1

SANNADKAN SII GALBANAYA (2014): MILICSIGA DHACDOOYINKII MUDNAA

W/Q: Mufakkir Mohamed Abdirizak Said SAMIIk

03th December, 2014

Wargelin

Maqaalkan, akhriste, waxaan ku faaqidi doonaa idamka Allaah SWT dhacdooyinkii

waaweynaa ee madhaafaanka ahaa ee sanad kan gabaabsiga ee maalinta uun ka dhiman

tahay dhammaad keedu - *2014*. Walow dhammaantood aynan ku dhammayn haddana,

aniga kuwii ila mudnaa oon u arkayey inay xasaasi ahaayeen baan jeclahay inaan gorfeeyo

qaab dulmar ahaan; dhacdooyinku siday isugu xig-xigaan uma kala horeeyaan. Qoraalkani

wuxuu yahay maskax tuujin aan lahayn tixraac; taasoo maankayga aan fursad u siiyey

sanad kan sii baxaya wixii dhacay inuu soo xasuusto; dabadeed qaab ereyo ahaan u qoro.

Waydiin?

Qoraaga maqaalka (Mr. Samiik) ayaa is weydiinaya waydiin ah; maxaad ku

xasuusan kartaa sanad kan tegaya, sannad kee? De 2014. Waxaanna ku jawaabayaa

sidatan: “Waxyaallo badan ayaan ku xasuustaa, kama wada hadli karo laakiin murti

Soomaaliyeed oo qiime badan ayaa ahayd “Waxaadan wada sheegi karayn lagama wada

tago”. Kolkaa anigoo ku hal qabsanaya qaar kamida maahmaahyada Soomaalida sida:

“Aadmi la aragyaaba, dhib la arag” iyo “Waayeel hadalkiisa kaftan buu ku dhammaystaa”

waxaan leeyahay, waxaa jira dhacdooyin muhiima oo dalka ka dhacay – Jamhuuriyadda

Soomaaliya, wanaag iyo xumaan kay ahaataba, taasoo wali maankaygu iloobin oo xasuus

aad u badan aan u leeyahay. Sidaa darteed, maqaal kayga saddex bandi ayaan u qaybiyey.

Bandiga koowaad, waxaan kaga hadli doonaa dhacdooyin dhacay oo wali maan kayga ka

guuxaya. Bandiga labaad, qiimayn waxyaallo kala geddisan aan ku sameeyey ayuu ku

saabsan yahay. Iyo Bandiga saddexaad, labo qodob oo isku lammaan oo isla falgalaya ayuu

huwan yahay: sagootin sanad kan ina dhaafaya iyo soo dhoweyn sanad ka cusub.

2

Dhacdooyin Dhacay:

Dilkii Godane

Axmed Cabdi Aw Maxmuud * *, xarakaduna u taqaannay Abuu Zubayr

oo ahaa amiirkii dhaqdhaqaaqa dhallinyarta jihaadiyiinta Soomaaliyeed *Alshabaab* ayaa

lagu dilay weerar dhanka cirka ah taasoo diyaarado ay Maraykanku leeyihiin ku qaadeen

habeen Isniin ah, 01st September, 2014. Amiir Godane AUN wuxuu Soomaalida ka galay

dambiyo farabadan oo aysan si fudud u iloobi karayn sinnaba iyo marnaba. Laakiin, kolka

si dhaba loo qiimeenayo shaqsiyaddiisa, waxay u baahan tahay in dhinacyoy badan diirada

la saaro oo kolba si faallada loo geddiyo. Soomaalidu aad bay u soo dhoweysay geeridiisa

maadaamay u arkayeen shaqsi geystay xasuuq iyo xasarado badan oo tiro beel ah.

Doorashadii Puntland

08th January, 2014, deegaanka waqooyi bari *Puntland* waxaa ka dhacday oo si

caalamiya loo qaban qaabiyey doorashadii madaxtinnimada oo musharraxiin badan ay ku

tartamayeen. Waxaa isugu soo horay Madaxweynihii hore Faroole iyo Professor Gaas,

waxaana hal cod ku guulaystay oo sidaas madax ku noqday Madaxweyne Cabdiweli Cali

Gaas. Madaxweyne ku xigeenna waxaa ku guuleystay Cabdixakiin Cabdillaahi X. Cumar

Camay. Doorashadaasi waxay ku dhacday qaab nabad gelyo iyo ilbaxnimo siyaasadeed oo

la dhihi karo maadaama hal cod lagu kala baxay, waa bisayl siyaasadeed oo taariikhiya.

