SA NOU DWE KONNEN SOU KOZE TÈ

The translation and printing of this Manual has been made possible by the generous support of the American people through the United States Agency for International Development (USAID). The contents are the responsibility of theHaiti Property Law Working Group and do not necessarily reflect the views of USAID or the United States Government.

September 2016

Designed by: Jerry Rosembert Moise and Rolensky Louis

PLAN LIV LACHAPIT 1: KIJAN MOUN ACHTE TÈ EPI KIJAN MOUN VANN TÈ 4CHAPIT 1: KIJAN MOUN ACHTE TÈ EPI KIJAN MOUN VANN TÈ 6CHAPIT 2: PWOSÈ POU REVANDIKE TÈ OU 12

PAJ 4

PYÈ AP VANN JAN YON TÈ. LI MENNEN LI AL GADE TÈ A.

JOU APANTAJ LAN, TOUT VWAZEN KI RETE PRE TÈ A VIN ASISTE APANTAJ LAN

MEN TÈ A, MESYE JAN. M AP VANN OU TOUT POU

SENKANT MIL GOUD.

M AP ACHTE LI, MEN FÒK OU

TA MEZIRE LI EPI BAN MWEN RESI.

LALWA REKONÈT DE MOUN KA METE YO DAKÒ SAN YO PA ALE KAY NOTÈ POU YO ACHTE OSINON VANN YON TÈ. POU VANT SA KONPLÈT FÒK TÈ A APANTE EPI FÒK

RESI A AL ANREJISTRE NAN DGI (KONTRIBISYON).

CHAPIT 1: KIJAN MOUN ACHTE TÈ EPI KIJAN MOUN VANN TÈI- LÈ SE ACHTÈ AK VANDÈ A KI FÈ PAPYE TÈ A (VANT SOU RESI)

ETAP1

ETAP2

PAJ 5

PYÈ FÈ RESI A, EPI LI POTE LI BAY JAN

PYÈ AK JAN AL NAN DGI (BIWO KONTRIBISYON)

MEN PAPYE A MESYE

JAN, LI GEN TOUT EN-FÒMASYON YO : KANTITE

TÈ M AP VANN OU AN, KI BÒ TÈ A YE, KI MOUN KI VWAZEN OU, POU KONBYEN KÒB MWEN VANN OU TÈ A, EPI NOU TOU

DE AP SIYEN RESI SA AVÈK TEMWEN NOU AP

CHWAZI.

MWEN DAKÒ

KORÈK, LÈ TOUT MOUN FIN SIYEN

RESI A, NOU PWAL ANRESJISTRE E NOU

PWAL TRANSKRI PAPYE SA A NAN DGI (KON-

TRIBISYON)

ETAP3

ETAP4

PAJ 6

MWEN REN-MEN FRECHÈ ZÒN NAN. MEN ANVAN

M KÒMANSE BAY KÒB MWEN VLE OU AL KAY

YON NOTÈ AVÈK MWEN.

JAK AP VANN MARI YON TÈ. LI MENEN LI AL GADE TÈ A.

LI PI BON LÈ OU REGLE ZAFÈ TÈ KAY NOTÈ. LÈ SA, OU PA P NAN TWÒP TÈT CHAJE. NOTÈ A LA POU LI BA OU TOUT ENFÒMASYON OU BEZWEN LÈ OU AP VANN OUBYEN ACHTE TÈ. L AP

FÈ OU KONNEN SI TÈ A GEN ANPIL ERITYE, SI LI GEN IPOTÈK SOU LI, EPITOU SI MOUN K AP VANN NAN GEN DWA POU L VANN.

CHAPIT 1: KIJAN MOUN ACHTE TÈ EPI KIJAN MOUN VANN TÈII- LÈ SE NOTÈ KI FÈ PAPYE A

ETAP1

ETAP2

MACHÈ OU WÈ SA M T AP DI OU

LA ? TÈ A NAN BON POZISYON. DONK PI PITI

PRI SANTIYÈM NAN SE 1000 GOUD.

PAJ 7

M AP ETIDYE YO ; RETOUNEN KOTE M APRÈ KELKE JOU.

JAK AK MARI RIVE KAY NOTÈ A. JAK BAY NOTÈ A ETIDYE PAPYE LI YO

ETAP3

ETAP4

APRÈ RECHÈCH MWEN FÈ, PAPYE YO

BON, JAK SE VRÈMAN MÈT TÈ A, VANT LAN

KA FÈT. NOU KA AL APANTE TÈ A.

