-Baned
kollha ing˙aqdu f’Banda wa˙da sabiex
idoqqu l-març Armi e Brio mag˙Ωul
mill-Banda ta’ Cave. Kollox ©ie fi
tmiemu permezz ta’ l-Innu Ewropew
Ode to Joy ta’ Beethoven.
L-avventura ©iet fi tmiemha it-
Tnejn 9 ta’ Lulju. Fi sbie˙ il-jum
©barna kollox lura fi l-bagalji u wara
li sellimna lill-President tal-Banda ta’
Cave Blandino Sfera u lis-Surmast tal-
banda ta’ Cave Giuseppe Ambrosini
irkibna l-Pulmans li ˙aduna lura lejn
l-ajruport ta’ Fiumicino minn fejn
qbadna t-titjira lura lejn Malta, fejn
wasalna wara nofsinhar.
Meta n˙ares lura lejn din l-
esperjenza kemmxejn friska f’mo˙˙i
n˙oss sodisfazzjon kbir. Nammetti li
ma kienx façli g˙alija norganizza ˙a©a
b˙al din. Jien bniedem li nkun nixtieq
kollox jimxi perfett kif inkun ippjanajtu
jien. Però jkolli nammetti li fi d-dinja
xejn ma’ jista’ jkun perfett. Il-Malti
jg˙id: ‘Mitt bniedem, mitt fehma’. A˙na
©ewwa l-Italja konna 72 ru˙. Il-Malti
jg˙id ukoll illi: ‘Anke l-imsaren fi Ω-
Ωaqq igorru’. Tista’ timma©ina allura 72
ru˙ ilkoll fl imkien!! Jien nirringrazzja
minn qalbi lill-ma©©oranza tan-nies
li kellna mag˙na g˙all-koperazzjoni
li wrew mieg˙i waqt din il-biçça
xog˙ol li Ωgur ser tkun okkaΩjoni o˙ra
li titniΩΩel b’ittri tad-deheb fl -istorja
tas-Soçjetà tag˙na. Fl-a˙˙ar iΩda
mhux l-inqas, grazzi kbira lil marti
Antoinette. Flimkien fi l-kwiet ta’ darna
qattajna ˙afna ˙in fuq il-kompjuter
u fuq it-telefon nikkomunikaw ma’
˙biebna Taljani u IngliΩi sabiex stajna
norganizzaw avveniment hekk kbir
mill-a˙jar li stajna. Grazzi kbira lit-tifl a
tieg˙i Martina talli ˙adet paçenzja bija.
Nammetti illi kelli nnaqqas xi ftit mill-
˙in mag˙ha biex stajt na˙dem fuq din
is-safra!!
Il-mistiedna barranin
g˙all-festa 2007
St Stythians Brass Band
– Cornwall, IngilterraIl-Banda twaqqfet fl -1928 minn
parruççani ta’ St Stythians. St. Stythians
fi l-verità mhux villa©© wa˙dieni, imma
Ωona li ti©bor fi ha hamlets u r˙ula
tradizzjonali Cornish. Ir-ra˙al l-aktar
importanti fi Ω-Ωona huwa Stithians,
fejn il-Banda hija bbaΩata. Flimkien
ma’ madwar 40 kunçert fi s-sena din
il-Banda tie˙u sehem f’madwar 4
kompetizzjonijiet kull sena. B˙alissa
l-banda tikkompeti fi l-UK Brass Bands’ 2nd Section. Testimonjanza
mill-membri tal-Banda tg˙id:
“G˙alina l-muΩika hija
passatemp. Nippruvaw inΩommu
dan il-passatemp interessanti billi
ng˙aqqduh ma’ attivitajiet soçjali
b˙al Ωjajjar fi l-pubs, jew billi nΩuru
u ndoqqu f’pajjiΩi b˙al Malta u l-
Ìermanja. Nippruvaw ma’ nie˙dux
lilna nfusna bis-serjetà u dejjem infi ttxu
muΩiçisti ©odda sabiex jing˙aqdu
mag˙na”
Matul ix-xhur tas-Sajf il-Banda
tag˙ti kunçerti marbuta b’tema ©ewwa
Falmouth, Cornwall.
Dawn il-kunçerti li
jsiru kull nhar ta’
Óadd bejn Ìunju u
Settembru, jinvolvu
l-uΩu ta’ kostumi, u
jistiednu l-udjenzi
jie˙du sehem b’mod
attiv, f’tentattiv
sabiex iΩommu l-
atmosfera ˙ajja.
It-temi tal-kunçerti
jinkludu: G˙anjiet tradizzjonali; Glenn
Miller; Oktoberfest; u Traditional Brass.
Il-banda tkun akkumpanjata wkoll mill-
ifjen gruppi muΩikali ta’ Cornwall, b˙al
Korijiet u Baned ˙bieb. Mistiedna o˙ra
jinkludu PreΩentaturi popolari tar-radju
u televiΩjoni. Matul dawn l-a˙˙ar snin
kemm ilhom isiru dawn il-kunçerti l-
Banda qed ikollha udjenzi li qatt qabel
ma tiftakar li kien ikollha.
G˙alkemm il-kunçerti huma
It‐tieni ittra ta’ stedina minn Cave
Il‐Banda Re Ìor© V iddoqq ©ewwa Piazza dei Quiriti f’Ruma (04/07/07)
Concertone Finale – Cave 08/07/07
Il‐Banda St Stythians Brass Band
St Stythians Band wara reb˙a f’kompetizzjoni
32
l-˙obΩa ta’ kuljum tal-Banda, St Stythians Brass Band tie˙u sehem ukoll
f’kompetizzjonijiet. L-g˙an wara dan
hu sabiex il-membri jattendu aktar provi
u jie˙du sfi di biex idoqqu çertu Test Pieces. Dan kollu jg˙in sabiex il-livell
tal-Banda jkompli jog˙la. Naturalment
dan ukoll jg˙in sabiex il-membri tal-
Banda jing˙aqdu aktar fl imkien. Grazzi
g˙as-suççessi li l-banda kisbet matul
is-snin, illum St Stythians Brass Band hi meqjusa b˙ala wa˙da mill-a˙jar
baned f’Cornwall. Madankollu l-Banda
tippreferi ma tkunx involuta ΩΩejjed
f’kompetizzjonijiet anke min˙abba
illi t-tip ta’ muΩika li hemm bΩonn
tindaqq waqt kompetizzjonijiet simili
tkun ©eneralment inqas melodjuΩa.
Meta l-banda tikkompeti, il-membri
jikkonçentraw aktar fuq id-daqq
tag˙hom milli fuq id-daqq tal-baned
l-o˙rajn. Minn hawn ˙are© il-motto tal-
banda:
‘G˙al min
indoqqu a˙na?!
G˙alina!’Derek Johnston,
li twieled ©ewwa
l-belt ta’ Carlisle
f ’ C u m b e r l a n d ,
huwa s-surmast ta’
din il-banda. Beda
jistudja l-muΩika
ta’ ̇ ames snin man-
nannu tieg˙u John li kien surmast mal-
banda militari ta’ Carlisle. Aktar tard fi
tfulitu mar mal-familja tieg˙u joqg˙od
©ewwa Yorkshire u hemmhekk beda
jdoqq mal-Brass Bands, l-ewwel fuq
Cornet u aktar tard fuq Trombone,
strument li wasslu sabiex jid˙ol ma’ l-
aqwa baned ©ewwa Yorkshire. Wara li
missieru la˙aq surmast ta’ Camborne Town Band il-familja ttrasferiet
ru˙ha lejn Cornwall. Bis-sa˙˙a ta’
missieru Derek kompla javvanza fi l-
muΩika sakemm fl -1992 ©ie mistieden
jidderie©i lis-St. Keverne Town Band,
St Stythians jimmarçjaw waqt Bugle Contest
biex beda l-karriera tieg˙u
b˙ala Surmast. G˙al
˙afna okkaΩjonijiet Derek
daqq ma’ l-ifjen Baned
IngliΩi fi r-Royal Albert Hall ©ewwa Londra.
Kien jag˙mel parti mill-
Camborne Town Band meta dawn reb˙u l-World Music Festival ©ewwa
Kerkrade fl -Olanda. Fil-
˙ajja professjonali tieg˙u
Derek Johnston jidderie©i
l-Baned Hayle u St. Stythians minn
Cornwall, kif ukoll ja˙dem b˙ala
Recording Producer mal-kumpanija
PM Sound. Ji©i msejja˙ ˙afna drabi
biex jag˙mel parti mill-©urija waqt
kompetizzjonijiet tal-baned. Huwa
wkoll g˙alliem tal-muΩika mfi ttex
˙afna.
Dr. Andy Isca
– Louisiana, U.S.A.It-tieni mistieden
i n t e r n a z z j o n a l i
tas-Soçjetà matul
il-festa ta’ din is-
sena huwa Andy
Isca minn ©ewwa
l-Istati Uniti. Ilni
g˙al dawn l-a˙˙ar
sentejn jew tliet snin
f’kuntatt ma’ dan is-
surmast Amerikan, snin li fi hom Andy
bag˙atli ammont ta’ muΩika, kemm
kompoΩizzjoni tieg˙u u kemm muΩika
o˙ra g˙all-Banda. Din is-sena Andy ser
jog˙©bu jΩur Malta sabiex jesperjenza
l-festa tag˙na. Ser ikun ukoll il-
mistieden ta’ l-unur waqt il-programm
ta’ l-10 t’Awissu fejn ser ikun ukoll
mistieden jidderie©i l-Banda tag˙na.
Andy Isca twieled fi New York,
iΩda ilu g˙al diversi snin jg˙ix ©ewwa
Louisiana. G˙andu Ωew© Degrees fi l-
muΩika mill-Università ta’ Louisiana,
kif ukoll Dottorat mill-Konservatorju
Amerikan tal-MuΩika. Andy g˙amel
karriera b˙ala g˙alliem tal-muΩika,
karriera li fi ha kiseb diversi unuri
fosthom Laurea ming˙and John Philip Sousa Foundation, unur li jing˙ata lil
g˙axar g˙alliema kull sena. G˙amel
Ωmien ukoll President tal-Association of American Concert Bands. Illum il-
©urnata Andy Isca jmexxi programm
fuq KEDM Public Radio. Il-programm
jismu Bandscape u jitratta muΩika mill-
aqwa baned tad-dinja. Dr. Isca huwa s-
Surmast Fundatur ta’ Riverside Concert Band u regolarment ji©i mistieden
jidderie©i diversi baned madwar l-
Istati Uniti. G˙al tliet snin s˙a˙ Dr.
Isca mexxa l-American Winds Concert Band. Matul dawn is-snin huwa mexxa
l-banda fi ˙dax-il pajjiΩ differenti fl -
Ewropa.
Messa©©i mill-Ingilterra
- Ming˙and il-mistiedna
tal-Festa 2006
Messa©© minn David Morris“Nixtieq nirringrazzja lil Alfred
Galea u lill-organizzaturi tal-Festa Santa
Marija Mqabba 2006, talli g˙o©obhom
jistednuni nidher fl imkien mal-Banda
Re Ìor© V. Kienet esperjenza tant
sabi˙a! Grazzi anke lis-Surmast David
Agius g˙ax-xog˙ol siewi li wettaq
sabiex jipprepara l-Banda fi s-siltiet
tieg˙i. Verament nispera li g˙all-futur
ter©g˙u tistednuni mill-©did.”
David Morris
World’s Top Whistler
Messa©© minn St. Keverne Town Silver Band
“Il-membri u partitarji ta’ St. Keverne Brass Band minn Cornwall
jixtiequ jawguraw lill-Banda Re Ìor©
V kull suççess fi l-festa ta’ l-2007.
Il-festa ta’ l-2006 kienet verament
esperjenza memorabbli g˙alina lkoll.
Il-mer˙ba u l-ospitalità li urejtu mag˙na
kienet xi ˙a©a fantastika. Il-mawra
tag˙na f’Malta, b’mod partikulari l-
Festa ser jibqg˙u fi l-memorja tag˙na.
M’g˙andniex dubju illi Baned o˙rajn
ser ikollhom çans jifi r˙u fl imkien
mag˙kom. Nibg˙atu l-awguri tag˙na
u mill-©did nirringrazzjawkom g˙all-
esperjenza memorabbli”
St. Keverne Band
Programm
Strumentaliminn
St StythiansBrass Band
- Cornwall, Ingilterranhar it-Tlieta 14 ta’ Awissu fi t-8.15pm
33
G˙al darba o˙ra mess lili sabiex
permezz ta’ din il-pa©na nag˙ti
rendikont ta’ dak kollu li sar matul is-
sena li g˙addiet b’mod speçjali fejn
tid˙ol is-sede tag˙na. Però qabel xejn
nixtieq l-ewwelnett nirringrazzja
lil s˙abi tal-kumitat li g˙al darba
o˙ra sibt appo©© kbir fejn jid˙ol il-
qasam tieg˙i. Insellem ukoll b˙as-
soltu lir-residenti kollha tal-lokal
tag˙na b’mod partikolari lil dawk li
g˙o©obhom jag˙Ωlu lir-ra˙al tag˙na
b˙ala r-residenza tag˙hom. B˙as-
soltu nistedinkom taslu sal-kaΩin
b’mod speçjali issa li waslet il-Festa.
Din is-sena komplejna bil-
manutenzjoni ©ewwa l-kaΩin tag˙na
fejn saru xi xog˙lijiet ta’ tik˙il u
Ωebg˙a. Wara li s-sena li g˙addiet ©ie
rrestawrat is-saqaf tas-sala artistika
li g˙andna ©ewwa l-kaΩin, saru tliet
pitturi ©odda fuq l-istess saqaf tas-
sala li nkixfu propju fi l-Festa tas-sena
l-o˙ra, xog˙ol tal-wisq bravu il-Kav.
Camilleri Cauchi. Dawn il-pitturi
jikkumplimentaw ma’ dawk di©à
eΩistenti sabiex komplew sebb˙u
din is-sala unika u artistika fi r-ra˙al
tag˙na.
Wara li s-sena li g˙addiet il-
Kumitat ˙ass li kellu jixtri fork-lifter
sabiex jintuΩa b’mod partikulari waqt
l-armar tal-Festa, din is-sena ̇ assejna
li ninvestu f’generator kif ukoll
inxtara tower-ladder sabiex ikompli
jg˙inna fl -armar tal-Festa kif ukoll
jitnaqqas il-periklu.
Illum qeg˙din fi stadju fejn
qed nistennew il-permessi kollha
me˙tie©a mill-MEPA sabiex jekk il-
Bambin irid hekk kif tg˙addi l-Festa
nibdew ix-xog˙ol fuq il-parti l-©dida
tal-KaΩin kif ukoll xi alterazzjonijiet
o˙ra fuq dik eΩistenti. Pro©ett
ambizzjuΩ li Ωgur li bil-g˙ajnuna ta’
kul˙add jirnexxielna nag˙mlu. Dan
kollu jwassalna sabiex f’g˙eluq il-
mitt sena tas-Soçjetà jkollna kaΩin
akbar u isba˙. G˙alhekk minn issa
nappella g˙all-g˙ajnuna tag˙kom li
tant hija me˙tie©a. Nappella wkoll
sabiex nibΩg˙u g˙all-propjetà tas-
sede tag˙na. Niftakru li l-affarijiet
li g˙andna ma ©ewx b’xejn imma
b’sagrifi ççji tag˙na u ta’ missirijietna.
Nixtiequ li matul is-sena jkollna aktar
appo©© f’dik li hija manutenzjoni.
Nawgura lil kul˙add il-Festa t-
tajba ad unur Santa Marija, Patruna
Universali.
Is‐sala artistika ©ewwa l‐kaΩin tkompli tissebba˙ bil‐pittura ma’ parti tas‐saqaf.
Insebb˙u u Nkabbrul‐KaΩin Tag˙na
Kitba mid-Direttur tal-KaΩinis‐Sur Anthony Ellul
Palazz Santa Marija, imΩejjen g˙all‐festa titulari ta’ Santa Marija.
Frida’s Ltd.Transport & Lifting Service
St. Philip House, Triq il-Qattara – Mqabba
Tel: 2123 0448 (Offi ce)
Mobile: 9944 4095, 9949 0332, 9949 7332
Supplier of Agriculturaland Gardening Products
+ Others
• Plant Protection Products •• Fertilizers •
• Irrigation Fittings • Pots •• Peat and Potting Compost •
• Drip Irrigation Systems •• Pet Foods and Other •
Nick’s Agriculture
Mons. Mikiel Azzopardi Street, Si©©iewi
Tel: 2146 5869
35
Fl-Imqabba minn dejjem kien
hawn ©ibda enormi lejn il-litur©ija
tal-kant, tant li minn dak li qalli
Dun Ew©en Mallia1, g˙all-˙abta
tal-1710 di©à kellna Ωew© kotba
tal-Laudi2 biex l-abbatini setg˙u
jkantaw mal-qassisin. Dak iΩ-Ωmien
kien hemm bejn tmienja sa g˙axar
qassisin. Dawn il-kotba, imsej˙a
libruni, konna nqeg˙duhom ©o speçi
ta’ armarju f’nofs il-kor. Fuq dan l-
armarju kien hemm speçi ta’ le©iju
g˙oli biex meta npo©©u l-ktieb
ikun jista’ jidher sew mill-abbatini
mdawrin mieg˙u u mill-qassisin li
kienu jkunu fi s-sa©©i mdawrin ©ol-
kor. Niftakar li fl -erbg˙a ta’ wara
nofs inhar ta’ kull nhar ta’ Sibt
konna niltaqg˙u u nkantaw!
Wa˙da mill-kurΩitajiet li kelli hi
kif dawn il-kotba nkitbu bl-idejn u
kienu miktubin daqshekk bl-eΩatt.
Dun Ew©en qalli li skond ma kien
jaf hu, ©o ÓaΩ-Ûebbu© kien hemm
qassis li kien jiktibhom fuq il-
parçmina u kellu ˙ila kbira.
Issa meta jien g˙amilt Ωmien
ÓaΩ Ûebbu© u kont inkun ma’ Dun
Salv Mallia u Dun Salv Caruana
(storiku), Dun Salv Mallia qalli
li dak kien Dun Teodoru li kien
jg˙ix fi l-1836 u li kellu id speçjali
g˙all-kitba fuq il-parçmina. Dun
Salv Caruana ikkonferma dan kollu
u Ωied li anke bla versi kien jikteb
b’dik il-preçizjoni. Dun Teodoru
Piscopo miet ta’ 77 sena fi s-sena
1853.
Dawn il-volumi kellhom qoxra
kannella li kienet qisha tal-©ild u
kienu tqal mhux ˙aΩin. Wie˙ed
minn dawn il-kotba kien jidher
li ilu jintuΩa. Fl-istess volumi ta’
ÌuΩeppi Zahra3, sibt li fi Sqallija
kien hemm gwardjan kappuççin
li kien jikteb dawn il-kotba wkoll
g˙all-˙abta tas-sena 1726 ©ewwa
l-kunvent imsemmi g˙all-kant
gregorjan. Sa din ir-riçerka kont
g˙adni ma sibtx min kiteb il-libruni
tag˙na.
Dawn il-kotba prezzjuΩi
ntradmu fi d-9 ta’ April 1942 meta
waqg˙et il-knisja. F’dak iΩ-Ωmien
konna niltaqg˙u fi l-kappella ta’ San
BaΩilju sabiex nag˙mlu l-Assenjatur
tal-MUSEUM hemmhekk. Konna
tkellimna ma’ Baskal Xuereb biex
nippruvaw inne˙˙u xi ©ebel biex
forsi nsalvaw xi wie˙ed minn dawn
il-kotba antiki. Niftakar konna
jiena, Danjel Zammit u Karmnu
Spiteri. Biss meta bdejna biex
naraw imqar fejnhom, Baskal
beda jg˙idilna biex inΩulu minn
hemm g˙aliex beda nieΩel xi ©ebel
u trab li kien g˙adu qed jaqa’
anke mill-koppla. Meta sar l-
arran©ament biex nibdew no˙or©u
l-©ebel niftakar li meta wasalna
biex insibuhom kienu mg˙aff©in u
spiççaw. Niftakar li kellna mag˙na
lil Dun Ìerald Mangion, bniedem
li tant kien i˙obb lill-Imqabba u li
˙adem ˙afna g˙all-g˙aqda fost l-
Imqabbin, g˙alkemm forsi mhux
dejjem irnexxielu.
Riferenzi1 Dun Ew©en qal lili personalment fi s-sena
19372 Dun Salv Caruana - Personali 19653 ÌuΩeppi Zahra - Storiku, Qormi Vol 5, P
174
Il‐Libruni‐ Kotba tal‐Kant Antikissimi
Wie˙ed mil‐libruni li kienu jintuΩaw qabel ma nqerdu fil‐gwerra.
kitba tas‐Sur Giovanni Farrugia ‐ Storiku
www.santamarija.com
RAYMOND ABDILLAExporter & ImporterSeed and Ware Potatoes
“Le Nid”, Triq il‐Kuççard, Safi ÛRQ 11.Tel: 21683870 (Office) • 21436594 (Grading Station)
Mob: 9949 7980, 9944 9553E‐mail: [email protected]
12+12+17+2+727%21%
Fertilizer ÌermaniΩ ta’ l‐aqwa kwalità...
Qed naççettaw ordnijiet g˙al dawn il‐prodotti:
Arinda – Patata Bikrija li tinΩera’ f’OttubruPicasso – T’g˙ajna ˙amraAgria – Ta’ qatg˙a safraStirling – Ta’ qatg˙a bajdaBanner – Ta’ qatg˙a bajdaDiamant – Ta’ qatg˙a safraAladin – Ta’ qoxra ˙amraMarfona – Ta’ qatg˙a bajdaVirgo – Ta’ qatg˙a bajdaGuormandie – (g˙all‐esportazzjoni)Santè – TinΩera’ bikri (g˙all‐esportazzjoni)Alpha – Ta’ qatg˙a safra (g˙all‐esportazzjoni)Madalene – (g˙all‐esportazzjoni)
37
Awissu re©a’ mag˙na! Xahar li
fi h i©ib ˙afna fer˙, g˙aliex bla ma
trid t˙oss çertu fer˙ intern g˙ax taf li
f’nofsu eΩatt ti©i ççelebrata l-akbar
festa lil Ommna Marija Mtellg˙a
s-Sema. Santa Marija, li g˙alina
l-Imqabbin hija festa ta’ fer˙ bla
tmiem li nkunu qed nistennew fuq
ix-xwiek u li minn sena g˙al o˙ra
litteralment inkunu qeg˙din ng˙ixu
g˙aliha.
Din is-sena b˙al kull sena o˙ra,
a˙na n-nisa kellna sena ta’ xog˙ol
u sagrifi ççju fejn komplejna ni©bru
fondi biex dejjem ng˙inu lis-
Soçjetà tag˙na sabiex jittaffew xi
ftit mill-ispejjeΩ kbar li jin˙tie©u
g˙al festa kbira b˙alma hija l-
Festa ad unur Santa Marija Patruna
ta’ l-Imqabbin kollha. Is-sena l-
o˙ra ˙sibna sabiex ni©bru fondi
biΩΩejjed sabiex il-Banda Re Ìor©
V ikollha sett qniepen ©odda.
Nixtieq nirringrazzja lis-soçi u
partitarji kif ukoll ˙bieb o˙ra ta’
l-attendenza fl -attivitajiet kollha
li norganizzaw kull xahar b˙alma
huma ‘coffee mornings’, lotteriji u
anke xi ̇ ar©iet. Ma nistg˙ux ng˙idu
li kollox kien ward u Ωahar iΩda d-
determinazzjoni u d-dedikazzjoni
tag˙na lejn is-Soçjetà huma ˙afna
akbar biex neg˙lbu kull problema.
Ringrazzjament speçjali jmur
lejn s˙abi membri tas-sotto kumitat
u diversi nisa o˙ra li matul is-sena
kollha jag˙mlu sagrifi ççji kbar
sabiex ji©bru l-fondi me˙tie©a
u jbieg˙u biljetti tal-lotteriji u
attivitajiet o˙ra li ji©u organizzati
kemm mill-ferg˙a tan-nisa kif
ukoll mis-sezzjonijiet l-o˙ra fi
˙dan is-Soçjetà. Hawn nag˙mel
appell sinçier biex nie˙du sehem
f’kull attività li ti©i organizzata,
kemm fi ç-çelebrazzjonijiet ©ewwa
l-knisja kif ukoll attivitajiet esterni,
fi lwaqt li n©ibu ru˙na ta’ nies serji
u maturi.
Nirringrazzja wkoll lil dawk
in-nisa li b’sagrifi ççju kbir jie˙du
˙sieb it-tindif tal-kaΩin. Nixtieq
in˙e©©i©kom sabiex f’dawn il-
©ranet ta’ fer˙ u ta’ g˙oΩΩa g˙alina
lkoll nersqu aktar lejn is-sagramenti
b’mod partikulari s-sagramenti tal-
qrar u t-tqarbin. Dan sabiex il-festa
tag˙mel aktar sens f’˙ajjitna u hekk
inkunu qed inqimu lil Ommna
Marija tas-Sema fl imkien ma’
Binha Ìesù.
G˙aliex x’jiswa li niççelebraw
festa ad unur il-Madonna u mbag˙ad
inkunu ’l bog˙od mis-sagramenti!
VIVA SANTA MARIJA
PATRUNA TA’ L-IMQABBIN
KOLLHA.
Progamm MuΩikali fl‐okkaΩjoni ta’ l‐ewwel Ωjara fostna ta’ l‐E.T. Arçisqof Mons. Pawlu Cremona O.P. fuq stedina mis‐Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija.
Óidma Kontinwa
Messa©© mill-Ferg˙a NisaFran©iska Ghigo
Akkademja tal-muΩika ©ewwa l-KaΩinIbg˙at lil uliedek jitg˙allmu
l-muΩika b’xejn ©ewwa l-KaΩin kull nhar ta’ Sibt wara nofsinhar.
38
Jiena Andrew Bugeja. Twelidt
il-Birgu, propju fi l-©urnata tal-15
ta’ Awissu 1968. Bilfors li din il-
©urnata nibqa’ niftakarha. G˙addew
15-il sena li jien bdejt na˙dem g˙al
din il-Festa ta’ Santa Marija u bla
dubju nista’ nistqarr li qed na˙dem
veru g˙al qalbi ˙afna g˙aliex insib
veru koperazzjoni kbira minn sie˙bi
Mario Camilleri li dan tista’ tg˙id
li nsibu ta’ g˙ajnuna kbira f’dan il-
qasam tax-xog˙ol.
Tista’ tg˙id li mag˙kom ˙dimt
diversi xog˙lijiet; pittura g˙all-
pavaljuni g˙al Triq Santa Katarina,
il-bandalori g˙all-pjazza, l-imrew˙a
li ©iet imΩanΩna waqt il-març ta’ l-
a˙˙ar Tridu, u anke f’dawn l-a˙˙ar
snin bdejt na˙dem fuq restawr
ta’ statwi li hemm ©ol-pjazza. Din is-sena ˙dimt fuq erba’
appostli wara li s-sena li g˙addiet ˙adt ˙sieb nirrestawra l-
istatwi tal-pedestall il-kbir li huwa opra tassew mill-isba˙.
Però jiena na˙seb li t-trofej u l-pedestalli ta’ l-istatwi l-©odda
li jiena ˙adt ˙sieb niddisinja se jkunu pro©ett ambizzjuΩ ˙afna
g˙aliex se jkunu sett artistiku li jpaxxi lil dawk id-dilettanti tal-
festi. Din is-sena ˙dimt fuq iΩ-Ωew© faççati tat-trofej li ˙afna
mill-partitarji setg˙u jaraw esebiti ©ewwa l-kaΩin g˙al diversi
©img˙at. Is-sena li ©ejja g˙andna nkomplu x-xog˙ol ta’
skultura biex b’hekk jibda x-xog˙ol ta’ l-ir˙amar u induratura
tag˙hom. Jien lilkom partitarji u lil sie˙bi Mario, ng˙idilkom
li l-Imqabba mhux ser tibqa’ biss l-aqwa g˙an-nar, iΩda tkunu
mag˙rufi n ukoll g˙all-armar artistiku li qeg˙din u ˙a nkunu
na˙dmu f’dawn is-snin. Illum il-©urnata tista’ tg˙id li l-Festa
ta’ Santa Marija hija mΩewqa b’kollox.
Ma nixtieqx noqg˙od nifta˙ar, però l-isem tieg˙i illum
il-©urnata tisma’ bih f’bosta festi. Din is-sena kienet wa˙da
impenjattiva ˙afna bil-pro©ett ta’ wie˙ed mill-isba˙ plançieri
li nsibu f’Malta, dak tal-Birgu. Din is-sena rrestawrajt tista’
tg˙id l-iskultura tal-knisja kollha tal-Birgu kif ukoll il-gallarija
tal-orgni li hija ta’ valur kbir u wa˙da mill-isba˙ li nsibu fi l-
knejjes Maltin. Barra minn hekk ˙dimt diversi xog˙ol g˙all-
Ìimg˙a l-Kbira f’din l-a˙˙ar sena.
Fl-a˙˙arnett nixtieq nirringrazzja lis-Soçjetà u lill-Kumitati
EΩekuttivi ta’ dawn l-a˙˙ar ̇ mistax-il sena, tal-fi duçja li dejjem
kellhom fi ja. Nawgura l-Festa t-tajba lil s˙abi tal-Kumitat u
lill-partitarji ta’ Santa Marija.
Xog˙olu Dedikazzjoni
jikteb is‐Sur Andrew Bugeja
Is‐Sur Andrew Bugeja waqt il‐˙idma tieg˙u.
39
Sabiex kaΩin jinΩamm ˙aj u
attiv je˙tie© li ji©u organizzati
diversi attivitajiet varji u ta’ interess
©enerali li jolqtu l-gosti ta’ kul˙add.
Dan nistg˙u nikkonfermawh b’mod
partikolari din is-sena fejn is-Soçjetà
tag˙na kienet impenjata f’kull
qasam b’attivitajiet differenti li
jvarjaw minn dawk soçjali, kulturali,
reli©juΩi u sportivi. Insemmu
pereΩempju l-PreΩentazzjoni tat-tfal
lill-Madonna, attività innovattiva li
rat il-bidu tag˙ha fi l-Festa tal-2005.
Dan sabiex inkabbru d-devozzjoni
lejn Ommna Marija kif ukoll lejn it-
talba tar-RuΩarju.
Fir-rigward tal-Banda din is-
sena kellna impenn qawwi. Sabiex
infakkru l-g˙axar sena mill-
˙atra ta’ Mro. David Agius b˙ala
Surmast Direttur tal-Banda, ©ie
mtella’ kunçert sinfoniku ©ewwa
s-Sala Robert Samut fi l-Furjana.
Din is-sena wkoll qeg˙din infakkru
s-sittin sena tal-Banda Re Ìor© V.
Iç-çelebrazzjonijiet bdew permezz
ta’ mawra o˙ra barra minn xtutna,
sewwasew ©ewwa Ruma, l-Italja.
Il-qofol ikunu propju fi l-©img˙a
tal-Festa anke permezz ta’ banda
o˙ra mistiedna mill-Ingilterra kif
ukoll Surmast Direttur Amerikan.
Is-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ kienet
strumentali fl -organizzazzjoni ta’
diversi attivitajiet li jvarjaw minn
ikliet, discos, Ωjajjar lill-anzjani,
wirjiet kif ukoll ˙ar©iet. L-aktar
Ωew© avvenimenti importanti u li
kienu suççess totali kienu l-Presepju
Óaj organizzat g˙all-ewwel darba
fi l-Milied li g˙adda kif ukoll il-
wirja b’vari artistiçi ta’ ‘La Semana
Santa’ li nfet˙et uffi çjalment mill-
W.R. Arçisqof ta’ Malta Mons.
Pawlu Cremona. Dan barra l-
Ìimg˙a Marjana li issa saret parti
integrali fi l-kalendarju tas-Soçjetà
tag˙na.
Fir-rigward tan-nar kellna sena
impejattiva g˙all-a˙˙ar. Nibdew
billi nsemmu Ω-Ωew© spettakli
©ewwa l-Port il-Kbir matul il-
Konferenza ta’ Thomas Cook.
Komplejna billi ˙adna sehem
fl -ewwel Festival tan-Nar ta’ l-
Art fejn spiççajna fl -ewwel erba’
postijiet kif ukoll sar spettaklu ie˙or
ta’ nar sinkronizzat mal-muΩika
b˙ala g˙eluq tal-Festival tan-Nar
ta’ l-Ajru. L-akbar avveniment
minbarra dak fi l-©img˙a tal-
Festa ser ikun il-Kampjonat
Mondjali tan-Nar ta’ l-Ajru ©ewwa
Valmontone, Ruma. Din ser tkun
l-ewwel esperjenza barra minn
xtutna. Minn hawn nawgura kull
suççess lil din l-G˙aqda
li b’˙ilietha g˙olliet isem
is-Soçjetà tag˙na kif ukoll
isem ra˙alna.
Dan u ˙afna aktar
jixhed li l-kaΩin tag˙na
huwa ˙aj is-sena kollha.
M’hemmx bΩonn ta’ ˙afna
daqq ta’ trombi Ωejda imma
bil-g˙aqal u l-˙sieb kapaçi
norganizzaw attivitajiet
varji u ori©inali li r-riΩultat
ikun suççess kbir.
Attivitajiet Varjimatul is‐Sena Kollha
jikteb is‐Sur Vincent Attard ‐ Delegat Attivitajiet
Attendenza numeruΩa fil‐laqg˙a ta’ tag˙lim organizzati fil‐Ìimg˙a Marjana 2007.
Party tat‐tfal tal‐Milied 2006 ©ewwa l‐kaΩin.
Attività innovattiva. Presepju ˙aj organizzat mis‐Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fi Ωmien il‐Milied 2006.
Il‐preΩentazzjoni tat‐tfal. Funzjoni li saret g˙all‐ewwel darba fl‐Imqabba fil‐festa ta’ l‐2005.
40
L-elementi li jag˙mlu l-festa tar-
ra˙al huma ˙afna: mill-vara titulari
sat-tiΩjin il-prim fi l-knisja, min-nar ta’
l-ajru u ta’ l-art sal-banda, mill-armar
ta’ barra sal-koppla mixg˙ula. Element
ie˙or tal-festa tar-ra˙al hu d-daqq tal-
qniepen. U din is-sena, il-qanpiena
l-kbira, li t˙abbar b’daqq speçjali l-
festa titulari ta’ Santa Marija, qieg˙da
tfakkar anniversarju speçjali, dak tal-
©ublew tad-djamanti. Kien 75 sena ilu
meta l-qanpiena l-kbira tbierket mill-
Isqof ta’ dak iΩ-Ωmien u ttellg˙et fi l-
kampnar tal-knisja parrokkjali.
Il-benefatturi Zammit u
InguanezIl-benefatturi li ˙allsu g˙all-
qanpiena l-kbira kienu Mikiel
Zammit, mag˙ruf b˙ala l-Mejlaq, u
martu Giovanna mwielda Inguanez.
Mikiel Zammit, fl imkien ma’ martu u
niesha, kien di©à wera ru˙u benefattur
sinjifi kanti tal-festa ta’ Santa Marija u
tal-parroçça ta’ l-Imqabba fi s-snin ta’
qabel. Il-familji Zammit u Inguanez
ma’ familji o˙rajn kienu minn ta’
quddiem biex kmieni fi s-snin 20 tas-
seklu l-ie˙or kienet saret il-vara l-
kbira ta’ l-Inkoronazzjoni. Fl-1928,
Mikiel Zammit u o˙t martu, Grazzja
Inguanez, kienu ˙allsu biex saret il-
bradella ta’ l-istatwa titulari meta x-
xbig˙a ta’ l-injam ta’ Santa Marija
kien sarilha l-pedestall tal-fi dda. Jidher
li kien Mons. Giovanni Battista Ghigo
mill-Imqabba, li dak iΩ-Ωmien kien
Arçipriet iΩ-Ûurrieq u li kien espert
fi t-tonalitaçç tal-qniepen, li mbag˙ad
kien ˙ajjar g˙all-pro©ett tal-qanpiena
lill-familja Zammit meta kien kellem
lil iben Mikiel Zammit, Wenzu.
Il-funderija Barigozzi
ta’ MilanIl-qanpiena l-kbira kienet ordnata
g˙and il-funderija mag˙rufa Taljana
Fratelli Barigozzi ta’ Milan li g˙amlet
˙afna qniepen fl -Italja u f’pajjiΩi o˙ra
kif ukoll diversi qniepen f’Malta
fosthom il-qanpiena l-kbira ta’
Birkirkara (li ttellg˙et tliet ©img˙at
wara dik ta’ l-Imqabba). Fil-festa tal-
Qalb ta’ Ìesù ta’ l-1931, il-fonditur
Prospero Barigozzi nnifsu tela’ fi l-
kampnar tal-knisja ta’ l-Imqabba biex
jara u jisma’ l-qniepen l-o˙rajn ˙alli
jkun jaf sew x’ton kien me˙tie© g˙all-
qanpiena l-kbira. Sar ftehim bejn
Mikiel u Giovanna Zammit min-na˙a
l-wa˙da u d-ditta Barigozzi min-na˙a
l-o˙ra li ntrabtet li tfondi qanpiena
b’nota muΩikali ‘si’ grave’ u
li kellha tiΩen madwar 2000
kilogramm. Il-ftehim kien jg˙id
li l-qanpiena kellha tin˙adem
skond kif titlob l-arti u s-seng˙a
u l-bronΩ kellu jkun ta’ l-aqwa
kwalità. Dwar il-permess me˙tie©
biex issir qanpiena ©dida, tressaq
rikors fi l-Kurja mill-Kappillan
Pacifi co Mifsud fl -10 ta’ Ìunju
1931.
Minn Milan g˙al
Genova, Malta
u l-ImqabbaWara li l-qanpiena tlestliet
fi l-funderija Barigozzi f’Milan,
din ittie˙det il-port ta’ Genova
minn fejn telqet lejn Malta fi s-16 ta’
Diçembru 1931 fuq il-vapur ‘Garibaldi’
u waslet fi t-22 ta’ Diçembru 1931.
Imbag˙ad in©arret fuq karru mi©bud
mill-Imqabbin. Meta waslu fi t-telg˙a
ta’ Óal Luqa, il-karru n©ibed minn
trakk tal-linja. Il-qanpiena jing˙ad li
kienet mg˙ottija b’bandiera Maltija
u l-ilsien tag˙ha kien maqlug˙ u
mqieg˙ed fi t-trakk biex ma ssirlux
˙sara. It-trakk wasal l-Imqabba ˙dejn
l-iskola fejn marru ˙afna nies u t-tfal
˙ar©u mill-iskola biex jarawha. Wara,
in©arret minn Triq il-Karmnu g˙al fuq
iz-zuntier in-na˙a tal-kappellun ta’ l-
Agunija. Il-gazzetta ‘Malta’ tat-30 ta’
Diçembru 1931 irrappurtat li ˙afna
nies marru jammirawha sakemm
damet fuq iz-zuntier. L-armar u kull
ma kien jin˙tie© g˙at-tlug˙ tag˙ha
n©ieb u ntrama mis-suldati tar-Royal
Malta Artillery bis-sehem ta’ ˙afna
r©iel Imqabbin. Peress li l-qanpiena
hi usa’ mill-arkata tal-kampnar,
inqalg˙u l-balavostri u xi çnagen mill-
koxxa tal-kampnar biex il-qanpiena
setg˙et tg˙addi.
Il-maltemp
idewwem it-tlug˙Iç-çerimonja u l-˙idma tat-tlug˙
kienet bdiet fi d-9 ta’ fi lg˙odu tal-Óadd
Il‐Ìublew tad‐Djamanti tal‐Qanpiena l‐Kbira
jikteb is‐Sur John Zammit
Mikiel Zammit, il‐Mejlaq, mal‐qanpiena l‐kbira li hu u martu, Giovanna mwielda Inguanez, kienu ˙allsu g˙aliha
Mument mit‐tlug˙ tal‐qanpiena l‐kbira bil‐kampnar imΩejjen hu u jilqag˙ha
41
3 ta’ Jannar 1932 meta l-qanpiena l-
kbira kienet tbierket mill-Isqof ta’
dak iΩ-Ωmien, Mons. Mauro Caruana,
imdawwar mill-kleru tal-parroçça u
Ω-Ωew© parrinijiet tal-qanpiena, il-
benefatturi nfushom. Il-qanpiena u
l-kampnar iΩΩejnu b’girlandi tal-fjuri,
rand u palm. In©abru ˙afna r©iel u
nisa biex jaraw il-qanpiena titbierek
u tittella’. Óafna r©iel kienu lesti
biex jg˙inu billi ji©bdu l-˙bula. L-
atmosfera ta’ festa sseddqet bid-daqq
tal-banda ta’ l-Istitut ta’ San ÌuΩepp
tal-Óamrun. IΩda Jannar jista’ jkun
inkrepattiv g˙at-temp u hekk kien.
Jing˙ad li l-˙bula kienu simnu bix-xita
li g˙amlet fi l-©ranet ta’ qabel. Hawn
min jg˙id ukoll li nqalg˙u intoppi
o˙rajn min˙abba li l-kampnar ma
kienx jesa’ l-ir©iel kollha li kien hemm
bΩonn biex jg˙inu ˙alli l-qanpiena
titqieg˙ed f’postha. Il-gazzetta ‘Malta’
fi r-rapport tag˙ha tg˙id li, min˙abba
l-maltemp, kien deçiΩ li l-qanpiena
tittella’ l-g˙ada t-Tnejn 4 ta’ Jannar
1932 meta fi l-fatt il-biçça xog˙ol
irnexxiet biex il-qanpiena l-kbira
tqieg˙det f’postha f’nofs il-kampnar
u bdiet iddoqq b’mod li “dawk kollha
li kienu preΩenti baqg˙u entuΩjaΩmati
meta semg˙u l-ewwel tokki”. It-
ton tag˙ha kien deskritt mill-istess
gazzetta b˙ala “perfett” u ng˙ata tif˙ir
lid-ditta Barigozzi li fondietha.
Id-daqs u s-siwi tal-
qanpiena ‘Maria’Il-qanpiena l-kbira ing˙atat l-
isem ‘Maria’ kif ukoll l-ismijiet
tal-parrinijiet, il-benefatturi tag˙ha,
‘Mikiel’ u ‘Giovanna’. L-uΩin
tal-qanpiena wa˙edha hu 2,109
kilogrammi, l-ilsien jiΩen 105
kilogrammi u l-istringa tal-©ilda bil-
˙olqa tiΩen Ωew© kilogrammi; b’kollox
2,216-il kilogramm, jew madwar 28
qantar. Hija g˙olja 150 çentimetru u
wiesg˙a wkoll 150 çentimetru (˙ames
piedi). Il-qanpiena l-kbira swiet
366 lira minbarra d-dazju ta’ 36 lira;
b’kollox 402 liri. Aktar minn nofs il-
˙las tal-qanpiena, 205 liri, kien di©à sar
fi l-11 ta’ Awissu 1931. Il-bqija t˙allsu
f’Ωew© pagamenti fi t-13 ta’ Jannar u
fi s-6 ta’ Frar 1932. Il-qanpiena daqqet
g˙all-ewwel darba uffi çjalment fi l-
festa ta’ l-Epifanija, l-Erbg˙a 6 ta’
Jannar 1932. It-traduzzjoni tal-kitba
bil-Latin li hemm fuq il-qanpiena hi:
“Jien ir-rigal ta’ Mikiel u Giovanna
Ir‐rapport fil‐gazzetta ‘Malta’ tal‐5 ta’ Jannar 1932 jitkellem dwar iç‐çerimonja tat‐tberik, il‐˙idma tat‐tlug˙, il‐posponiment g˙all‐g˙ada min˙abba l‐maltemp, l‐intonatura tal‐qanpiena l‐©dida, il‐funderija Barigozzi ta’ Milan u l‐˙ajr lid‐donaturi tal‐qanpiena
miΩΩew©in Zammit, ulied
dan ir-ra˙al, biex ikabbru
l-qima lejn Alla u lejn
il-Ver©ni Omma Alla
mtellg˙a fi l-glorja tas-sema. Mog˙tija
lill-Kappillan P Mifsud fi s-sena tal-
Mulej 1931.” Ma’ din il-kitba hemm
il-fi guri tal-Kurçifi ss, San Mikiel u
Santa Marija.
Daqq b’mod speçjali
fi l-festa tal-parroççaKif jixraq lill-festa tal-parroçça
Mqabbija, il-qanpiena l-kbira ddoqq
b’mod speçjali f’Santa Marija. Is-sej˙a
g˙all-quddies fi l-jum tal-festa titulari
jindaqq bil-qanpiena l-kbira. Il-moti
ewlenin tal-jiem tal-festa li jibdew
minn nofsinhar nieqes kwart ta’ lejlet
il-festa jibdew b’qanpiena differenti
kull wa˙da u l-itwal u l-a˙˙ar mota,
ta’ nofs sieg˙a, tibda bil-kbira. Hi l-
qanpiena l-kbira wkoll li tibda l-moti
li j˙abbru l-˙ru© ta’ l-istatwa titulari
ta’ Santa Marija fi d-darbtejn li to˙ro©
mill-knisja tag˙ha fi l-festa, dakinhar
tal-˙ru© min-niçça u dakinhar tal-
festa propja, kif ukoll il-purçissjoni
tat-tranΩlazzjoni lejlet il-festa.
Interessanti jing˙ad li, aktar tard
fl -istess sena meta kienet ittellg˙et il-
qanpiena l-kbira, kienet saret ukoll l-
iΩg˙ar qanpiena li g˙andna fi l-kampnar
ta’ l-Imqabba, ukoll fonduta mid-ditta
Barigozzi ta’ Milan u li hi mag˙rufa
b˙ala ‘iΩ-Ûubu’ g˙ax dan kien laqam
id-donatur tag˙ha, Mikiel Xuereb li
kien ̇ allas g˙aliha fl imkien ma’ martu,
Antonia nee Caruana. Din il-qanpiena
qieg˙da fl -arkata tal-kampnar li t˙ares
lejn il-koppla u jing˙ad li ttellg˙et
mill-garigor tal-kampnar u li daqqet
g˙all-ewwel darba fi l-festa ta’ Lapsi
ta’ l-1932. Ta’ min jg˙id ukoll li l-
funderija Fratelli Barigozzi ta’ Milan
baqg˙et ta˙dem sa l-1975 u, f’dawn l-
a˙˙ar 30 sena, is-sede tag˙ha f’Milan
qed isservi ta’ muΩew dwar l-arti
tal-qniepen ta˙t l-isem ta’ Fonderia
Napoleonica Eugenia.
Óajr lil Carmen Lia g˙al tag˙rif ippubblikat
fi l-Programm tal-festa ta’ Santa Marija –
Mqabba fl -1995 u g˙al riçerka addizzjonali
AvviΩi fil‐gazzetti ‘Le˙en is‐Sewwa’ u ‘Il‐Poplu’ fil‐©ranet ta’ qabel dwar it‐tlug˙ tal‐qanpiena
l‐kbira fl‐Imqabba
Tul is-snin,Le˙nek wens.
Tag˙na niket, fer˙,Kollox qsamt mag˙na.
44
60 Sena mit‐Trasformazzjoni ta’ l‐Orkestra Santa Marija
Fl-1939 is-Soçjetà bdiet t˙addan
l-arti muΩikali meta ÌuΩeppi Galea,
muΩiçista tajjeb u membru tal-
kaΩin, beda jg˙allem il-muΩika
biex hekk kif g˙addiet il-gwerra,
eΩattament fl -1945, waqqaf l-
Orkestra Santa Marija. L-ewwel
programm muΩikali ta’ l-orkestra
sar nhar it-12 t’Awissu 1945 ta˙t
id- direzzjoni ta’ Mro. Espedito
Deguara. Nhar l-20 t’Ottubru 1946,
waqt seduta ©enerali, il-membri
qablu li l -orkestra g˙andha tinbidel
f’banda.
Id-deçizjoni storika li l-Orkestra
tkun trasformata f’Banda ta˙t is-
Surmast Giuseppe Maria Barbara
ttie˙det fi Ωmien il-President Ìanni
Ghigo, fi s-Seduta Ìenerali numru
V111 tal-20 ta’ Ottubru tal-1946,
li b˙ala A©enda kellha tiddiskuti
“Jekk tibqax l-Orkestra u jekk issirx
Banda u ̇ wejje© o˙ra”. Il-President
tas-Soçjetà kien feta˙ is-Seduta u
wara li spjega kemm l-Orkestra
kienet ta’ sodisfazzjon g˙as-Soçjetà,
semma d-diffi kultajiet kollha
biex tkun armata banda. G˙ad-
diskussjoni kien hemm il-mozzjoni
ta’ Filippu Psaila ssekondata minn
Giovanni Camilleri dwar jekk
l-Orkestra ssirx Banda u wara
diskussjoni twila ©iet g˙all-Voti:-
“Favur 44. Kontra 4 u Astjena 1”.
Innocenzo Farrugia kien ippropona
li tinΩamm ukoll l-Orkestra u
kien issekondat minn Michele
Camilleri. Din il-mozzjoni, iΩda,
kienet b’ma©©oranza rri©ettata.
G˙alhekk, il-Banda l-©dida u ç-
Çirkolu ˙adu l-isem ta’ King
George V bla xejn korrispondenzi,
permessi u approvazzjoni uffi çjali.
F’perjodu qasir ta’ tliet xhur,
il-membri ta’ l-Orkestra Santa
Marija biddlu l-istrumenti tag˙hom
minn dawk orkestrali g˙al dawk
bandistiçi bl-ewwel programm
muΩikali twettaq nhar Óadd il-
Palm ta’ sena wara, ji©ifi eri fi d-29
ta’ Marzu 1947, b’g˙add ©mielu
ta’ bandisti tal-post li fi tliet xhur
bidlu l-istrumenti minn dawk tal-
orkestra g˙al dawk ta’ banda kif
nafuha llum. Din hija prova o˙ra ta’
kemm kien sod it-tag˙lim muΩikali
li ˙adu dawn l-ewlenin muΩiçisti
Imqabbin.
Wara Mro. Barbara, fl -1951 il-
Banda g˙addiet ta˙t it-tmexxija
ta’ Mro. Leonard Spiteri, iben il-
Banda. Fl-istess Ωmien, is-Sur John
Camilleri wie˙ed mill-ewlenin
bandisti tag˙na wkoll kien ©ab id-
diploma muΩikali. Dan ikompli juri
b’liema ˙e©©a u determinazzjoni
l-banda kienet miexja ’l quddiem.
Mro. Leonard Spiteri dam jidderie©i
l-Banda sas-sena 1956, f’liema
sena emigra l-Ingilterra. G˙alhekk
il-banda g˙addiet ta˙t it-tmexxija
ta’ Mro. George Martin, li kellu
˙ajja twila mal-Banda u Ωgur jibqa’
mfakkar g˙all-Innu kapolavur ‘Lil
Marija Mtellg˙a s-Sema’, fuq versi
tal-mibki Direttur Spiritwali tas-
Socjetà il-W.R. Patri J.M. Ghigo.
Wara l -mewt ˙esrem ta’ Mro.
Martin, fi Frar tal-1991 il-Banda
g˙addiet ta˙t it-tmexxija ta’ iben
ie˙or is-Soçjetà, ji©ifi eri Mro.
Anthony Camilleri. Dan ma kienx
ikun possibbli li kieku mhux g˙at-
t˙abrik tal-mibki ex President
Onorarju tas-Soçjetà u wie˙ed
mill-ewlenin bandisti tal-Banda
tag˙na, is-Sur Leonard Farrugia, li
partikolarment ˙adem bis-s˙i˙ biex
jg˙allem il-muΩika fi l-kaΩin tag˙na.
Is-Surmast Direttur preΩenti tal-
Banda huwa Mro. David Agius li
ilu jokkupa l- kariga minn Marzu ta’
l-1997.
Tul dawn is-snin kollha l-Banda
Re Ìor© V dejjem kienet impenjata
f’bosta bliet u r˙ula madwar Malta
u G˙awdex. Fis-sena 1996 inkitbet
pa©na storika o˙ra fi ˙dan is-
Soçjetà Santa Marija u Banda Re
Ìor© V. Is-Soçjetà tag˙na ˙asbet
sabiex torganizza Ìemella©© mal-
Banda Taljana Corpo Bandistico ta’ Santa Vittoria in Matenano ©ewwa
Ascoli Piceno. Dan kien ifi sser li l-
Banda Re Ìor© V kienet ser to˙ro©
g˙all-ewwel darba barra minn
xtutna. Kien propju fuq inizjattiva
personali tal-˙abrieki s-sur Alfred
Galea, bandist attiv u Uffi çjal g˙ar-
Relazzjonijiet Internazzjonali li dan
l-avveniment seta’ jkun suççess
kitba ta’ Carmen Lia B.Ed (Hons), B.A.
L‐‘Orkestra Santa Marija’ mwaqqfa fl‐1945.
45
totali. Fis-sena 1997 kien imiss
it-tieni parti tal-Ìemella©© fejn il-
Banda ©emmella kienet il-mistiedna
speçjali matul il-Festa ad unur
Santa Marija. Dan il-Ìemella©©
kompla bis-suççess tieg˙u meta fl -
1998 l-Unjoni Ewropea ippremjat
lis-Soçjetà tag˙na bl-Unur uniku
Etoile d’Or du Jumelage, ©ewwa
Ferrara l-Italja.
Fis-snin segwenti kienu bosta l-
baned, korijiet u mistednin distinti
kemm Maltin kif ukoll barranin
li kienu mistiedna ©ewwa l-kaΩin
tas-Soçjetà fejn fost l-o˙rajn kellna
baned mill-Ìermanja, Greçja, IΩrael
kif ukoll mill-Ingilterra.
