Sample PDF of Std 11th Marathi Yuvakbharati Notes Book

SAMPLE C

ONTENT

© Target Publications Pvt. Ltd. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, C.D. ROM/Audio Video Cassettes or electronic, mechanical

including photocopying; recording or by any information storage and retrieval system without permission in writing from the Publisher.

F³ellee DekeÀjeJeer cejeþer ³egJekeÀYeejleer

ceneje<ì^ jep³e HeeþîeHegmlekeÀ efveefce&leer Je DeY³eeme¬eÀce mebMeesOeve ceb[U, HegCes ³eeb®³eeodJeejs efveOee&efjle veJeerve HeeþîeHegmlekeÀeJej DeeOeeefjle

Printed at: Print to Print, Mumbai

P.O. No. 190796 Balbharati Registration No.: 2018MH0022TEID: 13680

veJeerve HeeþîeHegmlekeÀeJej DeeOeeefjle.

HeeþîeHegmlekeÀeleerue efJeYeeieebvegmeej IeìkeÀeb®eer mJeleb$e Je megìmegìerle ceeb[Ceer.

DeeoMe& Gllejebmeefnle mejeJeemeeþer YejHetj ke=Àleer.

Òel³eskeÀ Heeþ Je keÀefJeles®³ee Debleer Yee<eeY³eemeeJej DeeOeeefjle JewefJeO³eHetCe& ke=ÀleeR®ee meceeJesMe.

Òel³eskeÀ keÀefJelesle meefJemlej jmeûenCe ke=Àleer®ee DebleYee&Je.

meKeesue DeY³eemeemeeþer mJeleb$e J³eekeÀjCe efJeYeeie Je GHe³eesefpele uesKeve efJeYeeie DebleYet&le.

mJe³ebDeO³e³eveemeeþer HeefjHetCe& ceeie&oMe&keÀ.

þUkeÀ JewefMe<ìîes

SAMPLE C

ONTENT

2

vecemkeÀej, efJeoîeeLeea efce$e-cewef$eCeeRvees! legcner ceneefJeoîeeue³eerve peerJevee®³ee GbyejþîeeJej Deenele. DekeÀjeJeer®es Je<e& cnCepes ceneefJeoîeeue³eerve peerJeveeleerue HeoeHe&Cee®es Heefnues Je<e&! DeeefCe Meemeveeves

efveOee&efjle kesÀuesu³ee veJeerve HeeþîeHegmlekeÀe®esner ns Heefnues®e Je<e& Deens. HeejbHeefjkeÀ DeY³eemeHeodOeleeruee veJes JeUCe osle, Yeeef<ekeÀ keÀewMeu³eeb®ee efJekeÀeme Je efJeefJeOe J³eeJemeeef³ekeÀ mebOeeR®ee Heefj®e³e keÀªve osC³ee®ee mlegl³e Òe³elve efMe#eCe ceb[Ueves ³ee HeeþîeHegmlekeÀele kesÀuee Deens. efJeefJeOe meeefnl³eÒekeÀej Je veJ³ee-pegv³ee meeefneql³ekeÀeb®³ee uesKeveMewueeR®ee Heefj®e³e keÀªve osCeejs, %eevej®eveeJeeoeJej DeeOeeefjle Demes ns veJeerve HeeþîeHegmlekeÀ efveefM®ele®e Yee<es®eer ©®eer Je Gb®eer Jee{JeCeejs Deens.³eecegUs, Yee<ee%eeve ns HeÀkeÌle ÒeMveesllejebHegjles ce³ee&efole ve jenlee DeekeÀueve MekeÌleer Je mepe&veMeeruelee ³ee #eceleeb®ee efJekeÀeme keÀjCeejs þjsue. DeMee ³ee HeeþîeHegmlekeÀe®ess met#ce efJeMues<eCe keÀªve le³eej keÀjC³eele Deeuesues ìeiexì ÒekeÀeMevee®es cejeþer ³egJekeÀYeejleer F³ellee DekeÀjeJeer ns HegmlekeÀ ÒekeÀeefMele keÀjleevee Deecnebuee Deevebo nesle Deens. ³ee HegmlekeÀele Òel³eskeÀ HeeþeJej DeeOeeefjle veJeveJ³ee ke=ÀleeR®eer DeeoMe& Gllejebmeefnle ceeb[Ceer kesÀueer Deens. DeekeÀueve menpemeesHes JneJes ³eekeÀjlee Òel³eskeÀ Heeþele keÀþerCe Meyoeb®³ee, JeekedÀÒe®eejeb®³ee cejeþer DeLee&meesyele®e Fbûepeerletvener DeLe& osC³eele Deeues Deensle Je DeeJeM³ekeÀ lesLes efìHeeb®eener meceeJesMe keÀjC³eele Deeuee Deens.Heeþe®eer ceO³eJeleea keÀuHevee mHe<ì JneJeer ³eemeeþer Heeþe®eer HeeMJe&Yetceer lej keÀefJeles®es meKeesue DeekeÀueve JneJes ³eemeeþer keÀefJeles®ee DeeMe³e Je DeLe& ³eele efouee Deens.

Heeþe®³ee ceeb[Ceer®³ee ¬eÀceevegmeej ke=ÀleeR®eer ceeb[Ceer ns ìeiexì®³ee HegmlekeÀe®es JesieUsHeCe Deens, l³eecegUs ke=Àleer mees[Jeleevee Heeþeleerue Ieìvee¬eÀce Hegvne SkeÀJeejmHe<ì nesTve efJe<e³ee®es %eeve HekeÌkesÀ nesles. Òel³eskeÀ Heeþe®eer Heefj®ísoevegmeej efJeYeeieCeer keÀªve l³eele Deeke=ÀefleyebOe, DeesIelekeÌles, ®eewkeÀìer DeMee JewefJeO³eHetCe& `DeekeÀueve ke=Àleer', cegyeuekeÀ `J³eekeÀjCe ke=Àleer', `mJecele/DeefYeJ³ekeÌleer' ³eeb®ee meceeJesMe keÀjC³eele Deeuee Deens. mebHetCe& HeeþeJej DeeOeeefjle ke=ÀleeR®ee `HeeþeOeeefjle ke=Àleer/keÀefJelesJejDeeOeeefjle ke=Àleer' ³ee Meer<e&keÀebKeeueer meceeJesMe keÀjC³eele Deeuee Deens. keÀefJeleeb®eer HeoîeebMeeble efJeYeeieCeer keÀªve efJeefJeOe `DeekeÀueve ke=ÀleeR' meceJesle cegyeuekeÀ `keÀeJ³emeeQo³e& ke=ÀleeR'®ee DebleYee&Je kesÀuee Deens. `cegodoîeeb®³ee DeeOeejs keÀefJelesmebyebOeer ke=Àleer' ³ee Meer<e&keÀeKeeueer Òel³eskeÀ keÀefJelesle cegodoîeebJej DeeOeeefjle ke=ÀleeR®ee meceeJesMe keÀjC³eele Deeuee Deens. `jmeûenCe/YeeJeeLe&' ³ee Meer<e&keÀeKeeueer HeeþîeHegmlekeÀeleerue jmeûenCee®³ee cegodoîeebvee Devegmeªve Òel³eskeÀ keÀefJeles®es meefJemlej jmeûenCe osC³eele Deeues Deens. J³eekeÀjCee®³ee Gllece mejeJeekeÀjlee Òel³eskeÀ Heeþ Je keÀefJeleebceO³es `Yee<eeY³eeme' ³ee Meer<e&keÀeKeeueer Yee<eeY³eemeeJej Je mJeeO³ee³eeJej DeeOeeefjle ke=ÀleeR®ee meceeJesMe kesÀuee Deens.

DeHeefþle ieoîe DeekeÀuevee®ee mejeJe JneJee ³eemeeþer HeeþîeHegmlekeÀeleerue GleeN³eemen Heeþîeslej GleeN³eeJej DeeOeeefjle ke=Àleer Gllejebmeefnle osC³eele Deeu³ee Deensle. MeyoefmeodOeer, MeyoMekeÌleer, keÀeJ³eiegCe, JeekeÌ³emebMues<eCe, keÀeU Fl³eeoer efJeefJeOe J³eekeÀjefCekeÀ mebkeÀuHeveeb®³ee meKeesue DeY³eemeekeÀjlee mejeJeemeeþer ke=ÀleeRmen mJeleb$e `J³eekeÀjCe efJeYeeie' osC³eele Deeuee Deens.

Deepe®³ee ³egJekeÀeuee keÀefjDejceOeerue mebOeeRmeeþer Yeeef<ekeÀ keÀewMeu³es efJekeÀefmele keÀjlee ³eeJeerle ³ee¢<ìerves DeeOegefvekeÀ keÀeUeMeer megmebiele IeìkeÀeb®ee meceeJesMe HeeþîeHegmlekeÀele kesÀuee Deens. ³ee IeìkeÀebJej DeeOeeefjle ke=Àleer `GHe³eesefpele uesKeve' ³ee mJeleb$e efJeYeeieele DeeoMe& Gllejebmeefnle osC³eele Deeu³ee Deensle.

³ee HegmlekeÀele Òel³eskeÀ DeY³eemeIeìkeÀe®ee meJee¥ieeves HejeceMe& Iesleuee Deens. lesJne efJeoîeeL³ee¥meeþer ns HegmlekeÀ SkeÀ HeefjHetCe& ceeie&oMe&keÀ þjsue DeMeer Deecnebuee Kee$eer Jeeìles. YejHetj mejeJe, megìmegìerle ceeb[Ceer, Deelcemeele keÀjC³eeme meesHeer Je DeesIeJeleer uesKeveMewueer ³eebcegUs ns HegmlekeÀ legce®³ee Hemebleerme Glejsue Demee Deecnebuee efJeMJeeme Deens.

Òe³elveebleer HejcesMJej! ®euee ... efve³eespeveyeodOe DeY³eemeeuee meg©Jeele keÀª³ee, Hejer#esuee DeelceefJeMJeemeeves meeceesjs peeT³ee, legce®³ee Òe³elveeble Deecner meowJe legce®³ee meesyele®e Deenesle.

ns HegmlekeÀ HeefjHetCe& keÀjC³eemeeþer Deecner meJe&leesHejer Òe³elve kesÀues Deensle, lejer HegmlekeÀ DeefOekeÀeefOekeÀ Glke=À<ì JneJes, ³eemeeþer DeeHeu³ee met®evee mJeeieleen& Deensle. ³eekeÀjlee DeeHeuee DeefYeÒee³e [email protected] ³ee Fcesue Hell³eeJej HeeþJeeJee ner vece´ efJevebleer. Oev³eJeeo!

%eeveeLeeAvee ceve:HetJe&keÀ MegYes®íe! ÒekeÀeMekeÀ DeeJe=lleer: ÒeLece

ÒemleeJevee

This reference book is transformative work based on 'Marathi Yuvakbharati; First Edition: 2019' published by the Maharashtra State Bureau of Textbook Production and Curriculum Research, Pune. We the publishers are making this reference book which constitutes as fair use of textual contents which are transformed by adding and elaborating, with a view to simplify the same to enable the students to understand, memorize and reproduce the same in examinations. This work is purely inspired upon the course work as prescribed by the Maharashtra State Bureau of Textbook Production and Curriculum Research, Pune. Every care has been taken in the publication of this reference book by the Authors while creating the contents. The Authors and the Publishers shall not be responsible for any loss or damages caused to any person on account of errors or omissions which might have crept in or disagreement of any third party on the point of view expressed in the reference book. © reserved with the Publisher for all the contents created by our Authors. No copyright is claimed in the textual contents which are presented as part of fair dealing with a view to provide best supplementary study material for the benefit of students.

Disclaimer

SAMPLE C

ONTENT

¬eÀ. Heeþe®es / keÀefJeles®es veeJe uesKekeÀ / uesefKekeÀe / keÀJeer / keÀJeef³e$eer He=<þ ¬eÀ.