Abaartii Koonfurta

Gobolada koonfurta iyo bartamaha waxaa ka dhacdey abaar ku gaashaaman gaajo,

macluul iyo xaallad lagu tilmaami karo mid bani-aadannimo. Dadyow badan ayaa harraad

la’aan u dhintay, gaajo u geeryooday, xanuuno badan ay asiibeen, nafaqo darro haleeshay.

Bulshada Soomaaliyeed oo culimo iyo waxgarad leh, dowladda Soomaaliyeed iyo beesha

caalamka ayaa u gurmaday oo door fiican ka ciyaaray samata bixinta abaaraha. Waxaana

loo sameeyay barakacayaashii barnaamijyo badan oo lagu daryeelayo caafimaad kooda oo

waliba loogu abuurayey xirfadooyin ay ku shaqaysan karaan iyo guryo ay u hoydaan.

3

Waddada Ceerigaabo - Burco

Maamulka Somaliland wuxuu wakhti, feker iyo tamar u huray sidii loo dhisi lahaa

waddada u dhaxaysa labada magaalood, Ceerigaabo iyo Burco. Maamulkaas iyo bulshada

deegaankaas iyo waliba kan Soomaalida guud ahaan, waxay uruuriyeen qaadhaan badan si

jidkaas loo dhiso. Labada bulsho, bulshada Ceerigaabo iyo Burco aad iyo aad ayey u soo

dhoweeyeen, baahi iyo doonis badanna way u qabeen, haatanna, howsheedii wali maysan

dhammaan waana qabyo.

Dilkii Saado

23th July, 2014 waxaa caasimadda Soomaaliya ee Muqdisho lagu dilay shaqsiyad

caana oo Soomaalidu wada taqaannay. Fanaanaddii qaranka, xildhibaanad iyo Abwaanad

Saado Cali Warsame AUN, dilkeedii waxaa ka naxay oo tacsi ka diray dhammaan

bulshada Soomaaliyeed meel kastoo ay joogaan. Sirdoonka dowladda Soomaaliya ayaa ku

guulaystey inay gacanta kusoo dhigaan shabakad dhallinyaro oo 10 qof ka kooban, taasoo

dilalka qorshaysan loo isticmaali jiray sida: siyaasiyiinta, saraakisha iyo bulshada rayidka.

Waxeyna qirteen dilka fanaanadaas; walow dad ka qaar macluumadaas walaac badan iyo

welwel saamayn leh ka muujiyeen.

Galgala & Baraawe

Dowladda Soomaaliya waxey qaaday olole wayn oo ay doonaysey inay ku cidhib

tirto dhaqdhaqaaqa dhallinyarta jihaadiyiinta ee Soomaaliya *Alshabaab*. Barnaamijkaas

oo la magac baxay hawgalka badwaynta Hindiya waxaa lagu dilay tiro badan oo ururkaas

kamida, waxaana lagu qabsaday magaalooyin iyo deegaamo badan oo ay maammuli jireen

oo ay kamid tahay saldhigoodii ugu weynaa *Baraawe*. Dhabarjab iyo dhibaato wayn

ayaa loo geystay dhaqdhaqaaqaas. Dhanka kale, maamulka Puntland ayaa isaguna weerar

gaadmo ah ku qaaday haraadigii joogey buurraleyda *Galgala* oo ah saldhigga ugu weyn

ee deegaamada Puntland ururkaas ku leeyahay. Waxey ku dileen tiro tobanneeyo ciidan

waxey na la wareegeen gacan ku hayn ta deegaankaas si dhammaystiran. Soomaalida ayaa

aad u soo dhoweeyey labadaas hawlgal ee lagu cidhib tiriyey xagjiriinta Alshabaab.

4

Murankii Mooshinka

25th October, 2014 si lama filaana kolkuu Raysal wasaarihii hore Cabdiweli ugu

sameeyey wasiirada isku shaandhayn, waxaa bannaanka yimid khilaafka labada hoggaamiye

ee Madaxweyne Xasan Sh. Maxmuud iyo Raysal wasaarihiisii hore Cabdiweli Sh. Axmed.

