Saniranje Akcidenta Sa Fosfinom

SEMINARSKI RAD

SANIRANJE AKCIDENTA SA FOSFINOMSANIRANJE AKCIDENTA SA FOSFINOM REZIME

Otklanjanje posledica udesa (sanacija) su dio procesa upravljanja rizikom koje imaju za cilj praenje postudesne situacije, obnavljanje i sanaciju ivotne sredine, vraanje u prvobitno stanje, kao i uklanjanje opasnosti od mogunosti ponovnog nastanka udesa. Da bi se sanacija uspeno sprovela mora da obuhvati izradu plana sanacije kao i metodoloki pristup definisanju moguih problema, pod kojim uslovom e rizik biti prihvatljiv i na koji nain se moe obezbediti dobro upravljanje rizikom od udesa. Potreba za procenom rizika u ivotnoj sredini nastala je kao rezultat poveane svesti o nunosti zatite ivotne sredine. Postalo je oigledno da mnogi industrijski i razvojni projekti izazivaju neeljene posledice u ivotnoj sredini, koje bi se mogle spreiti postojanjem razraenog mehanizma upravljanja rizikom od hemijskog udesa. Kljune rijei: Akcidenti, eksplozije, poari, evakuacija, preventiva, ivotna sredina, fosfin.

SOLVING ACCIDENTS CAUSED BY PHOSPHINE SUMMARY

Eliminating the consequences of the accident (repair) as part of the risk management process aimed at monitoring post marvelous situation , restoration and rehabilitation of the environment, returning to its original state, as well as the threat of possibilities of re-occurrence of the accident. In order to successfully implement the remediation must include developing a plan of rehabilitation and methodological approach to defining the possible problems, under what conditions would be an acceptable risk and how it can ensure good risk management of accidents. The need for risk assessment in the environment created as a result of increased awareness of the necessity of environmental protection. It became apparent that many industrial and development projects occurring adverse effects in the environment, which could be prevented by the existence of elaborate mechanisms of risk management of chemical accidents.

Key words: accidents, explosions, fires, , evacuation, prevention, environment, phosphine.

1

SEMINARSKI RAD

SANIRANJE AKCIDENTA SA FOSFINOM

UVOD Postoji mnogo razliitih definicija pojma udes i akcident i u zavisnosti od pristupa, pravnih sinonima i definicija koje su usvojile odreene meunarodne organizacije, moe se zakljuiti da se udes ili akcident definie kao: nekontrolisani dogaaj nastao prilikom procesa proizvodnje, transporta ili skladitenja, u kojem je dolo do oslobaanja odreenih koliina hemijskih opasnih materija u vazduh, vodu ili zemljite, i to na razliitom teritorijalnom nivou, to za posljedicu moe imati ugroavanje ivota i zdravlja ljudi, materijalna dobra i posljedice po ivotnu sredinu.1 Prema usvojenoj Direktivi Evropske zajednice2, akcident predstavlja pojavu velike emisije, poara ili eksplozije nastale kao rezultat neplanskih dogaaja u okviru neke industrijske aktivnosti, koja ugroava ljude i ivotnu sredinu, odmah ili nakon odreenog vremena, u okviru ili van granica preduzea, i to ukljuujui jednu ili vie opasnih hemikalija Brojni hemijski akcidenati u svijetu pokazali su da tehnoloki procesi nijesu u potpunosti sigurni i da se problemu hemijskih udesa mora posvetiti znaajna panja. Mogue posljedice hemijskih udesa po ivot i zdravlje ljudi, kvalitet ivotne sredine i materijalna i prirodna dobra su imperativ koji strunjaci iz raznih oblasti moraju uvjek imati pred sobom. Utoliko prije to se prema podacima OECD-a procenjuje da se u svijetu svaki dan dogodi od 30-35 hemijskih akcidenata manjeg ili veeg obima. Na osnovu ovoga moe se, slobodno, rei da se hemijski udesi po razmjerama i tetnim posljedicama mogu svrstati menu veoma opasne pojave koje prijete savremenom svijetu. Vanost problematike je nesporna i zato je neophodno pratiti u kojoj se fazi stvara, kako bi se mogla kontrolisati.

