1

RZECZPOSPOLITA POLSKA

INFORMACJA DLA KOMISJI EUROPEJSKIEJ

dotycząca krajowych działań w zakresie ITS przewidywanych na kolejny okres

pięciu lat, zgodnie z art. 17 ust. 2 dyrektywy 2010/40/UE

Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej

ul. T. Chałubińskiego 4/6, 00-928 Warszawa

tel. +48 22 630 11 00, fax +48 22 830 02 61

e-mail: info@transport.gov.pl, www.transport.gov.pl

2

Spis treści

Wprowadzenie ................................................................................................................................................ 3

1. Podejście krajowe/strategiczne ............................................................................................................... 4

Długookresowa strategia rozwoju kraju - Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności - projekt .................. 4

Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 - projekt .......................................................................... 4

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 ......................................................................... 5

Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko - projekt ................................................................. 5

Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) – projekt .............................. 5

Transport kolejowy .................................................................................................................................. 6

Transport drogowy .................................................................................................................................. 6

Transport lotniczy .................................................................................................................................... 7

Transport morski ..................................................................................................................................... 7

Transport wodny śródlądowy .................................................................................................................. 7

Strategia „Sprawne Państwo 2020” – projekt ............................................................................................. 7

Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 -2025 ................................................................................... 7

Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego ................................................................................ 8

Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 - 2015 ............................................................................. 10

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013 ................................................... 10

2. Projekty o zasięgu krajowym ................................................................................................................. 13

Elektroniczny system poboru opłat ........................................................................................................... 13

Krajowy System Zarządzania Ruchem ....................................................................................................... 14

Nadzór nad ruchem drogowym ................................................................................................................. 19

System powiadamiania ratunkowego ....................................................................................................... 20

Inne rozwiązania ITS będące w trakcie wdrażania .................................................................................... 21

3. Projekty o zasięgu wojewódzkim .......................................................................................................... 24

4. Projekty w obszarach miejskich ............................................................................................................. 33

5. Prace i programy naukowo/badawcze - instytuty ................................................................................. 72

6. Załączniki ............................................................................................................................................... 77

3

Wprowadzenie

Stosownie do wytycznych KE w zakresie sprawozdawczości Państw Członkowskich, informacje

dotyczące działań w zakresie inteligentnych systemów transportowych (ITS) przewidzianych na

kolejny okres pięciu lat, o których mowa w art. 17 ust. 2 dyrektywy 2010/40/UE, powinny

zawierać ogólne sprawozdanie na temat działań planowanych w okresie kolejnych pięciu lat i

dotyczących wdrażania ITS w państwie członkowskim. Sprawozdanie to powinno zawierać

przynajmniej następujące stosowne informacje dotyczące następujących kwestii:

a) opis krajowego podejścia i/lub strategii rozwoju i wdrażania ITS, włącznie z ich głównymi

celami;

b) opis ram technicznych i prawnych dotyczących rozwoju i wdrażania ITS;

c) opis działań związanych z wdrażaniem ITS;

d) opis krajowych obszarów priorytetowych dla działań i powiązanych środków, w tym

wskazanie, w jaki sposób te działania i środki odnoszą się do obszarów priorytetowych

określonych w art. 2 dyrektywy 2010/40/UE;

e) realizacja bieżących i planowanych działań w odniesieniu do instrumentów, konsultacji i

aktywnych zainteresowanych stron, głównych etapów, monitorowania.

W celu realizacji powyższych zaleceń informacja została sporządzona we współpracy z urzędami

administracji centralnej, samorządami województw i zarządami miast oraz GDDKiA, ITD i

Platformą Technologiczną ITS. Ze względu na konieczność zapewnienia przejrzystości,

informacja została skonstruowana w oparciu o Wytyczne KE w podziale na:

krajowe dokumenty strategiczne i ich opis, w tym podsumowanie realizacji działania

działanie 8.3 Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych realizowanego w ramach

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013,

projekty ITS będące w trakcie wdrożenia i planowane do wdrożenia obejmujące swym

zakresem:

1) obszar całego kraju,

2) tereny poszczególnych województw,

3) obszary miejskie.

informację odnośnie planów w zakresie projektów i potencjalnych źródeł finansowania

projektów naukowo badawczych w obszarze ITS,

zestawienie projektów na potrzeby monitoringu.

Realizacja, przez podmioty zgłaszające, poszczególnych projektów jest uwarunkowana

wysokością środków przeznaczonych w ich budżetach na ten cel lub możliwością pozyskania

środków finansowych z budżetu UE.

4

1. Podejście krajowe/strategiczne1

Długookresowa strategia rozwoju kraju - Polska 2030. Trzecia fala

nowoczesności - projekt

W projekcie długookresowej strategii rozwoju kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności w

kontekście ITS wskazano, iż głównym, strategicznym i długofalowym celem polityki

transportowej jest zwiększenie dostępności terytorialnej Polski poprzez utworzenie

zrównoważonego, spójnego i przyjaznego użytkownikom systemu transportowego w wymiarze

krajowym (lokalnym) , europejskim i globalnym. Osiągnięcie celu strategicznego w ciągu

najbliższych 20 lat będzie wymagało realizacji celów szczegółowych, tj. sprawnej modernizacji,

rozbudowy i budowy zintegrowanego systemu infrastruktury transportowej, zmiany sposobu

organizacji i zarządzania systemem transportowym, poprawy bezpieczeństwa użytkowników

ruchu, udrożnienia ruchu w obszarach miejskich metropolitarnych, ograniczania negatywnego

wpływu transportu na środowisko.

Uspójnienie systemu transportowego wymaga zarówno dynamicznej rozbudowy brakujących

elementów infrastruktury transportowej pozwalających system jak najszybciej uruchomić, jak i

wykorzystania ITS usprawniających funkcjonowanie transportu oraz poprawiających

bezpieczeństwo użytkowników ruchu. Konieczny jest również stały monitoring ruchu i właściwe

zarządzanie nim. Oznacza to ograniczanie tempa wzrostu ruchu i przewozów w niektórych

podsystemach transportowych (np. transport indywidualny w miastach), jak i skracanie czasu

podróży oraz podział zadań przewozowych. Wdrożenie docelowego systemu ITS w zakresie

zarządzania ruchem drogowym i powiązanie go z istniejącymi lokalnymi systemami jest jednym z

kluczowych projektów w obszarze transportu. Nowoczesne technologie w transporcie pozwolą na

optymalizację wykorzystania sieci i poprawę bezpieczeństwa użytkowników ruchu.

Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020 - projekt

W projekcie średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 w ramach celu Zwiększenie

efektywności transportu zapisano, że kształtowany będzie przyjazny użytkownikowi system

transportowy oraz rozwijane będą procedury służące integracji systemu transportowego.

Najważniejsze działania w zakresie ITS będą obejmować: rozbudowę i unowocześnienie

urządzeń do pozyskiwania i dystrybucji danych o stanie i wykorzystaniu infrastruktury

transportowej (np. informacje o korkach), rozwój systemów zarządzania i sterowania ruchem

miejskim i na drogach pozamiejskich, wprowadzenie systemów zwiększania bezpieczeństwa

ruchu (w tym budowa i rozwój systemów automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym),

rozwój zintegrowanego systemu zarządzania wypadkami, rozwój zintegrowanego systemu

obsługi pasażerów i przewozu towarów.

1 prezentowane projekty dokumentów strategicznych odzwierciedlają stan prac na czerwiec 2012 r.

5

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030

Rozbudowa ITS została przewidziana również w Koncepcji Przestrzennego

Zagospodarowania Kraju 2030, dokumencie przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 13

grudnia 2011 r.

Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko - projekt

W projekcie strategii Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko podkreślono znaczenie

transportu zrównoważonego i przyjaznego środowisku, który ma pełnić znaczącą rolę w osiąganiu

celów środowiskowych. W kierunku interwencji 3.3. Ochrona powietrza w tym ograniczenie

oddziaływania energetyki w strategii wyraźnie wskazano, że realizacja działania 45 Wdrożenie

instrumentów sprzyjających poprawie jakości powietrza powinna między innymi opierać się na

modernizacji transportu miejskiego w kierunku transportu przyjaznego dla środowiska.

Zarządzanie transportem w miastach, powinno zmniejszać uciążliwości dla ludzi i środowiska

(hałas, zanieczyszczenie powietrza).

W strategii wskazano również działania na rzecz wzrostu efektywności wykorzystywania energii

w sektorze transportu. Ponadto wskazano problem oddziaływania emisji zanieczyszczeń na gleby

oraz udział transportu w procesach adaptacji do zmian klimatu. W projekcie dokumentu

przewidziano też działania mające na celu promowanie postaw ekologicznych w transporcie w

obszarach priorytetowych dla środowiska (ochrona powietrza, efektywność energetyczna).

Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku)

– projekt

Bezpośrednie odniesienie do poszczególnych zastosowań ITS w transporcie określa projekt

Strategii Rozwoju Transportu. SRT anonsuje przede wszystkim rozbudowę elektronicznego

systemu poboru opłat, budowę Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem oraz szerokie

zastosowanie ITS do zarządzania systemem transportowym. Strategia ta stanowić będzie podstawę

dla szczegółowych programów i planów wdrożeniowych. Realizowane działania powinny

jednocześnie:

pozwalać na zintegrowanie poszczególnych gałęzi transportu;

wpływać na optymalizację ruchu i zarządzania infrastrukturą;

skutkować lepszą obsługą informacyjną użytkowników usług transportowych;

przekładać się na poprawę bezpieczeństwa uczestników ruchu;

ograniczać negatywny wpływ transportu na środowisko i klimat, poprawić jego efektywność

energetyczną oraz

łagodzić negatywne skutki zmian klimatu oddziałujące na infrastrukturę i działalność

transportową, przyczyniać się do poprawy bezpieczeństwa uczestników ruchu.

Obecnie w Polsce największy potencjał wykorzystania ITS znajduje się w obszarze transportu

drogowego - od poboru opłat za korzystanie z infrastruktury drogowej, poprzez systemy

6

wspierające zarządzanie i bezpieczeństwo ruchu drogowego, do wszechstronnej, powszechnej

informacji dla podróżujących. Pozostałe, poza-drogowe gałęzie transportu, ze względu na swą

specyfikę, zostały już w zasadniczy sposób zinformatyzowane. Podejmowane działania mają na

celu ich unowocześnienie i zapewnienie im wewnętrznej interoperacyjności w wymiarze

europejskim (dotyczy to głównie systemów takich jak ERTMS, SESAR i VTMS).

Planuje się następujące działania wdrożeniowe dla poszczególnych gałęzi transportu:

Transport kolejowy

1/ Wdrożenie zunifikowanego systemu telematycznego w zakresie przewozów towarowych

poprzez wdrożenie technicznej specyfikacji interoperacyjności odnoszącej się do podsystemu

aplikacji telematycznych dla przewozów towarowych transeuropejskiego systemu kolei

konwencjonalnych - TSI TAF na głównych kolejowych korytarzach transportowych TEN-T;

2/ Wdrożenie zunifikowanego systemu telematycznego w zakresie przewozów pasażerskich

poprzez wdrożenie technicznej specyfikacji interoperacyjności odnoszącej się do podsystemu

aplikacji telematycznych dla przewozów pasażerskich transeuropejskiego systemu kolei - TSI

TAP na głównych kolejowych korytarzach transportowych TEN-T wraz ze stworzeniem

interfejsów rozszerzających jego funkcjonalność na inne środki transportu;

3/ Rozszerzenie funkcjonalności Systemu Konstrukcji Rozkładu Jazdy – SKRJ;.