Fis-sena 2000 il-Banda Re Ìor©
V esegwiet programm muΩikali
©ewwa l-knisja parrokkjali ta’ l-
Imqabba. Is-sena l-o˙ra kellna
fosta mistieden speçjali s-sur David
Morris World Whistling Champion
li akkumpanja l-Banda Re Ìor© V
matul il-programm sinfoniku ta’ l-
10 ta’ Awissu.
Is-sena 2005 immarkat
bosta avvenimenti importanti.
F’Novembru l-Banda Re Ìor© V
kienet l-ewwel Banda Mqabbija
li esegwiet programm strumentali
©ewwa t-Teatru Manoel, ta˙t il-
patroçinju tal-E.T. President ta’
Malta Dr. Edward Fenech Adami.
Pa©na o˙ra tnaqqxet fl -istorja
tas-Soçjetà meta l-Banda Re Ìor©
V kienet impenjata g˙at-tieni darba
barra minn xtutna propju ©ewwa l-
provinçja ta’ Ruma l-Italja.
Dan nistg˙u ng˙idu li kien it-
tieni ©emella©© li l-Banda tag˙na
g˙amlet ma’ baned barranin. Il-
Banda Taljana mill-belt ta’ Cave
f’Ruma di©à hi mistiedna ta’ l-unur
g˙all-Festa ta’ Santa Marija fl -
Imqabba tas-sena li ©ejja 2008.
Dan kollu juri l-livell miksub
tul dawn l-a˙˙ar sittin sena tal-
Banda Re Ìor© V fi ˙dan is-Soçjetà
Santa Marija u Banda Re Ìor© V
ta’ l-Imqabba. Ûgur li dan kollu
jipprometti tajjeb sabiex din il-
Banda tkompli tikber u tifjorixxi.
B’hekk biss nistg˙u niggarantixxu
futur mill-aqwa.
Il‐Banda Re Ìor© V waqt kunçert ©ewwa l‐knisja parrokkjali ta’ l‐Imqabba fis‐sena 2000 b˙ala parti miç‐çelebrazzjonijiet tal‐50 sena mill‐Proklamazzjoni tad‐Domma ta’ l‐Assunzjoni.
Charlie t‐Tirxa
Demolishing of BuildingsTransport of Materials
Compressors & BobcatsExcavators for Hire
Mob: 7927 7420Tel: 2168 3033
47
G˙addiet sena o˙ra, sena ta’
˙idma g˙as-Soçjetà, sena ta’ ˙idma
wkoll g˙all-Banda Re Ìor© V.
B˙as-soltu permezz ta’ dan l-artiklu
ser nag˙tu rendikont tal-impenn li
l-Banda tas-Soçjetà Santa Marija
kellha matul din l-a˙˙ar
sena.
Is-sena 2006 offriet
lill-Banda sfi di ©odda. Il-
Banda Re Ìor© V kellha
diversi servizzi f’bosta
r˙ula, naturalment
bil-qofol jintla˙aq fi l-
jiem tal-Festa Titulari
ad unur Santa Marija.
Nafu kemm il-Banda
tag˙na tkun impenjata
matul din il-©img˙a u
s-sena l-o˙ra ma kinitx
xi eççezzjoni. Fil-fatt
minbarra s-servizzi tal-
marçi li jibdew minn Órug il-Vara
u jintemmu bil-març tradizzjonali
ta’ nofs inhar, fl -10 t’Awissu kellna
l-programm MuΩikali annwali.
Programm li kien imΩewwaq
b’attrazzjoni muΩikali permezz tas-
sur David Morris ‘World Whistling
Champion’. Kienet serata ori©inali
g˙all-a˙˙ar u ntlaqg˙et ferm tajjeb
minn dawk preΩenti g˙al dan il-
programm. Il-˙biberija li nibtet
bejn is-sur Morris u l-Banda tag˙na
tant kibret li ftit ©img˙at ilu waqt li
konna g˙addejjin b’kunçert ©ewwa
s-sala tal-Banda jitfaçça David
fl imkien mas-sinjura tieg˙u. Kienet
sorpriΩa ferm sabi˙a u bla dubju l-
ftit mumenti li kellu ©ewwa l-kaΩin
er©ajna ©eddidna l-esperjenza
sabi˙a li kellna fl imkien. Minbarra
dan l-artist ta’ fama internazzjonali,
is-sena l-o˙ra kellna wkoll
mistiedna l-Banda St. Kevern
Brass Band minn ©ewwa Cornwall
l-Ingilterra. Banda Ωag˙Ωug˙a li
offriet divertiment lill-partitarji u
l-pubbliku in©enerali matul l-a˙˙ar
tlett ijiem tal-Festa. Wara l-Festa
ftit jiem ta’ mistrie˙ u mill-©did
tfassal programm g˙al sena o˙ra.
Fil-bidu t’Ottubru 2006 is-
Sur Alfred Galea, l-Uffi çjal
Relazzjonijiet Internazzjonali,
avviçina lill-kumitat u lill-
kummissjoni banda fejn Ωvelalna
li kien hemm interess qawwi minn
xi baned barranin li jsir skambju
mal-Banda tag˙na. Il-kumitat ˙ass
li g˙andu janalizza kull stedina u
fi nalment ˙ass li stedina partikulari
minn ©ewwa Cave, provinçja
ta’ Ruma kienet l-aktar attraenti
li wie˙ed ma setax jirrifjuta. Il-
kummissjoni banda fl imkien mal-
kumitat qablu u aççettajna
dan l-invit. Din il-mawra
©ewwa l-Italja li ta˙bat
ukoll f’g˙eluq is-sittin
anniversarju tal-Banda
ser tlaqqag˙na ma’ erba’
baned o˙ra Ewropej. Fil-fatt
minbarra l-Banda tag˙na
ser ikun hemm ukoll banda
Taljana, IngliΩa u wa˙da
FrançiΩa. Çertament li dan
il-festival internazzjonali
ser ikun ta’ esperjenza
unika g˙all-Banda tag˙na.
Aktar tag˙rif rigward dan il-
festival issibuh f’dan l-istess
ktieb.
Fix-xhur tax-xitwa komplejna
bil-preparamenti g˙all-Home Concert kif ukoll g˙all-impenn
internazzjonali. Fl-24 ta’ Marzu sar
il-Home Concert fejn din is-sena
fl -okkaΩjoni tal-10 anniversarju
mill-˙atra ta’ Mro. David Agius,
Óidmetil‐Banda Re Ìor© V
Is‐Sur Rokku Camilleri jippreΩenta t‐trofew lis‐Sur Manswet Zammit b˙ala l‐Bandist tas‐Sena 2006.
Messa©© mill-Kummissjoni Banda
Mro. David Agius jidderie©i l‐Banda Re Ìor© V waqt kunçert li ©ie mtella’ ©ewwa s‐Sala Robert Samut fl‐Furjana biex ifakkar l‐10 anniversarju mill‐˙atra tieg˙u b˙ala Direttur tal‐Banda.
48
b˙ala Surmast Direttur tal-Banda tag˙na, dan il-
kunçert sinfoniku sar ©ewwa s-Sala Robert Samut.
Kienet okkaΩjoni sabi˙a o˙ra fejn spikkat l-g˙aΩla tal-
muΩika, ˙afna minnha kkomponuta mill-istess Surmast
Agius. Ftit jiem wara kellna impenn ie˙or fuq stedina
din id-darba tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙, bil-mi©ja ta’ l-
Isqof Pawlu Cremona ©ewwa l-Imqabba. Serata o˙ra li
ntlaqg˙et ferm tajjeb b’g˙aΩla ta’ muΩika adattata g˙all-
okkaΩjoni. Matul dawn l-a˙˙ar ©img˙at komplejna bil-
preparamenti kemm g˙all-impenji li kellna fl -Italja kif
ukoll programm strumentali li g˙andna preparat g˙all-
Festa.
Qabel ma ntemmu dan l-artiklu nag˙mlu appell
b’mod speçjali lill-©enituri sabiex tibag˙tu lil uliedkom
jitg˙allmu l-muΩika b’xejn ©ewwa l-kaΩin tag˙na.
In˙e©©u wkoll lill-bandisti tal-post sabiex matul is-sena
nag˙mlu daqsxejn sforz u nkunu aktar regolari g˙all-
kunçerti. A˙na nifhmu li ˙afna mill-bandisti jkunu
impenjati, min b’xog˙ol u min bi studju, u napprezaw
mhux ftit is-sagrifi ççji li kull wie˙ed jag˙mel. Però
huwa permezz t’hekk li l-livell tal-Banda jiΩdied.
Nag˙lqu dan il-messa©© billi b˙as-soltu nistiednu lil
kul˙add sabiex matul il-jiem tal-Festa nakkumpanjaw
il-baned kollha mistiedna. B’mod speçjali nistednukom
sabiex tattendu g˙all-programmi strumentali kemm tal-
Banda tag˙na kif ukoll tal-Banda IngliΩa li din is-sena
ser tkun il-mistiedna speçjali tag˙na.
Viva l-Banda Re Ìor© V ta’ l-Imqabba
Is‐Sur David Morris, ‘Whistling World Champion’ li kien wie˙ed mill‐mistednin barranin g˙all‐festa tas‐sena l‐o˙ra. Is‐Sur Morris akkumpanja lill‐Banda Re Ìor© V waqt il‐Programm Strumentali nhar l‐10 ta’ Awissu.
Il‐Banda Re Ìor© V tidher iddoqq siltiet muΩikali ©ewwa s‐Sala Paolo VI waqt l‐udjenza privata mal‐Papa Benedittu XVI ©ewwa l‐Vatikan.
Professional Car Repair CentreLow Bake Oven Spray Painting
Jig Alignment Panel Beating
Tel: 2168 0089 Mobile: 9944 9461
Palma Garage
Il‐partitura ta’ l‐‘Innu Santa Marija Mtellg˙a s‐Sema’ ta’ Mro. David Agius
49
Hymn Innu lil Marija Assunta L. Farrugia
Hymn Innu lil ÌuΩeppi Galea – Fundatur tal-Banda V. Galea
Sopran: Priscilla Anne Madiona, Tenur: Stefano Calleja
Overture French Comedy K. Bela
Suite Carmina Burana K. Orff
Preghiera Ave Maria J. Fenech
Singer: Tenor Andrew Sapiano
March Maltese Cross A. Isca
Directed by Andy Isca
Overture Maltesina C. Pace
Big Band Piece At the Gramlin Ball Charles Lee Hill
Directed by Andy Isca
Incidental Music Meditation Mro. D. Agius
Soloist on Tublar Bells: Mr. Chris Baldacchino
Song Tomorrow C. Strouse
Singer: Myron Josè Agius Arr. Mro. D. Agius
Selection Mister Volare D. Mudungo
Hymn Lil Ra˙al Twelidi A. Camilleri
Hymn Innu tal-Banda A. Camilleri
Mro. D. Agius A.Mus L.C.M A. Mus. V.CM ( Hons) ALCM
Surmast Direttur
Programm Vokali u Strumentalimill‐Banda Re Ìor© V
nhar l‐10 ta’ Awissu 2007
It-Tnejn, 30 ta’ Lulju: BIDU TAL-KWINDIÇINA – JUM IT-TFAL
6.00pm Quddiesa Kantata li fi ha jsiru l-preΩentazzjoni u t-tberik tat-trabi u tat-tfal lill-Madonna. Iqaddes
u jmexxi l-funzjoni l-Wisq Rev. Dun Nazzaren Caruana, Kappillan. Il-Funzjoni tag˙laq billi
l-©enituri jpo©©u l-fjuri u x-xema’ li jkun ©abu mag˙hom quddiem l-Istatwa tal-Madonna.
Ting˙ata Santa – tifkira lill-©enituri tat-tfal li jkunu ˙adu sehem fi l-funzjoni.
8.00pm Mixg˙ela tal-Knisja u tal-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V.
8.00pm Lejla Maltija fi l-pjazza ta’ quddiem il-KaΩin. Jie˙u sehem l-aqwa talent Malti.
MATUL IL-ÌRANET TAL-KWINDIÇINA
8.00pm Mixg˙ela tal-faççata tal-Knisja u l-KaΩin tas-Soçjetà.
Il-Óamis, 9 ta’ Awissu: JUM IL-ÓRUÌ TA’ L-ISTATWA
7.30pm To˙ro© l-Istatwa artistika u devota ta’ Santa Marija fuq iz-zuntier, fejn ti©i milqug˙a mill-Banda
Re Ìor© V bid-daqq ta’ innijiet marjani. Tie˙u sehem ukoll is-Sopran Imqabbi, is-Sinjorina
Francesca Farrugia. Wara, il-Banda mmexxija minn Mro. David Agius tkompli tferra˙ it-toroq
tar-ra˙al b’marçi brijuΩi.
Il-Ìimg˙a, 10 ta’ Awissu: JUM IL-BANDA
8.15pm Il-Banda Re Ìor© V tag˙mel març qasir minn fejn il-Bini Muniçipali tal-Kunsill Lokali g˙all-
pjazza tal-Knisja, San BaΩilju u l-Pjazza ta’ quddiem il-KaΩin.
8.45pm Wara li nassistu g˙all-wasla tal-mistednin distinti, il-Banda Re Ìor© V ta˙t id-direzzjoni ta’
Mro. David Agius tag˙ti bidu g˙all-Programm Vokali u Strumentali Annwali. Wara jsir
riçeviment li g˙alih mistiedna s-soçji, benefatturi u partitarji nisa u r©iel kollha.
Is-Sibt, 11 ta’ Awissu: L-EWWEL JUM TAT-TRIDU
8.30pm Il-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal Kirkop, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Brian Cassar, tibda març
brijuΩ minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar diversi toroq fi r-ra˙al li jer©a’ jispiçça quddiem
il-KaΩin.
Il-Óadd, 12 ta’ Awissu: IT-TIENI JUM TAT-TRIDU
8.30pm Il-Banda Sant’Elena ta’ Birkirkara, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Vella tibda març brijuΩ
minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar it-toroq ewlenin tar-ra˙al li jer©a’ jispiçça quddiem il-
KaΩin.
It-Tnejn, 13 ta’ Awissu: IT-TIELET JUM TAT-TRIDU
8.30pm Il-Banda tas-Soçjetà Santa Marija, il-Banda Re Ìor© V, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius
tibda l-març tradizzjonali ta’ l-a˙˙ar tridu organizzat u mmexxi miΩ-Ωg˙aΩag˙. B˙as-soltu,
jakkumpanja l-març il-briju tas-soçji u partitarji fl imkien ma’ sorpriΩi ©odda.
8.45pm Il-Banda IngliΩa mistiedna g˙all-Festa ta’ din is-sena, St. Stythians Brass Band minn Cornwall,
ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Derek Johnston tesegwixxi programm qasir ©ewwa l-pjazza.
It-Tlieta, 14 ta’ Awissu: LEJLET IL-FESTA
8.00pm Il-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tibda març mat-
toroq ta’ l-Imqabba.
8.15pm Il-Banda IngliΩa, St. Stythians Brass Band minn Cornwall, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Derek
Johnston tesegwixxi Programm Strumentali ©ewwa l-pjazza.
10.15pm Programm Strumentali mill-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, dejjem ta˙t id-direzzjoni tas-
Surmast Direttur Mro. David Agius.
L-Erbg˙a, 15 ta’ Awissu: L-GÓID TA’ L-ASSUNTA
12.00pm Il-Banda Re Ìor© V g˙al darb’ohra mmexxija minn Mro. David Agius, tibda l-març popolari
ta’ fi lg˙odu minn quddiem il-KaΩin g˙al madwar it-toroq prinçipali tar-ra˙al.
6.00pm Il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq, ta˙t it-tmexxija ta’ Mro. Alfred Farrugia tibda març minn
Triq Valletta sal-pjazza.
6.00pm Il-Banda De Rohan ta’ ÓaΩ-Ûebbu©, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Ronnie Debattista tibda març
minn Triq Santa Katarina sal-pjazza, tid˙ol fi z-zuntier tal-Knisja u tilqa’ l-˙ru© ta’ l-Istatwa
artistika u devota ta’ Santa Marija b’innijiet marjani. Wara, il-banda tkompli takkumpanja l-
Istatwa tul il-purçissjoni.
6.45pm Hekk kif iΩ-Ωew© baned mistiedna jaslu fi l-pjazza, ikomplu jdoqqu wara xulxin sa quddiem il-
KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija.
7.15pm Il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Alfred Farrugia ssellem l-
Istatwa Titulari minn fuq il-plançier bid-daqq ta’ l-Ave Maria u innijiet ohra. Tie˙u sehem
ukoll is-Sopran Francesca Farrugia.
8.45pm Malli l-Istatwa tasal quddiem il-KaΩin, il-Banda Queen Victoria mmexxija minn Mro. Alfred
Farrugia tesegwixxi l-Innu l-Kbir lil Marija Mtellg˙a s-Sema, kompoΩizzjoni ta’ Chev. Mro.
George Martin, fuq kliem tal-W.R. Patri J.M. Ghigo. Jie˙u sehem il-Baritonu Piju Dalli , it-
Tenur Andrew Sapiano kif ukoll il-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp tal-Kalkara ta˙t id-direzzjoni
tas-Sur Samuel Bezzina. Wara l-istess Banda tkompli bil-Programm Strumentali.
10.30pm Wara ringrazzjament ©ewwa l-Knisja mill-membri u ammiraturi tan-nar, il-Banda IngliΩa, St.
Stythians Brass Band minn Cornwall, mmexxija minn Mro. Derek Johnston tkompli tallegrana
b’siltiet ta’ muΩika le©©era quddiem il-KaΩin.
L-Erbg˙a, 22 ta’ Awissu: L-OTTAVA TAL-FESTA
7.30pm Mixg˙ela tal-faççata tal-Knisja kif ukoll tal-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor©
V. Nag˙lqu l-Festa ta’ din is-sena b’serata ta’ kant u divertiment quddiem il-KaΩin.
Mallia Petrol StationPjazza San Nikola, Si©©iewi Tel: 2146 7764
G˙al kull bΩonn fil-karrozza tieg˙ek, asal wasla s’g˙and Mallia Petrol Stationfil-Pjazza tas-Si©©iewi fejn issib kull ˙a©a li tin˙tie© g˙all-karozza tieg˙ek,u issa jixtiequ j˙abbru li g˙andhom batteriji ta’ barra g˙all-karozzi kollha
li jibdew bi prezzijiet ta’ Lm18.50.
Kif ukoll:Silencers g˙all-karrozzi kollhaCrash Helmets kbar u Ωg˙ar
Kull kwalità ta’ ΩjutTyres ©odda ta’ kwalunkwe daqs
G˙ododTiswija ta’ Tyres fil-pront b’apparat modern
Aççessorji u ‘spare parts’ ta’ kull kwalitàG˙andek issib ukoll muturi u karrozzi g˙all-bejg˙
Self ServiceMit-Tnejn sal-Óadd il-lejl kollu
I N D U R AT U R I
Theuma House, 302 St. Paul Street, Valletta VLT 07, Malta.
Tel: 21234075, 21236605 Fax: 21244201
G˙all-materjal ta’l-induratura irrikorru
g˙and:
53
It-Tnejn, 30 ta’ Lulju: Bidu tal-Kwindiçina
– Jum it-Tfal 6.00pm Issir il-preΩentazzjoni u tberik tat-trabi u tfal lill-
Madonna. Imexxi l-W. Rev. Kappillan Dun
Nazzaren Caruana,
6.30pm Quddiesa Solenni g˙at-tfal tal-parroçça. Talba
tal-Kwindiçina, Innu u Barka Sagramentali.
It-Tlieta, 31 ta’ Lulju: Jum iΩ-Ûg˙aΩag˙ 6.30 pm Quddiesa bis-sehem taΩ-Ωg˙aΩag˙ minn Rev. Fr.
Trevor Fairclough. Talba tal-Kwindiçina, Innu
u Barka Sagramentali.
Il-Óamis, 2 ta’ Awissu: GriΩma tal-Morda 6.30pm Quddiesa li fi ha ji©i amministrat is-Sagrament
tal-Morda. Huma m˙e©©a sabiex jattendu
l-anzjani u l-morda tar-ra˙al. Imexxi Rev.
Carmel Zammit O.P. Talba tal-Kwindiçina
Innu u Barka.
Il-Ìimg˙a, 3 ta’ Awissu: Jum it-Tifkira tas-soçi u benefatturi 6.30pm Quddiesa kantata mmexxija minn Rev. Patri
Joseph Zahra O.P., b’suffra©ju g˙all-erwie˙ tas-
soçji u benefatturi mejtin. Talba tal-Kwindiçina,
Innu u Barka Sagramentali.
L-Erbg˙a, 8 ta’ Awissu: Jum l-G˙aqda tan-Nar 6.30pm Quddiesa g˙all-membri ta’ l-G˙aqda tan-
nar mill-W. Rev. Kappillan Dun Nazzaren
Caruana. Talba tal-Kwindiçina, Innu u Barka
Sagramentali.
Il-Óamis, 9 ta’ Awissu: Óru© ta’ l-Istatwa 6.30pm Quddiesa kantata, talba tal-Kwindiçina u Barka.
7.30pm Isir il-˙ru© solenni ta’ l-Istatwa ta’ Santa Marija
u wara jitkanta l-Innu Ave Maris Stella u l-
Antifona.
Il-Ìimg˙a, 10 ta’ Awissu: Jum il-Familji 6.00pm Quddiesa bis-sehem tal-familji tal-parroçça.
Talba tal-Kwindiçina u Barka Sagramentali.
Is-Sibt, 11 ta’ Awissu: L-ewwel Jum tat-Tridu 6.30pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku
Carmel Attard. Wara, talba tal-Kwindiçina,
Innu, Salve Re©ina, Litanija, Antifona u Barka
Sagramentali.
Il-Óadd, 12 ta’ Awissu: It-Tieni Jum tat-Tridu (Quddies b˙al nhar ta’ Óadd)
8.30am Quddiesa kantata.
6.00pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku
Carmel Attard. Wara, kollox b˙all-jum ta’
qabel.
It-Tnejn, 13 ta’ Awissu: It-Tielet Jum tat-Tridu
8.00am Quddiesa kantata.
6.30pm Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kanonku
Carmel Attard. Wara, kollox b˙all-jum ta’
qabel.
It-Tlieta, 14 ta’ Awissu: Lejlet il-Festa 8.00am Quddiesa solenni mill-W. Rev. Kappillan Dun
Nazzaren Caruana. Wara jitkanta t-Te Deum u
l-Antifona “Beata Mater”.
6.30pm TranΩulazzjoni solenni tar-relikwa, immexxija
mill-W. Rev. Mons. Joseph Bugeja. Wara,
quddiesa kantata, Salve, Litanija u Çelebrazzjoni
Ewkaristika.
L-Erbg˙a, 15 ta’ Awissu: Jum il-Festa 7.00am Quddiesa
8.00am Quddiesa
9.15am Quddiesa konçelebrata solenni bil-pani©ierku
mill-W. Rev. Mons. Joe Carabott.
10.00am Quddiesa fi l-kappella ta’ San BaΩilju.
11.00am Quddiesa.
5.00pm Quddiesa.
6.00pm G˙asar solenni mill-W. Mons. Alex Cordina.
Salve u Litanija.
7.15pm Purçissjoni bl-Istatwa Artistika, Devota u
Titulari tal-parroçça mmexxija mill-istess W.
Rev. Çelebrant.
10.15pm Antifona u Çelebrazzjoni Ewkaristika.
L-Erbg˙a, 22 ta’ Awissu: L-Ottava tal-Festa 6.30pm Quddiesa, RipoΩizzjoni tar-Relikwa, Te Deum u
Barka.
Nota: Il-muΩika tat-Tridu, lejlet u nhar il-Festa tkun ta˙t id-direzzjoni tas-Surmast W. Rev. Patri Salv Galea O.P.Sagrament tal‐Qrar: It‐Tlieta, 14 ta’ Awissu, Lejlet il‐festa, ikun hawn diversi konfessuri g˙all‐Qrar
bejn it‐8.30 am u l‐10.30 am, u l‐4.30 pm u s‐6.30pm.
For all types of work on marble and granite, like staircases, kitchen tops, monuments,
memoirs, window sills, facades, vanity units.Visit our Showroom atLabour Avenue, Naxxar
10% Discount till 31st December10% Discount till 31st December
56
Ir-rappreΩentazzjoni artistika tal-
Ver©ni Mbierka Marija, kemm fi l-
pittura, fl -iskultura u arti o˙ra hi bil-
wisq abbundanti. L-Arti Marjana
bdiet kmieni fl -Era Kristjana. Barra li
nsibu xi skrizzjonijiet u ta˙ΩiΩ linejari li
jirreferu g˙all-Omm Ìesù, insibu wkoll,
fi l-katakombi tpin©ija impressjonanti
tal-Omm u l-Iben li qed ji©u invistati
mit-tliet Slaten Ma©i. Wa˙da mill-
pitturi fuq ˙ajt tal-katakombi hija dik
fejn turi l-Madonna bil-Bambin li
f’idu x-xellugija qed iΩomm romblu,
fi lwaqt li b’subg˙ajH il-werrej ta’ idu l-
leminija qed juri stilla mpin©ija fuq ras
Marija Ommu. Din il-pittura li tinsab
fi l-katakombi ta’ Santa Prixilla tpin©iet
fi t-tieni seklu ta’ l-Era Kristjana. Fl-
istess pittura, mal–fi guri tal-Madonna u
l-Bambin hemm ukoll pittura ta’ ra©el.
Dwar din il-fi gura ta’ ra©el, kien hemm
(u g˙ad hemm) kontroversja kbira
fuq min hu dan ir-ra©el? IΩaija? San
Ìwann il-Battista? Xi Appostlu? ... u l-
kontroversja tkompli.
Kien fi l-belt ta’ Efesu li bdiet l-Arti
Marjana. Kienu tpin©ijiet rudimentali,
imma aktar ’il quddiem, fi Ωmien il-
Papa Sistu, il-pittura li turi l-Madonna
g˙amlet avvanz kbir min˙abba l-
impenn ta’ l-istess Papa. Il-Papa Sistu
kien ordna li jsiru xbiehat tal-Madonna
bil-muΩajk, mal-˙itan tal-BaΩilika ta’
Santa Marija Maggiore. Mis-seba’ sat-
tnax-il seklu, il-Madonna kienet ti©i
mpin©ija bit-tema ta’ Re©ina: Sultana
tad-Dinja, Sultana ta’ l-An©li, Sultana
ta’ l-Univers, Sultana tas-Sema, eçç.
Il-Papiet donnhom ˙adu pjaçir b’din
it-tema; sa˙ansitra l-Papa Ìwanni
VII kien ried li jpin©ulu kwadru tal-
Madonna bil-kuruna ta’ imperatriçi fuq
rasHa. Ried ukoll li jpin©u lilu stess
inklinat ˙afna lejn l-art qisu xi lsir. Il-
Papa Ìwanni VII ipproklama lilu nnifsu
b˙ala lsir tal-Madonna, skjav tal-Ver©ni
Mbierka.
Ma rridux ninsew li g˙all-˙abta tas-
seba’ seklu qamet kontroversja kbira
fi l-knisja tal-Lvant dwar l-arti sagra.
L-insara nqasmu f’Ωew© kampijiet
opposti; dawk li ma riedux aktar xbiehat
u dawk li riedu li l-arti tkompli. Dawk
li ma riedux aktar xbiehat kienu jsostnu
li min iqim xbieha jkun idolatra. Il-
kontestazzjoni kienet feroçi u kellu jkun
il-Konçilju ta’ Niçea II li jiddeçiedi favur
l-arti reli©juΩa. Il-Konçilju Vatikan II
fi d-dokument ‘Lumen Gentium’ insibu
referenza g˙al dik id-deçiΩjoni li kienet
ittie˙det fi l-Konçilju ta’ Niçea II favur
l-arti nisranija. Fil-‘Lumen Gentium’
insibu hekk: “... dawk id-digrieti li ©ew stabbiliti fi Ω-Ωminijiet tal-qedem rigward il-venerazzjoni tal-kwadri ta’ Ìesù, tal-Madonna u tal-qaddisin g˙andhom ji©u osservati b’reqqa kbira (L.G. Nru. 67).”
G˙all-a˙˙ar tal-Medju Evu, il-pitturi
u l-iskuturi bdew ipin©u u jiskolpixxu
xbiehat tal-Madonna ta’ ©miel liema
b˙alu. Fost l-artisti l-kbar insibu lil
Fra Angelico li kontra kif kien isir fl -
ikoni tal-qedem, beda jpin©i Madonni
l-©miel tag˙hom b’naturalezza kbira.
L-imma©ini tal-Madonna, b’wiçç
Ωag˙Ωug˙ kemm jista’ jkun uman imma
fl -istess ˙in kemm jista’ jkun ˙elu,
bdiet ti©i mpin©ija fuq ˙afna materjal
differenti: parçmina, tila, injam, ir˙am,
˙©ie©, eçç. Il-knejjes u l-katidrali bdew
jimtlew bix-xbiehat tal-Madonna. It-
teologija ta’ l-arti sagra, speçjalment fejn
tid˙ol ix-xbieha tal-Madonna (fost dawk
ta’ l-an©li u l-qaddisin) hi din: “Min
iqim ix-xbieha jkun qed juri qima lejn
min tirrappreΩenta x-xbieha u mhux lix-
xbieha nnifi sha.” Din id-dikjarazzjoni
nsibuha fi l-‘Lumen Gentium’ li kkwota
mill-kitba ta’ San BaΩilju, sekli qabel.
Fil-©rajja tad-dehra tal-Madonna ©ewwa
Gwadalupe, il-Ver©ni Marija stess uriet
kemm g˙andHa g˙al qalbha l-Arti
Marjana, meta Hi stess irregalat pittura
tag˙Ha stess fuq in-na˙a ta’ ©ewwa tat-
tilma li kien jilbes Diego.
Fil-gΩejjer tag˙na ma bqajniex lura
li npin©u kwadri u nag˙mlu statwi sbie˙
u ˙elwin tal-Ver©ni Marija biex bihom
nimlew in-niçeç u nΩejnu l-knejjes
tag˙na. InΩid ng˙id ukoll li kwadru ta’
l-Assunta f’dak iΩ-Ωmien kien f’kappella
Ωg˙ira fl -in˙awi ‘Ta’ Pinu’ f’G˙awdex,
li l-Madonna tkellmet u wriet ix-xewqa
tag˙Ha lil tfajla ra˙lija jisimha Carmela
Grima. Illum dik il-kappella Ωg˙ira
saret Santwarju BaΩiliku ta’ kobor
imponenti, wa˙da mill-isba˙ knejjes ta’
Malta u G˙awdex.
L‐Arti Marjana Matul is‐Snin
‘Il‐Konvoj ta’ Santa Marija’ li tinsab ©ewwa l‐kaΩin.
kitba ta’ Joe Chetcuti
‘Marija fil‐Glorja’ – Pittura li tinsab fis‐sala prinçipali tal‐kaΩin.
57
Fil-Óajja, li timxi wara Ìesù jew li
tipprova timxi fuq il-passi tal-Madonna,
qatt m’hu façli. L-aktar meta t˙ossok li
qed timxi kontra kull kurrent. Però dan
kollu qatt u qatt m’hu ta’ xejn.
Lorraine Bezzina, illum armla,
omm ta’ Ωew©t itfal qasmet dawn il-ftit
esperjenzi fl imkien mag˙na fl -ewwel
laqg˙a tal-Ìimg˙a Marjana organizzata
©ewwa l-Isptar il-Qadim bejn l-14 u
19 ta’ Mejju 2007. Lorraine, is-seba’
wild fost disat a˙wa (˙ames subien u
erba’ bniet), iΩΩeww©et ta’ età Ωg˙ira
ta’ tmintax-il sena. Forsi ftit kienet
g˙adha taf x’toffri d-dinja. Kienet
viçin ˙afna tal-©enituri tag˙ha l-aktar
ta’ ommha. Il-˙ajja g˙al Lorraine ma
kinitx wa˙da façli u feliçi.
Insemmu biss li wara sena
Ωwie©, Lorraine ˙ar©et tqila iΩda
sfortunatament korriet. Sitwazzjoni
li t-tobba ddeskrivew b˙ala miraklu li
hi g˙adha ˙ajja g˙aliex is-sitwazzjoni
tag˙ha ma kinitx façli. Ftit wara xi nies
da˙lulha d-dar u serquha.
Biss kien f’dawn iΩ-Ωminijiet
li skopriet lil Ìesù. Ìesù… teΩor
imprezzabbli li ̇ add ma seta’ jisraqulha.
Jekk ma jkollokx lil Ìesù qrib tieg˙ek,
jista’ jkollok kull ma toffri d-dinja
imma jkun jonqsok l-isba˙ ˙a©a…il-
veru fer˙ u paçi. Ìesù Hu l-uniku skop
g˙all-˙ajja tag˙na. Ìesù g˙andu jkun
fl -ewwel post fi l-qalb tag˙na. G˙aliex
Hu biss jaf joffri l-veru paçi. Ming˙ajr
Ìesù l-˙ajja tag˙na ma fi ha l-ebda
skop.
Lorraine semmiet ftit esperjenzi
minn tag˙ha fejn tisboq fuq kollox l-
im˙abba u l-fi di li g˙andna jkollna
f’Marija Omm Ìesù u f’Ìesù nnifsu.
Semmiet ©rajja ta’ meta marret g˙and
ommha. Quddiem xbieha tal-Madonna
fi l-kçina, omm Lorraine kienet po©©iet
˙afna fjuri milli kienet tatha o˙tha l-
o˙ra. Ìara li Lorraine hija wkoll kellha
©nien Ωg˙ir li iΩda ma riedx iwarrad.
X’˙in sabet ru˙ha quddiem dan il-
kwadru, Lorraine daret fuq il-Madonna
u qaltilha, “Mill-©nien tieg˙I ma tridx
fjuri?” Óa©a ta’ l-g˙a©eb wara ftit
jiem il-©nien beda jwarrad u jag˙mel
fjuri sbie˙. Il-providenza ta’ Alla
hija kbira g˙aliex Alla jisma’ t-talb li
a˙na nag˙mlulu. U hekk ©ara f’din l-
esperjenza pjuttost ta’ dwejjaq meta
Lorraine tilfet lil Ωew©ha. Kien g˙ad
kellu 42 sena. Miet propju ˙dejha stess
f’jum Kristu Re. Óalla lil Lorraine
b’Ωew©t itfal Ωg˙ar xi trabbi. Qatt
ma naqasha xejn. Kienet forsi anke l-
g˙ajnuna ta’ ommha stess li g˙enet lil
Lorraine to˙or© minn dan id-dwejjaq.
Kienet tg˙idilha li Ìesù ˙a lil
Ωew©ha sabiex ikun tieg˙u fi l-Ìenna.
Huwa propju dan il-messa©© li riedet
twassal Lorraine fi l-messa©© tag˙ha.
A˙na lkoll a˙na ulied Alla u fl imkien
g˙andna setg˙a kbira li l-ebda ta˙sir
ma jista’ jag˙mlilna ˙sara. A˙na
ulied adottivi ta’ Alla u dan g˙andu
jag˙mlilna kura©© kbir. Ìesù meta
kien fostna f’din id-dinja qajjem il-
mejtin mill-mewt, fejjaq iz-zopop, u
l-ebda ta˙sir ma g˙amillu ˙sara. Hekk
l-istess a˙na g˙aliex a˙na ulied adottivi
ta’ Alla l-Missier tag˙na.
Sfortunatament il-bniedem huwa
egoist u ja˙seb biss fi h innifsu. Dan
l-egoiΩmu jwassalna biex nitbieg˙du
minn Alla b˙alma ©ralu propju Luçiefru.
Kien l-isba˙ an©lu li ̇ alaq Alla imma l-
egoiΩmu u s-suppervja tieg˙u wassluh
sabiex jinfi red minn Alla. Irridu nkunu
b˙al Marija li g˙alkemm kienet taf li Hi
kienet il-mag˙Ωula ta’ Alla sabiex issir
Ommu, ma tkabbritx iΩda malli saret
taf li l-qariba tag˙ha EliΩabetta kienet
ser tiled u jkollha tarbija, mill-ewwel
marret Hi stess sabiex tg˙inha. U
kellha ra©un li t-tarbija f’©uf EliΩabetta
tifra˙. Kien hawnhekk li Marija lissnet
dak il-kantiku sabih ta’ tif˙ir lil Alla.
“Ru˙i tfa˙˙ar il-kobor tal-Mulej u
tifra˙ f’Alla s-Salvatur tieg˙i ...”
Irridu nag˙mlu kura©© u ma
naqtg˙ux qalbna. Ma rridux inçedu
g˙al dak li toffri d-dinja g˙aliex a˙na
m’a˙niex ta’ din id-dinja imma rridu
mmorru ngawdu lil Alla g˙al dejjem.
Huwa l-ispirtu li jrid imexxina fi t-triq
it-tajba.
A˙na familja wa˙da u fl imkien
jirnexxilna jkollna skop fi l-˙ajja tag˙na.
Skop li jwassalna g˙al veru fer˙ u paçi
li jkollna meta nkunu qrib ta’ Ìesù u
ta’ Ommu Marija.
Marija fil‐FidiÌimg˙a Marjana 2007
Is‐Sinjura Lorraine Bezzina tindirizza lill‐mi©emg˙a dwar ‘Marija fil‐Fidi’ b˙ala wa˙da mil‐laqg˙at matul il‐Ìimg˙a Marjana 2007 organizzata mis‐Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija.
siltiet mid‐diskors ta’ Lorraine Bezzina ‐ Lajka
do not waste your timegoing around stop at
where you will findeverything under one roof
More brands available...
Qrendi Road, Ûurrieq (Ódejn l‐Armerija) ZRQ 04. Tel / Fax: 21 642465
The Garage Door People
We supply ALL types of doors in
PVC coated and galvanised steel
and AUTOMATE them with
REMOTE CONTROL, MAGNETIC
KEY and CARD ACCESS systems
FGP LIMITED - GARAGE DOORS & ROLLER SHUTTERS
49, VALLETTA ROAD, LUQA LQA 05 TEL: 2166 7107-8, 2167 3627 FAX: 2167 5384
59
Kultant meta n˙arsu lejn il-
kwadri tal-Madonna nsibu lill-
Madonna b˙ala Mara ˙elwa, qisu
mhux mara soda jew mhux mara
ta’ sinsla qawwija. Mentri fl -
Evan©elju, lill-Madonna nsibuHa
b˙ala mara ta’ karattru sod ˙afna.
U g˙alhekk g˙andna g˙alfejn
nag˙ΩluHa b’mudell tag˙na. U
mhux mudell g˙an-nisa biss imma
anke g˙all-ir©iel. M’g˙andniex
in˙ossuna strambi li jkollna mara,
il-Madonna, li nag˙ΩluHa b˙ala l-
mudell tag˙na. Fejn mudell tag˙na?
Mudell tag˙na fl -im©iba tag˙Ha ma’
Alla l-Imbierek. G˙aliex a˙na din
l-aktar li tinteressana
fi l-Madonna. A˙na
nippruvaw nimitawHa
lill-Madonna fuq kif Hi
©abet ru˙Ha ma’ Alla l-
Imbierek.
L-ewwel darba li
niltaqg˙u ma’ Marija
fl -Evan©elju hi meta l-
an©lu Gabrijel dehrilHa
u ˙abbrilHa li ser issir
Omm Alla. L-ewwel ma
beda jitkellem l-an©lu u
qalilHa, “Sliem g˙alik
Marija g˙ax inti sibt
grazzja quddiem Alla.”.... sellmilHa.
U x’©aralha Marija meta semg˙et
lill-an©lu jg˙idilha hekk? In˙asdet,
t˙awdet u beΩg˙at. L-an©lu kompla
jg˙idilHa, “TibΩax Marija g˙ax Inti
sibt grazzja quddiem Alla. Int ser
ikollok Iben u ssemmieh Ìesù.”
Mela g˙aliex l-an©lu qalilHa “Sliem
G˙alik”, Marija in˙asdet u l-an©lu
fl ok fi ssrilHa xi tfi sser Sliem G˙alik mimlija bil-grazzja, qalilHa xi ˙a©a
˙afna itqal. L-an©lu qalilHa, “Sibt
grazzja quddiem Alla. Int ser ikollok
Iben u ssemmieH Ìesù.” Din hi
˙afna itqal li ji©i l-an©lu u jg˙idlek
li ser ikollok Iben u ssemmieH Ìesù
milli jg˙idlek is-Sliem G˙alik. U
Marija meta semg˙et lill-an©lu
jg˙idilHa hekk wie©bet, “kif jista’
jkun dan ladarba jien ma nag˙rafx
ra©el?” Marija kienet miΩΩew©a lil
ÌuΩeppi però ma kinux g˙adhom
joqog˙du fl imkien g˙aliex il-Lhud
kellhom id-drawwa li meta jiΩΩew©u
jag˙mlu sena ma jg˙ixux fl imkien.
Allura ma kienx ikun jista’ jkollhom
relazzjoni bejniethom u g˙alhekk
ma setax ikollhom tfal. G˙alhekk
Marija wie©bet lill-an©lu “…kif
jista’ jkun dan la jiena ma nag˙rafx
ra©el” Mela meta qalilHa Sliem G˙alik fl ok spjegalHa qalilHa xi
˙a©a itqal u meta we©bitu kompla
jg˙idilHa, “il-qawwa ta’ l-Ispirtu
s-Santu tinΩel fuqek u tix˙et id-dell
tag˙ha fuqek. Int ser ikollok iben
g˙aliex l-Ispirtu s-Santu ser jinΩel
fuqek. Din hija ˙afna itqal! G˙aliex
din qatt ma nstemg˙et li ser ikollok
iben permezz ta’ l-Ispirtu s-Santu.
A˙na din il-©rajja ilna nisimg˙uha
minn meta twelidna, ilna elfejn sena,
ng˙iduha qisha mhu xejn imma hija
xi ˙a©a kbira ˙afna li ma setg˙etx
tifhimha. Mela l-an©lu fl ok jg˙inha
beda jkompli j˙awwadHa. Mela l-
ewwel l-an©lu sellmilHa. Imbag˙ad
fl ok fi ssrilha qalilha li ser ikollHa Iben
u wara permezz ta’ l-Ispirtu s-Santu.
Ta˙sbu intom li l-Madonna fehmitu
dan il-kliem? Il-Madonna we©bitu,
“Ikun minni skond kelmtek”. U xi
tfi sser din is-sentenza? Mhux qed
nifhmek imma jekk qed tg˙id hekk
IVA. Issa din trid tkun karattru
dg˙ajjef biex tg˙id hekk jew trid
tkun mara ta’ karattru sod u ta’
grazzja kbira ma’ Alla l-Imbierek!
Trid tkun ta’ karattru dg˙ajjef biex
ikollok esperjenza b˙al din, tag˙mel
mistoqsijiet u fl ok jispjegahomlok
jg˙idlek misteru akbar, u tibqa’ ma
tifhem xejn u tg˙id, “Ikun minni
skond kelmtek” Mhux g˙ax fhimt
imma g˙ax nemmen. Dan huwa l-
ewwel episodju fejn a˙na nistg˙u
nie˙du lil Marija b˙ala
mudell.
Fil-˙ajja tag˙na,
niltaqg˙u ma’ ˙afna
affarijiet li ma nistg˙ux
nifhmuhom. Per eΩempju
xi diΩgrazzja. Mara jew
ra©el li forsi jkunu twajba,
ji©rilhom xi ˙a©a. Imma
g˙aliex? Jew xi ̇ add li jg˙ix
˙ajja forsi mhux daqshekk
tajba, dejjem ji©ieh kollox
tajjeb … in-negozju tieg˙u
dejjem jikber eçç. Fil-˙ajja
tag˙na niltaqg˙u ma’ ˙afna
affarijiet li ma nifhmuhomx. Imma
a˙na g˙andna ng˙idu “Mulej ma
nifhimx imma g˙andek ra©un.” Ma
nistax nifhem imma jiena nemmen
u ninsab çert li inti g˙andek ra©un.
Imma jrid ikollna rabta ma’ Alla l-
Imbierek biex naslu li ng˙idu hekk.
Fil-˙ajja tag˙na normali a˙na rridu
nippruvaw inkunu qrib ta’ Ìesù biex
meta jinqala’ xi ˙a©a, dak li nkunu
©emmajna bl-im˙abba ta’ Alla u bir-
rabta tag˙na ma’ Alla tkun tiswielna
biex ma nitkissrux, ma nitfarkux, ma
nitilfux il-fi di u ma nitilfux lil Alla.
Mela xi jfi sser il-kliem ikun minni skond kelmtek. Naççetta li jiena
nsir Omm Alla. U b˙ala Omm Alla
Marija MudellÌimg˙a Marjana 2007
siltiet mid‐diskors ta’ Dun Anton Gouder ‐ Provigarju
Il‐Provigarju Dun Anton Gouder jitkellem fuq Marija b˙ala l‐Mudell tag˙na waqt il‐Ìimg˙a Marjana 2007.
TA’ BALALPETROL SERVICE STATION
GENERAL TYRE REPAIRS, ALSONEW TYRES, LUBRICANTS, AUTO PARTS
AND OTHER AUTO ACCESSORIESProp. Emanuel Gatt
New Street, Luqa • Tel: 2180 9351
G˙andek il-bejt iqattar?
G˙andek il-kontrabejt maqsum?
Tista’ ssolvi din il-problema. UΩa l-membrane Ωebg˙a tal-pinzell u tag˙mel
ix-xog˙ol int stess. Kif tag˙milha? Ting˙ata parir b’xejn ming˙and is-
SUPER S IRONMONGERY
SCUDOFLEX MEMBRANE
IL-PROPRJETARJI TAL-ÓANUT JAWGURAW IL-FESTI T-TAJBA LIL KULÓADD.
Óinijiet:
Mit‐Tnejn sal‐Ìimg˙a
6.30am – 1.00am, 3.30pm – 7.00pm
Is‐Sibt
6.30am – 1.00pm
ta’
Triq Dun Matteolo Saliba, Ûurrieq
Tel: 2168 9256 Mobile: 9949 2416
EUROCaterersContact Person: Mario Attard
Sales and Rental of Slush Machines& Soft Serve MachinesTestaferrata Street, Ûurrieq
Tel. 2164 2647 Mob. 9982 0269e-mail: [email protected]
61
x’g˙amlet Marija? Marret g˙and
il-ku©ina tag˙Ha sabiex tifta˙ar u
tg˙idilha x’kien ©ralHa? Le. Marija
marret sabiex tg˙in lil EliΩabetta,
sabiex tkun il-qaddejja tag˙ha. Issa
ejja nkunu sinçieri. Kieku lilek
jidhirlek an©lu u jg˙idlek li inti ser
issir Omm Alla, ta˙seb li inti ser
tag˙milha ta’ qaddejja ta’ xi ˙add
jew tara kif ser issib il-qaddejja
g˙alik? Inti x’kont tag˙mel?
Kieku … jien Omm Alla … arani
u la tmissnix…..ara kif tkellimni.
Imma Marija marret tag˙milha ta’
seftura. Issa meta ng˙idu marret
min-Nazzaret s’g˙and EliΩabetta,
ma marretx b’xi karozza! Din hi
umiltà. Malli Marija ˙abbrilha li
ser issir Omm Alla, l-ewwel ˙sieb
li ©ieHa f’mo˙˙Ha kien li t˙obb.
Tmur taqdi lil min g˙andu bΩonn.
Óafna drabi a˙na meta nkunu nafu
b’xi ̇ add li g˙andu bΩonn l-g˙ajnuna
tag˙na, ng˙idu, “jekk jg˙idli jew
jitlobni ng˙inu.” Imma jekk jg˙idli!
Dan mhux dak li jrid minna Ìesù.
Fejn tara l-bΩonn anke jekk ma
jg˙idlekx, ag˙ti sehmek. Fil-kaΩ
ta’ Marija, EliΩabetta kienet di©à
ilha sitt xhur tqila, imma Marija ma
marretx tg˙idliha jiena tqila g˙andi
bΩonnok. Imma kif saret taf li
g˙andha bΩonn l-g˙ajnuna ma qalitx
g˙alfejn ma qaltlix jew tkompli
titkabbar wa˙edha. Xejn minn
dan. Meta saret taf, Marija avolja
Omm Alla, marret tag˙milHa ta’
qaddejja. Dan hu mudell ie˙or.
Jien ng˙inek mhux jekk tg˙idli,
g˙aliex forsi nist˙i ng˙idlek le, imma
fejn tara l-bΩonn. Ag˙ti sehmek.
Ìesù hekk g˙allimna. Ilkoll nafuha
l-parabbola tas-Samaritan it-tajjeb.
Insibu li dak ir-ra©el qabΩu fuqu
l-˙allelin u ˙allewh fl -art g˙al-
kwaΩi mejjet. G˙adda qassis u
baqa’ sejjer. G˙adda levita u baqa’
sejjer. G˙adda samaritan u nduna
li dak g˙andu bΩonn l-g˙ajnuna u
g˙enu. U Ìesù ma jg˙idx li dak
ir-ra©el ta’ ma’ l-art beda jg˙ajjat
g˙all-g˙ajnuna. Is-samaritan g˙enu
mhux g˙ax qallu biex jg˙inu imma
g˙aliex rah fi l-bΩonn. U a˙na hekk
irridu nag˙mlu. Lil min narawh
fi l-bΩonn anke jekk ma jg˙idilniex,
irridu ng˙inuh. Dun Ìor© kien
i˙obb jg˙id “kieku g˙andna paroli!
Waqt il-prova kollox!”. G˙alhekk
meta nindunaw li xi ˙add g˙andu
bΩonn l-g˙ajnuna a˙na g˙andna
ng˙inuh. Tkun qed tissogra li
dak li jkun jg˙idlek tinda˙alx, ma
rridx … imma b’daqshekk dan xi
sogru kbir? U Marija qaltilha lil
EliΩabetta x’kien ©ralha? Le. L-
umiltà ta’ Marija ©eg˙litha biex
iΩΩomm kollox f’qalbHa g˙aliHa.
Issa ejja ng˙idu l-verità. Kieku kont
inti x’kont tag˙mel? Lanqas biss
tinΩel isfel imma tifta˙ it-twieqi u
tibda’ tg˙id lill-©irien kollha. Ma
tkunx qed tag˙mel xi ˙a©a ˙aΩina
g˙aliex li ser issir Omm Alla hija
a˙bar tajba. Imma Marija fl -umiltà
tag˙Ha Ωammet kollox g˙aliHa. U
Alla l-Missier lil Marija ppremjaha
g˙all-umiltà tag˙Ha billi nebba˙ lil
EliΩabetta u EliΩabetta mill-ewwel
laqg˙atHa g˙andha u qaltilHa,
Kif ikun dan li Omm Sidi ti©i
g˙andi?” Kif jista’ jkun li Omm
Alla ti©i g˙andi. Jien suppost ni©i
g˙andek. A˙seb u ara meta Marija
qaltilha li marret biex taqdieha, biex
isserviha!. G˙all-umiltà tag˙Ha Alla
ppremjaha. Óafna drabi a˙na na˙sbu
li jekk inkunu umli kul˙add jag˙mel
li jrid bina. Jekk inkun umli ma
nil˙aqx. Kul˙add jg˙addi minn fuq
rasi. G˙ax min hu umli jafda f’Alla
u jmexxieh Hu. G˙ax Marija kienet
umli, Alla l-Imbierek taHa triq o˙ra
u nebba˙ lil EliΩabetta. U Marija
malli EliΩabetta qaltilHa kif jista’ jkun dan li Omm Sidi ti©i g˙andi, ma bdietx tifta˙ar u tg˙idilha x’kien
©ralha. Imma Marija meta ndunat li
EliΩabetta taf, bdiet tfa˙˙ar ’l Alla.
Ru˙i tfa˙˙ar il-kobor tal-Mulej.
G˙aliex kull ˙a©a tajba ©ejja minn
Alla. Kull ˙a©a tajba li hemm fi na
©ejja minn Alla. G˙andna g˙aliex
nimitawHa lill-Madonna f’din din
ir-rabta tag˙Ha ma’ Alla? A˙na
l-ir©iel niddejqu li jkollna mara b˙al
din b˙ala mudell g˙all-˙ajjitna?
Imbag˙ad x’©ara? ÌuΩeppi
nduna li Marija kienet tqila. Il-
Madonna g˙ax qalet IVA lil Alla
da˙let fi nkwiet kbir. ÌuΩeppi kien
ra©el normali u ta’ l-affari tieg˙u. Il-
Madonna da˙let fi nkwiet kbir mhux
g˙ax g˙amlet xi ˙a©a ˙aΩina imma
g˙ax qalet IVA lil Alla. Kieku
ÌuΩeppi rrapurtHa kienu j˙a©©ruHa
Ωgur. Imma g˙aliex ÌuΩeppi
kien ra©el ©ust beda ja˙seb biex
i˙arrabHa. U Marija ma setg˙et
tag˙mel xejn g˙aliex ma setg˙etx
tg˙idlu li bis-sa˙˙a ta’ l-Ispirtu s-
Santu. Óadd ma kien jemminHa!
Ir-ra©el li tant kienet t˙obb kien qed
ja˙seb ˙aΩin fi Ha. Trid tkun sod
jew dg˙ajjef biex issofri dan kollu?
G˙ax ˙alliet f’idejn Alla, Alla feta˙
triq. ÌuΩeppi kellu ˙olma u l-an©lu
qallu, “TibΩax tie˙u g˙andek lil
Marija g˙aliex dak li ser tiled Huwa
opra ta’ l-Ispirtu s-Santu.”
Pjuttost naΩΩarda ng˙id li
ÌuΩeppi kellu fi di akbar minn ta’
Marija g˙aliex Marija rat an©lu
imma ÌuΩeppi ˙olom ˙olma. Dan
seta’ qam fi l-g˙odu u jg˙id, “...u iva
din kienet ̇ olma!”, u ma jag˙tix kaΩ.