1

Filipovid D. : Geoprostorno modelovanje rizika u ivotnoj sredini, doktorska disertacija, Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 2000.2

Directive 96/82/EC (Seveso II) Chemical Acciden - Prevention, Preparedness and Response preuzeto sa: http://ec.europa.eu/environment/seveso/index.htm

2

SEMINARSKI RAD


PROCJENA RIZIKA I OPASNOSTI OD HEMIJSKOG UDESA

Rizik od nastanka hemijskog udesa postoji tokom cijelog procesa proizvodnje, transporta i skladitenja hemijski toksinih materija. Iz ovoga proizilazi da se kao mjesta nastanka udesa mogu identifikovati : 1. proizvodna i tehnoloka postrojenja u kojima opasne materije uestvuju u procesu proizvodnje; 2. skladita, magacini i objekti u kojima se deponuju ili uvaju opasne materije, i 3. sredstva i komunikacije kojima se prevoze opasne materije.

Prema podacima Meunarodne organizacije za rad (ILO) u svijetu se, procentualno, oko 40% od ukupnog broja udesa dogodi u proizvodnim pogonima, oko 35% udesa se deava pri transportu, a oko 25% se odnosi na udese prilikom skladitenja.

Pratee pojave se mogu podeliti na sledee kategorije: isputanje opasnih polutanata u vazduh, vodu ili zemljite toksini gasovi, zapaljive ili eksplozivne supstance; eksplozije materija kojima se izbacuju u atmosferu velike koliine toksinih, zapaljivih i eksplozivnih materija; poari koji imaju za posledicu stvaranje oblaka opasnih i bezopasnih gasova, estica i drugih proizvoda sagorevanja.

Hemijske udese karekterie niz faktora koji se odnase na vrijeme nastajanja, obim posljedica na ljude i okolinu kao i potrebu za brzim reagovanjem. - esto su nepredvidivi u odnosu na vrijeme i vrstu udesa, kao i lokaciju kada se radi o transportu; - Zahteva se trenutno reagovanje prema unaprijed utvrenim organizacionim mjerama i planovima u sluaju udesa; - Po mestu nastanka mogu biti vezani za fiksne instalacije ili za transport;

3

SEMINARSKI RAD


- esto se ne raspolae potrebnim ili dovoljnim informacijama i opremom za brzo reagovanje na procjeni vrste i stepena opasnosti to poveava prostornu ugroenost, obim posledica po ljude i ivotnu sredinu kao i dimenzije teta; - Uee na otklanjanju posledica i sanaciji tete je veoma teko i zahteva dugotrajan proces; - Spreavanje nastanka akcidenata zahteva kompleksne mjere prevencije, razraen informacioni sistem i adekvatne mere smanjenja negativnih posledica. U odnosu na trajanje i tok udesa mogu se definisati odreene faze to moe biti od znaaja prilikom odgovora na udes i aktivnosti koje treba preduzimati u cilju prevazilaenja negativnih posledica udesa.To su:3 prva faza, vrijeme prije nastanka udesa i u njoj je potrebno preduzeti sve preventivne mjere da bi se sprijeio udes, druga faza, vrijeme trajanja udesa odnosno kada je potrebno obezbeijditi spasavanje ivota i preduzeti mjere zatite najugroenijih, trea faza se odnosi na vrijeme neposredno nakon udesa kada se prua prva pomo i medicinska u okviru zdravstvene slube i obezbjeuje opstanak u nepovoljnim uslovima, dok etvrta faza predstavlja vrijeme posle udesa kada se preduzimaju mjere sanacije i otklanjanja posledica udesa. Na osnovu analize i procjene rizika, mogue je za svaki konkretan sluaj odrediti zone ugroenosti nakon nastanka udesa.

Analiza i procjena rizika

Metod analize i procjene rizika ima za cilj da identifikuje i kvantifikuje podruja gdje potencijalno moe doi do nastanka hemijskog udesa. To je istraivaki proces koji mora biti struno i nauno zasnovan sa multidisciplinarnim pristupom.