4/ Wdrożenie systemu ERTMS na głównych korytarzach transportowych TEN-T.

Transport drogowy

1/ Wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/WE z dnia 7 lipca 2010 r. w

sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu

drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu (Dz. Urz. UE L 207 z 26.8.2010, str. 1)

do polskiego porządku prawnego;

2/ Zapewnienie usług informacyjnych o bezpiecznych i chronionych miejscach parkingowych dla

samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych – na wybranych odcinkach dróg krajowych;

3/ Zapewnienie usług w zakresie rezerwacji bezpiecznych i chronionych miejsc parkingowych dla

samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych – na wybranych odcinkach dróg krajowych;

4/ Zapewnienie informacji o podróżach z wykorzystaniem różnych rodzajów transportu;

5/ Zapewnienie informacji w czasie rzeczywistym o ruchu drogowym;

6/ Ustalenie zakresu danych oraz opracowanie procedur dotyczących dostarczania użytkownikom

bezpłatnie informacji związanych z bezpieczeństwem drogowym;

7/ Realizacja działania Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych w ramach Programu

Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

8/ Sukcesywne wprowadzanie elektronicznego systemu poboru opłat za korzystanie z

infrastruktury drogowej na wybranej sieci dróg publicznych dla samochodów o masie powyżej 3,5

t.

9/ Budowa Krajowego Systemu Zarządzania Ruchem.

7

Transport lotniczy

Modernizacja infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (SESAR) na potrzeby realizacji

programu SES (ang. Single European Sky).

Transport morski

1/ Budowa Krajowego Systemu Bezpieczeństwa Morskiego;

2/ Rozwijanie systemów monitorowania i informacji o ruchu statków (SSN i VTS / VTMS).

Transport wodny śródlądowy

Uruchomienie systemu zharmonizowanych usług informacji rzecznej (RIS).

Strategia „Sprawne Państwo 2020” – projekt

Projekt Strategii Sprawne Państwo przewiduje wdrażanie i doskonalenie funkcjonowania

systemu powiadamiania ratunkowego. Przewiduje się poprawę współpracy służb ratowniczych

również poprzez dążenie do zapewnienia usługi systemu wzywania pomocy eCall.

Sprawne funkcjonowanie tworzonego systemu wspomagane będzie od strony

teleinformatycznej, za pomocą następujących projektów:

- SIPR – System Informatyczny Powiadamiania Ratunkowego,

- OST 112 – Ogólnopolska sieć teleinformatyczna na potrzeby obsługi numeru alarmowego

112 oraz pozostałych numerów alarmowych,

- PLI CBD – Platforma Lokalizacyjno – Informacyjna z Centralną Bazą Danych – służąca

przekazywaniu służbom obsługującym nr 112 i pozostałe numery alarmowe danych

identyfikacyjnych i lokalizacyjnych wzywającego pomocy.

Polityka Transportowa Państwa na lata 2006 -2025

Zgodnie z dokumentem Polityka Transportowa Państwa na lata 2006–20252, jako podstawowy

cel polityki transportowej przyjmuje się zdecydowaną poprawę jakości systemu transportowego i

jego rozbudowę zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, albowiem jakość systemu

transportowego jest jednym z kluczowych czynników, decydujących o warunkach życia

mieszkańców oraz o rozwoju gospodarczym kraju i regionów.

Cel ten będzie osiągany poprzez realizację celów szczegółowych:

Cel 1: Poprawa dostępności transportowej i jakości transportu jako czynnik poprawy

warunków życia i usuwania barier rozwojowych gospodarki.

Cel 2: Wspieranie konkurencyjności gospodarki polskiej jako kluczowy instrument rozwoju

gospodarczego.

Cel 3: Poprawa efektywności funkcjonowania systemu transportowego.

Cel 4: Integracja systemu transportowego w układzie gałęziowym i terytorialnym.

2 Polityka Transportowa Państwa na lata 2006-2025, Warszawa, 2005.

8

Cel 5: Poprawa bezpieczeństwa prowadząca do radykalnej redukcji liczby wypadków

i ograniczenia ich skutków (zabici, ranni) oraz w rozumieniu społecznym do poprawy

bezpieczeństwa osobistego użytkowników transportu i ochrony ładunków.

Cel 6: Ograniczenie negatywnego wpływu transportu na środowisko i warunki życia.

Wdrażanie projektów ITS, a w szczególności Budowa Krajowego Sytemu Zarządzania Ruchem

wpisuje się we wskazane cele i przyczynia się do ich relacji.

Dodatkowo, wskazując na kierunki rozwoju transportu drogowego, stwierdzono, że rozwojowi

infrastruktury drogowej towarzyszyć powinno udoskonalenie koordynacji zarządzania drogami i

ruchem w sieciach złożonych z dróg różnej kategorii. Konieczne jest zwiększenie aktywności

administracji drogowej w dziedzinie wdrażania Inteligentnych Systemów Transportowych, gdyż

przynoszą one wysokie efekty przy zdecydowanie niższych nakładach finansowych niż w

przypadku inwestycji „ciężkich”.

Działania na drogach krajowych będą polegać na instalowaniu systemów dynamicznego

monitorowania i zarządzania ruchem na autostradach i drogach ekspresowych oraz pozostałych

drogach krajowych, przede wszystkim w obszarach aglomeracji i otoczeniu dużych miast. W

powiązaniu z innymi działaniami prowadzić to będzie do zmniejszania zatłoczenia dróg i poprawy

bezpieczeństwa, a także zmniejszenia uciążliwości dla otoczenia.

Przedstawiając wizję rozwoju transportu w Polsce zwrócono uwagę, że osiągniecie ambitnych

celów polityki transportowej może być przyspieszone przez wykorzystanie szans stwarzanych

przez postęp techniczny oraz w organizowaniu i zarządzaniu transportem. Do rozwiązań

podnoszących sprawność i jakość systemu transportowego należą zaawansowane rozwiązania

technologiczno-organizacyjne określane terminem Inteligentnych Systemów Transportowych.

Zaliczane do nich są między innymi zaawansowane metody zarządzania ruchem drogowym.

Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego

W Krajowym Programie Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego3 jako wizję bezpieczeństwa ruchu

drogowego (BRD) w Polsce określono dążenie do całkowitego wyeliminowania ofiar

śmiertelnych.

Tak sformułowana wizja oznacza, że:

działania chroniące życie i zdrowie uczestników ruchu drogowego powinny być

traktowane priorytetowo i stawiane ponad mobilnością i innymi celami funkcjonowania

systemu transportu,

system transportowy powinien być tak projektowany, budowany, eksploatowany

i zarządzany, aby mógł kompensować niedoskonałości i wybaczać błędy jego

użytkowników,

ograniczanie liczby wypadków w transporcie oraz ich konsekwencji jest podstawowym

obowiązkiem wszystkich tworzących, zarządzających i korzystających z systemu

transportowego w Polsce.

3 Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2005-2007-2013, GAMBIT 2005, Warszawa, 2005.

9

Przyjęta wizja wyznacza strategiczne cele szczegółowe:

1) Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na rzecz BRD.

2) Kształtowanie bezpiecznych postaw uczestników ruchu drogowego.

3) Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów.

4) Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej.

5) Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych.

Realizacja każdego z przyjętych celów i priorytetów wymaga podjęcia wielu kompleksowych,

efektywnych i zintegrowanych działań na obszarze kraju. Wskazano miedzy innymi na

następujące działania:

Unowocześnienie nadzoru nad ruchem drogowym w zakresie kontroli prędkości.

Prowadzenie systematycznych badań prędkości ruchu pojazdów – prowadzenie

efektywnych działań w zakresie zmniejszenia udziału prędkości jako głównego czynnika

wypadków drogowych ze skutkiem śmiertelnym wymaga wsparcia naukowego poprzez:

badania ogólnych tendencji w zmianach prędkości jazdy oraz ocenę skuteczności działań i

środków edukacyjnych, represyjnych i inżynierskich wprowadzanych pod kątem

zarządzania prędkością, rozwój systemu punktów monitorowania przekroczeń prędkości

przez pojazdy.

Zintensyfikowanie ochrony pieszych, dzieci i rowerzystów środkami nadzoru nad ruchem

drogowym.

Wprowadzanie nowoczesnych środków zarządzania ruchem. Zarządzanie ruchem w sieci

ulic obejmuje działania mające na celu efektywne wykorzystanie infrastruktury

transportowej, umożliwiające z jednej strony podniesienie sprawności sieci transportowej

(warunki ruchu, dostępność), a z drugiej strony zapewnienie bezpieczeństwa uczestników

ruchu i minimalizacji oddziaływania ruchu na środowisko. Stosowanie ITS pozwala

między innymi na redukcję liczby wypadków, zmniejszenie ich ciężkości oraz skrócenie

czasu trwania akcji ratunkowej. W obszarze związanym z BRD zastosowanie znajdują

systemy zarządzania prędkością oraz monitorowania pracy kierowcy i pojazdu. Wiele

zastosowań ITS pozwala na poprawę bezpieczeństwa niechronionych użytkowników dróg.

Działania służące wprowadzaniu nowoczesnych środków zarządzania ruchem w

pierwszym etapie powinny objąć opracowanie krajowych standardów i wytycznych

funkcjonalno-sprzętowych stosowania urządzeń telematyki i inteligentnych systemów

transportu, które umożliwią integrację systemów krajowych z systemami innych krajów

UE. Bardzo istotne będą działania promocyjne, propagujące powstawanie i rozwój

inteligentnych systemów transportu, w ramach których należy stworzyć możliwość

dofinansowywania wdrożeń pilotażowych.

Skrócenie czasu wykrycia i powiadamiania o zdarzeniu drogowym.

Skrócenie czasu dojazdu na miejsce wypadku i transportu poszkodowanych do

najbliższego szpitala ratunkowego – wykorzystanie systemów sterowania ruchem dających

priorytet pojazdom ratowniczym.

10

Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011 - 2015

Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011–20154 określa cele i priorytety inwestycyjne w

zakresie budowy dróg krajowych na lata 2011–2015. Głównym celem jest wzmocnienie spójności

społecznej, terytorialnej i gospodarczej. Z punktu widzenia spójności terytorialnej ważne jest

zapewnienie spójności transportowej w państwach członkowskich UE. Stworzenie europejskiego

systemu transportowego jest warunkiem pełnego czerpania przez obywateli i przedsiębiorców

korzyści wynikających z ustanowienia przestrzeni gospodarczej bez granic wewnętrznych.

W perspektywie do roku 2015 planowany jest szereg inwestycji w infrastrukturę dróg krajowych

w szczególności autostrad i dróg ekspresowych. Inwestycje te będą realizowane z uwzględnieniem

nadrzędnego celu, jakim jest poprawa warunków życia człowieka oraz minimalizowanie wpływu

na środowisko naturalne.

Wdrażanie projektów ITS jest zgodne z tymi celami. Nowoczesne rozwiązania w dziedzinie

zarządzania transportem, jakie zostaną wdrożone w ramach realizacji projektu znacząco

przyczynia się do poprawy jakości życia między innymi poprzez zwiększenie bezpieczeństwa

ruchu drogowego i poprawę komfortu podróżowania, jak również przyczynią się do zmniejszenia

negatywnego wpływu ruchu drogowego na środowisko naturalne poprzez skrócenie czasu podróży

i ograniczenie zużycia energii.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 – 2013

W obecnej perspektywie finansowej 2007–2013 w ramach Programu Infrastruktura i

Środowisko realizowane jest działanie 8.3 Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych,

współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Według stanu na 23

maja br., w działaniu tym podpisano 11 umów o dofinansowanie na łączną kwotę

dofinansowania UE ponad 487 mln PLN.