NOTÈ PATRIK MWEN VLE ACHTE

YON TÈ NAN MEN JAK. TANPRI GADE POU MWEN

SI TOUT PAPYE YO KÒRÈK.

DAKÒ NOTÈ, MWEN AK MESYE

JAK PRAL KOTE APANTÈ JOZÈF POU N FÈ APANTAJ LAN.

APRE KELKE JOU MARI AK JAK RETOUNEN KAY NOTÈ A.

PAJ 8

JOU APANTAJ LAN, TOUT VWAZEN KI RETE PRE TÈ A VIN ASISTE APANTAJ LAN.

LI ENPOTAN POU ACHTÈ A AK VANDÈ A REMÈT APANTÈ A PYÈS IDANTITE YO.LÈ APANTÈ A FIN RANPLI TOUT FÒMALITE LALWA MANDE L, LI AL FÈ APANTAJ LAN.

ETAP5

ETAP6

PAJ 9

JAK AK MARI RETOUNEN KAY NOTÈ A AVÈK TOUT PAPYE TÈ A EPI NOUVO PWOSÈ VÈBAL APANTAJ LAN

NOTÈ MEN PYÈS PA M.

M AP ACHTE 10 SAN-TYÈM NAN MEN JAK POU 1000 GOUD PA

SANTYÈM.

DAKÒ MWEN WÈ TOUT BAGAY KÒRÈK.

KOUNYE A NOU RETE POU NOU BAN MWEN KÒB POU M FÈ

TRAVAY LA.

BONJOU NOTÈ. MWEN AK MARI TOUNEN

KOTE OU POU N FÈ AFÈ A.. MEN PYÈS MWEN , MEN TOUT PYÈS TÈ A ANSANM OK NOUVO PAPYE APAN-

TAJ APANTÈ JOZÈF SOT FÈ POU MWEN AN.

ETAP7

ETAP8

DAPRÈ DEKRÈ LWA 27 NOVANM 1969 SOU NOTÈ NAN PEYI AYITI :

NOTÈ A DWE :

1. VERIFYE IDANTITE VANDÈ AK ACHTÈ A ;

2. VERIFYE SI VANDÈ A RANPLI KONDISYON POU L VANN TÈ A ;

3. VERIFYE SI PA GEN LÒT MOUN KI GEN DWA SOU TEREN AN. SI TÈ A SE YON TÈ ERITAJ FÒK LI CHÈCHE KONNEN TOUT LÒT ERITYE YO, EPI POU L FÈ YON AK DE NOTORYETE SA VLE DI :TWA TEMWEN KI DEKLARE DEVAN NOTÈ OSINON JIJ DE PÈ TOUT SAY YO KONEN SOU FANMI AN E KI NOMEN NON TOUT ERITYE TÈ A E KI PRESANTE AK DESÈ MÈT TÈ A AVÈK BATISTÈ ERITYE YO. FÒK LI ASIRE L TOUT LÒT ERITYE YO DAKÒ POU TRANZAKSYON SA FÈT.

4. WÈ PWOSÈ VÈBAL APANTAJ TÈ KI PRAL VANN LAN;

5. EKRI TRANZAKSYON AN NAN YON GWO KAYE LI GENYEN POU SA. YO RELE KAYE SA MINIT. EPI FÈ VANDÈ A AK ACHTÈ A SIYEN L;

6. ANREJISTRE PAPYE SA A SAN PÈDI TAN NAN BIWO DGI (BIWO KON-TRIBISYON) KI NAN ZÒN KOTE TÈ A YE A. APRÈ SA POU L POTE LI NAN PI GWO BIWO DGI (BIWO KONTRIBISYON) PEYI A POU AFÈ SA A KA EKRI NAN GWO KAYE LETA METE LA POU SA. SA RELE TRANSKRIPSYON;

7. BAY ACHTÈ A PAPYE TÈ A KI DWE GEN LADAN LI PLIZYÈ NIMEWO DGI (BIWO KONTRIBISYON) AN METE SOU LI;

8. EKRI SOU KOTE KAYE LI A, AVÈK NAN MANMAN PYÈS LA DÈNYE VANT KI SOT FÈT LAN ;

9. AKSEPTE PATAJE ENFOMASYON LI GENYEN SOU MANMAN PYÈS TÈ A AK LÒT NOTÈ KI TA GENYEN POU PASE YON AFÈ SOU MENM TÈ SA A ;

10. SOU ZÒD DWAYEN TRIBINAL SIVIL NAN ZÒN TÈ A YE A, LI KA BAY TOUT MOUN KI GEN DWA SOU TÈ A YON LÒT KOPI PAPYE TÈ A (EKSPEDISYON). FÒK LI SONJE EKRI SA NAN KAYE LI EPI NAN MANMAN PYÈS TÈ A.