3

Pravilnik o metodologiji za procenu opasnosti od hemijskog udesa i od zagaivanja ivotne sredine, merama pripreme i merama za otklanjanje posledica (Sl. glasniku RS, br. 60/94 i 63/94)

4

SEMINARSKI RAD


Dobro uraena procjena rizika je preduslov za adekvatno planiranje prevencije, pripreme, reagovanja na udes i sanacije posledica. Ujedno, ova procjena prua dovoljno relevantnih podataka za proces upravljanja rizikom jednim industrijskim postrojenjem i njegovem okruenjem. Mogunost nastanka hemijskih udesa irih razmjera, ugroavanje ivota ljudi i opasnost od trajnog naruavanja ivotne sredine i materijalnih dobara uticali su na pokretanje i usavravanje odreenih postupaka i aktivnosti kako bi se preventivnim djelovanjem rizik od udesa smanjio na najmanju mjeru, a ako do udesa doe bude pripremljen adekvatan odgovor na udes i efikasno sanirana ugroena teritorija.

Postupak reagovanja (odgovora) na udes

Ovaj postupak obuhvata skup mjera i aktivnosti koji se preduzimaju na osnovu rezultata analize povredivosti i ocjene rizika a u skladu sa planom zatite. Ova faza ima imperativ da definie sve aktivnosti sa ciljem da se udes zaustavi i izoluje, ogranie njegovi efekti i minimiziraju posljedice kao i da se stvore uslove za praenje postudesne situacije. Postupak odgovora na udes zapoinje onog trenutka kada se dobiju prve informacije o udesu, koje sadre podatke o mjestu i vremenu udesa, vrsti opasnih materija koje su prisutne, procjeni toka udesa, procjeni rizika po okolinu, procjeni obima udesa i obima posledica i druge znaajne podatke za odgovor na udes. Postupak odgovora na udes mora se odvijati u skladu sa planom zatite na mjestu udesa i u skladu sa situacijom na terenu.

Monitoring i sanacija akscidenta Praenje i sistem kontrole odreenih tetnih materija na podruju na kome je dolo do udesa predstavlja sistem monitoringa koji se sprovodi sa ciljem da se dobije precizna slika zagaenja na ugroenoj teritoriji. Praenje kvaliteta sredine na podruju na kojem se dogodio udes je jedan od prvih koraka koji prethodi sanaciji podruija i ima za cilj kontrolu sadraja tetnih materija, odnosno odreivanje njihovog nivoa.

5

SEMINARSKI RAD


Mjere za otklanjanje posledica udesa imaju za cilj praenje postudesne situacije, obnavljanje i sanaciju ivotne sredine, vraanje u prvobitno stanje, kao i uklanjanje opasnosti od ponovnog nastanka udesa. Sanacija obuhvata izradu plana sanacije i izradu izvetaja o udesu. Procena veliine udesa vri se na osnovu stepena angaovanih snaga, veliine tete (izraene u novanim sredstvima) i obima posledica4

FIZIKE I HEMIJSKE OSOBINE FOSFINA

Phosphine

IUPAC name[hide] Phosphane Other names[hide]

4

Pravilnik o metodologiji za procenu opasnosti od hemijskog udesa i od zagaivanja ivotne sredine, merama pripreme i merama za otklanjanje posledica (Sl. glasniku RS, br. 60/94 i 63/94)

6

SEMINARSKI RAD

SANIRANJE AKCIDENTA SA FOSFINOMPhosphamine Phosphorus trihydride Phosphorated hydrogen

Identifiers CAS number PubChem ChemSpider EC number UN number RTECS number Jmol-3D images 7803-51-2 24404 22814 232-260-8 2199 SY7525000 Image 1 SMILES[show]

InChI[show]

Properties Molecular formula Molar mass Appearance PH3 33.99758 g/mol colorless gas

7

SEMINARSKI RADDensity Melting point Boiling point Solubility in water Viscosity

SANIRANJE AKCIDENTA SA FOSFINOM1.379 g/l, gas (25 C)

-132.8 C, 140 K, -207 F -87.7 C, 185 K, -126 F 31.2 mg/100 ml (17 C) 1.1 x 105 Pa s Structure

Molecular shape Dipole moment

Trigonal pyramidal 0.58 D Thermochemistry

Std enthalpy of formation fHo298

+22.89 kJ/mol

Hazards MSDS EU Index ICSC 0694 015-181-00-1 Highly flammable (F+) EU classification Very toxic (T+) Corrosive (C) Dangerous for the environment (N) R-phrases S-phrases R12, R17, R26, R34, R50 (S1/2), S28, S36/37, S45, S61, S63