Shirarkii hoose ee labada mudane ku xaajoonayeen kolkay fashilmeen oo nin walba si cad

ugu adkaystey go’aankiisii, xaalku wuxuu noqday in baarlamaanka laysla aado oo lagu kala

baxo, garabkii Madaxweynaha waxey baarlamaanka soo hordhigeen mooshin kalsoonida

lagala laabanayo xukuumadda; garabkii kalena waxey isku dayeen in mooshinkaasi socon

oo laga hortago maadaama laga tiro iyo lacag badnaa. Natiijadu waxey noqotay in saddex

fadhi baarlamaanku si caadiya mooshinka uga doodi waayey, kol kastoo la furo shirkana

xildhibaannadii xukuumadda taageersanaa fowdo iyo fadaro la yimaadaan. Firimbii weyn

intay soo gateen ayey ku dhex foodhiyeen madashii shirka, way ku dhex heeseen iyagoo

qaarna ku luuqeenayeen heesta astaanta qaranka, qaarna ku niikinayeen, qaarna laxanka

ay si fiican u saarayeen; waxey soo qaateen boodhadh waaweyn ay kusoo qorteen halku-

dhegyo. Gunaanadka, fadhigii afraad ayey xukuumadu ku dhacday.

Koonfur Galbeed

Kadib shirar kala ujeeddo ah oo ka socday magaalada Baydhaba oo qaarkood ay

doonayeen dowlad goboleed saddex gobol ah in la dhiso, qaarna lix gobol in la mideeyo.

Gunaanadkii, iyadoo wali muran iyo is qabqabsi jiro waxaa magaalada Baydhabo lays kugu

yimid shirweyne lagusoo gebagebaynayo maamulkii saddexda gobol, waxaana hoggaamiye

loo doortay Shariif Xasan Sh. Aadan oo Soomaalidu u taqaan *Shariif Sakiin*. Dowlada

ayaa siyaabo kala duwan oo is naqdinaya warbixin uga soo saartay maamulka Shariif, qaar

baa taageeray qaarna way diideen; waxeyna kusoo beegantay xilli murankii mooshinka uu

taagnaa oo siyaasaddu sabeenaysey oo xasarad adag ay taagneyd.

Socdaalladii Sh. Umal

Samaaxatul mufti, alcallaamah almufassir wal muxadith wal faqiih, muftis-Soomaal

Sh. Maxamed Cabdi Umal oo kamida culimada iyo ducaadda ugu weyn ee bulshadani

ku faanto ayaa rixlo dacwadeed ku maray saddex deegaan oo kala durugsan, kala baaxad

wayn. Deegaanka dowlad goboleedka Soomaalida ee Itoobiya, maamulka Somaliland iyo

maamulka Puntland, ayuu shiikhu cagtiisa ku soo maray magaalo-magaalo. Muxaadarooyin

iyo duruus badan ayuu jeediyey, bulshadu si weyn ayey u soo dhoweysay caalimkooda.

5

Xasuuqa SSC

15th October, 2007 soo gelitaankii Somaliland ee magaalada Laascaanood, ilaa iyo

iminka waxey deegaannada SSC ka wadaan arrimo kolka lays ku geeyo lagu tilmaami karo

inay yihiin xasuuq shacbiyeed oo aargoosi iyo falcelin sooyaal ka dambayso. 35 dagaal oo

kala geddisan ayaa lagu qaaday deegaamo ay ku noolyihiin dad birimagaydo iyo maxas u

badan, taasina waa gumaad iyo gardarro qaawan oo loo gaysanayo dad Soomaaliyeed oo

Muslimiin ah oo aysan jirin wax ay galabsadeen, aan ka ahayn midnimada Soomaali weyn

ay jecelyihiin, iyo geerida ay ka xigaan in la kala qaybiyo oo la kala dhantaalo. Arrinta SSC

ka taagan waa farriin ku socota cid walba oo damiir insaaniyad, diinta Islaamka & dhaqan

wanaagsan leh. Waa gumaad, waa xasuuq, waa gardaro, waxay Somaliland sameenayaan.