PAJ 10

DEKRÈ 26 FEVRIYE 1975 KI BAY WÒL APANTÈ YO

DAPRÈ DEKRÈ SA A, APANTÈ A DWE :

1. FÈ VANDÈ A BA LI TOUT PAPYE KI KONSÈNE TÈ A TANKOU: PAPYE TÈ A, PLAN AK PWOSÈVÈBAL APANTAJ KI TE FÈT ANVAN YO ;

2. MANDE DWAYEN TRIBINAL SIVIL NAN ZÒN TÈ A YE A OTORIZASYON, EPI FÈ PAKÈ A VIZE L ;

3. VOYE YON SITASYON BAY TOUT VWAZEN KI SOU LIZYÈ TÈ KI PRAL APANTE A ; VWAZEN SA YO PRAL FOURE JE GADE KIJAN APANTAJ LAN AP FÈT, POU YO KA ASIRE YO MOUN PA P MONTE SOU TÈ PA YO.

4. FÈ APANTAJ LAN APRÈ SIZÈ NAN MATEN OUBYEN AVAN SIZÈ NAN ASWÈ ;

5. KANPE APANTAJ LAN, SI PANDAN LAP FÈT LA, GEN YON MOUN KI FÈ OPO-ZISYON ; LALWA FIKSE KONDISYON POU L TA REKOMANSE, OUBYEN KON-TINYE APANTAJ LAN ;

6. APRE APANTAJ LAN, EKRI AK APANTAJ LAN EPI PWOSÈVÈBAL APANTAJ LAN ;

7. AL ANREJISTRE EPI FÈ TRANSKRI AK APANTAJ LAN NAN DGI (BIWO KON-TRIBISYON)

8. BAY ACHTÈ A PWOSÈ VÈBAL AK PLAN APANTAJ TÈ A.

PAJ 11

PAJ 12

MESYE JAK GEN 3 ZAN DEPI LI PATI KITE PEYI A. LÈ LI TOUNEN LI ALE VIZITE TÈ A. LÈ LI RIVE, LI JWENN MOUN K AP KONSTWI SOU TÈ A SAN OTORIZASYON L.

MESYE JAK TOUNEN AK JIJ DE PÈ POU KONSTA.

O! MESYE SA N AP FÈ SOU

TÈ M NAN LA?! KANPE TRAVAY LA POU MWEN.

O ! KIYÈS K AP FÈ DEZÒD SA?

O ! KIYÈS OU YE MESYE? SE LAPOLIS OSWA LAJIS-

TIS KI KA DI M KANPE TRAVAY, APRÈ MOUN KI BAN M FÈ CHANTYE A. SILVOUPLÈ MESYE,

KITE CHANTYE A POU M PA GEN KONT AVÈK OU. ALE WÈ AK MÈT TRAVAY LA, OSWA ALE

LAJISTIS.

BONJOU MESYE! SE LAJISTIS KI VIN KOTE NOU ! MESYE JAK DI NOU

TÈ A SE POU LI. NAP BATI KAY SOU LI SAN LI PA OKOURAN. POU KI MOUN CHANTYE

SA A YE ?

JIJ, SE MADAN FANFAN PYÈ KI BA NOU

KONSTWI KAY LA POU LI.

CHAPIT 2: PWOSÈ POU REVANDIKE TÈ OU

MEZANMI KOUTE: LÈ YON MOUN MONTE SOU TÈ OU, PA AL FÈ KONT AVÈ L. KOURI VIT AL CHÈCHE YON JIJ DE PÈ POU VIN FÈ KONSTA. EPI KONTAKTE YON AVOKA KI POU EDE OU

REPRAN TÈ A.

ETAP1

ETAP2

PAJ 13

2, 3 JOU PASE, YON ISYE POTE PAPYE LAJISTIS SOU CHANTYE A POU MADAN FANFAN PYÈ.