Konkurs dla działania 8.3 ogłoszono w dniu 29 kwietnia 2010 r. Nabór projektów

prowadzony był w okresie od 1 czerwca 2010 r. do 1 września 2010 r.

W ramach konkursu złożono 14 wniosków o dofinansowanie na łączną kwotę

dofinansowania 612,92 mln PLN. W dniu 5 stycznia 2011 r. zatwierdzono listę rankingową

konkursu. W wyniku oceny formalnej, merytorycznej I stopnia oraz częściowej II stopnia, 11

projektów o wartości 488,36 mln PLN (w tym 1 projekt o obniżonym poziomie dofinansowania)

zostało zakwalifikowanych do końcowej oceny merytorycznej II stopnia, 3 projekty zostały

umieszczone na liście rezerwowej, żaden projekt nie został odrzucony.

Ponadto w dniu 29 lutego 2012 r. zaktualizowano listę rankingową konkursu z powodu

zwiększenia alokacji przeznaczonej na konkurs wynikającej z zastosowania aktualnego kursu

EUR/PLN. W wyniku aktualizacji, 12 projektów uzyskało pełne wnioskowane dofinansowania,

natomiast 1 projekt znalazł się na liście o obniżonym dofinansowaniu oraz 1 znajduje się nadal na

liście rezerwowej.

Do chwili obecnej została zakończona procedura oceny i zatwierdzania 11 z 12 projektów z

listy podstawowej.

4 Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2011-2015. Załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 10/2011

z dnia 25 stycznia 2011.

11

Podpisano 11 umów o dofinansowanie na łączną kwotę dofinansowania ze środków UE

487,13 mln PLN, co stanowi 84 % przyznanej alokacji na przedmiotowy konkurs.

W ramach przedmiotowego działania do chwili obecnej beneficjenci rozpoczęli realizację

rzeczową 4 projektów, dla których podpisano umowy na roboty budowlane:

Inteligentny system transportu „ITS Wrocław”,

Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem TRISTAR w Gdańsku, Gdyni

i Sopocie,

System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej na obszarze działalności KZK GOP,

Budowa Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem Drogowym w Kaliszu – etap I.

Wykaz projektów w ramach działania 8.3, dla których zostały podpisane umowy na

dofinansowanie, wraz z planowanym terminem ich zakończenia:

L.p. Nazwa projektu Planowany

termin

zakończenia

1 Inteligentne Systemy Transportowe w Bydgoszczy 31-12-2013

2 Rozbudowa systemu detekcji na terenie miasta Gliwice wraz z

modernizacją wybranych sygnalizacji świetlnych, etap I 31-10-2012

3 Rozwój systemu zarządzania transportem publicznym w Krakowie 31-12-2013

4 Inteligentny system transportu „ITS Wrocław" 31-03-2015

5 System ITS Poznań 31-03-2015

6 Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem

TRISTAR w Gdańsku, Gdyni i Sopocie 30-08-2014

7 System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej na obszarze

działalności KZK GOP 31-12-2012

8 Budowa Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem Drogowym

w Kaliszu - etap I 31-10-2013

9 Budowa Inteligentnego Systemu Transportowego w Koszalinie 31-12-2013

10 Rozbudowa inteligentnego systemu transportu drogowego na

terenie miasta Rzeszowa 30-11-2014

11 Poprawa funkcjonowania transportu miejskiego w aglomeracji

szczecińskiej poprzez zastosowanie systemów telematycznych 14-06-2013

12 Zintegrowany System Zarządzania Ruchem w m.st. Warszawie w

okresie 2011-2014 31-12-2014

12

W przyszłej perspektywie finansowej objęcie dofinansowaniem ITS planowane jest w ramach celu

7 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu

najważniejszych infrastruktur sieciowych (art. 9 projektu rozporządzenia ogólnego). Rozważane

jest również objęcie dofinansowaniem rozwiązań telematycznych w miastach w ramach celu 4

Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. Szczegóły dotyczące

zasad udzielania grantów europejskich znajdą się z programie operacyjnym, którego pierwszy

projekt powstanie na jesieni tego roku.

13

2. Projekty o zasięgu krajowym

Elektroniczny system poboru opłat

Elektroniczny systemu poboru opłat viaTOLL jest obecnie największym krajowym drogowym

projektem ITS. System funkcjonuje w Polsce od lipca 2011 r., pierwsza rozbudowa systemu

planowana jest w lipcu 2012 r., a kolejne sukcesywnie, stosownie do oddawania do użytkowania

nowo wybudowanych odcinków dróg.

W systemie viaTOLL pobór opłat odbywa się na zasadzie „free flow” i w związku z tym nie

powodować konieczności zatrzymywania się w celu uiszczenia opłaty.

Przy wjeździe na autostradę płatną zarządzaną przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i

Autostrad, pojazdy zarejestrowane w systemie ETC będą korzystać z wyznaczonych pasów ruchu.

Po zbliżeniu się pojazdu wyposażonego w specjalne urządzenie umożliwiające naliczenie opłat

(viaBOX) do miejsca poboru opłat, bramka otwiera się automatycznie.

System elektronicznego poboru opłat viaTOLL w pierwszej kolejności stanowi narzędzie do

poboru opłat za przejazd po drogach krajowych od pojazdów samochodowych o dmc pow. 3,5

tony i autobusów niezależnie od ich dmc.

W przypadku systemu elektronicznego poboru opłat, wysokość opłaty za przejazd zależy od

rzeczywistej liczby przejechanych kilometrów, a wysokość opłat jest związana bezpośrednio z

kosztem budowy i eksploatacji infrastruktury.

System viaTOLL może stanowić narzędzie do zbierania danych o ruchu pojazdów

samochodowych na drogach krajowych objętych systemem w czasie rzeczywistym.

Ponadto system może dostarczać dane dotyczące struktury floty transportowej, wielkości

przedsiębiorstw zajmujących się transportem, natężenia ruchu, aktywności viaBOX,

przejechanych kilometrów przez dany pojazd lub przedsiębiorstwo w określonym czasie,

prędkości pojazdów itd.

W oparciu o zebrane dane i po dokonaniu stosownej analizy system może być wykorzystywany

dla dwóch celów - administracji publicznej i dla przedsiębiorstw prywatnych, komercyjnych.

Administracja publiczna:

narzędzie polityki opłat – ustalanie wysokość stosowanych stawek, wybór dróg objętych

opłatą, weryfikacja polityki cenowej jako stymulatora wymiany taboru (tempo wymiany

floty na czystsze klasy EURO);

narzędzie zarządzania ruchem - natężenie ruchu – w przypadku nadmiernego zatłoczenia

możliwość różnicowania stawek w zależności od pory dnia, dnia tygodnia, w przyszłości

możliwość stosowania opłat z tytułu kosztów zewnętrznych – hałasu i zanieczyszczenia

środowiska, reagowanie w sytuacji wystąpienia wypadku na drodze;

pomiar prędkości – w przyszłości może być wykorzystywany przez policję do karania za

nadmierną prędkość,

14

śledzenie ładunków podejrzanych, niebezpiecznych - może być wykorzystywane przez

służby np. Służbę Celną do śledzenia przemytu;

śledzenie i kontrolowanie pracy kierowców przez GITD;

interoperacyjność z innymi systemami poboru opłat w Europie - zgodnie z Dyrektywą

2004/52/WE w sprawie interoperacyjności elektronicznych usług poboru opłat,

interoperacyjność to ujednolicone i kompatybilne platformy na następujących poziomach:

technicznym, umownym i operacyjnym. Elektroniczny system poboru opłat opiera się na

jednej z zalecanych przez dyrektywę 2004/52/WE technologii i będzie przygotowany do

wspierania interoperacyjności usług oferowanych przez dostawców europejskiej

elektronicznej usługi poboru opłat (tzw. dostawców EETS).

Korzystanie z elektronicznego systemu poboru opłat, zakłada, że interoperacyjność umożliwi w

przyszłości wprowadzenie europejskiej usługi opłaty elektronicznej. Dzięki tej usłudze

użytkownicy dróg będą mogli swobodnie przemieszczać się po europejskiej sieci dróg w ramach

jednej umowy z dostawcą EETS.

elektroniczny system poboru opłat może również w przyszłości współpracować z innymi

systemami np. z systemem pobierania opłat za wjazd do centrum miasta.

Przedsiębiorstwa prywatne:

Zarządzanie flotą pojazdów;

Śledzenie i kontrolowanie pracy kierowców;

Optymalne planowanie tras przejazdu, unikanie tzw. „pustych przewozów”;

Śledzenie ładunków niebezpiecznych;

Kontrola przejechanych kilometrów i stopień wykorzystania danego pojazdu.

Krajowy System Zarządzania Ruchem

W najbliższych latach 2012-2017 realizowany będzie przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i

Autostrad tzw. Krajowy System Zarządzania Ruchem (KSZR).

KSZR będzie obejmować swoim zasięgiem sieć autostrad (w tym koncesyjnych), dróg

ekspresowych oraz odcinki dróg krajowych objętych elektronicznym systemem poboru opłat, jak

również odcinki dróg krajowych stanowiące połączenie odcinków objętych ETC, łącznie

planowane jest do objęcia systemem 3,9 tys km dróg krajowych (w tym cała sieć autostrad – ok.

1,2 tys. km dróg ekspresowych – 1,4 tys. km – zarządzana przez GDDKiA, planowana do

uruchomienia w 2016 r. oraz pozostała sieć dróg krajowych – ok. 1,3 tys. km – planowana do

objęcia systemem viaTOLL w 2017 r.).

Punktem odniesienia są odcinki dróg, które zostaną oddane do użytkowania w 2016 roku zgodnie

z obowiązującym Programem Budowy Dróg Krajowych 2011–2015” (załącznik do uchwały Rady

Ministrów nr 10/2011 z dnia 25 stycznia 2011 r.) oraz mając na względzie harmonogramy i stadia

zaawansowania inwestycji .

15

KSZR będzie realizował następujące funkcje:

monitorowanie w czasie rzeczywistym parametrów ruchu, warunków atmosferycznych,

stanu utrzymania dróg oraz archiwizowanie pozyskanych danych;

dynamiczne zarządzanie potokami ruchu (wraz z elementami sterowania w obszarach

zurbanizowanych i o dużej koncentracji ruchu);

przekazywanie informacji o warunkach ruchu (aktualnych i prognozowanych)

użytkownikom dróg oraz podmiotom zewnętrznym (użytkownikom, mediom, operatorom

nawigacji, służbom publicznym itp.)

archiwizacja danych wykorzystywanych do planowania i modelowania rozwoju sieci

drogowej;

wykrywanie i zarządzanie incydentami drogowymi.

KSZR zostanie wyposażony w szeroko rozumianą infrastrukturę telematyczną, którą można

przyporządkować do trzech składowych systemów:

1) System pozyskiwania danych o ruchu;

2) System zarządzania ruchem;

3) System łączności.