Buuggii Riddada

28th October, 2009 Professor Cabdisaciid Cabdi Ismaaciil maqaal 63 bog ka

kooban ayuu ku faafiyey degelka Wardheernews.com, maqaalkaas wuxuu aad iyo aad

ugu gefay usuusha iyo arkaanta diinta islaamka, cinwaankiisa: Xadka Riddada Maxaa

Ka Run Ah? Dabadeed buug ayuu ka dhigay oo uu ku daah furay mid kamida hoolasha

hoteel kamida hoteelada magaalada Nayroobi, Keenya. Buugaas oo gaalnimo farabadan la

ciirciirayey oo faafinayey, Sh. Maxamed Cabdi Umal ayuu Allaah SWT ku hanuuniyey

inuu ka hortago oo naqdi adag buugaas ku sameeyo. Labo fadhi iyo hal muxaadaro ayuu

caalimkaas ka galay buugaas oo dhiig joojin ah; kadib na silsilad weyn oo muxaadarooyin

ah ayuu ka galay oo bulshada Soomaaliyeed aqoon iyo sooyaal badan ka dheefeen.

Dilkii Nafisa

Aqoonyahanad Soomaaliyeed oo wax ku soo baratay magaalada 23-kii sanno ee

dambe hoyga u ahayd kufsiga, dilka, xasuuqa, dulmiga, barakaca iyo waxyaalo kale haatan

wada dulmari karin, waxaan ujeedaa Muqdisho. Aqoonyahanad Nafiso Cismaan shufto ka

tirsan Alshabaab ayaa labo dembi isugu daray, inay gabadhnimaddeedii ku ciyaareen oo ay

kufsadeen; iyo in waalidkeed oo arkaya lagu hortoogtay, waxeyna ahayd shakhsiyad leh

aqoon iyo karti ay ugu adeegi lahayd bulshada Soomaaliyeed. Nafiso AUN dilkeedii raad

ayuu ku reebay bulshada Soomaaliyeed, gaar ahaan dhallinyarada iyo qorayaasha. Waxaan

ognahay kuwii dilay in dowladu soo qabqabatay oo ay dishay.

6

Qiimaynta Samiik

Ka qoraa ahaan, waxaa ii muuqda waxyaallo badan oo muhiima oon u arko inaan

carabaabo iyo inaan qiimeeyo labada ba iyadoo qiimeyntaas aniga ii gaar tahay; dhibaatana

kuma jirto haddii lay la aqbalo, waana soo dhoweynayaa.

Mareegtooyinka

Degelada loogu akhris ka badan yahay islamarkaana bulshada u soo gudbiya had

iyo jeer, maqaalo tayaysan oo leh aqoon, waayo-aragnimo iyo medadaalo, kaalinta

koowaad waxa ku jirta degalka Sabahionline.com, kaalinta labaad Somalitalk.com, kaalinta

seddexaad Wardheernews.com, kaalinta afraad Maskaxmaal.com, kaalinta shanaad ee u

dambaysa Weedhsan.com. Waxaanna ku qiimeeyey saddex mas-alo: qaybaha qoraallada

ay daabacaan sida: (Article, Essay & Story); tayadooda iyo tiradooda; iyo tirada qorayaal

ee degel walba khaas u leeyahay.

Kooxda Badbaado

Kooxda Badbaado, waa midow dhallinyaro oo sameeyey urur, si ay kaalin tooda

uga qaataan dadaalada lagu hormarinayo bulshada, lagu dhisayo caqliyadda iyo fahamka ay

weheliso kobcinta garaad ka; waa dhallinyaro aaminsan midnimada Soomaaliyeed oo had

iyo jeer ku qanacsan, waxey hindiseen qorshe ay kaga qayb qaadan karaan dadaaladaas ee

aan soo sheegnay. Kooxdani shaqada ugu weyn ee ay qabato ee bulshadu ku baratay ilaa

iyo maanta, waxey tahay: soo saarista muuqaallo isugu jira filimaan gaagaaban iyo dood

barnaamij yeed oo ay kaga doodayaan arrimaha muhiim ka ah ee baahida wayn loo qabo.

(Short Films & Talk shows). Kooxdani waa calaamad muujinaysa in dhallin caafimaad

qabta oo fahmi karta wacyiga fikreed iyo waayaha duruufeed ee bulshada ay ka tirsan

yihiin ay jirto, Waa kooxda ugu wanaagsan ee ilaa hadda aan arkay kolka shaqadooda la

qiimeeyo. Waxaana ku tilmaami karaa koox yool keedu u qeexan yahay oo talaabo walba

oo ay qaadaan u dhoweenayso hadaf kooda iyo hiigsigooda. Kooxo badan ayaa jira oo

dalka iyo qurbaha ka dhisan oo muuqaallo soo duuba, kooxda Badbaado waa kooxda aan

u gartay inay yihiin kooxdii sannad ka.