ÌuΩeppi kien ra©el ©ust, bniedem
tajjeb ˙afna Induna li dik il-˙olma
©ejja minn Alla U ÌuΩeppi emmen
˙olma li ©ejja minn Alla. Min jaf
kemm iddispjaçieh ÌuΩeppi li ˙aseb
˙aΩin f’Marija. Min jaf meta ÌuΩeppi
u Marija ltaqg˙u fl imkien wara dan
l-episodju, x’qalilHa ÌuΩeppi? Min
jaf kemm iddispjaçieh. Min jaf
kemm qalilHa, “kif m’g˙idtli xejn?”
San ÌuΩepp kellu rabta kbira ma’
Alla. Hekk ukoll Marija kellHa
fi di kbira u rabta kbira ma’ Alla.
U dan mhux kollox. Li kieku nduru l-
Evan©elju nsibu ˙afna aktar episodji
li jg˙inuna sabiex Marija tkun il-
mudell tag˙na. ÌuΩeppi u Marija
fl imkien, kellhom rabta qawwija
ma’ Alla u allura g˙ax afdaw
f’Alla l-ebda ˙sara ma setg˙et
tkissirHom. Nitolbu fl imkien biex
il-familji kollha kemm l-ir©iel kif
ukoll in-nisa, ilkoll nafdaw f’Alla
g˙aliex hekk biss inΩommu l-familji
tag˙na mag˙qudin.
Bar &
RestaurantSt. Thomas Road, Luqa
Tel: 2180 0243Inservu kull kwalità ta’ikel
bi prezzijiet moderati.
Nispeçjalizzaw fil-Pasta, Steaks,Chickens u anke la˙am taΩ-Ωiemel
Dun ÌuΩepp Zammit StreetÛurrieq - Malta. Tel: 2168 0760
Business Hours:Monday to Friday: 9.00a.m. - 12.00p.m. 4.00p.m. - 7.00p.m.Wednesdays & Saturdays : Half Days
Carabott Jewellers
COMBINED TRADES CENTRESALJATURA STREET, MQABBA
(wara Celest il-Mechanic)
Fejn issibu: varjeta ta’ g˙odda fosthomWelding Sets, Battery Chargers, Boosters, Tapes & Dies
Metric, UNF, UNC.High Pressure Washers, Pompi ta’ l-ilma g˙ad-dar
Boldijiet B.S.W., B.S.F., U.N.F., M.M.Kiri ta’ Chaser Speçjali g˙at-t˙affir tat-trinek tal-kanen tad-dawl.
Óinijiet tal-ftu˙: Mit-Tnejn sal-Ìimg˙a mill-4.00 - 7.00p.m.Is-Sibt mit-8.00a.m. - 12.30p.m.
63
Jg˙idu li darba Dun Ìor© qal li
hu ma kienx ©ie biex joqg˙od iqarar
imma biex jg˙allem. Issa Dun Ìor©
qarar lil bosta nies imma Ωgur li hu
kien ja˙seb u jemmen li l-missjoni
tieg˙u kienet biex jg˙allem. Qatt
ma tilef okkaΩjoni sabiex jg˙allem.
Óajtu kollha kienet biex jg˙allem.
Kien i˙obb jg˙id, ‘it-tag˙lim g˙ajn
ta’ kull ©id’. Din hi wa˙da mill-
opri kbar tal-˙niena li tg˙allem lil
min ma jafx. U minn dan hu li hu
li kiteb daqshekk kotba. Biss Dun
Ìor© lanqas biss kien jiffi rmahom
il-kotba li kiteb. Propju f’dan il-
perjodu s-Soçjetà tal-MUSEUM
fet˙et dak li nsej˙ulu l-Arkivju tal-
kitbiet ta’ Dun Ìor©. Dan ifi sser
li s-Soçjetà tal-MUSEUM bdew
ji©bru l-kitbiet, dokumenti eçç.
kollha tieg˙u u tippreservahom kif
g˙andu jkun sabiex kollox ikun
mi©bur f’dan l-Arkivju – Çentru
Studji Dun Ìor©.
Iç-çentru tal-˙ajja ta’ Dun Ìor©
kien Sidna Ìesù Kristu. Dun
Ìor© kien jg˙ix g˙alih. Ja˙seb fi h
u jitkellem mieg˙u. G˙alih Ìesù
kien le˙en il-ma˙bub. Naturalment
aktar viçin ta’ Ìesù nsibu lil
Marija Santissma. Dun Ìor© kien
jitkellem biex jifhmu kul˙add. Din
kienet wa˙da mill-intuwizzjonijiet
ta’ Dun Ìor© li kapaçi jitkellem kif
jifhmu kul˙add. Jekk tkun trid xi
˙a©a inti ser tmur g˙and min jista’
jtik dik il-˙a©a. Inutli tmur g˙and
min m’g˙andux! G˙alhekk Dun
Ìor© kien idur fuq Marija Omm
Ìesù
Dun Ìor© kien marbut ˙afna
ma’ Marija Santissma. Per
eΩempju Dun Ìor© kien terzjarju
tal-Karmnu fi l-1928 wara li kien
di©à ilu 22 sena saçerdot. Hawn
min ja˙seb li Dun Ìor© kellu biΩa’
fuq is-salvazzjoni ta’ ru˙u. Dun
Ìor© kien bniedem ta’ fi di kbira.
Kellu idea tant kbira ta’ Alla li kien
jibΩa’ minn Alla. JibΩa’ mhux fi s-
sens li jitwerwer minn Alla imma
li jibΩa ‘ li jonqsu, g˙aliex jekk
veru t˙obb lil xi ˙add ma tkun trid
tonqsu f’xejn. Dun Ìor© kiteb xi
affarijiet li kien iffi rmahom b˙ala
Patri Franco. Dun Ìor© stess
kien jg˙id li kien imnebba˙ minn
Beatu Franco li kien devot kbir tas-
Sagrament u ta’ Marija Santissma.
Hawn min jg˙id ukoll li dan Beatu
Franco kien bniedem ftit stramb u li
jitilg˙ulu malajr. Jg˙idu li dan kien
iΩomm ftit ©ebel f’idu biex jekk ikun
ser jirrabja ida˙˙al ©ebla f’˙alqu
u ma jirrabjax. Il-karmelitani
g˙o©bithom ˙afna li Dun Ìor©
sar terzjarju tal-Karmnu u tawh il-
privile©© jg˙idulha l-fi gliolanza
jew a˙jar aggregat speçjali b˙al
meta ssir tesseru speçjali. Jg˙idu li
f’Malta kienu tnejn biss li kellhom
dan il-privile©©. Il-Karmelitani
mhux biss f’Malta imma wkoll
madwar id-dinja jqisu lil Dun Ìor©
b˙ala wie˙ed minnhom. Fil-fatt
jg˙idu li dan Dun Ìor© huwa Beatu
Karmelitan. L-idea tal-Karmelu hija
d-devozzjoni lejn Marija Santissma
u allura kellu devozzjoni kbira lejn
il-labtu tal-Madonna. Óa©a tal-
g˙a©eb hi li wara 45 sena fi l-qabar,
il-lazz tal-labtu tal-Madonna li
Dun Ìor© kellu ma’ g˙onqu g˙adu
jidher. Dun Ìor© kien g˙amilha
regolament fuq il-membri tal-
MUSEUM sabiex ikunu miktubin
fi l-labtu tal-Karmnu.
Jg˙idu li darba Dun Ìor©
mar g˙and regattier u xtara minn
g˙andu kwadru tal-Madonna tal-
Bon Consigli, tal-pariri t-tajba.
Dan il-kwadru stil grieg jew
biΩantin, dendlu fi t-tara© fi d-dar
tieg˙u fejn kien joqg˙od ©ewwa l-
Óamrun. Jg˙idu li kellu devozzjoni
kbira lejn dan il-kwadru tant li kien
i˙ares lejn il-Madonna u jitlobha l-
pariri. Darba, u dan l-episodju kien
qalu Dun Ìor© stess kellu problema
kbira, li bqajna qatt ma sirna nafu
x’kienet din id-diffi kultà u hu u tiela’
Marija u Dun Ìor©Ìimg˙a Marjana 2007
mid‐diskors ta’ Mons. Lawrence Gatt‐ Direttur tad‐Dar tal‐Providenza
Mons. Lawrence Gatt, Direttur tad‐Dar tal‐Providenza, wie˙ed mill‐kelliema matul il‐Ìimg˙a Marjana 2007.
La SpigolaFish Shop
Quality fresh fi sh daily, frozen fi sh
and seafood, ice fl akes
49, Blue Grotto Avenue, Ûurrieq
Mobiles: 9944 9258 9985 9639
SHOE SHINE FOOTWEARSHOE SHINE FOOTWEAR
SHOE SHINE, Carmelo Caruana Street, Ûurrieq ÛRQ 04Phone: 2168 5241 • Fax: 2164 9381 • Mob: 9982 1932
E-mail: [email protected]
MR & MRS CARUANA
FOOTWEAR & LEATHER GOODS
Di DIEGOLifes tyleLifes tyleDi Diego, 113, Blue Grotto Avenue, Zurrieq
Tel: 2164 9381, 2168 5241 Fax: 2164 9381 Mob: 9982 1932 E-mail: [email protected]
Clothing & Footwear
65
t-tara© waqaf quddiem il-kwadru u
taleb lill-Madonna: “Mater Boni
Consigli ora pro me”. Jg˙id li
sema’ vuçi çara ˙afna u li jista’
jifhima u qaltlu, “Serva silenzium”
ji©ifi eri osserva s-silenzju. Kien
jg˙id li ©ietu paçi kbira.
Dun Ìor© kien iqaddes ˙afna
fi l-knisja tas-Samra li tinsab
mal-©enb tal-knisja l-kbira tal-
Óamrun. Din jg˙idulha s-samra
g˙aliex il-Madonna hija ta’ kulur
iswed. Insibu devozzjoni kbira
ta’ din il-Madonna ©ewwa Spanja
u jg˙idulha ta’ Atoçja. Din
hija l-Madonna mtellg˙a s-
sema u Dun Ìor© da˙˙al din
id-devozzjoni lejn il-Madona
tas-Samra. Fil-knisja ta’
Damaxxena, il-knisja tal-
Griegi li nsibu ©ewwa l-Belt
Valletta, meta l-papas tal-
griegi kien ikun imsiefer,
Dun Ìor© kien imur hu u
jie˙u ˙sieb hu l-knisja tal-
Madonna Damaxxena. Dun
Ìor© hu propjament mill-
Belt. Twieled il-belt imma
kienu marru joqog˙du mill-
ewwel ©ewwa l-Óamrun.
Dun Ìor© kien tg˙ammed
fi l-knisja tal-Madonna ta’
Porto Salvo u Dun Ìor© kien
jg˙idhom dawn l-affarijiet
biex juri li hu kien marbut
daqshekk ma’ episodji tal-
Madonna.
Dun Ìor© kellu devozzjoni
kbira ˙afna lejn ir-ruΩarju u
kien ukoll g˙amilha regola sabiex
is-soçi tal-MUSEUM g˙andhom
jg˙idu r-ruΩarju. Dun Ìor© kiteb
ktieb apposta fuq ir-ruΩarju li fi h
formoli ta’ kif tg˙id ir-ruΩarju
b’mod differenti Billi r-ruΩarju
hija talba ripetittiva kien jara kif
jivvinta formoli biex inti tg˙id
ir-ruΩarju ming˙ajr ma tiddejjaq.
EΩempju wie˙ed hu li kien jg˙id
biex il-missierna u l-ewwel tlett ave
marijiet tg˙idhom bil-mod u ta˙seb
fuqhom. Imbag˙ad is-seba’ ave
marijiet l-o˙ra ta˙seb fuq il-misteru
nnifsu. Dan sabiex kemm jista’ jkun
wie˙ed ma jaljenax rasu u jkun jaf
x’qed jg˙id. Dun Ìor© kien jg˙id
˙mistax il-posta ruΩarju u fl -1957
kien qal lil s˙abu tal-MUSEUM
li hu kien jg˙id ˙ames posti o˙ra
li sej˙ilhom il-Misteri tad-Dawl
fejn fi hom sab sodisfazzjon kbir.
Dawn il-misteri huma episodji
mill-˙ajja ta’ Ìesù – mag˙mudija,
l-ewwel miraklu tat-tie© ta’ Kana,
meta g˙allem il-beatitudnijiet fuq
il-muntanja, it-trasfi gurazzjoni u t-
twaqqif ta’ l-Ewkaristija mqaddsa.
Propju ˙amsin sena ilu Dun Ìor©
kien di©à mnebba˙ minn Alla fuq
dawn il-misteri tad-dawl li propju
ftit tas-snin ilu l-Papa ˙abbarhom
mad-dinja koll˙a.
Kul˙add jaf li ç-çentru tal-
MUSEUM qieg˙ed ©ewwa l-Blata l-
Bajda fejn hemm ukoll il-knisja tal-
Medalja MerakoluΩa. Devozzjoni
o˙ra kbira li kellu Dun Ìor©.
Din id-devozzjoni wasslitu biex
g˙amilha li kull soçju jkun miktub
ukoll fi l-medajla mirakoluΩa. Dun
Ìor© kellu sens kbir ta’ Alla. Alla
m’g˙andux g˙edewwa ˙lief id-
dnub.
Allura l-istorja kollha tal-
medalja mirakoluΩa fejn il-Mara
tirfes ir-ras tas-serp, tad-dnub. Id-
devozzjoni kbira ta’ Dun Ìor©
wasslitu wkoll biex kiteb litanija
twila ta’ tif˙ir lejn il-Madonna
imsej˙a Vestis Honoris. Kull soçju
tal-Museum g˙andu jg˙id dan it-
tif˙ir nhar is-7, 17 u 27 ta’ kull
xahar. Kellu devozzjoni solida
msej˙a krisoçentirka, imdawwra
ma’ Kristu. Kien i˙obb ˙afna
lill-Madonna g˙aliex kien i˙obb
˙afna lil Ìesù u viçi versa. Hekk
g˙andha tkun id-devozzjoni tag˙na.
Sfortunatament a˙na ng˙idu li
a˙na devoti lejn il-Madonna
jew lejn xi qaddis g˙ax hekk
kien missieri u n-nannu.
Forsi g˙ax jisimni g˙al xi
qaddis partikolari. Din mhux
devozzjoni lejn il-qaddis jew
lejn il-Madonna imma lejn
festa jew soçjetà.
Dun Ìor© kiteb ktieb
kollu kemm hu fuq il-
Madonna jismu Benedicta.
Ktieb immirat g˙ax-xahar
ta’ Awissu. F’dan il-ktieb
insibu tliet ra©unijiet g˙aliex
il-Madonna tant t˙obb lilna l-
bnedmin:
1. Il-Madonna t˙obb lill-
bniedem g˙ax hu kien il-
kawΩa li g˙aliha Ìesù sar
bniedem u ©ie fi d-dinja.
2. Il-Madonna t˙obb lill-
bniedem g˙aliex hi taf kemm
batiet min˙abba fi l-bniedem
3. Il-Madonna t˙obb lill-
bniedem g˙aliex hi biss
taf kemm i˙obbna Alla l-
Imbierek.
It-tradizzjoni tg˙id li l-Madonna
mietet nhar it-13 ta’ Awissu. Kien
hemm preΩenti l-appostli kollha
minbarra Tumas. Jumejn wara,
ji©ifi eri fi l-15 ta’ Awissu, Tumas
kien mag˙hom u l-appostli riedu
jift˙u l-qabar biex dan Tumas jara
l-fdalijiet ta’ Marija. Ìara li l-
©isem ta’ Marija ma sabuhx. Din
it-tradizzjoni antika turi li sa mill-
bidu nett, l-insara kienu jemmnu li
l-Madonna ©iet imtellg˙a s-sema
bir-ru˙ u bil-©isem.
San Ìor© Preca, l‐ewwel Qaddis Malti
John’s
Butcher Tue: 7.15 - 11.45
Wed: 9.30 - 11.45
16.00 - 18.45
Thurs: 6.30 - 11.45
Fri: 6.30 - 11.45
16.00 - 18.45
Sat: 6.30 - 11.45
Misra˙ il-Fidwa,
Mqabba - Malta
Tel: 2168 0942
Victor’s Take AwayBar, Restaurant, Cafeteria
Specialising in Fresh Fish, Maltese Food & PartiesDun ÌuΩepp Zammit Str., Ûurrieq
(Next to Bus Terminus and near the Ûurrieq School)
Noffru servizz lill‐kaΩini f’dak li hu kiri ta’ platti, kikkri, frieket, skieken, eçç...Inbid Home made bi prezz speçjali g˙al BBQ’s u attivitajiet o˙ra. (Fliexken jew Ìarar)
Tel: 2164 1033 • Mob: 9947 4249
PET CAREKull ma trid g˙all-©nien u g˙ar-raba, sustanzi eçç.
G˙all-pets mediçini g˙all-annimali kollha.Ìwies u affarijiet g˙all-kaçça, insib u sajd,
˙niex ta’ Limperjal ta’ barra u reels,qasab, snanar u swivels u
kaxxa tal-plastic tas-sajd, eçç.Lanza, spag tan-nar, nases u dqiq tal-ful, eçç.
Qrendi Road, Ûurrieq Tel: 2164 9727
67
A˙na normalment nitkellmu
˙afna dwar Marija. Xi kultant ukoll
nippruvaw nifhmu xi misteri dwar
Marija. Hekk ng˙idu a˙na nippruvaw
nifhmu kif hija l-Immakulata, kif
hija nisslet u baqg˙et ver©ni, kif
©iet imtellg˙a s-sema bir-ru˙ u l-
©isem. IΩda dwar Marija ˙afna drabi
ta˙arbilna l-aktar ˙a©a importanti, u
allura ddeçidejt li nippruvaw naraw
ftit min hi Marija. Kif g˙andna
n˙arsu lejha? U meta nitkellmu
dwar Marija, kif g˙andna nitkellmu
dwarha?
Il-Knisja t˙ares lejn Marija l-
aktar b˙ala dik li hija; ‘Omm Alla’.
Fil-fatt dan it-titlu (li m’hu titlu xejn
imma hekk hu tassew) jindirizzana
biex lil Marija narawha fi r-relazzjoni
tag˙ha mal-misteru tal-Verb Divin
Inkarnat, u allura ukoll fi r-relazzjoni
tag˙ha mal-Knisja li hija l-Ìisem
mistiku ta’ Kristu.
Il-Verb Divin, sar bniedem
biex jifdi lill-bnedmin. Ladarba
twieled biex jifdina, u hekk fi lfatt
g˙amel sa temm ˙ajtu g˙alina fuq
salib, Irxoxta u telà s-sema biex
jibg˙atilna d-difensur. Dan g˙andu
jfi sser li a˙na b˙ala bnedmin g˙andu
jkollna rikonnoxxenza lejn dan il-
g˙emil ta’ m˙abba infi nita. U jekk
a˙na b˙ala bnedmin g˙andu jkollna
rikonoxxenza, ifi sser li g˙andu
jkollna çerti doveri biex permezz
tag˙hom nuru din ir-rikonoxxenza.
U hawn, allura, tajjeb li nifhmu
x’doveri g˙andhom il-bnedmin
mifdija lejn din l-Omm li hija “Omm
Alla” u lejn dan Alla mag˙mul
bniedem; Ìesù; Alla li jsalva; l-
Immanuel, Alla mag˙na.
Id-dover, l-obbligu, minnu nnifsu
jitlob li jkun hemm tip ta’ relazzjoni.
X’tip ta’ relazzjoni g˙andna m’Alla
u ma’ Marija? Kif nista’ nid˙ol
f’relazzjoni ma’ Alla u ma’ Marija,
jekk nibqa’ ma nafhomx? U allura
biex inkunu nafu x’relazzjoni g˙andu
jkollna ma’ Alla u ma’ Marija,
tajjeb li llum nitkellmu fuq kollox
dwar ir-relazzjoni ta’ Marija mal-
misteru tal-Verb Inkarnat u tal-
Ìisem mistiku. Hemm bΩonn però
inΩommu dejjem quddiem g˙ajnejna
li g˙andna nirrikorru lejn l-Iskrittura
Mqaddsa u lejn it-Tradizzjoni
appostolika, g˙ax ma nistg˙ux
ninjoraw l-iΩvilupp dottrinali li se˙˙
fi l-Knisja sa Ωminijietna.
Minn dak li g˙edna s’issa
nikkonkludu li, l-ewwel u qabel
kollox, hemm bΩonn li nistqarru,
nifhmu u nemmnu r-rwol ta’ Marija
fl -istorja tas-salvazzjoni. Rwol li hu
marabut b’mod li ma jistax jinfi red
mill-misteru ta’ Kristu u tal-Knisja.
Dan il-misteru ta’ Marija Omm
il-Mulej, matul is-sekli impenja lil
˙afna rg˙ajja u mg˙allmin. U˙ud
minnhom, huma u jippruvaw jg˙ollu
l-aspetti çentrali tal-marjolo©ija,
dejjem ittrattawha fl imkien mal-
kristolo©ija jew l-ekkleΩjolo©ija.
Marija però timmerita li ti©i trattata
b’mod speçifi ku fi l-funzjoni tag˙ha
fl -istorja tas-salvazzjoni, fi d-dawl
tal-Iskrittura Mqaddsa u t-tradizzjoni
tal-knisja. Imbag˙ad, ikun utli
˙afna li nitkellmu dwar id-doveri
tal-bnedmin mifdija lejn l-Omm
imbierka ta’ Ìesù. Il-Kostituzzjoni
Dommatika tal-Konçilju Vatikan
II dwar il-Knisja, ‘Dawl tal-Ìnus’
(‘Lumen Gentium’), fi n- numru
54, tg˙idilna hekk: “G˙alhekk il-Konçilju Mqaddes, waqt li qieg˙ed jesponi t-tag˙lim dwar il-Knisja li biha l-Feddej divin i˙addem is-
salvazzjoni, irid b’mod xieraq ifi sser x’kien is-sehem tal-Ver©ni Mqaddsa fi l-Misteru tal-Verb mag˙mul bniedem u tal-Ìisem Mistiku u x’inhuma d-dmirijiet tal-bnedmin mifdija lejn Omm Alla, Omm Kristu u Omm il-bnedmin u, fuq kollox, Omm il-fi dili (Omm dawk kollha li jemmnu).
Ir-rwol li Marija rçiviet mill-
pjan Divin ta’ salvazzjoni, jin˙tie©
attenzjoni partikulari. Dan ir-rwol
jin˙tie© ukoll li kull min jemmen
jilqg˙u bil-fer˙ ˙alli hekk jaççetta
lil Marija f’˙ajtu u jag˙tiha l-post
li jist˙oqqilha. Filfatt g˙alina l-
insara, dan ir-rwol ta’ Marija, meta
Marija fil‐KnisjaÌimg˙a Marjana 2007
siltiet mill‐messa©© ta’ Fr. Joseph Zahra O.P.
Id‐Direttur Spiritwali tas‐Soçjetà, Fr. Joseph Zahra O.P. jg˙addi l‐˙sibijiet tieg˙u waqt il‐Ìimg˙a Marjana 2007.
Sejba Road MqabbaFor a Free Estimate Contact:
Carmel D. SpiteriMob: 9949 4304, 7999 3816
C.D.S.A l u m i n i u m W o r k s
Benny il-Beach(Ta’ Ìokba)(Ta’ Ìokba)
Specialising in Rabbit & Maltese CuisineSpecialising in Rabbit & Maltese Cuisine
Triq il-BiΩantini, Qrendi • Tel: 21 685 087 • Mob: 9948 7275Triq il-BiΩantini, Qrendi • Tel: 21 685 087 • Mob: 9948 7275
Two Big Screens
Live Football & Karaoke
Special appetizers are also served in a Friendly Atmosphere
Smoking Area available
(Ta’ Ìokba)
Benny il-BeachBenny il-Beach PubWine Bar
69
naççettawh, jissarraf f’˙ajjitna fl -
atte©©jamenti evan©eliçi li g˙exet
qabilna hi. Marija g˙exet il-prinçipji
evan©eliçi qabel ma dawn ©ew
im˙abbra. Hekk narawha per eΩempju
fi t-T˙abbira ta’ l-An©lu: “Hawn jien
il-qaddejja tal-Mulej ha jsir minni
skond kelmtek” (Lq 1,38). Hawn
Marija tkun di©à g˙amlet tag˙ha u
g˙exet il-kliem li Ìesù g˙allimna
fi l-‘Missierna’ meta qal: “Ikun li
trid int kif fi s-sema hekk ukoll fl -
art” (Matt 6,10). Dan Marija setg˙et
tag˙mlu g˙ax kienet il-‘Mimlija bil-
grazzja’ (Lq 1,28), mimlija b’Alla
mag˙mulha esklussivamet g˙aliH,
u allura me˙lusa minn dak kollu li
huwa ˙aΩin.
Marija, Omm il-Mulej, g˙alhekk
hija destinata biex teΩerçita infl uss
speçjali fuq il-mod ta’ talb
ta’ dawk li jemmnu. Il-
litur©ija tal-Knisja ukoll
tag˙raf dan ir-rwol uniku u
singulari li Marija g˙andha
fi d-devozzjoni u fl -eΩistenza
ta’ dawk li jemmnu. U
hawn jid˙ol dak li qalilna l-
Arçisqof: “B’dak li jien qed
nag˙mel, qieg˙ed nersaq aktar
lejn Ìesù, u qieg˙ed inressaq
o˙rajn lejn Ìesù?” Mela jekk
a˙na qed norganizzaw ‘Wirja
Marjana’, ‘Festa Titulari’
u o˙rajn, qieg˙ed nag˙mel minn
dak li qed norganizza ‘talba’? Ma
ninsewx li t-talb huwa l-uniku mod
kif permezz tieg˙u nistg˙u nid˙lu
f’relazzjoni ma’ Alla u ma’ Marija
Ommu u Ommna.
U huwa propju g˙alhekk li
g˙andna nkunu veri devoti ta’ Marija.
Xi tfi sser tkun devot? Devozzjoni
tfi sser dedikazzjoni u ma tistax tkun
dedikat g˙al xi ̇ add jew lejn xi ̇ a©a,
jekk lil dak ix-xi ˙add jew lil dik ix-
xi ˙a©a inti ma t˙obbhomx. Kemm
in˙obbuha verament lill-Madonna?
Il-Misteru ta’ Marija huwa verità
rivelata li jist˙oqq attenzjoni kbira u
wkoll studju sinçier u mimli m˙abba
g˙al g˙erf t’Alla, b˙alma jsir fl -
istess Teolo©ija. Ma rridux ninsew
li Ìesù stess kien ©ibed l-attenzjoni
ta’ niesu biex ma j˙arsux lejn Marija
b’entuΩjaΩmu fi l-vojt. Ìesù stieden
lin-nies biex jag˙rfu f’Marija fuq
kollox il-fatt li hija imbierka g˙ax
kienet kapaçi tisma’ l-Kelma ta’
Alla u twettaqha. (cfr Lq11,28).
Minn hawn nag˙rfu li huwa biss
id-dawl tal-Ispirtu li jrid imexxina
biex nifhmu min hi Marija eΩatt u
x’kien ir-rwol tag˙ha fi l-pjan tas-
salvazzjoni. U tant kemm dan huwa
importanti, il-Konçilju Vatikan II
j˙e©©e© lit-teolo©i u l-predikaturi
sabiex, “joqog˙du lura b’˙afna
attenzjoni minn kull esa©erazzjoni
falza...” (cfr ‘Lumen Gentium’
n.67). A˙na u nitkellmu dwar Marija,
irridu dejjem inΩommu quddiem
g˙ajnejna r-rabta li hemm bejn il-
persuna umana tag˙ha u il-persuna
divina ta’ Ìesù. Fl-istess waqt
però jin˙tie© li nΩommu u nag˙rfu
sew id-differenza ta’ bejniethom.
Ma nistg˙ux naqg˙u fi r-riskju li lil
Marija niddivinizzawha (nag˙mluha
alla). Irridu però nitkellmu bilfors
minn dak kollu li tg˙idilna r-
Rivelazzjoni dwar id-doni li Alla ta’
lil Marija g˙all-missjoni speçifi ka li
sej˙ilha g˙aliha. Fl-istess waqt, il-
Konçilju j˙e©©e© ukoll lit-tejolo©i
u l-predikaturi biex ma jaqg˙ux
fi r-riskju li jçekknu lil Marija billi
jaqg˙u “fl -irra©unar Ωejjed” (cfr
‘Lumen Gentium’ n.67). X’ji©ifi eri?
Nie˙du b’eΩempju l-Ver©inità tal-
Madonna; kif tista’ tkun ver©ni u
tibqa’ ver©ni u fl -istess waqt tkun
omm?
Din ma naslux g˙aliha bl-
irra©unar ta’ mo˙˙na imma bil-fi di,
meta nemmnu u naççettaw li Alla
jista’ kollox u allura seta’ wkoll i˙alli
lil din ix-xebba bla mittiefsa, nistg˙u
naççettawha. Jew inkella, kif nista’
nifhem b’mo˙˙i li Marija hija kollha
kemm hi qaddisa? Nifhem u nemmen
però b’dik li hija fi di, g˙ax hekk
©ie mg˙oddi lilna mir-rivelazzjoni
divina u mit-tradizzjoni.
Il-Konçilju jg˙inna biex nag˙rfu
kif g˙andna nimxu fi d-devozzjoni u
fl -istudju tag˙na lejn Marija; “Fil-
Knisja, Marija tokkupa, wara Kristu,
il-post l-aktar g˙oli u l-aktar viçin
tag˙na” (cfr “Lumen Gentium” n.
54).
Hemm bΩonn li niskopru aktar
x’inhu dan il-post l-aktar og˙li -
dan il-kobor mog˙ti lill-Madonna
fi l-misteru tas-salvazzjoni. Dan il-
kobor huwa kollu frott il-vokazzjoni
speçifi ka tag˙ha. Vokazzjoni li hija
b’mod komplet f’riferiment g˙al
Kristu.
Tajjeb nifhmu ukoll x’inhu il-post
l-aktar viçin tag˙na li Marija g˙andha.
Óajjitna hija infl uwenzata mill-
eΩempju u mill-interçessjoni
ta’ Marija. U dan hu l-mandat
li hija u a˙na rçevejna bi
kliem Ìesù stess, meta minn
fuq is-salib qal: “Hawn hi
Ommok… Hawn hu ibnek”
(Ìw 19,27). G˙alhekk hawn
jin˙tie© nistaqsu lilna nfusna
kemm a˙na viçin tag˙ha.
A˙na verament uliedha? L-
istorja tas-salvazzjoni tag˙na
tistedinna biex in˙arsu lejn
Marija.
L-axxetika kristjana
ta’ kull Ωmien, ukoll tistedinna
biex in˙arsu lejha u biex ne˙duha
b’eΩempju perfett ta’ kif g˙andna
naççettaw ir-rieda t’Alla f’˙ajjitna.
Marija hija l-mudell l-aktar qaddis li
tiggwida l-passi ta’ min irid jemmen
lejn is-sema’ pajjiΩna. Kif? Billi
tibqa’ tkun ta’ eΩempju g˙alina b˙ala
dik li dejjem semg˙et il-kelma tal-
Mulej u wettqitha, u wkoll b˙ala dik
li tibqa’ dejjem tg˙idilna: “Ag˙mlu
kullma jg˙idilkom Hu” (Ìw 2,5).
Min˙abba li hija ˙afna viçin tag˙na,
Marija ssostnina waqt il-prova,
tinkura©©ina fi d-difi kkultajiet
tag˙na, u dejjem tpo©©i quddiemna
l-g˙an ewlieni li naslu g˙as-
salvazzjoni. U huwa propju hawn
li jispikka r-rwol tal-maternità tal-
Madonna; b˙ala Omm binha Ìesù,
Assunta fi s-sema, tibqa’ tishar fuqna
lkoll b˙ala wliedha, li minn fuq is-
salib Ìesù afdalna biex nilqg˙uha
b˙ala wliedha fi l-fi di.
G˙ad-dilettanti tal-Festi
Velton Ltd
Mob: 9949 7336
Lampi ta l -Ku lur u Çar i15 watts u 25 watts
71
Dun Ìor© kiteb bosta kotba
fosthom ktieb jismu Benedicta (L-
Imbierka), immirat g˙ax-xahar ta’
Awissu . Dan jinkludi tletin lezzjoni
fuq il-Madonna. Illum ser nitkellmu
fuq ftit mill-virtujiet tal-Madonna
u kif inqeg˙duhom fi l-prattika.
Dun Ìor© kien i˙obb jg˙id li kien
delizzju g˙alih li jitkellem fuq
Marija Santissma. Kien jie˙u gost
jikteb u jitkellem fuq il-Madonna
u kien jie˙u gost li ˙addie˙or
jisma’ fuq il-Madonna. Biss
la darba Dun Ìor© kien i˙obb
˙afna lill-Madonna ma setax
jonqos li kien i˙obb ˙afna lil
binha Ìesù. Fil-fatt Dun Ìor©
kien jg˙id, “Nitpaxxa naqra l-
Evan©elju” u kien isejja˙ lil
Ìesù b˙ala Le˙en il-Ma˙bub.
Mill-Evan©elju wie˙ed g˙andu
jitg˙allem x’g˙andu jag˙mel fuq
˙ajtu kollha.
Tliet virtujiet li kellha l-
Madonna huma l-Fidi, it-Tama
u l-Im˙abba lejn Alla u lejn
il-proxxmu. Tliet virtujiet
insej˙ulhom teologali g˙aliex
g˙andhom x’jaqsmu dirett ma’ Alla.
L-aqwa fosthom hija l-im˙abba.
Dawn il-virtujiet teologali ilkoll
irçivejnihom fi l-mag˙mudija tag˙na.
L-ewwelnett wie˙ed irid ikollu l-
fi di meta qeg˙din hawn fi d-dinja.
Nemmen fi l-mag˙mudija, nemmen
f’Alla, nemmen fl -Ispirtu s-Santu
eçç. Meta nkunu l-©enna nkunu qed
naraw. A˙na nemmnu f’xi ˙a©a li
g˙alissa mhux qed naraw. Il-virtù
tat-Tama jintemm ukoll hekk kif
inkunu ˙dejn Alla g˙aliex it-tama
tag˙na llum hija li dak illi nitlobu lil
Alla naqilg˙uh. It-tama li mmorru
ngawduh fi l-©enna g˙al dejjem. L-
im˙abba hija l-aktar virtù importanti
g˙aliex din hi li tibqa’. In˙obbu lil
Alla g˙al dejjem speçjalment meta
nkunu qrib tieg˙u fi l-©enna.
Fil-litanija tal-Madonna nsibu
diversi invokazzjonijiet fuq il-
Madonna. Anke Dun Ìor© kien
g˙amel litanija o˙ra fuq il-Madonna
li sej˙ilha Vestis Honoris – Libsa
ta’ Unur. Óafna titoli lill-Madonna.
Din g˙adha ting˙ad sal-lum kull 7,
17 u 27 ta’ kull xahar mis-soçi tal-
MUSEUM.
Storja çkejkna. Darba kien
hemm tfajla li kienet f’kulle©©
(boarder) u talbet lil ommha sabiex
tibg˙atilha mera. Ommha li kienet
mara twajba qatg˙et ix-xewqa
ta’ bintha imma fl ok mera wa˙da
bag˙titilha tlieta. L-ewwel mirja
kienet dik li talbitha. F’messa©©
çkejken l-omm qaltilha “din il-mera
turik inti kif inti”. It-tieni mirja
kienet ras ta’ mewt sabiex tfakkar
lit-tifl a fi s-sieg˙a tal-mewt tag˙ha
li kul˙add irid jg˙addi minnha u
l-a˙˙ar mera kienet xbieha tal-
Madonna sabiex tg˙in lit-tifl a fuq
liema passi trid timxi. Biex turi lit-
tifl a kif g˙andha tkun. Din trid tkun
il-mera ta’ ˙ajjitna li naraw x’kienet
tg˙id u tag˙mel il-Madonna,
x’inhuma l-virtujiet tag˙ha u lkoll
nippruvaw nimitawha. Dun Ìor©
kien i˙obb jg˙id li a˙na jrid ikollna
vera devozzjoni lejn il-Madonna
g˙aliex façli li wie˙ed jg˙id li j˙obb
jew li hu devot tal-Madonna. Il-
vera devozzjoni tfi sser imitazzjoni.
A˙na rridu nimitaw lill-Madonna
fi s-sabar tag˙ha, fl -umiltà, fl -
im˙abba eçç. San Pawl stess qal,
“imitaw lili g˙aliex jiena imitajt
lil Kristu”. U Dun Ìor© jista’
jg˙id dan id-diskors lilna. Issa
a˙na x’qeg˙din nag˙mlu biex
nixb˙u lil Dun Ìor©? Qeg˙din
nisimg˙u l-Kelma t’Alla?
Qeg˙din nippruvaw inxandru l-
kelma t’Alla bl-eΩempju tag˙na?
G˙aliex fi nalment fuq dan ser
ikun il-©udizzju tag˙na. Fuq a˙na
x’g˙amilna f’˙ajjitna u mhux
x’g˙amel ˙addie˙or. A˙na rridu
nkunu appostli kif fi l-fatt kien
isejja˙ lill-ewwel membri Dun
Ìor©. Appostli g˙aliex a˙na
wkoll irridu nwasslu u nxandru
l-Evan©elju bit-talb tag˙na,
bl-eΩempju tag˙na eçç. A˙na
rridu ng˙inu sabiex Kristu jkun
mag˙ruf u ma˙bub. Dan hu fi l-fatt
l-g˙an g˙aliex Dun Ìor© waqqaf is-
Soçjetà tal-MUSEUM biex Kristu
jkun mag˙ruf u ma˙bub. G˙aliex l-
ewwel irridu nag˙rfu lil Kristu biex
imbag˙ad inkunu nistg˙u n˙obbuh.
Anke l-kelma MUSEUM, Dun
Ìor© taha tifsira speçjali – Mhux
li kien li d-dinja kollha timxi wara
l-Evan©elju tieg˙ek. Kristu stess
qal, ‘Tg˙allmu minni g˙aliex jien
g˙andi qalbi ˙elwa u umli”. Din hi
l-virtù tal-manswetudni, il-virtù li
ta˙fer u mhux li jkollok qalbek iebsa
tal-˙adid. Din hi propju t-talba li
g˙allimna Sidna Ìesù Kristu, it-
talba tal-Missierna. U Dun Ìor©
kien jg˙id li min ma ja˙fi rx ma
Il‐Virtujiet ta’ MarijaÌimg˙a Marjana 2007
siltiet mid‐diskors tas‐Soç. Ìeraldu Attard‐ Soçju fil‐M.U.S.E.U.M.
Is‐Soçju Ìeraldu Attard jitkellem fuq il‐Virtujiet tal‐Madonna matul il‐Ìimg˙a Marjana 2007.
83, Valletta Road, Mqabba
Open Days: Tuesday - Saturday 9.00am - 5.00pm
Tel: 2164 7247 Mob: 9949 1329
73
jistax jitlob it-talba tal-Missierna
g˙aliex f’din it-talba a˙na nitolbu
lil Alla ja˙frilna dnubietna b˙alma
a˙na na˙fru lil min hu ˙ati g˙alina.
Il-virtù tal-fi di fi l-Madonna
narawha sa mill-bidu nett. Meta
l-an©lu Gabrijel deher lil Marija
u ˙abbrilha li ser tkun Omm Alla,
Marija wie©bet biss, “Hawn jien
il-qaddejja tal-Mulej, ˙a jsir minni
skond kelmtek.” Tant emmnet
Marija li meta l-an©lu qalilha li
EliΩabetta kien ser ikollha hija
wkoll iben, marret g˙andha sabiex
tg˙inha. Anke EliΩabetta qalet
lill-Madonna, “Imbierka inti g˙ax
emmint”.
Marija emmnet misteru kbir, il-
misteru ta’ l-Inkarnazzjoni. Kif Alla
sar bniedem u ©ie fostna. Marija
tissemma l-ewwel darba fi l-bibbja
fl -istorja ta’ Adam u Eva meta
Alla qal lis-serp, “Inqajjem gwerra
bejnek u bejn il-mara, bejn nislek
u nisilha u hi tg˙affi ©lek rasek..”
Din hi l-Immakulata Kunçizzjoni
li fl -istatwi tag˙na nsibuha b˙ala
qed tirfes ras is-serp. Qed tirba˙
il-˙aΩen. Dan hu t-twemmin li jrid
ikollna a˙na. A˙na ma narawhx
lil Alla fi Ωikament imma nemmnu
li qieg˙ed fostna, nemmnu li fi t-
tqarbin inkunu qed nirçievu l-©isem
ta’ Kristu. Kristu stess qalilna,
“…Min jemmen u jitg˙ammed
isalva imma min ma jemminx ikun
ikkundannat.” Dun Ìor© kien tant
i˙obb lil Marija u lil Ìesù li kien
jg˙id li kien qed imiss lil Kristu.
Kellu twemmin kbir. U San Pawl
stess qal meta kien Ateni, “Fih a˙na,
fi h ng˙ixu u fi h immutu.” U Dun
Ìor© kien i˙obb i©ib dan l-eΩempju
li a˙na b˙al ˙uta fl -ilma. Jekk il-
˙uta tne˙˙ieha mill-ilma tmut u jekk
a˙na ma jkollniex lil Alla f’˙ajjitna
li hu mxebbah ma’ l-ilma, immutu.
Biex ng˙idu li nemmnu rridu
nipprattikaw il-fi di. U g˙alhekk
Dun Ìor© kien i˙obb jg˙id “Uliedi
l-Fidi kollox” u kien iΩid “Kieku
g˙andna paroli”. G˙aliex il-Fidi
trid tiprattikaha f’˙ajtek u mhux
bil-kliem biss. Anke l-Malti jg˙id
“Mill-kliem g˙all-fatti hemm ba˙ar
jikkumbatti” Jekk a˙na ma jkollniex
il-fi di li Alla qed jarana, li Alla qed
jismag˙na, li hemm il-Madonna li
t˙obbna g˙aliex hija Ommna, tkun
diffi çli l-˙ajja tag˙na. Il-Madonna
sa mill-bidu nett kienet temmen u
baqg˙et sa l-a˙˙ar temmen li Ìesù
kien Alla. Sa mit-tnissil ta’ Ìesù
f’©ufha fejn il-Madonna nsibuha
b˙ala l-ewwel tabernaklu g˙aliex
©arret lil Ìesù g˙al disa’ xhur s˙a˙.
L-istess a˙na meta nkunu fi l-
grazzja t’Alla, a˙na jkollna fi na
lit-tliet persuni f’Alla wie˙ed, il-
Missier, l-Iben u l-Ispirtu s-Santu.
Hekk ukoll a˙na. Biex veru nkunu
ulied Alla rridu nisimg˙u l-Kelma
t’Alla u nag˙mluha kif qalilna Ìesù
stess “Kull min jisma’ kliemi u
jag˙mlu, dak huwa ommi u o˙ti u
˙ija”. Ìesù qal ukoll “Min i˙obbni
i˙ares kliemi”. Dan g˙andu jkun
g˙an f’˙ajjitna li a˙na nimitaw lill-
Madonna fi l-virtujiet tag˙ha kollha,
fl -ubbidjenza, fi s-safa’ tag˙ha,
fl -im˙abba, fi t-tama, fi l-fi di eçç.,
sabiex fi nalment immorru ngawdu
lil Alla fi s-sema g˙al dejjem.
Rabat Marbles
Designers & Manufacturers of Marble, Granite,Resin, Travestine & Other Stones
• Kitchen & Table Tops• Staircases• Flooring• Facades• Pool Coping• Fire Places• Photo Ceramics, etc.
A wide variety of colours is available
SPECIALISTS IN KITCHEN TOPS WITH INTEGRATED GROVED DRAINBOARDS
Showroom:RIEBU WELL STREET, RABAT
Factory:MISRAÓ SUFFARA, RABAT
Tel: 2145 6680, 2145 0643
Mob: 9949 2281
Fax: 2145 5160
e-mail: [email protected]
75
Huwa ta’ fer˙ kbir g˙alija li
re©a’ mess lili b˙ala President tas-
Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija li
nikteb dawn il-versi fl -okkaΩjoni tal-
Festa Prinçipali ççelebrata fl -Imqabba
ad unur Ommna Marija Santissima
Mtellg˙a s-sema. Re©g˙et g˙addiet
sena o˙ra! Sena li kienet tassew
impenjattiva g˙as-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙,
sena li fi ha komplejna na˙dmu id f’id
fl imkien u tabil˙aqq urjena l-qawwa
u d-determinazzjoni taΩ-Ωg˙aΩag˙
tag˙na. ‘Sena ta’ ̇ idma u suççess’; din
hija l-fraΩi li tiddeskrivi sewwa s-sena
2006/2007, u din hija l-fraΩi li kienet
tberraq f’mo˙˙ iΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na
hekk kif kompla ji©©edded il-Kumitat
taΩ-Ûg˙aΩag˙ f’Awwisu tas-sena l-
o˙ra.
Wara s-suççessi kbar miksubin
is-sena li g˙addiet permezz ta’ l-
ewwel Skambju Kulturali li qatt ©ie
organizzat miΩ-Ωg˙aΩag˙ fl -Imqabba
u l-Març Trijonfali ta’ l-a˙˙ar Tridu,
tnissel interess kbir minn numru
sabi˙ ta’ Ωg˙aΩag˙ li urew ix-xewqa
li jing˙aqdu mal-bqija tal-membri tal-
Kumitat tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ fejn
eventwalment Ωidna l-ammont ta’
membri fi l-Kumitat. Issej˙et l-ewwel
laqgha u dlonk fassalna pjan ta’ ˙idma
Sena ta’ Óidma u Suççess
Messa©© mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙is‐Sur Carlo Sciberras ‐ President tas‐Sezzjoni
li jekk Alla jrid ser na˙sdu l-frott fi l-
©ranet tal-Festa. L-attivitajiet ta’ livell
g˙oli ma naqsu qatt anzi komplejna
no˙or©u b’ideat innovattivi mmens
li taw identità ©dida lis-Sezzjoni
Ûg˙aΩag˙ Santa Marija u r-ra˙al
tag˙na. Komplejna wkoll insostnu d-
djalogu regolari mal-bqija tal-komunità
Mqabbija permezz tal-pubblikazzjoni
tag˙na ‘It-Titular’, kif ukoll komplejna
ninvestu fl -armar estern bl-iffi nanzjar
ta’ statwa artistika ©dida li tirraffi gura
lil Patrijarka San ÌuΩepp, xog˙ol l-
artist Aaron Camilleri Cauchi g˙al Triq
Karmenu Ciantar. Dan wara li s-sena li
g˙addiet iffi nanzjajna l-istatwa artistika
mill-isba˙ ta’ San Ìwann il-Battista.
Minn dan l-ispunt nixtieq f’isem
s˙abi nirringrazzja lil kull minn ta l-
kontribut tieg˙u sabiex b˙ala kumitat
tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ stajna nwettqu
b’suççess l-ewwel stadji ta’ pro©ett kbir
g˙al Triq Karmenu Ciantar. Ódimna
wkoll ammont konsiderevoli ta’ liedna
sabiex inkomplu nsebb˙u t-toroq
tag˙na b’liedna ©dida hekk kif jixraq
lill-Festa ta’ l-Imqabba bil-g˙ajnuna
tas-Sinjuri Roderick Pace, Ray Vella
u Antoine Abdilla. Hekk kif semmejt
iktar kmieni f’dan l-artiklu, l-attivitajiet
ma qatg˙u xejn anzi komplew jiΩdiedu
b’konsistenza kbira. Fl-1 t’Ottubru
2006, proprju fi l-Jum Dinji ta’ l-anzjani
g˙amilna Ωjara lir-residenti Mqabbin
©ewwa San Vincenz de Paule. L-g˙an
wara din iΩ-Ωjara huwa sabiex ta’ kull
sena jin˙oloq kuntatt bejn iΩ-Ωg˙aΩag˙
u dawk in-nies li tant kellhom g˙al
qalbhom ir-ra˙al ta’ l-Imqabba. Ta’ min
isemmi l-fer˙ ta’ dawn l-anzjani f’din
Il‐Kumitat tas‐Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ 2007
Ûjara lill‐anzjani ©ewwa San Vinçenz de Paule
Beauty Therapies
• Facials (pigmentation, wrinkles, acne…)
• Body massages (aromatherapy, stone therapy,
indian head…)
• Gym massage for face (lifting)
• Refl exology treatment
• Manicure/Pedicure (removing of corns & calluses)
• Waxing
• Electrolysis
• Nail extensions (acrylic, gels & wraps)
• Nail art
• Eyelash/Eyebrow tinting
• Diet treatments & consultations
• Professional makeup for all occasions (weddings,
theatre…)
BeautyLab
Ritienne Agius N.S.B.TH.I.T.E.C. Beauty Therapist
O.P.I. Nail Technician
12, Triq il-Pal, MqabbaTel: 2164 2553 / 7909 1799
Mdina Road,Ûebbu© ZBG 07
Tel: 2146 6360 2146 0523Fax: 2146 0523Mob: 9949 9132 9987 0975E‐mail:[email protected]
The caterers for all occasions & functions
77
iΩ-Ωjara. Fost l-attivitajiet ordinarji li
organizzajna din is-sena nsibu wkoll,
ikla g˙all-partitarji ©ewwa l-Grotto Tavern fi r-Rabat, Football Tournament fl -Imqabba Synthetic Ground, tliet Get Togethers g˙aΩ-Ûg˙aΩag˙ ©ewwa l-
KaΩin, sparatura g˙all-Plattini u diversi
lotteriji bl-g˙ajnuna siewja tal-partitarja
˙abrieka, Doris Camilleri. Óejjejna
wkoll quddiesa ta’ ringrazzjament fl -
okkaΩjoni tal-bidu tas-sena 2007 fi l-
knisja parrokkjali ta’ l-Imqabba. G˙al
dawn l-a˙˙ar tliet snin er©ajna konna
parti min grupp organizzattiv li fl imkien
mal-Kappillan tal-Parroçça tellajna
b’suççess diversi attivitajiet konnessi
mal-Ìimg˙a Mqaddsa u l-G˙id il-
Kbir fosthom sensiela ta’ EΩerçizzi
Spiritwali bit-tema mag˙Ωula g˙al din
is-sena tkun “Óejju t-Triq g˙all-Mulej’
©ewwa l-Youth Centre, il-festa ta’
Marija Addolorata bl-irfi eg˙ tal-vara
devota waqt il-purçissjoni u l-quddiesa
ta’ Óamis ix-Xirka waqt il-˙asil tar-
ri©lejn. A˙na min-na˙a tag˙na nemmu
˙afna f’dawn l-attivitajiet u g˙alhekk
sa mill-bidu tag˙hom dejjem kellna
parti importanti fl -organizzazzjoni.
Hekk kif tajna ˙arsa Ωg˙ira lejn l-
attivitajiet ordinarji li ©ew organizzati
tul din isena, tajjeb jekk wie˙ed jag˙ti
˙arsa lejn l-attivitajiet ‘straordinarji’
li s-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ irnexxielha
ttella’ b’suççess kbir grazzi g˙all-pjan
amministrattiv realistiku u fuq kollox
b’sens fratern ta’ ˙idma kollettiva.
L-ewwel Presepju Óaj fl -
Imqabba(mit-22 sas-26 ta’ Diçembru 2006)
Hekk kif beda joqrob ix-xahar
t’Ottubru ˙assejna l-˙tie©a li nibdew
na˙sbu sabiex intellg˙u attività fi
Ωmien il-Milied. Il-˙sieb tag˙na kien li
norganizzaw xi ̇ a©a li tkun innovattiva
kemm fl -Imqabba kif ukoll g˙all-ir˙ula
tal-madwar. Kien hemm li nibtet l-idea
li ntellg˙u Presepju Óaj. Evalwajna
fl imkien il-possibiltajiet ta’ postijiet
b’potenzjal fejn stajna ntellg˙u din
l-attività u ddeçidejna li l-Binja ta’ L-
Isptar il-Qadim g˙andha tkun il-post l-
iktar addattat u fi l-fatt avviçinajna lill-
Kunsill Lokali u aççetta li jg˙addilna
il-post. Ta’ dan a˙na nirrigrazzjawh
mill-qalb. Il-Binja ta’ l-Isptar ©iet
ittrasformata f’villa©© tipiku hekk kif
kien fi Ω-Ωmien tat-twelied ta’ Sidna
Ìesù Kristu. L-attività irrikjediet
volum qawwi ta’ xog˙lijiet fuq il-bini
tas-sett, koordinazzjoni ta’ ’l fuq min
40 karattru, bini ta’ sistemi ori©inali
ta’ dwal u g˙aΩla vasta ta’ muΩika
addattata fost l-o˙rjan. Dan kollu
sar grazzi g˙at-talent taΩ-Ωg˙aΩag˙
involuti. L-infl uss qawwi ta’ nies li
ta’ kuljum invada l-Isptar il-Qadim
huwa konferma li l-ewwel Presepju
Óaj fl -Imqabba kien suççess kbir li ser
jibqa’ mnaqqax fl -istorja tas-Sezzjoni
Ûg˙aΩag˙ Santa Marija.
Min hawn nixtieq nie˙u l-
opportunità sabiex f’isem s˙abi tal-
kumitat ner©a’ nrodd il-˙ajr lis-sinjuri
Vince Ciantar, Roderick Pace, Benny
Casha, Nicholas Briffa, Anthony
Farrugia, Jerry Ghigo u Raymond
Camilleri li tawna appo©© kontinwu
tul din l-attività. Nixtieq nirringrazzja
wkoll lil dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha li
b’xi mod jew ie˙or kienu involuti.
Impossibbli li noqg˙od insemmihom
wie˙ed wie˙ed, però jien ng˙idilhom
grazzi kbira talli huma g˙amlu parti
mis-suççess li ksibna.