W ramach projektu planowane jest utworzenie tzw. Hurtowni Danych o Ruchu, która będzie

agregowała i archiwizowała dane pozyskane przez KSZR oraz przetwarzała je w celu dalszego

przekazywania podmiotom, które są kompetentne do ich wykorzystania (w szczególności na

potrzeby modelowania i prognozowania ruchu, do celów projektowych, statystycznych oraz dla

podmiotów zewnętrznych).

W ramach funkcjonalności systemu zarządzania ruchem przewiduje się realizację następujących

podsystemów:

podsystem oddziaływania na ruch (np. z zastosowaniem zmiennych ograniczeń prędkości,

sterowania zajętością pasa ruchu lub ewentualnie pobocza, sterowanie dopływem ruchu z

węzłów);

podsystem informacji o rotacji i zajętości miejsc parkingowych na Miejscach Obsługi

Podróżnych (MOP);

podsystem preselekcji wagowej pojazdów przeciążonych;

podsystem telewizji przemysłowej;

podsystem osłony meteorologicznej (wraz z systemem informacji dla użytkowników np. o

stanie nawierzchni, przejrzystości powietrza, widzialności itp.).

Ponadto, celem pełniejszego zobrazowania tzw. produktów KSZR, poniżej przedstawiono krótką

charakterystykę planowanego podsystemu oddziaływania na ruch.

Podsystem ten będzie wpływać na zachowanie użytkowników poprzez wprowadzenie przez

operatora (dyspozytora) w Centrum Zarządzania Ruchem (CZR) odpowiednich procedur, które

będą realizowane za pomocą znaków i tablic zmiennej treści, przede wszystkim w zakresie:

16

sterowania dopływem potoków ruchu do węzłów;

sterowania przepustowością ruchu na ciągu drogowym;

sterowania zajętością pasa ruchu;

realizacji objazdów odcinka międzywęzłowego autostrady;

informacji o nieprzejezdności odcinka międzywęzłowego autostrady;

informacji o zamknięciu pasa autostrady;

ewakuacji ruchu z autostrady.

Warto również wspomnieć o podsystemie informacji o zajętości miejsc parkingowych na MOP.

Zasadniczo, informacje o liczbie wolnych miejsc parkingowych na MOP będą przekazywane

użytkownikom poprzez tablice zmiennej treści oraz stronę internetową oraz do CZR. Zakładamy,

że tablice zmiennej treści będą wyświetlały informacje o aktualnej liczbie wolnych miejsc

parkingowych na najbliższym oraz na następnym MOP-ie.

Zbierane dane dotyczyć będą liczby wolnych miejsc parkingowych dla:

samochodów osobowych,

samochodów ciężarowych,

autokarów,

samochodów z ładunkiem niebezpiecznym.

Z punktu widzenia wykonywania funkcji zarządcy drogi, KSZR zapewniał będzie między innymi

monitoring wizyjny:

sytuacji na węzłach autostradowych;

sytuacji na MOP-ach;

sytuacji na bramkach poboru opłat;

sytuacji na obwodzie utrzymania drogi (OUD);

stanów nawierzchni, widzialności itp.

W ramach funkcjonalności KSZR, zakłada się również budowę kompleksowego podsystemu tzw.

osłony meteorologicznej, który oparty będzie głównie na danych ze stacji pogodowych i

czujników stanu nawierzchni. Najważniejsze zadania realizowane przez ten podsystem to:

zbieranie danych ze stacji pogodowych;

prognozowanie sytuacji pogodowej;

przesyłanie danych o warunkach na drodze do CZR oraz do OUD (np. do akcji zimowego

utrzymania dróg);

generowanie dla użytkowników dróg ostrzeżeń o warunkach pogodowych niebezpiecznych

dla ruchu (np. śliska nawierzchnia, boczny wiatr, mgła, itd.).

17

KSZR zawierał będzie 4 Centra Zarządzania Ruchem.

w których realizowana będzie obsługa poszczególnych funkcji KSZR:

w m. Opacz (pod Warszawą) - realizacja strategicznego zarządzania całą siecią dróg

objętych systemem zarządzania ruchem oraz zarządzanie na poziomie regionalnym siecią

dróg w województwach: mazowieckim, warmińsko – mazurskim, lubelskim podlaskim

oraz świętokrzyskim;

w m. Widawa (pod Wrocławiem) - zarządzanie na poziomie regionalnym siecią dróg

objętych systemem zarządzania ruchem w województwach: dolnośląskim, opolskim,

małopolskim, podkarpackim oraz części dróg objętych systemem leżących w

województwie lubuskim i śląskim;

w m. Stryków - zarządzanie na poziomie regionalnym siecią dróg objętych systemem

zarządzania ruchem w województwach: łódzkim, pomorskim, zachodniopomorskim,

wielkopolskim, kujawsko - pomorskim oraz części dróg objętych systemem leżących w

województwie lubuskim;

w m. Milówka (pod Żywcem) - zarządzanie siecią dróg objętych systemem zarządzania

ruchem leżących w obszarze konurbacji śląskiej (z wyłączeniem autostrad) oraz

zarządzanie zespołem tuneli.

Tworzony w ramach projektu KSZRjest komplementarny w stosunku do innych projektów

realizowanych i planowanych do realizacji w zakresie ITS w GDDKiA, m.in. z systemem ważenia

pojazdów – „Wagi ważna sprawa”, Systemem Elektronicznego Poboru Opłat (ViaToll), Systemem

Osłon Meteorologicznych i Systemem Monitoringu Wizyjnego Stanu Nawierzchni Dróg

działających w ramach już stworzonych oraz planowanych systemów zarządzania ruchem,

Systemem Informacji o podroży drogami łączącymi Kraków i Zakopane (7 i 47), Systemem

Informacji Autostradowej A-8, systemem zarządzania ruchem na A-2 na odcinku Konin –

Stryków, systemem informacyjnym na autostradzie A-4 (odcinek Katowice-Wrocław) etc.

Prace nad KSZR będą przebiegały w następującej kolejności:

1) Opracowanie ogólnych założeń funkcjonalnych systemu,

2) Opracowanie wieloletniego programu inwestycyjnego,

3) Opracowanie studium wykonalności,

4) Opracowanie specyfikacji technicznych ITS rozumianych jako katalogi wymagań

funkcjonalno-użytkowych dla urządzeń stanowiących integralną część systemu,

5) Opracowanie dokumentacji przetargowej do postępowania o udzielenie zamówienia

publicznego (w systemie „projektuj, buduj”), w tym zasadniczego elementu jakim jest

program funkcjonalno-użytkowy oraz oszacowanie ostatecznej wartości przedmiotu

zamówienia,

6) Opracowanie dokumentacji przetargowej oraz wybór Inżyniera Kontraktu/Nadzoru

Inwestycyjnego,

18

7) Przygotowanie wniosków o dofinansowanie, zadania ze środków wspólnotowych – jeżeli

zostanie ogłoszony stosowny nabór oraz przeprowadzenie stosownej procedury

aplikacyjnej i notyfikacyjnej (w zależności od dostępności i wysokości alokacji),

8) Przeprowadzenie postępowania przetargowego,

9) Opracowanie projektu i wdrożenie systemu,

10) Uruchomienie i audyt systemu poprzedzone doborem i przeszkoleniem kadry

do obsługi systemu.

Do chwili obecnej zrealizowane zostały zadania wymienione w punktach 1, 2 i 3, przy czym

obowiązujący obecnie program inwestycyjny zostanie poddany aktualizacji stosownie do

możliwości pozyskania środków finansowych.

Aktualnie w etapie realizacji znajdują się następujące zadania z punktu 4 czyli opracowanie

pakietu specyfikacji technicznych elementów ITS w systemie grup roboczych

we współpracy ze Stowarzyszeniem ITS Polska, sektorem naukowym oraz sektorem prywatnym.

Zasadnicza część prac grup roboczych została już zakończona i aktualnie stworzone specyfikacje

są doprecyzowywane, porządkowane itp. Poniżej wskazano zakresy tematyczne poszczególnych

opracowań:

1) Parametry techniczne urządzeń telematyki drogowej

2) Standard realizacji mediów do łączności i transmisji danych KSZR

3) Standard definiowania obszarów detekcji ruchu

4) Architektura logiczna i funkcjonalna teletechnicznego powiązania urządzeń

w KSZR

5) Standardy protokołów transmisji danych dla systemu zarządzania ruchem

6) Architektura informatyczna tzw. „Hurtowni Danych” w obszarze oddziaływania KSZR

7) Zasady gromadzenia, archiwizacji i wykorzystania danych pozyskanych z KSZR

8) Aplikacje dedykowane do krótko- i długoterminowych prognoz ruchu

na podstawie danych archiwalnych oraz aktualnych z czasu rzeczywistego.

Podejmowane działania, a w szczególności charakteryzowane powyżej funkcjonalności i zadania

jakie realizować ma KSZR, celem odpowiedniego przygotowania

i wdrożenia KSZR mają charakter publiczny i otwarty, w żadnym względzie nie determinując

żadnego konkretnego rozwiązania technologicznego.

Opracowywane Specyfikacje ITS są zaś efektem współpracy pomiędzy Stowarzyszeniem ITS

Polska a GDDKiA zawiązanej na podstawie porozumienia dotyczącego wspólnego opracowania

pakietu Specyfikacji Technicznych niezbędnych do usystematyzowania i standaryzacji procesu

przygotowania i realizacji projektów infrastrukturalnych z wykorzystaniem ITS.

Specyfikacje ITS są przygotowane w sposób otwarty i transparentny, co zostało zapewnione

poprzez udział w procesie ich tworzenia wszystkich zainteresowanych podmiotów.

Założenia systemu oraz jego funkcjonalności są zasadniczo zgodne z tzw. obszarami

priorytetowymi oraz działaniami priorytetowymi. Z uwagi na rozmiar przedmiotowego projektu

19

można tu wskazać zbieżność przede wszystkim z Obszarem Priorytetowym Nr I – „Optymalne

wykorzystanie danych o drogach, ruchu i podróży” i poszczególnymi działaniami wchodzącymi w

jego skład. W ramach KSZR dostępne będą zarówno gotowe informacje dla użytkowników, jak

również dane źródłowe do pobierania: dane o drogach i o ruchu w czasie rzeczywistym, albo

precyzyjniej w czasie zbliżonym do rzeczywistego (informacja dla podróżnych via Internet, tablice

o zmiennej treści), dane do pobierania w zrozumiałym języku informatycznym np. w XML w

szczególności dla operatorów nawigacji, stacji radiowych, operatorów map cyfrowych. Można

również wskazać, że w ramach KSZR zakłada się jego otwartość na współpracę z innymi

podobnymi systemami stosowanymi np. w miastach lub z centrami zarządzania ruchem za granicą

(np. poprzez zastosowanie modelu transmisji danych DATEX II5). Podstawowe informacje o

ruchu (np. spadku poziomu swobody ruchu, zatorach, czasach przejazdu, zdarzeniach drogowych

itp. będą generowane przez system i udostępniane za pomocą różnych kanałów dostępowych:

znaki zmiennej treści, tablice o zmiennej treści (w tym pryzmatyczne), serwisy internetowe,

bezpłatna aplikacja mobilna, którą każdy użytkownik będzie mógł pobrać nieodpłatnie od

GDDKiA itp. Podkreślenia również wymaga kwestia tzw. „powszechnych komunikatów o ruchu”.

GDDKiA w tym zakresie, w ramach KSZR, postawiła sobie za zadanie taki dobór komunikatów

czy piktogramów do zarządzania ruchem, aby zgodnie z wymogiem dyrektywy były one możliwie

zrozumiałe dla każdego użytkownika niezależnie od używanego języka (np. będące w końcowej

fazie opracowania w ramach EasyWay6 tzw. „Deployment Guidelines”).