7

Buuggii Sanadka

Buugga: Qeex Yoolkaaga ee ay qortay Xamda Maxamed Xuseen wuxuu

ahaa buugii ugu qaalisanaa ee sanad kan aan akhriyo. Sanad kan waxaa soo baxay tiro aad

u badan oo buugaag ah; taasoo badan kood dhallinyaro ay qortay. Saasoo tahay, akhris &

dhuuxid balaadhan markaan ku suubiyey, buugii ugu cilmiga iyo xikmadda badnaa marka

la barbardhigo dhiggiis, wuxuu ahaa: Qeex Yoolkaaga. Sidaa darteed, waxaan u gartay

una aqoonsaday buuggaas, buuggii sanad ka.

Naadiga Qalinmaal

Iyadoo Soomaaliya seban kan ay ka jiraan naadiyaal badan oo qaarkood akhriska

ku kooban yihiin, qaarna qoraalka, qaarna akhriska iyo qoraalka oo wada jir ah. Naadiga

Qalinmaal waa naadi ku cusub saaxada oo dabayaaqadii sanad ka la yagleelay, saasoo ay

tahay, dadaal farabadan oo ay suubiyeen xubnihiisu waxey keentay in taageerayaal aad u

badan uu yeesho ayaamihii koobnaa ay jireen. Waxey leeyihiin maamul hormuud u ah iyo

hadaf iyo hiigsi ay rabaan inay xaqiijiyaan, waxey baraha bulshada sida Faysbuugga maanta

ay ku leeyihiin Page ku hadla magacooda, waxeyna haatan soo saaraan sheeko wadareed

iyo qoraallo cilmibaadhis, sheekooyin iyo maqaallo u badan. Silsilada Maanhadal waa

silsiladdii ugu horreysey oo sheeko fanneed ah oo dhallinyaro Soomaaliyeed ay bilaabaan

islamarkaana kaga hadlaan dhacdooyin ka dhaca Soomaaliya. Naadiga Qalinmaal markaan

qiimeeyey waxaan u gartay inay yihiin naadigii sannad ka.

Jilaagii Sannadka

Waxaa jira shakhsiyaad badan oo jilayaal ah, kuwaasoo medadaaliya dadyow aad u

badan. Sidaa owgeed. Jilayaashan qaar na waa kuwo madaxbannaan oo keligood fagaaraha

yimaada, qaar na kooxyo ayey ku jiraan ama si wadajir ah bay u soo saaraan barnaamijyo

ay ku medadaalinayaan bulshada. Jilaaga reer Jabbuuti Cabdirashiid Nuur oo Soomaalidu

u taqaanno (shoodhahaygii) ayaan u aqoon saday jilaagii sannad ka.

8

Qoraaggii Sannadka

Maanmaal Buureed Gurxan waa qoraa Soomaaliyeed, gaar ahaan waa qoraa

degel, wuxuuna daadiheeyaa maqaallo taxane ah oo dhowr iyo toban kor u dhaafay oo

uu kaga hadlo aragti runtii ceeb dhammaanteen inagu ahayd haddii aan laga hadlin, waxey

na tahay: Hal-abuurkii Soomaaliyeed Weli Ma Dhiman, oo uu kaga hadlayey aragti

bidhaaminaysa in halabuuradii Soomaaliyeed aysan dhiman oo wali nool yihiin qaar aan ka

dhicin raggii hore dhinaca maansada, xeerar keeda, anshaxeeda, tirinteeda, ujeeddadeeda

iyo farshaxannimadeeda. Wuxuuna xoogga saaraa ka hadal ka suugaanta ay curiyaan qaar

kamida halabuurada sebenkan bulshada Soomaaliyeed u maansooda iyo ujeeddada cusub

ee suugaantooda. Qoraa Maanmaal waxaan u aqoonsaday qoraaggii sannad ka.

Sagootin & Soo dhoweyn

Waxaan qaybtii hore kaga soo hadlay dhacdooyin kii ugu waaweynaa ee aan ku

xasuusan doono Sannad kan sii dhammaanaya ee ay ka hadhsan tahay hal maalin * 2014*.