Yeeie – 1 mJeleb$eles®eW mlees$e (keÀeJ³eevebo) mJeeleb$³eJeerj efJe.oe. meeJejkeÀj 1

1. ceecet efMeJeepeer meeJeble 6

2. ÒeeCemeF& (keÀefJelee) Fbefoje meble 25

3. DeMeer HegmlekebÀ [e@. efvece&uekegÀceej HeÀ[kegÀues 38

4. Pee[eb®³ee ceveele peeT (keÀefJelee) veuesMe Heeìerue 56

5. HeefjceU Òeuneo kesÀMeJe De$es 66

6. oJeeble Deeefueme Yeu³ee HeneìeR (keÀefJelee) yee.meer.ce{xkeÀj 87

Yeeie – 2

7. `ceeCetme' yeebOet³ee! ÒeJeerCe oJeCes 97

8. SsmeeR De#ejW jefmekeWÀ (meblekeÀeJ³e) meble %eevesMJej 110

9. JeefnveeR®ee `megmeeì' meuuee MeesYee yeeWês 121

10. Meyo (keÀefJelee) ³eMeJeble ceveesnj 146

11. Jee*dce³eerve uesC³ee®ee efMeuHekeÀej megceleer osJemLeUs 157

12. HeQpeCe (keÀefJelee) veeruece ceeCeieeJes 176

DeHeefþle ieoîe Gleejs 189

Yeeie – 3

veeìkeÀ – meeefnl³eÒekeÀej-Heefj®e³e 193 1. nmeJeeHeÀmeJeer efoueerHe ÒeYeeJeUkeÀj 204 2. O³eeveerceveer ÒeMeeble oUJeer 214 3. megboj ceer nesCeej Heg.ue.osMeHeeb[s 222

Yeeie – 4 GHe³eesefpele uesKeve

1. met$emeb®eeueve 230

2. cegefêleMeesOeve 236

3. DevegJeeo 243 4. Devegefoveer (yuee@ie) uesKeve 250 5. jsef[Deespee@keÀer 258

Deveg¬eÀceefCekeÀe

SAMPLE C

ONTENT

4

Yeeie – 5 J³eekeÀjCe efJeYeeie 1. MeyoefmeodOeer

265-310

2. MeyoMekeÌleer 3. keÀeJ³eiegCe 4. JeekeÌ³emebMues<eCe 5. keÀeU 6. MeyoYeso 7. Meyomecetneyeodoue SkeÀ Meyo 8. DeeuebkeÀeef]jkeÀ Meyo 9. uesKeveefve³ece 10. efJejeceef®evns 11. cnCeer 12. keÀefJeles®es jmeûenCe

meeefnefl³ekeÀeb®eer ìesHeCe veeJes, j®evee, HegjmkeÀej 311

ìerHe: HeeþeKeeueer efouesues ÒeMve * ³ee ef®evneves oMe&Jeues Deensle.

SAMPLE C

ONTENT

25

Fbefoje meble (1914 les 2000)

ÒeefmeodOe keÀJeef³e$eer, keÀLeekeÀej Je ueefuele uesefKekeÀe. ueneveHeCeeHeemetve®e l³eeb®³eeJej Jee*dce³ee®es mebmkeÀej Peeues nesles. vescekeÌ³ee Je meceHe&keÀ Meyoeb®³ee ceeO³eceeletve DeefYeJ³ekeÌle nesC³ee®es JewefMe<ìîe l³eeb®³ee keÀeJ³eele Dee{Ules. Òeerleer, efJejn, SkeÀekeÀerHeCee®es og:Ke Fl³eeoer efJeefJeOe YeeJeveeb®ee keÀuueesU efìHeCeejer, efvemeie&Òeefleceeb®ee vescekesÀHeCeeves JeeHej keÀjCeejer GlkeÀì, YeeJeHetCe& Je ÒeefleYeemebHevve keÀeJ³eMewueer ner l³eeb®³ee keÀefJeles®eer DeeCeKeer keÀener JewefMe<ìîes Deensle. l³eekeÀeU®³ee meceer#ekeÀebveer FbefojeyeeF¥®³ee keÀefJelesuee èfJeMegodOe YeeJekeÀefJelee' cnCetve cegkeÌleHeCes oeo efoueer. ìeYe&jsMeerce' ³ee l³eeb®³ee keÀeJ³emebûeneuee `meeefnl³e DekeÀeoceer®ee HegjmkeÀej' ÒeeHle Deens. l³eeb®eer ueeskeÀieerleeb®es mebkeÀueve Je mebHeeovee®eer Flej HegmlekesÀner ÒekeÀeefMele Peeueer Deensle. keÀefJeleemebûen: `menJeeme', `Mesuee', `jbieyeeJejer', `yeengu³ee', ìeYe&jsMeerce', `ceWoer', `ce=iepeU', èf®elkeÀUe', `JebMekegÀmegce', èfvejekeÀej'

keÀLeemebûen: `M³eeceueer', `keÀoueer', `®ewlet',

ueefuele uesKemebûen: `ce=odiebOe', `ceeueveieeLee' `ÒeeCemeF&' ³ee keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eebveer efueefnuesu³ee keÀefJelesle ûeeceerCe Yeeieeleerue HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve Deeues Deens. GvneUe mebHeC³ee®³ee Je HeeJemeeUe megª nesC³ee®³ee ojc³eeve®ee ne keÀeueeJeOeer Deens. IejeIejeble, MesleebceO³es DeeJeM³ekeÀ leer HetJe&le³eejer Peeuesueer Deens. keÀJeef³e$eer cewef$eCeer®³ee veel³eeves IeveeJeUeruee cnCepes®e cesIeceeuesuee/{ieebvee HeeJemee®³ee mejer IesTve ueJekeÀjele ueJekeÀj ³esC³eemeeþer GlkeÀìHeCes efvejesHe HeeþJele Deens. meeO³ee, meesH³ee Meyoeble kesÀuesueer ner HeeJemee®eer DeeUJeCeer Del³eble YeeJejc³e Deens.

`Heerþ keÀeb[les ................................... iegbletve?' peCet keÀener DeeYeeUele je#emeerCe Oeev³e keÀeb[le DemeeJeer FlekesÀ keÀ[keÀ Tve He[ues Deens. GvneUe mebHele Deeuesuee Demeuee lejer Gvne®ee leeHe Demenîe nesle Deens. Gvne®³ee le[eK³eeves peerJe nwjeCe/keÀemeeJeerme Peeuee Deens. DeMeeJesUer ÒeeCemeF& (ceePeer ÒeeCeefÒe³e meKeer) cesIeceeuee, keÀesCel³ee keÀeceele iegbletve jeefnueer yejs? èfouee HeeKejeb®³ee .................. cew$eHeCee DeeþJetve...' legP³ee Òeefle#esle Demeuesueer ceer legP³ee Yesìermeeþer FlekeÀer Deelegj Peeues Deens, keÀer ceePee efvejesHe legP³eeHe³e¥le ueJekeÀjele ueJekeÀj Heesnes®eeJee cnCetve ceer lees HeeKejebmeesyele Oee[uee Deens. ns meKeer IeveeJeUer, DeeHeu³ee oesIeeR®eer leer ¢{ cew$eer DeeþJetve Deeleelejer let ueJekeÀj ³es. `He[JeUe ............................... þsefJeu³ee j®etve,' let Deeueerme cnCepes legP³ee ceeieesceeie lees Je©Cejepee ³esF&ue®e. lees ³esCeej cnCetve IejeIejeble, MesleeMesleebJej HetJe&le³eejer megª Deens. HeeJemeele yenjCeeN³ee He[JeU, YeesHeUe DeMee JesueJeieea³e Yeep³eeb®³ee ueeieJe[ermeeþer le³eej kesÀuesu³ee ceeleer®³ee DeeUîee ceer Yeepetve þsJeu³ee Deensle. megkeÀuesu³ee ieesJeN³eeb®ee {erie cees[tve l³ee ieesJeN³ee Iejele veerì j®etve þsJeu³ee Deensle. `yewue Peeues ............................ Gvne®³ee ueeietve,' Gvne®ee leeHe cegkeÌ³ee iegjeJeemejebvee FlekeÀe Demenîe nesle Deens, keÀer ceeuekeÀeves ieeF&iegjebvee Deelee ieesþîeele oeJeCeeruee yeebOetve þsJeues Deens. HeeJemee®³ee eE®elesves l³eeb®es ceeuekeÀ DemJemLe Peeues Deensle. leeHeu³ee Gvne®³ee iejce PeUe ve meesmeJeu³eecegUs uenevei³ee peerJeeb®eer leeW[s megketÀve iesueer Deensle. èfJeefnjer®³ee .................................. let meebie?' keÀ[keÀ GvnecegUs efJeefnjer Deeìu³ee Deensle. efJeefnjer®³ee Keesue leUeMeer Lees[smes®e HeeCeer efMeuuekeÀ Deens. met³e&efkeÀjCes He[u³eecegUs les HeeC³ee®es ieesueekeÀej eEYeie peCet ®ekeÀekeÀle Deens. ceePes ceve Iejele jcele veener, let keÀOeer ³esMeerue yejs? `³es ie oew[le .................................. mJeHveebJej' cesIeceeues, let OeeJeleHeUle DeeOeer ceeP³ee MesleeJej yejme Heent! let yejmeMeerue, lesJne legP³ee ³esC³eeves Mesles efnjJeerieej nesTve peeleerue, cnCetve MesleerYeeleer YejIeesme efHekeÀC³eemeeþer Je MesleceeuekeÀeb®es efnjJes mJeHve mel³eele GlejJeC³eemeeþer let ³es.

ÒeeCemeF& 2 -- Fbefoje meble

keÀJeef³e$eer®ee Heefj®e³e

keÀJeef³e$eer®es meeefnl³euesKeve

keÀefJeles®ee DeeMe³e

keÀefJeles®ee DeLe&

SAMPLE C

ONTENT

26

Goe. HegCes efpeunîeeleerue ceeUerCe ³esLeerue Ieìvee.

26

F³ellee DekeÀjeJeer: cejeþer ³egJekeÀYeejleer

`leMeer Peguele ................................. IeesUeMeer,' leMeer®e [guelePeguele let ceeP³ee IejepeJeUner ³es. legP³eeletve yejmeCeeN³ee, ®ece®eceCeeN³ee mejeRceO³es legPes Yee®es cevemeeskeÌle KesUleerue. `DeeUW Jesuee®eW .............................. eE®eye eE®eye;' ceer YeepeerHeeu³eemeeþer le³eej kesÀuesueer DeeUer legP³ee HeeC³eeves efYepet os, efJenerj keÀeþeskeÀeþ Yeª os. ceePes meJe& Iejoej HeeJemeeves eEMeHetve efveIet os. `GYeer jentve .......................... keÀewlegkeÀ meebiesve...' let DeMeer HeeTme IesTve Deeueerme, keÀer ceer oejele GYeer jentve legP³ee meesyele KetHe ieHHee ceejsve. ceePee meKee keÀeUîee DeeF&®eer mesJee keÀjC³eemeeþer, efnjJes mJeHve HegÀueJeC³eemeeþer Mesleele obie nesTve keÀece keÀjle Demesue, l³ee®es keÀewlegkeÀ leguee meebiesve. `keÀeb ie JeekegÀ[sHeCee ne, ............. JeeN³eeJeªve Yejejer.' ceer FlekeÀer efJeveJeCeer keÀjle Deens, leguee efvejesHe Oee[le Deens; HeCe let ceveele De{er Oeªve keÀe yejs yemeueer Deensme? let ceeP³eekeÀ[s DeMeer Heeþ keÀe efHeÀjJeueer Deensme? ³es ie, ÒeeCemeF& ³es. JeeN³eeJej mJeej nesTve let ueJekeÀj ceuee Yesìe³euee ³es. keÀ[e[les keÀ[keÀ (extremely hot, scorching) keÀescesueer keÀescespeueer (dried) keÀewlegkeÀ ÒeMebmee, mlegleer (praise) IeveeJeU cesIeceeuee (clouds) IeesU ³esLes DeLe& - mejer (shower of rain) PeUe Gvne®ee leeHe, Oeie, Dee®e. PeeWyeCes KesUCes, cemleer keÀjCes (to play)

þeCeyeboer HeMetbvee ieesþîeele yeebOetve þsJeCes. (animals tied in cowshed)

leg[gbye keÀeþeskeÀeþ, HetCe&HeCes (to the brim) oew[Ces OeeJeCes (to run) Oee[Ces HeeþJeCes (to send) Heeþceesjer SKeeoîeekeÀ[s Heeþ keÀªve GYes jenCes

