Sentyabr, 2008-ci il

SanabelƏrəb ölkələrinin mikromaliyyə şəbəkəsi

Ranya Abdel-Baki

Şəffaflıq üzrə menecer

Azərbaycanın Mikromaliyyə üzrə IV Konfransı Mikromaliyyə -10 illik Qabaqcıl Təcrübə

Mikromaliyyənin müqayisəli təhlili

Sanabel, Ərəb ölkələrinin mikromaliyyə şəbəkəsi

• Sanabel 2002-ci ildə yaradılmışdır (7 ərəb ölkəsindən olan 19 nümayəndə).

• Hal-hazırda, 12 müxtəlif ərəb ölkəsini təmsil edən 62 üzv vardır

• Tam hüquqlu üzvlərin 85%-i audit edilmiş hesabatlara malikdir və tam hüquqlu üzvlərin 4-ü istisna olmaqla qalanlar MİX-ə hesabat vermişdir

• Üzvlər regionun 83%-ni və verilən kreditlərin 77%-ni əhatə edir

2

3

• 2006-cı il üzrə 9 müxtəlif ərəb ölkəsini təmsil edən 37 MMİ-nin təqdim etdiyi müqayisəli məlumatların və 23 MMİ-nin təqdim etdiyi ümumi istiqamət üzrə məlumatların təhlili

– 820 qlobal MMİ şəbəkəsi arasında fəaliyyətin kontekstləşdirilməsi

– Ekspert qrupu məlumatlarından istifadə etməklə meyllərin təhlili imkanı

• Məhdudiyyətlər: – Nəticələrin təqdim edilməsində qeyri-müntəzəmlik,

– Yalnız bitkin məlumat mənbələri təqdim edə bilən MMİ-lər daxil edilmişdir,

– Ümumi istiqamət üzrə məlumatlar kiçik MMİ-lər qrupunu əhatə edir

Ərəb ölkələrinin mikromaliyyə sektorunun 2006-cı il üzrə müqayisəli təhlili

Ərəb regionunda mikromaliyyə sektorunun xarakterik xüsusiyyətləri

4

• Qlobal təşkilatlar ilə müqayisədə gənc sektor (1990-cı ilin əvvəllərində təşəkkül tapmışdır)

• Sektoru tənzimləyən/dəstəkləyən məhdud qanunvericilik bazası

• Əsas etibarilə QHT-lərdən ibarət olması

• Mövcud infrastruktur

• Əhatə dairəsinin sürətlə genişlənməsi

• Yoxsul əhali qrupuna meylli

• Yüksək məhsuldarlıq səviyyəsi

• Mükəmməl portfel keyfiyyəti

• Müxtəlif inkişaf səviyyələri: Mərakeş bazarı regionun artımında və inkişafında liderlik edir

Əhatə dairəsinin və miqyasın davamlı olaraq yüksək templə artması

• 2006-cı ilin sonuna qədər ərəb MMİ-ləri 637 milyon ABŞ dolları həcmində olan kreditə malik 1,5 milyon müştərini əhatə edirdi

• Mütləq əhatə dairəsi və məcmu kredit portfeli (MKP) baxımından yüksək artım

• Orta hesabla ərəb MMİ-ləri 4,7 milyon MKP-yə malik 13.796 müştərini əhatə etmişdir

– Böyük miqyaslı MMİ-lər daha çox müştəriləri əhatə edir

– Coğrafi baxımdan Mərakeş və Misirdə cəmlənmişdir

5

Lakin, ərəb regionu, hələ də, xidmətlə tam təmin edilməmişdir…

•

6

Ölkə Əhali

Əhalinin yoxsulluq səviyyəsindən aşağı olan faizi

($2/gün)

Yoxsulluq səviyyəsindən

aşağı olan əhali ($2/gün)

Seçilən borc götürənlərin

sayı

Artım sürəti

Bəhreyn 753,000 NA NA 2,175 NA

Misir 75,498,000 43.9 33,143,622 694,918 3.39%İraq 28,993,000 NA NA 16,353 NAİordaniya 5,924,000 7.0 414,680 77,780 26.51%Livan 4,099,000 28.7 1,176,413 46,416 3.92%Mərakeş 31,224,000 14.3 4,465,032 1,045,310 30.68%Fələstin 41.2 1,655,004 28,258 0Səudiyyə Ərəbistanı 24,735,000 NA NA

7,000 NASudan 38,560,000 41.7 16,079,520 10,386 0.08%Suriya 19,929,000 40.4 8,051,316 46,065 0.68%Tunis 10,327,000 6.6 681,582 123,504 0Yəmən 22,389,000 45.2 10,119,828 36,918 0.43%CƏMİ 214,873,000 36% 77,620,683 2,135,083 2.75%

Azərbaycan 8,480,000 29% 2,459,200 120,960 4.91%

Yoxsullara istiqamətlənən artım….

• Müştəri kontingenti böyüdükcə ərəb MMİ-ləri əsas diqqəti bazarın aşağı təbəqəsinə yönəldir:

– Orta kredit balansları yerli gəlirin 15%-ni təşkil edir. AMA ölkələrində və Azərbaycanda isə müvafiq olaraq, 80% və 40% təşkil edir.