Nadzór nad ruchem drogowym

W ramach działania Inspekcji Transportu Drogowego (ITD.) w ciągu najbliższych 5 lat planowane

są do realizacji następujące przedsięwzięcia:

1) Uruchomienie zautomatyzowanego systemu nakładania kar administracyjnych za

przekroczenie norm związanych z naciskiem osi lub masą sumaryczną pojazdu, jedynie na

podstawie pomiarów z wag preselekcyjnych.

2) Rozbudowa sieci stacjonarnych urządzeń rejestrujących prędkość.

5 DATEX to zbiór specyfikacji standaryzujących przesyłanie informacji o ruchu i podróży w Europie. Powstał jako

mechanizm ułatwienia wymiany informacji między centrami zarządzania ruchem oraz systemami informacyjnymi dla

kierowców. Stał się standardem dla wielu aplikacji ITS, które zbudowano w Europie od lat ’90. W roku 2006

funkcjonowało w Europie około 60 węzłów wymiany danych w formacie DATEX, zarówno w skali krajowej i

międzynarodowej. W ostatnich latach w wyniku rozwoju technologii systemów informatycznych oraz aplikacji ITS

powstała potrzeba uaktualnienia standardu – tak w roku 2003 powstał format DATEX II (www.datex2.eu). Nowa

specyfikacja obejmuje szerszy zakres zastosowań: poza drogami zamiejskimi i autostradami także drogi miejskie.

Potencjalni użytkownicy danych to nie tylko centra ZR i zarządcy dróg, ale też inni dostawcy usług w ramach ITS.

Format DATEX II jest opisany między innymi w podręczniku: DATEXIIv2.1-UserGuide. Projektowany System

powinien umożliwiać automatyczną konwersję danych wysyłanych do innych centrów ZR, mediów (RDS-TMC) oraz

innych podmiotów do formatu DATEX II, jak również konwersję danych otrzymywanych w formacie DATEX z

innych centrów ZR do formatu potrzebnego do zarządzania operacyjnego. 6 EasyWay to projekt KE, którego celem jest zdefiniowanie wymagań, głównie transeuropejskiej sieci drogowej,

dotyczących usług takich jak informacja dla podróżnych, systemy zarządzania ruchem i flotą pojazdów

http://www.easyway-its.eu/ .

20

3) Uruchomienie pomiaru odcinkowego prędkości (tzw. section control).

4) Uruchomienie systemu nakładającego kary za przejazd na czerwonym świetle.

Aktualnie prowadzone są postępowania przetargowe na zakup infrastruktury pomiarowej, będącej

składową rozwijanego systemu automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym. Termin realizacji

większości zamówień przewiduje się na III kwartał br. Prowadzone obecnie postępowania to:

rejestratory mobilne;

stacjonarne urządzenia rejestrujące;

rejestratory przejazdu na czerwonym świetle;

odcinkowy pomiar prędkości (przewiduje się montaż urządzeń w 2013 r.).

Ponadto, toczone są prace w ramach postępowania na zakup centralnego systemu przetwarzania,

który to system teleinformatyczny pozwoli na pełną automatyzację działań kontrolnych oraz

zintegruje wszystkie urządzenia będące w posiadaniu ITD.

Główny Inspektor Transportu Drogowego planuje wprowadzenie korporacyjnego modelu danych

umożliwiającego konsolidację informacji ze wszystkich eksploatowanych systemów w celu

wykorzystania mechanizmów i narzędzi analitycznych niezbędnych do optymalnego planowania

zarządczego.

System powiadamiania ratunkowego

Obowiązujące regulacje dotyczące systemu powiadamiania ratunkowego zawarte

są w szczególności w następujących aktach prawnych:

1. Ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U z 2009 r. Nr 178,

poz. 1380, z późn. zm.);

2. Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2009 r.

w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego

i wojewódzkich centrów powiadamiania ratunkowego (Dz. U. Nr 130, poz. 1073, z późn. zm.).

Aktualnie prowadzone są przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji prace nad nowym

Rozporządzeniem w sprawie organizacji i funkcjonowania systemu gromadzącego i

udostępniającego informacje i dane dotyczące lokalizacji zakończenia sieci, z którego zostało

wykonane połączenie do numeru alarmowego "112" albo innych numerów alarmowych w

odniesieniu do przepisów w zakresie powiadamiania ratunkowego. Jednocześnie trwają wstępne

prace w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji nad nowym rozporządzeniem o organizacji i

funkcjonowaniu Centrów Powiadamiania Ratunkowego / Wojewódzkich Centrów Powiadamiania

Ratunkowego (CPR/WCPR).

Ustawa z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz

niektórych innych ustaw została ogłoszona w Dzienniku Ustaw w dniu 8 sierpnia 2012 r. poz. 908

i wchodzi w życie w dniu 8 września 2012 r. W związku z tym został przeniesiony nadzór nad

systemem powiadamiania ratunkowego z zakresu działania ministra właściwego do spraw

wewnętrznych do zakresu działania ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

21

Do chwili obecnej uruchomione zostały centra powiadamiania ratunkowego w 4 województwach.

Centra te jednak nie działają w swojej pełnej funkcjonalności. W miarę odbiorów kolejnych

projektów teleinformatycznych, stopniowo rozszerzany będzie zakres funkcjonalny centrów oraz

ich zasięg terytorialny. Docelowo centra powiadamiania ratunkowego mają odbierać zgłoszenia

kierowane do podstawowych numerów alarmowych, takich jak 112 (jednolity europejski numer

alarmowy), 999 (Państwowe Ratownictwo Medyczne), 998 (Państwowa Straż Pożarna) i 997

(Policja).

Do czasu uruchomienia centrów na danym terenie, wykonywanie ich zadań odbywa się na

podstawie porozumienia, o którym mowa w art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2011 r.

zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych

ustaw. Zgodnie z ww. przepisem, wojewoda może powierzyć w drodze porozumienia

wykonywanie, do dnia 31 grudnia 2013 r., zadań centrów powiadamiania ratunkowego, w tym

m.in. obsługę numeru alarmowego 112 - Państwowej Straży Pożarnej, Policji lub jednostkom

samorządu terytorialnego.

Obecnie zgłoszenia kierowane do numeru alarmowego 112 odbierają dyspozytorzy Policji

(w większości wywołań z sieci mobilnych) oraz Państwowej Straży Pożarnej (w większości

wywołań z sieci stacjonarnych). Odbieranie zgłoszeń w oparciu o ten model będzie stopniowo

wycofywane, w miarę rozwoju funkcjonalnego i terytorialnego centrów powiadamiania

ratunkowego, co ma nastąpić nie później niż do końca 2013 r.

System eCall

Komitet do Spraw Europejskich Ministerstwa Spraw Zagranicznych na posiedzeniu w dniu 4

marca 2011 r. podjął decyzję o niepodpisywaniu Memorandum of Undestanding eCall, który to

dokument może być uznany za deklarację poparcia dla idei wdrożenia tego systemu w krajach

europejskich.

We wdrażanym obecnie przez Centrum Projektów Informatycznych MAiC Systemie

Informatycznym Powiadamiania Ratunkowego (SIPR) została przewidziana funkcjonalność

dotycząca odbioru sygnałów eCall. SIPR docelowo ma być zaimplementowany w centrach

powiadamiania ratunkowego do 31 grudnia 2013 r.

Inne rozwiązania ITS będące w trakcie wdrażania

1) System preselekcyjnego ważenia pojazdów – „Wagi ważna sprawa”, którego celem jest

wprowadzenie kompleksowego systemu eliminacji z ruchu pojazdów ciężarowych

przekraczających dopuszczalne naciski osi, masę całkowitą i wysokość oraz systemu

prowadzenia pomiarów i monitoringu ruchu samochodów ciężarowych z przeznaczeniem

do zastosowania przy ciągach dróg klasy A, S oraz GP. W ramach realizacji projektu „Wagi

ważna sprawa” na terenie całego kraju zostaną uruchomione miejsca przeznaczone do kontroli

pojazdów ciężarowych w zakresie dopuszczalnej masy całkowitej, nacisków osi i wysokości.

Miejsce takie składa się:

ze stanowiska przeznaczonego do statycznego ważenia pojazdów (wagi przenośne);

22

z preselekcyjnego punktu pomiarowego wyposażonego w niezbędne narzędzia pomiarowe

służące do kontroli masy całkowitej, nacisków osi i masy całkowitej, długości i wysokości

(pomiar ciągły 24 godziny na dobę pojazdów w ruchu).

Zapewnienie optymalnego wykorzystania danych o ruchu na drogach w ramach Systemu

Ważenia pojazdów będzie osiągane poprzez zainstalowanie kamer i pętli indukcyjnych, które

będą zbierać informacje o liczbie oraz rodzaju poruszających się pojazdów. W ramach

działania systemu będzie prowadzony monitoring ruchu samochodów ciężarowych.

Zainstalowane czujniki do pomiaru masy całkowitej, nacisków osi i wysokości pojazdów będą

również zbierać informacje o ewentualnych przekroczeniach parametrów związanych

z bezpieczeństwem i ochroną ruchu drogowego. System realizowany jest w uzgodnieniu i we

współpracy z Inspekcją Transportu Drogowego oraz MTBiGM.

2) System Osłon Meteorologicznych działający w ramach już stworzonych oraz planowanych

systemów, dedykowany przede wszystkim dla służb utrzymaniowych.

3) System Monitoringu Wizyjnego Stanu Nawierzchni Dróg działający w ramach już

stworzonych systemów oraz aktualnie rozbudowywany.

4) System Informacji o podroży drogami łączącymi Kraków i Zakopane – System pomiaru czasu

przejazdu na „Zakopiance” między Krakowem a Zakopanem z punktami pośrednimi w

Myślenicach i Rabce-Zdrój. W punktach pomiarowych odczytywane są tablice rejestracyjne i

na ich podstawie jest obliczany średni czas przejazdu na poszczególnych odcinkach drogi.

Dane przesyłane są na tablice zmiennej treści, umieszczone przy drodze oraz są dostępne na

stronie internetowej www.nadrodze.info System dostarcza informacji o czasie przejazdu dla

podróżujących po drodze krajowej nr 7 i 47 na odcinku Kraków – Myślenice – Rabka-Zdrój –

Zakopane.

5) System Zarządzania Ruchem realizowany w ramach dostosowania autostrady A2 na odc.

Konin – Stryków do standardów autostrady płatnej. W jego skład wchodzi system znaków

informacyjnych, ostrzegawczych i zakazów wykorzystujący informacje o aktualnym natężeniu

ruchu na węzłach, informacje ze stacji pogodowych oraz powiadomienia o zdarzeniach

drogowych i robotach na drodze, przekazujący informację w czasie rzeczywistym. Nadzór nad

systemem sprawowany jest przez Centrum Zarządzania Ruchem w Strykowie.

6) Zintegrowany System Osłony Meteorologicznej i Zarządzania Ruchem na odcinku autostrady

A-4 Wrocław (Bielany) – Sośnica. System wyposażony jest w znaki zmiennej treści

współpracujące ze stacjami meteorologicznymi, mające możliwość wyświetlania w czasie

rzeczywistym informacji i ostrzeżeń otrzymanych z systemu zarządzania oraz znaki zmiennej

treści wpływające na płynność jazdy. System został zainstalowany na odc. 150 km autostrady

A4, przebiegającym przez teren 3 województw (opolskie, dolnośląskie, śląskie).