La Semana Santa – Espana(28 ta’ Marzu – 8 t’April 2007)
Attività o˙ra totalment ©dida g˙all-
GΩejjer Maltin kienet bla dubju ‘La
Semana Santa’ li kienet tikkonsisti
f’esebizzjoni s˙i˙a ta’ repliki ta’ vari
li nsibu fi l-purçissjonijiet Spanjoli li
huma tant mag˙rufa mad-dinja kollha.
Iddeçidejna li din g˙andha tittella’
©ewwa s-swali tal-KaΩin, min˙abba
li s-sala prinçipali di©a’ hija çentru
artistiku fi ha nnifi sha. Tfassal pjan ta’
˙idma fl imkien mas-Sur Michael u s-
sinjuri Nathalie u Leonard Azzopardi
fejn b’˙idma kollettiva rnexxielna
no˙or©u l-massimu tag˙na b’atmosfera
sinonima ma’ dawn il-purçissjonjiet.
Permezz ta’ din l-esebizzjoni wie˙ed
seta’ japprezza d-dettall u r-rikkezzi ta’
‘La Semana Santa’ – Wirja ori©inali g˙all‐Ìimg˙a l‐Kbira
Mument waqt il‐bini tal‐presepju ©ewwa l‐Isptar il‐Qadim
81
dawn ir-repliki fi lwaqt li jassisti g˙all-
wirja unika g˙all-pajjiΩna. ‘La Semana
Santa’ ing˙atat importanza assoluta, fi l-
fatt g˙all-©urnata ta’ l-inawgurazzjoni
stedinna lill-Eççellenza Tag˙ha Marta
Vilardell Ambaxxatriçi ta’ Spanja u
lill-Eççellenza tieg˙u Mons. Pawlu
Cremona Arçisqof ta’ Malta fejn l-
Arçisqof innifsu feta˙ uffi çjalment l-
esebizzjoni.
Il-banda Re Ìor© V esegwiet
programm strumentali ta’ muΩika Sagra
u Spanjola proprju g˙al din l-okkaΩjoni
fi l-pjazza ta’ quddiem il-KaΩin. Tajjeb
ng˙id ukoll li ma’ din l-attività ˙sibna
sabiex namalgamaw xi forma ta’ ©est
fi lantropiku fejn fi l-fatt fi t-8 t’April,
fl -g˙eluq tal-wirja, ippreΩentajna
donazzjoni ta’ fl us lid-Direttur tad-Dar
tal-Providenza l-Mons. Laurence Gatt
b’riΩq l-istess Dar.
Stedina lill-ArçisqofKien proprju f’Diçembru 2006
ftit tal-jiem wara t-t˙abbira li Patri
Pawl ser ikun is-suççessur ta’ Mons.
ÌuΩeppi Mercieca, li jien kellimt lid-
Direttur Spiritwali tas-Soçjetà Patri
Joseph Zahra O.P. u urejt ix-xewqa
li l-wirja ‘La Semana Santa’ ti©i
inawgurata mill-Arçisqof innifsu, fejn
xi jiem wara bg˙atna formalment l-
istedina tag˙na g˙ad-data tat-28 ta’
Marzu. Sa dak iΩ-Ωmien il-mi©ja ta’
l-Arçisqof fostna kienet g˙adha ˙olma.
Wara diversi ©img˙at ta’ laqg˙at u
stennija, l-Arçisqof innifsu tana l-
a˙bar sabi˙a li kien aççetta b’fer˙
l-istedina tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙
sabiex jag˙mel l-ewwel Ωjara tieg˙u fl -
Imqabba u eventwalment jifra˙ il-wirja
mtella’ mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa
Marija. G˙aldaqstant, id-data tat-28
ta’ Marzu ser tibqa’ mnaqqxa fl -istorja
tas-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija
g˙all-fatt li kienet proprju hi permezz
tal-wirja tag˙ha ‘La Semana Santa’ l-
qofol ta’ l-ewwel mi©ja ta’ l-Arçisqof
Cremona fi r-ra˙al ta’ l-Imqabba.
Il-Ìimg˙a Marjana(mill-14 sad-19 ta’ Mejju)
G˙alkemm l-ewwel Ìimg˙a
Marjana fl -Imqabba ©iet imtellg˙a mis-
Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ tag˙na proprju fl -
2005, xorta wa˙da nag˙tu importanza
kbira lil din l-attività. Ta’ kull sena
ntellg˙u wirjiet artistiçi ©ewwa l-Isptar
il-Qadim, kollha jissimbolizzaw il-
fi gura t’Ommna Marija Santissima
f’diversi titli. Huwa interessanti l-fatt
li tul il-Ìimg˙a kollha norganizzaw
ta˙didiet ta’ tag˙lim Marjan minn
kelliema esperti fi l-kamp Marjolo©iku.
Din is-sena ˙sibna li fost il-kelliema
jkollna lill-Provigarju Fr. Anton
Gouder u lil Mons. Lawrence Gatt.
Hekk kif g˙amilna analiΩi qasira
ta’ x’sar matul is-sena 2006/2007
mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙ Santa Marija,
wie˙ed malajr jista’ jinnota l-impenn
kbir taΩ-Ωg˙aΩag˙ tag˙na fi ˙dan is-
Soçjetà u r-ra˙al ta’ l-Imqabba. Issa
li qrobna ferm g˙all-Festa Ωgur ma
jonqosx li g˙al darb’o˙ra ser inkunu
minn ta’ quddiem b’˙idmietna u l-
preparamenti li hemm im˙ejjin g˙al
din is-sena kemm f’rigward ta’ armar
kif ukoll fl -organizzazzjoni bil-qofol
jintla˙aq proprju fi l-Març Trjonfali ta’
l-A˙˙ar Tridu. Min hawnhekk nixtieq
nirringrazzja lil dawk l-g˙exieren
ta’ Ωg˙aΩag˙ li fl imkien mal-bqija
tal-Kumitat g˙addejjin bla heda
sabiex ner©g˙u niΩguraw festa o˙ra
indimentikabbli. Il-˙idma kollettiva u
l-g˙aqda ta’ bejnietna hi li tag˙milna
differenti minn g˙aqdiet o˙rajn.
G˙alhekk l-appell tieg˙i f’dawn
il-©ranet huwa sabiex nie˙du pjaçir
fl imkien ming˙ajr ma nwe©©g˙u lil ̇ add
u ma naqg˙ux g˙al xi provokazzjoni
li jista’ jkun hemm. Niftakru li a˙na
niççelebraw festa ad unur il-Madonna.
‘Sena ta’ Óidma u Suççess’ kienet
il-frazi li jien uΩajt sabiex bdejt dan
l-artiklu, u bl-istess fraΩi nixtieq
nikkonkludi. In˙ossni ferm kuntent u
onorat li nag˙mel parti minn dan in-
nukleu ta’ Ωg˙aΩag˙ li fl imkien qeg˙din
nag˙mlu daqstant xog˙ol b’g˙an
wie˙ed; l-g˙an li nkabbru l-festa ta’
Santa Marija, il-Festa ta’ l-Imqabba.
Filwaqt li nawgura l-festa t-tajba
lil kul˙add, nixtieq nie˙u l-opportunità
sabiex nifra˙ lill-Banda Re Ìor© V li
x-xahar li g˙adda kienet impenjata
bi programmi muΩikali fi l-Kapitali
Taljana kif ukoll nawgura suççess
lil s˙abna ta’ l-G˙aqda tan-Nar li ser
ikomplu jg˙ollu isem is-Soçjetà u isem
Malta bil-parteçipazzjoni tag˙hom fi l-
Kampjonat Dinji tal-Log˙ob tan-Nar
bl-Isem ‘Caput Lucis’ ©ewwa Ruma
bejn l-1 u l-5 t’Awissu.
Viva Santa Marija Protettriçi ta’ l-
Imqabba!
Parti mill‐Wirja fil‐Ìimg˙a Marjana 2007
L‐E.T. Arçisqof Mons. Pawlu Cremona jiffirma l‐ktieb tal‐viΩitaturi fil‐ftu˙ tal‐Wirja ‘La Semana Santa’.
Sehem iΩ‐Ωg˙aΩag˙ matul il‐purçissjoni tad‐Duluri
Orders accepted forWeddings and All Occasion Parties
134, Carmel Street, LuqaTel: 2180 3999
Mobile: 9988 3692
St. George’s Street, LuqaTel: 2167 7230
Confectionery & Pastizzerija
Valentina Hair Care
Unisex SalonMqabba - Tel: 2164 0215
A young qualifi ed professional hairdresser
offering all you need inby joanne
salonBOV
TRIQ IL-MADONNA TAL-ÌILJU
FootballGround
Church
Opening Hours
Monday Closed
Tuesday to Saturday: 9.00am to 5.00pm
For an appointment phone: 2164 0215
• Child cut
• Men cut
• Men wash/cut/rinse
• Women cut
• Women sh. wash/cut/blow/dry
• Women short blow dry
• Women long blow dry
• Colour roots
• Colour whole head
• Straightening short
• Straightening long
• Hair treatment
• Cap lights
• Foil lights short
• Foil lights long
• Up styles
• Perms
83
Mons. Pawlu Cremona O.P.
twieled il-Belt Valletta nhar il-25
ta’ Jannar 1946. Missieru Joseph
u ommu Josephine xebba Cauchi.
Hu g˙andu Ωew© ˙utu o˙rajn,
Lino u Marie-Louise. Óa l-ewwel
edukazzjoni tieg˙u fl -iskola primarja
tal-montessori fi l-Belt Valletta stess
u wara l-edukazzjoni sekondarja
fi l-Liçeo, il-Óamrun. Mons. Pawlu
Cremona O.P. da˙al fl -Ordni
Dumnikana f’Settembru tal-1962
u ©ie professat fl -istess Ordni nhar
id-29 ta’ Settembru 1963. Studja l-
Filosofi ja u t-Teolo©ija fi l-Kulle©©
ta’ San Tumas ta’ Akwinu fi l-
Kunvent tad-Dumnikani fi r-Rabat u
©ie ordnat saçerdot fi t-22 ta’ Marzu
1969. Studja t-Teolo©ija Morali fl -
Università Pontifi çja ta’ San Tumas
ta’ Akwinu f’Ruma minn fejn kiseb
id-Dottorat fl -1973.
Bejn l-1974 u l-1980 u aktar tard
bejn l-1997 u l-2003, hu kien Pirjol
fi l-Kunvent ta’ Sidtna Marija tal-G˙ar
fi r-Rabat. Fl-1981 intg˙aΩel b˙ala
Provinçjal tal-Provinçja Dumnikana
Maltija fejn serva f’dan l-uffi ççju
g˙al Ωew© perjodi ta’ erba’ snin.
Wara ntbag˙at b˙ala
Kappillan tal-Parroçça ta’ Fatima,
Gwardamangia. Bejn l-1993 u
l-1997 kien responsabbli mill-
formazzjoni tan-Novizzi u l-istudenti
Dumnikani fi r-Rabat. Xog˙ol li
re©a’ kien responsabbli minnu bejn
l-2004 u l-2005. Fl-2005 ©ie ma˙tur
Kappillan tal-Parroçça ta’ Ìesù
Nazzarenu ©ewwa Tas-Sliema.
Mons. Pawlu Cremona O.P. serva
wkoll f’diversi uffi ççji o˙rajn ta’ l-
Arçidjoçesi fosthom, Delegat ta’
l-Arçisqof g˙all-Óajja Konsagrata,
Assistent Direttur Spiritwali fi s-
Seminarju ta’ l-Arçisqof ©ewwa tal-
Virtù r-Rabat, membru fi l-Kunsill
Presbiterali, kif ukoll President tal-
Kunsill tas-Superjuri Ma©©uri tar-
reli©juΩi Maltin.
Kiteb bosta kotba fosthom it-
TeΩi tieg˙u – The Concept of Peace
in Pope John XXIII, kotba fuq il-
Kredu u l-Kmandamenti, erba’
kotba o˙ra li kiteb fl imkien ma’
Mons. Ìor© Frendo O.P, illum Isqof
fl -Albanija – Fil-mixja lejn is-Sena
2000, ie˙or fuq il-Virtujiet u fuq il-
Knisja – Ikona tat-Trinità Qaddisa.
It-t˙abbira ta’ Mons. Pawlu
Cremona O.P. b˙ala s-suççessur
mag˙Ωul mill-Vatikan biex iservi
b˙ala Arçisqof ta’ Malta saret nhar
it-2 ta’ Diçembru 2006.
Il-˙atra uffi çjali tie˙u b˙ala
Arçisqof il-©did ta’ Malta saret nhar
il-Ìimg˙a 26 ta’ Frar 2007 ©ewwa
l-Konkatidral ta’ San Ìwann, il-
Belt Valletta. Il-motto mag˙Ωul
mill-Arçisqof il-©did ta’ Malta
hu ÓEJJU T-TRIQ GÓALL-
MULEJ.
Is-Soçjetà Santa Marija u
Banda Re Ìor© V tixtieq tifra˙ u
tawgura lill-Arçisqof Mons. Pawlu
Cremona O.P. g˙al din il-˙atra
b˙ala Rag˙aj tag˙na lkoll. A˙na
lkoll nemmnu fi l-kapaçitajiet ta’
Mons. Pawlu Cremona u perswaΩi
li din il-˙idma pastorali ser titwettaq
b’responsabbiltà kbira. Nitolbu
sabiex il-Mulej iΩomm idejH fuq l-
Arçisqof Cremona u jag˙tih id-don
neçessarju f’din il-kariga ©dida.
Ad Multos Annos
Mons. Pawlu Cremona O.P. L‐Arçisqof il‐Ìdid ta’ Malta
Is‐salib (quddiem u wara) li j©orr l‐Arçisqof ta’ Malta, irregalat lilu mis‐Soçjetà tal‐MUSEUM, li huwa relikwa ta’ San Ìor© Preca.
W.R. Mons. Arçisqof Pawlu Cremona O.P.
Suppliers& Manufacturers
of Bathroom Fittings
G˙all-or˙os prezzijiet fi s-suq
76, BirΩebbu©a Street, BirΩebbu©a • Tel: 2165 1583 • Mob: 7965 8539E‐mail: [email protected]
• www.reaceramics.com
85
ÌuΩeppi Merçieca twieled
fi r-Rabat, G˙awdex fi l-11 ta’
Novembru 1928. Beda jie˙u l-
edukazzjoni tieg˙u fi s-Seminarju
ta’ G˙awdex u ©ie ordnat saçerdot
fi t-8 ta’ Marzu 1952. Studja fl -
Universitajiet Gregorjana u
Lateranensi ©ewwa Ruma u
kiseb id-dottorat fi t-Teolo©ija u
fi l-li©i Çivili u EkkleΩjastika.
Mons. ÌuΩeppi Merçieca
tqie-g˙ed b˙ala Kançillier tal-
Kurja ta’ l-Isqof f’G˙awdex. Fis-
Seminarju g˙allem it-Teolo©ija u
l-li©i tal-Knisja.
Mill-1959 sa l-1969, kien
rettur tas-Seminarju ta’ G˙awdex
sakemm fl -1969 ©ie mag˙Ωul
b˙ala M˙allef tas-Sagra Rumana
Rota. Kien ukoll konsultur tal-
Kongregazzjoni tas-Sagramenti u
tal-Kongregazzjoni tad-Duttrina
tal-Fidi.
Fis-27 ta’ Lulju 1974 ©ie
nominat Isqof titulari ta’ Ìemelle
fi n-Numidja u awΩiljarju g˙all-
Arçisqof Gonzi. Ftit snin wara
tqieg˙ed b˙ala Vigarju Ìenerali,
u hu baqa’ f’dan is-servizz sakemm
©ie nominat Arçisqof Metropolitan
ta’ Malta fi s-sena 1976. Óa l-pussess
tat-tmexxija ta’ l-Arçidjoçesi fi t-12
ta’ Diçembru 1976. F’Ìunju ta’
l-1991, Mons. ÌuΩeppi Merçieca
©ie nominat Im˙allef tat-Tribunal
Suprem tas-Sinjatura Appostolika.
Fl-1995, l-Arcisqof Merçieca
©ie mag˙Ωul b˙ala membru fi x-
Xirka Ìie˙ ir-Repubblika ta’ Malta
u fl -istess Ωmien ©ie nominat ukoll
b˙ala Kappillan Konventwali
ta’ l-Ordni Sovran Militari ta’
Malta. Meta g˙alaq 75 sena,
fi l-11 ta’ Novembru 2003, l-
Arçisqof Mercieca talab ir-
rinunzja tieg˙u, kif fi l-fatt jesi©u
l-li©ijiet tal-Knisja.
Din però ©iet miç˙uda mill-
Papa Ìwanni Pawlu II u baqa’
jmexxi l-Arçidjoçesi ta’ Malta
sal-25 ta’ Jannar 2007.
Fl-a˙˙arnett, il-Kumitat EΩe-
kuttiv u s-Soçjetà Santa Marija u
Banda Re Ìor© V, juru l-apprez-
zament tag˙na lkoll g˙ax-xog˙ol
siewi li l-Arçisqof ÌuΩeppi
Merçieca g˙amel b’riΩq l-
Arçidjoçesi ta’ Malta tul it-tletin
sena li dam jokkupa l-kariga ta’
Arçisqof u Rag˙aj tag˙na lkoll.
Ad Multos Annos
Apprezzament
Mons. ÌuΩeppi MerciecaArçisqof ta’ Malta bejn Diçembruta’ l‐1976 u Jannar tas‐sena 2007
Mons. ÌuΩeppi Mercieca, Arçisqof ta’ Malta bejn l‐1976 u s‐sena 2007.
L-AvukatDr Mark Portelli B.A., LL.D.
Jawgura l-festa t-tajba Lill-Imqabbin kollha
Uffi ji: 11, Triq l-A wa Ghigo, Mqabba, MQB 1330 Tel: 2164 7089 | Fax: 2122 3058 | Mobile: 79055392
62/3, Triq l-Ifran, Valletta, VLT 1454 Tel: 2122 3235 | Fax: 2122 3058
Pr i va te Tu i t ionMathematics & Physics: Forms 3, 4, and 5 (SEC)
Pure Mathematics:
MATSEC Intermediateand Advanced(1st year course starting soon)
Locality: Mqabba / ÛurrieqContact: M. Debattista B.Ed. (Hons)
Mobile: 79 70 74 58
87
Kemm tkun sena kbira dik li
fi ha ja˙btulek ˙afna okkaΩjonijiet
f’daqqa! Tabil˙aqq, hekk ©ara
din is-sena, u g˙alhekk bir-ra©un
sejja˙tilha sena ta’ grazzja. L-ewwel
u qabel kollox, hija sena speçjali
g˙alina l-membri tal-M.U.S.E.U.M.
g˙aliex fi ha qeg˙din infakkru l-
mitt sena mit-twaqqif ta’ l-g˙aqda
tag˙na. It-tieni, g˙all-poplu kollu
ta’ l-Imqabba min˙abba li l-Qasam
tag˙na din is-sena jag˙laq 75 sena
mill-bidu tieg˙u fi l-Parroçça. IΩda,
b’mod partikulari wkoll g˙all-
poplu Malti u G˙awdxi kollu bil-
Kanonizzazzjoni ta’ l-ewwel qaddis
Malti, San Ìor© Preca.
San Ìor© Preca kien i˙obb jg˙id
li xejn ma ji©ri bl-addoçç, iΩda
kollox fi d-dawl tas-sapjenza t’Alla,
u fi l-fatt kellu ji©i kkanonizzat
proprju f’g˙eluq il-mitt sena tas-
Soçjetà li hu stess waqqaf. Darba
wie˙ed soçju staqsa lil San Ìor©,
“Int qaddis?”, g˙ax in-nies kienu
di©à jqisuh hekk. Huwa wie©bu,
“Le, miniex, iΩda nixtieq insir”.
U sar tassew g˙ax issa g˙andna
wkoll il-konferma ta’ dan mill-
Knisja universali. Il-Papa mhux
biss iddikjarah qaddis, iΩda talbu
jid˙ol quddiem Alla g˙all-Knisja
kollha. Fl-Iskrittura hemm
miktub li Alla jeΩalta lill-umli,
hekk kif g˙amel lil Marija,
g˙ax hi wkoll kienet mara
mimlija bl-umiltà. Dan jg˙odd
ukoll g˙al San Ìor© Preca,
li minkejja d-dinjità tieg˙u
ta’ saçerdot, qatt ma tkabbar
f’˙ajtu, anzi xtaq li wara mewtu
jintesa. Jekk nag˙tu ˙arsa lejn
xi episodji mill-˙ajja tieg˙u,
mill-ewwel ninteb˙u kemm
kien umli. Kull meta kienu
jirreferu g˙alih b˙ala l-fundatur
tal-M.U.S.E.U.M., hu kien jirrifjuta
dan it-titlu, u jg˙idilhom li kien
San Pawl li waqqaf is-Soçjetà g˙ax
kien minn g˙andu li silet din l-idea.
Barra minn hekk, hu qatt ma ried lil
˙add je˙odlu ritratti. Fost l-o˙rajn,
insemmu l-©rajja ta’ meta ©ie
mistieden mill-IngliΩi biex ibierek
magna ©dida fi l-laundry u hekk
kif lema˙ wie˙ed IngliΩ lest biex
je˙odlu ritratt, bag˙at lis-superjur
ta’ San Ìiljan li kien ja˙dem fi l-
post, jg˙idlu, “The father hates photos”. L-umiltà tieg˙u wasslitu
biex meta kienu jg˙ajruh kien
iΩomm sieket. L-ilbies sempliçi
tieg˙u kien ukoll xhieda ta’ din il-
virtù, u xi kultant kont anke ssiblu
xi roqg˙a fi ̇ wej©u. Episodju ie˙or
mag˙ruf hu meta darba Dun Ìor©
kien ˙iere© iqarben il-morda u
wie˙ed saçerdot tah il-kowt tieg˙u
biex jilqag˙lu l-kes˙a, iΩda Dun
Ìor© ma libsux g˙ax rah sabi˙
wisq. U tabil˙aqq, g˙ax kien umli,
Alla g˙aΩlu u fdah bit-tag˙lim tal-
poplu.
Fil-fatt, mitt sena ilu, ©ewwa
dar çkejkna fi l-Óamrun, huwa beda
din l-opra li mbag˙ad infi rxet ma’
Malta kollha u sa˙ansitra ˙ar©et
barra minn xtutna. Kien bidu
pjuttost kwiet b˙alma wara kollox
kien seren l-ambjent tal-kamra ta’
fuq tad-dar tieg˙u li fi ha huwa tant
qatta’ ˙in f’meditazzjoni ma’ Alla.
Ma kienx hemm dawl elettriku u l-
membri kienu joqog˙du bil-qieg˙da
fuq daqsxejn ta’ ˙asira ma’ l-art
g˙ad-dawl tal-lampa tal-pitrolju,
waqt li Dun Ìor© kien joqg˙od bil-
qieg˙da fuq kaxxa mdaqqsa. Hekk
kibret iΩ-Ωerrieg˙a li Ωera’ Alla, bi
tfal, Ωg˙aΩag˙ u adulti jisimg˙u l-
Kelma ta’ Alla. Minn dan jo˙ro© li
l-g˙an tas-Soçjetà huwa t-tag˙lim,
li g˙al Dun Ìor© hu l-g˙ajn ta’
kull ©id. Hu ried li waqt li
jg˙allmu d-duttrina, is-soçji
tal-M.U.S.E.U.M. ikunu huma
wkoll im˙arr©a fi t-tag˙lim.
G˙alhekk, huwa ˙oloq sieg˙a
ta’ tag˙lim kuljum, imsej˙a
l-Assenjatur, g˙ax ˙add ma
jag˙ti minn dak li m’g˙andux.
Illum, is-Soçjetà tinsab f’diversi
pajjiΩi fosthom l-Awstralja, is-
Sudan, il-Kenja, l-Ingilterra, l-
Albanija u l-Perù.
Óamsa u g˙oxrin sena
wara li nfet˙et l-ewwel dar
Sena ta’ Grazzjakitba tas‐Superjur Joe Vidal ‐ M.U.S.E.U.M. Mqabba
San Ìor© Preca waqt wa˙da mis‐Sajdiet Museumini
Il‐faççata tal‐Museum tas‐Subien fl‐Imqabba
Dilja Car Imports Ltd.
Labour Road, Marsa
(Next to Shipbuilding)
Tel: 2122 6793
Fax: 2122 4144
IMPORTERS OF JAPANESE CARS
Lorraine’s Lorraine Muscat I.T.E.C. Beauty Therapist, Electrologist
Beauty Clinic
• Facials• Specialised Facial Treatments• Pedicures• Manicures• Hand & Foot Treatments with Paraffin Wax• Eyebrow & Eye Lash Tinting• Eyelash Perming• Waxing• Electrolysis• Slimming Treatments• Make‐up for all occasions• Make‐up lessons (1‐11/2 hours)• Aroma Therapy Massage• Paraffin Wax Treatment• Nail Acrylics• Nail Art
Triq il-Madonna tal-Ìilju, Mqabba
Tel: 2168 9785 / 2164 1263. Mobile: 9945 0647
89
fi l-Óamrun kien imiss li jinfeta˙
il-Qasam tal-M.U.S.E.U.M. fl -
Imqabba. Dan se˙˙ wara laqg˙at
li kienu jsiru fi l-kappelli ta’ San
BaΩilju u Santa Katerina u li wasslu
biex numru ta’ Ωg˙aΩag˙ Imqabbin
jit˙ajru jing˙aqdu fi s-Soçjetà.
Fost dawn insemmu lil Innocenzo
Debattista, Andrea Magro u Toni
Zammit. Wara ftit, eΩattament fi s-
7 ta’ Novembru 1932, bl-g˙ajnuna
ta’ tliet soçji mis-Si©©iewi, bdew
jg˙allmu d-duttrina b’mod regolari.
Kemm tfal attendew g˙at-tag˙lim
biex jag˙mlu l-Ewwel Tqarbina u l-
GriΩma ta’ l-Isqof! Kemm Ωg˙aΩag˙
iffurmaw lilhom infushom! Kemm
©id sar tul dawn l-a˙˙ar 75 sena!
G˙alhekk, l-ewwel ˙ajr tieg˙i
f’ismi u f’isem is-soçji ta’ l-
Imqabba jmur lil Alla talli f’din
is-sena speçjali tefa’ l-barka tieg˙u
fuqna, u nitolbuh jibqa’ j˙arisna.
Grazzi wkoll lil ˙afna benefatturi
li g˙enu biex din l-opra setg˙et
titwettaq. Grazzi mill-qalb.
Kappella moderna li tinsab fil‐Museum tas‐Subien Venja ta’ talb fil‐Kappella tal‐Medalja MirakoluΩa ©ewwa l‐Blata l‐Bajda fejn jinsab il‐korp ta’ San Ìor© Preca.
REPAIRS ON ALL TYPES OF CARS • TURBO FITTING• FULL CAR SERVICING • PRE TEST FOR VRT
• REPLACEMENT OF PETROL ENGINE TO DIESEL • BATTERIES
1, Sejba Road, Mqabba ZRQ 09Tel: 21 640684 • Mob: 79 444 420
Christian MifsudOwner
Is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V tifra˙ lis-Soçjetàtal-MUSEUM fl -okkaΩjoni tal-100 sena mit-twaqqif tag˙ha uf’g˙eluq il-75 sena mill-ftu˙ tal-MUSEUM ©ewwa l-Imqabba.
StarbriteDry Cleaning
Triq Tas-Sejba, MqabbaTel/Fax: 2168 3367
James GreenFuneral Service
Irrikorru‘‘Green House’,
St. Catherine Street,Qrendi
Tel: 2164 2738, 2164 2508, 2164 7791Mobile: 9949 4880, 9949 7959
MobiltechProp. John W. Cutajar
Auto Electric ServiceValletta Road, Ûurrieq ZRQ 06
Tel: (+356) 2164 0466 – Fax: (+356) 2164 7052 – Mob: 9949 8465E-mail: [email protected]
91
1880: 12 ta’ Frar: Dun Ìor©
twieled minn Vinçenz Preca (li
kien iben Ìor© u Karmela Mizzi) u
Natalina, (imwielda Ceravolo u bint
Antonju u Marija Canto) fi 53 Triq
il-Punent, il-Belt Valletta.
1880: 17 ta’ Frar: Ìie mg˙ammed
fi l-Parroçça tal-Portu Salvu, fi l-
Belt Valletta minn Patri Vinçenz
Cousin, u ng˙ata l-ismijiet ta’ Ìor©,
Pawlu, Manwel, Ìwanni, u Piju. Il-
parrinijiet tieg˙u kienu Ìwanni u
Marjanna Coppini.
1888: 2 t’Awissu: Wara li l-
familja tieg˙u g˙addiet toqg˙od
g˙al Ωmien qasir f’Birkirkara u minn
hemm g˙all- Óamrun, iç-çkejken
Ìor© irçieva s-sagrament tal- GriΩma
ta’ l-Isqof fi l-Knisja Parrokkjali ta’
San Gej tanu mill-Isqof Kapuççin
Mons. Anton Buhagiar. Il-parrinu
tieg˙u kien Dun Karm Gatt.
1899: 5 ta’ Settembru: Is-
Seminarista Ìor© Preca nkiteb fi l-
Pija Unjoni ta’ Ìesù Nazzarenu fi l-
Knisja tan-Nazza renu f’Tas-Sliema
fejn dik il-Pija Unjoni kienet affi l jata
mas-Santwarju ta’ Ìesù Nazzarenu
f’Ruma.
1905: 8 ta’ April: Miet Dun Alwi©
Galea, saçerdot ta’ qdusija li kien
il-Konfessur tas-seminarista Ìor©
Preca. Hu jiirrakkonta li dan deherlu
u ˙abbarlu x’kienet il-missjoni li
Alla ried jafdalu f’idejh.
1906: Kien Ωmien li matulu Dun
Ìor© beda jlaqqa’ xi Ωg˙aΩag˙,
u jkellimhom fuq il-passjoni ta’
Kristu. Dawn il-laqg˙at kienu jsiru
fl -g˙alqa li f’dak iΩ-Ωmien kienet
tinsab quddiem il-Parroçça ta’ San
Gejtanu, il-Óamrun.
1906: 22 ta’ Diçembru:
G˙alkemm marid sewwa, Dun Ìor©
©ie ordnat saçerdot. Imma, skond il-
Professur Enriku Meli, missieru ma
kellu g˙alfejn joqg˙od jixtrilu xejn
g˙aliex hu kien sejjer imut malajr.
1906: Nhar il-Milied: Dun Ìor©
qaddes l-Ewwel Quddiesa Solenni
tieg˙u fi l-Parroçça ta’ San Gejtanu.
1907: Dun Ìor© beda, jlaqqa’
Ω-Ωg˙aΩag˙ fi l-Knisja msej˙a Ta’
Nuzzu, u jg˙allem fi l-Par roçça tal-
Óamrun, sakemm fi s-7 ta’ Marzu
nkriet l-ewwel dar li kienet f’numru
6 Triq Fra Diegu, il-Óamrun.
1907: Is-Soçjetà ssej˙et
M.U.S.E.U.M. - “Magister, utinam
sequatur Evangelium universus
mundus”. li tfi sser, “O Mulej, kemm
nixtieq li d-dinja kollha timxi wara
l-Evan©elju Tieg˙ek”.
1909: Lejn din is-sena, is-Soçjetà
M.U.S.E.U.M., g˙addiet minn
Ωminijiet koroh. Dun Ìor© irçieva l-
ordni li jag˙laq il-MuΩewijiet kollha;
imma, g˙alkemm baxxa rasu, u kien
lest biex jobdi, hu ma la˙aqx g˙alaq
˙lief wie ̇ ed. L-ordni kienet ©ejja
mill-Isqof ta’ Malta Pietru Pace.
Óafna kienu fesfsu f’widnejn l-Isqof
ta’ Malta dwar it-ti©rb li seta’ ji©i
minn dik is-Soçjetà ©dida. Imma ma
naqsux lanqas dawk il-Kappillani li
qabΩu g˙al Dun Ìor©; u kien bil-
˙ila tag˙om li dik l-ordni ma ©ietx
esegwita. Ma danakollu, l-g˙eluq ta’
qasam sewa ta’ ©id g˙al Dun Ìor©
g˙aliex l-lsqof ra li hu kien lest
biex joqg˙od g˙al li jg˙idlu. G˙al
dawn ir-ra©unijiet l-ordni li l-Oqsma
jing˙alqu ©iet irtirata, u l-opra tas-
Soçjetà baqg˙et sejra.
1910: Dun Ìor© waqqaf il-
ferg˙a tal-bniet: imma ried ukoll li
din tkun dejjem mifruda minn dik
tas-Subien.
1913: Dun Ìor© ta’ sikwit
jirrakkonta li, lejn din is-sena, fi
triqtu bil-mixi lejn Ra˙al Ìdid, meta
kien g˙addej mill-Marsa qrib fejn
kien hemm Salib tal-©ebel f’nofs
it-triq, lilu deherlu li ra ’l Ìesù, fi x-
xbieha ta’ tfajjel, qieg˙ed ji©bed
karretta mimlija bid-demel. Hu ˙ass
San Ìor© Precau s‐Soçjetà tal‐M.U.S.E.U.M.L‐Ewwel Qaddis Malti100 Sena mit‐Twaqqif tal‐M.U.S.E.U.M.
San Ìor© Preca, kanonizzat qaddis nhar it‐3 ta’ Ìunju, 2007.
Santa tifkira ta’ l‐ewwel quddiesa ta’ San Ìor© Preca fl‐1906.
• Fresh daily bread
• 24 hrsDelivery service
10, Bajjada Street ÛabbarTel: 21 803 897Mob 79 803 897
93
li lilu l-Mulej sejja˙lu biex jg˙inu.
Dun Ìor© mar jimbotta ming˙ajr ma
qag˙ad ja˙sibha xejn, u jirrakkonta
wkoll li ˙ass ˙lewwa kbira huwa u
jimbotta, imma mbag˙ad, hu nnifsu
lanqas jaf kif re©a’ sab ru˙u wa˙du
fi t-triq. Dun Ìor© deherlu li fehem
b’mod çar li l-Mulej kien qieg˙ed
isejja˙lu biex jissokta f’dik l-opra
kbira g˙at-tag˙lim li kien beda
permezz tas -Soçjetà li kien g˙adu
kif waqqaf.
1914: Fi Ωmien ta’ kalunnji,
Dun Ìor© ordna li s-Soçi tieg˙u
jag˙mlu l-vot tal-manswetudni li
bih rabathom li ma jivvendikawx
ru˙hom minn min jonqoshom.
1917: 3 ta’ Diçembru: Dun Ìor©,
g˙all-ewwel darba, g˙amel uΩu mill-
kelmiet: “Verbum Dei Caro Factum
Est”: meta kitibhom fuq biçça karta,
u qeg˙idhom fuq sider missieru li
kien qieg˙ed imut.
1917: Dun Ìor© ˙ass li missieru
deherlu u kellmu. Hu raddlu ̇ ajr talli
kien qeg˙idlu l-kliem tal-” Verbum
Dei” fuq sidru waqt il-mewt. Dik
l-espressjoni dejjem baqg˙et l-iktar
wa˙da li laqtitu. Dawk il-kelmiet li
jfi ssru ‘L-lben t’Alla sar Bniedem’
bdew jidhru ma’ kullimkien: fi d-djar,
fi l-˙wienet, fi l-postijiet tax-xog˙ol,
fuq il-karrozzi u, b’mod speçjali,
fuq il-©lekk jew il-libsa tal-membri
kollha tal-M.U.S.E.U.M. Sadattant,
San Ìwann Battista kien intag˙Ωel
b˙ala Patrun tas-Soçjetà.
1918: Il-membri tas-Soçjetà
M.U.S.E.U.M., g˙all-ewwel dar ba,
bdew juΩaw il-“badge” li ©©ib il-
kelmiet “Verbum Dei Caro Factum
Est”.
1918: 21 ta’ Lulju: Dun Ìor©
inkiteb Terzjarju Karmelitan, u
pprofessa fi s-6 ta’ Settembru 1919.
B˙ala terzjarju, hu ̇ a l-isem ta’ Patri
Franku.
1921: Lejn din is-sena, b˙ala
sinjal ta’ qima lejn il-kelmiet tal-
Evan©elju ta’ San Ìwann: “Verbum
(Dei) caro factum est”, Dun Ìor©
ordna li kull Qasam tas-Soçjetà jag˙-
mel dimostrazzjoni bix-xbieha taç-
çkejken Ìesù mat- triqat u bil-kant
ferrie˙i tat-tfal lejliet il-Milied. Din
il -purçissjoni saret l-ewwel darba fi l-
Óamrun; imma, im bag˙ad, infi rxet
ma’ kullimkien, u n-nies tkun tisten-
nieha.
1932: 12 ta’ April: G˙alkemm
©ieli stqarr li kemm idum Isqof hu,
is-Soçjetà Museum ma japprovaha
qatt, fi l-fatt l-Isqof Mawru Caruana
˙are© id-digriet ta’ l-erez zjoni
kanonika tas-Soçjetà tad-Duttrina
Nisranija. Minn dak il-waqt l-isem
uffi çjali sar “Societas Doctrinae
Chris tianae” (Soçjetà g˙ad-Duttrina
Nisranija) mag˙rufa mill-poplu
b˙ala M.U.S.E.U.M. Sa Ωmien l-
approvazzjoni, l-isem kien g˙adu
“Soçjetà ta’ Ulied il-Papa”.
1932: Infeta˙ il-qasam tal-
M.U.S.E.U.M. tas-subien ©ewwa r-
ra˙al ta’ l-Imqabba.
1941: 2 ta’ Awissu: Mons.
Dun Pawl Galea, il-Vigarju Ìene-
rali, wara li ©ew studjati u diskussi
d-diffi kultajiet li kienu nqalg˙u,
bag˙at digriet ©did li bih approva
l-istatuti tas-Soçjetà. Imma, kif isir
dejjem, il-Kurja Djoçesana Ωammet
id-dritt li dda˙˙al it-tibdil kollu li ’l
quddiem jidher me˙tie©.
1951: 19 ta’ Mejju: Dun Ìor©
bierek l-ewwel ©ebla ta’ l-is kola San
Mikiel li s-Soçjetà M.U.S.E.U.M.
kienet sejra tib ni fl -in˙awi ta’ Santa
Venera.
1951: 5 ta’ Awissu: Waqt
Funzjoni Solenni, tqeg˙det l-ewwel
©ebla ta’ l-iskola San Mikiel mill-
Arçisqof Gonzi.
1951: Dun Ìor©, lis-Soçi tal-
M.U.S.E.U.M., dejjem g˙afsilhom
fuq li g˙andhom i©ibu fuqhom il-
Labtu tal-Karmnu u jit kellmu fuqu
kemm jifi l˙u.
1952: Fis-27 ta’ Ìunju, is-
Soçjetà M.U.S.E.U.M. tat bidu uffi ç-
jali g˙all-˙idma tag˙ha fl -Awstralja.
1952: 2 ta’ Ottubru: Wara talba
ta’ l-Arçisqof Gonzi, ˙are© mill-
Vatikan id-dokument li Dun Ìor©
Preca intag˙Ωel Kamrier Sigriet tal-
Papa Piju XII bit-titlu ta’ Monsinjur.
Dun Ìor© ma kien jaf b’xejn bit-
talba li kienet saret mill-Arçisqof ta’
Malta.
1952: 20 ta’ Ottubru: Id-diploma
tal-˙atra ta’ Monsinjur kienet waslet
fi l-Kurja Arçiveskovili ta’ Malta.
G˙alhekk, l-Arçisqof sejja˙ lil Dun
Ìor© biex ikellmu. Dun Dun Ìor©
˙assu mnikket u lill-Arçisqof qallu,
“Ne˙˙ejtli l-feliçità ta’ ˙ajti.”
1959-1962: Biex naraw jekk l-
isem ta’ Dun Ìor© hux imqieg˙ed Dun Ìor© fl‐a˙˙ar snin
Dun Ìor©, flimkien ma’ l‐Arçisqof Mikiel Gonzi u Monsinjur Milanesi, waqt il‐funzjoni tat‐tqeg˙id ta’ l‐ewwel ©ebla tad‐Dar Çentrali: fit‐2 ta’ Ottubru, 1954.
SPEND ‘N’ SAVEdiscount supermarket
115, St Catherine StreetÛurrieq Tel: 2168 9878
Óin: mit-Tnejn sal-Ìimg˙a mis-6.00am sas-7.00pm Is-Sibt:6.00 a.m. - 6.30 p.m.
Fejn il-mara tad-darissib minn kollox u fl -istess ˙in
tiffranka l-fl us u to˙ro© sodisfatta
Offerta Speçjali:ma’ Lm 5 li tonfoq tie˙u flixkun ilma b’xejn jew pakkett g˙a©in
ma’ Lm10 li tonfoq tie˙u 2 fliexken ilma b’xejnma’ Lm20 li tonfoq tie˙u 3 fliexken ilma b’xejnma’ Lm30 li tonfoq tie˙u 5 fliexken ilma b’xejnma’ Lm40 li tonfoq tie˙u 6 fliexken ilma b’xejn
ma’ kaxxa Pepsi jew Light Cola tie˙u flixkun b’xejn
95
ma’ dak tal-Kamrieri Sigrieti ta’
dak iΩ-Ωmien. L-isem tieg˙u baqa’
ma nstabx. Dan ifi sser li Dun Ìor©
ma baqax Monsinjur sal-mewt. Dan
il -fatt jikkonferma g˙al darb’o˙ra li
Dun Ìor© ma kellu l-ebda rabta ma’
titlu fi erag˙. It-titlu kien ©ie mog˙ti
lilu bla ma xtaqu, u hu lanqas biss
ma ta kaΩ li jibqa’ bih sal-mewt.
1954: 15 ta’ Awissu: Dun Ìor©
fi l-jum solenni ta’ l-Assun zjoni tal-
Ver©ni Marija fi s-sema, bierek biçça
art fi l-Blata l-Bajda: fejn, minfl ok
iç-çimiterju li kien hemm, kellha
titla’ d-Dar Çentrali tas-Soçjetà
M.U.S.E.U.M.
1954: 2 ta’ Ottubru: Tqieg˙det
l-ewwel ©ebla tad-Dar Çen trali fi l-
Blata l-Bajda.
1955: 4 ta’ Settembru: Dun Ìor©
bierek u qieg˙ed l-ewwel ©ebla ta’
l-lstitut Sagra Familja f’ÓaΩ-Ûabbar.
Il-˙sieb kien li ’l quddiem ikunu
jistg˙u jg˙allmu s-snajja lit-tfal.
Imma x-xog˙ol tal-Istitut kellu jkun
dak ta’ stamperija.
1958: 23 ta’ Frar: Tqeg˙det l-
ewwel ©ebla tal-Kappella li tmiss
mad-Dar Çentrali tal-Blata l-Bajda.
Il-kappella kellha tissemma g˙all-
Midalja MirakuluΩa.
1960: 7 ta’ Lulju: Min˙abba
sa˙˙tu, Dun Ìor© talab u qala’ l-
permess ming˙and Papa Ìwanni
XXII li jkun jista’ jqaddes fi l-
Kappella tad-dar tieg˙u.
1961: Dun Ìor© g˙amel Ωmien
twil jg˙ix fi Triq il-Kbira, numru
683, il-Óamrun, kwaΩi quddiem
il-Parroçça ta’ San Gejtanu. Imma
sena biss qabel il-mewt tieg˙u
eΩattament f’Lulju, Dun Ìor© biddel
id-dar tieg˙u biex mill-Óam run mar
joqg˙od f’Santa Venera: f’dar San
Gejtanu fi Triq il-Ìdida ma’ Triq
Kanun.
1962: Lulju: Dun Ìor© kien
batut ˙afna u tah l-ewwel attakk
gravi tal-marda li kellha twasslu
g˙al tmiem ˙ajtu.
1962: 8 ta’ Lulju: Lil Dun Ìor©
g˙amlulu l-GriΩma tal-Morda.
1962: 26 ta’ Lulju: Dun Ìor©
miet fi t-tmienja neqsin kwart ta’ fi l-
g˙axija. G˙alkemm Dun Ìor© xtaq
li jkollu funeral sempliçi, is-Soçjetà
˙assitha fi d-dmir li lill-Fundatur
tag˙ha tag˙millu funeral li kien
jixraqlu. Dan kien ukoll mistenni
minn kul˙add g˙aliex f’Dun Ìor©
il-Maltin kollha raw benefattur kbir
ta’ art twelidhom.
1963: Is-Superjur Ìenerali
Ew©enju Bor©, f’isem is-Soçjetà
MUSEUM, irriakomanda l-kaΩ ta’
Dun Ìor© Preca sabiex l-Arçisqof
Mikiel Gonzi jara jekk hux il-waqt
li l-qdusija tal-Fundatur titressaq
biex ti©i eΩaminata mill-Awtorità
Suprema tal-Knisja.
1964: 3 ta’ Frar: L-ewwel
miraklu li se˙˙ bl-interçessjoni
ta’ Dun Ìor© kien il-fejqan fuq
Charles Zammit Endrich, wara li
kellu kumplikazzjonijiet fi d-dawl
t’g˙ajnejh.
1971: 29 ta’ Settembru: L-
Arçisqof ta’ Malta ppreΩenta lill-
Kongregazzjoni tal-KawΩi tal-
Qaddisin id-dokumenti me˙tie©a
g˙all-introduzzjoni tal-kawΩa tal-
Beatifi kaz zjoni ta’ Dun Ìor©, u
anki talba formali biex is-Soçjetà
M.U.S.E.U.M. ti©i mag˙rufa b˙ala
“Istitut Sekulari”.
1972: 21 ta’ Frar: Il-
Kongregazzjoni Pontifi çja g˙all-
kawΩi tal-Qaddisin wie©bet lill-
Arçisqof Mikiel Gonzi li, wara li
©ew eΩaminati d-dokumenti kollha
li hu ppreΩenta, il-gudizzju tag˙ha
kien wie˙ed favorevoli.
1975: Wara li l-Awtoritajiet
Rumani taw il-kunsens tag˙hom
biex tkun tista’ tibda l-kawΩa ta’
Dun Ìor©, fi t-13 ta’ Marzu, il-
Kongregazzjoni g˙all-KawΩi tal-
Qaddisin id dikjarat li l-Arçisqof ta’
Malta seta’ jo˙ro© id-digriet g˙all-
ftu˙ tal-kawΩa tal-Beatifi kazzjoni
ta’ Dun Ìor©, u ng˙ata wkoll is-
setg˙a li jwaqqaf Tribunal biex jib da
l-Proçess. L-Arçisqof Mikiel Gonzi
˙are© id-digriet ta’ l-introduzzjoni
tal-kawΩa ta’ Dun Ìor© Preca nhar
l-24 ta’ Ìunju.
1976: 25 ta’ Frar: Infeta˙ it-
Tribunal Arçidjoçesan ta’ Malta
g˙all-kawΩa ta’ Dun Ìor© skond il-
preskrizzjonijiet tal-Kodiçi tal-Li©i
tal-Knisja u l-istruzzjonijiet mog˙tija
mill-Kongregazzjoni g˙all-KawΩi
tal-Qaddisin.
Il‐membri tas‐Soçjetà M.U.S.E.U.M. bi ˙©arhom mi©burin flimkien fil‐Kon‐Katidral ta’ San Ìwann waqt iç‐çelebrazzjonijiet solenni li fakkru g˙eluq il‐˙amsin sena mit‐twaqqif tas‐Soçjetà.
Tifkira tal‐mewt ta’ Dun Ìor© Preca nhar is‐26 ta’ Lulju 1962,
Tel: 2164 7233
Triq San BaΩilju, Mqabba
(Wara l-Knisja)
Nispeçjalizzaw f’kull kwalità ta’
g˙a©ina, ravjul, pastizzi, eçç...
Dawn l-affarijiet issibhom kemm
imsajrin kif ukoll tal-friΩa.
Ikollna ukoll soft drinks, ©elati, sigaretti, eçç...
Naççettaw ordnijiet g˙all-parties.
G. CamilleriPetrol Station
CAR SERVICING PUNCTURE REPAIRSWHEEL BALANCING CAR BATTERIESCAR ACCESSORIES MOUNTAIN BIKESCRASH HELMETS OILS & FILTERS
FREE BALANCING WITH ALLOY WHEELSTEL/FAX: 2164 1647 Tel: 2164 7235
J. CutajarSMOKING ART ICLES
J. CutajarSMOKING ART ICLES
46, Springvale,
Triq il‐Madonna tal‐Ìilju
Mqabba ÛRQ 08
Tel: 21689653 Mob: 7949 5354
For all yoursmoking needs
97
B’dan id‐dokument ta’ Papa Piju XII, iffirmat minn Ìwanni Battista Montini, Dun Ìor© intg˙aΩel Kamrier sigriet tal‐Papa bit‐titlu ta’ Monsinjur. Dun Ìor© minflok ma fera˙, sewwed qalbu g˙aliex qatt ma xtaq il‐©ie˙ tad‐dinja.
Dun Ìor© g˙amel ˙iltu biex ikabbar id‐devozzjoni lejn il‐Ver©ni Marija; lilha s‐Soçjetà M.U.S.E.U.M. iddedikat il‐Knisja li nbniet ma©enb id‐Dar Çentrali fil‐Blata l‐Bajda.
1983: Is-Soçjetà M.U.S.E.U.M.
tat bidu uffi ç jali g˙all-˙idma tag˙ha
fi s-Sudan.
1988: Óames snin wara s-Soçjetà
M.U.S.E.U.M. tat bidu g˙all-˙idma
tag˙ha ©ewwa l-Kenja u l-Ingilterra.
1995: Is-Soçjetà intalbet
formalment biex tg˙in fi t-twaqqif
R O Y A LMOTORING SCHOOL
Door to door pick-up: Home, work, etcCar with A/CSpecial attention given to drivers who already have the licence and are afraid to drive alone and need a little more lessons to driveInsurance and VAT included in the priceNo hidden chargesMoney back guaranteed if client is not satisfied
•••
•••
Driving Lessons on Automatic Car
Call PAUL on
79729451 /79797272
L L
u tmexxi l-iskola Preca College fl -
Albanija.
1999: 28 ta’ Ìunju: Dun
Ìor© Preca ©ie ddikjarat b˙ala
Venerabbli.
2001: 9 ta’ Mejju: Waqt Ωjara
f’Malta mill-Papa Ìwanni Pawlu II,
Dun Ìor© Preca ©ie ddikjarat Beatu
fl imkien ma’ Suor Maria Adeodata
Pisani u l-Venerabbli Nazju Falzon.
2001: Lulju: Il-fejqan ta’ tarbija
minn ÓaΩ-Ûebbu©, bl-interçessjoni
ta’ Dun Ìor© kien it-tieni u l-
a˙˙ar miraklu li l-Vatikan approva
u kellu bΩonn biex il-fundatur
tal-M.U.S.E.U.M. isir qaddis. It-
tarbija (illum tifel ta’ sitt snin) kellu
kumplikazzjonijiet severi fi l-fwied.
2003: Jannar: Is-Soçjetà tal-
M.U.S.E.U.M. bdiet uffi çjalment il-
˙idma tag˙ha ©ewwa l-Peru’.
2007: 3 ta’ Ìunju: Il-Papa
Benedittu XVI iddikjara lil Dun
Ìor© b˙ala l-ewwel Qaddis Malti
waqt çerimonja li saret ©ewwa l-
Vatikan, Ruma. Inçidentalment
din is-sena ja˙bat ukoll l-ewwel
çentinarju mit-twaqqif tas-Soçjetà
tal-M.U.S.E.U.M.
XELINISkip Hire
Mob: 7923 0112
Contact:Contact:
Mr. Esron MifsudMr. Esron Mifsud
101
Viva ta’ Santa Marija ta’ l‐Imqabba
Disa u g˙oxrin t’April
sena elfejn u sitta
ta’ l-Assunta ta’ l-Imqabba
lesti kollha g˙al dik il-qatra
Ìewwa Malta saret festa
kompetizzjoni dik tan-nar
bejn Maltin u Ewropej
eluf ta’ nies marru jaraw
Kieku tafu dan min kien
meta ©ew biex jivvutaw
rebbie˙a tal-kompetizzjoni
Ta’ l-Imqabba lilhom taw
Jiena rajtu fuq DVD
kellkom Ωgur li lkoll tifta˙ru
minn qalbi nawguralkom
minn jaf kemm intom li fra˙tu
Ra˙al Ωg˙ir ta’ ˙ila kbira
ma’ Marija mag˙qudin
g˙andkom ˙afna biex titkellmu
g˙aliex f’Malta imfa˙˙rin
ImΩejjen dak l-isparar
g˙al murtali u muΩika
warda tifta˙ forma ˙elwa
issebba˙ lil dik iΩ-Ωifna
Jistennew març ta’ fi l-ghodu
dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙ kollha fl imkien
fuqhom g˙andhom il-Madonna
biex t˙arishom mill-inkwiet
Hekk g˙amilna tal-familja
In©barna kollha bil-qieg˙da
Nixorbu xi ˙a©a rqieqa
Marçi smajna ferri˙ija
Kemm xtaqt li kont il-festa
noqg˙od fuq dak is-si©©u
lira minn qalbi jiena ntikom
Nitpaxxa b’dak li g˙amiltu
Ma˙dum b’intelli©enza
anke ra©el ji©ri fi s-sema
sabiex jirba˙ dik it-ti©rija
b˙alu Ωgur li qatt ma rajna
Iddispjaçini meta smajt
li fi l-festa qattret ftit xita
nispera li ˙adtu pjaçir
g˙al Marija ©iet imwettqa
Çelebrità volum erba’
pjaçir nisimg˙u u nkantah
lejn Marija nduru a˙na
nitolbuha tieqaf mag˙na
Jien minn qalbi nsellmilkom
j’Alla tibqg˙u dejjem fl imkien
g˙ax g˙alija inthom wie˙ed
pajjiΩ Ωg˙ir imma kburin
G˙alkemm jien minn Ra˙al Ìdid
milli rajt u dak li smajt
fuq dan-nies li jag˙mlu n-nar
tg˙axxaqt bikom jien u fra˙t
Ix-xewqa li jien baqag˙li
meta ninΩel ner©a’ Malta
narakom ©ewwa l-Imqabba
u nixrob mag˙kom dik il-qatra
St. Albans Victoria Australia
10 ta’ Ottubru 2006
miktuba minn Charlie Busuttil
103
B˙al kull sena s-Soçjetà tag˙na
tie˙u ˙sieb li tippreΩenta l-unur ta’
l-attivist tas-sena lil dak jew dawk
il-persuni li fl -opinjoni tag˙ha jkunu
ddistingwew ru˙hom b’xi mod
aktar minn o˙rajn. G˙all-impenn
u ˙idma matul is-sena. Din kienet
inizjattiva o˙ra tal-familja Martin li
bla dubju g˙andhom g˙al qalbhom
ferm is-Soçjetà tag˙na.