ÒeeCemeF& ÒeeCemeKeer, Del³eble DeeJe[leer, efpeJeueie cew$eerCe (dearest friend)

yes®ewve DemJemLe (to feel restless) Yejejer Jesieeves, PeìkeÀve (swiftly) eEYeie Deejmee (mirror) cew$eHeCee cew$eer (friendship)

jceCes iegbie nesCes, ceive nesCes (to be engrossed)

je#emeer je#emeerCe (monster) JeekegÀ[sHeCee JeekeÀ[sHeCee, ³esLes DeLe&- ceveeleerue De{er/jeie

(anger) MesCeer ieesJeN³ee (dung cakes) meKee ³esLes DeLe&- Heleer, veJeje (husband) mebieleer meesyele (together, company) meebieeJee efvejesHe (message) ng[e ieesJeN³eeb®ee {erie (pile of dung cakes)

DeeUer yeer ueeJeC³eemeeþer DeesUerves kesÀuesues ceeleer®es ef{ieejs

keÀeb[Ces Oeev³eeleerue ìjHeÀues/meeueer keÀe{tve ìekeÀC³eemeeþer les Oeev³e ®es®eC³ee®eer eEkeÀJee kegÀìC³ee®eer Òeef¬eÀ³ee

ke=À.1. Deeke=ÀefleyebOe HetCe& keÀje. i. Gllej 1. He[JeU, YeesHeUîeeb®eer DeeUer Yeepetve þsJeCes 2. ieesJeN³eeb®ee {erie cees[tve MesCeer j®etve þsJeCes ii. Gllej: 1. yewueebvee/iegjeJeemejebvee ieesþîeele yeebOetve þsJeCes 2. MesleceeuekeÀ yes®ewve nesCes 3. uenevei³ee yeeUeb®eer leeW[s keÀescespetve peeCes 4. efJeefnjer DeeìCes

*ke=À.2. ®eewkeÀìer HetCe& keÀje. i. ii. iii.

keÀJeef³e$eer®³ee cewef$eCeeruee meebieeJeeHeesnes®eJeCeejer

keÀJeef³e$eerves efpeuee efJevebleer kesÀueer leer

keÀ[e[l³ee Gvneuee efouesueer GHecee

1

keÀJeef³e$eerves kesÀuesueer HeeJemeeUîee®eer HetJe&le³eejer

2

Gvne®³ee keÀ[ekeÌ³eecegUs efomet ueeieuesues HeefjCeece

1 2 3 4

MeyoeLe&

efìHee

HeoîeebMe 1

ke=Àleer 1 DeekeÀueve

SAMPLE C

ONTENT

27

Heeþ 2 : ÒeeCemeF&

Gllej: i. ÒeeCemeF& IeveJeU ii. Heerþ keÀeb[Ceejer je#emeer iii. HeeKejs ke=À.1. `ÒeeCemeF&' ns Gllej ³esF&ue Demee ÒeMve le³eej keÀje. Gllej: keÀJeef³e$eer IeveeJeUermeeþer keÀesCeles efJeMes<eCe ³eespeles? ke=À.2. SkeÀe JeekeÌ³eele Gllejs efuene. i. keÀJeef³e$eer ÒeeCeefÒe³e meKeer IeveJeUeruee keÀmeueer

DeeþJeCe keÀªve osle Deens? Gllej: keÀJeef³e$eer efle®³ee ÒeeCeefÒe³e meKeer IeveJeUeruee l³eeb®³ee cew$eer®eer

DeeþJeCe keÀªve osle Deens. ii. efJeefnjer®³ee Keesue leUeMeer efYebie keÀe efomet ueeieues

Deens? Gllej: efJeefnjer®³ee Keesue leUeMeer efYebie efomet ueeieues Deens keÀejCe

leerJe´ Gvne®³ee keÀ[ekeÌ³eecegUs efJenerj Deeìtve iesueer Deens.

*ke=À.3. keÀejCes efuene. i. yewueeb®es ceeuekeÀ yes®ewve Peeues Deensle, keÀejCe......... Gllej: GvneUe mebHele Deeuee lejer Gvne®ee leeHe Demenîe nesle Deens.

HeeTme He[C³ee®eer keÀener ef®evns efomele veenerle, DeMee JesUer cegkeÌ³ee peveeJejebvee ®eeje-HeeC³ee®eer keÀcelejlee Yeemet MekeÀles, Gvne®³ee leerJe´les®ee HeÀìkeÀe peveeJejebvee yemet MekeÀlees. lemes®e, HeeTme He[uee veener, lej MesleerYeeleer efHekeÀCeej keÀMeer, ³ee keÀeUpeerHeesìer yewueeb®es ceeuekeÀ yew®esve Deensle.

ii. yeeUeb®eer leeW[s keÀescespeueer, keÀejCe............ Gllej: Gvne®ee le[eKee keÀener kesÀu³ee keÀceer nesC³ee®es veeJe Iesle

veener. DeMee JesUer leerJe´ Gvne®³ee PeUebcegUs uenevei³ee yeeuekeÀeb®es ®esnjs megkeÀues Deensle. l³eebvee ner G<Celee meesmeJesveeMeer Peeueer Deens.

ke=À.1. `³es ie ³es ie IeveeJeUer cew$eHeCee DeeþJetve' ³ee

DeesUeRleerue YeeJemeeQo³e& mHe<ì keÀje. Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&'

³ee keÀefJelesleerue Demetve ³eele HeeJemee®³ee Òeleer#esle DemeCeeN³ee

keÀJeef³e$eerves DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme DeeCeC³ee®es DeeJeenve kesÀues Deens.

GvneUe mebHele Deeuee lejer Tve ceer cnCele Deens. Gvne®³ee le[eK³eeves meJe& keÀemeeJeerme Peeues Deensle. meejer me=<ìer keÀescespeueer Deens. HeeJemee®³ee Òeleer#esle Demeuesueer keÀJeef³e$eer cesIeceeuesuee meeo Ieeuele efJe®eejle Deens, keÀer `DeMee ³ee efyekeÀì Òemebieer let kegÀþs yejs iegbletve jeefnueer Deensme? legP³ee Yesìermeeþer ceer FlekeÀer Deelegj Peeues Deens, keÀer ceePee efvejesHe legP³eeHe³e¥le ueJekeÀjele ueJekeÀj Heesnes®eeJee ³eemeeþer ceer lees HeeKejeb®³ee neleer Oee[uee Deens. let ceePeer Del³eble efÒe³e meKeer Deensme. DeeHeueer ¢{ cew$eer DeeþJetve lejer efveoeve let ueJekeÀj ³eeJesme.'

³esLes keÀJeef³e$eer GlkeÀìHeCes cew$eYeeJe peeieJele cesIeceeuesuee Je©Cejepeeme IesTve ³esC³ee®eer efJevebleer keÀjle Deens.

ke=À.2. `ng[e cees[tve Iejeble MesCeer þsefJeu³ee j®etve' ³ee

DeesUeRleerue efJe®eejmeeQo³e& mHe<ì keÀje. Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&'

³ee keÀefJelesleerue Demetve ³eele HeeJemee®³ee Òeleer#esle DemeCeeN³ee keÀJeef³e$eerves DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme DeeCeC³ee®es DeeJeenve kesÀues Deens.

Òemlegle keÀefJelesle ûeeceerCe Yeeieeleerue HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve Deeues Deens. keÀJeef³e$eerves ³eboe®³ee HeeJemeeUîeele He[JeU, YeesHeUe DeMee JesueJeieea³e Yeep³eeb®³ee ueeieJe[ermeeþer ceeleer®³ee DeeUer j®eu³ee Deensle. leer J³eJeefmLele Yeepetve DeeJeM³ekeÀ leer HetJe&le³eejer efleves keÀªve þsJeueer Deens. keÀ[keÀ Gvnele megkeÀuesu³ee ieesJeN³ee HeeJemeele efYepet ve³es ³eemeeþer efleves ieesJeN³eeb®ee {erie cees[tve l³ee Iejele vesìkesÀHeCeeves j®etve þsJeu³ee Deensle.

DeMee ÒekeÀejs, HeeJemeeUe ³esC³eeDeeOeer ³eesi³e leer HetJe&le³eejer keÀªve keÀJeef³e$eerner HeeJemee®³ee Deeiecevee®eer Òeleer#ee keÀjle Deens, ns Jejerue keÀeJ³eHebkeÌleeRletve efometve ³esles.

*ke=À.3. efJeefnjer®³ee leUeR Keesue efometb ueeieueW ie eEYeie' ³ee

keÀeJ³eHebkeÌleer®ee DeLe& mHe<ì keÀje. Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&'


GvneUe mebHetve HeeJemeeUe megª nesC³ee®ee keÀeU peJeU Deeuee, lejer HeeTme He[C³ee®eer keÀener ef®evns efomele veenerle, leeHeceeveeves FlekeÀe G®®eebkeÀ ieeþuee Deens, keÀer ieeF&iegjebvee ieesþîeele yeebOetve þsJeC³eeefMeJee³e He³ee&³e Gjuee

HeeþîeHegmlekeÀeleerue He=<þ ¬eÀ. 7 Jejerue HeoîeHebkeÌleer (1 les 20) Jee®ee Je ÒeMveeb®eer Gllejs efuene. [`Heerþ keÀeb[les............................. ..................... keÀOeer ³esMeerue let meebie?]


ke=Àleer 3 keÀeJ³emeeQo³e&

SAMPLE C

ONTENT

28


28


veener. MesleceeuekeÀ HeeJemee®³ee ef®eblesves yes®ewve Deensle. ueneve yeeuekeÀeb®es ®esnjs megketÀve iesues Deensle. HeeC³ee®ee meeþener mebHeuee Deens. efJenerj FlekeÀer Deeìueer Deens, keÀer efle®ee Keesue leU GIe[îee [esUîeebveerner menpe Heenlee ³esT MekeÀlees. efle®³ee leUeMeer Lees[s®e HeeCeer efMeuuekeÀ Deens. met³e&efkeÀjCes He[u³eecegUs les HeeC³ee®es ieesueekeÀej efYebie DeejMeemeejKes ®ecekeÀleevee efomele Deens, Demes JeCe&ve keÀJeef³e$eer ³esLes keÀjles.

³esLes keÀJeef³e$eer Òel³e³ekeÀejer Òeefleces®³ee DeeOeejs HeeC³ee®³ee ìb®eeF&®eer mecem³ee meeQo³e&HetCe& Meyoeble J³ekeÌle keÀjles.

ke=À.1. Deeke=ÀefleyebOe HetCe& keÀje. Gllej: 1. MesleeJej 2. IejeHeeMeer

*ke=À.2. ke=Àleer keÀje. Gllej: 1. Jesueeb®eer DeeUer efYepet os 2. efJenerj leg[gbye Yeª os 3. meejs Iejoej ef®ebye efYepet os 4. legP³eeMeer cevemeeskeÌle ieHHee ceeª os DeeefCe ceeP³ee

meK³ee®eer keÀewlegkesÀ leguee meebiet os ke=À.3. ®eewkeÀìer HetCe& keÀje. i. ii. *iii. Gllej: i. efnjJee Mesuee ii. efle®es Yee®es iii. keÀJeef³e$eer®ee meKee/veJeje

ke=À.1. ®egkeÀer®es efJeOeeve MeesOee. i. cesIeceeuesves oew[leOeeJele keÀJeef³e$eer®³ee IejeHeeMeer ³eeJes. ii. keÀJeef³e$eer cesIeceeuesmeesyele ieHHee ceejCeej Deens. iii. cesIeceeuesves keÀJeef³e$eer®es Iejoej eEMeHetve keÀe{eJes. iv. ÒeeCemeF& cesIeceeuesves JeeN³eeJej mJeej nesTve ³eeJes. Gllej: cesIeceeuesves oew[leOeeJele keÀJeef³e$eer®³ee IejeHeeMeer ³eeJes. ke=À.2. keÀejCes efuene. i. cesIeceeuesves MesleebJej yejmeeJes, keÀejCe... Gllej: cesIeceeuee pesJne MesleebJej yejmesue, lesJne MesleerYeeleer efHekesÀue.

efMeJeej HegÀuesue, meJe&$e efnjJeeF& efomesue. MeslekeÀN³eebveer kesÀuesu³ee keÀ<ìeb®es ®eerpe nesF&ue DeeefCe MesleceeuekeÀebveer Heeefnuesues efnjJesieej mJeHve mel³eele Glejsue. l³eecegUs, meJe&$e Deeveboe®es JeeleeJejCe efvecee&Ce nesF&ue.

ii. cesIeeceeuesves keÀJeef³e$eer®³ee IejepeJeU ³eeJes, keÀejCe... Gllej: cesIeceeuee keÀJeef³e$eer®³ee IejepeJeU ³eslee®e efle®es Yee®es

cnCepes®e keÀJeef³e$eer®eer cegues HeeJemeele eE®eye vneleerue, cesIeceeuesletve yejmeCeeN³ee Oeejeble KesUleerue, Jesuee®eer DeeUer efYepeleerue, efJenerj HeeC³eeves leg[gbye Yejsue, Iejoej eEMeHetve efveIesue, keÀJeef³e$eer efle®³eeMeer KetHe ieHHee ceejsue DeeefCe Mesleele jeyeCeeN³ee DeeHeu³ee meK³ee®es keÀewlegkeÀ efleuee meebiesue.