7) System Informacji Autostradowej na odcinku Autostrady A8 tzw. Autostradowa Obwodnica

Wrocławia. Wdrożony system ITS zapewnia uczestnikom ruchu dostęp do informacji

pogodowej (obejmującej ostrzeżenia i komunikaty alarmowe oraz informacje o warunkach

pogodowych) za pomocą tablic zmiennej treści. System wykorzystuje znaki zmiennej treści do

kierowania ruchem tj. sterownia użytkowaniem pasów ruchu, wprowadzaniem ograniczeń

prędkości, informowania kierowców o zagrożeniach i utrudnieniach w ruchu, kierowania na

23

objazdy, informowania kierowców o rodzaju i lokalizacji zagrożeń, sugerowania dróg

alternatywnych oraz przekazywania innych informacji mających na celu utrzymanie

bezpieczeństwa ruchu.

24

3. Projekty o zasięgu wojewódzkim

MAZOWIECKIE

Zaplanowane w województwie działania obejmą następujące zagadnienia:

1) W zakresie regionalnych przewozów kolejowych:

stworzenie systemu informacji o opóźnieniach pociągów Kolei Mazowieckich,

wdrożenie Systemu Informacji Pasażerskiej – Informacja przy kasie,

utworzenie systemu obiegu składów pociągów,

wdrożenie systemu dynamicznej informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym o ruchu

pociągów na linii WKD,

zainstalowanie kompleksowego monitoringu wizyjnego wszystkich stacji i przystanków

linii WKD, łącznie z przejazdami kolejowymi,

budowa infrastruktury teletechnicznej dla rurociągu światłowodowego wraz z ułożeniem

kabla światłowodowego na linii WKD.

Poza już wdrożonym systemem lokalizacji pojazdów opartym o sygnał z urządzeń GPS oraz

liczniki zużycia energii trakcyjnej pojazdów kolejowych spółki Koleje Mazowieckie, planuje

się dalsze inwestycje związane ze stosowaniem technologii ITS w pojazdach tj. montaż

systemów pobierania opłat (kasowniki) oraz biletomatów.

Przewiduje się również wprowadzenie elektronicznej platformy utrzymania eksploatowanego

taboru oraz systemu detekcji stanów awaryjnych taboru DSAT, który analizuje sygnały

przytorowych urządzeń ASDEK i przekazuje istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa

informacje o ewentualnych nieprawidłowościach związanych z zestawami kołowymi

pojazdów.

Koleje Mazowieckie

Dotychczas wdrożono w Spółce między innymi system lokalizacji pojazdów oparty o sygnały

z urządzeń GPS oraz liczniki zużycia energii trakcyjnej pojazdów kolejowych, jako pierwszy

przewoźnik w Polsce, umożliwiające rozliczanie się z dostawcą wyłącznie za energię

faktycznie zużytą. Spółka prowadzi również zintensyfikowane działania modernizacyjne

posiadanych pojazdów, wyposażając je w kompletne systemy informacji pasażerskiej,

składające się z elektronicznych tablic informacyjnych zewnętrznych oraz wewnętrznych,

nagłośnienia informacyjnego, czy też interkomu, który służy do komunikacji pasażera z

obsługą pociągu. Ponadto podczas napraw okresowych pojazdy wyposażane są w systemy

emisji reklam, monitoringu oraz system zliczania pasażerów. Pojazdy po naprawie piątego

poziomu utrzymania z modernizacją otrzymują dodatkowo szereg narzędzi diagnostyki

pokładowej, umożliwiających maszynistom podjęcie szybkich działań w przypadku usterki

pojazdu.

25

W najbliższych latach Spółka planuje dalsze inwestycje związane ze stosowaniem technologii

ITS w pojazdach. Należy również podkreślić, że każdy nowy pojazd nabywany przez Spółkę

jest wyposażony w kompletny system informacji pasażerskiej oraz diagnostyki pokładowej.

Dodatkowo planowane jest dalsze dostosowywanie pojazdów do świadczenia usług

przewozowych na terenie aglomeracji warszawskiej poprzez montaż systemów pobierania

opłat (kasowniki) oraz montaż biletomatów. W najbliższych latach planowane jest również

wprowadzenie elektronicznej platformy utrzymania eksploatowanych pojazdów. Ponadto w

chwili obecnej Spółka „Koleje Mazowieckie – KM” współpracuje z PKP PLK S.A. w zakresie

systemu detekcji stanów awaryjnych taboru (DSAT), który analizuje sygnały przekazywane

przez przytorowe urządzenia ASDEK i przekazuje przewoźnikowi istotne informacje odnośnie

ewentualnych nieprawidłowości związanych z zestawami kołowymi pojazdów.

2) W zakresie szeroko pojętego transportu zbiorowego

Stworzenie zintegrowanego systemu transportu zbiorowego w województwie (możliwość

planowania podróży z przystanku w jednym mieście do przystanku w drugim mieście i zakupu

biletu na całą podróż oraz wzajemne uznawanie i ujednolicenie biletów kolejowego/kołowego

transportu samochodowego oraz komunikacji miejskiej, przynajmniej dla przewoźników

subregionalnych, a optymalnie i poza województwem.

3) W zakresie dróg wojewódzkich.

Na drogach wojewódzkich Województwa Mazowieckiego zarządzanych przez Mazowiecki

Zarząd Dróg Wojewódzkich (MZDW) wprowadzane jest, w ramach ograniczonych działań

związanych z wdrażaniem ITS, jedynie acykliczne sterowanie ruchem dostosowujące

parametry sterowania do istniejącego ruchu w izolowanych sygnalizacjach świetlnych nie

objętych scentralizowanymi obszarowymi systemami sterowania i zarządzania ruchem.

Działania te są realizowane w ramach zadań inwestycyjnych związanych z rozbudową dróg,

mających odzwierciedlenie w planach rocznych i wieloletnich Samorządu Województwa

Mazowieckiego.

Plan wykonawczy do Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020

przewiduje zadanie modernizacji sygnalizacji świetlnych na drogach wojewódzkich

Województwa Mazowieckiego obejmującej wprowadzenie sygnalizacji acyklicznych w

miejsce istniejących sygnalizacji stałoczasowych, aktualizację parametrów istniejących

sygnalizacji acyklicznych, monitoring funkcjonowania sygnalizacji świetlnych i wymianę

komór sygnalizacyjnych o źródle światła skupionym (żarówkowe) na komory o rozproszonym

źródle światła (diodowe), które dotyczy wdrażania ITS w zakresie systemów zarządzania

ruchem.

Powyższe zamierzenia wpisane są do projektu Strategii Rozwoju Województwa

Mazowieckiego na lata 2014 – 2020, zaś źródła finansowania to środki własne spółek

przewozowych, środki z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, kredyty z

Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz wsparcie w ramach Szwajcarsko – Polskiego

Programu Współpracy.

26

ŁÓDZKIE

W okresie od 26 kwietnia 2010 r. do 30 listopada 2011 r. Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi

realizował projekt pn. „Inteligentne systemy transportu - monitorowanie obciążenia dróg” w

ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2013, Oś

Priorytetowa I - Infrastruktura transportowa, Działanie I.5 - Inteligentne systemy transportu,

zawierający elementy wskazane w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE z

dnia 7 lipca 2010 r. Projekt ten uzyskał dofinansowanie Zarządu Województwa Łódzkiego na

mocy uchwały Nr 997/10 z dnia 28 czerwca 2010 r. tj. przed wydaniem ww. Dyrektywy.

Wdrożenie projektu ma na celu monitorowanie i ochronę przed niszczeniem dróg wojewódzkich

administrowanych przez Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi. System składa się z 8 stacji

preselekcyjnego ważenia pojazdów w ruchu (wagi i kamery), 17 stacji monitoringu ruchu

drogowego (kamery), 2 urządzeń do potwierdzenia konieczności eliminacji z ruchu podejrzanego

pojazdu (wagi przenośne), infrastruktury informatycznej do przesyłu i gromadzenia danych oraz

specjalistycznego oprogramowania. Kamery posiadają również radar do pomiaru prędkości.

Informacja z punktów pomiarowych jest przetwarzana w czasie rzeczywistym na serwerze

znajdującym się w siedzibie Zarządu Dróg Wojewódzkich w Łodzi. Do zarejestrowanych i

przetworzonych danych mają dostęp, poprzez udostępnione indywidualne hasła, służby

porządkowe tj. Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi (6 stanowisk), Inspekcja Transportu

Drogowego (33 stanowiska) oraz C.B.Ś. (1 stanowisko). Aplikacja przetwarzająca dane jest na

bieżąco modyfikowana i dostosowywana do potrzeb utrzymania dróg oraz służb prewencji.

Istnieje możliwość udostępnienia części informacji użytkownikom ruchu poprzez sieć www, za

pośrednictwem strony internetowej Zarządu Dróg Wojewódzkich w Łodzi.

W przypadku pozyskania dodatkowych środków finansowych system może zostać rozbudowany o

elementy sterowania ruchem, przekazywanie informacji wizualnej użytkownikom ruchu oraz

zabezpieczenie kompatybilności wymiany danych z innymi aplikacjami ITS.

Zadanie: wsparcie dla wdrażania inteligentnych systemów transportowych drogowych (ITS)

zostało zapisane w kierunkach działań w aktualizowanej obecnie Strategii Rozwoju Województwa

Łódzkiego na lata 2007 – 2020 w celu operacyjnym 7.1 Wzmocnienie i rozwój systemów

transportowych i teleinformatycznych.

MAŁOPOLSKIE

Województwo Małopolskie realizuje projekty dotyczące wdrażania inteligentnych systemów

transportowych w regionie. Do takich przedsięwzięć należą: system sterowania ruchem na

drogach, program poprawy dostępności i standardu pasażerskiego transportu kolejowego w

zasięgu Szybkiej Kolei Aglomeracyjnej (SKA) w Aglomeracji Krakowskiej, a także bilet

elektroniczny w transporcie publicznym na terenie województwa małopolskiego.

Zarząd Dróg Wojewódzkich (ZDW) w Krakowie, będący jednostką budżetową finansowaną przez

Samorząd Województwa Małopolskiego, prowadzi działania związane z wdrażaniem rozwiązań

ITS na sieci dróg wojewódzkich w Małopolsce poprzez realizację poniższych projektów:

27

1) Inteligentny System Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego (ISSRRP)

Projekt zrealizowany został w 2011 r. przy dofinansowaniu ze środków Unii Europejskiej

w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego 2007 - 2013. Zakładał on

budowę systemu ITS, składającego się z sieci specjalistycznych urządzeń takich jak stacje

monitorowania natężenia ruchu, stacje ostrzegania monitorujące warunki atmosferyczne oraz

stan nawierzchni dróg, stacje monitoringu wizyjnego, a także tablice informacji drogowej,

połączonych ze sobą w centrum sterowania ruchem, pełniące także funkcje dystrybutora

danych dla portalu internetowego funkcjonującemu w wielu wymiarach (internet, nawigacja

GPS, radio, GSM), który służył będzie do przekazywania informacji użytkownikom dróg.

Integralną częścią systemu jest mobilne centrum nadzoru ruchu operujące bezpośrednio w

terenie przekazując informacje do regionalnego centrum o sytuacji panującej na drogach.

Zakres rzeczowy projektu przewidywał objęcie kompletnym monitoringiem sieć dróg

krajowych i wojewódzkich regionu podhalańskiego, a także wybrane drogi powiatowe.