L-attivist g˙al din is-sena kien
fi l-fatt is-Sur Ronald Zammit. Dan
l-unur ©ie ppreΩentat nhar l-10 ta’
Awissu 2006 waqt il-programm
vokali u strumentali mtella’ mill-
Banda Re Ìor© V.
Ronald huwa bniedem attiv
˙afna speçjalment fejn jid˙ol in-
nar. Huwa bniedem ta’ kura©© kbir
u dejjem i˙e©©i©na biex l-ispettakli
tan-nar u l-festa li tant i˙obb ma jkun
jonqoshom xejn. Kull naqra çans li
jkollu tarah dejjem il-post tan-nar,
fejn iqatta’ ©ranet s˙a˙ fi l-post li tant
hu g˙al qalbu. Ronald hu bniedem
˙abrieki ˙afna fi l-˙idma tan-nar
u dejjem jag˙ti kontribut qawwi
biex il-festa ta’ Santa Marija tkun
imΩewqa bl-isba˙ spettakli ta’ nar
li jixraqilha. Fil-fatt Ronald huwa
l-mo˙˙ jew a˙jar il-koordinatur
fejn jid˙lu l-ispettakli tan-nar ta’
l-ajru sinkronizzati mal-muΩika li
issa l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
ta’ l-Imqabba hija tant rinomata
g˙alihom. Ronald, bil-g˙ajnuna ta’
s˙abu kollha li b’mod volontarju
ja˙dmu n-nar, kien strumentali
fi r-reb˙ ta’ l-Ewwel Festival tan-
Nar ta’ Malta propju s-sena l-o˙ra
fejn l-G˙aqda rnexxielha tirba˙
l-unuri g˙all-a˙jar spettaklu tan-
nar, l-a˙jar sinkronizzazzjoni mal-
muΩika, l-a˙jar prodott ori©inali,
l-a˙jar spettaklu skond l-opinjoni
pubblika u fi nalment l-unur g˙ar-
rebbie˙a assoluti ta’ dan l-ewwel
festival tan-nar.
Prosit Ronald u l-membri kollha
fi ˙dan l-G˙aqda tan-Nar Santa
Marija.
L‐attivist tas‐Sena
Trofew Chev. George MartinA. Mus. L.C.M., O.S.T.J.
Is‐Sur Ronald Zammit jidher qed jirçievi t‐trofew ming˙and il‐familja Martin fil‐preΩenza tas‐Sur Carmel Zahra, President tas‐Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V
Spettaklu li ddikjara l‐G˙aqda tan‐Nar Santa Marija ta’ l‐Imqabba b˙ala l‐Ewwel Rebbie˙a Assoluta ta’ l‐Ewwel Festival Internazzjonali tan‐Nar ta’ Malta 2006 organizzat ©ewwa l‐Port il‐Kbir. (Ritratti: Melvin Degiorgio)
We also make Pizza
9, Blue Grotto Avenue, Ûurrieq
Tel: 21642986 Mob: 79476573
G˙al kull kwalità ta’ La˙am Frisk,Ti©ie© u Fniek, Bajd, eçç
Sunray Butcher40, Church Square, Mqabba
Tel: 2168 3690
GÓAR LAPSI VIEWBar, Restaurant & Pizzeria
(ta’ Rita)
Now Under New Management
Tel: 2164 0608 - 2168 0800
Open Daily from 9.00 onwards
105
L-ispettakli tal-log˙ob tan-nar
ilhom sinonimi mal-festa ta’ Santa
Marija fl -Imqabba. L-G˙aqda tan-
Nar Santa Marija issa stabbiliet
ru˙ha b˙ala G˙aqda li qed tipprovdi
spettakli simili matul is-sena kollha
f’Malta u dan l-a˙˙ar ukoll barra
minn pajjiΩna.
Dawn l-a˙˙ar 12-il xahar mill-
a˙˙ar edizzjoni ta’ dan il-Programm
kienu xhur impenjattivi li matulhom
l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’
l-Imqabba, apparti li g˙amlet il-
wirjiet ta’ kull sena fi l-festa tar-ra˙al,
ipprovdiet Ωew© spettakli fi l-Port
il-Kbir g˙al konferenza ta’ a©enti
ta’ l-ivvja©ar barranin, g˙alqet il-
Festival Internazzjonali tal-Log˙ob
tan-Nar fi l-Port il-Kbir b˙ala l-
ewwel rebbie˙a tal-kompetizzjoni
fl -istess festival, ˙adet sehem fi l-
festival tan-nar ta’ l-art lejlet il-
festa tal-Furjana u issa qed tie˙u
sehem ukoll g˙all-ewwel darba fl -
istorja tag˙ha u ta’ l-Imqabba barra
minn Malta fi l-Kampjonat Dinji
tal-Log˙ob tan-nar f’Ruma, l-Italja.
Il-log˙ob tan-nar f’dawn il-wirjiet
kif ukoll il-koreografi ja muΩikali
kienu kollha xog˙ol id-dilettanti ta’
l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija.
30 ta’ Lulju – 22 ta’ Awissu
2006: Çelebrazzjoni kif
jixraq fi l-FestaIl-festa ta’ Santa Marija s-sena l-
L‐G˙aqda tan‐Nar Santa Marija ta’ l‐ImqabbaSena S˙i˙a Mimlija Wirjiettal‐Log˙ob tan‐Nar
o˙ra kellha tifsira speçjali wara li
l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija ta’
l-Imqabba f’April ta’ qabel kienet
reb˙et l-ewwel kompetizzjoni li
saret fi l-Festival tal-Log˙ob tan-
Nar fi l-Port il-Kbir. L-entuΩjasti
tan-nar tal-festa tar-ra˙al ˙ejjew
spettakli tal-log˙ob tan-nar kif
jixraq g˙all-ewwel festa wara r-
reb˙ tal-Festival.
L-ispettakli kienu tul il-jiem
kollha tal-festa u la˙qu l-quççata
tag˙hom nhar il-festa u lejlietha
meta sar l-ispettaklu li kien fi h
log˙ob tan-nar varjat sinkronizzat
ma’ siltiet mag˙rufi n ta’ muΩika
klassika permezz ta’ sistema
kompjuterizzata u koreografat mid-
dilettanti ta’ l-G˙aqda. L-istess
sistema kompjuterizzata ntuΩat
ukoll nhar il-festa fi l-kaxxa infernali
tal-˙ru©. Il-wirjiet matul il-jiem tal-
festa kienu jinkludu wkoll murtali
tradizzjonali tal-murtaletti, tal-
beraq pront u tal-kulur u log˙ob
tan-nar ta’ l-art fl imkien ma’ kaxxi
infernali.
2 u 5 ta’ Diçembru 2006:
Ûew© wirjiet fi l-konferenza
ta’ Thomas Cook
L-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
ta’ l-Imqabba fi l-bidu ta’ Diçembru
li g˙adda ©iet inkarigata tipprovdi
Ωew© wirjiet tal-log˙ob tan-nar
waqt il-Konferenza ta’ Thomas
Cook li saret f’Malta. L-elfejn
manager ta’ Thomas Cook li ©ew
Malta nqasmu f’Ωew© gruppi li kull
wie˙ed minnhom ra spettaklu fi l-
Port il-Kbir fi tmiem Ωew© ikliet
fi t-2 u fi l-5 ta’ Diçembru li saru
g˙alihom fi l-Barrakka ta’ Fuq.
L-ispettakli bdew kull wie˙ed
b’wirja awdjo-viΩiva dwar l-istorja
ta’ Malta b’log˙ob tan-nar ta’ l-
G˙aqda u projezzjonijiet ta’ Ross
Ashton fuq il-forti Sant An©lu.
Immedjatament wara, l-G˙aqda
tan-Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba
ipprovdiet il-wirjiet ta’ log˙ob tan-
nar minn Bighi. L-ispettakli kien
fi hom ukoll log˙ob tan-nar fuq l-
ilma u fuq ‘jet-skis’ madwar il-Port
107
u log˙ob ie˙or varjat sinkronizzat
b’sistema kompjuterizzata ma’
siltiet muΩikali klassiçi.
21 ta’ April 2007: Sehem
fi l-festival tal-log˙ob tan-
nar ta’ l-artIl-Kunsill Lokali tal-Furjana
lejlet il-festa titulari ta’ San Publiju
organizza festival tal-log˙ob tan-
nar ta’ l-art. L-G˙aqda tan-Nar
Santa Marija ta’ l-Imqabba ˙adet
sehem bi tlett irdieden f’dan il-
festival, wa˙da fi l-kategorija
g˙all-irdieden ori©inali u tnejn
fi l-kategorija ewlenija tal-festival.
It-tlett irdieden ˙admu kollha
b’suççess kif ippjanat u l-pubbliku
preΩenti seta’ jara fi hom id-diversi
mekkaniΩmi, u˙ud li bdew jintuΩaw
fi l-passat proprju fi l-©ig©ifogu
fi l-festa ta’ l-Imqabba. Il-festival
tan-nar ta’ l-art intreba˙ mill-
G˙aqda ‘Unjoni’ ta’ Óal Luqa li
nifi r˙ulhom (ara wkoll il-punte©©
ta˙t).Ir‐Raddiena fil‐Kategorija ta’ l‐Ori©inalità
L-Ewwel Festival tal-Log˙ob tan-Nar ta’ l-Art 2007Il-Punte©©i uffi çjali kif mog˙tija mill-Ìurija Internazzjonali
G˙aqda tan-Nar Ra˙al L-a˙jar
MekkaniΩmu
L-a˙jar xog˙ol bil-
Katina
L-a˙jar
Prodott
Punte©© Finali
1 Sant’ Andrija Luqa 145 xejn 87 232
2 San ÌuΩepp Kirkop xejn 140 86 226
3 Santa Marija Mosta 137.5 xejn 84.5 222
4 Santa Marija Mqabba 70 73 77 220
5 San Pawl Safi 135 xejn 83 218
6 Qrendi Qrendi 128 xejn 75 203
7 San ÌuΩepp Ûebbu© 127 xejn 74 201
8 Taç-Çintura Gudja 65 60 74 199
9 Tal-Ìilju Mqabba 122 xejn 74 196
10 Tad-Duttrina Gudja 110 xejn 80 190
11 Santa Katarina Ûurrieq 61 58 65 184
12 Tal-Vitorja Naxxar 53 55 63 171
13 San Bartilmew G˙arg˙ur 101 xejn 53 154
14 Santa Marija G˙axaq 43 47 50 140
Ritratti f’serje taΩ‐Ωew©t irdieden fil‐kategorija prinçipali huma u jag˙tu l‐ispettaklu tag˙hom u li g˙alih ©ew ikklassifikati ’l fuq fost il‐lista ta’ l‐14‐il g˙aqda li pparteçipaw.
109
1 ta’ Mejju 2007: G˙eluq
tal-Festival Internazzjonali
tal-Log˙ob tan-NarL-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
ta’ l-Imqabba din is-sena kellha
l-privile©© li tag˙laq il-Festival
Internazzjonali tal-Log˙ob tan-Nar
li sar fi l-Port il-Kbir u li g˙at-tieni
darba ˙a l-forma ta’ kompetizzjoni.
Billi l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
kienet reb˙et l-ewwel kompetizzjoni
s-sena ta’ qabel, skond ir-regoli
tal-Festival, ma ˙aditx sehem fi l-
kompetizzjoni iΩda kellha d-dritt li
tag˙laq il-Festival. Hekk g˙amlet
bi spettaklu ta’ log˙ob tan-nar minn
fuq il-braken fi l-Port il-Kbir f’nofs
il-lejl, hekk kif qaleb l-Ewwel
ta’ Mejju; it-tielet anniversarju
tas-s˙ubija ta’ Malta fl -Unjoni
Ewropea. Il-wirja kienet tinkludi
log˙ob tan-nar varjat u spettakolari
kollu xog˙ol id-dilettanti ta’ l-
G˙aqda, sinkronizzat ma’ siltiet
ta’ muΩika klassika u koreografat
mid-dilettanti ta’ l-G˙aqda. Qabel
l-g˙eluq tal-Festival, l-G˙aqda tan-
Nar Santa Marija ta’ l-Imqabba
kellha l-pjaçir tg˙addi l-‘Aggregate
Shield’ li kienet l-ewwel G˙aqda
li naqqxet isimha fuqha s-sena ta’
qabel u tifra˙ kif jixraq lill-G˙aqda
tan-Nar Madonna tal-Karmnu taΩ-
Ûurrieq li kienet ir-rebbie˙a ta’ din
is-sena.
2 ta’ Awissu 2007: L-ewwel
parteçipazzjoni barra minn
MaltaFil-bidu ta’ Awissu ta’ din is-
sena, l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
ta’ l-Imqabba qed tikteb pa©na o˙ra
kbira meta g˙all-ewwel darba fl -
istorja tag˙ha u ta’ l-Imqabba, qed
tag˙mel spettaklu tal-log˙ob tan-
nar barra minn Malta.
L-G˙aqda qed tirrappreΩenta
lil Malta fi l-Kampjonat Dinji tal-
Log˙ob tan-Nar li jsir fi l-provinçja
ta’ Ruma, l-Italja, bl-isem ‘Caput
Lucis’, li bil-Latin ifi sser ‘kapitali
tad-dawl’.
F’Ruma, l-G˙aqda tan-Nar
Santa Marija ta’ l-Imqabba qed
tie˙u sehem b’talent Malti u
b’xog˙ol uniku g˙al Malta fl imkien
ma’ ditti u g˙aqdiet tal-log˙ob tan-
nar rinomati minn pajjiΩi differenti
madwar id-dinja u li jkunu
mag˙Ωulin biex jiedu sehem g˙ax
ikunu urew li huma fost l-aqwa fi d-
dinja.
L-G˙aqda tan-Nar Santa Marija
ta’ l-Imqabba kien imissha tag˙ti
l-ispettaklu tag˙ha l-Óamis, 2 ta’
Awissu. Il-parteçipanti l-o˙rajn fi l-
Kampjonat Dinji tal-Log˙ob tan-
Nar f’Ruma qed jirrappreΩentaw
lill-Ìappun, l-Italja, l-Ingilterra,
ir-Rumanija, is-Slovejna, Spanja u
ç-Çina.
Di Rocco Ltd.
Di Rocco Ltd, Prince Albert Street, Albert Town, Marsa HMR 17 • Tel: 21 227344 • Fax: 21 227345 • E‐mail: [email protected]
Jerry’Jerry’
Jerry’s Garage
Si©©iewi Road, Mqabba
Tel: 21640750 Fax: 21642535 Mob: 9944 9237
ilencer Repairsilencer RepairsSS
CO2 Welding
113
It-Tnejn, 30 ta’ Lulju:
Bidu tal-Kwindiçina 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
7.15pm Mad-daqq tal-Barka Sagramentali, ti©i sparata
kaxxa infernali u murtaletti.
9.30pm Óruq tal-beraq pront u murtali tal-kulur.
Il-Óamis, 9 ta’ Awissu:
Óru© ta’ l-Istatwa fuq iz-zuntier 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
7.30pm Mal-˙ru© ta’ l-Istatwa jsir ˙ruq ta’ salut,
musketterija, kaxxa infernali u murtaletti bil-
log˙ob.
9.30pm Óruq ta’ murtali tal-beraq pront u tal-kulur.
11.00pm Óruq ta’ musketterija ma’ tmiem il-març.
Wara jsir ˙ruq ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art.
Is-Sibt, 11 ta’ Awissu:
L-ewwel jum tat-Tridu 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
12.00pm Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
8.15pm Mal-barka Sagramentali jsir ˙ruq ta’
musketterija u murtaletti bil-log˙ob.
9.15pm Óruq ta’ murtali tal-beraq pront u tal-kulur.
11.30pm Óruq ta’ musketterija ma’ tmiem il-març.
Wara jsir ˙ruq ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art.
Il-Óadd, 12 ta’ Awissu:
It-Tieni jum tat-TriduKollox b˙all-jum ta’ qabel.
It-Tnejn, 13 ta’ Awissu:
It-Tielet jum tat-TriduKollox b˙all-jum ta’ qabel.
It-Tlieta, 14 ta’ Awissu:
Lejlet il-Festa 9.30am Mad-daqq tat-Te Deum, ikun hemm ˙ruq
ta’ musketterija, kaxxa infernali u diversi
murtaletti bil-log˙ob.
11.45am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti bil-
log˙ob.
6.30pm To˙rog it-TranΩulazzjoni. Ikun hemm ˙ruq
ta’ salut, kaxxa infernali u esebizzjoni kbira
ta’ diversi settijiet ta’ murtaletti bil-log˙ob.
9.45pm Jing˙ata bidu g˙all-ispettaklu kbir ta’ log˙ob
tan-nar ta’ l-ajru li jinkludi salut, bombi tal-
lampjun, blalen u disinni, sfejjer, baraxxijiet
kbar u spettakolari sinkronizzati mal-muΩika.
Kif ukoll settijiet ta’ murtali tal-beraq pront
u murtali tal-kulur. Din is-sena ser tintuΩa
g˙all-ewwel darba fl -Imqabba s-sistema
kompjuterizzata tal-Fire One.
11.30pm Wirja ta’ log˙ob tan-nar ta’ l-art mekkanizzat.
L-Erbg˙a, 15 ta’ Awissu:
L-G˙id ta’ l-Assunta 8.00am Óruq ta’ murtali tal-bomba u murtaletti.
9.30am Mad-daqq tal-glorja, ikun hemm ˙ruq ta’
murtali tal-bomba, kaxxa infernali u murtaletti
bil-log˙ob.
11.45am Óruq ta’ murtali tal-bomba akkumpanjata
mid-daqq tas-sirena, segwita minn ˙ruq ta’
murtaletti bil-log˙ob.
7.15pm Waqt il-˙ru© tal-purçissjoni bl-Istatwa
meraviljuΩa u artistika ta’ Ommna Marija
Mtellg˙a s-Sema bir-Ru˙ u l-Ìisem, ji©i sparat
salut. Hekk kif l-istatwa devota tal-Padruna
tar-ra˙al, Santa Marija, to˙ro© fuq iz-zuntier u
tindaqq l-Ave Marija, tin˙araq musketterija u
kaxxa infernali spettakolari li ser tkun tinkludi
˙afna baraxxijiet u log˙ob ie˙or. Wara jkun
hemm wirja kbira ta’ murtaletti bil-log˙ob li
jakkumpanjaw il-purçissjoni.
9.30pm Hekk kif ji©i esegwit l-Innu lil Santa Marija Mtellg˙a s-Sema, ikun hemm ˙ruq ta’ murtali
tal-beraq pront u tal-kulur.
10.15pm Óruq ta’ kaxxa infernali tal-kulur ma’ tmiem
il-purçissjoni. Wara, fi l-knisja ting˙ata l-barka
fl imkien mal-partitarji u dawk kollha involuti
fi l-log˙ob tan-nar b˙ala ringrazzjament lill-
Madonna.
L-Erbg˙a, 22 ta’ Awissu:
L-Ottava tal-Festa 6.00pm Mal-˙ru© tal-purçissjoni tin˙araq musketterija,
murtali tal-bomba u murtaletti.
Nota mill-Bord Editorjali: B˙as-snin ta’ qabel, dan ix-xog˙ol
kollu sar bis-sa˙˙a tal-membri ta’ l-G˙aqda tan-Nar Santa Marija.
F’isem il-Kumitat EΩekuttiv, nie˙du din l-opportunità biex f’isem
is-soçi u l-partitarji kollha, nirringrazzjaw u nuru l-apprezzament
sinçier tag˙na lkoll lejn il-membri kollha ta’ din l-G˙aqda tan-Nar,
kif ukoll lil kull min g˙en sabiex dan il-programm hekk vast seta’
jitwettaq. J’Alla jkollhom is-sodisfazzjon s˙i˙ ta’ xog˙olhom u
nitolbu biex Santa Marija t˙arishom waqt ˙idmiethom fi l-kmamar
tan-nar kif ukoll waqt il-˙ruq.
Programmtan‐Nar
Aida HallTriq ÌuΩeppi Mattew Callus, Ûurrieq
For Receptions, Parties and all occasions
Tel: 2168 3112 - 2164 0083
115
G˙eΩieΩ partitarji, b˙alma tafu
sena malajr tgerbeb. Is-sena elfen
u sitta, lis-Soçjetà tag˙na permezz
ta’ l-G˙aqda tan-Nar ˙allitilna fer˙
kbir. Fix-xahar ta’ April ©ewwa l-
port il-kbir sar g˙all-ewwel darba
l-Festival tan-Nar li kien fuq baΩi
ta’ kompetizzjoni. L-G˙aqda tan-
nar tag˙na da˙let g˙alih bil-kbir
u minn fost kompetituri Maltin u
barranin, l-G˙aqda tan-nar tag˙na
reb˙et bil-kbir din il-kompetizzjoni.
Però dan ma kienx biΩΩejjed g˙ax fl -
erbatax ta’ Awissu 2006, lejliet Santa
Marija, l-G˙aqda tan-Nar Santa
Marija re©g˙et ippreΩentat wirja o˙ra
impekkabbli li kull min kien preΩenti
kul˙add ˙a gost speçjalment b’dawk
il-˙afna forom, li ta’ min jg˙id ukoll
li l-G˙aqda tag˙na kienet il-pijuniera
tag˙hom ©ewwa Malta.
Ma tistax ukoll ma ssemmix dawk
il-ftu˙ fl -ajru li jferr˙u lil kul˙add
x’˙in tibda tara l-kliem fl -ajru. L-
G˙aqda tag˙na wara l-Festa ta’ Santa
Marija mill-ewwel re©g˙et ©iet fdata
Ωew© spettakli o˙ra ©ewwa l-Port
il-Kbir li saru fl -ewwel ©img˙a ta’
Diçembru. Dawn iΩ-Ωew© spettakli
saru fl -okkaΩjoni ta’ Konferenza ta’
Thomas Cook fejn kellna ˙afna nies
minn madwar id-dinja jaraw dawn l-
ispettakli kbar.
Il-kumpanija Thomas Cook kienu
jafu min hu kapaçi biex jag˙mel
dawn iΩ-Ωew© spettakli kbar u
g˙alhekk ©ew fuq l-G˙aqda tan-Nar
Santa Marija ta’ l-Imqabba. Veru
kienu jafu fejn g˙andhom imorru
biex dawk in-nies jo˙or©u sodisfatti
g˙ax wara li saru Ω-Ωew© spettakli, il-
Port litteralment ittarrax biç-çapçip
li kien prova ta’ l-approvazzjoni
kbira li tawna minn fuq il-Barrakka.
L-G˙aqda tag˙na kienet l-ewwel
f’Malta li g˙axar snin ilu bdiet toffri
spettakli sinkronizzati mal-muΩika u
ma’ laser shows kif ukoll bdiet tuΩa
s-sistema kompjuterizzata mag˙rufa
Fire One sabiex jin˙araq in-nar. Dan
kien fi l-qosor il-˙idmiet li kellna fi s-
sena 2006.
Però dan ma kienx biΩΩejjed
g˙ax f’April ta’ din is-sena l-G˙aqda
tag˙na re©g˙et kienet mistiedna
sabiex toffri spettaklu b˙ala Gran Finale fi l-Festival tan-Nar ta’ Malta
©ewwa l-Port il-Kbir, g˙aliex b˙alma
tafu skond ir-regolamenti, min jirba˙
il-Festival tan-Nar ma jistax jer©a’
jikkompeti. Biss, wara li sar dan l-
ispettaklu kul˙add kien kelma wa˙da:
X’esebizzjoni u x’meravilja offriet
il-Kamra tan-Nar ta’ Santa Marija
ta’ l-Imqabba. T˙ossok sodisfatt int
u s˙abek li wara dak ix-xog˙ol kollu
tisma’ lin-nies, kemm Maltin kif
ukoll barranin jg˙idulek kummenti
sbie˙ u li qatt ma raw spettaklu b˙al
dak offrut mill-G˙aqda tag˙na. Dan
ma kienx biΩΩejjed g˙aliex fi t-2
ta’ Awissu 2007 l-G˙aqda tan-Nar
Sant Marija ©iet mistiedna sabiex
tikkompeti din id-darba barra minn
xtutna sewwasew f’kompetizzjoni
Internazzjonali kbira li minnha
jo˙ro© ir-rebbie˙ assolut tad-dinja fi l-
log˙ob tan-nar ta’ l-ajru – Campione del Mondo di fuochi Artifi ciali, li ti©i
organizzata ©ewwa Valmontone fi l-
provinçja ta’ Ruma.
G˙eΩieΩ partitarji, dan kollu
jikkonferma bla tlaqliq u fanfarunati
Ωejda kemm l-G˙aqda tag˙na stabbiliet
ru˙ha sew ©ewwa Malta u issa anke
barra xtutna. L-G˙aqda tag˙na ma
toqg˙odx tin˙ela f’kummenti fuq
Sena Impenjattiva g˙all‐G˙aqda tan‐Nar Santa Marija
Messa©© mil-Licenseeis‐Sur Joseph Camilleri
Valletta Road, Luqa. Tel: 2166 7109G. DARMANIN SERVICE STATION
ISSA UKOLL B’SISTEMAAWTOMATIKA
24 SIEGÓA SERVIZZ
SILVIO’S
11, Triq il-KataniΩ, Ûebbu© - Malta
For all types of chairs, stools, armchairs and tables
Chairs and tables
FOR HIRE
Telephones:
2146 8982, 2146 1683
Mob: 9945 4333
117
©urnali jew fta˙ir Ωejjed imma dejjem
tara li to˙loq xi ̇ a©a ©dida u ori©inali
fl -ispettakli tag˙ha.
Issa g˙eΩieΩ partitarji, dan li
g˙idna g˙adu m’hu xejn g˙aliex il-
membri ta’ l-G˙aqda tan-nar ˙ejjew
spettakli o˙ra tan-nar g˙all-Festa
Titulari ad unur il-Patruna tag˙na
Santa Marija, Festa li g˙aliha l-
G˙aqda tan-Nar Santa Marija dejjem
˙admet b’©˙oΩΩa kbira g˙aliha.
Nassigurakom li l-Festa kienet,
g˙adha u tibqa’ l-ewwel u qabel
kollox u din is-sena mhux ser tkun
anqas mis-snin l-img˙oddija g˙aliex
g˙andna programm vast ta’ nar
ippreparat g˙alikom. G˙eΩieΩ ˙uti
partitarji, ma nistax ma nsemmix
barra l-˙afna xog˙ol li g˙amilna
g˙all-Festa, il-famuΩa esebizzjoni ta’
lejlet il-Festa fejn b˙as-soltu taraw
˙afna kwalitajiet ta’ disinni, u anke
kliem jifforma fl -ajru li jafu kollha l-
bidu tag˙hom lill-G˙aqda tag˙na.
Barra dan l-G˙aqda ˙ejjiet ukoll
prgramm vast ie˙or ta’ nar ta’ l-art
g˙al matul il-©img˙a kollha tal-Festa
bil-qofol ikun spettaklu ori©inali u
kollu mekkanizzat lejlet il-Festa. L-
G˙aqda tag˙na ˙admet bis-s˙i˙ fuq
dan il-programm fejn Ωgur li min ser
jattendi jo˙ro© sodisfatt bil-kwalità
ta’ funtani tal-kulur u ingrana©©i li
jpaxxu lil min jarahom.
Ta’ min isemmi wkoll li din is-
sena l-G˙aqda ˙adet sehem fl -ewwel
Festival tan-nar ta’ l-Art u ©abet
punte©©i g˙oljin ˙afna. Fil-fatt l-
G˙aqda tag˙na spiççat ma’ l-ewwel
erba’ postijiet.
G˙eΩieΩ partitarji, jekk nibqa’
nikteb ma nispiçça qatt, però Ωgur
li ma nistax nag˙laq din il-kitba
ming˙ajr ma nifra˙ lil s˙abi ta’ l-
G˙aqda u anke lin-nisa tag˙hom u
l-familjari kollha ta’ l-inkora©©iment
li dejjem tawna. Prosit kbira lil dawk
kollha fi ˙dan l-G˙aqda tan-nar tas-
suççessi li ©ibtu lil din is-Soçjetà
g˙aliex fejn jirrigwardja n-nar,
tellg˙uha fuq pedestall. Nawgura li
jekk Alla jrid meta l-G˙aqda tie˙u
sehem ©ewwa Ruma, ir-riΩultat ikun
wie˙ed poΩittiv u forsi n©ibu xi unur
ie˙or lejn is-Soçjetà tag˙na, lejn ir-
ra˙al tag˙na u lejn pajjiΩna. Qabel
ma nag˙laq dawn l-erba’ kelmiet
nixtieq nirringrazzja lill-benefatturi
kollha tal-g˙ajnuna li dejjem tawna
sew fi nanzjarjament kif ukoll fl -
arbular tal-Festa. B˙alma tafu l-
G˙aqda tag˙na tag˙mel sagrifi ççji
kbar biex tippreΩenta dawn l-
ispettakli pirotekniçi hekk kbar.
G˙alhekk in˙e©©ukom li tkunu b˙al
dejjem ©eneruΩi fl -g˙otjiet tag˙kom
mill-a˙jar li tistg˙u. Nixtieq mill-
qalb ukoll nirringrazzja lill-Kumitat
EΩekuttiv ta’ l-g˙ajnuna kbira li
dejjem tawna; lis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙
li dejjem sibnihom ta’ g˙ajnuna kbira
u lis-sotto-Kumitati kollha fi ˙dan
is-Soçjetà Santa Marija u Banda Re
Ìor© V, kif ukoll lis-soçi, partitarji
u benefatturi kollha tas-Soçjetà.
Grazzi lill-kleru ta’ din il-parroçça
ddedikata lil Santa Marija Mtellg˙a
s-Sema, Patruna ta’ l-Imqabbin
kollha. Grazzi ˙afna lil dawk kollha
li j˙alluna nuΩaw ir-raba’ tag˙hom
f’dawn il-jiem tal-Festa. Grazzi
mill-qalb lill-pulizija kollha li jie˙du
sehem fi l-Festa tag˙na. Nixtieq
nirringrazzja wkoll lill-Maltin u l-
G˙awdxin kollha li ji©u jΩuruna fi l-
jiem tal-Festa ad unur Santa Marija.
In˙e©©e© lil kul˙add sabiex fi l-jiem
tal-Festa nersqu aktar lejn il-knisja
g˙aliex hemm biss t˙ossok aktar
kuntent. Meta f’dawn il-jiem tal-
Festa tkun tqim lil Ommna Marija
Santissma li dejjem tkun lesta sabiex
taqlg˙alna dawk il-grazzji li jkollna
boΩonn. Fl-a˙˙arnett, iΩda Ωgur li
mhux l-inqas, grazzi kbira lilek Santa
Marija u minn qalbna nitolbuk sabiex
b˙alma dejjem g˙amilt tie˙u ˙siebna
fi l-kmamar tan-nar. Óu ̇ sieb ukoll il-
familji tag˙na u dejjem nitolbuk minn
qalbna sabiex tindukrana sewwa.
A˙na nemmnu li Marija Assunta
dejjem tid˙ol g˙alina quddiem il-
Mulej u lesta b˙al dejjem li tag˙ti
dik l-g˙ajnuna me˙tie©a lil kull min
jitlobHa.
Nixtieq il-Festa t-tajba lill-
Imqabbin kollha u anke lil ˙utna
Maltin u G˙awdxin li jinsabu barra
minn xtutna. G˙eΩieΩ partitarji,
ejjew ilkoll fl imkien nie˙du gost fi l-
Festa tag˙na. Nie˙du gost ming˙ajr
ma noffendu lil ˙add, sabiex inkunu
ta’ eΩempju g˙al kul˙add u nag˙tu
stampa sabi˙a ta’ ra˙alna li tant
in˙obbu lkoll.
Viva Santa Marija, il-Patruna
ta’ l-Imqabbin kollha u Patruna
Universali.
DAN IR‐REKLAM JIDHER HEKK FUQ TALBA TAL‐KLIJENT
119
Mater Divinae Gratiae
Din l-art mejta bil-g˙atx g˙all-im˙abba
T˙ares lejk f’dan il-jum O Marija
U titolbok li fi ha titrabba
L-o˙la grazzja li fi k hi mog˙nija.
Mill-˙sarat tat-tweg˙ir, tal-mibeg˙da,
Mill-g˙arbiel tas-sikrana fl -uçu˙,
Int tilqag˙na, ilkoll fl -art imwieg˙da,
Safja b˙alek mill-˙aΩen fi r-ru˙.
Int tag˙tina l-kura©©, kollok ˙lewwa
U tre©©ag˙na g˙al ˙ajja bla tmiem,
G˙aliex f’Ibnek nimir˙u fi s-sewwa
U naqilg˙u, il-premju tas-sliem.
Jekk ninsatru fi l-mew©a belhiena
Tad-dilemmi, id-dubji u d-dnub,
O˙loq fi na, indiema sog˙biena
Óa noqorbu lejn Ibnek Ma˙bub.
Óalli l-g˙adam jitla˙˙am bil-˙ajja
U jitmantna bil-frott tad-Divin,
W hekk nissie˙bu ma’ t’Ibnek il-©rajja
Meta nersqu bil-fer˙ g˙at-Tqarbin.
T˙alliniex aktar mejta fi l-qabar
Li jtarrafna, ’il bog˙’d mill-˙arsien,
Tina d-dawl tal-qdusija u s-sabar
Biex fi k nilm˙u l-mudell tal-qawmien.
F’dan iΩ-Ωmien li fi h a˙na ntennulek
It-tislima ta’ wlied mag˙qudin,
F’din il-festa li m’nn qalbna nag˙mlulek
B˙al kull sena, fl imkien, l-Imqabbin,
Nitolbuk li t˙allimna bil-g˙ana
Li jitmewwe© f’dak ©ufek ˙anin,
Biex f’˙ajjitna, f’kull g˙elt li jtebbag˙na,
A˙na nis˙qu, is-serp, rebbi˙in.
G˙ax Int l-arka glorjuΩa, dejjiema
Li tindokra f’kull waqt lill-batut,
Inti t-tarka tal-morda, l-iltiema,
Jew ta’ min safa f’˙ajtu ttradut.
Inti t˙ares lir-romol f’kull g˙abex
U sserra˙hom fi s-skiet mit-ti©rib,
Lilna l-poplu ta’ Malta w ta’ G˙awdex
Tina l-qawwa fi l-©arr tas-salib.
G˙inna nifhmu x’sens fi ha t-tbatija
Sabiex qatt ma nintilfu fi t-triq,
Waqt li nishru, ilkoll im˙ejjija
Biex nitg˙axxqu bis-seb˙ taΩ-Ωerniq.
G˙alhekk a˙na, inΩejnu lkoll djarna
U f’dar Ibnek nitwa˙˙du mill-©did,
Waqt li na˙fru u nag˙dru lil g˙ajrna,
U fi l-©ilwa w’rajk nimxu, id f’id.
G˙alenija, g˙alik O Patruna,
O Sultana bi ©mielek dehbien,
Lejk induru w tag˙tina l-g˙ajnuna,
U ssa˙˙a˙na fi l-fi di w fl -g˙arfi en.
Lilek nins©u din l-g˙anja smewwija,
Mera ˙ajja ta’ kemm in˙obbuk,
G˙aliex lilek O Santa Marija
A˙na g˙al dejjem ©o qalbna nΩommuk!
miktuba minn Stefano Farrugia
In˙e©©u lil kul˙add sabiex fi l-jiem tal-festanersqu aktar lejn is-sagramenti
˙alli jkollna fi na l-veru paçi u fer˙ f’qalbna, kif tixtieq Ommna Marija Mtellg˙a s-Sema.
TOPS ‘N’ TAILSTOPS ‘N’ TAILSYOU DESERVE THE ELEGANCE OF A NEW RANGE
OF CLOTHES ON YOUR SPECIAL OCCASIONS.
To look smart and elegantly dressed,why not visit us for wide selections of
Tails, Dinner Jackets, Spencerand Morning Suits
Even Coloured Suitsavailable at:
51, MARINA STREET,PIETÀ
TEL: 2123 5666Prop. Mr M. Cassar
No connection with any other shop
SCICLUNA FLORISTGARDEN CENTRE
“Cor Jesus” Triq il-BronjaÛurrieq
Tel: 2164 9621, 2167 6252
Specialists in arrangements of fresh and artificial flowers
for Weddings, Engagement Parties and Funerals
Accepts ordersfor printing of invitations.
Souvenirs, Tulle and Accessories for all occasions at moderate prices.
121
ÌuΩeppi Galea hu iben Mikiel
u Anna, xebba Mallia. Twieled l-
Imqabba nhar l-10 ta’ Novembru
1918 fejn g˙ex ˙ajtu kollha.
ÌuΩeppi kien idoqq il-klarinett mal-
Banda Sant’Andrija ta’ Óal Luqa
u wara beda jistudja l-pjanu. Dan
se˙˙ fi s-snin tletin. Ftit qabel it-
tieni gwerra dinjija, ÌuΩeppi Galea
beda jg˙allem il-muΩika fi l-KaΩin
Re Ìor© V iΩda kellu jieqaf ˙esrem
min˙abba l-gwerra. F’dan iΩ-Ωmien
insibuh idoqq l-orgni tal-knisja
parrokkjali sakemm inqabad suldat
mar-Royal Army Medical Corps.
Wara l-gwerra re©a’ ntefa’ b’ru˙u
u ©ismu g˙at-tag˙lim tal-muΩika
©ewwa l-kaΩin sabiex fi s-sena 1945
twaqqfet l-Orkestra Santa Marija.
Fl-istess Ωmien lil ÌuΩeppi Galea
nsibuh jitg˙allem il-vjolinçell. Id-
dedikazzjoni fi l-professjoni tieg˙u
ta’ infermier u l-im˙abba altruwista
g˙at-tixrid tal-kultura muΩikali
g˙amlu lil ÌuΩeppi Galea bniedem
rispettat u ma˙bub ˙afna. ÌuΩeppi
miet nhar it-18 ta’ Jannar 1980.
Ìrajjiet u drawwiet ta’
ÌuΩeppi GaleaMissieri b˙alma tafu, kien idoqq
l-orgni tal-knisja, il-vjolinçell kif
ukoll il-klarinett. Nibda b’rakkont
li ©ralu meta darba kienu qeg˙din
idoqqu mas-surmast Carmelo Pace.
Kienu qed jag˙mlu kunçert ©ol-kaΩin
Vilhena mal-Orkestra tal-Malta Cultural Institute, g˙all-programm
li kien ser isir ©ol-Phoenicia Hotel. Niftakar missieri kien qed idoqq
il-vjolinçell. F’daqqa wa˙da,
waqt il-kunçert bdiet tiççaqlaq il-
linfa u bdiet iççekçek. Is-saqaf
beda jiççaqlaq u t-twieqi kollha
bdew içekçku. Óasbuh xi terremot
u g˙alhekk qabdu l-istrumenti
tag˙hom u ˙ar©u kollha ’l barra
fi Triq Sant’Anna. Kienu xi 25
muΩiçist. Isfel fi l-bar kien hemm
xi nies jixorbu u qalulhom li kienu
˙assu xi terremot. Is-Surmast Pace
kien baqa’ hemmhekk u ma ˙ari©x
barra mag˙hom g˙ar-ra©uni li qal li
xorta kellu jmut xi darba.
Meta dawn il-muΩiçisti fosthom
missieri re©g˙u ltaqg˙u darb’o˙ra
g˙all-kunçert, skoprew li dak ma
kien terremot xejn imma kienu xi
plejers tal-futbol li kienu qeg˙din
jittrenjaw u jaqbΩu fi s-sala ta’
fuq˙om fejn kienu qed jag˙mlu l-
kunçert.
Missieri wkoll kien jg˙allem il-
muΩika ©ewwa l-kaΩin u t-tag˙lim
tal-muΩika kien jie˙du bis-serjetà
˙afna. Fuq hekk missieri u l-
mibki Nardu Farrugia kienu jaqblu
˙afna. Kien dejjem jara li jkellem
xi Ωg˙aΩag˙ u j˙ajjarhom g˙at-
tag˙lim tal-muΩika. Niftakar fi Ω-
Ωmien meta jiena, Victor, kont qed
nitg˙allem il-muΩika. Kien hemm
˙afna entuΩjaΩmu g˙at-tag˙lim tal-
muΩika u kien bil-paçenzja kollha
jara li xi Ωg˙aΩag˙ jaslu g˙all-
istrument u jo˙ro©hom idoqqu
g˙all-Festa g˙aΩiΩa tag˙na ta’ Santa
Marija.
Missieri kien il-˙in kollu
impenjat u ma kinitx tg˙addi minuta
wa˙da li ma kienx ikollu x’jag˙mel.
Kien i©orrni mieg˙u meta kien imur
idoqq il-vjolinçell barra r-ra˙al f’xi
festa ©ol-knisja. Konna mmorru
bil-karozza tal-linja u lili kien
iqabbadni nΩommlu l-vjolinçell u
hu kien iΩomm il-muΩika f’idejh.
Niftakar kien ipattili billi kien
jixtrili xi ©elat.
Passatemp li kellu missieri kienet
it-trobbija tal-fniek u tal-˙amiem.
Dak iΩ-Ωmien meta konna Ωg˙ar u
kien g˙adu fl -aqwa tieg˙u, missieri
kellu mqabbla g˙andu g˙alqa n-
na˙a ta’ l-Isqof u kien i˙obb jiΩra’
xi patata u xi basal. Peress li konna
familja kbira, kien jag˙mel minn
kollox biex jiffranka xi ̇ a©a u jara li
l-familja ma jonqosha xejn. L-aktar
li konna na˙dmu mill-qrib tieg˙u
fejn jid˙ol xi naqra xog˙ol iebes
konna jiena Victor u o˙ti Mary.
Óuti l-o˙ra kien aktar mo˙˙hom fl -
istudju tal-iskola. Niftakar kemm
kien jirrabja meta jien jaqsam xi
patata l-aktar meta tkun kbira.
Niftakar meta beda tiela’ ̇ afna bini,
u l-g˙alqa ˙aduha g˙at-tqattieg˙
tal-blat. Niftakar ukoll li jien kont
nie˙u ˙sieb li nnaddaf il-fniek u l-
˙amiem.
Peress li a˙na konna familja
Bijografija
ÌuΩeppi Galea (1918 ‐ 1980)Fundatur ‘Orkestra Santa Marija
kitba tas‐Sur Victor Galea,iben ÌuΩeppi Galea u Bandist Attiv
ÌuΩeppi Galea (1918‐1980), Fundatur ta’ l‐Orkestra Santa Marija.
Chris MerciecaBusiness Management and Tax Advisor
Offering services for sole traders and companies for :
Accounting VatTax
PayrollBack‐office Duties
Management AccountsInternal Audit & Assurance service
For a free appointment, please call Chris Mercieca onTel/Fax: 21639201. Mob: 99828997. Email: cmer@di‐ve.com
123
kbira, ommi qatt ma qatg˙et qalbha
mix-xog˙ol tad-dar. IΩda meta
missieri ÌuΩeppi ma kienx ikun
xog˙ol, kienet tie˙u ftit tan-nifs
g˙aliex missieri kien imidd g˙onqu
wkoll g˙ax-xog˙ol tad-dar. Kien
jg˙inna f’kollox; fi l-˙asil tal-
˙wejje©, tisjir, tindif li jkun hemm
bΩonn u qatt ma kien jg˙idilha ‘le’.
Missieri kien dilettant ˙afna li
jarma l-presepju tal-Milied. Kien
i˙obb jarmah ta˙t it-tara© u dan
l-a˙˙ar ©ol-kamra tal-pranzu ©or-
rokna. Kien dilettant ukoll li jarma
artal. Niftakar li kellu wie˙ed
imdaqqas sew, g˙oli daqs kwaΩi
bniedem u kien jie˙u pjaçir f’xi
festa jarmah bil-lampieri u gandlieri
fl imkien ma’ statwetti tal-appostli.
Missieri, ÌuΩeppi Galea, peress
li kien infermier mag˙ruf ©or-ra˙al
tag˙na u anke ©ieli ma’ barra r-
ra˙al, ̇ afna nies kienu jafdaw ̇ afna
fi h. Missieri, idejh kienu taz-zokkor
meta kien ikun qed idur b’xi pazjent
u g˙adhom sal-lum isemmuh kemm
kien twajjeb u ©entlom.
Ìieli anke bil-lejl kienu ji©u d-
dar biex jg˙inhom u jdewwi xi nies.
G˙all-marid kien jag˙mel kollox
biex isabbru u jarah imfejjaq.
Fuq missieri ÌuΩeppi, hemm
patafl un ta’ kliem x’tikteb u ma
tispiçça qatt. Kien jiççajta goff fi ç-
çajt tieg˙u.
Imma kollox kellu l-limitu
tieg˙u. Mid-da˙ka tieg˙u kont
tinduna li kien ra©el sinçier u
twajjeb. Meta ma kienx ikun xog˙ol
kont tarah ˙dejn ommi jag˙mel xi
borma minestra u kien jag˙milha
tajba daqs ommi.
Nispera li ˙adtu gost taqraw
ftit mill-˙sibijiet li jiena ktibt fuq
missieri ÌuΩeppi. Ma nista’ ninsa
qatt il-memorji tieg˙u. Jien dejjem
inΩommu quddiem g˙ajnejja u
nirringrazzja lil Alla li tani ©enituri
hekk tajbin.
Sa˙˙a u l-Festa t-Tajba lil
kul˙add.
GARDEN ORNAMENTSGudja Road, G˙axaq
Tel: 21898046 Fax: 21666400
View our large selection of fountains& statues at our showroom
O Madonna ieqaf mag˙naU ˙arisna mis-smewwiet.
Bierek jiemna u ˙idmietnaBeg˙edna dejjem mill-inkwiet.
OPTICIANS SUNGLASSESCONTACT LENSES
SPECTACLES
We supply full range of contact lenses, tinting and anti-reflective
coats, hard coating to reduce scratching, photochromatic lenses
& Bifocals.
Sliema Road, GΩira GZR 04Tel: 2131 5730
5, New Street, Luqa LQA 02Tel: 2167 3238
EYE SPECIALIST IN ATTENDANCE
High - Scorers: The Shooter’sanswer to better vision
Latest fashionspectacle frames
The Village ShopTriq l‐A˙wa Ghigo, Mqabba
Fejn tista’ ssib o©©etti li jiswew Lm1 biss u aktar affarijiet bi prezzijiet ir˙as
Ftu˙: Tnejn ‐ Ìimg˙a • 9.00am ‐ 12.00pm – 4.30pm ‐ 7.00pmIs‐Sibt • 9.00am ‐ 12.30pm
Mobile: 7999 9912
To Save Time & Money Use Our Cleaning Products & Services
11, Rokku Buhagiar Str., Qrendi
Call for a Free QuoteTel: 21 642 343 • Fax: 21 641 168 • Mob: 99 498 464
www.omajco.com [email protected]
13, Rokku Buhagiar Str., Qrendi (Near Church)
Naxxar Road, San Ìwann (Near Church)
We Offer:• Cleaning Service
• Maid Service
• Window Cleaning
• Carpet/Sofa Cleaning
• 1st Time Cleaning
• Offi ce Cleaning
• ... & all other Cleaning
Omajco Cleaners Ltd.
OurCleaningShops
Sole Agents ofBritish Nova
Industrial Products
125
Sena wara sena, iΩ-Ωmien
igerbeb u b˙al lanqas inkunu nafu,
jer©a’ jasal Ωmien il-Festa. Perjodu
fi s-sena li fi h diversi sezzjonijiet
tas-Soçjetà Santa Marija jesponu
dak li jkunu ˙admu fuqu fi x-xhur
preçedenti, sew jekk hi l-banda,
armar, jew nar. Huwa g˙alhekk
xieraq li permezz ta’ din il-kitba
nag˙ti rendikont tal-˙idma fuq il-
plançier tal-Banda Re Ìor© V g˙as-
sena 2006/2007.
Minn ©img˙a wara l-Festa ta’
Santa Marija 2006 er©ajt bdejt
nag˙mel xog˙ol ta’ alterazzjoni fuq
il -qafas sabiex jitnaqqas il-volum
ta’ ˙adid li kien jifforma l-istess
baΩi tal-plançier.
Dan il- proçess ˙a madwar tliet
xhur biex tlesta u r- riΩultat kien
wie˙ed poΩittiv ̇ afna. Sa dan it-tant
fi lwaqt li re©a’ ©ie mnaqqas ammont
sostanzjali ta’ ˙adid, is-sa˙˙a tal-
baΩi baqg˙et bla mittiefes.
Minn hawn g˙addejt sabiex
naltera iç-çirkonferenza taç-çirku
ta’ quddiem tal-plançier. Tnaqqas
b’erba’ pulzieri id-dijametru taç-
çirku ta’ quddiem sabiex id-disinn
ta’ mad-dawra u n -niçeç jaqblu
u jkunu mehmuΩa a˙jar kif ukoll
sabiex ix-xog˙ol li jg˙aqqad iç-
çirku ta’ quddiem u dak ta’ wara ji©i
mlaqqa’ sew u bl-istess simetrija
tal-kumplament tal-gwarniça ta’
fuq u l-bordura t’isfel. Din solviet
problema pendenti sa mill-bidu u
diffi kultajiet min˙abba d-diΩlivell.
Din l-alterazzjoni wasslet biex
ikollhom ji©u adattati ukoll diversi
partijiet mill-intavlar tal- wiçç.
Hekk kif dan ix-xog˙ol kien kollu
lest, ˙adna wkoll l-okkaΩjoni biex
bl-g˙ajnuna ta’ Joseph Tonna
u Emanuel (Leli) Pace, er©ajna
Ωbajna numru ta’ passati kemm ta’
wood sealer kif ukoll biΩ-Ωebg˙a.
Ta’ min wie˙ed isemmi li saru
diversi xog˙lijiet o˙ra li mhux
la kemm wie˙ed ipo©©ihom
f’dokumentazzjoni b˙al din u wisq
iktar diffi çli li w˙ud jindunaw
bihom.
Però nista’ nassigurakom li
dawn kollha kienu rikjesti u riedu
l-˙sieb u sieg˙at ta’ ˙idma.
Dan ix-xog˙ol hawn fuq
imsemmi kien kollu lest sa l-
ewwel ©img˙a ta’ Jannar meta
g˙addejt biex na˙dem kemm fuq
produzzjoni ta’ xog˙ol ©did f’dak li
g˙andu x’jaqsam mal-kumplament
tal- panewijiet u l-pilastri ta’ mad-
dawra.
Sa qrib l-a˙˙ar ta’ Lulju 2007, il-
˙idma kienet g˙adha tiffoka fuq dan
ix-xog˙ol ©did li kien qed jin˙adem
sabiex sal-Festa ta’ Santa Marija
2007, il-plançier ikun imdawwar
kollu bil-panewijiet
u pilastri u miΩbug˙
kollox abjad. Dan ifi sser
li fi lwaqt li l-wiçç u l-
©nubijiet ser ikuni lesti
g˙all- ir˙amar, fi s-sena ta’
˙idma 2007/2008 jinbeda
xog˙ol fuq il-faççata u l-
parti ta’ wara tal- plançier.
Filwaqt li g˙al
darb’o˙ra nirringrazzja
lil dawk li dejjem urew
l-appo©© u l-fi duçja
tag˙hom f’dan il-pro©ett,
jien nassigurakom li ser
inkompli nag˙mel l-almu
tieg˙i biex fi s-snin li ©ejjin
niksbu wkoll is-suççessi
mixtieqa f’dan il-qasam.
G˙aldaqstant nag˙laq dan
il-messa©© bl-awguri tal-
Festa t-tajba lil kul˙add.
Il‐Banda Re Ìor© tesegwixxi l‐programm annwali tag˙ha nhar l‐10 ta’ Awissu 2006.
Plançier g˙all‐Banda Re Ìor© VRendikont ta’ Óidma 2006/2007
Messa©© mid-Delegat Plançieris‐Sur Benjamin Camilleri
KRISTIANNEBEAUTY CENTRE AND BABY CARE
P. P. SAYDON STREET, ÛURRIEQ
Tel: 2164 7391
• Cosmetics• Skincare
• Toiletries• Perfumes …
and NOW a wide selection of pushchairs, prams, beds, nappy changers, highchairs and all you need for your baby
127
Il-Fratellanza tas-Sagrament
ta’ l-Imqabba hi wa˙da antika
jew wa˙da mill-eqdem tal-gΩejjer
Maltin. Din il-fratellanza g˙andha
rabta kbira mal-kappella ta’ San
BaΩilju li g˙andna ©ewwa l-
Imqabba stess.
Tajjeb li qabel xejn niktbu biçça
mill-istorja biex naraw kif kien il-
bidu tal-fratellanza. Il-parroçça
antika1 ta’ Bir Miftu˙ iddedikata lil
Marija Assunta kienet eretta mill-
Isqof Mons. De Mello fi l-1436.