Sidoo kale, qaybta labaad waxaan kaga soo hadlay qiimayn aan ku sameeyey waxyaabo

kala geddisan. Qaybtan, waxaan kaga hadli doonaa idamka Allaah SWT, inaan akhristaha

xasuusiyo qaar kamida qoraalladaydii sannadan; inaan sagootiyo sannad kan sii godlanaya;

iyo inaan soo dhoweeyo sannad ka cusub *2015*.

Intaanan u gelin qaybta saddexaad ee maqaal keena, waxaan jeclaystay akhristaha

inaan la wadaago, saaxiib kaygii ugu qaalisanaa ee sanad kan. Abwaan & Qoraa Maxamed

Cabdicasiis Maxamed (Bootaan), wuxuu ka mid yahay shakhsiyaad kii sanad kan tagaya

aan is baranay. Hubaashii, qiimayn aan ku suubiyey asxaabtii sanad kan aan is baranay oo

si fiican isku fahamnay; Bootaan ayaan u gartay inuu yahay saaxiib kaygii sanad ka.

Aniga ka qoraa ahaan markaan ka sheekeenayo qoraalladayda oo akhristaha

(adigu) aanan kuu sheegayn arrimahayga gaar ka ah ee noloshayda, waxaan ku

tilmaami karaa in sanad kan yahay sannad kaygii. Waxaan sannadkan qoray in ka badan 30

maqaallo oo ka kala hadlaya godad kala duwan dhinacyada aqoonta, waayo-aragnimada

iyo macluumaad ka. Ugu horrayn, sannad kani waa sannad kii aan samaystay hannaan

qoraaleed aniga ii gaar ah (Writing Style) oon kaga duwannahay qorayaasha kale. Waa

sannad kii aan labo qodob u dejiyey qoraalladayda oo ah: (1) Inay tayo lahaadaan (2) Iyo

inay tiro lahaadaan. Waa sannad kii aan daraasadeeyey in ka badan 56 buug oo Af keena

hooyo ku qoran; 90 buug oo Afaf kale ku qoran iyo ugu dambeyntii 685 maqaallo iyo

qormooyin iyo sheekooyin isugu jira oo afaf badan lagu qoray.

9

Inta badan waxaan isku dayaa inaan qorin qoraal haddaanan sameenin saddex

shay oon u bixiyey (Aas-aas ka Qoraalladay da), waxay na kala yihiin: (Baadhitaan in

aan sameeyo ka hor qoraalka; inaan sameeyo qorshaha qoraalka; iyo inaan qiimeeyo inta

aan daabicin (Research, Plannning & Evaluation). Waxaan inta badan wax ka qoraa

afar xuddun oo kala ah: Arrimaha Bulshada, siyaasadda, diinta iyo sheekooyin ka. Sidoo

kale, qaybaha qoraalladayda hadda waa afar: qoraal u qoran qaab qormo ah (Essay); mid

u qoran qaab maqaal ah (Article); curinta sheeko fanneed (Fiction Stories), iyo in aan

sameeyo cilmibaadhis iyo daraasadooyin ii gaara oo badan kood aan daabicin, wixii aan u

arko muhiimad inay leeyihiinna bulshada qaab maqaal ahaan aan ugu soo koobo markaas.

Qoraalladii loogu akhris ka badnaa looguna dareen celinta badnaa ee sanad kan

aan qoray waxaa kamida: maqaallo taxane-yayaal ahaa oo ka koob naa ilaa afar qaybood

oo cinwaan koodu ahaa (Aragtida Doobnimada Iyo Aragtida Guurka); maqaal isna

aragtida furriin ka aan kaga hadlayey oo cinwaan kiisu ahaa (Sababaha Keena Furriin

ka Lammaanayaasha); maqaal aan kaga hadlayey aragtida siigada oo cinwaan kiisu uu

ahaa (Xaqiiqada Siigada: Faa’iidadeeda Iyo Faa’iido Darradeeda); maqaal aan ka

ga hadlayey aragtida jimicsiga oo cinwaan kiisu ahaa (Ruuxaan Jimicsan Waa Buug

Aan Jaldiyeysnayn); qormo aan kaga hadlayey is barbardhig doodeed oo ku saabsan

labada cilmi iyo labada shaqsi: Dhakhtar iyo Dhaqaalle yahan, cinwaan kuna wuxuu ahaa

(Dood Cilmiyeysan: Caafimaad ka Iyo Dhaqaallaha).