– Qadınların əhatə edilməsi 69% təşkil edir. Bu Asiya sektorundan (98%) sonra ikinci göstəricidir. AMA ölkələrində qadın müştəri kontingenti 47%-ə, Azərbaycanda isə 38%-ə bərabərdir.

7

Kapitaldan asılılıq səviyyəsi hələ də yüksəkdir…

• Ərəb mikromaliyyə sektoru dünyada ən yüksək kapitallaşma səviyyəsinə malik olsa da, kommersiyalaşma sürəti aşağıdır və əmanətlərin həcmi cüzi olaraq qalır

– Tipik ərəb MMİ-si aktivlərin 59%-nin maliyyələşdirilməsi üçün kapitala ehtiyac duyur. Müqayisə üçün qeyd edə ki, dünya üzrə orta göstərici 25%, AMA ölkələrində 32% Azərbaycanda isə 38%-dir.

– Kommersiya borcları ərəb regionunda portfelin 39%-ni təşkil edir. Dünya üzrə müvafiq orta göstərici 61%, AMA ölkələrində 49% Azərbaycanda isə 9%-dir.

– 2006-cı ildə, kapitallaşma səviyyə 17 bənd azalmış, kommersiyalaşma səviyyəsi isə davamlı MMİ-lərin hesabına 15 bənd yüksəlmişdir (dövriyyədə olan kommersiya borclarının 92%-i)

8

Rentabelliyin azalması…

• Ərəb mikromaliyyə sektoru aktivlər üzrə 0,5% zərər yaratmışdır. Qlobal səviyyədə orta hesabla 0,9%, AMA ölkələrində 1,3%, Azərbaycanda isə 2,7% mənfəət əldə edilmişdir.

– Qlobal miqyasda ən aşağı xərc səviyyəsi: aşağı səmərəlilik səviyyəsi ucuz maliyyələşdirmə strukturu, yüksək məhsuldarlıq və yüksək keyfiyyətli portfel ilə müşahidə olunur.

– Orta səviyyəli gəlirlər: AMA ölkələrində və Azərbaycanda MMİ-lər kredit fəaliyyətinə daha çox resurs ayırır.

• Zərər fəaliyyətin aşağı düşməsinə dəlalət etmir, əksinə, fəaliyyət göstərməyən MMİ-lərin artması ilə bağlıdır

– MMİ-lər qrupu üçün aktivlər üzrə gəlirlər nisbəti 2,8% təşkil edir.

9

Təqdirəlayiq məhsuldarlıq və aşağı səviyyəli səmərəlilik....

• Ərəb regionu mikromaliyyə sektoru üzrə ən yüksək məhsuldarlıq göstəricisinə malikdir

– Həmrəy qrupların kreditləşdirilməsi metodologiyası

– Yeni təminat kanalları

– İşçi heyəti üçün səmərəli stimullar

• Məhsuldarlıq səviyyəsinin yüksək olmasına baxmayaraq, səmərəlilik göstəricisi aşağıdır

– ŞMA ilə müqayisədə ərəb regionunda kredit balansları kiçikdir. Baxmayaraq ki, AMA ölkələrində bu menecer üçün daha çox xərc tutumludur

– Səmərəlilik ilə miqyas arasında aydın əlaqə

10

Yüksək keyfiyyətli potfel….

• Ərəb və ŞMA MMİ-ləri qlobal miqyasda müqayisədə ən yüksək portfel keyfiyyətinə malikdir

• Güclü kredit mədəniyyəti (xüsusilə, həmrəy metodologiyası üzvləri arasında)

– Müəyyən qədər dəyişkən mühitin olmasına baxmayaraq, yaxşı nəzarət edilən kredit proqramları

• Yüksək keyfiyyətli portfel riskdən uzaqlaşma meylini gizlədə bilər

11

Nəticə olaraq........

12

İmkanlar Problemlər

İslahat/mikromaliyyə sektorunu tənzimləyən dövlət qanunvericilik bazasının yaradılması

MMİ-lərin əsas maliyyə mənbələrinə daha geniş çıxış imkanının dəstəklənməsi

İnvestisiya üçün münasib olan sabit siyasi və makroiqtisadi mühit

Qeyri-sabit siyasi və makroiqtisadi mühit

Kommersiya banklarının mikromaliyyə sektorunda iştirakının artması

İnsan resursları (azsaylı səriştəli mütəxəssislər arasında yüksək dövriyyə)

Texnoloji nailiyyətlərin və inkişafın tətbiq edilməsi

Mənfəətin azalmasına səbəb olan artan

Müştərilərin müxtəlif ödənilməyən ehtiyaclarının qarşılanması üçün məhsul təklifinin diversifikasiyası

Xidmət ilə təmin edilməyən geniş bazarın mövcudluğu

Maliyyə və qeyri-maliyyə xidmətlərinin bir-birini tamamlaması

Sosial missiyanın maliyyə baxımından davamlılıq iə əlaqələndirilməsi

SFİE-nin MMİ-lərin fəaliyyətinə daxil edilməsi

Diqqətinizə görə təşəkkür edirik!

13