Issa f’dan iΩ-Ωmien l-Imqabba
kien fi ha madwar 30 dar li kwazi
kienu jinsabu kollha qrib il-knisja
ta’ San BaΩilju. Óal Farru© kien
fi h 10 djar2. Meta l-knisja ta’ Bir
Miftu˙ saret parroçça fl -1436,
f’dan iΩ-Ωmien fi l-knisja ta’
San BaΩilju kienu di©à nbnew
l-ewwel tlett arkati u kienu qed
jissemmew li se jsiru tnejn o˙ra.
Però biex dejjem nibqg˙u dwar
il-fratellanza tas-sagrament
jaqbel li n˙allu g˙al ftit l-istorja
ferm interessanti ta’ San BaΩilju
g˙al darb’o˙ra. Minn dan naraw
li din il-knisja kienet di©à qed
ti©i ffrekwentata sew jew a˙jar
kien hemm devozzjoni lejn din
il-knisja g˙ax kienet qed ti©i
ffrekwentata ta’ spiss peress li
l-knisja ta’ Bir Miftu˙ kienet
xi Ωew© mili bog˙od. Minkejja
t-tbatija li missirijietna kellhom u
anke l-faqar li kien hawn, kellhom
devozzjoni serja li jwettqu dak li
jemmnu.
F’wa˙da mir-riçerki li ltqajt
mag˙hom u ta’ interess hija3 li fi Ω-
Ûurrieq, fl -Imqabba u Óal Safi ,
kienu jiltaqg˙u xi nies jitolbu lil
Ìesù wara li tispiçça l-quddiesa tal-
Óadd fi l-g˙odu. Din i©©ib l-annu
13104. Kitba antika o˙ra li kienet
tinsab g˙and G. Theuma minn 13–il
riçerka u li vverifi kajt mal-Propostu
Monsinjur Vella fl -1960, tg˙id li fl -
Imqabba u Ω-Ûurrieq kienet twaqqfet
kumpanija ta’ nies li jag˙mlu ˙in ta’
talb qudiem Ìesù Sagramentat wara
l-quddies tal-Óadd u dawn kienu
jissej˙u adoraturi. Dan kien circa
12105. Issa wie˙ed jista’ jifhem li
l-idea tal-fratelli bdiet minn hawn.
Però b˙ala fratelli tas-Sagrament
insibu li fl -1575 Monsinjur Dusina
Ωar il-knisja ta’ Bir Miftu˙, li
kellha kappillan lil Dun Bartilmew
Mangion mg˙ejjun minn qassis Dun
Pankrazju Cafur. F’din il-knisja
kienu jinsabu ˙ames altari u fl -altar
ma©©ur waqqaf il-Konfraternità
tas-Sagrament u f’dak l-istess ˙in
kiteb erbatax-il fratell tas-Santissmu
Sagrament. Dan kien fi s-7 ta’ Frar
1575. Li g˙andna nifhmu li dawn
kienu mill-in˙awi kollha li kienu
jag˙mlu ma’ Bir Miftu˙.
6Fit-8 ta’ Frar 1575 ©ie l-Imqabba
Mons. Dusina li Ωar it-tmien knejjes
li kien hawn dak iΩ-Ωmien. F’dan
iΩ-Ωmien kien di©à hemm l-idea li
l-Imqabba g˙andha ssir parroçça.
Infatti Mons. Gargallo fl -1598,
g˙amel parroçça l-knisja ta’ l-
Imqabba bil-kappillan ikun Dun
Ìwann Mizzi.
Fil-vista ta’ Mons. Tommasu
Gargallo, però meta kien kappillan
Dun Pietru Pace, twaqqfet il-
Konfraternità tar-Ruzarju7. F’dan
iΩ-Ωmien l-Imqabba kienet
tikkonsisti f’130 dar8 li l-biçça
l-kbira tag˙hom kienu qrib il-
knisja ta’ San BaΩilju.
Issa g˙alkemm fl -istorja ta’
Dun L. Zammit ma semmix kif
kienu imqassmin il-fratelli li
saru fi s-7 ta’ Frar 1575, dawn
kollha kienu mill-ir˙ula li kienu
jaqg˙u ta˙t Bir Miftu˙. Dawn
kienu mqassmin hekk: 95 mill-
Gudja, 3 minn Óal Kirkop, 3
mill-Imqabba, 2 minn Óal Safi
u 1 minn Óal Farru©, g˙al total
ta’ 14-il fratell li kif di©à g˙idna
saru minn Mons. Duzina fi s-7 ta’
Frar 1575.
Dawn bdew i˙ajru o˙rajn
tant li l-Imqabba kienu Ωdiedu
numru sabi˙ ta’ fratelli tas-
Sagrament u g˙alhekk fl -1600
di©à kienet tiffunzjona sew din
il-fratellanza.
Skond l-istoriku Dun L. Zammit,
din il-fratellanza ma kellniex l-
approvazzjoni s˙i˙a ta’ l-Isqof u ma
kellhiex indul©enzi preskritti. Meta
©ie Mons. Cagliares10 li g˙amel
vista fi s-6 ta’ Ìunju 1621, ordna
lil kappillan Dun Pietru Pace u lil
Andrea Schembri, prokuratur ta’ l-
imsemmija Konfraternità, li jg˙idu
mill-aktar fi s lill-Isqof biex din il-
Il‐Fratellanzatas‐Sagrament
kitba tas‐Sur Giovanni Farrugia ‐ Storiku
L‐istatwa ta’ Santa Marija merfug˙a mill‐Fratellanza tas‐Sagrament.
ELECTROCARE25, Valletta Road, Kirkop.
Tel: 21640654, Mobile: 9947 7755
T.V. Retailer includingPlasma & LCD Screens of major brands: Panasonic, Grundig, Samsung, Hitachi etcRetailer of Satellite systems, Hi Fi systems, Projectors, Home Theatre sound systems, car stereos and speakers,Digital cameras: Canon, Benq, etc
We also do REPAIRS,specialising in Videos, T.V.s and Hi‐Fi
Plasma TVs also available
Planning a party?
PISCOPO’S CASH & CARRYcan provide you with all your needs
Small pizza, sausage rolls, ice cream, stuffed olives,beers and minerals, juices, Panini, Gateaux, napkins,
balloons, disposable platesand much much more!
All items at a discounted price!!
Triq Erba’ MwieΩeb
St. Paul’s Bay SPB 06
Tel: 2157 0265, 2157 0375
129
fratellanza jΩejjinha bl-indul©enzi
u jagredawha ma’ dik ta’ Santa
Marija ta’ Ruma. U ordna l-istess
lill-Konfraternità tar-RuΩarju li
din ©iet imwaqqfa fi l-parroçça ta’
San BaΩilju. Fis-sena 1634 kienet
mag˙quda wkoll ma’ dik ta’ Santa
Marija ta’ Ruma.
Wara din ir-riçerka11 li bdejt
qabel l-1970 irrikorrejt lejn Dun
Nikol Aquilina mis-Si©©iewi li kien
intiΩ ̇ afna f’dan ir-rigward u qalli li
Mons. Cagliares ried li peress li fl -
Imqabba di©à kien hemm devozzjoni
kbira, kif g˙idna qabel, lejn Ìesù fl -
Ewkaristija, u fl -istess Ωmien kienet
qed tinxtered id-devozzjoni lejn
Marija Assunta, allura kien xieraq
li ti©i mog˙nija b’indul©enzi kbar u
mag˙quda ma’ dik ta’ Santa Marija
ta’ Ruma. Tant li fi l-festi prima
klassi, riedu jitwa˙˙lu mal-bieb tal-
knisja, inkwadru bl-indul©enzi kif
preskritti.12
Riçerka o˙ra13 li g˙amilt mal-
Professur Andrew Vella O.P., sibna
li Ruma hemm imniΩΩla d-data tal-
1600 fi t-twaqqif tal-Konfraternità
tas-Santissmu Sagrament u msemmi
wkoll Dun Pietru Pace b˙ala
kappillan u Andrew Schembri b˙ala
Prokuratur u li din il-Konfraternità
qed tiffunzjoni fi l-parroçça ta’ l-
Imqabba.
F’Ottubru 196514 er©ajt iltqajt
mal-Professur Andrew Vella biex
inkomplu fejn ̇ allejna, ji©ifi eri biex
insibu x’kienet ir-ra©uni g˙aliex
saret il-fratellanza. Il-
verità kienet li dawk li
©ew approvati fratelli
f’Bir Miftu˙, biΩ-Ωmien
saru retturi u allura
kellhom il-fakultà li
jkabbru l-fratellanza.
Mill-bqija kif qalilna
Dun Nikol Aquilina,
tana spjegazzjoni tajba
g˙aliex dan jirriΩulta
wkoll li di©à kien hemm
il-˙sieb li l-Beata Marija
Assunta ssir parroçça
ta’ l-Imqabba.
G˙alissa wasalna sa
hawn15. Ktibt kemm
jista’ jkun sempliçi biex
ikollna ftit idea ta’ l-
istorja tal-fratellanza
tas-Sagrament. G˙ad
fadal ˙afna aktar
mill-istorja ta’ din il-
fratellanza li jekk il-
Bambin irid nippubblikawhom
aktar ’il quddiem.
Riferenzi1 Storja ta’ l-Imqabba - Dun L. Zammit
P12 Volumi antiki ta’ Loretu Vella - P111,
Vol 4; li sibt fi l-kotba ta’ Loretu Vella
sibthom fi l-karti li sellifni Patri Andrew
Vella O.P.3 Giuseppe Zahra - Storiku, Qormi - Vol 5,
P1124 G. Theuma Vol. 3, P120; kjarifi ka mill-
Propostu Mons. Vella 19625 Storja ta’ l-Imqabba - Dun L. Zammit
P4
L‐istatwa titulari ta’ Santa Marija merfug˙a mill‐fratelli tas‐Sagrament.
6 Storia Micabiba - Dun L. Zammit P97 Castagnia - Vol 18 Giuseppe Zahra - Storiku, Qormi - Vol 5,
P1809 Storja ta’ Malta Giov. Second - Giuseppe
Zahra Volumi Antiki10 Storia Micabiba - Dun L. Zammit P2511 Dun Nikol Aquilina - Spjegazzjoni
Personali - April 196112 Dawn osfru u ma baqg˙ux jidhru13 Profs. Andrew Vella O.P. - Spjegazzjoni
Personali wara riçerka li g˙amel14 Profs. Andrew Vella O.P. - Kien
Professur ta’ l-istorja li kien spjegalek
b’çertu dettall u li jag˙tik ˙afna gost
tisimg˙u15 Riçerka tas-sena 1978
Tel: 2169 6302, Mob: 9942 0346, Fax: 2169 3397
174, Triq Raymond Caruana, GudjaE-mail: [email protected]
HORACE ENTERPRISES LTD.Trophies &
Sports GoodsImporter &Wholesaler
Suppliers of:
Granite, Marble,
Terrazzo, Ceramics
and Paving Blocks
FRANCESCO FENECH
Valletta Road,
Mosta
Tel: 2143 4555
Fax: 2143 3517
131
Fil-Knisja Parrokkjali ta’ l-
Imqabba ddedikata lil Santa Marija,
insibu diversi o©©etti imprezzabbli
li kienu ©ew mag˙mula, mixtrija jew
mog˙tija lill-istess Knisja Parrokkjali
fl -img˙oddi minn missirijietna. Forsi
ftit huma dawk li huma konxji ta’
dawn it-teΩori sbie˙ li tippossedi l-
Knisja tag˙na.
Fost diversi o©©etti li jinsabu
fi l-Knisja Parrokkjali ta’ l-Imqabba
jixraq li wie˙ed isemmi s-Salib tal-
Kleru mag˙mul fi s-sena 1768 mill-
Kappillan u l-Kleru ta’ dak iΩ-Ωmien.
Insibu l-Akkolti mixtrija fi s-sena
1908 kif ukoll il-Lampier ta’ l-Altar
Ma©©ur mog˙ti minn Maria Farrugia
fi s-sena 1789.
L-Isfera g˙all-EspoΩizzjoni tas-
Santissmu Sagrament ©iet mag˙mula
fi s-sena 1754, kif ukoll insibu erba’
Pissidi, wie˙ed kbir li kien iservi
g˙all-Festi biss, tnejn o˙ra g˙al
kuljum u l-ie˙or g˙all-Vjatku u erba’
Kalçi, wie˙ed mog˙ti min-Nutar
M’Antonio Brincat fi s-16 ta’ Frar
1737 u t-tlieta l-o˙ra saru fi s-sena
1785.
Fil-Knisja Parrokkjali ddedikata
lil Santa Marija nsibu wkoll Ωew©
Çnieser li wiehed minnhom ©ie
mog˙ti minn Ìammari Camilleri fi s-
sena 1888 u ma˙dum minn Mastru
Pawlu Busuttil.
Insibu wkoll Pedestall tal-Fidda
ta’ l-Istatwa Titulari ta’ l-Assunzjoni
ta’ MarijaVer©ni ma˙dum mid-ditta
Antonio Ghezzi e Figli ta’ Milano kif
ukoll erba’ Gastri tal-fi dda ta’ l-istess
Statwa Titulari. O©©etti o˙ra tal-fi dda
li nsibu ©ewwa l-istess Knisja ta’ l-
Imqabba huma erba’ Lanterni, tnejn
g˙all-konfraternità tas-Santissmu
Sagrament u tnejn g˙all-konfraternità
ta’ l-Immakulata Kunçizzjoni.
Fl-a˙˙arnett insibu wkoll erba’
Ostensorji, wie˙ed li nsibuh ta˙t
forma ta’ Salib, ie˙or mag˙mul fi s-
sena 1743 u mog˙ti minn Katarina
Briffa, ie˙or jo˙ro© fi l-Festa ta’ San
Innoçenzju Martri u l-ie˙or dak li
jidher fi r-ritratt.
Dan l-Ostensorju ©ie mag˙mul
˙amsa u disg˙in sena ilu sewwasew
fi s-sena 1912 u mog˙ti mis-saçerdot
Dun Salv Schembri. L-istess
Ostensjorju jintuΩa g˙all-Festa
Titulari tal-Parroçça dik ta’ Santa
Marija u jo˙ro© tliet darbiet fi s-sena;
fi t-TranΩulazzjoni, fi l-Purçissjoni ta’
nhar il-Festa u fl -Ottava tal-Festa.
Fl-1965 dan l-Ostensorju ©ie mog˙ni
b’pedestall tal-fi dda li ©ie mog˙ti
minn ÌuΩeppi Facciol.
L‐Ostensorju ta’ Santa Marijaf’G˙eluq il‐95 Sena
L‐Ostensorju li jintuΩa fil‐Festa Titulari ta’ Santa Marija. Fir‐ritratt jidher P. Ugolin Scerri OFM li mexxa l‐purçissjoni tal‐Festa 2006 kif ukoll Dun Raymond Cassar (xellug) u Patri Joseph Zahra OP (lemin), Direttur Spiritwali tas‐Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V ta’ l‐Imqabba.
The Salon for a New LookSt. Innocent Street, Mqabba
For Appointment Call:Tel: 2168 3175
Mob: 7920 8040
Opening Hours:Mon: Closed
Tue, Thur, Fri & Sat: 9am - 7pm
Wed: 9am - 2pm
VIERGEUnisex Hair Salon by Sonia
QUALITY GUARANTEED
San Dawtar,Fawwara Road, Si©©iewi
Tel: 2146 6180Fax: 2146 5922
Mobile: 7979 1210
Fresh Quality Products
A. FerriggiHand Tools Supplier
Available from all leading ironmongeries‘Fiorella’, 65, Triq ÌuΩè Abela, Ûejtun.
Tel: 2167 3719 Mobile: 9947 5154
Treatments Available:• Relaxing Anti-Wrinkle Facials
• Deep Cleansing Facials
• Eyelash/Brow Tinting
• Electrolysis
• Waxing
• Make-up
• Manicure and Pedicure
10, Triq il-Mit˙na, MqabbaTel: 2168 3214 Mob: 9942 6054
Lillian CamilleriBeauty Therapist
C.I.B.T.A.C.Diploma B.A.B.T.A.C.
133
Kienet ilha x-xewqa tal-
mibki iΩda qatt minsi Lorenzo
Ellul li jag˙mel stat wa kolossali
ta’ Santa Marija u jpo©©iha
f’post prominenti biex t˙ares lil
uliedha l-Imqabbin. Fil-˙sieb
ori©inali tieg˙u din kellha tkun
ta’ l-ir˙am u titpo©©a fi l-pjazza.
IΩda min˙abba d-diffi kultajiet
kbar li ltaqa’ mag˙hom, dan il-
˙sieb falla.
IΩda l-˙erqa sabiex jag˙mel
l-Istatwa ta’ Marija Mtellg˙a
s-Sema baqg˙et dejjem tix-
g˙el ©o fi h. Intant g˙all-a˙˙ar
tas-sena 1951 wasal fi ftehim
mas -Soçjetà, dak iΩ-Ωmien bl-
isem ikun g˙adu King George
V, fejn ing˙ata l-permess biex
ipo©©i l-istatwa fuq il-bejt tal-
KaΩin proprju fuq il-faççata.
Is-Sur Marco Montebello
ntag˙Ωel biex jag˙mel id-disinn
u x-xog˙ol ta’ fuq l-istatwa.
Intla˙aq ftehim malajr, u
f’Jannar tas- sena 1952 is-Sur
Lorenzo Ellul, mg˙ejjun mis-
soçi tal-KaΩin Re Ìor© V, qata’
l-©ebla tal-franka, s˙i˙a u hekk
sabi˙a, mill-barriera tieg˙u stess
f’Ta’ Kandja limiti ta’ l-Imqabba.
Minn hawnhekk il-benefattur ̇ adha
g˙as-spejjeΩ tieg˙u, fi l-˙anut tas-
Sur Montebello ˙dejn iç-çimiterju
ta’ l-Addolorata.
Skond l-istess ftehim ix-
xog˙ol kellu jinbeda wara li ssir
l-approvazzjoni tal-mudell ta’ l-
istatwa mis-Sur Ellul u l-Kumitat. L-
istatwa vera kellha tkun mag˙mula
minn ©ebla s˙i˙a mog˙tija mill-
istess benefattur, tkun ta’ madwar
9 piedi g˙oli u tkun lesta sa Marzu
tas-sena 1952.
Il-ftehim kien ikompli jg˙id li
l-iskultur kellu jirçievi s-somma
ta’ ˙amsin lira sterlina (£50) minn
g˙and id-donatur wara li l-istatwa
jtellag˙ha f’postha ta˙t id- direzzjoni
ta’ l-iskultur Montebello ming˙ajr
ma dan jid˙ol fl -ispejjeΩ tat-tlug˙ u
tat-trasport.
Ix-xog˙ol mexa mg˙a©©el
sewwa u nhar il-Óadd, 22 ta’
Ìunju 1952, kienet il-©urnata
li l-istatwa ta’ Santa Marija
kellha tittella’ fuq il-KaΩn. Din
il-©urnata kienet ta˙bat ukoll,
fl -Imqabba, il-Festa tal-Qalb ta’
Ìesù. IΩda d-diffi kultajiet ma
kinux Ωg˙ar u wara ˙afna pariri,
˙sibijiet u diversi su©©erimenti
minn persuni tas- seng˙a, il-
Kumitat inkariga lis-Sur Eugenio
Sciberras biex jie˙u ˙sieb l-
armar u jtella’ l-istatwa. Dan
qatag˙ha li l-istatwa g˙andha
tibqa’ s˙i˙a u titla’ minn
quddiem il-KaΩin; proçedura
li kienet ta’ sogru mill-akbar.
Wara li twaqqaf l-armar, sar
it-tberik ta’ l-istatwa ta’ Marija
Mtellg˙a s-Sema mill-Eçç.
Tieg˙u Reverendissmu Mons.
Emmanuel Galea, Vigarju
Ìenerali. Wara beda l-mument
kritiku. Fost taqtig˙ il-qalb mill-
akbar, iΩda wkoll fost fer˙ bla
qies, Lorenzo Ellul, il-Kumitat
tal-kaΩin, soçi u partitarji kollha
raw lil din l-istatwa tiela’ bil-mod
iΩda dejjem ’il fuq, sakemm waslet
f’postha. Hawn saru x-xog˙lijiet
neçessarji biex l-istatwa tibqa’
mwa˙˙la g˙al dejjem. B’hekk din
l-istatwa ta’ Sidtna Marija Mtellg˙a
s-Sema setg˙et t˙ares lil uliedha
devoti.
U biex tfakkar din il-©rajja hekk
sabi˙a, twa˙˙let ir˙ama fuq il-bieb
tal-kaΩin li taqra hekk:
‘Min ig˙id Salve Regina
quddiem din ix-Xbieha tal-B.V.
MARIJA ASSUNTA jirba˙ 200
Jum Indul©enza. Mog˙tija fi s-27 ta’
Ìunju 1952 mill-Arçisqof Mikiel
Gonzi.’
L‐Istatwa ta’ Marija Assuntafuq il‐KaΩin f’G˙eluq il‐55 Sena
L‐ir˙ama li turi l‐indul©enza plenarja mirbu˙a g˙al min jg˙id Salve Regina quddiem l‐istess xbieha.
L‐istatwa fuq il‐bejt tal‐kaΩin li ©iet im˙allsa mis‐Sur Lorenzo Ellul.
Problems with yourT.V. Video Hi-Fi
Call David Ciantar on99821255 or 21 641 207
Workshop location: Mqabba
Tahabel LimitedProp: J. Ferriggi
Fejn issibu kull tip ta’ spagu tajjar g˙ax-xog˙ol tan-nar.
‘St. Catherine’, John Borg Str.,Ûejtun ZTN 05 - Malta
Tel: 2167 3589 – Mob: 9947 0351 – Fax: 2169 2894
Rope & Chair Dealer
135
Iltqajt ma’ din il-poeΩija fi t-tiftix tieg˙i g˙all-ktieb ‘50 Sena Domma (1950-
2000) tal-Fidi ta’ l-Assunzjoni’. Billi ma kinitx fi l-linja ta’ dak li kelli bΩonn,
˙adt nota tag˙ha g˙al xi okkaΩjoni o˙ra. Ftit ilu n©ibditli l-attenzjoni li Fr.
Joseph Ghigo semmieni fl -a˙˙ar pubblikazzjoni ta’ ˙ajtu ‘Miexi lejn id-Dawl’.
G˙amlet bija l-kurΩità u g˙a©©ilt immur g˙all-ktieb. Ìejt mistieden mis-
Soçjetà Santa Marija u Banda Re Ìor© V ta’ l-Imabba, g˙all-quddiesa fi l-ftu˙
ta’ sena festi tal-Ìublew tad-deheb tad-Domma ta’ l-Assunzjoni nhar l-ewwel
ta’ Novembru 1999. Qaddes il-kappillan Dun Joe Bartolo assistit minn Fr. Joe
Ghigo, Direttur Spiritwali tas-Soçjetà. Fil-bidu tal-quddiesa nqara l-fi nal tal-
Bolla Mugnifi centissimus Deus.
Fis-sagristija wara l-quddiesa avviçinajt lil Fr. Ghigo, g˙al tag˙rif dwar
missieru bil-˙sieb ta’ xi kitba fuqu. Fil-bidu tal-ktieb ‘Miexi lejn id-Dawl’ l-
awtur jg˙id: ‘Dik Ωgur kienet okkaΩjoni sabi˙a u veru tajba, wa˙da minn bosta,
sabiex jien (hu) nibda ni©bor u nΩomm u nikteb dawn it-tifkiriet personali.’ U
˙sibt jiena...G˙aliex meta din hi l-a˙˙ar pubblikazzjoni ta’ Fr. Ghigo ma nie˙ux
l-opportunità biex tinqara l-kitba li fl -opinjoni tieg˙i kienet l-ewwel laqg˙a
tieg˙u mal-pubbliku? Nissu©©erixxi sabiex din il-poeΩija tinqara darbtejn biex
tifhmu s-sbu˙ija tag˙ha; il-pinna Ωag˙Ωug˙a tal-kompatrijott Fr. Ghigo.
Estratt: IL-BERQA,
L-Erbg˙a, 15 ta’ Awissu, 1945
Il‐15 ta’ Awissu 1945ÌuΩè Ghigo (1927‐2003)
Illum mhux id-difa tas-sema t’Awissu
Jqanqal lil qalbna tinfexx f’dan il-fer˙:
Jo’ l-fwie˙a w il-benna tal-frott u l-g˙elejjel,
Illum mhux daw’l ˙wejje© jag˙mluha bis-ser˙.
U l-anqas iΩ-Ωiffa li tfewwe© mill-ba˙ar,
Li ttaffi din l-g˙omma u twieti l-˙olqien:
Il-˙idma ta’ niesna, li b’seng˙a trodd g˙axqa
Quddiem il-barrani, u lilna l-g˙ixien.
Illum ©ewwa mo˙˙na ˙sieb wie˙ed isaltan
Ng˙annulek din l-g˙anja, b’fo˙rija u b’©ieh:
Ismag˙ha, Omm Óanina, din l-g˙anja minn qalbna,
Il-fara© kattrilna u hemmna nissieh.
Biex ninΩg˙u il-frug˙a kburija tad-dinja,
Ninsew l-g˙ira, l-fi rda, li jsaltnu fl imkien:
U ˙siebna Fik jog˙la, ja ˙lejqa Omm Tag˙na,
Biex nilm˙u f’faqarna, kull Ωmien kullimkien.
Il-kobor, w is-setg˙a, w is-safa, w il-˙lewwa,
Il-milja tat-tjieba li lilek tag˙nik:
Fik nilm˙u, Marija, Sultana tal-˙lejjaq,
Kemm Alla Missierna ˙anin kien G˙alik.
G˙ax ˙abbek u ˙atrek Omm Tieg˙u g˙aΩiΩa,
Fil-˙e©©a ta’ m˙abbtu, g˙alina bnedmin:
Hu nisslek bla ˙tija, Wa˙diena fi d-dinja,
U Minnek Hu twieled, biex ner©g˙u henjin.
G˙alhekk insellmulek, Feddejja ma’ Ibnek,
Li kisser il-jasar, wellidna mill-©did,
G˙aliex Dak li sejja˙ Missierna ’l Missieru,
Óalliek fostna b’Ommna, tqassmilna kull ©id.
G˙alhekk insellmulek, u ˙ajr inroddulek,
O sbej˙a Madonna, f’©urnata b˙al din:
Nifi r˙u, x’˙in nifhmu, nitg˙axxqu, u ftit nifhmu,
Kemm Alla Missierna kien Mieg˙ek ˙anin.
Il-lum ©ewwa mo˙˙na tistrie˙ dit-tifkira,
Is-setg˙a li ta˙kem, fejn ta˙laq, bla qies,
Qajjmitek mir-raqda, bil-˙effa ta’ l-an©li
Refg˙etek f’Saltnatek, fuq l-An©li w in-nies.
Hi kbira dil-©rajja, ‘mma akbar tifsirtha –
G˙ax Alla li weg˙dek, Marija, w g˙anik
B’kull ©id u b’kull tjieba, fi l-milja ta’ kollox,
B’din, seddqek u wettqek, b’kull ma g˙amel G˙alik.
Dan l-hena, Marija, li jixg˙el ©o qalbna,
Milquta b’tifkira ta’ ©rajja b˙al din,
Li xeg˙’l fi qlub l-an©li, li jixhdu dil-©rajja,
Illum jer©a’ jixg˙el fi qlub il-Maltin.
Ix-xhieda dan l-hena, il-˙ajr ta’ min ©arrab
Il-qirda fi l-©lieda, il-g˙era u l-©u˙:
Lil dawn li fer˙ulek f’©rajjietek ferra˙˙hom –
G˙ax talbhom kien Minnek, u m’nn Ibnek mismug˙.
tag˙rif mi©bur minn Joseph Farrugia
137
L-ispirtu Nisrani fi l-festiMons. Arçisqof Pawl Cremona
O.P. nhar il-Óamis, 15 ta’ Marzu
2007, iççelebra Quddiesa fi s-
Santwarju ta’ Santa TereΩa,
Birkirkara, g˙ad-diri©enti u
rappreΩentanti ta’ kumitati, gruppi,
assoçjazzjonijiet u kaΩini li jag˙tu
sehem fl -organizzazzjoni tal-festi
tal-qaddisin fi l-parroççi. Dan li ©ej
hu t-test ta’ dak li Mons. Arçisqof
qal dwar l-okkaΩjoni u dwar il-festi
fi l-bidu tal-Quddiesa u fl -Omelija.
IntroduzzjoniJumejn ilu kont qieg˙ed
is-Seminarju. Kien hemm il-
premjazzjoni. Dak il-˙in, quddiem
dawk it-tfal li jridu jitrawmu, ©ewni
Ωew© kelmiet: xi privile©© li g˙andna
dawk it-tfal f’idejna li nistg˙u
nrawmuhom, u x’responsabbiltà li
tipprova trawwimhom tajjeb. Jiena
nixtieq li dawn iΩ-Ωew© kelmiet
ikunu proprju l-qofol ta’ dak li
qeg˙din niççelebraw il-lum. Huwa
privile©© g˙aliex dalwaqt jibda,
nistg˙u ng˙idulu hekk, l-ista©un
proprju tal-festi. Huwa privile©©
g˙ax ikun hemm dak li, bl-IngliΩ,
ng˙idulu coverage, fuq il-media, enormi tal-festi tag˙na. Xi privile©©
li, permezz tal-festi, a˙na qeg˙din
inwasslu wkoll din it-tog˙ma! Imma,
fl -istess ˙in, huwa responsabbiltà
ikbar, g˙aliex f’dan l-ista©un, il-
wiçç ta’ - biex ng˙id hekk - tal-
Knisja, irid jidher b’mod speçjali
permezz tal-festi. Dak li hu tajjeb,
niΩΩu ˙ajr lil Alla. Imma jista’ jkun
ukoll xi ˙a©a li tkun - g˙ax ˙add ma
hu perfett - xi ˙a©a li hija negattiva
wkoll. G˙alhekk, jiena xtaqt - mill-
ewwel kelli dan il-˙sieb - li jekk
taqblu mieg˙i, kull sena, qabel ma
jibda l-ista©un tal-festi, niltaqg˙u
hawn, nitolbu l-barka tal-Mulej fuq
il-festi kollha tag˙na. Nixtieq nitlob
il-barka tal-Mulej fuqkom ilkoll u
fuq il-familji tag˙kom u fuq dawk
kollha li tg˙idx kemm se jag˙tu
˙in mill-©urnata tag˙hom u mill-
©img˙at tag˙hom proprju biex isiru
dawn il-festi. Nixtieq li l-barka tal-
Mulej tinΩel fi kom biex dejjem iktar
tqisuha b˙ala missjoni.
OmelijaL-ewwelnett nirringrazzjakom
talli ©ejtu hawnhekk fl imkien
mieg˙i, Knisja wa˙da, missjoni
wa˙da, biex nirrifl ettu fuq dan is-
servizz li intom, b’mod speçjali,
qed tag˙tu permezz tal-festi - dik
li a˙na ng˙idulha b˙ala espressjoni
reli©juΩa tal-fi di tag˙na. A˙na nafu
li, meta naqraw il-Kelma ta’ Alla,
naraw ukoll diversi okkaΩjonijiet
fejn proprju l-fi di kienet ti©i
espressa b’fer˙ – b’xi ˙a©a li hija
esterna. Ti©ini f’rasi per eΩempju,
l-eΩempju tas-sultan David, li kien
jiΩfen u jkanta quddiem l-Arka tal-
Mulej. Il-fer˙ li kien ikollu f’qalbu
kien jesprimieh permezz tal-kant u
taΩ-Ωfi n. Ti©ini f’rasi per eΩempju,
meta Sidna Ìesù Kristu, naqraw fl -
Evan©elju skond San Ìwann, kien
sejjer lejn il-passjoni tieg˙u: fi t-
triq, wasal f’Betanja, u kien hemm
Fuq xewqa ta’ l‐E.T. Arçisqof ta’ Malta,Mons. Pawlu Cremona O.P.,qeg˙din nirriproduçu l‐omelija li saretwaqt quddiesa g˙all‐organizzaturital‐festi fil‐parroççi.
UFFIÇÇJU STAMPA
Il-Kurja ta’ l-Arçisqof, Floriana
Tel: 25906203/21241281 Fax: 21242971
16 ta’ Marzu 2007
TQASSIM: MEDIA KOLLHA
MINN : C. BUTTIGIEG
REF : 46/2007
Quddiesa mill‐Arçisqofg˙all‐Organizzaturi tal‐Festi fil‐Parroçça
139
wa˙da mara li xtrat Ωejt li kien
jiswa ˙afna, biex tkun tista’ tidilku
proprju qabel ma jbati. U Ìesù juri
li ma ddejjaqx - allavolja Ìuda
gerger - ma ddejjaqx li din il-mara
g˙amlet dan il-©est. Ji©ifi eri a˙na
nag˙rfu l-importanza anke li l-fi di
tag˙na ti©i espressa b’modi li huma
barra minna, fosthom il-festi.
Is-Sinodu dwar il-festiG˙alhekk, meta kellna s-Sinodu
Djoçesan, qalilna dan il-kliem fuq
il-festi. G˙andna fuq id-dokument
fuq il-kultura, soçjetà u Knisja,
il-kultura reli©juΩa popolari hija
l-mod kif il-poplu Malti jg˙ix ir-
reli©jon fi l-˙ajja ta’ kuljum. Fl-
istess dokument, il-festi esterni
huma element importanti tal-wirt
kulturali, folkloristiku tal-gzira,
sa ftit Ωmien ilu kienu jintegraw
ru˙hom tajjeb maç-çelebrazzjoni
litur©ika tal-festa tal-patrun tal-
parroçça. U fi d-dokument fuq ix-
xandir tal-Kelma g˙andna, il-festi
titulari huma mumenti qawwija
meta l-poplu tag˙na jistqarr b’mod
pubbliku l-fer˙ tieg˙u. Meta a˙na
semmejna dawk l-eΩempji, fi l-bidu,
mill-Kelma ta’ Alla, tas-sultan
David u ta’ dik il-mara, a˙na kellna
daqsxejn ta’ dawl, g˙aliex il-fer˙
ta’ David u ta’ dik il-mara ˙are©
minn fi di kbira li huma kellhom
lejn Sidna Ìesù Kristu.
L-ewwel lil Sidna Ìesù Kristu
skoprewh, lil Sidna Ìesù Kristu
˙abbewh, imbag˙ad riedu jesprimu
minn barra dan il-fer˙ kollu tag˙na.
U a˙na nafu, li l-festi tag˙na bdew
mhux b˙ala festi; bdew g˙aliex
kien ikun hemm komunità nisranija
li t˙obb lil Alla l-Imbierek, bdiet
tfi ttex kif tag˙tih ©ie˙, u wa˙da
mill-modi li skopriet kif tag˙tih ©ie˙
kienet proprju billi tibda torganizza
festi biex tesprimi minn barra dak li
inti t˙oss ©ewwa fi k.
Jiena na˙seb li dan huwa l-veru
spirtu li rridu niskopru fi l-festi
tag˙na. Irridu ner©g˙u niskopru
din l-g˙aqda kbira. Mhux xi ˙add
li jag˙mel il-festi, imma intom
ilkoll, a˙na lkoll, l-ewwel ikollok
relazzjoni sabi˙a mal-Mulej - taf li
inti komdu mieg˙u, taf li inti qed
timxi fuq il-passi tieg˙u - imbag˙ad
il-fer˙ tesprimih proprju fi l-festa
li tista’ ti©i, tkun tal-patrun tal-
parroçça tag˙na. Irridu ner©g˙u
niskopru fi l-fond, il-g˙aqda bejn
il-fi di - li allura tkun is-sena kollha
- u dak il-mument speçjali fejn il-
komunità nisranija ta’ ra˙al, ta’
parroçça, tin©abar biex din il-fi di
tag˙ha tkun tista’ tesprimiha fi l-
fer˙.
Il-festa NisranijaMeta a˙na qed nitkellmu fuq
din il-forma ta’ festa, a˙na rridu
ng˙idu li l-forma ta’ festa Kristjana
jrid ikollha tog˙ma differenti minn
forom ta’ festi o˙rajn. G˙aliex?
G˙aliex il-festi l-o˙rajn li jsiru
– jistg˙u jkunu politiçi, jistg˙u
jkunu ta’ clubs tal-football … dawk
qed ji©uni f’rasi - dawk qeg˙din
hemmhekk biex jag˙tu gost lilna.
Imma meta a˙na qed nitkellmu
fuq festi, a˙na qed ng˙idu u qed
nag˙mlu xi ˙a©a biex nag˙tu gost
lil Alla l-Imbierek, biex nag˙tu
glorja lil Alla l-Imbierek. U allura
meta int se tag˙ti rigal lil xi ˙add,
int tipprova ta˙seb. Dan ir-rigal li se
nag˙tih, liema hi l-biçça li tog˙©bu?
Kif g˙andu jkun biex din il-biçça
tkun verament tog˙©bu? Naqralkom
silta Ωg˙ira minn San Pawl: San
Pawl kien jaf x’ji©ifi eri l-fer˙ li
jo˙ro© mill-fi di tieg˙u. Jg˙id hekk,
fl -Ittra lill-Filippin: “Ifi r˙u dejjem fi l-Mulej. Ner©a’ ng˙idilkom, ifi r˙u. Il-˙lewwa tag˙kom, ˙alli jkunu jafuha l-bnedmin kollha. Il-Mulej qorob u s-sliem ta’ Alla jferr˙ilkom qalbkom u tag˙milkom qalbkom u mo˙˙kom s˙a˙ fi Kristu Ìesù. Alla tas-sliem ikun mag˙kom.” Dan
huwa l-fer˙ nisrani li a˙na, minn
ta˙t, irid jag˙ti daqsxejn ta’ tog˙ma
lil kollox: lil-liturgija tag˙na u anki
lill-festi tag˙na, ˙alli l-festi tag˙na
jkunu parti wa˙da mill-missjoni
tal-Knisja.
‘Óejju t-Triq g˙all-Mulej’Tafu li b˙ala motto tieg˙i jiena
˙adt, “Óejju t-Triq g˙all-Mulej”.
Tafu li g˙idtha, g˙aliex nemmen
li l-Mulej g˙andu x-xewqa kbira li
jkun jaf lil kul˙add u kul˙add ikun
jafu u kul˙add iqimu. U jiena ̇ adtha
b˙ala motto g˙ax g˙edt, ‘a˙na
b˙ala Knisja, mela, min a˙na?’
A˙na dawk li n˙ejju t-triq g˙all-
Mulej, l-ewwel ©ol-qalb tag˙na,
imbag˙ad permezz tag˙na n˙ejju
t-triq g˙all-o˙rajn g˙al meta jersqu
lejn il-Mulej. Allura nixtieq li a˙na
lkoll kultant nag˙mlu daqsxejn ta’
rifl essjoni. Tkun g˙addiet il-festa u
wara l-festa tag˙mel il-mistoqsija:
“Imma permezz tal-festa, qalbi saret
iktar qrib tal-Mulej?” Mhux lejn il-
qaddis biss. Ifhmuni… Jiena tafu li
jiena patri ta’ San Duminku... Jiena
dejjem kont nirra©una – mhux biex
nag˙mel na˙a jew o˙ra… mhux
importanti… biex ng˙id fatt. Imma
darba kont irrifl ettejt, g˙edt: ‘San
Duminku x’jixtieq?’ Jifra˙ meta
jiena ng˙idlu, ‘viva San Duminku.’
Imma jifra˙ ˙afna meta ng˙idlu,
‘San Duminku, int wassaltni lejn
Kristu.’ Iktar b’din jifra˙. U l-
qaddisin iktar b’din jifi r˙u. Ji©ifi eri,
wara l-festa, wie˙ed irid jag˙mel
daqxejn (rifl essjoni) - b˙ala
kumitati… ag˙mluha. Imma din il-
festa, b’dak l-isforz kollu, b’dawk
is-sagrifi ççji kollha… U tibda
tag˙mel (rifl essjoni): “Imma jiena
ersaqt lejn il-Mulej?” U meta jiena
nindaga fost s˙abi: “Grazzi tal-festa
li g˙amiltuli”, jibdew jg˙idulna n-
nies. “Kieku taf kemm ˙assejtni
iktar qrib tal-Mulej”. Jew inkella
jkun hemm xi ̇ add g˙adu qed ifi ttex
il-Mulej: “Imnalla kienet il-festa
tag˙kom, li lili ©abitni nemmen
iktar, g˙ax rajt il-fer˙ nisrani li
hemm ©ewwa qalbkom.” Dan qed
ng˙idu g˙alija u g˙alikom; mhux
g˙alikom biss, (imma) g˙alina
lkoll. Irridu nie˙duha verament
b˙ala sfi da kbira. Qed ng˙id dan,
g˙aliex? G˙aliex - ˙a ng˙idu
wkoll xi ˙a©a spiritwali – tafu li
fi l-Pastorali (tar-Randan) tkellimt
ukoll fuq il-˙ajja ta’ dejjem. Darba
Sidna Ìesù Kristu qalilna, ‘a˙Ωnu
teΩori fi s-sema.’
Investiment tajjebJiena ng˙id: Kemm hemm nies
Joe BorgJoe ta’ Lukardu tal-Fjuri
All Year round Growersof All Types of Flowers
Specialising in Carnations, Gebra, Gladioli.
Residence: 12, St Bartolomew Street, Qormi Tel: 2144 3723
Ta’ Kandja Nursery, l/o Siggiewi Tel: 2164 0467
Fax: 2147 0335 Mob: 9945 8234
REENARDENG
Triq in-Nassab, QormiTel: 2144 0815 • Fax: 2144 0832 • Mob: 9942 9798
E-mail: [email protected]
Numbers (small & large) • Printed & Embroider Logos
❑ T‐Shirts ❑ Flags ❑ Pvc Cards❑ Scarves ❑ Banners ❑ Clocks❑ Caps ❑ Stickers ❑ Small items
141
li ja˙dmu tant g˙all-festi? Jekk
a˙na ng˙aqqduhom – ma rridx
inkun ˙afna negattiv - imma, per
eΩempju, jekk jiena dak li qed
nag˙mel… g˙ax il-Mulej, meta se
ni©u quddiemu ma jg˙idlix biss,
‘g˙ax inti armajt g˙all-festa.’ Jie˙u
gost ukoll.
Imma jg˙idli, ‘ Imma x’kien l-
ispirtu?’ Ji©ifi eri jekk jiena armajt
il-festa u tlabtu meta qed narma,
il-Mulej jifra˙ ˙afna. Imma jekk
jiena waqt li qed narma, minfl ok ma
fa˙˙artu g˙idt xi ̇ a©a o˙ra, mhux se
jservini b˙ala teΩor fi s-sema. Jekk
jiena, per eΩempju, inkunu fl imkien
u ng˙id, ‘isma’, ˙alli nippruvaw
inkunu spirtu wie˙ed.’
Ma jimpurtax billi jkollok patrun
jew ie˙or – ma tag˙milx ̇ sara. Imma
mbag˙ad ma nistax immur ng˙idlu,
‘Mulej, jien taf kemm armajtlek?’
U xi spirtu kellek? Spirtu ta’ fi rda;
‘taf kemm i©©ilidt kontra l-o˙rajn!’
Ma na˙sibx li (huwa) investiment
tajjeb lejn dak li rridu na˙Ωnu. Dan
li nixtieq ng˙idilkom huwa proprju
dan. Allavolja intom qed taqdu lill-
parroçça permezz tal-festi, araw
ftit anke, forsi matul is-sena jkun
hemm il-Kappillan - tafu li l-lum,
anki l-Kappillani, huma daqsxejn
mag˙fusin, qed nonqsu fi n-numru,
qed nafdaw ˙afna fuq il-lajçi -
min jaf kieku l-Kappillani, minn
barra l-festa, tg˙idulhom: ‘Nistg˙u
ng˙inuk Kappillan?’
B’mod jew ie˙or… Litur©ija
– hi x’inhi. Nistg˙u nag˙tu s-sehem
tag˙na? Ifhmuni: biex il-Knisja,
il-parroçça ma tkunx il-festa biss,
imma permezz tal-festa nasal
ukoll lejn il-parroçça li hija l-veru
missjoni tag˙na. Li xtaqt naqsam
(mag˙kom) huwa dan: Jiena
nittama - ma nafx x’ta˙sbu intom
– imma nixtieq li kull sena nibda
niltaqa’, proprju ˙alli ng˙addilkom
din il-missjoni.
MissjoniIl-missjoni tieg˙i, li nixtieq
naqsam mag˙kom hija din: Qeg˙din
fi Ωminijiet importanti. Tafu li
qeg˙din f’dinja li mhux dejjem
tg˙inna, qeg˙din f’dinja sekularista.
Kemm hu sabi˙ kieku l-ener©ija li
intom tag˙tu - u nirringrazzjakom
tag˙ha… Jien kultant jistag˙©buni
nara Ωg˙aΩag˙ qeg˙din jarmaw. Alla
jbierek; ng˙id, ‘imma x’ener©ija!...
Din l-ener©ija kollha, ag˙mluha
parti mill-missjoni tal-Knisja.
Kunu mieg˙i anki f’dan id-
dawl: li intom tikkunsidraw, dak
li qeg˙din nag˙mlu jista’ jwassal
lil xi ˙add biex idur lejn il-Mulej.
Jalla l-Mulej, lili u lilkom, jag˙tina
dawl ©did, spirtu ©did, anki jiena
g˙andi bΩonnu, biex ˙afna u ˙afna
iktar f’Malta, b’mod speçjali, ikunu
jafu lill-Mulej permezz ta’ kollox,
anki permezz tal-festi li b’tant
dedikazzjoni intom tag˙mlu f’kull
parroçça. Grazzi mhux biss talli
©ejtu, grazzi tal-˙idmiet kollha
tag˙kom.
Santwarju Santa TereΩa, Birkirkara
15 ta’ Marzu 2007
MARCON’SHAIR SALONHAIR SALON
Triq l-A˙wa Ghigo, Mqabba
Opening Hours:
Tue-Fri: 09.00am–06.00pm
Sat: 08.00am–07.00pm
Monday closed
Tel: 27602437 Mob: 79602437
DolceriaCroce Bonaci
We are the originals
Over 100 years Experience(Prop. Charles Bonaci)
Dolceria: Shop:
32, St. Ursula Street, 24D, St. John Street,Valletta Valletta.Tel/Fax: 2122 5924 Tel: 2124 7933
Arcadia,
Gilbiena Street,
Ûabbar.
Tel/Fax: 2167 7970
We Specialize in: 1. Frame Moulding in different shapes and
sizes, Parquet Flooring and Wooden
Skirting
2. Furniture Mouldings
3. Kitchen & Interior doors in standard
measures or in desirable size
4. Panelling in solid Pine
All Selections can be made from a wide selection of wood
(Pine - Oak - Mahogany - Samba)
PURCHASE DIRECTLY FROM MANUFACTURER
AND SAVE MONEY
FREE DELIVERY
143
Mill-medja sirt naf li kien qed isir
restawr tal-Kappella ta’ San BaΩilju fl -
Imqabba. Din il-Kappella ttini tifkiriet
ta’ tfuliti. Fiha kien isir id-dfi n tat-
trabi u hemmhekk ˙adt g˙al xi Ωmien
it-tag˙lim tad-duttrina minn membri
tal-MUSEUM. Kull sena fl -ewwel
ta’ Jannar, kienet issir proçessjoni
tal-kleru mill-parroçça g˙al din
il-Kappella u wara ssir quddiesa
kantata. Nifhem li billi l-festa ta’ San
BaΩilju ta˙bat fi t-2 ta’ Jannar, il-festa
fi l-Kappella kienet tkun iççelebrata
©urnata qabel – festa kmandata. Meta
ltqajt ma’ dan l-artiklu segwenti, ˙sibt
li jkun opportun li ng˙addih g˙all-
pubblikazzjoni g˙al tag˙rif dwar
il-˙ajja ta’ dan il-qaddis li l-antenati
tag˙na g˙aΩlu bi protettur.
San BaΩilju, Isqof ta’ Çesareja u
Duttur tal-Knisja, hu l-ewwel wie˙ed
fost it-tliet g˙orrief imlaqqma ‘It-
Tlieta tal -Kappadoçja’, u l-wa˙dieni
fosthom li st˙aqqlu jibqa’ jissejja˙
‘il-Kbir’. Flimkien mat-tnejn l-o˙ra:
˙abibu, San Girgor ta’ Nazjanze u
˙uh, iΩg˙ar minnu, San Girgor ta’
Nissa, hu ˙adem g˙all-paçi tal-knisja
fi Ωmien il-persekuzzjoni arjana u
Ωviluppa t-tag˙lim tal-Knisja dwar it-
Trinità. BaΩilju baqa’ jissemma wkoll
b˙ala missier il-monakiΩmu tal-Lvant
u g˙ar-riforma li wettaq fi l-litur©ija.
Iktar mit-tnejn l-o˙ra, hu wera ˙ila
kbira b˙ala mexxej u organizzatur tal-
Knisja.
BaΩilju twieled f’Çesareja tal-
Kappadoçja, lejn it-tmiem
tas-sena 329 W.K. Hu kellu l-
vanta©© li jitwieled f’familja
ta’ qaddisin: nanntu kienet
Santa Makrina l-kbira, li
sofriet g˙all-fi di ta˙t l-
a˙˙ar imperaturi pagani,
missieru, BaΩilju wkoll, u
ommu Emmelja huma t-
tnejn qaddisin, waqt li fost
l-g˙axar uliedhom, insibu
tliet qaddisin o˙ra minbarra
Ba Ωilju: San Girgor, Isqof ta’
Nissa, San Pietru, Isqof ta’ Sebaste
u Santa Makrina Ω-Ωg˙ira, li kienet
mudell ta’ ˙ajja axxetka. Iktar minn
hekk, BaΩilju g˙adda l-ewwel snin ta’
˙ajtu g˙and nanntu, Santa Makrina,
fi d-dar tal-kampanja li din kellha qrib
Noeçesareja. Ming˙andha BaΩilju
kiseb l-ewwel ˙jiel tal-virtù, waqt
li ming˙and missieru, li kien avukat
ta’ fama u g˙alliem tar-rettorika, hu
˙a l-ewwel tag˙lim fi l- letteratura.
Ming˙andu tg˙allem ukoll ikun bieΩel
u ma jib Ωax mix-xog˙ol. Min jaf kemm
il-lejla, missieru kien jibqa’ mqajjem
tard bil-lejl, ja˙dem fi d-dawl tal-lampa
taΩ-Ωejt, biex ila˙˙aq max-xog˙ol tal-
klijenti tieg˙u, li f’g˙add kbir kienu
jmorru g˙andu biex jg˙inhom jie˙du
dak li kien tag˙hom. lΩda BaΩilju ma
damx igawdih ’il missieru. Dan miet
meta ibnu kien g˙adu ta’ età Ωg˙ira.
Wara l-mewt ta’ missieru, BaΩilju
re©a’ lura f’Çesareja, belt twelidu,
fejn seta’ jkompli l-istudji tieg˙u,
speçjalment fi r-rettorika. Kien hawn
li hu ltaqa’ g˙all-ewwel darba ma’
Girgor ta’ Nazjanze u li bejn it-tnejn
nibtet ˙biberija l-iΩjed kbira. IΩda,
hekk kif BaΩilju g˙amel tieg˙u kulma
dik il-belt setg˙et toffrilu f’dak li hu
g˙erf, hu r˙ielha g˙al Kostantinopli,
fejn l-aqwa g˙alliem tar-rettorika ta’
dak iΩ-Ωmien, il-pagan Libjanu, kien
jag˙ti l-lezzjonijiet tieg˙u. BaΩilju ma
damx ma sar l-aqwa skular ta’ Libjanu.
Dan nafuh mill-korrispondenza li dan
il-g˙aref baqa’ jΩomm ma’ BaΩilju.
Min-na˙a tieg˙u, meta ma
baqag˙lux x’jitg˙allem iktar
f’Kostantinopli, BaΩilju, imbuttat
mill-kilba li kellu g˙at-tag˙lim, telaq
lejn Ateni, il-metropoli tal-g˙erf
u t-tag˙lim. Hawn, fl imkien mar-
rettorika, hu studja l-fi losofi ja u l-
matematika. Tg˙idx kemm fera˙ meta
f’Ateni hu ltaqa’ mill-©did ma’ ̇ abibu
Girgor; il-˙biberija ta’ bejniethom
tkompliet tikber u tissa˙˙a˙ u t-
tnejn kienu jg˙inu ’l xulxin fl -istudji
tag˙hom. IΩda l-fama li kiseb f’Ateni,
’il BaΩilju ma g˙amlitx bih. Wara xi
erba’ jew ˙ames snin f’dik il-belt, hu
re©a’ lura f’Çesareja, fejn feta˙ skola
ta’ l-oratorja u g˙amel ukoll xi xog˙ol
ta’ avukat. Kien f’din il-˙abta li hu
ddeçieda li jitg˙ammed; dak iΩ-Ωmien
dan is-sagrament kien jit˙alla
g˙al meta wie˙ed jikber. G˙al
BaΩilju, il-Mag˙mudija kienet
sin jal g˙all-konverΩjoni
spiritwali. Hu telaq it-tag˙lim
u l-˙ajjja fi l-belt, biex jing˙ata
iΩjed g˙al Alla. L-ewwel ̇ aga
li g˙amel kien vja©© fl -E©ittu,
is-Sirja u l-Mesopotamja,
fejn Ωar l-axxeti u l-eremiti l-
iktar mag˙rufa li kienu jg˙ixu
hemmhekk. Hu baqa’ milqut
mill-˙ajja iebsa u ta’ ça˙da
San BaΩilju l‐Kbir(329‐379)
kitba tas‐Sur Joseph Farrugia
San BaΩilju l‐Kbir
Il‐kappella ta’ San BaΩilju wara x‐xog˙ol ta’ restawr li sar fuqha.