MESYE JAK RELE MADAN FANFAN PYÈ LAJISITS POU L REPRAN TÈREN LI. APRÈ PLIZYÈ ODYANS, JIJ LA DESIDE REMÈT MESYE JAK TÈREN AN PASKE TOUT PAPYE L PWOUVE LI TE BYEN ACHTE. ALÒSKE PAPYE MADAN FANFAN

PA KÒRÈK.

BONJOU ISYE, SE MWEN KI MADAN

FANFAN PYÈ. OU MÈT BAN M PAPYE A.

ETAP3

ETAP4

BONJOU MESYEDAM ! MWEN SE ISYE LAJIS-

TIS. MWEN POTE YON PAPYE LAJISTIS POU MADAN

FANFAN PYÈ.

PAJ 14

JÒJ AK PYEWO, KONSTWI TOU PRE MEN YO CHAK GEN TÈREN PA YO.

JÒJ AL AVÈTI PYEWO LI PWAL FÈ KLOTI PA L LA.

BONJOU VWAZEN, MWEN VIN ANONSE OU

DEMEN MWEN AP FÈ KLOTI TEREN M

NAN.

JAN TÈ SA YO YE LA A, LI AP BON SI M FÈ KLOTI PA

M NAN

:

DAKÒ VWAZEN, MEN PA KITE BÒS YO

MONTE SOU LIZYÈ M NON. FÒK TRAVAY LA BYEN FÈT POU NOU PA NAN NI BRI

NI KONT.

PA BLIYE, LÈ NOU SE DE PWOPRYETÈ KI GEN TEREN NOU KÒTAKÒT, DEPI BÒN YO RACHE, YO VIN FÈ YON SÈL. POU N KA RIVE REPLASE BÒN YO, SE SWA NOU ANTANN NOU OU BYEN

LAJISTIS PASE LÒD KISA KI DWE FÈT SELON KA KI VIN DEVAN L LAN.

CHAPIT 3: PWOSÈ POU REPLASE BÒN

ETAPE1

ETAPE2

PAJ 15

PYEWO KANPE TRAVAY LA.

AVOKA TOU DE VWAZEN YO AP PALE DEVAN YON JIJ KI NAN TRIBINAL SIVIL

KÒM NOU TOULEDE GEN PAPYE ANN KITE LAJISTIS

DESIDE

SE LA MESYE JÒJ DI M POU M FOUYE FONDASYON AN

WI.

VWAZEN PYEWO, MWEN

PA WE BÒN OU AN NON. POU NOU PA NAN KONT ANN AL

LAJISTIS.

EY! BÒS, KANPE LA SILVOUPLÈ. OU

AP FOUYE FON-DASYON AN SOU

LIZYÈ M.

JIJ, KLIYAN M NAN RETE MENM KOTE

AK MESYE JÒJ. BÒN MESYE JÒJ RACHE, LI DESIDE FÈ KLO-

TI SAN LI PA RAFRECHI LIZYÈ L.

PLISKE PA GEN BÒN KI LIMITE DE TÈ YO. PLISKE

NOU TOU DE GEN PAPYE TÈ NOU NAN MEN NOU. MWEN PASE LÒD POU

SE YON APANTÈ KI REPLASE BÒN YO, SE NOU TOU DE K AP METE TÈT NOU ANS-

ANM POU PEYE APANTÈ A. EPI MI KI PWAL FÈT LA SOU KONT NOU

TOULEDE.

ETAPE3

ETAPE4

MESYE PYEWO PA KONN KOTE BÒN LI AN

YE NON PLIS. EPI SE KLI-YAN M NAN K AP FÈ KLO-

TI A POUKONT LI

PAJ 16

koutwazi CIAT

MODÈL PWOSÈ VÈBAL APANTAJ

FÒM PAPYE TÈ VANT KI PASE KAY NOTÈ

koutwazi CIAT

PAJ 17

Rete konekte avèk nou sou

Manuel 1: VENTE LEGALE DE BIEN FONCIER EN HAÏTI: UN GUIDE PRATIQUE

Manuel 2: LA SECURISATION DES DROITS FONCIERS EN HAÏTI : UN GUIDE PRATIQUE

ou ka telechaje tou de (2) liv sa yo sou sit sa:www.landlaws.org

Groupe de Travail sur le Droite Foncier en Haiti

@GroupeFoncierHT

@GroupeFoncierHTPAJ 18