*ke=À.1. `³es ie oew[le OeeJele DeeOeer ceeP³ee MesleeJej:' ³ee

keÀeJ³eHebkeÌleer®ee DeLe& mHe<ì keÀje. Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&'


Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleeRle, Gvne®ee Demenîe leeHe Meeble keÀjC³eemeeþer, meJe&$e DeeveboerDeevebo HegÀueJeC³eemeeþer let OeeJeleHeUle ³es, DeMeer Deepe&Je³egkeÌle efJeveJeCeer keÀJeef³e$eer cesIeceeuesuee keÀjle Deens. cesIeceeuee Je©Cejepeemeesyele ³esF&ue DeeefCe MesleeJej yejmesue lesJne efMeJeej efnjJeeF& HeebIejsue. MesleerYeeleer efHekesÀue. efnjJeeF&®³ee ªHeeves mece=odOeer ³esF&ue Je yeUerjepee®es mJeHve meekeÀej nesF&ue, Demee DeeMe³e ³ee keÀeJ³eHebkeÌleeRodJeejs metef®ele neslees.

cesIeceeuesves ueJekeÀjele ueJekeÀj ³esLes ³eeJes 1 2

4

1

2 keÀJeef³e$eerves ÒeeCemeF&®³ee Deeieceveeveblej J³ekeÌle

kesÀuesu³ee DeHes#ee 3

HeeþîeHegmlekeÀeleerue He=<þ ¬eÀ. 8 Jejerue HeoîeHebkeÌleer (21 les 40) Jee®ee Je ÒeMveeb®eer Gllejs oîee. [³es ie oew[le.............................

............................. Yejejer.]

HeoîeebMe 2



ke=Àleer 3 keÀeJ³emeeQo³e&

cesIeceeuesves MesleceeuekeÀeb®³ee mJeHveebJej HeebIejeJeer DeMeer iees<ì

cesIeceeues®³ee pejer®³ee IeesUeMeerPeeWyeCeejs

Mesleele jceCeejer J³ekeÌleer

SAMPLE C

ONTENT

29


*ke=À.2. `Mesuee efnjJee HeebIej ceeuekeÀeb®³ee mJeHveebJej,' ³ee DeesUeRleerue YeeJemeeQo³e& mHe<ì keÀje.

Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesleerue Demetve ³eele HeeJemee®³ee Òeleer#esle DemeCeeN³ee keÀJeef³e$eerves DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme DeeCeC³ee®es DeeJeenve kesÀues Deens.

yengleebMe Mesleer ner HeeJemee®³ee HeeC³eeJej DeJeuebyetve Demeu³eecegUs HeeJemeeDeeOeer MeslekeÀjer Meslepeceerve YeepeCes, veebiejCeer keÀjCes, DeeUer j®eCes, leCe keÀe{Ces DeMeer efJeefJeOe keÀeces keÀjle Demeleele. je$ebefoJeme, Gvneleeveele Ieece ieeUle Demeleele. HeeTme Deeu³eeveblej l³eeb®³ee keÀ<ìeb®es ®eerpe nesCeej Demeles; HeCe Je©Cejepee JesUsJej yejmeuee veener, lej l³eeb®es keÀ<ì, l³eebveer Heeefnuesues efnjJ³eeieej efMeJeeje®es mJeHve mel³eele keÀmes Glejsue? ³eemeeþer keÀJeef³e$eer Deepe&Je³egkeÌle Yee<esle cewef$eCeer®³ee veel³eeves cesIeceeuesuee efJeveJele Deens, keÀer let ueJekeÀjele ueJekeÀj MesleebJej yejme, pesCeskeÀªve MesleceeuekeÀeb®eer mJeHves mel³eele Glejleerue.

³esLes keÀJeef³e$eerves GlkeÀì Je YeeJeHetCe& Meyoeble kesÀuesueer cesIeceeues®eer DeeUJeCeer metef®ele nesles.

*ke=À.3.`leMeer Peguele Peguele ³es ie ceeefPe³ee IejeMeeR' ³ee

keÀeJ³eHebkeÌleeR®ee DeLe& mHe<ì keÀje. Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&'


³esLes keÀJeef³e$eer efle®³ee ÒeeCeefÒe³e meKeeruee – cesIeceeuesuee meebiele Deens, keÀer legP³ee ³esC³eeves meJe&$e DeeveboerDeevebo Hemejsue, efMeJeejs efnjJeeF&ves mepeleerue. l³eecegUs, let Je©Cejepeeuee IesTve, MesleebJeªve Peguele Peguele Lesì ceeP³ee IejepeJeU ³es keÀejCe efleLes legPes Yee®es legPeer Deelegjlesves Jeeì Heenle Demeleerue. legP³ee

Deeieceveeves les KetHe®e Deeveboer nesleerue. les legP³ee pejermeejK³ee ®ece®ecel³ee mejeRceO³es eE®eye efYepeleerue, cevemeeskeÌle yeeie[leerue.

³esLes, keÀJeef³e$eer efÒe³emeKeer cesIeceeuesuee DeeHeu³ee Iejer ³esC³ee®es Deeceb$eCe osle SkeÀe veJeerve, Òescee®³ee veel³ee®eer (ceeJeMeer Yee®³ee®³ee) DeesUKe keÀªve osles.

*ke=À.4. keÀeb ie JeekegÀ[sHeCee ne, keÀeb ie DeMeer Heeþceesjer? ³es ie

³es ie ÒeeCemeF& JeeN³eeJeªve Yejejer' ³ee DeesUeRleerue YeeJemeeQo³e& mHe<ì keÀje.

Gllej: Òemlegle keÀeJ³eHebkeÌleer keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesleerue Demetve ³eele HeeJemee®³ee Òeleer#esle DemeCeeN³ee keÀJeef³e$eerves DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme DeeCeC³ee®es DeeJeenve kesÀues Deens.

Òemlegle keÀefJelesle keÀJeef³e$eer meKeer cesIeceeuesuee ùeJekeÀj ³esC³ee®ee' efvejesHe HeeKejebkeÀjJeer HeeþJele Deens. Gvneves yespeej Peeuesu³ee ieeF&Jeemejeb®es, MesleceeuekeÀeb®es, yeeuekeÀeb®es oeKeues osle HeeCeer ìb®eeF&®eer Yeerleer J³ekeÌle keÀjle Deens. HeeJemeeUîee®eer HetJe&le³eejer Peeuesueer Demetve MesleerYeeleer efHekeÀJeC³eemeeþer, Iejoej eE®eye efYepeJeC³eemeeþer, ieHHee ceejC³eemeeþer, Mesleele jceuesu³ee meK³ee®es keÀewlegkeÀ SskeÀC³eemeeþer let ³es, DeMeer veeveeÒekeÀejs DeeUJeCeer keÀªveosKeerue cesIeceeuee SskeÀle veener. leer ceveele De{er Oeªve, Heeþ efHeÀjJetve yemeueer Deens. efle®eer ceveOejCeer keÀjC³eemeeþer keÀJeef³e$eer Jejerue HeoîeHebkeÌleer efleuee GodosMetve cnCele Deens. efle®³ee Yesìermeeþer Deelegj Peeuesu³ee keÀJeef³e$eeruee efleves JeeN³eeJej mJeej nesTve lJejsves Yesìe³euee ³eeJes DeMeer efJeveJeCeer keÀJeef³e$eer ³esLes keÀjle Deens.

cesIeceeues®ee ©meJee keÀe{C³eemeeþer keÀJeef³e$eer efle®eer efpeJneUîeeves keÀMeer ceveOejCeer keÀjles ³ee®es YeeJejc³e ef®e$eCe ³esLes Dee{Ules.

*ke=À.1. Keeueerue lekeÌl³eele meg®eJeu³eevegmeej keÀefJeles®³ee DeesUer efuene. ¬eÀ. ÒeeCemeF&uee keÀJeef³e$eer

efJevebleer keÀjles l³ee DeesUer ÒeeCemeF& ve Deeu³eeves

keÀJeef³e$eer®³ee DemJemLe cevee®es JeCe&ve keÀjCeeN³ee DeesUer

ÒeeCemeF& ner®e keÀJeef³e$eer®eer cew$eerCe Deens ns

oMe&JeCeeN³ee DeesUer

ceeuekeÀe®³ee mJeHveHetleeameeþer DeeJeenve

keÀjCeeN³ee DeesUer

Gllej: ¬eÀ. ÒeeCemeF&uee keÀJeef³e$eer

efJevebleer keÀjles l³ee DeesUer ÒeeCemeF& ve Deeu³eeves

keÀJeef³e$eer®³ee DemJemLe cevee®es JeCe&ve keÀjCeeN³ee DeesUer

ÒeeCemeF& ner®e keÀJeef³e$eer®eer cew$eerCe Deens ns

oMe&JeCeeN³ee DeesUer

ceeuekeÀe®³ee mJeHveHetleeameeþer DeeJeenve

keÀjCeeN³ee DeesUer i. ³es ie ³es ie IeveeJeUer

cew$eHeCee DeeþJetve... ÒeeCemeF& IeveeJeU kegÀþs jeefnueer iegbletve?

ÒeeCemeF& IeveeJeU kegÀþs jeefnueer iegbletve?

Mesuee efnjJee HeebIej ceeuekeÀeb®³ee mJeHveebJej

keÀefJelesJej DeeOeeefjle ke=Àleer

SAMPLE C

ONTENT

30


30


ii. ceve ueeiesvee Iejeble: keÀOeer ³esMeerue let meebie?

ceve ueeiesvee Iejeble: keÀOeer ³esMeerue let meebie?

efouee HeeKejeb®³ee neleeR ceePee meebieeJee Oee[tve: ³es ie ³es ie IeveeJeUer cew$eHeCee DeeþJetve...

iii. ³es ie oew[le OeeJele DeeOeer ceeP³ee MesleeJej: Mesuee efnjJee HeebIej ceeuekeÀeb®³ee mJeHveebJej

GYeer jentve oejeble legP³ee mebieleer yeesuesve: meKee jceuee Mesleeble l³ee®es keÀewlegkeÀ meebiesve...

iv. leMeer Peguele Peguele ³es ie ceeefPe³ee IejeMeeR:

keÀeb ie JeekegÀ[sHeCee ne, keÀeb ie DeMeer Heeþceesjer? ³es ie ³es ie ÒeeCemeF& JeeN³eeJeªve Yejejer.

v. DeeUW Jesuee®eW efYepetb os, Yej efJenerj leg[gbye: meejW Iejoej ceePeW efYepetb os ie eE®eye eE®eye;

vi. ³es ie ³es ie ÒeeCemeF& JeeN³eeJeªve Yejejer.

ke=À.2. keÀeJ³emeeQo³e&

*i. keÀJeef³e$eerves GvneUîee®³ee leerJe´les®es JeCe&ve keÀjleevee ³eespeuesueer ÒeleerkesÀ mHe<ì keÀje.

Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle keÀJeef³e$eer Fbefoje meble efJeefJeOe ÒeleerkeÀeb®³ee ceeO³eceeletve GvneUîee®³ee leerJeles®es JeCe&ve keÀjleele. keÀefJeles®³ee meg©Jeeleeruee®e Gvne®ee Ye³ebkeÀjHeCee oeKeJeC³eemeeþer peCet keÀener DeeYeeUele je#emeerCeerves Oeev³e keÀeb[eJes FlekesÀ keÀ[keÀ Tve He[ues Deens, DeMee DeLee&®es ÒeleerkeÀ l³ee JeeHejleele. oener efoMee leHle Peeu³ee Deensle. meejer me=<ìer Gvneves HeesUtve efveIeeueer Deens. ieeF&iegjebvee ieesþîeele keÀeW[tve þsJeues Deens. jKejKeerle Gvne®eer leerJelee ve meesmeJeu³eecegUs uenevei³eeb®es HegÀueebmeejKes keÀesceue ®esnjs Gvneves megketÀve iesues Deensle, ns meebieleevee keÀJeer `keÀescesueer leeW[s' ns ÒeleerkeÀ ³eespeles.

efJenerj Deeìueer Deens ns meebieleevee keÀJeef³e$eer eEYeiee®es ÒeleerkeÀ JeeHejles. efJeefnjer®ee leU efomeeJee, FlekesÀmes HeeCeer eEYeieemeejKes ®ekeÀekeÀleevee efomele Deens, Demes leer cnCeles. cesIeceeuesletve PejCeeN³ee HeeJemee®³ee mejeRmeeþer leer pejer®³ee IeesUe®es ÒeleerkeÀ JeeHejles. keÀJeef³e$eer®eer cegues ceeJeMeer®³ee veel³eeves cesIeceeues®³ee pejer®³ee IeesUeMeer KesUleerue DeMeer megboj keÀuHevee keÀJeef³e$eer ³esLes keÀjles.

cesIeceeuee/IeveeJeU ner peCet efle®eer KetHe peJeU®eer, peerJeM®ekebÀþM®e cew$eerCe®e Deens DeMeer keÀuHevee keÀjle keÀJeef³e$eer efle®³eemeeþer `ÒeeCemeF&' cnCepes®e ÒeeCeefÒe³e meKeer®es ÒeleerkeÀ ³eespeles.

*ii. `keÀJeef³e$eer DeeefCe ÒeeCemeF& ³eeb®³eeleerue veeles efpeJneUîee®es Deens', mHe<ì keÀje.

Gllej: keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle HeeJemee®³ee Òeleer#esle DemeCeeN³ee keÀJeef³e$eerves DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme DeeCeC³ee®es DeeJeenve kesÀues Deens.

ÒeeCemeF& cnCepes®e Del³eble peerJeeYeeJee®eer cew$eerCe, efÒe³e meKeer. Òemlegle keÀefJelesle keÀJeef³e$eer cesIeceeuesuee ÒeeCemeF&®³ee veel³eeves ³esC³ee®es DeeJeenve keÀjle Deens. DeeHeu³ee efÒe³emeKeerves ueJekeÀjele ueJekeÀj DeeHeu³eeuee YesìeJes, cnCetve keÀJeef³e$eer HeeKejebkeÀjJeer lJeefjle efvejesHe Oee[le Deens. l³eeb®³ee ¢{ cew$eer®eer nkeÌkeÀeves DeeþJeCe keÀªve osle keÀJeef³e$eer efleuee OeeJeleHeUle ³esC³eeefJe<e³eer efJeveJele Deens.

DeeHeu³ee cevee®eer Ieeuecesue DeeHeu³ee efpeJeueie cewef$eCeerkeÀ[s ceveceeskeÀUsHeCeeves J³ekeÌle keÀjeJeer, l³eeÒeceeCes keÀJeef³e$eer cesIeceeuesMeer mebHetCe& keÀefJeleeYej efpeJneUîeeves mebJeeo meeOeles. ceePes ue#e Iejele ueeiele veener let keÀOeer yejs ³esMeerue? Demes efJe®eejle keÀJeef³e$eer DeeHeues DeOeerj ceve efle®³ee peJeU ceeskeÀUs keÀjles. efle®³ee ³esC³eeves meJe&$e DeeveboerDeevebo Yeªve jenerue, MesleceeuekeÀeb®eer mJeHves meekeÀej nesleerue, efle®³ee Yee®³eebvee ceeJeMeeruee Yesìlee ³esF&ue, lesner efle®³ee ³esC³eeves KetHe KegMe nesleerue DeeefCe efle®³ee pejeroej IeesUbeMeer KesUle yemeleerue, DeMeer YeeJejc³e keÀuHevee keÀJeef³e$eer keÀjles.

SAMPLE C

ONTENT

31


cesIeceeues®es DeeefCe keÀJeef³e$eer®es veeles FlekesÀ GlkeÀì, peerJeeYeeJee®es Deens, keÀer keÀJeef³e$eer efle®³eemeesyele KetHe ieHHee ceejCeej Deens DeeefCe keÀeUîee DeeF&®eer mesJee keÀjCeeN³ee, Mesleele efnjJeb mJeHve HegÀueJeC³ee®³ee keÀeceele J³emle DemeCeeN³ee DeeHeu³ee uee[keÌ³ee meK³ee®eer keÀewlegkesÀ leer efleuee meebieCeej Deens.

cesIeceeuesJej keÀJeef³e$eer®ee `cew$eerCe' cnCetve FlekeÀe nkeÌkeÀ/DeefOekeÀej Deens, keÀer efle®ee ©meJee keÀe{C³eemeeþer keÀJeef³e$eer efle®eer ceveOejCeer keÀjles. JeeN³ee®³ee Jesieeves ceuee Yesìe³euee ³es, DeMeer DeeUJeCeer keÀjles.

ke=À.3. DeefYeJ³ekeÌleer

*i. legce®³ee Heefjmejeleerue HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve keÀje.

Gllej: keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eeb®³ee `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle ûeeceerCe Yeeieeleerue IejeIejeble ®eeueCeeN³ee HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve kesÀues Deens; Hejbleg Deece®³ee Menjele cee$e HeeJemeeUîeeHetJeea®eer Oeeboue Lees[er JesieUer Demeles. GvneUe Deesmejle Deeuee, keÀer keÀ[keÀ Gvnele JeeUle Ieeleuesueer meJe& JeeUJeCes (Goe. efJeefJeOe Oeev³es, megkeÀer ce®íer, HeeHe[, kegÀj[³ee, meeb[ies) DeeJejC³ee®eer IeeF& efometve ³esles. cemeeu³ee®³ee HeoeLee¥vee Tve oeKeJetve efiejCeerletve cemeeues kegÀìtve DeeCeues peeleele. ueesCe®eer, cegjebyes, HeeHe[ Fl³eeoer yesieceer®es HeoeLe& [y³eeble J³eJeefmLele Yeªve þsJeues peeleele.

mJe®í Oegleuesueer, Gvnele JeeUJeuesueer DebLe©Ce-HeebIe©Ces, keÀHeeìeleerue keÀHe[s Ie[îee Ieeuetve keÀHeeìele J³eJeefmLele j®etve þsJeues peeleele. Iejeoejeuee Hue@efmìkeÀ®eer DeeJejCes ueeJetve HeeJemee®³ee Deeieceveemeeþer meppe kesÀues peeles.

Deecneb efJeoîeeL³ee¥vee MeeUe ceneefJeoîeeue³es megª nesC³ee®es JesOe ueeieleele. l³eecegUs jsvekeÀesìdme, í$³ee, ®eHeuee DeMee meeefnl³ee®eer Kejsoer megª nesles. veJeerve ieCeJesMe, HeeþîeHegmlekesÀ, Jenîee IesC³eemeeþer ogkeÀeveele Pegbye[ G[les.

*ii. HeeJemeeveblej legce®³ee Heefjmejele nesCeeN³ee yeouee®es

JeCe&ve keÀje. Gllej: keÀ[keÀ Gvneves leeHeuesu³ee OejCeerJej HeeJemee®³ee mejer

yejmeu³eeJej ceeleer®ee megboj megJeeme Deemecebleele ojJeUlees DeeefCe HeeJemeeUîee®³ee Deeiecevee®eer ®eentue ueeieles. HeeTme He[u³eeJej Heefjmejeleerue OegUerves ceeKeuesueer Iejs, Fceejleer, Pee[s-Jesueer meejs eE®eye vneTve efveIeles! meJe& Heefjmej DebIeesU kesÀu³eeÒeceeCes efvece&U nesTve peelees. Pee[eb®eer Heeves DeefOekeÀ®e lepesueoej efomet ueeieleele. efKe[keÀerletve efomeCeejs otjJej®es [eWiej efnjJesieej nesTve peeleele. JeeleeJejCe Òemevve nesles. keÀOeerkeÀOeer Tve-meeJeueer®ee ueHeb[eJe megª neslees DeeefCe

DeekeÀeMeele FbêOeveg<³ee®eer keÀceeve GieJeles, leer HeenC³ee®ee DevegYeJe DeefJemcejCeer³e Demelees. ³ee keÀeUele jml³eeJej [jeBJe-[jeBJe DeeJeepe keÀeveer He[t ueeielees DeeefCe FlekesÀ efoJeme kegÀþslejer ieg[tHe Peeuesues yes[tkeÀoeoe vepejsme He[leele. ieeb[gUemeejKes efve©HeêJeer ke=Àceer, lemes®e ceeM³eebmeejKes efJeefJeOe keÀerìkeÀ nîee $eÝletle nceKeeme Deepetyeepetuee efomeleele.

Heefnu³ee HeeJemeele efYepeC³eemeeþer, Jeenl³ee HeeC³eele nes[îee mees[C³eemeeþer Deecner ye®®eskebÀHeveer Deieoer Deelegj Demelees. jsvekeÀesìdme Ieeleuesueer, jbieeryesjbieer í$³ee IesTve efHeÀjCeejer cegues-ceeCemes Heenleevee jbieeryesjbieer HegÀueHeeKejs efYejefYeju³ee®ee Yeeme neslees.

meKeue Yeeie Demeu³eecegUs peje HeeTme He[uee, keÀer Deece®³ee Heefjmejele vesnceer KetHe HeeCeer mee®eles. FlekesÀ, keÀer meJee¥vee ieg[IeeYej HeeC³eeletve peeJes ueeieles. jmlee efomesveemee neslees. veeues leg[gbye Yejleele DeeefCe ceie `HeeCeer®e HeeCeer ®entkeÀ[s' DeMeer efmLeleer nesles. Heefjmejeleerue MeeUe, ceneefJeoîeeue³es, keÀe³ee&ue³eebYeesJeleer leUer mee®eleele. cegmeUOeej HeeJemee®ee lej Deece®³ee peerJeveJeeefnveer jsuJesueener peesjoej HeÀìkeÀe yemelees.

*iii. HeeJemeeveblej keÀesCeekeÀesCeeuee keÀmeekeÀmee Deevebo neslees

les efuene. Gllej: keÀ[keÀ Gvneves meejer me=<ìer keÀescespetve iesuesueer Demeles. DeMee

JesUer Gvne®³ee keÀeefnueercegUs nwjeCe Peeuesues peerJe HeeJemee®eer Deelegjlesves Jeeì Heenle Demeleele. DeMee SKeeoîee #eCeer yejmeCeeN³ee JeUJee®³ee mejer ceveele keÀesCe Deevebo efvecee&Ce keÀjleele! HeeJemee®³ee Deeieceveeves meejer me=<ìer DeeveboefJeYeesj yeveles. leHle peceerve le=Hle nesles. HeMet-He#eer megKeeJeleele. HeeJemee®eer ®eelekeÀemeejKeer Jeeì HeenCeeje MeslekeÀjer jepee ceveesceve megKeeJelees keÀejCe Deelee l³eeves kesÀuesu³ee keÀ<ìeb®es meeLe&keÀ nesCeej Demeles. MesleerYeeleer efHeketÀve l³eeves Heeefnuesues efnjJes mJeHve meekeÀej nesCeej Demeles.