144
li dawn kienu jg˙ixu; iΩda deherlu li
l-˙ajja orga nizzata f’komunità kienet
a˙jar minn dik f’eremita©©. G˙alhekk,
wara li qassam ©idu lill-foqra, mar
jg˙ix, fl imkien ma’ ftit o˙ra, fl -in˙awi
ta’ Annesi, qrib Neoçesareja tal-Pontu.
Ma g˙addiex Ωmien wisq, li mieg˙u u
ma’ s˙abu ma ng˙aqdux g˙add kbir
ta’ nies o˙ra li b˙alhom kienu jfi ttxu
l-˙ajja tal-perfezzjoni. IΩda BaΩilju
ma riedx komunitajiet kbar. Ebda
komunità ma ried, li jkollha iktar minn
tletin jew erbg˙in ra˙eb. G˙alihom
kiteb Ωew© regoli: ir-Regola t-Twila
u r-Regola l-Qasira. F’dawn ir-regoli
BaΩilju wera l-©enju prattiku li kellu
u g˙alihom st˙aqqlu jissejja˙ ‘Mis-
sier il-MonakiΩmu tal-Lvant’. Kien
hu li ©ietu l-ideja tan -novizzjati, fejn
dawk li jit˙ajru g˙all-˙ajja reli©juΩa,
jag˙mlu Ωmien ta’ prova u jitg˙allmu
jirb˙u lilhom infushom billi jit˙arr©u
fl -ubbidjenza, il-pern li fuqu r-ra˙eb
kellu jibni l-qdusija tieg˙u. Ir-regola
kienet wa˙da iebsa; iΩda ebda ra˙eb
ma kellu jΩid xejn mag˙ha minn jeddu.
Dan BaΩilju g˙amlu biex ebda ra˙eb
ma’ jitqanqal jag˙mel penitenza,
imqanqal mis-suppervja jew il-vanità.
Elementi importanti kienu t-talb ta’
fl imkien, l-astinenza perpetwa mil-
la˙am u mill-inbid, u x-xog˙ol man-
wali li kull ra˙eb kien jing˙ata biex
jag˙mel. B’danakollu lejn il-morda
kellha tintwera m˙abba kbira: u dawn
kellhom jing˙ataw l-ikbar kura u ma
jiçça˙dilhom ebda konfort. L-ir˙ieb
ta’ BaΩilju kellhom i˙arr©u wkoll
ospitalità kbira mal-barranin li jΩuru
l-monasteru.
Il-komunitajiet ta’ qrib Neoçesareja
ma damux igawduh wisq lil BaΩilju.
Il-˙e©©a li kellu biex il-fi di tinΩamm
safja, ©eg˙litu jer©a’ lura f’Çesareja,
fejn l-ereΩija arjana kienet dakkret
sa˙ansitra lill-Isqof Djanu tal-belt. Il-
˙idma ta’ Ba Ωilju swiet, g˙aliex fuq
is-sodda tal-mewt Djanu g˙araf l-iΩ-
ball tieg˙u u stqarr ma’ BaΩilju l-lealtà
tieg˙u lejn it-tag˙lim ta’ Niçeja.
L-Isqof Ewsebju, li la˙aq f’Çesareja
wara l-mewt ta’ Djanu, kien dg˙ajjef u
ma jinqalax b˙ala tejologu; g˙alhekk
talab lil BaΩilju jg˙inu. BaΩilju aççetta
u Ewsebju ordnah saçerdot. Hu kien l-
id il-leminija ta’ l-isqof: kien jg˙inu
bil- pariri g˙aqlin tieg˙u, ifi ssirlu
l-Kotba Mqaddsa u jurih x’kienu
d-dmirijiet tieg˙u ta’ isqof. In-nies
kienet tissa˙˙ar bil-priedki ta’ BaΩilju
u l-foqra tal-belt ma nsew qatt il-
karta’ kbira li wera mag˙hom fi Ωmien
il-g˙aks li waqa’ fuq dawk l-in˙awi,
wara li maltempati qliel bis-sil© kienu
g˙amlu ˙erba kbira mill-g˙elejjel
tar-raba’. Kienet ˙a©a naturali,
g˙alhekk, li mal-mewt ta’ Ewsebju,
li ©rat fi s-sena 370 W.K, minfl oku
jintg˙aΩel BaΩilju, li mal- ̇ atra, sar
ukoll metropolità tal-Kappadoçja u
eΩarka çivili tal-provinçja tal-Pontu.
Fit-tmien snin li dam isqof, BaΩilju
wera l-˙ila kbira tieg˙u b˙ala mexxej.
Huwa mexxa ˙idma ta’ g˙ajnuna
soçjali, ˙a ˙sieb it-tag˙lim tal-foqra u
waqqaf orfanatrofji, fosthom l-istitut
Ptocho-tropheion, li kien ma˙sub
g˙at-tfal foqra.
Hu ˙adem ˙afna wkoll biex jaqta’
abbuΩi ta’ simonija u nuqqas ta’
serjetà fi l-g˙aΩla tas-saçerdoti. Ma
setax jonqos li din il-˙idma ©©iblu
oppoΩizzjoni kbira minn dawk li kienu
qed imorru tajjeb b’dawn l-abbuΩi;
iΩda l-poplu kien wara BaΩilju u kien
jag˙tih awtorità, hekk li ˙add ma seta’
jieqaf g˙ar-rieda tieg˙u. Sa˙ansitra l-
Imperatur Valent, li kien ja˙kem fuq
l-imperu tal-lvant, u li g˙al ra©u nijiet
politiçi ried jimponi l-ereΩija arjana
fuq il-provinçji kollha ta˙t is-setg˙a
tieg˙u, ma’ BaΩilju ma seta’ jag˙mel
xejn. Fil-waqt li isqfi jiet o˙ra li ma
qag˙dux g˙ar-rieda, ta’ l-imperatur
tne˙˙ew u ©ew eΩiljati, BaΩilju baqa’
sod u b’tat tika kbira u b’awtorità
tal-g˙a©eb, waqqaf lill-imperatur
milli jimponi l-ereΩija fuq id-djoçesi
tieg˙u. Iktar minn hekk; ma kenitx l-
ewwel darba li l-imperatur innifsu ˙a
sehem f’funz jonijiet immexxija minn
BaΩilju, li f’wiççu kien içanfru g˙all-
˙aΩen tieg˙u. BaΩilju ma kkuntentax
ru˙u li d-djoçesi tieg˙u kienet tgawdi
paçi relattiva; it-tbatija ta’ l-insara
fi djoçesijiet o˙ra, li min˙abba l-
persekuzzjoni kienu sfaw bla rag˙aj,
qanqlitu jmidd idejh u ja˙dem biex
i©ibilhom g˙ajnuna mill-punent,
speçjalment minn Ruma. Hu ˙adem
ukoll biex isewwi l-fi rda li l-ereΩija
©abet fi l-lvant. Nistg˙u ng˙idu, li
wara l-mewt ta’ Sant Atanasju, il-piΩ
tad-difi Ωa tad-duttrina vera fi l-lvant,
kien waqa’ fuq spallejh. G˙alkemm
f’˙ajtu BaΩilju ma la˙aqx jara t-trijonf
tad-duttrina ta’ Niçeja fuq l-arjaniΩmu
permezz tal- ewwel Konçilju ta’
Kostantinopli, kien hu l-bniedem
iktar minn kul˙add li wassal g˙al dan
it-trijonf.
L-a˙˙ar snin ta’ BaΩilju kienu ta’
niket kbir g˙alih. Sa˙˙tu qatt ma kienet
tajba u l-isqfi jiet s˙abu mhux dejjem
fehmuh. Fis-sena 371 W.K, deçiΩjoni
ta’ l-imperatur Valent, li jaqsam
il-Kappadoçja f’Ωew© provinçji,
©abitlu nkwiet ma’ l-Isqof Antimus,
li tqieg˙ed metropolità fuq il-parti li
ma baqg˙etx ta˙t idejn BaΩilju. Dan,
biex isa˙˙ah il-qag˙da tie g˙u, ˙oloq
g˙add ta’ djoçesijiet ©odda, suffragani
g˙alih. Djoçesi minn dawn hu taha
lil ˙abibu, Girgor ta’ Nazjanze, li
aççettaha kontra qalbu. IΩda meta ’l
quddiem din il-˙atra tellfet lil Girgor
id-dritt li jsir Isqof ta’ Kostantinopli,
dan ˙adha bi kbira u tefa’ l-˙tija ta’
dan fuq BaΩilju. Min˙abba f’hekk il-
˙biberija ta’ bejniethom birdet u qatt
ma re©g˙et ©iet g˙al li kienet. Mifni
bix-xog˙ol, bin-niket u d-diΩappunti,
BaΩilju miet f’qasir il-g˙omor, fl -1
ta’ Jannar tas-sena 379. Kien g˙adu
ma g˙alaqx il-˙amsin sena. Il-poplu
kollu; insara, Lhud u pagani, bkewh.
Tnejn u sebg˙in sena wara mewtu,
il-Konçilju ta’ Kalçedonja sejja˙lu:
‘BaΩilju l-Kbir, ministru tal-grazzja li
fi sser il-verità lid-dinja kollha.’
Riferenzi:
Philip Hughes: A History of the Catholic
Church, Vol. I Sheed & Ward, London,
1956
Alex Bonnici, OFM Conv: Patrolo©ija Vol
II; Reli©jon u Óajja, 1976
Butler’s Lives of the Saints
G. Brimmer: Óajjet ta’ Qaddisin, G˙add 1,
1982, pa©ni 7-11
Il‐kwadru li jinsab fil‐kappella ta’ San BaΩilju.
145
Din is-sena, bit-t˙abrik tal-
Kappillan u tal-Ministeru ta’ l-Onor.
il-Perit Ninu Zammit kellna x-xorti
li naraw l-eqdem Ωew© knejjes tal-
parroçça tag˙na ji©u rrestawrati
u mog˙tija l-˙ajja mill-©did. Ix-
xog˙ol minn ˙addiema u periti
professjonali dam g˙addej madwar
sena, minn ftit wara l-festa titulari
ta’ Santa Marija Assunta tas-sena
l-o˙ra, sakemm il-knejjes re©g˙u
nfet˙u mill-©did fi l-25 ta’ Mejju
2007. G˙aldaqstant ˙assejt li kien
xieraq li din is-sena nikteb xi ˙a©a
dwar dawn iΩ-Ωew© monumenti
li jag˙mlulna ©ie˙, kif ukoll biex
insiru nafu xi ftit dwar il-kult tal-
qaddisin li lilhom huma ddedikati.
San BaΩilju u l-knisja
tieg˙u fl -ImqabbaBaΩilju twieled f’Pontu lejn
is-sena 329 f’familja tat-tajjeb
li kienet batiet ˙afna fi Ωmien
il-persekuzzjoni ta’ Massiminu
Galerju (305-314). Kellu trobbija
nisranija imma ma tg˙ammidx meta
kien tarbija, peress li d-drawwa
kienet li l-insara jitg˙ammdu kbar
wara xi xhur ta’ katekumenat.
Studja f’Çesarija, f’Kostantinopli
u f’Ateni – l-aqwa bliet akkademiçi
ta’ dawk iΩ-Ωminijiet. Sie˙bu
fl -istudju kien il-qaddis Girgor
Nazjanzenu. Mill-kitbiet ta’ San
Girgor nafu li BaΩilju wera minn
kmieni l-kwalitajiet intellettwali
straordinarji li kellu; kien jinqala’
fi r-rettorika, fi l-fi losofi ja, fi l-
matematika, fl -astronomija,
fi l-mediçina u fi l-grammatika.
Nistg˙u ng˙idu li kien ©enju g˙al
Ωmienu. Meta spiçça mill-istudji
tg˙ammed u mar lura lejn pajjiΩu, u
hemm, bil-g˙ajnuna ta’ o˙tu, Santa
Makrina, beda jinteressa ru˙u aktar
fi l-Fidi u beda dejjem aktar ifi ttex
il-perfezzjoni. Wara xi Ωmien
BaΩilju waqqaf l-ewwel monasteru
çenobitiku1 f’Pontu, u kiteb ukoll
Regula g˙al din it-tip ta’ ˙ajja
– b’hekk dal-qaddis baqa’ mag˙ruf
b˙ala missier il-monastiçiΩmu tal-
Lvant.
Lejn is-sena 360 inqala’ xi
nuqqas ta’ qbil fi t-tag˙lim li wassal
biex re©g˙et tfaççat l-ereΩija serja
ta’ Arju, li ça˙ad id-divinità ta’
Kristu. BaΩilju kien wie˙ed mill-
˙afna eremiti li kellhom jitilqu mill-
monasteri biex imur Kostantinopli
u jiddefendi l-verità. Huwa Ωamm
mad-duttrina li kienet ©iet defi nita
fi l-Konçilju ta’ Niçea fi s-sena 325,
li Kristu huwa mag˙mul mill-istess
sustanza tal-Missier u li hu daqsu u
etern b˙alu.
Fis-sena 365 ©ie ordnat
saçerdot u ˙ames snin wara sar l-
isqof ta’ Çesarija. Matul l-episkopat
tieg˙u ˙adem ˙afna biex i©ib l-
g˙aqda fost l-insara li Ωammew
mal-Fidi u l-o˙rajn li ng˙aqdu
ma’ xi moviment eretiku. Hu kien
wie˙ed minn ta’ l-ewwel qaddisin
tal-Lvant li g˙arfu l-isqof ta’ Ruma
(il-papa) b˙ala l-kap tal-Knisja
kollha. Fil-fatt g˙adhom jeΩistu
xi ittri li bag˙at lill-Papa Damasu
I li fi hom ˙e©©u biex jikkundanna
kull ereΩija li titfaçça, mhux biss
fi l-Punent, imma fi l-Knisja kollha.
Il-˙idma bla waqfi en fi d-djoçesi
tieg˙u, is-sagrifi ççji li kien jag˙mel,
fl imkien ma’ marda fi l-fwied
wasslu biex BaΩilju miet fl -età ta’
madwar 50 sena, fl -1 ta’ Jannar
379. Baqa’ mag˙ruf b˙ala wie˙ed
mill-ikbar qaddisin ta’ l-ewwel
sekli tal-Knisja, u ©ie ddikjarat
Duttur tal-knisja g˙al ˙afna kitbiet
li ˙alla dwar id-duttrina tat-Trinità.
Il-festa tieg˙u ti©i ççelebrata fi t-2
ta’ Jannar.
Il-knisja ta’ San BaΩilju nistg˙u
nig˙idu li hija teΩor Imqabbi f’kull
sens; min˙abba l-qedem tag˙ha,
min˙abba l-arkitettura normanna
li fi ha, l-uniçità tad-dedikazzjoni
tag˙ha f’pajjiΩna, kif ukoll min˙abba
l-fatt li serviet g˙al diversi snin b˙ala
l-knisja parrokkjali ta’ l-Imqabba.
Hawnhekk tajjeb li niççaraw punt
li spiss jit˙alla barra. Il-parroçça
ta’ l-Imqabba kienet minn dejjem
iddedikata lill-Assunta minkejja li
fl -ewwel snin il-knisja parrokkjali
kienet proviΩorjament dik ta’ San
BaΩilju. Meta seba’ Mqabbin
missirijietna g˙amlu s-supplika ta’
l-1595, ix-xewqa tag˙hom kienet
li l-knisja l-antika ta’ l-Assunta
ssir parroçça. Dan jidher çar mill-
kundizzjonijiet li g˙amlu lill-Isqof
Tumas Gargallo fi l-petizzjoni li
ppreΩentawlu:
Huma weg˙du li jo˙or©u
˙ames skudi fi s-sena biex
iΩommu jixg˙el il-lampier
Il‐Knejjes ta’ San BaΩilju u San Mikiel
Sem. Jonathan FarrugiaB.A. (Hons) B. A. Theol. & Hum. Stud. S. Th. B.
Il‐kappella ta’ San BaΩilju qabel ma sar ir‐restawr.
For the Best Southern Fried Chicken in Malta
available from
B’Kara M’Scala B’Bu©a Óamrun
Mob: 9924 4807 jew 9986 1751
G˙al kull tip ta’ xog˙ol fuq il‐fil, tibjid, tik˙il, kisi u restawr fuq l‐antik
SCAFFOLDING GÓALL‐KIRI
147
ta’ quddiem is-Sagrament
fi l-knisja ta’ l-Assunta, u
li jo˙or©u wkoll 16-il skud
u 6 irbajja fi s-sena g˙all-
manteniment ta’ dak li
jin˙atar b˙ala kappillan jew
kurat tal-knisja li kienet
sejra ti©i ddikjarata parroçça.
©…˙ Imma l-fl us ma kinux
se jo˙or©uhom jekk il-knisja
ta’ l-Assunta ta’ l-Imqabba
ma tinqatax g˙al kollox minn
dik ta’ Birmiftu˙. Is-somma
mwieg˙da kienet sejra to˙ro©
kull sena nhar il-festa ta’
Santa Marija Assunta,
ji©ifi eri fi l-15 ta’ Awissu.2
G˙al ra©unijiet ta’ pastorali,
l-Isqof waqqaf il-parroçça ta˙t il-
patroçinju li g˙adha ΩΩomm sal-
lum, dak ta’ Santa Marija,3 imma
ordna biex il-knisja ta’ San BaΩilju,
peress li kienet l-ikbar wa˙da,
tintuΩa b˙ala l-knisja ewlenija
sakemm tinbena knisja akbar
iddedikata lill-patruna tar-ra˙al.
Il-bidu tad-devozzjoni fl -
Imqabba lejn dan il-qaddis kbir tal-
Knisja Orjentali mhux mag˙ruf.
Hemm min ja˙seb li xi nies barranin
˙arbu minn pajjiΩhom fi Ω-Ωminijiet
tan-nofs meta l-Musulmani kienu
qed jid˙lu fl -Ewropa, sabu r-
refu©ju f’Malta fl -in˙awi ta’ l-
Imqabba, u bnew knisja lill-qaddis
li kienu jqimu f’pajjiΩhom.
Minn studji li saru f’dwan l-
a˙˙ar snin nafu li din il-knisja
kienet di©à teΩisti fi s-sena 1486.
Kienet iΩg˙ar milli hi llum – fi l-fatt
dak li llum nafuh b˙ala ‘l-artal tal-
©enb’, ori©inarjament kien l-artal
prinçipali, u l-bieb ta’ quddiemu,
li llum jag˙ti g˙all-kamrun, qabel
kien il-bieb ewlieni li jag˙ti g˙at-
triq. Tkabbret diversi drabi, l-a˙˙ar
darba kien fl -1515, meta ˙adet il-
forma li g˙andha llum.
Mill-viΩti pastorali li saru matul
is-sekli, nistg˙u nibnu ˙jiel dwar
l-istorja ta’ din il-knisja, l-unika
wa˙da f’Malta ddedikata lil dan il-
qaddis. Nafu li fl -1575 fuq l-artal
ma©©ur kien hemm ikona çkejkna,
li nassumu kienet tirrappreΩenta lil
dan il-qaddis. Il-knisja kienet fqira
˙afna. Fiha kienet ti©i ççelebrata
quddiesa fi l-Ódud u l-festi u fl -14
ta’ Ìunju4 kienet ti©i ççelebrata
festa devozzjonali f’©ie˙ il-qaddis
patrun. Nafu li f’dan iΩ-
Ωmien kellha wkoll xi altari
laterali li ma setax isir
quddies fuqhom.
L-unika viΩta pastorali
li saret meta din il-knisja
kienet mg˙ollija g˙al ©ie˙
ta’ knisja parrokkjali, kienet
fi s-7 ta’ Diçembru 1600,
fi Ωmien l-isqof Gargallo.
F’daΩ-Ωmien il-knisja kellha
fonti tal-maghmudija ˙dejn il-
bieb ta’ barra, pissidi ta’ l-injam
indurat, tabernaklu xieraq ta’ l-
injam u kwadru titulari ©did bi tliet
lampieri quddiemu.5 Il-kwadru
titulari kien ikona fuq l-injam,
trittiku ta’ stil BiΩantin, li fi h kien
juri lill-Madonna fi ç-çentru, waqt
li fi l-©nub tag˙ha kien hemm San
BaΩilju u San ÌuΩepp. Hemm min
ja˙seb li l-fatt li l-Madonna kienet
tpo©©iet fi ç-çentru tal-kwadru
titulari jixhed, li minkejja li l-knisja
kienet iddedikata lil San BaΩilju,
il-festa prinçipali kienet wa˙da tal-
Madonna, presumibilment ta’ Santa
Marija. Manuskritt antik li jinsab
fi l-Bibljoteka Nazzjonali jag˙ti
xi dettalji dwar dan il-kwadru: il-
Madonna kellha fi ˙danha lil Ìesù
bambin u f’idha x-xellugija kienet
qieg˙da ΩΩomm palma, waqt li
fuqha kien hemm jidher il-Missier
Etern. Ta˙t San BaΩilju kien hemm
miktub “Basili Magni Episcopi”
waqt li ta˙t San ÌuΩepp kien hemm
“Joseph Confessoris Spon B.M.V.”.
Ta˙t il-Madonna mbag˙ad kien
hemm “DE Auxilis Istam pinxit. Anno. DML 1584”. B’hekk nafu li
din l-ikona kienet tas-seklu sittax, u
li Ωgur mhux l-istess kwadru titulari
li jissemma fl -1575.
Il-viΩta tg˙idilna wkoll li kien
hemm Ωew© altari o˙ra. Dak tax-
xellug kien iddedikat lill-Madonna
tar-RuΩarju, mog˙ni b’pittura,
b’lampier u tiΩjin ie˙or. Fuq dan
l-artal fl -1596 kienet twaqqfet
il-fratellanza tal-Madonna tar-
RuΩarju, l-ewwel fratellanza fi r-
ra˙al tag˙na, li kienet ukoll l-
ewlenija fi t-tixrid ta’ devozzjoni
vera lejn il-Madonna. Kienet
torganizza purçissjoni fl -ewwel
Il‐kappella ta’ San BaΩilju u San Mikiel li jinsabu fl‐Imqabba, wara li ©ew restawrati.
Il‐kappella ta’ San BaΩilju minn ©ewwa
149
Óadd ta’ kull xahar, u fi l-festa tal-
Madonna tar-RuΩarju, fl -ewwel
Óadd ta’ Ottubru. L-artal tal-lemin
kien iddedikat lill-ViΩitazzjoni tal-
Madonna lil Santa EliΩabetta, u
kellu wkoll pittura.
EΩattament ˙mistax-il sena u
jumejn wara, nhar id-9 ta’ Diçembru
1615, saret viΩta pastorali mill-
isqof il-©did ta’ Malta, Baldassare
Cagliares, l-ewwel isqof Malti wara
l-1299. Is-sede parrokkjali kienet
di©à ©iet trasferita fi l-knisja l-©dida
ddedikata lil Santa Marija Assunta,
u min˙abba f’hekk il-knisja ta’ San
BaΩilju kienet tilfet ˙afna mill-
importanza li kellha. Madankollu
ma kinitx mitluqa. Bastjan Schembri
kien jie˙u ˙sieb jixg˙el il-lampier6
ta’ quddiem il-kwadru titulari, li
kien g˙adu dak it-trittiku BiΩantin,
kif ukoll biex jorganizza l-quddiesa
tal-festa ta’ San BaΩilju. Ma nafux
sewwasew x’sar minn din l-ikona.
Jidher illi baqg˙et tokkupa l-post
b˙ala kwadru titulari sakemm saret
il-pittura li hemm illum fl -1677.
Wara, dan tpo©©a fuq wie˙ed mill-
altari tal-©enb. Dan nafuh g˙ax
jissemma fi l-manuskritt li semmejt
ftit ilu. Hija tassew ˙asra li dan it-
trittiku ntilef.
L-artal tar-RuΩarju u l-fratellanza
kienu trasferiti g˙all-parroçça,
g˙alhekk ma kinux g˙adhom jeΩistu
fi l-knisja ta’ San BaΩilju. L-artal
u l-kwadru tal-ViΩitazzjoni kienu
g˙adhom hemm u jgawdu çerta
devozzjoni. Dan tne˙˙a u ttie˙ed
fi l-knisja parrokkjali xi Ωmien wara
din il-viΩta.
Wara dan ma sarux aktar viΩti
pastorali f’din il-knisja. L-uΩu
tag˙ha jidher li baqa’ g˙addej
kontinwament g˙all-quddies. Fil-
pesta ta’ l-1675 il-knisja u z-zuntier
tag˙ha servew ta’ çimiterju. Fost
il-vittmi ta’ din il-marda qalila kien
hemm il-kappillan ta’ dak iΩ-Ωmien
Dun Dumink Pace fl imkien ma’
Ωewg saçerdoti o˙ra: Dun Valerju
Zammit u Dun Luqa Zammit. It-
tlieta jinsabu midfunin fi l-knisja
ta’ San BaΩilju u l-monument li
naraw fuq iz-zuntier, mag˙mul fl -
1677, huwa mafkar f’©ie˙hom. Fl-
istess sena sar il-kwadru titulari li
naraw illum. Dan i©ib fi l-parti ta’
fuq tieg˙u lis-Santissma Trinità;
fuq in-na˙a tal-lemin tag˙hom
hemm Ommna Marija tal-Grazzji
bil-˙alib ˙iere© minn sidiriha; fuq
in-na˙a tax-xellug hemm xbieha
tal-Patrijarka San ÌuΩepp. Dan
jidher bil-qieg˙da fuq l-is˙ab b’id
fuq sidru u bl-o˙ra jΩomm il-bastun
tal-©ilju. Il-˙arsa ta’ g˙ajnejh hija
mwa˙˙la fuq Marija, li tinsab bi
drittu fi n-na˙a l-o˙ra tal-kwadru.
Artistikament dawn iΩ-Ωew© fi guri
huma rifl essjoni perfetta ta’ xulxin,
sew fi l-qag˙da kif ukoll fl -ilbies.
Fil-parti t’isfel imbag˙ad naraw
lil San BaΩilju Isqof fuq il-lemin
u lil San Rokku fuq ix-xellug, u
bejniethom hemm l-erwie˙ tal-
Purgatorju. Fil-pajsa©© li jidher
bejn dawn il-fi guri, fejn hemm
tiçrita kerha fi t-tila, jidhru xi nies
qed jittrasportaw l-i©sma ta’ dawk li
mietu bil-pesta. Ori©inarjament dan
kien imdenel fi n-niçça normanna li
hemm fi l-˙ajt, iΩda meta
tpo©©a l-altar tal-©ebel li
hemm illum, fi l-bidu tas-
seklu XX, peress li dan kien
kbir wisq, g˙atta sew il-
pittura, li allura nqalg˙et u
tpo©©iet fuq l-altar isserra˙
mal-˙ajt.
Fi Ωmien l-imblokk tal-
FrançiΩi, il-©u˙ u l-g˙aks
©ab mieg˙u ˙afna mard u
b’konsegwenza ta’ hekk
in-numru ta’ l-imwiet Ωdied ˙afna.
Il-Kungress Nazzjonali ordna biex
fejn hu possibbli ma jibqg˙ux
jindifnu nies fi l-knejjes parrokkjali
biex forsi l-mixja ta’ l-epidemija
tonqos. Peress li fl -Imqabba ma
kienx hawn çimiterju, g˙al xi
Ωmien re©a’ ntuΩa z-zuntier ta’ San
BaΩilju biex fi h jindifnu l-mejtin.
Bejn April u Settembru 1799 hemm
indifnu 21 persuna, li ismijiethom
g˙adhom jinsabu f’manuskritt fl -
arkivju parrokkjali.7
Sal-bidu tas-Seklu XX nhar
l-ewwel tas-sena kienet issir
purçissjoni devozzjonali li kienet
titlaq mill-knisja parrokkjali, iΩΩur
il-knejjes tad-Duluri u ta’ Santa
Katarina u tispiçça fi l-knisja ta’ San
BaΩilju, fejn kienet issir quddiesa
solenni bil-kant li kienet tispiçça
bit-Te Deum. Il-g˙ada mbag˙ad,
fi l-festa litur©ika tal-qaddis patrun
ta’ din il-knisja, kien ikun hemm
quddiesa kantata solenni o˙ra
b’suffra©ju tal-mejtin u kienu
jitbierku l-oqbra ta’ fuq iz-zuntier.
Qabel ma l-Imqabba saret parroçça,
il-purçissjoni ta’ l-ewwel tas-sena
kienet titlaq mill-matriçi u tispiçça
f’San BaΩilju.8
L-ewwel lezzjonijiet tad-
duttrina nisranija mill-membri
tal-MUSEUM, li bdew isiru fl -
Imqabba f’Mejju 1932 g˙all-bniet
u f’Novembru ta’ l-istess sena g˙as-
subien, kienu jsiru f’din il-knisja
antika, sakemm is-superjura TereΩa
Ghigo tat post ˙dejn id-dar tal-
familja tag˙ha Triq San BaΩilju.9
Fi Ωmien il-gwerra, wara li
ntlaqtet il-knisja minn bomba
ÌermaniΩa, il-knisja ta’ San BaΩilju
re©g˙et serviet b˙ala s-sede uffi çjali
Mafkar fuq iz‐zuntier mag˙mul fl‐1677.
L‐artal ori©inali
For Informationand Reservations,kindly phone2146 2786 or2146 2800
151
G˙adha tintuΩa g˙all-
quddies fi l-festa titulari
ta’ Santa Marija u fi l-festa
tal-Madonna tal-Ìilju biex
Ωgur kul˙add ikollu çans
jattendi g˙all-quddies
f’dawn il-©ranet speçjali.
F’okkaΩjonijiet speçjali
marbutin ma’ anniversarji
tal-parroçça u mal-festa
ewlenija ta’ l-Assunta, fi t-
tranΩulazzjoni ta’ lejlet
il-festa, ir-relikwija tal-
Madonna tin©abar mill-knisja ta’
San BaΩilju. Din hija tradizzjoni li
messha ssir in-norma ta’ kull sena,
l-ewwel nett g˙ax permezz tag˙ha,
b’mod simboliku, nfakkru l-©ie˙
li kellha din il-knisja antika b˙ala
l-knisja parrokkjali, u t-tieni g˙ax
fl -opinjoni tieg˙i ma tag˙milx sens
li fi tranΩulazzjoni solenni no˙or©u
mill-bieb tal-©enb u nid˙lu mill-
bieb ewlieni ta’ l-istess knisja!
B˙ala arkitettura din il-knisja hija
tassew ©awhra medjevali, ‘il-vera
ru˙ ta’ l-arkitettura ekkleΩjastika
tar-ra˙al’.13 Fost l-elementi uniçi
li nsibu fi ha nistg˙u nsemmu t-
tieqa f’g˙amla ta’ rota fuq il-bieb
prinçipali, ma˙duma apposta biex
iddawwal aktar il-knisja minn
©ewwa. Minn ©ewwa g˙andha
forma rettangolari b’diversi arkati
ppuntati – il-varjazzjonijiet fi hom
jixhdu d-diversi faΩijiet tat-tkabbir
tal-knisja. L-istil tag˙hom, kif ukoll
tal-˙nejja ornamentali li naraw mal-
faççata tal-knisja minn barra jixhdu
l-infl uwenza tan-Normanni li kienu
jg˙ixu fi Sqallija fi s-sekli tan-
nofs. Il-bieb ori©inarjament kien
wie˙ed antik idur fuq g˙arqubu,
skond l-istil li kienu juΩaw g˙all-
knejjes sekli ilu. B’xorti
˙aΩina, ˙tija ta’ nuqqas ta’
apprezzament lejn il-wirt
kulturali tar-ra˙al mill-
kappillani ta’ l-img˙oddi,
dan il-bieb tne˙˙a u nqered
madwar erbg˙in sena ilu.
Ûball serju ie˙or li sar
fl -istess Ωmien kien meta
tne˙˙iet iç-çangatura
ori©inali tal-paviment biex
fl okha tpo©©a madum isfar
li ma kienx jixraq g˙al knisja ta’
pre©ju b˙al din. Wara r-restawr li
sar matul din is-sena, dan il-madum
tne˙˙a u re©g˙et tpo©©iet çangatura
©dida b˙al dik li kien hemm qabel.
Ódejn din il-knisja fi s-sena 1887
inbena wkoll kamrun, li fl -istil
tieg˙u jixba˙ il-binja tal-knisja ta’
San Mikiel. Dan il-bini saritlu ̇ afna
˙sara min˙abba li kien jintuΩa biex
fi h jintrefa’ l-armar tal-festa titulari.
L-uΩu ta’ bini ekkleΩjastiku b˙ala
ma˙Ωen ta’ l-armar tal-festi titulari
mhux xi ˙a©a li nsibuha fl -Imqabba
biss. Din id-drawwa Ωbaljata kienet
bdiet min˙abba li ori©inarjament l-
armar ta’ barra tal-festa titulari kien
tal-knisja. Kien wara li n˙olqu l-
kaΩini li l-armar Ωdied u ma’ dak li
kien proprjetà tal-knisja sar armar
ie˙or.
San Mikiel u l-knisja tieg˙uLadarba San Mikiel huwa
arkan©lu, ma nistg˙ux nag˙tu
bijografi ja tieg˙u. Imma nistg˙u
nag˙tu ˙jiel tal-kult tieg˙u fi l-
Knisja, speçjalment dak marbut
mad-dehra tieg˙u li se˙˙et fi s-seklu
VI, fuq l-g˙olja tal-Gargano fi n-
nofsinhar ta’ l-Italja. It-tradizzjoni
tg˙id li l-Arkan©lu deher u ordna
li fuq dik l-g˙olja tinbena knisja
f’©ie˙u. Dehra o˙ra ta’ dan l-
an©lu hija mag˙rufa fost l-Insara
tar-rit Grieg, li jg˙idu li fl -ewwel
seklu San Mikiel deher f’Khonas
biex ji©©ieled kontra l-pagani li
ppruvaw jeqirdu knisja ddedikata
lilu billi dawru l-kurrent ta’ xmara
g˙al fuqha. Mikiel qasam blata
tal-parroçça g˙al xi xhur, sakemm
inbena ̇ ajt li qata’ l-parti l-im©arrfa
mill-kursija u setg˙et tintuΩa din
mill-©did. Fid-9 ta’ Awissu 1942,
eΩattament erba’ xhur wara li
waqg˙et il-knisja, f’air raid li sar
fi l-g˙odu kmieni, saret xi ˙sara fi s-
saqaf ta’ din il-knisja, li b’miraklu
baqg˙et wieqfa.10
Wara dan intuΩat mill-©did
b˙ala l-knisja ewlenija bejn is-16
u t-18 ta’ Awissu 1958 min˙abba
li l-knisja parrokkjali kienet
ing˙alqet g˙al tlett ijiem wara l-
festa ta’ Santa Marija min˙abba xi
nkwiet li nqala’ bejn ir-reffi eg˙a
tal-vara titulari b’konsegwenza ta’
polemika li kienet inqalg˙et sena
qabel u li kompliet tikber min˙abba
nuqqas ta’ qbil serju bejn il-kaΩin u
l-kappillan Dun Ìerald Mangion.11
F’nofs dawk it-tlett ijiem, nhar is-17
ta’ Awissu 1958, fi l-knisja ta’ San
BaΩilju (fl ok fi l-knisja parrokkjali)
saret il-quddiesa ta’ radd il-˙ajr
ta’ P. Joseph M. Ghigo SJ li kien
ordnat saçerdot sena qabel.12
Jien niftakar din il-knisja tintuΩa
g˙all-quddiesa tat-tfal kull nhar
ta’ Óadd fi t-8:15. Din twaqqfet
mill-kappillan Dun Joe Bartolo.
Parti mill‐bieb ori©inali tal‐kappella ta’ San BaΩilju
Skultura fil‐kappella ta’ San BaΩilju
It‐titular ta’ San BaΩilju
152
b’sajjetta u dawwar ir-rotta tax-
xmara, li minn dak iΩ-Ωmien saret
mirakoluΩa.
Ismu bl-Ebrajk ifi sser “Min
hu b˙al Alla?” Il-Knisja, skond
il-kitbiet li nsibu fl -Apokalissi,
tg˙allimna li Mikiel huwa l-mexxej
ta’ l-armata tal-©enna, u li kien hu
li mexxa l-gwerra konta Luçifru
u l-an©li tieg˙u. Óafna qaddisin
kienu devoti ta’ dan l-arkan©lu,
fosthom anke San Ìor© Preca,
li g˙amlu protettur tas-Soçjetà li
waqqaf. Huwa l-an©lu protettur
ta’ l-Art Imqaddsa u l-qima tieg˙u
hija komuni fost l-Insara, il-Lhud
u l-Musulmani! Hemm diversi
le©©endi li jg˙idu li San Mikiel
˙are© ilma mirakoluΩ mill-blat
f’Kairotopa, f’Khonas, fi l-
Pizja u fi l-Bitinja - b’hekk San
Mikiel huwa meqjum minna
l-insara b˙ala tabib divin li
j©ib il-fejqan lill-morda.
Il-knisja ta’ San Mikiel,
mibnija tmiss mal-knisja
ta’ San BaΩilju u tinfed
mag˙ha, mhix antika daqsha.
Ori©inarjament kien hemm
knisja o˙ra ddedikata lil dan
l-arkan©lu mibnija madwar
is-sena 1550,14 li tissemma
fi l-viΩta pastorali ta’ Dusina
fl -1575. Din kienet nieqsa
minn kollox – il-festa kienet
issir mir-renti ta’ biçça art
f’Ta’ Sbie©i. Minn dawn
ir-renti wkoll kien jinΩamm
mixg˙ul lampier u kienet
ting˙ata xi g˙ajnuna lill-
foqra.15 Fil-viΩti pastorali li
saru wara, din il-knisja bil-
kemm tissemma, forsi g˙ax
kienet intelqet jew twaqqg˙et.
Dik li hemm illum tlestiet fi s-
sena 1669, b˙alma tg˙id ir˙ama
kommemorattiva fuq il-˙ajt tal-
bieb prinçipali. Il-prokuratur li ˙a
˙sieb jibniha mill-©did kien Gio
Andrea Zammit.16 Mal-faççata
ta’ din il-knisja, f’tieqa artifi çjali,
naraw skultura ta’ salib imdawwar
b’xi çrieki fl -isfond ta’ salib akbar.
Ftit huma l-knejjes antiki b˙al din li
g˙andhom tiΩjin simili.
Mill-viΩta pastorali ta’ l-Isqof
Paolo Alpheran de Bussan nafu li
fi s-26 ta’ Mejju 1729 dan l-Isqof
ordna li din il-knisja tag˙ti 25 skud
mir-renti tag˙ha biex jg˙inu fi l-
˙las tas-sedji tal-kor g˙all-knisja
parrokkjali.17
Fl-1852 ©iet eretta f’din il-knisja
l-Kongregazzjoni ta’ San Mikiel
Arkan©lu.18
Minn ©ewwa g˙andha forma
tawwalija. Il-˙itan ma fi hom l-
ebda disinn jew tiΩjin. Is-saqaf hu
mag˙mul minn ˙nejjiet tondi.
Bla dubju, l-aktar ˙a©a li ti©bed
l-attenzjoni f’din il-knisja hija l-
prospettiva tal-kwadru titulari. Fil-
prospettiva ta’ mal-©nub ta’ l-altar
tal-©ebel hemm xi disinji skulturati.
Dawn jinbidlu f’Ωew© kuruni,
wa˙da fuq kull na˙a ta’ l-ixaffa
ta’ fuq l-altar. Id-disinn ikompli
f’Ωew© kolonni foloz imdawwrin
b’Ωew© skrolli mibrumin. Fuq dawn
imbag˙ad naraw faxx ta’ skulturi
fl oreali b’kerubin fi n-nofs – dan
jixba˙ ˙afna lill-kerubini li nsibu
fi l-prospettivi ta’ l-artali tal-knisja
parrokkjali. Fuq nett naraw ˙nejja
maqsuma, kollha skultura, b’salib
fi n-nofs.
Imma jekk il-prospettiva hija
sabi˙a, il-pittura li t˙addan ma
tag˙mlilha ebda g˙ajb. Il-kwadru
ta’ San Mikiel niftakru kollu tbajja
u tiçrit, b’daqqa ta’ xi gandlier eΩatt
fuq ras ix-xitan. Ir-restawr li sar mill-
kumpanija Re-coop tassew re©a’ ta
lil dan il-kwadru l-©miel li kellu
dari. L-arkan©lu jidher f’qag˙da
glorjuΩa bi ©wen˙ajh miftu˙in u
bi ˙wejj©u mtajjrin qieg˙ed jirfes
fuq ix-xitan, b’xabla f’idu lest biex
isawwtu biha. Dettalji interessanti
li rari ssibhom f’pitturi o˙rajn ta’
dan l-arkan©lu huma l-fatt li hu
liebes elmu f’rasu, li g˙andu katina
f’idu li biha huwa mraΩΩan ix-xitan
u li x-xabla li g˙andu hija xabla tal-
metall, mhux tan-nar kif is-soltu
tkun f’rappreΩentazzjoni simili.
L-artist li g˙amel din l-opra u
d-data meta saret m’humiex
mag˙rufi n. Ladarba meta sar
ir-restawr tal-pittura deher
çar li t-tila ma kinitx miΩjuda
jew imnaqqsa biex tid˙ol fi l-
gwarniç tal-©ebel. Jidher li
saret wara li l-knisja nbiet
kif inhi. B˙ala stil tixba˙ il-
barokk tat-tmiem tas-seklu
XVII, fejn l-awqa esponent
kien Mattia Preti.
Id-devozzjoni ta’ l-
Imqabbin lejn dan l-arkan©lu
tidher çar mill-popolarità li
kienet tgawdi din il-knisja u
mit-tliet statwi tieg˙u li nsibu
fi t-toroq ta’ ra˙alna. Fiha kien
hemm ukoll diversi pitturi ex voto li nsterqu matul is-snin,19
u li minnhom g˙ad baqa’
wa˙da biss u llum tinsab fl -
uffi ççju parrokkjali.
G˙al ˙afna snin matul is-
seklu g˙oxrin din il-knisja
kienet ma˙Ωen ta’ l-imbarazz,
li f’nofsu kien hemm ukoll xi
affarijiet ta’ pre©ju, b˙al ng˙idu
a˙na l-pulptu li kien sar fl -1897
minn Savier Oliva mill-Isla, fuq
id-disinn ta’ Nikola Zammit u
thallas minn Ωewg Imqabbin: Dun
Ew©enju Mallia u P. Pawl Galea.
Kien sewa £18.20 Hija x-xewqa
ta’ diversi Mqabbin anzjani u ta’
o˙rajn li japprezzaw il-patrimonju
ta’ ra˙alna li dan il-pulptu jerga’
jie˙u postu fi l-knisja, jew almenu
Il‐kappella ta’ San Mikiel
153
li jit˙alla f’post prominenti fi l-
knisja ta’ San BaΩilju jew ta’
San Mikiel fejn jista’ jitgawda
minn min jid˙ol. Dwar dan,
iΩda ma hemm xejn konfermat
u l-futur ta’ dan il-pulptu g˙adu
mhux deçiΩ.
B’xorti tajba din il-knisja ma
g˙addietx minn bdil strutturali
u g˙adna nistg˙u ngawduha kif
kienet meta nbniet, bl-art u l-
bieb ori©inali.
Óa©a ta’ l-iskantament din
il-knisja ftit li xejn tissemma fi l-
pubblikazzjonijiet li saru dwar
l-istorja artistika ta’ ra˙alna.
Forsi g˙ax dejjem eΩistiet fi d-
dell tal-knisja ta’ San BaΩilju, li
b˙alma rajna, tgawdi importanza
straordinarja.
G˙eluqIssa li rajna dawn iΩ-Ωew©
knejjes ji©u restawrati u miftu˙in
mill-©did, forsi nistg˙u nibdew
biex ninteressaw ru˙na aktar
fi l-wirt li g˙andna u li jekk ma
nie˙dux ˙siebu nitilfuh darba g˙al
dejjem. L-ewwel pass importanti li
sar kien fi s-7 ta’ Jannar 1997 meta
dawn il-knejjes, fl imkien ma’ bini
ie˙or fl -Imqabba, fosthom il-knisja
parrokkjali ta’ l-Assunta u t-Torri
Vinçenti, ©ew skedati b˙ala l-aktar
bini importanti fi r-ra˙al u li g˙all-
ebda ra©uni ma tista’ ssir xi bidla
fl -istruttura tag˙hom. Il-pass ta’
wara kien li ji©u rrestawrati b’mod
xieraq, kif fi l-fatt ©ew.
U issa xi jmiss? G˙axar snin
ilu kien il-˙sieb tal-kappillan Dun
Joe Bartolo li jibdel dawn iΩ-
Ωew© knejjes fl imkien mal-kamrun
f’muΩew Ωg˙ir tal-parroçça. Dan
nista’ ng˙idu g˙ax l-ex kappillan
kien qaluli personalment. Dan
kien ukoll il-parir ta’ esperti ta’ l-
arti, b˙alma nsibu miktub fi l-ktieb
L-Imqabba mal-medda taΩ-Ωmien.21
Li kieku dan ise˙˙, fi spazju Ωg˙ir
inkunu nistg˙u npo©©u l-wirt
artistiku u sagru tal-parroçça tag˙na,
b’mod li jkun jista’ jitgawda matul
is-sena kollha, mhux biss fi l-©ranet
tal-festi meta çerti teΩori li s-soltu
jkunu maqfulin jintramaw fi l-knisja.
Esibizzjoni permanenti mg˙assa
tajjeb ta’ vestwarju antik kif ukoll
ta’ pitturi antiki u forsi xi o©©etti tal-
fi dda Ωgur li tkun ferm aktar adatta
mill-mod irresponsabbli li bih dawn
l-istess o©©etti ji©u armati fi l-knisja
u jit˙allew fi l-bera˙ bla ma jkun
hemm ˙add g˙assa mag˙hom!
IΩ-Ωmien li dawn iΩ -Ωew© knejjes
jibqg˙u jintuΩaw b˙ala knejjes
g˙adda. Biss ninsab
çert li jekk il-kleru
u l-poplu nag˙mlu
sforz komuni biex
insibulhom uΩu
dinjituΩ, igawdi
kul˙add u dawn
iΩ-Ωew© ©awhar
ma ntellfulhom
xejn mill-pre©ju li
jist˙oqqilhom.
Skultura li tinsab fil‐kappella ta’ San Mikiel.
Il‐pulptu li n˙adem fl‐1897.
Riferenzi
1 Il-monaçi çenobiti jg˙ixu ˙ajja ta’
eremiti (maqtug˙in mid-dinja barra
mill-monasteru), imma jg˙ixu wkoll
b˙ala komunità. Minkejja li s-silenzju
u l-kontemplazzjoni huma r-regola
prinçipali, ikollhom mumenti ta’
rikreazzjoni u talb fl imkien.2 ALEXANDER BONNICI, Lejn l-
erezzjoni tal-parroçça fl -Imqabba fl -
1598, minn L-Imqabba mal-medda taΩ-
Ωmien, Malta 1998, 31.3 L-istorjografu Mqabbi Dun Lawrenz
Zammit jg˙idilna li l-Isqof Gargallo
“ghazel mil Matric ta’ Birmiftuh il-Cnisja
tal Imkabba u g˙amilgha Parroccia ©dida
g˙aliha, ta˙t ittitolu tal Assunzioni ta’
Maria V.” Minn Descrizioni storica tal
Cnisia Parrochiali tal Imkabba, Malta
1927, 9.4 Din hija d-data li fi ha, skond it-tradizzjoni,
BaΩilju ©ie ordnat saçerdot.5 Arkivju tal-Kurja Arçiveskovili, ViΩti
Pastorali, VII (Gargallo), ff 327-328.6 Din id-darba jissemma lampier wie˙ed,
mhux aktar tlieta.7 JOSEPH ABDILLA, Il-kappillan Caraffa
ta’ l-Imqabba u l-imblokk tal-FrançiΩi
minn L-Imqabba mal-medda taΩ-Ωmien,
Malta 1998, 101.8 LAURENZ ZAMMIT, Descrizioni
storica tal Cnisia Parrochiali tal Imkabba,
Malta 1927, 30-31.9 CARMEN LIA, Qawmien ©did wara t-
tieni gwerra minn L-Imqabba mal-medda
taΩ-Ωmien, Malta 1998, 194.10 CHARLES FARRUGIA, L-Imqabbin
jg˙ixu Ωmien il-gwerer u l-emigrazzjoni
minn L-Imqabba mal-medda taΩ-Ωmien,
Malta 1998, 171.11 CARMEN LIA, Festa kbira tal-kaΩin
fl -1960, Programm tal-festa ta’ Santa
Marija 1999, Malta, 7112 JOSEPH M. GHIGO, Monumenti xhieda
tal-qima tal-poplu minn L-Imqabba mal-
medda taΩ-Ωmien, Malta 1998, 48.13 EMMANUEL FIORENTINO, Il-pittura
tal-knejjes ta’ l-Imqabba minn L-
Imqabba mal-medda taΩ-Ωmien, Malta
1998, 77.14 JOSEPH M. GHIGO, ibid.15 ALEXANDER BONNICI, op. cit, 2816 LAURENZ ZAMMIT, op.cit, 3517 Ibid., 27.18 Ibid., 28.19 Tag˙rif mg˙oddi minn TereΩa Debattista
fi l-25 ta’ Mejju 2007.20 LAURENZ ZAMMIT, op. cit., 29.21 Pa©na 76, kumment ta’ Dr Emmanuel
Fiorentino
154
Minn Fejnse Jg˙addi l‐Març
G˙al darba o˙ra permezz ta’ din il-pa©na se nag˙tu ftit dettalji rigward ir-rotot u tag˙rif ie˙or fuq il-baned
mistiedna fosthom il-Banda IngliΩa minn Cornwall, St. Stythians Brass Band. Però qabel ma nag˙tukom aktar
dettalji, nie˙du l-opportunità biex b˙as-soltu n˙e©©ukom takkumpanjaw il- març matul it-triq kollha, u sabiex
nag˙tu dehra isba˙ lir-ra˙al tag˙na g˙al matul il-festa permezz tat-tiΩjin mad- djar tag˙kom. Infakkru wkoll fl -
im©iba tajba matul il-jiem tal-festa. G˙alhekk dan li ©ej huwa programm fi d-dettall tar-rotot tal-marçi kif ukoll
is-sehem tal-baned rispettivi:
It‐Tnejn, 30 ta’ LuljuBidu tal-Kwindiçina 8.00pm Tifta˙ il-Festa ta’ din is-sena permezz ta’ Lejla Maltija bl-aqwa talent lokali.
Il‐Óamis, 9 ta’ AwissuÓru© ta’ l-Istatwa fuq iz-Zuntier 7.30pm Wara li tilqa’ l-Istatwa artistika u devota ta’ Ommna Marija Assunta bi programm ta’ innijiet Marjani
fuq iz-zuntier tal-knisja, il-Banda Re Ìor© V, ta˙t it-tmexxija ta’ Mro. David Agius, tkompli tferra˙ it-
toroq tar- ra˙al b’marçi brijuΩi. Il-març jg˙addi hekk; Triq il-Parroçça, id-Duluri, Madonna tal-Ìilju,
A˙wa Ghigo, Barumbara, Madonna tal-Ìilju, Sejba, Diamond Jubilee, Ûurrieq, Spnar, Familja Brancati,
Kirkop, Diamond Jubilee, Konvoj, Diamond Jubilee, Santa Katarina, Pal, Mit˙na, Santa Katarina, Santa
Marija, Çavi, San Innoçenzju, Santa Katarina, Pjazza tal-Knisja u jintemm fi l-pjazza quddiem il-KaΩin.
Il‐Ìimg˙a, 10 ta’ AwissuJum il-Banda 8.15pm Imiss jer©a’ lill-Banda Re Ìor© V, ta˙t id-direzzjoni
tas-Surmast Direttur tag˙ha, Mro. David Agius,
tag˙mel il-març trijonfali li jibda minn triq Karmenu
Ciantar, Pjazza tal-Knisja, Duluri, Parroçça u
jintemm fi l-pjazza tal-Knisja quddiem il-KaΩin.
Wara, il-Banda tag˙ti bidu g˙all-Programm Vokali u
Strumentali annwali tag˙ha.
Is‐Sibt, 11 ta’ Awissu L-Ewwel Jum tat-Tridu 8.15pm Il-Banda San ÌuΩepp ta’ Óal Kirkop, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Brian Cassar tag˙mel març li jibda
minn quddiem il-KaΩin u jkompli kif ©ej: Triq San BaΩilju, San Mikiel, Misra˙ il-Fidwa, il-Qattara,
il -Konvoj ta’ Santa Marija, il-Barrieri, il-Óarri©iet, Misra˙ il-Fidwa, Triq il-Konvoj ta’ Santa Marija
g˙al Triq Xandru Farrugia, M.A. Caruana, Óajt tal-Matla, Kirkop, Nazzarenu, Dun Gerald Mangion,
Nikol Zammit, Kirkop, Katakombi, Dun Gerald Mangion, ner©g˙u naqsmu minn Triq il-Konvoj ta’ Santa
Marija g˙al Triq il-Kileb, iç-Çavi, Mikielan© Sapiano, Sqaq l-Isptar, il-Pjazza tal-Parroçça fejn jintemm
quddiem il-KaΩin.
Il‐Óadd, 12 ta’ AwissuIt-Tieni Jum tat-Tridu 8.15pm Il-Banda Sant’Elena ta’ Birkirkara, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Joseph Vella, tag˙mel març (sponsorjat
155
mis-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙) li jibda minn quddiem il-KaΩin u tkompli tallegrana b’sett marçi brijuΩi fi t- toroq
li ©ejjin: Triq il-Ìilju, l-A˙wa Ghigo, Barumbara, ix-Xriek, il-Mit˙na, it- Troll, is-Sejba, il-Konvoj ta’
Santa Marija, il-Murselli, Kirkop, Saljatura, Qrendi, Diamond Jubilee, Santa Katerina, Kileb, M. Ang
Sapiano, il-Konvoj ta’ Santa Marija, Karmenu Ciantar, il-Pjazza tal-Parroçça, Triq id-Duluri, il- Parroçça
u jintemm fi l-Pjazza quddiem il-KaΩin.
