SALIKLI ve AKTF YALANMAProf. Dr. Nazmi BilirHacettepe niversitesi Halk Sal Enstitsnbilir@hacettepe.edu.trSinop 22 Mart 2014

Herkes uzun yaamak istiyor; amakimse ihtiyarlamak istemiyorJ. Swift

Kronik hastalklarn toplumsal nemiAlfred Grotjahn; 1915

bir hastalk yalnzca hasta kiinin sorunu olmakla kalmaz, ailenin ve toplumun da sorunudur

Yetikin yataki 3 kiinin 2 tanesinde bir tr kronik hastalk vardr - aile bireylerinin etkilenmesi- igremezlik - tedavi giderleri

Chart2

56

66

76

Yl

Ortalama Yaam Sresi (Dnya)

46

Sheet1

ERKEKKADIN

Evlenmemi29

Evli441205

Dul103523

Boanm214

OLUMLU GRLER

SAYGI GRMEK84

EMEKLLK75

DNLENMEK64

AZ SORUMLULUK55

DAHA OK ZAMAN51

YORGUNLUK72

HASTALIK69

HAYATIN SONU56

SEVDN KAYBETMEK53

YALNIZLIK50

MUHTA OLMAK41

EVET838

HAYIR377

KARARSIZ84

YALI HSSETMEYENYALI HSSEDEN

HASTALIK4183

HAYATIN SONU2870

YALNIZLIK2763

MUHTA OLMAK1852

Giyinme-soyunma3

Tuvalete gitme4

Banyo yapma9

Ev dna gitme21

Fatura-banka ilemleri30

Dnyada Ortalama Yaam Sreleri

1950 yl56

2000 yl66

2050 yl76

Sheet1

2

441

103

2

ERKEK

Sheet2

9

205

523

14

KADIN

Sheet3

0

0

0

0

0

OLUMLU GRLER

0

0

0

0

0

0

OLUMSUZ GRLER

0

0

0

KENDSN YALI HSSETME

0

0

0

0

YALI HSSETMEYEN

0

0

0

0

YALI HSSEDEN

0

0

0

0

0

Yzde

BAZI AKTVTELERDE BAIMLILIK

0

0

0

Yl

Dnyada Ortalama Yaam Sresi

ERKEKKADIN

OYD-OY146520

LKOKUL252146

ORTA ve ZER11083

0

0

0

ERKEK

0

0

0

KADIN

ERKEKKADIN

SSK218190

EMEKL S.145157

BA-KUR11074

YEL K1336

YOK56268

0

0

0

0

0

ERKEK

0

0

0

0

0

KADIN

Chart2

25

50

65

75

Yl

Ortalama Yaam Sresi (Avrupa)

Sheet1

ERKEKKADIN

Evlenmemi29

Evli441205

Dul103523

Boanm214

OLUMLU GRLER

SAYGI GRMEK84

EMEKLLK75

DNLENMEK64

AZ SORUMLULUK55

DAHA OK ZAMAN51

YORGUNLUK72

HASTALIK69

HAYATIN SONU56

SEVDN KAYBETMEK53

YALNIZLIK50

MUHTA OLMAK41

EVET838

HAYIR377

KARARSIZ84

YALI HSSETMEYENYALI HSSEDEN

HASTALIK4183

HAYATIN SONU2870

YALNIZLIK2763

MUHTA OLMAK1852

Giyinme-soyunma3

Tuvalete gitme4

Banyo yapma9

Ev dna gitme21

Fatura-banka ilemleri30

Avrupa'da Ortalama Yaam Sreleri

1800 yl25

1900 yl50

1950 yl65

2000 yl75

Sheet1

2

441

103

2

ERKEK

Sheet2

9

205

523

14

KADIN

Sheet3

0

0

0

0

0

OLUMLU GRLER

0

0

0

0

0

0

OLUMSUZ GRLER

0

0

0

KENDSN YALI HSSETME

0

0

0

0

YALI HSSETMEYEN

0

0

0

0

YALI HSSEDEN

0

0

0

0

0

Yzde

BAZI AKTVTELERDE BAIMLILIK

0

0

0

0

Yllar

Yl

Ortalama Yaam Sresi (Avrupa)

ERKEKKADIN

OYD-OY146520

LKOKUL252146

ORTA ve ZER11083

0

0

0

ERKEK

0

0

0

KADIN

ERKEKKADIN

SSK218190

EMEKL S.145157

BA-KUR11074

YEL K1336

YOK56268

0

0

0

0

0

ERKEK

0

0

0

0

0

KADIN

Chart3

48

55

60

64

69

72

74

76

Yl

Doumda Beklenen Yaam Sresi (Trkiye)

Sheet1

ERKEKKADIN

Evlenmemi29

Evli441205

Dul103523

Boanm214

OLUMLU GRLER

SAYGI GRMEK84

EMEKLLK75

DNLENMEK64

AZ SORUMLULUK55

DAHA OK ZAMAN51

YORGUNLUK72

HASTALIK69

HAYATIN SONU56

SEVDN KAYBETMEK53

YALNIZLIK50

MUHTA OLMAK41

EVET838

HAYIR377

KARARSIZ84

YALI HSSETMEYENYALI HSSEDEN

HASTALIK4183

HAYATIN SONU2870

YALNIZLIK2763

MUHTA OLMAK1852

Giyinme-soyunma3

Tuvalete gitme4

Banyo yapma9

Ev dna gitme21

Fatura-banka ilemleri30

Dnyada Ortalama Yaam Sreleri

1950 yl56

2000 yl66

2050 yl76

Douta beklenen yaam (Trkiye)