8

SEMINARSKI RAD


NFPA 704

4 4 2

Flash point Autoignition temperature Explosive limits

flammable gas

38 C (see text)

1.8% ? Related compounds Ammonia

Other cations

Arsine Stibine Bismuthine Trimethylphosphine Triphenylphosphine (what is this?) (verify)

Related compounds

Except where noted otherwise, data are given for materials in their standard state (at 25 C, 100 kPa) Infobox references

9

SEMINARSKI RAD


Fosfin je otrovan gas i izuzetno zapaljiv. U dodiru sa vazduhom, fosfin se pali kod temperature vie od 100oC i bez izvora paljenja. U sluaju poara fosfina te ako poetni poar preraste u poar veih razmjera na temperaturi iznad 365oC fosforovodik se razgrauje nastaje fosfor trioksid, fosforpentoksid. Fosfin (PH3) je gas bez boje, mirisa je trule ribe i neto je tei od vazduha. U prisustvu vode, vodene pare ili kiseline oslobaa se iz fosfida. U organizam se unosi preko respiratornog sistema ili pak ingestijom fosfida. MDK u vazduhu je 0,3 ppm. Koncentracije PH3 u vazduhu koje se mogu osetiti mirisom su oko sedam puta vee od njegove MDK. Toksinost PH3 se zasniva na blokadi citohrom c oksidaze . U prometu se nalazi obino u formi phostoxina koji je sastavljen od aluminijum fosfida i amonijum karbamata. Fostoxin se upotrebljava za fumigaciju itarica i unitavanje glodara.5

Trovanja fosfinom u Srbiji su rijetka pojava, ali zbog posledica koje imaju i okolnosti pod kojima se deavaju zasluuju poseban interes. Za razliku od drugih zemalja, gde su opisani sluajevi samoubistva fosfinom, kod nas su uglavnom akcidentalnog karaktera. Do trovanja fosfinom moe doi inhalacijom ili ingestijom, manje vjerovatno putem koe. Vrijeme odudisanja fosfina do pojave prvih simptoma iznosi, zavisno od doze, od nekoliko minuta do 24sata. U inicijalnoj fazi javlja se glavobolja, e, munina, povraanje, umor, kaalj. Ako se izloenost odmah prekine ovi simptomi se mogu povui, a zavisno od intenziteta izloenosti, mogu se nakon nekoliko sati i dalje javiti znakovi oteenja jetre i bubrega.6 Kod izloenosti visokim koncentracijama fosfina (primjer 300 ppm kroz oko 1 sat) dispneja, cijanoza, perestezija, utica, anurija, ataksija, tremor, displopija, pad krvnog pritiska, edem plua, kolaps, srane aritmije, konvulzije, koma i smrt (za 3 do 4 dana, ali je mogu smrtni ishod i nakon dvije sedmice).

5 6

http://en.wikipedia.org/wiki/Phosphine Vukovid R. : Zadesno otrovanje cele porodice nestrunom upotrebom fostoksina iz asopisa Medicina danas, Institut za sudsku medicinu, Novi Sad, 2009.

10

SEMINARSKI RAD


Koncentracije fosfina u vazduhu i uinci na ljudsko zdravlje Vrsta opasnosti C (ppm) Napomena Osjea se ulom mirisa 0,14 MDK 0,1 KDK 0,15 4 puta dnevno po 15 minuta Prvi znakovi trovanja 35 iritacija sluznica IDLH 50 neposredna opasnost po zdravlje i ivot Trenutna smrt 1.000

Reakcija fosfida s vodom Ca3P2 + H2O 3Ca(OH)2 + 2PH3 Fosfin (PH3) je obino u gasovitom stanju (moe biti u tenom pod odreenim uslovima) koji u reakciji fosfida s vodom spada u zapaljive i otrovne supstance. U ovoj reakciji paralelno s nastankom fosfina nastaje mala koliina fosfornog hidrida (P2H4) koji ima sklonost samozapaljena to moe dovesti do eksplozije prisutnog fosfina.7