Główne cele projektu to wzrost bezpieczeństwa osób poruszających się po drogach Podhala

oraz zmniejszenie zatłoczenia na drogach w tym regionie, poprzez wdrożenie Inteligentnego

Systemu Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego, pozwalającego na stałe monitorowanie

natężenia ruchu, warunków atmosferycznych, stanu nawierzchni dróg, zarządzanie ruchem

oraz bieżące informowanie użytkowników/kierowców o warunkach ruchowy panujących na

drogach Podhala. Przedmiotowy projekt został laureatem konkursu Lider ITS 2012. Zdobył on

nagrodę główną w kategorii najlepsze wdrożenie.

2) Zintegrowany System Sterowania Ruchem w Małopolsce (ZSSRM)

Projekt planowany jest do realizacji w 2013 r. Znajduje się on na liście projektów kluczowych

MRPO 2007-2013. W ramach projektu planowana jest budowa systemu składającego się

z urządzeń służących do monitoringu i nadzoru ruchu, emisji komunikatów oraz monitoringu

wizyjnego na drogach wlotowych do aglomeracji miejskich (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz,

Oświęcim), a także stworzenie infrastruktury teleinformatycznej w celu udrożnienia dojazdu

do parkingu w Palenicy Białczańskiej. System zakłada budowę autonomicznych stacji

pomiarowych zlokalizowanych przed wjazdem do aglomeracji, za pomocą których

prowadzone będą w czasie rzeczywistym:

pomiar natężenia ruchu,

klasyfikacja pojazdów,

pomiar prędkości poruszania się pojazdów,

wykrywanie zdarzeń drogowych,

monitorowane poruszania się określonych pojazdów,

wykrywanie pojazdów skradzionych.

Projekt zakłada budowę podsystemów składających się urządzeń typu ANPR, VMS oraz

monitoringu wizyjnego i meteorologicznego. W ramach projektu ZSSRM zbudowany zostanie

także nowoczesny system zarządzania parkingiem w Palenicy Białczańskiej wraz z

elektroniczną rezerwacją miejsc parkingowych.

28

Systemy te mają powiązanie z I obszarem priorytetowym: Optymalne wykorzystanie danych o

drogach, ruchu i podróżach Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE z dnia 7

lipca 2010 r. w sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze

transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu.

W latach 2013– 2015 Województwo Małopolskie planuje wdrożenie systemu zintegrowanego

biletu elektronicznego oraz elektronicznej informacji dla pasażerów.

Działania te są spójne ze Strategią Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020

przyjętą uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego Nr XII/183/11 z dnia 26 września

2011 r. oraz ze Strategią Rozwoju Transportu w Województwie Małopolskim na lata 2010-

2030 przyjętą uchwałą Zarządu Województwa Małopolskiego Nr 1434/10 z dnia 25 listopada

2010 r.

Informacje techniczne

W planowanych do realizacji, a także w już zrealizowanym projekcie ITS (Inteligentny System

Sterowania Ruchem Regionu Podhalańskiego) Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie

posługuje się następującymi standardami technicznymi:

Hardware

Dokonywana jest analiza rynku europejskiego, amerykańskiego oraz azjatyckiego w celu

rozeznania aktualnie dostępnych rozwiązań w zakresie urządzeń ITS dostępnych i

stosowanych przy projektach tego typu. Analiza dokonywana jest pod kątem potrzeb projektu i

racjonalizacji ponoszonych kosztów inwestycyjnych w odniesieniu do ustalonego celu

projektu.

Software

W odniesieniu do oprogramowania obowiązuje zasada otwartości oraz interoperacyjności

systemu, co w konsekwencji przedkłada się na tworzenie specyfikacji zawierającej wytyczne

dotyczące protokołów transmisji danych pomiędzy urządzeniami a serwerami systemu: otwarte

protokoły na bazie języka XML lub inne opisane przez Wykonawcę w OPZ, otwartości

środowiska baz danych systemu – środowisko bazo – danowe pracujące w systemach

operacyjnych Microsoft Windows Serwer.

Wykonawca zobowiązany jest także do tworzenia systemu modułowego, skalowanego o

architekturze klient-serwer (klient = aplikacja desktop, klient WWW i klient mobilny).

Jednocześnie zarówno w przypadku projektu Inteligentny System Sterownia Ruchem Regionu

Podhalańskiego jak i planowanych projektów ITS (w tym Zintegrowany System Sterowania

Ruchem w Małopolsce) autorem projektów i twórcą specyfikacji technicznych jest ZDW w

Krakowie.

29

LUBELSKIE

Zarząd Województwa Lubelskiego finansuje i utrzymuje na terenie województwa lubelskiego sieć

dróg wojewódzkich o łącznej długości 2172 km (województwo lubelskie zajmuje czwarte miejsce

na terenie Polski pod względem długości sieci dróg wojewódzkich). Zły stan techniczny tych dróg

wymaga przeprowadzenia na nich szeregu natychmiastowych zabiegów naprawczych.

Należy podkreślić, że prowadzone w latach 2005 – 2011 prace naprawcze na tych drogach,

zahamowały postępujący proces degradacji ich nawierzchni, niemniej jednak ok. 68 % dróg

wojewódzkich jest w stanie złym i niezadawalającym.

Wykonany w 2011 r. pomiar cech eksploatacyjnych dróg wojewódzkich na terenie województwa

lubelskiego w ramach Systemu Oceny Stanu Nawierzchni (SOSN) wskazał, że na ponad połowie

długości sieci należy zaplanować i wykonać wzmocnienie i wyrównanie z warstwą ścieralną.

Należy podkreślić, że są to zabiegi najbardziej kosztowne co w wielu przypadkach uniemożliwia

ich wykonanie z uwagi na brak środków finansowych na ten cel w Budżecie Województwa.

Niezależnie od powyższego Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie pełniący ustawową funkcję

zarządcy dróg wojewódzkich prowadzi działania mające na celu poprawę bezpieczeństwa ruchu

drogowego jej uczestników. Na wszystkich skrzyżowaniach dróg wojewódzkich z zainstalowaną

sygnalizacją świetlną (13 skrzyżowań), funkcjonują inteligentne (akomodacyjne) systemy

sterowania ruchem drogowym, realizujące pracę sygnalizacji za pomocą urządzeń

dostosowujących czas wyświetlanych sygnałów do natężenia ruchu na skrzyżowaniach, w tym 2

odcinki dróg z inteligentnymi sygnalizacjami skoordynowanymi liniowo. Detekcja pojazdów na

skrzyżowaniach odbywa się za pomocą pętli indukcyjnych zainstalowanych w jezdni, kamer tv lub

za pomocą obu tych metod w systemie „mieszanym”.

Również w celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego, planowane jest wykonanie na

wlotach realizowanego mostu przez rzekę Wisłę, zlokalizowanego w miejscowościach Kamień –

Solec nad Wisłą, tablic informacyjnych.

Tablice zmiennej treści umożliwiać będą wyświetlanie następujących treści graficznych i

alfanumerycznych:

Znaku ostrzegawczego zmiennej treści w kształcie trójkąta równobocznego o boku

1250mm (z możliwością wyświetlenia następujących znaków drogowych: A-14, A-19, A-

30, A-32, A-33, A-34).

Znaku zakazu zmiennej treści w kształcie koła o średnicy 1050mm (z możliwością

wyświetlenia następujących znaków drogowych: B-25, B-26, B-33).

Jednoczesnego wyświetlania następujących informacji: temperatury powietrza,

temperatury nawierzchni.

Dwóch linii tekstu z możliwością wyświetlania do 9 znaków alfanumerycznych.

30

LUBUSKIE

W planowanej aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego do roku 2020 w celu

strategicznym 2: Wysoka dostępność transportowa i komunikacyjna, w kierunku interwencji celu

operacyjnego 2.2, zawarte jest działanie na rzecz poprawy zarządzania komunikacją dotyczące

rozwoju ITS. Szczegółowy program działań w tym zakresie będzie opracowany w planowanej

aktualizacji Strategii Rozwoju Transportu Województwa Lubuskiego do roku 2025.

ŚLĄSKIE

Na terenie Województwa Śląskiego wdrażany jest innowacyjny projekt Śląska Karta Usług

Publicznych (w skrócie: ŚKUP). Jest to system informatyczny pozwalający na obsługę płatności

za usługi dostarczane przez instytucje publiczne. Równolegle do funkcji pieniądza elektronicznego

karta stanowić będzie identyfikator mieszkańca oraz nośnik certyfikatu podpisu elektronicznego.

System pozwoli na korzystanie z różnych usług: komunikacyjnych, kulturalnych, sportowo-

rekreacyjnych, bibliotecznych czy płatnego parkowania. Ponadto będzie stanowił platformę

wymiany informacji pomiędzy uczestnikami projektu i mieszkańcami.

Uczestnikami projektu są: Komunikacyjny Związek Komunalny GOP w Katowicach (KZK GOP),

który nadzoruje jego wdrażanie, a także dwadzieścia jeden miast aglomeracji śląskiej – Będzin,

Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Imielin, Jaworzno, Katowice, Knurów,

Mysłowice, Piekary Śląskie, Pyskowice, Radzionków, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie,

Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Wojkowice oraz Zabrze. Projekt otrzymał dofinansowanie z

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego

Województwa Śląskiego na lata 2007-13.

Samorząd Województwa Śląskiego ma swój udział w ww. projekcie ŚKUP w zakresie obsługi

modułu kolejowego, poprzez działania zmierzające do integracji z projektem systemu biletowego

w wojewódzkich przewozach kolejowych.

W dniu 9 stycznia 2012 roku KZK GOP podpisał umowę na realizację projektu z konsorcjum firm

Asseco Poland S.A. i BRE Bank S.A. Od tego dnia wykonawcy mają 16 miesięcy na pełne

wdrożenie systemu: budowę centrów przetwarzania danych, zainstalowanie punktów oraz

urządzeń do sprzedaży i obsługi ŚKUP, a także wydanie mieszkańcom kart. Ten etap prac

powinien zakończyć się w maju 2013 roku. Druga część zamówienia – potrwa 65 miesięcy –

skoncentrowana będzie natomiast na utrzymaniu systemu, a więc zapewnienia środków łączności,

punktów obsługi klienta oraz serwisu wszystkich urządzeń.

Szczegóły projektu ŚKUP opisane są na stronie internetowej: www.kartaskup.pl

DOLNOŚLĄSKIE

Na terenie Województwa Dolnośląskiego nie wdrożono ITS (w tym np. systemów zarządzania

ruchem, systemów informacji dla podróżnych). Jednocześnie nie planuje się do realizacji na

31

drogach wojewódzkich Województwa Dolnośląskiego w okresie kolejnych pięciu lat zadań z tego

zakresu.

OPOLSKIE

Na sieci dróg wojewódzkich w województwie opolskim zainstalowano trzy urządzenia rejestrujące

prędkość, czas przejazdu i liczbę pojazdów, które wskazują również prędkość przejeżdżających

pojazdów oraz stosowne komunikaty w zależności od prędkości. Urządzenia te wyposażone są w

niezależne zasilanie bateriami słonecznymi. Jednocześnie istnieje możliwość przestawiania ich w

17 różnych lokalizacji.

Obecnie trwają prace związane z opracowaniem Strategii Województwa Opolskiego na lata 2014-

2020, jak i Regionalnego Programu Operacyjnego na ten okres. Przewiduje się, iż w części

dotyczącej odnowy szlaków komunikacyjnych znajdą się zapisy związane z wykorzystaniem ITS.