1960 yl48

1970 yl55

1980 yl60

1990 yl64

2000 yl69

2010 yl72

2020 yl74

2030 yl76

Sheet1

2

441

103

2

ERKEK

Sheet2

9

205

523

14

KADIN

Sheet3

0

0

0

0

0

OLUMLU GRLER

0

0

0

0

0

0

OLUMSUZ GRLER

0

0

0

KENDSN YALI HSSETME

0

0

0

0

YALI HSSETMEYEN

0

0

0

0

YALI HSSEDEN

0

0

0

0

0

Yzde

BAZI AKTVTELERDE BAIMLILIK

0

0

0

Yl

Dnyada Ortalama Yaam Sresi

0

0

0

0

0

0

0

0

Yl

Doumda Beklenen Yaam Sresi (Trkiye)

ERKEKKADIN

OYD-OY146520

LKOKUL252146

ORTA ve ZER11083

0

0

0

ERKEK

0

0

0

KADIN

ERKEKKADIN

SSK218190

EMEKL S.145157

BA-KUR11074

YEL K1336

YOK56268

0

0

0

0

0

ERKEK

0

0

0

0

0

KADIN

Trkiyede yal nfusun deiimi, 1990 2013

Yllar65+ ya nfusu (%)19904,320005,720077,120086,820097,020107,220137,7

Yal nfus yzdesi en yksek illerYal nfus yzdesi en dk illerSinop %16,7Van %3,2Kastamonu %15,7rnak %3,0ankr %14,3Hakkari %2,8

Ortanca ya (baz lkeler ve Trkiyede baz iller)

Baz lkelerTrkiye, baz iller En yksekEn dkMonako 50,5 ylSinop 38,2 ylAr 19,7 ylJaponya 45,8 ylBalkesir 37,7 yl.Urfa 19,0 ylAlmanya 45,7 ylEdirne 37,6 ylrnak 18,7 ylTrkiye 29,4 yl

Trkiyede yal nfusTrkiyede halen 5 milyon dolaynda yal var65 yana gelmi olan Erkekler 15 ylKadnlar 18 yl daha yaamaktaBu dnemi salkl ve aktif geirmeleri nemli Saln korunmas ilkeleri; her yata

Yalanma ile meydana gelen deiikliklerFizyolojik deiimlerKas gcnde azalma (60 Y. 25 Y gre %15-20 azalma)Kalp performansnda azalma Solunum kapasitesinde azalma (45-50 Y. arasnda max O2 kapasitesinde %25 azalma)Grme keskinliinde azalma (refraksiyon, katarakt ...)itme yeteneinde azalma (presbiakuzi)Vcudun s reglasyon kapasitesinde azalmaScak ve souktan daha fazla etkilenimMental fonksiyonlarda azalmaUyku sresinde azalmaPatolojik deiimler

Yalanma ile meydana gelen deiikliklerFizyolojik deiimlerPatolojik deiimler; hastalklarYksek tansiyonKalp-damar hastalklarAkcier hastalklarKanserlereker hastalKas-iskelet hastalklar-hareket glGz sorunlar, katarakt, grme kusurlar Dier hastalklar

Yallk hastalklarndan korunma ilkeleri Hastalklarn oluunda etkisi olan faktrlerden korunmaSalkl beslenmekYeterli ve dengeli beslenmeEgzersiz yapmak, harektli yaamHafada 3-4 gn 30-40 dakika sporHer trl spor olabilir: yry, egzersiz, yzme, kou ...Sigara imemekHi balamamakiyorsa brakmak

Yallarda erken tan da ok nemlidir:Yallarda u belirtiler nemsenmeli ve dikkatle deerlendirilmelidirnefes darlinat ksrkgs zerinde aruzun sren ses ksklilik veya kitle ele gelmesisk idrara gitme ve ok su imebeklenmeyen ve anormal kanamalaruzun sren yara, ben veya siilde hzl byme

Hastalk aranrsa bulunuryal iin daha geerliYallar salk kuruluunu az kullanrYan gerei sayarHastalk bulunacandan korkarGtrecek kimsesi yokturDepresyondadr gitmek istemezAlglama bozukluu farknda olmazToplumun bak bu yatan sonra ...

Yallarla ilgili baz zelliklerYallarn bilinmeyen sorunlar vardrTans konmam salk sorunlar Ortalama 3,5 hastalk - kalp-akcier h., kanser,Yallar yalnz kimselerdirki kadndan birinin ei yok Alt erkekten birinin ei yokocuklarn ilgisiYallarn eitim dzeyi dktrErkeklerin %42si okula gitmemiKadnlarn %75i okula gitmemi

Tedavi ve izlem program yapmaHasta bulunanlarn tedavi ve izlemiKendine yeterli olmayanlara destek Gerekenlere rehabilitasyon

Sorunu olmayanlarn yllk kontrol

Yalanmak, bir daa trmanmaya benzer;ktka yorgunluunuz artar, nefesiniz daralr,ama gr anz geniler...Ingmar Bergman

Herkes uzun yaamak istiyor; amakimse ihtiyarlamak istemiyorJ. Swift

Genlikte yalla mr ayrmak gerek Anadolu sylemi

Yal Besinler Kilo Artna Neden OlurYAPROTEN KARBONHDRATEnerji 9 kcal/gEnerji4 kcal/g

Yallarn Salk Hizmeti Kullanm, Kayseri(Kayseri merkez, 7 Salk Oca, 65 ya zeri 584 kii)(Geriatri, 5: 138-143, 2002)

Salk kuruluuSon ylda Bavuran (%)Ortalama bavuruHerhangi salk kuruluu93,35,86Salk Oca72,23,27SSK Hastanesi36,21,17Devlet Hastanesi22,90,58Tp Fakltesi Hastanesi11,40,25zel doktor-hastane9,60,24Dier (dispanser, askeri hast., vb.)5,40,35

*Sinop %16,7**