7

Prirunik za sigurno rukovanje i primenu fosfinskih fumiganata- Detia Degesch Manual preuzeto sa http://www.gomadjo.co.rs/radovi/upotreba/detia_degesch_prirucnik.pdf

11

SEMINARSKI RAD


PROJEKTNI ZADATAK Saniranje akcidenta sa FOSFINOM sa sledeim podacima: koliina opasne materije: agregatno stanje materije pri udesu: temperatura vazduha a) - 25 oC b) + 35 oC SCENARIO UDESA ZA TEMPERATURU t= -25C ZA KOLIINU OD 1850 t IZBOR LOKACIJE 1850 t teno

12

SEMINARSKI RAD


13

SEMINARSKI RADPODACI O HEMIKALIJI


14

SEMINARSKI RADMETEOROLOKI PODACI Podaci o vremenu


Podaci o atmosferi

15

SEMINARSKI RAD


PODACI O REZERVOARU FOSFINA Veliina i orjentacija rezevoara

16

SEMINARSKI RAD


Status rezervoara i temperatura produkta

Masa tenosti i poloaj u rezervoaru

17

SEMINARSKI RADOblik i dimenzije havarijskog otvora


Poloaj izhavarisanog otvora u odnosu na cisternu

18

SEMINARSKI RAD


ZAVRNI EKRAN UNOSA PODATAKA O SCENARIJU AKCIDENTA

19

SEMINARSKI RAD


GRAFIKI PRIKAZ TOKSINOG UGROAVANJA

20

SEMINARSKI RAD


SCENARIO UDESA ZA TEMPERATURU t= +35C ZA KOLIINU OD 1850 t

ZAVRNI EKRAN UNOSA PODATAKA O SCENARIJU AKCIDENTA

21

SEMINARSKI RAD


GRAFIKI PRIKAZ TOKSINOG UGROAVANJA

22

SEMINARSKI RAD


ZAKLJUAK

Na kraju se moe zakljuiti da se kao imperativ namee obezbjeivanje sveobuhvatnog pristupa definisanju metodologije za: postupak identifikacije rizinih taaka, ocjenu njegovih karakteristika, procjenu nastanka rizika i razvoj modela za upravljanje rizikom. Ovo podrazumijeva donoenje adekvatnih preventivnih mjera, mjera odgovora na akcident nakon njegovog nastanka, kao i mjera saniranja stanja, a sve u cilju efikasnog pristupa ovoj problematici. To, naravno, podrazumijeva primjenu niza mjera i stvaranje informacionog sistema o rizinim postrojenjima kao i primjenu novih tehnologija u koji moraju biti bazirani na odgovarajuim softverskim paketima (ALOHA i slini) a koji su u stanju da daju optimalna i odgovarajua rjeenja. Sve vei broj hemijskih akcidenata u svijetu je, naalost, najbolji dokaz da tehnoloki procesi nijesu u potpunosti sigurni i da se problemu hemijskih udesa mora posvetiti znaajna panja. Mogue posljedice hemijskih udesa po ivot i zdravlje ljudi, kvalitet ivotne sredine i materijalna i prirodna dobra su imperativ koji strunjaci iz raznih oblasti moraju uvek imati pred sobom.

23

SEMINARSKI RAD


LITERATURA

1. Filipovi D.:Geoprostorno modelovanje rizika u ivotnoj sredini, doktorska disertacija, Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 2000. 2. Vukovi R.: Zadesno otrovanje cele porodice nestrunom upotrebom fostoksina iz asopisa Medicina danas, Institut za sudsku medicinu, Novi Sad, 2009.

3. Pravilnik o metodologiji za procenu opasnosti od hemijskog udesa i od zaganivanja ivotne sredine, merama pripreme i merama za otklanjanje posledica Slubeni Glasnik RS br.60/ 94

4. Prirunik za sigurno rukovanje i primenu fosfinskih fumiganata- Detia Degesch Manual preuzeto sa http://www.gomadjo.co.rs/radovi/upotreba/detia_degesch_prirucnik.pdf 5. Directive 96/82/EC (Seveso II) Chemical Acciden - Prevention, Preparedness and Response preuzeto sa: http://ec.europa.eu/environment/seveso/index.htm 6. http://en.wikipedia.org/wiki/Phosphine

24

Documents

Saniranje Akcidenta Sa Fosfinom