HeeTme Deeuee, keÀer ieejieej mejeRle eE®eye efYepee³euee efceUCeej ³ee keÀuHevesves®e cegues Deevebefole nesleele. HeeJemee®³ee HeeC³eele keÀeieoer nes[îee mees[Ces, ef®eKeueele HegÀìyee@ue KesUCes, vee®eCes, G[îee ceejCes, ieeCeer ieeCes Demes ceveemeejKes GHe¬eÀce keÀje³euee efceUu³eecegUs leer Yeueleer®e KetMe Demeleele.

cesIe oeìtve ³eslee®e efHemeeje HegÀueJetve ceesj vee®et ueeielees. ®eesefnkeÀ[s DeeveboerDeevebo Hemejlees. me=<ìer®es DevegHece meeQo³e& v³eeneUCeejs He³e&ìkeÀ, OeyeOey³eebvee ³ee®e keÀeUele Yesìer osleele. Je=#eÒesceer ³ee®e keÀeUele Je=#eueeieJe[er®es GHe¬eÀce Deeveboeves Heej Hee[leele.

DeMeeÒekeÀejs HeMet-He#eer, Pee[s-Jesueer Je ueneveebHeemetve ceesþîeebHe³e¥le meJee¥vee®e HeeTme Deeu³eeJej Deevebo neslees.

SAMPLE C

ONTENT

32


32


ke=À.1. keÀefJelesmebyebOeer Keeueerue ke=Àleer mees[Jee. i. Òemlegle keÀefJeles®ee efJe<e³e Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle keÀJeef³e$eerves ûeeceerCe Yeeieeleerue

HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve keÀjle DeeHeu³ee efÒe³emeKeer IeveeJeUeruee/cesIeceeuesuee HeeTme IesTve ³esC³eeefJe<e³eer DeeJeenve kesÀues Deens.

ii. Òemlegle keÀefJelesletve efceUCeeje SkeÀef$ele DevegYeJe Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle keÀJeef³e$eer cesIeceeuesuee cewef$eCeer®³ee veel³eeves

HeeJemeeuee IesTve ³esC³eeefJe<e³eer DeeJeenve keÀjle Deens. cesIeceeuesuee kesÀuesueer ner DeeUJeCeer/efJeveJeCeer Del³eble GlkeÀì Je YeeJeHetCe& Deens. keÀJeef³e$eer Deepe&Jeer mJejeble DeeHeu³ee cewef$eCeer®eer ceveOejCeer keÀjle DeeHeu³ee ceveeleu³ee iegpeiees<ìer efle®³eepeJeU meebiele Deens. efJejnJ³eekegÀUlee, Yesìer®eer Dees{, Deepetyeepet®eer eE®eleepevekeÀ HeefjefmLeleer ³eeb®es ³esLes meceHe&keÀ Meyoeble JeCe&ve kesÀues iesues Deens. owvebefove peerJeveeleerue oeKeues osle DeeHeu³ee [esUîeebHeg{s HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es Je HeeTme He[u³eeveblej Ie[CeeN³ee efmLeleer®es efpeJeble ef®e$e meekeÀej kesÀues Deens. l³eecegUs, keÀefJelee Jee®eu³eeveblej leer Jee®ekeÀeb®³ee ceveeuee efYe[les.

iii. Òemlegle keÀefJelesle keÀJeef³e$eerves JeeHejuesueer ÒeleerkesÀ Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesle keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eebveer efJeefJeOe

ÒeleerkeÀeb®³ee ceeO³eceeletve GvneUîee®³ee leerJe´les®es JeCe&ve kesÀues Deens. keÀefJeles®³ee meg©Jeeleeruee®e Gvne®ee Ye³ebkeÀjHeCee oeKeJeC³eemeeþer peCet keÀener DeeYeeUele je#emeerCeerves Oeev³e keÀeb[eJes FlekesÀ keÀ[keÀ Tve He[ues Deens, DeMee DeLee&®es ÒeleerkeÀ keÀJeef³e$eer JeeHejles. cesIeceeuee/IeveeJeU ner peCet efle®eer KetHe peJeU®eer, peerJeM®ekebÀþM®e cew$eerCe®e Deens DeMeer keÀuHevee keÀjle keÀJeef³e$eer efle®³eemeeþer `ÒeeCemeF&' cnCepes®e ÒeeCeefÒe³e meKeer®es ÒeleerkeÀ ³eespeles.

jKejKeerle Gvne®³ee leerJe PeUe ve meesmeJeu³eecegUs ueneve yeeuekeÀeb®es ®esnjs HegÀueebÒeceeCes keÀescespeues Deensle, ns `keÀescesueer leeW[s' ³ee ÒeleerkeÀe®³ee DeeOeejs keÀJeef³e$eer J³ekeÌle keÀª Heenles. efJenerj Deeìueer Deens ns meebieleevee keÀJeef³e$eer eEYeiee®es ÒeleerkeÀ JeeHejles. efJeefnjer®ee leU efomeeJee, FlekesÀmes HeeCeer eEYeieemeejKes ®ekeÀekeÀleevee efomele Deens, Demes leer cnCeles.

cesIeceeuee yejmeu³eeJej MesleerYeeleer efHekesÀue, ns meebieC³eemeeþer keÀJeef³e$eer èfnjJee Mesuee' ns ÒeleerkeÀ ³eespeles. peCet Mesles efnjJeeF& uesJetve mepeleerue Je ceeuekeÀeb®eer efnjJeer mJeHves mel³eele ³esleerue Demee DeeMe³e l³eeletve J³ekeÌle neslees.

keÀJeef³e$eer cesIeceeuesletve yejmeCeeN³ee mejeRvee pejer®³ee IeesUe®es ÒeleerkeÀ ³eespeles. cesIeceeuesves peCet keÀener pejer®ee IeesU HeefjOeeve kesÀuee DemeeJee DeeefCe efle®³ee IeesUeMeer efle®es Yee®es cnCepes®e keÀJeef³e$eer®eer cegues KesUleerue DeMeer YeeJejc³e keÀuHevee keÀJeef³e$eer ³esLes keÀjles.

iv. Òemlegle keÀefJeles®eer Yee<eeMewueer Gllej: ÒeeCemeF& ³ee keÀJeef³e$eer Fbefoje meble efueefKele keÀefJeles®eer Yee<ee

meeOeer, meesHeer/ÒeemeeefokeÀ Deens. GlkeÀì, YeeJeHetCe& Je ÒeefleYeemebHevve keÀeJ³eMewueer®es oMe&ve ³esLes Ie[les. keÀ[e[l³ee Gvneuee `Heerþ keÀeb[CeeN³ee je#emeer®eer' efouesueer GHecee, IeveeJeUeruee `ÒeeCemeF&' (ÒeeCeefÒe³e meKeer) ³ee veel³eeves kesÀuesueer DeeUJeCeer, HegÀueebÒeceeCes keÀescespeuesu³ee uenevei³eebmeeþer `keÀescesueer leeW[s', efJeefnjerleerue Deeìuesu³ee HeeC³eeuee èEYeie', efnjJ³eeieej Mesleeuee èfnjJee Mesuee', lej HeeJemee®³ee mejeRvee `pejer®ee IeesU' cnCeCeejer keÀJeef³e$eer®eer Yee<ee efle®³eeleerue ÒeefleYeemebHevveles®es oMe&ve Ie[Jeles.

DeMeeÒekeÀejs, efvemeie&Òeefleceeb®ee vescekesÀHeCeeves JeeHej keÀjle meceHe&keÀ Meyoeble YeeJeYeeJeveeb®ee keÀuueesU efìHeCeejer Yee<eeMewueer ³ee keÀefJelesle Dee{Ules. owvebefove peerJeveeleues oeKeues osle menpemeesH³ee Meyoeble [esUîeebmeceesj efpeJeble ef®e$e GYes keÀjC³ee®eer ef®e$eoMeea Yee<eeMewueer ³esLes JeeHejueer iesueer Deens.

v. Òemlegle keÀefJelesletve efceUCeeje mebosMe Gllej: `ÒeeCemeF&' ner keÀefJelee ceeveJeer peerJeveeleerue HeeC³ee®es

eEkeÀyengvee HeeJemee®es cenllJe DeOeesjsefKele keÀjles. HeeJemeeDeYeeJeer MeslekeÀN³eeb®eer, ie=efnCeeR®eer, yeeuekeÀeb®eer nesCeejer efyekeÀì DeJemLee ³eeb®es leer JeCe&ve keÀjles. leerJe´ HeeCeerìb®eeF&, leeHeceeveJee{, JeeleeJejCeele DeJesUer Ie[tve ³esCeejs yeoue ³eebmeeK³ee He³ee&JejCeer³e mecem³eebJej yeesì þsJeles. DeMee efmLeleerle cesIeceeuesMeer/efvemeiee&Meer cew$eYeeJe peHele peerJeve peieC³ee®ee mebosMe ³ee keÀefJelesletve efceUlees. MesleerYeeleer efHeketÀve megKemece=odOeer veeboC³eemeeþer, efJeefnjer leg[gbye YejC³eemeeþer DeeHeCe HeeTme peHeCes KetHe DeeJeM³ekeÀ Deens Demee mebosMe keÀJeef³e$eer DeÒel³e#eHeCes ³esLes J³ekeÌle keÀjle Deens.

vi. Òemlegle keÀefJeles®eer ceO³eJeleea keÀuHevee Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eebveer efueefnuesu³ee

keÀefJelesle ûeeceerCe Yeeieeleerue HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve Deeues Deens. GvneUe mebHeC³ee®³ee Je HeeJemeeUe megª nesC³ee®³ee ojc³eeve®ee ne keÀeueeJeOeer Deens. IejeIejeble, MesleebceO³es DeeJeM³ekeÀ leer HetJe&le³eejer Peeuesueer Deens. keÀJeef³e$eer cewef$eCeer®³ee veel³eeves IeveeJeUeruee cnCepes®e

cegodoîeeb®³ee DeeOeejs keÀefJelesmebyebOeer ke=Àleer

SAMPLE C

ONTENT

33


cesIeceeuesuee/{ieebvee HeeJemee®³ee mejer IesTve ueJekeÀjele ueJekeÀj ³esC³eemeeþer GlkeÀìHeCes efvejesHe HeeþJele Deens. meeO³ee, meesH³ee Meyoeble kesÀuesueer ner HeeJemee®eer DeeUJeCeer Del³eble YeeJejc³e Deens.

ceeuekeÀe®³ee mJeHveebJej efnjJee Mesuee HeebIejC³eemeeþer, DeeHeu³ee Yee®³eebMeer KesUC³eemeeþer cesIeceeuesves ³eeJes, Demes DeeJeenve keÀjC³eemeesyele®e keÀJeef³e$eer HeeJemee®³ee Deeieceveeveblej mJele:®³ee ceveer DemeCeeN³ee F®íe, DeHes#ee J³ekeÌle keÀjles Je cesIeceeuesves JeeN³eeJej mJeej nesTve ueJekeÀjele ueJekeÀj ³eeJes ner efJevebleer efleuee keÀjles.

vii. Òemlegle keÀefJelesleerue legcnebuee DeeJe[uesues

Meyomecetn/Yeeef<ekeÀ meeQo³e&mLeUs Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJelesleerue keÀ[e[l³ee Gvneuee `Heerþ keÀeb[les

je#emeer' ner efouesueer GHecee, `ÒeeCemeF& IeveeJeU', èfJeefnjer®³ee leUer Keesue efomet ueeieues ie eEYeie', `leeW[s keÀescesueer yeeUeb®eer ', `Mesuee efnjJee HeebIej', `Yee®es legPeW PeeWyeleerue legP³ee pejer®³ee IeesUeMeer' ns Meyomecetn DeeefCe þeCeyeboer, ng[e, DeeUer ns ûeeceerCe Meyo ceuee HeÀej DeeJe[ues. keÀJeef³e$eer®eer De®eeì keÀuHeveeMekeÌleer, ÒeefleYeemebHevve keÀeJ³eMewueer Je owvebefove peerJeveeleerue oeKeues osle menpe meesH³ee Meyoeble [esUîeebmeceesj efpeJeble ef®e$e GYes keÀjCeejs ef®e$eoMeea Meyo ceveeJej þmee GceìJeleele.

viii. Òemlegle keÀefJelesleerue íbo/j®eveeÒekeÀej Gllej: `ÒeeCemeF&' ner íboesyeodOe keÀefJelee Deens. ³ee keÀefJelesle

keÀJeef³e$eer Fbefoje mebleebveer `De<ìe#ejer íbo' JeeHejuee Deens. keÀefJeles®³ee Òel³eskeÀ ®ejCeele Deeþ De#ejs Demeleele, lesJne De<ìe#ejer íboe®eer efveefce&leer nesles.