Maqaallo aan kaga hadlayey siyaasadda Soomaaliya, gaar ahaan xilligii mooshinka

RW Cabdiweli oo cinwaan nadoodu ahaayeen (Garaad Ku Hadduu Shaqayn Waayo

Gumeysigaa Shaqayn), (Ragna Dowladaa Ka Duntay Ragna Way U Duntay)

iyo (Siyaasiga Soomaaliyeed: Suuro Xumaa Oo Seeflabood Sanaa). Baxthi aan

ku radiyey buuggii Xadka Riddada ee Professor Cabdi Saciid Ismaaciil oo cinwaan kiisu

ahaa (Aragtida Mufakkir Samiik: Doodda Buugga Riddada). Sheeko aan ku daah

furay Silsiladda Maanhadal oo cinwaan keedu ahaa (Ladan Waxay U Dhaxaysaa

Niyad Jab Iyo Rajo Beel), sheeko jacayl oo malo-awaal ahayd oo cinwaan keedu ahaa

(Qaadirkaa Qadaray Qaladkuu Qalbigaygu Ka Qoomameeyay). Maqaal aragti

bulshada wareerisay oo Roomaansi la dhaho aan kaga hadlayey oo cinwaan kiisu ahaa

(Raggoo Fadeexooba Waa Dumarkoo Fadeexooba), maqaal aan kusoo koobayey

cilmibaadhis aan ku sameeyey jaamacadaha dalkeenna oo cinwaan kiisu ahaa (Kororka

Tirada Jaamacadaha Soomaaliya: Dheef Iyo Dhibaato), iyo daraasad qiime lahayd

oo aan ku sameeyey aragti jirta oo cinwaan kiisu ahaa (Dhaqanxumada Gabooye Iyo

Hayb Takoorida Qaldan Ee Soomaalida). Kuwani waa qayb kamida qoraalladaydii

sanad kan tagaya aan qoray, kuwoodii loogu dareen celinta badnaa.

10

Sanad kan waxaan ku sagootinayaa in aynu Soomaali ahaan daraasadeeno dhib iyo

dheef kuu lahaa iyo kala badnaan shahooda. Qof walba oo Soomaaliyeed waxaa waajib ku

ah in sanad kan dhammaanaya uu naftiisa xisaabiyo, wuxuu helay oo faa’iido ah, wuxuu la

kulmay oo dhibaatooyin iyo loollan ah, wuxuu kharaabiyey oo faa’iido darro ah, wuxuu

helay oo aqoon ah, xikmad ah, murti ah, waayo-aragnimo ah, fikrad ah, aragti ah, falsafad

ah. Allaah SWT waxaan ka baryayaa in dhammaanteen dambiyadii sanad kaas oo dhan

aan falnay inuu naga cafiyo, inuu ceebaheena asturo, xumaan teenna wanaag u beddelo, in

dadkii dhintay uu qabiriga u waasiciyo, u nuuriyo, xisaabta u fudeydiyo, jannadana xisaab

la’aan ku geliyo, kuwii dhaawacmay iyo kuwa jiran ba in caafimaad degdega siiyo, kuwa

xabsiyada ku jira ee dulmiga la nool inuu u gargaaro, kuwa hadaf iyo hiigsi ay tooganayaan

leh inuu caawiyo oo yool kooda u fudeydiyo, kuwa nolosha ka dhacay inuu tareen ka dib

ugu soo celiyo, in culimadeenna iyo hoggaan keenna wanaajiyo. Aamiin

Sanad kan soo socda waxaan ku soo dhoweynayaa in Allaah SWT aan ka baryo in

dheef badan naga siiyo, dhibaatadiisa naga ilaaliyo, in Soomaali wayn isku timaado oo ay

heshiiyaan oo ay midoobaan, in tirada tahriibayaasha uu yareeyo, in dalkayaga iyo dad

kayaga na jecleysiyo, in iimaan iyo muslinnimo nagu dilo, inuu diinteenna na jeclaysiiyo oo

noo sakhiro barasheeda, fahamkeeda iyo dhaqangelin teeda. Aamiin. Waxaan baaq u

dirayaa dhammaan dhallinyarta sharafta leh, waa inay nu kawada shaqaynaa sidii dalkeenu

iyo dadkeenu u hormari lahaayeen, inta awoodda qalin ka leh, inta maansoyahannada ah,

inta aqoonyahannada iyo awoodaha kale leh, waa inaan iska kaashano sidii barnaamijyo

iyo waxqabadyo bulshadeenna aan uga faa’ideenayno ugu soo bandhigi lahayn, waa inaan

iska kaashano soo celinta iyo xoojinta midnimada Soomaaliyeed, xoojinta qarannimada

iyo madaxbannaanida dalkeenna, iyo kor u qaadista tayada akhriska iyo qoraalka.