It‐Tnejn, 13 ta’ AwissuIt-Tielet Jum tat-Tridu 8.30pm Il-Banda Re Ìor© V tag˙mel il-març tradizzjonali tag˙ha fost il-briju kbir u l-ispettaklu li ˙ejjew g˙alina
s-Sezzjoni Ûg˙aΩag˙. Il-març jibda minn quddiem il-KaΩin u jkompli hekk kif ©ej: Pjazza tal-Knisja,
Triq San BaΩilju, Valletta, il-Fjuri, il-Parroçça, Pjazza tal-Knisja, San BaΩilju u jintemm quddiem il-
KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija.
8.45pm Il-Banda IngliΩa mistiedna g˙all-Festa ta’ din is-sena, St. Stythians Brass Band, ta˙t id-direzzjoni Mro.
Derek Johnston tesegwixxi programm qasir ©ewwa l-pjazza.
It‐Tlieta, 14 ta’ AwissuLejlet il-Festa 8.00pm Il-Banda San Mikiel ta’ ÓaΩ-Ûabbar, ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius tibda març mat-toroq ta’
l-Imqabba li jibda minn quddiem il-KaΩin u jg˙addi kif ©ej: Triq it-Troll, Triq is-Sejba, Triq Santa
Katerina g˙all-Pjazza tal-Knisja.
8.30pm Il-Banda IngliΩa, St. Stythians Band ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. Derek Johnston tesegwixxi Programm
Strumentali ©ewwa l-pjazza. U wara tibda març mat-toroq ta’ l-Imqabba li jibda minn quddiem il-KaΩin
u jg˙addi kif ©ej: Pjazza tal-Knisja, San BaΩilju, San Mikiel, Disg˙a ta’ April, Karmenu Ciantar g˙all-
Pjazza tal-Knisja fejn tispiçça quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija.
10.15pm Ta˙t id-direzzjoni ta’ Mro. David Agius il-Banda San Mikiel tag˙laq is-serata muΩikali permezz ta’
programm strumentali quddiem il-KaΩin.
L‐Erbg˙a, 15 ta’ AwissuL-G˙id ta’ l-Assunta 12.00pm Il-Banda Re Ìor© V, ta˙t it- tmexxija ta’ Mro. D. Agius,
A.Mus.V.C.M., tag˙mel il-març tradizzjonali ta’ fi lg˙odu
li jibda minn quddiem il-KaΩin u jkompli g˙all-Pjazza tal-
Knisja, Triq il-Madonna tal-Ìilju, Triq ix-Xriek, Santa
Katerina, Pjazza tal-Knisja, Triq San BaΩilju, Triq Valletta,
Triq il-Fjuri, Triq il-Parroçça g˙all-Pjazza tal-Knisja fejn
jintemm quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija.
6.00pm Il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq, ta˙t it-tmexxija ta’
Mro. A. Farrugia, L.Mus.L.C.M tibda març minn Triq Valletta, Triq il-Parroçça, Pjazza tal-Knisja, Triq
San BaΩilju g˙all-Pjazza tal-Knisja quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà Santa Marija.
6.00pm Il-Banda De Rohan ta’ ÓaΩ-Ûebbu© ta˙t it-tmexxija ta’ Mro. Ronnie Debattista, tibda març minn Triq
Santa Katerina g˙all-pjazza. Tid˙ol fi z-zuntier tal-knisja u tilqa’ l-˙ru© ta’ l-Istatwa artistika ta’ Santa
Marija b’innijiet Marjani. Wara, il-Banda tkompli takkumpanja l-Istatwa tul il-purçissjoni.
7.15pm Il-Banda Queen Victoria fl imkien mas-Sopran Francesca Farrugia ssellem lill-Istatwa bl-Ave Marija.
8.45pm Hekk kif l-Istatwa tasal quddiem il-KaΩin tas-Soçjetà tag˙na, il-Banda Queen Victoria taΩ-Ûurrieq, ta˙t
it-tmexxija ta’ Mro. A. Farrugia, L.Mus.L.C.M.. tesegwixxi l-kbir Innu lil Marija Mtellg˙a s-Sema,
kompoΩizzjoni tal-ma˙bub u qatt minsi ex-Surmast Chev. G. Martin, A.Mus.L.C.M.,O.S.T.J., fuq versi
tad-Direttur Spiritwali Patri J.M. Ghigo SJ. Ikantaw it-Tenur Andrew Sapiano u l-Baritonu Piju Dalli,
fl imkien mal-Kor Parrokkjali San ÌuΩepp tal-Kalkara mmexxi mis-Sur Samuel Bezzina A.T.C.L..
A.L.C.M. Wara, bis-sehem ta’ l-istess Kor, ji©i esegwit l-Innu Març Popolari Marija Assunta, kliem
u muΩika tal-mibki Mro. Leonard Farrugia. L-istess Banda tkompli bil-Programm Strumentali tag˙ha
sakemm jasal il-˙in tad-d˙ul tal-purçissjoni meta ter©a’ ssellem lil Ommna Marija Assunta bid-daqq ta’
l-Ave Maria.
10.30pm Wara l-Barka Sagramentali u r-ringrazzjament kollettiv fi l- Knisja mill-G˙aqda tan-Nar tas-Soçjetà, il-
Banda IngliΩa, St. Stythians Brass Band tag˙laq il-Festa b’daqq ta’ muΩika le©©era quddiem il-KaΩin.
CATERERS FOR ALL OCCASIONS
SCHOOL STREET, TARXIENTEL: 2182 6226, 2167 7098 FAX: 2167 6891
JULIO & CHARLIE SACCOQrendi Road, Mqabba
Tel: 2168 3129
Jawguraw il-Festa t-Tajba lil Kul˙add jfakkru li huma jag˙mlu
Xog˙ol fl-injam ta’ kwalità g˙olja
PREZZIJIET MODERATI
Prop: Christian Caruana
FOR ALL TYPES OF FRAMES27, Saint Catherine Street, Mqabba Tel: 2168 3308
akerMFra e
157
Din is-sena ja˙bat il-50
anniversarju minn meta ©ie
mwaqqaf uffi çjalment l-iMqabba
Football Club. G˙alkemm lir-ra˙al
ta’ l-Imqabba ˙afna jassoççjawh
mas-seng˙a tal- kostruzzjoni, u li
jie˙u l-˙ajja permezz tal-festi li
ji©u ççelebrati, tul dawn il-50 sena
l- log˙ba tal-futbol baqg˙et dejjem
˙ajja sena wara l-o˙ra. Huwa
stat ta’ fatt li l-futbol fl - Imqabba
huwa nieqes kemm minn g˙ajnuna
manwali kif ukoll minn dik
fi nanzjarja meta mqabbel mal-festi,
però bil-g˙ajnuna t’Alla dejjem
baqa’ g˙addej.
StorjaSa minn Ωmien ta’ qabel u anke
wara l-gwerra, fl -Imqabba dejjem
kien hawn xi forma ta’ timijiet tal-
futbol, però dejjem kienu fuq baΩi
dilettanteska. Insibu li fl -1955
©ie ffurmat l-i Mqabba Ramblers
F.C. li g˙al xi ra©uni jew o˙ra ma
baqax jiffunzjona, sakemm fl -1957
ta˙t il-Presidenza tas-Sur Ìilju
Farrugia ©ie mwaqqaf uffi çjalment
l-iMQABBA HAJDUCKS F.C.
Minn dak inhar sal-lum il-klabb
baqa’ jiffunzjona b’mod regolari.
L-ewwel kaΩin kien jinsab wara l-
knisja (fi Triq San BaΩilju) u wara
mar fi Triq Santa Katarina. Wara
diversi tentattivi, il-klabb affi lja
mal-Malta Football Association fl -
1963. F’dawn iΩ-Ωminijiet il-klabb
kien jifforma ru˙u dejjem bi plejers
Imqabbin u dejjem ikkompeta fi d-
diviΩjonijiet inferjuri min˙abba li
ma kienx hemm riΩorsi biex it-tim
ikun daqstant kompetittiv b˙al ta’
bliet u r˙ula o˙rajn. Però fl -ista©un
1974/75 it-tim tal-minors irnexxielu
jikseb l-ewwel unur meta reba˙ il-
50 Sena AnniversarjuMqabba Football ClubPromozzjoni g˙ar‐Raba’ Darba fil‐Premier
jikteb is‐Sur Edward Galea, Segretarju Mqabba F.C.
It‐tim ta’ Mqabba FC fl‐ista©un 2006/2007
kampjonat tas-sezzjoni rispettiva li
kien jikkompeti fi ha. Deher evidenti
li sa fl -a˙˙ar l-Imqabba seta’ jkollha
tim kompetittiv. Fil- fatt fl -ista©un
1977/78, it-tim tal-kbar reba˙ il-
promozzjoni g˙at-2 DiviΩjoni però
safa relegat mill-ewwel. IΩda l-
ewwel nofs tas-snin tmenin kienu
storiçi g˙all-klabb. Fl-ista©un
1981/82 intreba˙ il-kampjonat tat-3
diviΩjoni b’tim kollu mill-Imqabba
(˙afna mill-plejers mit-tim tal-
minors 1974/75), waqt li fl -ista©un
ta’ wara ntilfet il-promozzjoni
g˙all-1 diviΩjoni b’decider, xi ˙a©a
li twettqet sta©un wara (1983/84),
meta l-klabb sar champion tat-
2 diviΩjoni. Il-kumitat ta’ dak
iΩ-Ωmien ˙ass li kellu jipprova
jwassal lit-tim fi l-Premier Division
u g˙alhekk sa˙˙ah it-tim b’xi
plejers li ma kinux mill-Imqabba.
Xi ˙a©a li tat il- frott mixtieq g˙ax
fl -ista©un 1984/85 il-klabb kiseb
il-promozzjoni g˙all-Premier
Division. B’hekk f’temp ta’ 4 snin,
mit-3 diviΩjoni, il-klabb sab ru˙u
fi l-Premier. Snin li fi hom waqqaf
rekord ta’ 37 log˙ba rning˙ajr
telfa. G˙alkemm it-tim safa relegat
mill- ewwel mill-Premier, kiseb
g˙add ta’ riΩultati poΩittivi fosthom
reb˙a kontra Sliema W. (1- 0) u
draws kontra Óamrun, Valletta,
Birkirkara u Rabat (li kienu reb˙u
l-kampjonat f’dak l-ista©un). Wara
l-avventura fi l-Premier, il-klabb
dejjem Ωamm postu fl -1 diviΩjoni.
Wara diversi tentattivi, il-klabb lejn
l-a˙˙ar tas-snin 80 ©ie mg˙oddi lilu
grawnd adekwat g˙at-ta˙ri© (f’dan
iΩ-Ωmien it-ta˙ri© kien isir fi l-bit˙a
tal-iskola primarja) li mieg˙u kienet
tikkonsisti wkoll biçça art fejn seta’
jinbena kaΩin ©did, li bil-g˙ajnuna
Is-Soçjetà Santa MarijaIs-Soçjetà Santa Marijauu
Banda Re Ìor© VBanda Re Ìor© Vtifra˙ lil tifra˙ lil
MQABBA FCMQABBA FCf’g˙eluq il-50 sena mit-twaqqiff’g˙eluq il-50 sena mit-twaqqiftal-kaΩin kif ukoll g˙ar-reb˙tal-kaΩin kif ukoll g˙ar-reb˙
tal-promozzjonital-promozzjonifl -og˙la livell tal-futbol Maltifl -og˙la livell tal-futbol Malti
Mqabba FC Youth Nursery tixtieq tavΩa li qieg˙da tilqa’ l-applikazzjonijiet ming˙and il-©enituri ta’ tfal li huma m˙ajra li jing˙aqdu man-nursery. Qeg˙din naççettaw tfal minn ˙ames snin (5) ’il fuq. Min hu interessat jista’ jikkuntattja lis-Sur Mark Bondin fuq in-numru 7905 1404. L-applikazzjonijiet jibqg˙u jintlaqg˙u matul l-ista©un kollu.
G˙al dawn l-a˙˙ar snin, Mqabba FC Youth Nursery qieg˙da tgawdi minn façilitajiet ©odda fosthom grawnd sintetiku li jifforma parti mill-kumpless ta’ Mqabba Football Club.
IS-SOÇJETÀ SANTA MARIJAU BANDA RE ÌORÌ V
qieg˙da turi l-apprezzament tag˙halill-kumitat u l-istaff tekniku kollu ta’
Mqabba Football Club Youth Nurseryg˙ax-xog˙ol siewi li qieg˙da tag˙mel mat-tfal u
Ω-Ωg˙aΩag˙ tar-ra˙al tag˙na.
159
ta’ ˙afna benefatturi u partitarji
Mqabbin inbena f’qasir Ωmien. Fl-
1990 waqt laqg˙a ©enerali nbidel
l-isem tal-klabb minn Mqabba
Hajducks F.C., g˙al Mqabba F.C.
Fl-istess sena beda jintuΩa l-kaΩin il-
©did li kien mg˙ammar b’façilitajiet
komdi ˙afna. Biex jamalgama
tajjeb ma’ dan l-avveniment, il-
klabb sar champion tal-1 diviΩjoni
1990/91 g˙all-ewwel darba fl -
istorja u rritorna fi l-Premier fejn
wara bidu ma©iku b’reb˙a storika
kontra Ûurrieq F.C. (3-0), it-tim fi
tmiem l-ista©un re©a’ safa relegat.
Fl-ista©un suççessiv (1992/93) il-
klabb re©a’ kiseb il- promozzjoni
g˙all-Premier g˙at-3 darba, fejn
l-ista©un kien diΩappuntanti g˙all-
a˙˙ar b’punt wie˙ed biss miksub.
Fl-ista©un ta’ wara, wara 14-il sena
sa˙ansitra l-klabb ©ie relegat fi t-
2 diviΩjoni fejn kellu jkun decider
li salva lill-klabb milli jmur fi t-3
diviΩjoni. Hawn il-klabb baqa’
jikkompeti fi t-2 diviΩjoni ming˙ajr
prospetti ta’ xejn.
IΩ-Ûmien Riçenti u l-
Óamsin AnniversarjuFl-1999 in˙atar Ωag˙Ωug˙ mimli
entuΩjaΩmu President tal-klabb, is-
Sur Mario Borg li l- g˙an tieg˙u kien
li jer©a’ jqajjem fuq saqajh il-klabb.
Xi ˙a©a li rnexxiet, tant li fl -ista©un
2000/01il-klabb sar champion tat-
2 diviΩjoni u re©a’ kiseb postu fl -
ewwel diviΩjoni. Wara Ωew© sta©uni
jingrana mill-©did fl -1 diviΩjoni,
mill-ista©un 2003/04 it-tim beda
jissielet biex jikseb il-promozzjoni
g˙all-Premier Division. Wara tliet
sta©uni konsekuttivi jispiçça fi t-3
post fi l-klassifi ka, din is-sena l-
objettiv intla˙aq. B’hekk inkisbet
g˙ar-raba’ darba fl - istorja, il-
promozzjoni g˙all-og˙la diviΩjoni
li ˙abtet eΩatt mal-50 Anniversarju
mit- twaqqif tal-klabb. Fl-okkaΩjoni
ta’ dan l-avveniment, minbarra
l-promozzjoni, saru u g˙ad iridu
jsiru xi çelebrazzjonijiet. Fl-20
ta’ Mejju 2007 ©iet inawgurata
s-sala ta’ fuq il-kaΩin mill-Onor.
Ministru Louis Galea, li ssemmiet
g˙all-mibki ex-plejer u promotur
tal-futbol fl -Imqabba Joe ‘Demsi’
Bugeja, waqt li fi t-2 ta’ Ìunju
2007 il-grawnd sintetiku li jinsab
viçin il-klabb ©ie msemmi ad
unur il-plejer Ni©erjan Ikechukwu
Chibueze li miet ˙abta u sabta tul l-
ista©un li g˙adu kif intemm. Aktar
tard matul is-sena mistennija jsiru
aktar çelebrazzjonijiet fejn il-qofol
tag˙hom ikun il-ftu˙ uffi çjali tal-
kaΩin.
Mqabba Football Nursery u
Façilitajiet SportiviIllum tista’ tg˙id li kull klabb
g˙andu n-nursery tieg˙u affi ljata
mal-Youth F.A. u g˙all- Imqabba
mhux eççezzjoni. Imwaqqfa lejn
l-a˙˙ar tas-snin disg˙in, nistg˙u
ng˙idu li llum in-nursery tal-klabb
kibret sew fejn ta˙t it-tmexxija tas-
sur Mark Bondin, tg˙odd mal-120
tifel ta’ etajiet diversi bejn is-6 u s-
16-il sena. Fil-futur qarib nittamaw
li jin˙asad il-frott billi naraw plejers
Ωg˙aΩag˙ min-nursery mat-tim
tal-kbar. Dan kollu sar possibbli
wara li f’dawn l-a˙˙ar snin sar
investiment kbir fuq il-façilitajiet
fejn inbena grawnd sintetiku 5-
a- side, kif ukoll dressing rooms
©odda, arja ta’ rikrejazzjoni biswit
il-grawnds, uffi çini ©odda g˙an-
nursery u ©iet livellata mill-©did
l-art tal-grawnd prinçipali. Minn
hawn nappella lill-©enituri biex
jirre©istraw lil uliedhom man-
nursery tal-klabb, ’il bog˙od minn
kull vizzju u konsegwenzi li j©ibu
mag˙hom.
KonkluΩjoniWie˙ed jista’ jinnota kif tul dawn
il-50 sena, il-klabb baqa’ dejjem
attiv u mhux çajta li ra˙al Ωg˙ir
b˙all-Imqabba g˙ar-raba’ darba
fl -istorja se jikkompeti fi l-Premier
Division minkejja li fi r-ra˙al il-
futbol ma jgawdix xi popolarità
eççessiva. Nag˙laq dan l-artiklu
billi nirringrazzja lill-Kumitat tas-
Soçjetà Santa Marija ta’ l-ispazju
li g˙o©bu joffri lill-iMqabba F.C.
f’dan il-ktejjeb annwali.
F’isem Mqabba F.C., nawgura
l-Festa t-tajba lil kul˙add.Çelebrazzjonijiet wara r‐reb˙ g˙all‐promozzjoni fl‐Og˙la DiviΩjoni tal‐futbol Malti.
Il‐President tas‐Soçjetà jirregala tifkira lill‐President Mario Borg wara l‐ftu˙ tas‐Sala Joe (Demsi) Bugeja.
ÓAÌAR QIMBar & Restaurant
Prop. J. Cini
Ag˙mlu l-˙ar©a tag˙kom bil-familja jew ˙bieb
g˙all-arja tal-kampanja, f’ambjent kwiet u sabi˙.
Tel: 2142 4116, 7949 7329 (Jane)
32, Church Square, Mqabba.
Tel: 9987 4318
Óxejjex friski, preserves, detergents u ˙afna affarijiet o˙ra
Prezzijiet moderati
EvergreenLawrence Green Grocer
Triq il-Parroçça, Mqabba Tel: 2168 3292
Óinijiet tal‐ftu˙:
Mit‐Tnejn sas‐Sibt:7.00am ‐ 12.00pm5.00pm ‐ 8.00pm
Ódud u Festi:7.00am ‐ 12.00pm
Issibu dak kollu li te˙tie©u:Kartolini, affarijiet ta’ l-iskola, rigali,
Ωraben u ˙wejje© g˙al kull età,kif ukoll videos, CDs, cassettes, fi lms,
affarijiet ta’ Hi-Fi u ©ugarelli
Alessio’s Old Cottage
Il‐‘Corpo Bandistico di Santa Vittoria in Matenano’ fil‐bit˙a tal‐Palazz il‐Belt Valletta.
Il‐Banda Ìemellata waqt març matul it‐toroq prinçipali fil‐Belt Valletta.
Il‐Banda Taljana
quddiem il‐Palazz tal‐
President.
Ritratt ta’ tifkira ©ewwa l‐Bini Muniçipali
tal‐Kunsill Lokali ta’ l‐Imqabba. Jidhru s‐
Sindku s‐Sur Emanuel Buttigieg u Kunsilliera
fil‐le©islatura ta’ dak iΩ‐Ωmien.
Is‐Sur Mancini, President tal‐Banda Taljana waqt
bdil ta’ rigali mas‐Sur Carmel Zahra, President tas‐Soçjetà Santa Marija
u Banda Re Ìor© V.
L‐Unur uniku ‘Les Etoiles d’Or du
Jumelage’ mog˙ti mill‐UE.
Il‐Banda ‘Corpo Bandistico di Santa Vittoria’ li mag˙ha sar il‐Ìemella©© storiku.
Kunçert strumentali mill‐banda mistiedna
matul il‐festatal‐1997.
Ritratt ta’ tifkira mal‐Kumitat EΩekuttiv ©ewwa s‐sala artistika fis‐sede tas‐Soçjetà.
Bdil ta’ rigali bejn
iΩ‐Ωew© Sindki
rispettivi.
162
Bil-muΩika l-bniedem jesprimi
diversi waqtiet tal-˙ajja minn tieg˙u,
kemm dawk ta’ fer˙ kif ukoll ta’
niket. Bil-muΩika wkoll il-bniedem
esprima s-sentiment devozzjonali
u reli©juΩ lejn Sidna Ìesù Kristu,
Ommna Marija u l-Qaddisin, l-
aktar dawk padruni tal-ibliet u l-
ir˙ula tag˙na ta˙t id-diversi titli li
nag˙tuhom.
Anke lil Sidtna Marija nag˙tuha
˙afna titili sbie˙ fosthom tal-
Karmnu, tar-RuΩarju, taç-Çintura u
Ωgur li ma jistax jonqos li jiddomina
dak it-titlu sabi˙ ta’ l-Assunta, it-
Tlug˙ fi s-Sema bir-Ru˙ u l-Ìisem
ta’ Sidtna Marija. Il-jum tal-15 ta’
Awissu g˙andu wkoll rabta speçjali
mal-©Ωejjer Maltin u G˙awdxin g˙ax
kien propju f’din id-data li fi l-Port il-
Kbir da˙al il-famuΩ Konvoj, li kien
ta’ g˙ajnuna kbira g˙al missirijietna,
tant li laqqmuh il-‘Konvoj ta’ Santa
Marija’. Tant hu hekk li Ommna
Marija Santissma ta˙t it-titlu ta’ l-
Assunta hija l-Padruna Speçjali tal-
gΩejjer Maltin.
Il-qima lejn l-Assunta fi l-©Ωejjer
Maltin g˙andha g˙eruq fondi ˙afna
u hija mifruxa ma’ diversi r˙ula.
G˙alhekk tajjeb li fi l-bidu ta’ dan l-
artiklu nag˙tu ˙arsa ˙afi fa lejn dawn
l-ir˙ula billi nsemmuhom. Dawn
huma: Attard, Mosta, Mqabba,
Qrendi, G˙axaq, Gudja, M©arr
u Din©li. Fil-gΩira G˙awdxija
wkoll insibu Ωew© parroççi li huma
ddedikati lil Marija Assunta li huma,
il-Knisja Katidrali ta’ G˙awdex li
tinsab fi l-Belt Victoria u l-Knisja
parrokkjali tar-ra˙al taΩ-Ûebbu©.
Drawwa antika u qadima ˙afna
fi l-©Ωejjer tag˙na hija l-muΩika sagra
fi l-knejjes tag˙na, sew jekk parrokjali
u sew jekk le. Dawn il-knejjes
kienu jqabbdu surmast tal-muΩika
li jissejja˙, Maestro di Cappella.
FiΩ-Ωminijiet l-img˙oddija f’Malta
u anke f’G˙awdex kellna g˙add
ta’ surmastrijet li kienu Maestri di Cappella f’diversi knejjes. Xog˙ol
il-Maestro di Cappella hu li jie˙u
˙sieb jorganizza u jesegwixxi l-
muΩika sagra litur©ika fi l-knejjes
tag˙na. Peress li f’Malta l-poplu ma
tantx kien ikun jista’ jmur it-teatru
min˙abba li ma kienx jista’ j˙allas,
kien imur il-knisja biex jisma’ l-
muΩika g˙aliex ma j˙allasx fl us.
Tant hu hekk li l-knisja kienu jsibuha
b˙ala t-teatru tal-fqar, apparti li
f’çertu Ωminijiet il-muΩika li kienet
tinkiteb kienet wisq teatrali u n-nies
aktar kien ikollhom mo˙˙hom fi l-
kantant, tenur jew il-baxx milli f’dak
li qed ji©ri fuq l-artal waqt il-funzjoni
litur©ika. Din ma kinitx ̇ a©a sewwa.
B’hekk imbag˙ad il-Papa kien ˙are©
il-famuΩ ‘moto propio’ u g˙adda
ordni biex kul˙add jimxi mieg˙u
sabiex l-muΩika li tinkiteb tkun aktar
sagra u ta’ devozzjoni.
Parroçça Santa Marija
– AttardFil-parroçça ta’ Ó’Attard ta’
kull sena, nhar il-15 ta’ Awissu, ti©i
ççelebrata b’solennità kbira l-festa ta’
Marija Mtellg˙a s-sema b˙ala titular
ta’ dan ir-ra˙al sabi˙. Fil-parroçça
nsibu li sa minn dejjem il-muΩika
tas-surmast Carlo Diacono kienet
ti©i esegwita fi l-©ranet tal-festa.
Min hu verament dilettant u j˙obb
il-festi Ωgur jaf x’kapaçi joffri dan il-
kompoΩitur Ûejtuni, li huwa wie˙ed
mill-aqwa muΩiçisti li qatt kellna
f’Malta fi Ω-Ωminijiet l-img˙oddija.
F’kull festa u f’kull ra˙al insibu
dik il-biçça muΩika, parti titulari, li
tkun mistennija ˙afna u tant tqajjem
entuΩjaΩmu fost il-parruççani u l-
partitarji tal-festa patrikulari. Din
tissejja˙ ‘antifona’. L-antifona li ti©i
esegwita fi l-parroçça ta’ Ó’Attard
hija biçça xog˙ol ta’ dan is-surmast
u kompoΩitur Ûejtuni. Hija antifona
sabi˙a b’melodija li tpaxxi l-widna,
kif wara kollox huwa mg˙aruf
g˙aliha Mro. Carlo Diacono.
Parroçça Santa Marija
– MostaIl-parroçça tal-Mosta, ddedikata
lit-Tlug˙ fi s-Sema tal-Ver©ni
Mqaddsa Marija, hija wa˙da mill-
eqdem parroççi li nsibu fi l-©Ωejjer
Maltin. F’din il-festa partikulari
nsibu tiddomina lill-familja ta’
muΩiçisti Nani, peress li l-muΩika
kollha li ti©i esegwita matul il-©ranet
tal-festa titulari hija kompoΩizzjoni
tal-familja Nani. Fosthom insibu
l-antifona li ©©ib l-isem ta’ Virgo
Il‐MuΩika Marjana u l‐Knejjes Parrokkjaliddedikati lil Marija Assunta,f’Malta u G˙awdex
kitba ta’ Mro. Raymond Attard
163
Prudentissima. Fil-preΩent il-
Maestro di Cappella ta’ din il-
parroçça Mostija huwa Dun Ìwann
Galea.
Parroçça Santa Marija
– MqabbaIl-parroçça ta’ l-Imqabba hija
parroçça antika u bi tradizzjonijiet
qawwija ˙afna; tradizzjonijiet li
g˙adhom qawwija sal-lum. Matul
il-festa titulari f’©ie˙ Santa Marija
Mtellg˙a fi s-Sema, il-muΩika
sagra litur©ika esegwita fi l-knisja
parrokkjali kienet minn dejjem u
g˙adha sal-lum tas-surmastrijiet tal-
familja Bugeja. Sabi˙a ˙afna hija
l-antifona, li g˙alkemm ilha tindaqq
©o l-Imqabba snin kbar, però mhix il-
verΩjoni ori©inali. Hawnhekk tajjeb
li nsemmu xi ˙a©a dwar l-antifona
tal-parroçça ta’ l-Imqabba.
Il-verΩjoni ori©inali ta’ l-antifona
tas-surmast Vinçenzo Bugeja, li
tindaqq fi l-©ranet tal-festa titulari
fi l-parroçça ta’ l-Imqabba, hija
‘Nativitas Tua’. Din l-antifona ©iet
komposta g˙as-santwarju BaΩilika
ta’ Marija Bambina tax-Xag˙ra
G˙awdex. Din hija xi ˙a©a li spiss
ti©ri li diversi antifoni ji©u esegwiti
f’aktar minn parroçça wa˙da. Jien
sinçerament ma tantx nara li hi ˙a©a
tajba g˙aliex l-antifona hija biex
ng˙idu hekk, l-innu prinçipali tal-
qaddis padrun tar-ra˙al.
Parroçça Santa Marija
– QrendiIl-parroçça tal-Qrendi hija
parroçça antika ˙afna u g˙alhekk ma
jistax jonqos li t-tradizzjonijiet f’din
il-parroçça kienu, g˙adhom u jibqg˙u
qawwija ˙afna. F’din il-parroçça
nsibu lis-surmast Carlo Diacono
jiddomina fi s-servizzi tal-muΩika
sagra litur©ika fi l-©ranet tal-festa
titulari ta’ Santa Marija. Ovvjament
il-muΩika ©iet komposta minn dan
il-kompoΩitur, però wara l-mewt
tieg˙u l-muΩika g˙addiet f’idejn it-
tifel tieg˙u, Mro. Frankie Diacono li
wkoll dam snin twal jag˙ti s-servizz
tieg˙u f’din il-parroçça. Wara l-
mewt ta’ Mro. Frankie Diacono, il-
muΩika g˙addiet f’idejn is-surmast
Dun Ìwann Galea, li g˙adu f’din il-
kariga sal-lum. B˙al f’kull parroçça
ta’ Malta u G˙awdex, l-aktar biçça
muΩika li tiddomina fi s-servizzi
muΩikali waqt il-funzjonijiet litur©içi
fi l-Qrendi hija l-antifona. L-antifona
li hija miktuba ori©inarjament g˙al
din il-parroçça mis-surmast Carlo
Diacono i©©ib l-isem ta’ ‘Hodie
Maria’. Din hija verament biçça
xog˙ol sabi˙a ˙afna b’melodija li
tpaxxi l-widna, kif wara kollox hu
mag˙ruf g˙aliha dan is-surmast u
kompoΩitur Ûejtuni.
L-antifona ‘Hodie Maria’ ma
tindaqqx biss f’din il-parroçça tal-
Qrendi imma ti©i esegwita ta’ kull
sena wkoll fi l-parroçça BaΩilika u
Santwarju ta’ Marija Bambina ta’
l-Isla. Din l-antifona fi l-parroçça
BaΩilika ta’ l-Isla tindaqq ta’ kull
sena nhar l-4 ta’ Settembru, fl -
anniversarju ta’ l-Inkurunazzjoni
ta’ l-istatwa ta’ Marija Bambina
u tindaqq bl-isem ta’ ‘Gloriose
Virginis Marie’.
Parroçça Santa Marija
– G˙axaqÓal G˙axaq huwa ra˙al sabi˙
u huwa mog˙ni wkoll b’˙afna
xog˙lijiet artistiçi l-aktar fi l-©miel
tal-knisja parrokkjali. Hija knisja
barokka b’arkitettura perfetta u
b’˙afna xog˙lijiet tal-arti, kemm
ta’ pittura, b˙al pereΩempju ta’
Francesco Zahra, u kemm ta’ skultura
fosthom ta’ Marjanu Gerada. La
qed insemmu lil dan l-iskultur Ωgur
li ma nistg˙ux ma nsemmux il-©miel
ta’ statwa titulari li g˙andu dan ir-
ra˙al, li hija xog˙ol tieg˙u stess. Fl-
opinjoni tieg˙i, din hija l-aqwa biçça
xog˙ol tieg˙u, g˙aliex ix-xog˙lijiet
tajbin tieg˙u huma ftit ̇ afna peress li
Gerada ma kienx xi wie˙ed speçjali
jew li g˙andu xi xog˙lijiet kbar, g˙ajr
lil Santa Marija ta’ Óal G˙axaq u l-
vara sabi˙a tal-Kunçizzjoni li nsibu
fi l-BaΩilika ta’ l-Isla. Kien hawn
˙afna aktar skulturi u statwarji a˙jar
minnu, fosthom l-g˙alliem tieg˙u
Salvu Psaila li ̇ alla warajh xog˙lijiet
kbar, fosthom il-vara tassew artisika
u li ssa˙˙rek bil-©miel tag˙˙a tal-
Madonna tal-Karmnu taΩ-Ûurrieq.
Ni©u issa biex nitkellmu dwar il-
muΩika sagra litur©ika fi l-parroçça
ta’ Óal G˙axaq. Din il-parroçça
164
g˙al Ωmien twil kellha b˙ala
Maestro di Cappella lis-surmast
u kompoΩitur Carlo Diacono. Il-
muΩika tal-Cappella ta’ Diacono
damet ti©i esegwita snin kbar. Wara
l-mewt tas-surmast Carlo Diacono
beda jag˙ti s-servizz tieg˙u t-tifel
tieg˙u Frankie Diacono. Wara
Mro. Frankie Diacono da˙al jag˙ti
s-servizz tieg˙u s-surmast F.X.
Sammut u fi Ωmienu ma kinitx
tindaqq l-antifona ta’ Diacono imma
kien idoqq wa˙da li kiteb hu stess.
Issa f’dan l-a˙˙ar Ωmien beda jag˙ti
s-servizz tieg˙u il-kor ‘Amadeus
Chamber’, ta˙t id-direzzjoni tas-
surmast direttur tieg˙u Brian Cefai
u qed ter©a’ ti©i esegwita l-antifona
tas-surmast Carlo Diacono.
Parroçça Santa Marija
– GudjaIl-parroçça ta’ Bir Miftu˙ jew
a˙jar kif nafuha llum tal-Gudja,
hija fost wa˙da mill-eqdem parroççi
li nsibu fi gΩiritna. Tant hu hekk
li hi l-omm ta’ parroççi o˙ra tal-
madwar, fosthom il-parroçça ta’
Marija Annunzjata ta’ Óal Tarxien.
Il-parroçça tal-Gudja propju dan l-
a˙˙ar ©iet imΩejna u mg˙ollija bil-
©ie˙ ta’ Arçipretali.
Il-knisja hija mΩejna b’xog˙lijiet
kbar ta’ l-arti, kemm pittura u kemm
skultura, fosthom l-istatwa titulari
ta’ Santa Marija xog˙ol ta’ Vinçenzo
Dimech.
Rigward il-muΩika f’din il-
parroçça, jekk in˙arsu ftit lura naraw
li mal-medda taΩ-Ωmien kien hemm
diversi surmastrijiet muΩikali li taw
is-servizzi tag˙hom. Però dan l-
a˙˙ar Ωmien il-parroçça Arçimatriçi
tal-Gudja kellha x-xorti tgawdi
xog˙lijiet muΩikali mill-isba˙, li
huma kompoΩizzjoni ta’ wie˙ed
mill-ulied tar-ra˙al. Qed nirreferi
g˙as-surmast Angelo Pace li dam
ftit aktar minn 50 sena jag˙ti s-
servizzi tieg˙u, kemm fi l-knisja
b˙ala Maestro di Cappella, kif ukoll
b˙ala surmast direttur tas-Soçjetà
MuΩikali ‘La Stella’.
Tajjeb li ng˙idu li s-surmast
Angelo Pace, li miet ftit taΩ-Ωmien
ilu, kien jag˙ti s-servizz tieg˙u fi Ω-
Ωew© festi li jsiru fi r-ra˙al tal-Gudja,
kemm dik titulari ta’ Santa Marija kif
ukoll fi l-festa f’©ie˙ il-Madonna tar-
RuΩarju. Illum qed joffri s-servizz
tieg˙u ibnu, Mro. Frans Pace, li
kompla fuq il-passi ta’ missieru çioè
li jag˙ti s-servizzi tieg˙u kemm fi l-
festa titulari ta’ Santa Marija nhar
il-15 ta’ Awissu, u f’dik sekondarja
f’©ie˙ il-Madonna tar-RuΩarju li ti©i
ççelebrata fl -ewwel Óadd qrib is-7
ta’ Ottubru.
Parroçça Santa Marija
– M©arr, MaltaF’dan ir-ra˙al il-festa ad unur
Santa Marija ma ti©ix iççelebrata fi l-
jum propju tag˙ha imma fl -ewwel
Óadd fuq il-15 ta’ Awissu. Dan
ir-ra˙al li jinsab in-na˙a ta’ fuq ta’
Malta, g˙andu l-knisja parrokkjali
mag˙rufa wkoll b˙ala r-‘rotunda’
g˙ax g˙andha l-g˙amla tal-knisja
tal-Mosta imma aktar fi ç-çokon.
F’din il-Parroçça partikulari, il-
muΩika sagra litur©ika li ti©i
esegwita matul il-©ranet tal-festa
titulari kienet sa minn dejjem il-
muΩika tas-surmastrijiet Camilleri
u nistg˙u ng˙idu li ma nbiddlu qatt
g˙ax wara li spiççaw u da˙lu o˙rajn
fl okhom xorta wa˙da l-muΩika
baqg˙et ma nbidlet qatt. MaΩ-Ωmien
da˙al is-surmast F X Sammut li dan
ukoll kien jesegwixxi l-muΩika tas-
surmastrijiet Camilleri speçjalment
il-famuΩa ‘Quddiesa l-Kbira’.
Wara dan is-surmast da˙lu diversi
surmastrijiet o˙rajn mag˙rufa.
Parroçça Santa Marija
– DingliIr-ra˙al ta’ Óad-Dingli huwa
parroçça antika wkoll u b˙al kull
parroçça g˙andha wkoll g˙add ta’
tradizzjonijiet marbuta mag˙ha. Il-
festa f’din il-parroçça ti©i ççelebrata
ma’ dik ©ewwa l-Im©arr, nhar l-
ewwel Óadd fuq il-15 ta’ Awissu.
Il-knisja fi ha diversi xog˙lijiet sbie˙
tal-arti u skultura fejn tispikka Ωgur
l-istatwa titulari ta’ Santa Marija li
hi kopja kwaΩi eΩatta fuq l-istatwa
ta’ Santa Marija li nsibu fi l-parroçça
ta’ Óal G˙axaq bid-differenza li fl ok
an©lu wie˙ed g˙andha tnejn.
Rigward il-muΩika sagra litur©ika,
kien hemm diversi surmastrijiet li
165
taw is-servizzi muΩikali tag˙hom.
Aktar tard beda jag˙ti s-servizz
tieg˙u b˙ala Maestro di Cappella
s-surmast Patri Louis Bajada,
Karmelitan, li issa ilu g˙al snin twal
f’din il-kariga. Il-muΩika li ti©i
esegwita f’din il-parroçça matul il-
©ranet tal-festa mhix ta’ kompoΩitur
wie˙ed imma muΩika m˙allta b˙al
ng˙idu a˙na Perosi u Valuaro.
Il-Knisja Katidrali tal-Belt
Victoria, G˙awdexDin il-knisja hija wa˙da miΩ-
Ωew© parroççi G˙awdxin li huma
ddedikati lil Marija Mtellg˙a s-Sema.
Il-Katidral g˙alkemm mhux xi knisja
ta’ arti kbira però b˙al kull knisja
o˙ra g˙andu wkoll ix-xog˙lijiet
tieg˙u fosthom il-pittura tal-koppla
li hi fi nta u l-istatwa titulari ta’
Santa Marija mog˙tija b’rigal mis-
Soçjetà Filarmonika Leone. Fil-
gΩejjer G˙awdxin it-tradizzjonijiet
g˙adhom qawwija ˙afna.
Il-muΩika sagra fi l-gΩira
G˙awdxija hija tradizzjoni antika
u qawwija ˙afna l-aktar fi r-Rabat,
fi l-BaΩilika ta’ San Ìor©, fejn
g˙andhom wie˙ed mill-aqwa korijiet
li nsibu fi l-gΩejjer tag˙na – ‘Chorus
Laudate Pueri’.
Biss fi l-knisja katidrali hemm
ukoll kor li huwa ‘Chorus Ecclesiae
Cathedralis’ u li jag˙ti s-servizzi
muΩikali tieg˙u b’mod regolari waqt
il-funzjonijiet litur©içi.
Fil-knisja katidrali, il-muΩika li
ti©i esegwita mill-‘Chorus Ecclesiae
Cathedralis’ waqt il-funzjonijiet
litur©içi fi l-©ranet tal-festa ta’ Santa
Marija, u li tkun ta˙t id-direzzjoni
tal-Maestro di Cappella Colin
Attard tkun muΩika m˙allta ji©ifi eri
ta’ diversi kompoΩituri fosthom P
P Bugeja, Mro. Jos Sammut, Colin
Attard u anke ta’ kompoΩituri
barranin b˙al per eΩempju Mro.
Defi ce u o˙rajn.
Il-knisja katidrali ta’ G˙awdex
kellha diversi surmastrijiet li kienu
jmexxu l-muΩika sagra waqt il-
funzjonijiet litur©içi. Fost dawn
tajjeb insemmu lill-Kan. Martin
Portelli min-Nadur li dam f’din
il-kariga g˙al snin twal. Kif di©à
g˙idna, il-Maestro di Cappella
preΩenti huwa s-surmast Colin
Attard li huwa wkoll is-surmast tal-
Banda ‘Leone’.
Parroçça Santa Marija
– Ûebbu©, G˙awdexWie˙ed mill-aktar ir˙ula g˙oljin
li nsibu fi l-gΩira ta’ G˙awdex
huwa bla dubju ta’ xejn ir-ra˙al
taΩ-Ûebbu©. F’dan ir-ra˙al sabi˙
u arjuΩ insibu knisja parrokkjali l-
©miel tag˙ha. Knisja li hi miksija
kollha r˙am: l-artal, l-ambone,
is-sedja, fonti tal-mag˙mudija,
konfessjonarju, via sagra eçç. L-
ir˙am kollu ©ie maqtug˙ mill-istess
ra˙al. Din il-knisja g˙andha wkoll
it-titular tag˙ha lil Marija Mtellg˙a
s-Sema.
L-inkwadru titulari huwa
nkurunat fi lwaqt li l-istatwa hija
xog˙ol li sar f’Marsilja fi Franza.
Wa˙da mit-tradizzjonijiet sbie˙ ta’
din il-parroçça hija l-festa li ti©i
ççelebrata f’©ie˙ Ommna Marija
ta˙t it-titlu sabi˙ ta’ l-G˙aΩΩiela.
F’din il-festa ting˙ata b˙ala tifkira
biçça g˙a©ina li fi n-nofs tag˙ha jkun
hemm l-ittra ‘M’ li tfi sser Marija.
Il-muΩika sagra f’din il-parroçça
tkun dejjem bl-orkestra u l-vuçijiet.
Matul is-snin din il-parroçça kellha
diversi Maestri di Cappella differenti
però dawn kollha ˙admu sabiex il-
funzjonijiet litur©içi f’din il-parroçça
jsiru bl-akbar mod solenni u bl-og˙la
dinjità li jixraqilhom.
MARTIN MONREAL IRONMONGERYT r i q i l - B r o n j a , Û u r r i e q . T e l : 2 1 6 8 2 4 3 5 - M o b : 9 9 4 7 6 8 2 4
G˙aΩla kbira ta’ dekorazzjonijiet g˙ad-dar b˙al ruΩuni u burduriKiri ta’:
Fekruna tat-trinek, Concrete Mixers, Crane Jiggers, Si©©ijiet,
Imwejjed g˙all-parties u Dekorazzjonijiet g˙all-Ìonna
Monreal Paint CentreOver 10,000 colour... All kinds of paint. All Interior Decorations
Bronja Str., Ûurrieq. Tel: 2168 2435 • Mob: 9947 6824
166
Kien veru Ωmien sabi˙
Meta kelli g˙axar snin
Din l-istorja illi smajt
Minn g˙and Wi©i Baldacchin1
Ósibt fi l-kwiet, kont jiena wa˙di
Li din l-istorja nikteb poeΩija
G˙ax ˙alliet ˙sieb hi ©o fi ja
Issa li g˙adni fi Ω-Ωog˙Ωija
Fis-sema hemm Ωew© qaddisin
San Pietru u San ÌuΩeppin
Dawn it-tnejn fi l-Ìenna qeg˙din
Fejn Santa Marija u l-Qaddisin
San ÌuΩepp dam Ωmien fi l-bieb
Biex tal-Ìenna jie˙u ˙sieb
U kul˙add joqg˙od fi l-kwiet
Viva Santa Marija, l-g˙ajta dejjem dwiet
San ÌuΩepp ig˙id ta’ sikwit
Sieg˙a ©dida ninsabu lkoll
Ning˙aqdu, f’kotra wa˙da
Li xejn u ˙add ma jista’ j˙oll
Lil Ìesù Ibni infa˙˙ru
Li b’tieg˙U il-qawmien
Nibqg˙u mieg˙u g˙al dejjem
G˙ax Hu tag˙na il-˙elsien
Pietru darba qabeΩ qal
‘Imbierek ÌuΩeppi missier tag˙na
G˙ax l’Marija u Binha Ìesù
Ûejjen il-Ìenna u wera ˙niena mag˙na!’
San ÌuΩepp ˙abb it-trinità mag˙quda
It-tlieta li huma ji©u mfa˙˙rin
San ÌuΩepp wie˙ed mill-mag˙Ωula
Inkarigat mill-bieb, b˙al missier ˙anin
IΩ-Ωmien bil-mijiet beda g˙addej
San ÌuΩepp dejjem fuq xog˙olu
B’inhar u bil-lejl
Ida˙˙al nies twajba li jobdu l-Mulej
Il-Óniena ta’ missier putattiv
Mix-xitan, l-ispirtu kattiv
Biex ru˙ jag˙milha spirtu nadif
u hekk ida˙˙alha tgawdi g˙al dan il-mottiv
San ÌuΩepp ta’ missier ˙anin
Da˙˙al erwie˙ ta’ kull karattru
Sorijiet, qassisin u ˙allelin2
Bosta niedma u qatt iΩjed ru˙hom ma j˙arbtu
Dil-Belt bniha Alla g˙alina
G˙al dawk l-erwie˙ tajbin
Li jobdu l’ommhom dejjem
u j˙obbu lill-Bambin
Dan kien l-g˙an ta’ San ÌuΩepp
Kemm dam jie˙u ˙sieb il-bieb
Veru ta’ missier ˙anin
Lid-devoti tieghu dejjem ˙a ˙sieb
Issa kien imiss
lil San Pietru jie˙u ˙sieb
Minn tal-Ìenna
Fejn hemm iç-çkejken bieb
San Pietru qal lil San ÌuΩepp
‘Biex issa jid˙lu l-erwie˙
minn dak iç-çkejken bieb,
jien irrid nifta˙ bil-muftie˙!’
Hekk issa g˙assies San Pietru
Tal-Belt il-Ìenna, l-bieb
Li minnu jridu jg˙addu l-erwie˙
irid iΩomm il-muftie˙ u l-ktieb
U l-ebda ru˙ ma tid˙ol
Jekk isimha mhux f’dan il-ktieb
Fejn hemm il-˙ajja mniΩΩla
L-eg˙mil, kull kelma w ˙sieb
Kull min jispiçça minn dil-˙ajja
F’dan il-bieb itir u jmur
Dan biss hemm g˙ad-d˙ul fi l-Ìenna
Madwarha hemm iddur
Issa ©ara li darba wa˙da
F’lejl ta’ skiet hemm fuq mistur
Fost dawk l-erwie˙ qaddisa
f’hena w f’talb mi©bura
Óalliel it-tajjeb ra l’ San Pietru
Li ˙a nag˙sa sew
Óaseb li l-muftie˙ je˙odlu3
Kif kien rieqed kul˙add hemm ©ew
Le©©enda ta’ San Pietruu San ÌuΩepp
kitba ta’ Giovanni Farrugia (1975)
San Pietru
167
San ÌuΩepp
Kien baqa’ min ma ˙ax nag˙sa
G˙ax San Mikiel ˙atfu fi l-˙in
‘Óalli l-muftie˙ hemm isa,
San Pietru ˙a nag˙sa miskin!’
Fil-pront il-˙alliel it-tajjeb
Il-muftie˙ malajr telqu
San Mikiel baqa’ g˙assa tieg˙u
San Pietru pront il-ktieb fet˙u
Sab li l-˙alliel it-tajjeb
Tah permess Kristu Ìesù
Li l-Ìenna seraq
Bi kliem ˙elu f’ilsienu
San Pietru stag˙©eb u tbikkem
U ˙alef g˙al darba tnejn
Li nies b˙al dawn
Ma kien jaf bihom xejn
Issa eΩatt ta’ fuq il-ktieb
Attent noqg˙od biex jid˙lu n-nies
ImniΩΩel isimhom irid ikun
U kollox nag˙mel jien bil-qies.
Il-muftie˙ fi ˙Ωiemi jkun
Ma nafdah jiena imkien
Noqg˙od ˙abib ma’ San Mikiel
U attent nippassi©©a ma’ kullimkien
Waqt li dana San Pietru
G˙assa huwa kien
Sinjura ˙abtet fuq il-bieb
‘Urini l-kamra li qieg˙da x’imkien’
‘Biex kif ni©i
Rasi inserra˙
U l-bieb
Tifta˙li inti bera˙’
‘Ara din!’, qal San Pietru
‘Trid ti©i kif ismek inniΩΩlu
U attenta g˙all-˙ajja tajba
G˙ax fl ok hawn hemm isfel tinΩlu’
‘Issa ara inti dina
Din tas-seftura tieg˙ek
Tifl a tajba w ˙anina
Int tafha g˙ax ilha mieg˙ek’
Tajba din
Din tas-seftura
Hi wisq isba˙
Minn tas-sinjura
‘Hemm hu, sinjura’, qalilha San Pietru
Skond il-materjal li inti tibg˙at
Il-kamra ti©i msawra
L-eg˙miel fuq il-˙niena ibbaΩat
Hawn da˙al il-˙alliel it-tajjeb
Nies ˙Ωiena saru tajbin
Talbu lil Santa Marija
U saru qaddisin
Anke int lil Kristu
Ç˙adtu g˙al tliet darbiet
U l-˙niena ta’ Missieru
G˙amlek g˙assa ma’ dan il-bieb
Issa naf x’nag˙mel
Lill-Madonna l-kuruna sabi˙a
NitlobHa sabiex tg˙enni
Biex kelmti nΩomm s˙i˙a
‘Tinsiex binti s-sehem tieg˙ek
Tat-twajba fi t-ti©rib
Jekk t˙obb int lill-Madonna
trid t˙obb anke is-salib!’
Kompla qalilha San Pietru
‘It-talb tat-twajbin
Ma ©ie qatt imça˙˙ad
minn Alla l-Óanin’
ÌuΩeppi u Marija
Irrid inlissen sikwit
Dawn Ωgur ˙niena juruni
Fil-hemm u fl -inwiet
Oh ÌuΩeppi missier ˙anin
Lil Pietru Ωommu ˙dejk
Tal-bieb er©a’ ˙u ˙sieb
Nitolbok mix˙uta f’ri©lejk
G˙ax lilha is-seftura
Sa j˙enn huwa Ωgur
U s-sinjura
Hemm isfel i˙alliha tmur
U hekk San ÌuΩepp
Tal-bieb kellu jie˙u t-tmun
U hekk kul˙add tama jkollu
Ìakbu, Ìwanni u anke Xmun
Il-Ìenna wara l-˙ajja jmur
Lil qalbu bil-hena tfur
U j˙alli d-dinja ddur
U l-Ìenna jmur fi Ωgur.
Riferenzi:1 Wi©i Baldacchino kien xwejja˙ ˙abib kbir tieg˙i2 Il-Óalliel it-tajjeb li Kristu stess qallu - “Illum stess tkun il-©enna
mieg˙i”3 Sabiex jag˙ti l-muftie˙ lil sie˙bu l-˙alliel il-˙anin
168
D˙ul
Ìbir bl-envelopes fi d-djar Lm 1, 369.00
Ìbir fi l-Knisja Lm 486.00
Kaxxa quddiem l-Istatwa Lm 44.00
Total Lm 1, 899.00
(e4,423.48)
Ûbilanç g˙as-sena 2007 Lm 639.10
(e1,488.70)
Óru©
Ûbilanç mis-Sena 2005 Lm 478.65
Çelebranti u Saçerdoti Barranin Lm 204.00
Orkestra u Vuçijiet Lm 816.00
Daqq ta’ Qniepen Lm 60.00
Dawl fi l-faççata, koppla u kampnar Lm 849.60
Servizzi ta’ kappi u kruçiferu Lm 53.00
Fjuri Lm 39.00
Envelopes u Printing Lm 37.85
Total Lm 2, 538. 10
(e5,912.18)
Festa Santa Marija 2006Rendikont Çelebrazzjonijietfil‐Knisja
5, Triq is-Salvatur, QrendiTel: 2164 2327 Mob: 9947 1926Fax: 2164 2474
SIMPATIAFree Deliveries
CRAI
Fejn issibu kull tip ta’ prodotti tat-tindif tad-dar, groceries, ikel tal-friΩa, ̇ obΩ frisk,
minerali u spirti, rigali g˙al kull okkaΩjoni tal-familja, fjuri friski, ˙axix, frott frisk,
confectionery, gazzetti, stationery, photocopies tal-kulur u ˙afna affarijiet!
Matul il-Ìimg˙a tal-Festa, kull ©urnata se jkollna offerti u discounts fuq ˙afna
prodotti sa lejlet il-festa.
Matul is-sena ma’ xirjiet ting˙ataw promotions tal-Crai, u ma’ kull xirja ’l fuq minn
Lm12.00 ting˙ataw ˙afna rigali.
Hot Fresh Breadserved within7 minutes
E‐mail: [email protected]