*ke=À.1. `ÒeeCemeF&' ³ee keÀefJeles®es jmeûenCe keÀje. Gllej: `ÒeeCemeF&' ³ee keÀJeef³e$eer Fbefoje meble ³eebveer efueefnuesu³ee

keÀefJelesle ûeeceerCe Yeeieeleerue HeeJemeeUîeeHetJeea®³ee efmLeleer®es JeCe&ve Deeues Deens. GvneUe mebHeC³ee®³ee Je HeeJemeeUe megª nesC³ee®³ee ojc³eeve®ee ne keÀeueeJeOeer Deens. IejeIejeble, MesleebceO³es DeeJeM³ekeÀ leer HetJe&le³eejer Peeuesueer Deens. keÀJeef³e$eer cewef$eCeer®³ee veel³eeves IeveeJeUeruee cnCepes®e cesIeceeuesuee/{ieebvee HeeJemee®³ee mejer IesTve ueJekeÀjele ueJekeÀj ³esC³eemeeþer GlkeÀìHeCes efvejesHe HeeþJele Deens.

ceeuekeÀe®³ee mJeHveebJej efnjJee Mesuee HeebIejC³eemeeþer, DeeHeu³ee Yee®³eebMeer KesUC³eemeeþer cesIeceeuesves ³eeJes, Demes DeeJeenve keÀjC³eemeesyele®e keÀJeef³e$eer HeeJemee®³ee

Deeieceveeveblej mJele:®³ee ceveer DemeCeeN³ee F®íe, DeHes#ee J³ekeÌle keÀjles Je cesIeceeuesves JeeN³eeJej mJeej nesTve ueJekeÀjele ueJekeÀj ³eeJes ner efJevebleer efleuee keÀjles. meeO³ee, meesH³ee Meyoeble kesÀuesueer ner HeeJemee®eer DeeUJeCeer Del³eble YeeJejc³e Deens.

keÀefJelee Jee®eu³eeveblej keÀJeef³e$eer®³ee ceveeleerue YeeJeYeeJeveeb®ee keÀuueesU ceveeuee efYe[lees. Del³eble GlkeÀì, YeeJeHetCe& Je Deepe&Jeer mJejeble kesÀuesueer ner efJeveJeCeer Jee®ekeÀceveeJej þmee GceìJeles. vescekeÌ³ee Je meceHe&keÀ Meyoeb®³ee ceeO³eceeletve DeefYeJ³ekeÌle nesC³ee®es JewefMe<ìîe ³ee keÀefJelesle Dee{Ules. menpemeesHeer Meyoj®evee Demeu³eecegUs keÀefJelesle `Òemeeo' ne keÀeJ³eiegCe Dee{Ulees. l³eebcegUs keÀefJeles®es DeekeÀueve menpe nesles. ef®e$eoMeea, keÀeJ³ece³e Yee<eeMewueer [esUîeebmeceesj Òel³e³ekeÀejer efpeJeble ef®e$e GYes keÀjles. keÀceerle keÀceer Meyoeble peemleerle peemle DeeMe³e meeceeJeC³ee®³ee meeceL³ee&cegUs `DeuHee#ejlJe' ns JewefMe<ìîe ³ee keÀefJelesle efometve ³esles.

ÒeeCemeF&, efnjJee Mesuee, keÀescesueer leeW[s, pejer®ee IeesU, efJeefnjer®³ee leUer Demeuesues eEYeie DeMee keÀuHekeÀ ÒeleerkeÀ-ÒeefleceebcegUs keÀJeef³e$eer®³ee ÒeefleYeemebHevve keÀeJ³eMewueer®es oMe&ve Ie[les. meebieeJee, ng[e, MesCeer, DeeUer, þeCeyeboer DeMee ûeeceerCe MeyoebceOetve ûeeceerCe ke=Àef<epeerJevee®es ngyesngye ef®e$eCe Ie[les. keÀescesueer, JeekegÀ[sHeCee DeMee Meyoeb®³ee veeJeerv³eHetCe& JeeHejecegUs keÀefJelesle DeebleefjkeÀ ue³e meeOeueer iesueer Deens.

ner keÀefJelee íboesyeodOe Demetve De<ìe#ejer íboele iegbHeÀueer iesueer Deens. Òel³eskeÀ keÀ[J³eeleerue ogmeN³ee Je ®eewL³ee ®ejCeele ³ecekeÀ meeOeues iesu³eecegUs keÀefJelesuee veeoce³elee ÒeeHle Peeueer Deens. Goe. leg[gbye-eE®eye, Yeepetve-j®etve Fl³eeoer. ies³elee ns ³ee keÀefJeles®es JewefMe<ìîe Demetve DeMee ÒekeÀej®³ee j®eveeHeodOeleercegUs keÀefJelee ÞeJeCemegYeie Je mcejCemegueYe yeveueer Deens.

ÌeveeJeU' ³ee efvepeeaJe vewmeefie&keÀ IeìkeÀeJej ceeveJeer YeeJeYeeJeveeb®ee DeejesHe Peeu³eeves ³esLes ®esleveiegCeeskeÌleer DeuebkeÀej meeOeuee iesuee Deens, l³eecegUs keÀefJeles®eer MeesYee Jee{ueer Deens. ceeveJeer peerJeveeleerue HeeJemee®es; eEkeÀyengvee HeeC³ee®es cenllJe ner keÀefJelee DeOeesjsefKele keÀjles. HeeJemeeHeeC³eeDeYeeJeer SkebÀojerle®e pevepeerJeve keÀmes efJemkeÀUerle nesles, ³ee®es ef®e$eCe ³esLes kesÀues iesues Deens. leerJe´ HeeCeerìb®eeF&, leerJe´ leeHeceeveJee{, DeJekeÀeUer HeeTme DeMee He³ee&JejCeer³e mecem³eebJej yeesì þsJeleevee®e efvemeiee&meesyele cew$eYeeJe peHeC³ee®ee mebosMener ner keÀefJelee osles. ³eeletve DeÒel³e#eHeCes, He³ee&JejCemebJeOe&vee®es cetu³e ©peJeC³ee®ee Òe³elve kesÀuee Deens, cnCetve ner keÀefJelee ceuee HeÀej DeeJe[les.

jmeûenCe

SAMPLE C

ONTENT

34


34


ke=À.1. Keeueerue lekeÌlee HetCe& keÀje.

¬eÀ. GHemeie& Òel³eskeÀer oesve Meyo i. mej ii. HeÀì

¬eÀ. Òel³e³e Òel³eskeÀer oesve Meyo i. oeCeer ii. mej

Gllej:

¬eÀ. GHemeie& Òel³eskeÀer oesve Meyo i. mej mejkeÀej, mejoej ii. HeÀì HeÀìkeÀU, HeÀìHeÀefpeleer

¬eÀ. Òel³e³e Òel³eskeÀer oesve Meyo i. oeCeer ®eneoeCeer, efHekeÀoeCeer ii. mej iees[mej, Jes[mej

ke=À.2. met®evesvegmeej mees[Jee. i. eEo[er Heene³euee DeKKee ieeJe ueesìuee neslee. ³ee

JeekeÌ³eeleerue ue#³eeLe& MeesOee. De. ieeJe ®eeuele Deeuee. ye. ieeJe peceuee neslee. keÀ. ieeJeeleerue meJe& ueeskeÀ Deeues nesles. [. ieeJeeves SskeÀues. ii. `HeeefveHeleeJej meJJee ueeKe yeebie[îee HegÀìu³ee.' ³ee

JeekeÌ³eeleerue MeyoMekeÌleer DeesUKee. De. DeefYeOee ye. ue#eCee keÀ. J³ebpevee [. ³eebHewkeÀer veener. iii. ³eesi³e He³ee&³e efveJe[e. De. DeefYeOee, ue#eCee Je J³ebpevee ³ee leerve MeyoMekeÌleer

Deensle. ye. ³eeletve Deveg¬eÀces Jee®³eeLe&, ue#³eeLe& Je J³ebi³eeLe& Demes

leerve DeLe& Òeieì nesleele. 1. De DeeefCe ye yejesyej 2. De yejesyej, ye ®etkeÀ 3. De ®etkeÀ, ye yejesyej 4. De DeeefCe ye oesvner ®etkeÀ

iv. `ceeP³ee ieb IejeJeªve kegÀC³ee ieb jepee®ee nlleer iesuee.' ³ee efJeOeeveele keÀesCeleer MeyoMekeÌleer Deeueer Deens?

De. DeefYeOee ye. ue#eCee keÀ. J³ebpevee [. ³eebHewkeÀer veener. Gllej: i. ieeJeeleerue meJe& ueeskeÀ Deeues nesles.

ii. ue#eCee iii. De DeeefCe ye yejesyej

iv. ue#eCee ke=À.3. Keeueerue DeesUeRleerue keÀeJ³eiegCe MeesOetve efuene. i. ng[e cees[tve Iejeble, MesCeer þsefJeu³ee j®etve ii. jeOeeOejceOegefceeEueo pe³epe³e jceejceCe nefj ieeseEJeo iii. keÀ[keÀ[e HeÀes[ veYe, G[Je G[g ceef#ekeÀe iv. Oeefj$eer®eer kegÀMeerceO³es efye³eefye³eeCeb efvepeueer Jej Hemejueer ceeleer peMeer Meeue HeebIejueer v. DebieCeer jebiele~ iegueiegue yeesuele~~ Gllej: i. Òemeeo iegCe ii. ceeOeg³e& iegCe iii. Deespe iegCe iv. Òemeeo iegCe v. ceeOeg³e& iegCe ke=À.4. ³eesi³e He³ee&³e efveJe[e. i. Keeueerue JeekeÌ³ee®es kesÀJeue JeekeÌ³eele ªHeeblej keÀje.

l³eeves DeveskeÀ veeìkesÀ Heeefnueer; HeCe l³eeme l³eeleerue SkeÀner Þes<þ opee&®es Jeeìues veener.

De. l³eeves DeveskeÀ veeìkesÀ Heeefnueer; HeCe l³eeme l³eeleerue SkeÀner Þes<þ opee&®es Jeeìues veener.

ye. l³eeves Heeefnuesu³ee DeveskeÀ veeìkeÀebHewkeÀer SkeÀner veeìkeÀ l³eeuee Þes<þ opee&®es Jeeìues veener.

keÀ. l³eeves SkeÀner Þes<þ veeìkeÀ Heeefnues veener. [. l³eeves DeveskeÀ veeìkesÀ Heeefnueer; HeCe l³eele SkeÀner

Þes<þ veJnles. ii. Keeueerue efouesu³ee JeekeÌ³eebleerue efceÞe JeekeÌ³e keÀesCeles les

DeesUKee. De. leeveepeer Me$etMeer ue{leeue{lee jCeebieCeele®e cesuee. ye. cegueebveer Jeef[ueeb®eer Dee%ee HeeUeJeer. keÀ. DeekeÀeMeele pesJne {ie peceleele, lesJne ceesj vee®et

ueeielees. [. Deyeye! kesÀJe{er Òe®eb[ ieoea ner! iii. Keeueerue JeekeÌ³ee®ee ÒekeÀej keÀesCelee les meebiee.

J³ee³eece Mejerjeme DeeJeM³ekeÀ Deens. De. efceÞe JeekeÌ³e ye. kesÀJeue JeekeÌ³e keÀ. meb³egkeÌle JeekeÌ³e [. ÒeOeeve JeekeÌ³e

Yee<eeY³eeme

De. Yee<eeY³eemeeJej DeeOeeefjle ke=Àleer

SAMPLE C

ONTENT

35


iv. met³e& yeje®e Jej Deeuee Deens; HeCe lees {ieebveer J³eeHeuee Deens. ³ee JeekeÌ³ee®ee ÒekeÀej DeesUKee.