Sanadkii Cusbaa Ee Ayaamahanoo dhan Sugaynayow

Samaan Baanu Kaa Filaynaa Iyo Sooyaal Loo Bogo e’

Sanawaadooyin Baan Ku Soo Dhaafnay Silac & Baas e’

Subxaanka Ayaan Ka Magan Gelaynaa Suuradaada Xun e’

Soo Dhawaw Sannadkii Cusbaa Ee Bulshadu Sugaysayoo

= SAMIIK

Gunaanadka: Waxaan bulshada Soomaaliyeed sanad kan tagaya iyagana

kaga tagayaa gabaygii magaciisu ahaa Alle Tuug oo 1974 tiriyey Abwaan

Macallim Dhoodaan AUN, kol kuu arkay xaalka Soomaalida siduu yahay.

11

Boqoroow Allahayoow adaa baaqiyoo jira e

bari iyo adaanay Galbeed kula balaadhnayne

sawaariikhda adigaan ka baqin oo iska soo baxa e

adaanay bir orod dheer ku helin amase baabuure

baylood cirkaa mari adaan buur ka hoos gEline

adigaa wixii aad burburin berina joogayne

baryadayda ii yeel adaan kuu bandhigayaaye.

Barashada cilmiga diinta baan baafiyaa waliye

mas'aladi la baadhoo dhan baan baal ka taagnahaye

in aad diinta ii badiso baan kaa baryahayaaye

Nin waliba bilaadiisa wuu barako maalaaye

baradaydi gaal baa fadhiya buuran tabarteeye

man badheedhi karo ninkaa baaqsadaan ahaye

inaad iga bixisaan raboon kaa baryahayaaye

12

Boqollaal rag oo wada fadhiya badhaha suugyaasha

oo turubka baandhayn hayoo adigu ii baaq leh

oon baabka waysiyo salaad boqonta maydhaynin

bogga naar inay dhigahayaan baabka lagu sheegye

ummad baylahda u diid yaan, kaa baryahayaaye??

Bangi lacaga geel badan rag loo adhigu uu buuxo

ooy baahi haynoo lo'dii bowdka miranayso

oo aan bakhaylnimo sakada barina dhiibaynin

bogga naar inay dhigahayaan baabka lagu sheegye

ummad bixisa oon diidin baan, kaa baryahayaaye

Xerow aan billowgii cilmiga baran kitaabkiisa

oo imaamyadii wada billaa belo ku sheegaaya

isaguna inuu baastar yahay baabka lagu sheegye

barqankaa inaad bi'isid baan kaa baryahayaaye

13

Barbaar aan cibaadada alliyo boqor addeecaynin

oo baarka siinaay kalkeer bal u budlaynaaya??

oo buuri nuugoo ilkaha dabarku uu buuxshay

inay bohosha naar galahayaan baabka lagu sheegye

dhallin aan ibliis bi'inin baan kaa baryahayaaye

Bogga kale haweenkiyo haddaan baal kale u leexdo

iyadoon Billaaahiyo islaan nimo ku buuraanin

asturkii kolkii laga baxey sii burburiyeene

waxay baratamaayaan kob aad uga ba'aysaaye

boggaa qaawan bowdada cad iyo naaska badhidiisa

barta xaluska kaga taala iyo bari dabkii gaadhay

adoon baadhin baad heli kartaa booska uu yahaye

hablo badanka soo wada qarshaan kaa baryahayaaye

Beeshii haddii aan wada maroon baal walba u eegay

biyo lagu rogyaa iyo Jibriil baalka mariyaaba

in halaag kusoo beegan yahay baabka lagu sheegye

bulsho kheyrka wada raadisaan kaa baryahayaaye

Aammiin

14

W/Q: Mufakkir Mohamed Abdirizak Said “SAMIIK”

Mohamedsamiik@gmail.com

Independent Researcher

Facebook Account:

https://www.facebook.com/Samiik10

Facebook Page:

https://www.facebook.com/pages/Mufakkir-Mohamed-

Samiik/543082142505150?ref=bookmarks

Personal Blog:

http://samiik.wordpress.com/