De. efceÞe JeekeÌ³e ye. meb³egkeÌle JeekeÌ³e keÀ. kesÀJeue JeekeÌ³e [. mJeeLeea JeekeÌ³e Gllej: i. l³eeves Heeefnuesu³ee DeveskeÀ veeìkeÀebHewkeÀer SkeÀner veeìkeÀ

l³eeuee Þes<þ opee&®es Jeeìues veener.

ii. DeekeÀeMeele pesJne {ie peceleele, lesJne ceesj vee®et ueeielees.

iii. kesÀJeue JeekeÌ³e

iv. meb³egkeÌle JeekeÌ³e ke=À.5. met®evesvegmeej yeoue keÀje. i. ceuee yejs veener. ceer MeeUsle peeCeej veener.

(efceÞe JeekeÌ³e yeveJee.) ii. lees jml³eeJeªve ®eeuele neslee. l³ee®ee Hee³e Iemejuee. lees

He[uee. (kesÀJeue JeekeÌ³e yeveJee.) iii. kesÀJeue JeekeÌ³e yeveJee: De. eEJe.oe. keÀjboerkeÀj ns keÀJeer Deensle. ye. l³eebvee %eeveHeerþ HegjmkeÀej efceUeuee. iv. efoJeeUeruee ueeskeÀ efoJ³eeb®eer jesMeCeeF& keÀjleele.

(efceÞe JeekeÌ³e yeveJee.) Gllej: i. ceer MeeUsle peeCeej veener, keÀejCe ceuee yejs veener. ii. jml³eeJeªve ®eeuele Demeleevee Hee³e Iemeªve lees He[uee. iii. keÀJeer eEJeoe keÀjboerkeÀj ³eebvee %eeveHeerþ HegjmkeÀej

efceUeuee. iv. efoJeeUer Deeueer, keÀer ueeskeÀ efoJ³eeb®eer jesMeCeeF&

keÀjleele. ke=À.6. Keeueerue JeekeÌ³eeb®ee keÀeU DeesUKee. i. je<ì^Heleer vegkeÀles®e cejeþJee[îee®³ee oewN³eeJeªve Deeues

Deensle. ii. ceneue#ceer SkeÌmeÒesme ieesJ³eeuee Heesnes®eueer Demesue. iii. meJe& keÀener ceveepeesies Ie[le peeF&ue.

iv. meeieje®³ee ueeìe GmeUle Demeleele. Gllej: i. HetCe& Jele&ceevekeÀeU

ii. HetCe& YeefJe<³ekeÀeU iii. jerleer YeefJe<³ekeÀeU

iv. jerleer Jele&ceevekeÀeU ke=À.7. Keeueerue lekeÌlee HetCe& keÀje. De. De#ej HeÀjkeÀeves DeLe&yeoue

¬eÀ. Meyo DeLe& JeekeÌ³eeble GHe³eesie i.

®ej ®eue

Gllej: ¬eÀ. Meyo DeLe& JeekeÌ³eeble GHe³eesie i.

®ej Ke[d[e [eWiejGleejeJej ®ej

KeCeues Heeefnpesle. ®eue Heo ³esLes `x' ns ®eue

JeeHeª. ®eeueCes

(ef¬eÀ³eeHeo) ®eue, peje efHeÀªve ³esT.

ye. Meyoebleerue G®®eejmeeOec³e&

¬eÀ. Meyo DeLe& JeekeÌ³eeble GHe³eesie i. mej

mej Gllej:

¬eÀ. Meyo DeLe& JeekeÌ³eeble GHe³eesie i. mej ieUîeeleuee

nej ceuee ceesl³eeb®ee mej nJee.

mej efMe#ekeÀ mej, ns ieefCele ceuee mecepeues veener.

*ke=À.1. MeyomebHelleer De. Keeueerue Meyoeb®es meceeveeLeea Meyo MeesOetve Meyoceveesje

HetCe& keÀje. Goe.

Jeele Jee je

De efve ue me ceer j Ce

i.

mecegê

ii.

efJeoîegle

ye. mJeeO³ee³eeJej DeeOeeefjle ke=Àleer

SAMPLE C

ONTENT

36


36


iii. leueeJe

iv.

®ebê

v.

DebOeej

Gllej: i.

mecegê efmeb Oet

mee ie j j lvee keÀ j

(o³ee&, DeCe&Je, GoefOe, DebyegOeer) ii.

efJeoîegle Jeer pe

®e He uee meew oe efce veer

(®eb®euee, leef[le, efyepeueer, efJeoîeguuelee)

iii.

leueeJe le Us

le [e ie me jes Je j

(keÀemeej)

iv.

®ebê Me Meer

efn ceeb Met meg Oee keÀ j

(Fbot, megOeebMet)

v. DebOeej

le ce efle efce j

Deb Oe keÀe j (keÀeUesKe)

(ìerHe: kebÀmeele efouesues meceeveeLeea Meyo efJeoîeeL³ee¥®³ee DeefOekeÀ DeY³eemeemeeþer osC³eele Deeues Deensle.) ye. Keeueerue Meyoeb®es meceeveeLeea Meyo efuene. i. HeeKejs ii. meebieeJee iii. leeW[ iv. ceve v. Iej vi. Jesue vii. oej Gllej: i. He#eer, Keie, efJenbie ii. efvejesHe, mebosMe iii. cegKe, Jeove iv. ceeveme, ef®elle v. meove, Deeue³e, ie=n vi. uelee vii. ojJeepee, odJeej keÀ. Keeueerue Meyoeb®es efJe©odOeeLeea Meyo efuene. i. je#emeer ii. Tve

iii. cew$e iv. yes®ewve

v. Keesue vi. keÀewlegkeÀ

Gllej: i. osJelee ii. meeJeueer iii. Me$eglJe iv. Meeble v. GLeU vi. eEveoe [. Keeueerue MeyoeHeemetve DeLe&HetCe& Meyo le³eej keÀje. IeveeJeU Gllej: IeU, JeU, veeJe, veeU F. Keeueerue Meyoeb®eer meeceev³eªHes efuene. i. ceeuekeÀeb®³ee ii. IeesUeMeer iii. JeeN³eeJeªve iv. oejeble Gllej: i. ceeuekeÀeb ii. IeesUe iii. JeeN³ee iv. oejeb ke=À.2. Keeueerue DeeuebkeÀeefjkeÀ Meyoeb®es DeLe& efuene. i. keÀCee&®ee DeJeleej ii. Gbyeje®es HetÀue iii. De[sueleìdìt iv. De#ejMe$et v. veJekeÀesì veeje³eCe vi. ces<eHee$e Gllej: i. Goej, oeveMetj J³ekeÌleer ii. Del³eble ogceeaU Jemlet iii. nìdìer ceeCetme iv. De[eCeer v. DeefleMe³e Þeerceble J³ekeÌleer vi. yeeJeUì ceveg<³e

SAMPLE C

ONTENT

37


ke=À.3. Keeueerue Meyomecetnebyeodoue SkeÀ Meyo efuene. i. Ëo³eeuee efYe[Ceejs ii. ceespekeÀe®e Deenej IesCeeje iii. p³eeuee KetHe ceeefnleer Deens Demee iv. DeekeÀeMeele JeeJejCeejs v. Me$etuee meeceerue Peeuesuee Gllej: i. Ëo³ebiece ii. efceleenejer iii. yengÞegle iv. veYe®ej v. efHeÀletj ke=À.4. Keeueerue JeekeÌ³eebleerue DeOeesjsefKele Meyoeb®eer peele

DeesUKetve efuene. i. He[JeU - YeesHeUe ³ee JesueJeieea³e HeÀUYeep³ee Deensle. ii. meKeer, let ueJekeÀj ³es. iii. efleLes efkeÀleer ef®eKeue Deens! iv. ìesHeeJej PeekeÀCe þsJe. Gllej: i. efJeMes<eveece ii. ef¬eÀ³eeefJeMes<eCe DeJ³e³e iii. ef¬eÀ³eeefJeMes<eCe DeJ³e³e iv. Meyo³eesieer DeJ³e³e ke=À.5. Keeueerue Meyoebmeeþer HeeefjYeeef<ekeÀ Meyo efuene. i. Administration ii. Backlog iii. Criticism iv. Domain v. Elected vi. Felicitation vii. Geology viii. Iceberg Gllej: i. ÒeMeemeve ii. DevegMes<e iii. meceer#ee iv. DeefOe#es$e v. efveJee&ef®ele vi. ieewjJe vii. YetMeem$e viii. efnceveie ke=À.6. Keeueerue MeyoebHewkeÀer uesKeveefve³eceebvegmeej MegodOe Meyo

efuene. i. cenelc³e, cenelce, ceenelc³e, ceenelce ii. DeeefMeJee&o, DeeMeerJee&o, DeeMeerjJeeo, DeeefMejJeeo iii. oerieefJepe³e, efoiJeerpe³e, efoefiJepe³e, efokeÀefJepe³e iv. yenerceg&Ke, yeefncet&Ke, yenercet&Ke, yeefnceg&Ke Gllej: i. ceenelc³e ii. DeeMeerJee&o iii. efoefiJepe³e iv. yeefnceg&Ke ke=À.7. Keeueerue JeekeÌ³eebleerue ³eesi³e efþkeÀeCeer efJejeceef®evns

JeeHejuesueer JeekeÌ³es MeesOetve efuene. i. De. l³eeves efJe®eejues, DeeJe[ues keÀe leguee ns HegmlekeÀ? ye. l³eeves efJe®eejues, ’DeeJe[ues keÀe leguee ns HegmlekeÀ?“ keÀ. l³eeves efJe®eejues, ’DeeJe[ues keÀe leguee ns HegmlekeÀ“ [. l³eeves efJe®eejues, DeeJe[ues keÀe leguee ns HegmlekeÀ

ii. De. ceer Jeeì Heeefnueer HeCe lees Deeuee veener. ye. ceer Jeeì Heeefnueer; HeCe lees Deeuee veener. keÀ. ceer Jeeì Heeefnueer. HeCe, lees Deeuee veener. [. ceer Jeeì Heeefnueer HeCe! lees Deeuee veener. iii. De. Deensle íeve efkeÀleer HegÀues! ye. HegÀues efkeÀleer íeve Deensle? keÀ. íeve! efkeÀleer HegÀues Deensle! [. Dejs®®ee! efkeÀleer íeve HegÀues Deensle! Gllej: i. l³eeves efJe®eejues, ’DeeJe[ues keÀe leguee ns HegmlekeÀ?“ ii. ceer Jeeì Heeefnueer; HeCe lees Deeuee veener. iii. Dejs®®ee! efkeÀleer íeve HegÀues Deensle! ke=À.8. Keeueerue Fbûepeer cnCeer Jee®etve l³eeb®ee cejeþer DeLe&

efuene. i. Union is strength. ii. Where there is a will, there is a way. Gllej: i. SkeÀer ns®e yeU ii. F®íe lesLes ceeie& ke=À.9. Keeueerue cnCeer HetCe& keÀje. i. DeeJeUe osTve _______ ii. keÀeveeceeietve Deeueer _______ iii. _______ les osKes keÀJeer iv. _______ l³eeuee keÀesCe ceejer? Gllej: i. DeeJeUe osTve keÀesnUe keÀe{Ces ii. keÀeveeceeietve Deeueer efve efleKeì Peeueer iii. pes ve osKes jefJe les osKes keÀJeer iv. osJe leejer l³eeuee keÀesCe ceejer? ke=À.10.Keeueerue Meyo DekeÀejefJeunîeebvegmeej efuene. i. HeeTme, Hewpee, HeevePe[, HeeJemeeUe ii. JewjCe, Jewleeie, JewkegbÀþ, JewMeeKe iii. Gbyejþe, Gbyej, Gvee[, Gpee[ iv. keÀeJ³e, keÀeJ³eiegCe, keÀeJ³eelcekeÀlee, keÀeJ³eMewueer Gllej: i. HeeTme, HeevePe[, HeeJemeeUe, Hewpee ii. JewkegbÀþ, Jewleeie, JewjCe, JewMeeKe iii. Gpee[, Gvee[, Gbyej, Gbyejþe iv. keÀeJ³e, keÀeJ³eiegCe, keÀeJ³eMewueer, keÀeJ³eelcekeÀlee

https://www.targetpublications.org/std-11th-marathi-yuvakbharati-notes-book-maharashtra-board.html

Documents

Sample PDF of Std 11th Marathi Yuvakbharati Notes Book