PODKARPACKIE

W chwili obecnej nie planuje się ani nie wdraża żadnego systemu ITS na drogach wojewódzkich

województwa podkarpackiego.

PODLASKIE

Samorząd Województwa Podlaskiego w chwili obecnej nie realizuje i nie planuje działań w

zakresie wdrażania ITS w obszarach systemów zarządzania ruchem oraz systemów Informacji dla

podróżnych.

POMORSKIE

Władze województwa są zainteresowane wdrażaniem ITS, zwłaszcza w związku z intensywną

rozbudową Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem TRISTAR. Postulaty dotyczące ITS

zostały zawarte zarówno w dokumentach planistycznych i strategicznych na poziomie

regionalnym m.in.: Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego,

Regionalnej Strategii Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata 2007-2020, jak

również na poziomie lokalnym m.in.: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego Miasta Gdyni, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego Miasta Sopotu.

W kolejnej perspektywie finansowej niezbędny będzie dalszy rozwój systemu TRISTAR o nowe,

planowane funkcje i powiązanie go systemami zarządzania ruchem i informacją dla podróżnych

zarządzanymi przez krajowych zarządców dróg i linii kolejowych.

32

ŚWIĘTOKRZYSKIE

Obecnie w Województwie Świętokrzyskim nie są realizowane projekty ITS. W ramach prac nad

planem transportowym województwo planuje wdrożenie systemu Informacji pasażerskiej.

33

4. Projekty w obszarach miejskich

WARSZAWA

Planowane do realizacji w najbliższych latach przez m.st. Warszawę lub spółki miejskie projekty

w zakresie realizacji działań priorytetowych, wyszczególnionych w Art. 3. Dyrektywy Parlamentu

Europejskiego I Rady 2010/40/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie ram wdrażania inteligentnych

systemów transportowych w obszarze transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami

transportu.

Nazwa Projektu Jednostka

realizująca

Działania priorytetowe

1. Platforma planowania

podróży w aglomeracji

warszawskiej

Zarząd

Transportu

Miejskiego

a) zapewnienie dostępnych na terenie całej

UE usług w zakresie informacji o podróżach

z wykorzystaniem różnych rodzajów

transportu;

c) dane i procedury dotyczące dostarczania -

w miarę możliwości - użytkownikom

bezpłatnie minimalnego zakresu

powszechnych informacji o ruchu

związanych z bezpieczeństwem drogowym;

2. Zintegrowany System

Zarządzania Ruchem

etap 2

Zarząd Dróg

Miejskich

a) zapewnienie dostępnych na terenie całej

UE usług w zakresie informacji o podróżach

z wykorzystaniem różnych rodzajów

transportu;

b) zapewnienie dostępnych na terenie całej

UE usług informacyjnych w czasie

rzeczywistym dotyczących ruchu;

c) dane i procedury dotyczące dostarczania

- w miarę możliwości – użytkownikom

bezpłatnie minimalnego zakresu

powszechnych informacji o ruchu

związanych z bezpieczeństwem drogowym;

3. System Zarządzania

Ruchem Pojazdów

Miejskich Zakładów

Autobusowych

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

34

4. System Obsługi

nadzwyczajnych zdarzeń

z udziałem pojazdów

MZA

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

5. System Informacji

Pasażerskiej (w

pojazdach)

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

6. System Zliczania

Pasażerów

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

7. System Monitoringu

Wizyjnego Autobusów

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

8. System Łączności

Radiowej i Alarmowej

Miejskie Zakłady

Autobusowe

Brak powiązania

9. System Informacji

Pasażerskiej (na

przystankach)

Tramwaje

Warszawskie

Brak powiązania

TRÓJMIASTO

Na terenie Trójmiasta wdrażany jest największy, koordynowany przez Gdynię, partnerski projekt o

charakterze metropolitalnym, realizowany przez Gminę Miasta Gdyni, Gminę Miasta Gdańska

oraz Gminę Miasta Sopotu pn.: „Wdrożenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem

TRISTAR w Gdańsku, Gdyni i Sopocie”. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze

środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego

Infrastruktura i Środowisko (Priorytet VIII: Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci

transportowe, Działanie 8.3 Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych). Unijna dotacja

pokryje 85% kosztów kwalifikowanych realizacji tej inwestycji.

System zostanie wdrożony na najważniejszych ciągach ulic w układzie transportowym Miast

znajdujących się w ich zarządzie. Na potrzeby systemu zarządzania ruchem zbudowana zostanie

nowa kanalizacja kablowa wraz z kablem światłowodowym w pasach drogowych ulic objętych

systemem, zostaną przebudowane i wybudowane nowe sygnalizacje świetlne wraz z urządzeniami

do priorytetowego sterowania dla transportu zbiorowego. Powstanie między innymi system

rejestracji wykroczeń drogowych, system identyfikacji pojazdów z automatycznym

rozpoznawaniem tablic rejestracyjnych, wybudowane zostaną drogowe stacje meteorologiczne,

tablice zmiennej treści informujące o warunkach ruchu i czasach dojazdu do wybranych punktów

w Trójmieście, tablice informacji parkingowej określające ilość dostępnych miejsc do parkowania,

tablice informacyjne na przystankach komunikacji zbiorowej. Na portalu internetowym oraz w

tzw. terminalach pasażerskich, zlokalizowanych w głównych węzłach transportowych Trójmiasta,

35

będzie można zaplanować podróż z uwzględnieniem przesiadek i opóźnień pojazdów. W systemie

TRISTAR transport zbiorowy uzyska priorytet w sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniach, co z

pewnością poprawi jego punktualność. Jednostką nadrzędną systemu będzie Centrum Zarządzania

i Sterowania Ruchem zlokalizowane w Gdańsku i w Gdyni.

W perspektywie najbliższych pięciu lat, po zakończeniu realizacji ww. przedsięwzięcia, Gmina

Miasta Gdyni, w miarę możliwości, planuje włączać do Systemu kolejne ciągi oraz skrzyżowania

ulic i przejścia dla pieszych wyposażone w sygnalizację.

Działania zaplanowane do realizacji w ramach projektu pn.: „Wdrożenie Zintegrowanego Systemu

Zarządzania Ruchem TRISTAR w Gdańsku, Gdyni i Sopocie” mają swoje podstawy w

dokumentach programowych i strategicznych, zarówno Partnerów w projekcie, jak i dokumentach

strategicznych na poziomie województwa i Państwa. Ich wdrożenie będzie się przyczyniało do

osiągnięcia celów i założeń, m. in. następujących dokumentów:

Dokumenty strategiczne Miast Partnerów

1) Strategia Rozwoju Miasta Gdyni

Do realizacji w ramach celu „Zapewnienie sprawnego i przyjaznego środowisku miejskiego

systemu komunikacyjnego” przypisano m.in. takie zadania, jak: rozwijanie i modernizacja sieci

dróg publicznych w Mieście, ze szczególnym naciskiem na podstawowy układ komunikacyjny

Miasta, integracja różnych form komunikacji publicznej w ramach konurbacji, zachęcanie

mieszkańców do korzystania z komunikacji publicznej poprzez podnoszenie jakości i

zwiększanie różnorodności usług komunikacyjnych.

2) Strategia Rozwoju Miasta Sopotu

Cel główny „Racjonalnie ukształtowana i bezpieczna infrastruktura miejska" będzie

osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych, w tym cel „Bezpieczniejszy, efektywny i

ekologiczny układ komunikacji w Mieście”, w ramach którego wskazano zadanie „Pełne

zintegrowanie komunikacji miejskiej z systemem aglomeracji”, które jest zgodne z założeniami

ww. projektu.

3) Strategia Rozwoju Gdańska

Cel strategiczny w priorytecie Mieszkańcy – Poprawa warunków zamieszkania – Cel

szczegółowy Rozwój systemu komunikacji zbiorowej; w priorytecie Gospodarka Cel

strategiczny Integracja Metropolii Gdańskiej – Cel szczegółowy Integracja komunikacyjna

Metropolii. Program Realizacyjny Strategii składa się z zestawu szczegółowo opracowanych

programów operacyjnych. Program „Metropolia Gdańska” zawiera przedsięwzięcia

realizacyjne takie, jak: „Integracja systemu komunikacji miejskiej Metropolii Gdańskiej” oraz

zakłada współpracę Urzędów Miast Gdyni, Sopotu oraz pozostałych samorządów i lokalnych

przewoźników transportu zbiorowego.

Dokumenty strategiczne na poziomie Województwa

1) Regionalna Strategia Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata 2007 –

2020

36

Rozdział 4 Regionalnej Strategii Rozwoju Transportu w Województwie Pomorskim na lata

2007 – 2020 zawiera priorytetowe kierunki działań, wśród których wskazano na rozwój

zintegrowanego systemu zarządzania ruchem drogowym i obsługi pasażerskiej w skali

regionalnej i metropolitalnej, zaś w ramach priorytetowych kierunków działań inwestycyjnych

wymieniono wprost ww. przedsięwzięcie realizowane przez trójmiejskie gminy: „Rozwój

zintegrowanego systemu zarządzania ruchem drogowym i obsługi pasażerskiej w skali

regionalnej i metropolitalnej – Budowa Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem

TRISTAR”.

2) Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego

Priorytet DOSTĘPNOŚĆ odnosi się do konieczności zapewnienia mobilności ludzi,

dostępności usług oraz sprawnego i bezpiecznego przepływu towarów, informacji, wiedzy i

energii, dzięki efektywnie funkcjonującej infrastrukturze, z poszanowaniem zasobów i

walorów środowiska. Cel strategiczny 1 „Efektywny i bezpieczny system transportowy”

wskazuje na następujące kierunki działań, które wybrano tutaj pod kątem istotności dla ww.

przedsięwzięcia:

rozwój i integracja systemu transportu pasażerskiego, w tym wprowadzenie efektywnych

form zarządzania transportem regionalnym i stworzenie zintegrowanego systemu

transportu zbiorowego w obszarze metropolitalnym (…);

poprawa bezpieczeństwa transportu w województwie poprzez stworzenie organizacyjnych i

finansowych warunków do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań w tym

zakresie;

zmniejszanie oddziaływania transportu samochodowego na środowisko i ludzi, m.in.

poprzez zapewnienie wysokiego udziału alternatywnych (przyjaznych dla środowiska)

środków transportu osób i towarów, w tym wspieranie rozwoju regionalnych przewozów

kolejowych, ponadlokalnej infrastruktury rowerowej i pieszej.

Powiązanie z obszarami priorytetowymi i działaniami priorytetowymi

wymienionymi w Dyrektywie ITS

1) W wyniku realizacji ww. projektu, na potrzeby prawidłowego i skutecznego

funkcjonowania systemu, będą prowadzone działania polegające na gromadzeniu,

przetwarzaniu i udostępnianiu uczestnikom ruchu (w czasie rzeczywistym) informacji o

podróżach i sytuacji na drogach, co, oznaczając wdrażanie Działania priorytetowego (a),

(b) i (c), wpisuje się tym samym w Obszar priorytetowy I Optymalne wykorzystanie

danych o drogach, ruchu i podróży.

2) Powstałe w ramach przedsięwzięcia Centrum Zarządzania i Sterowania Ruchem będzie

działało w postaci dwóch autonomicznych oddziałów zlokalizowanych w Gdańsku i Gdyni

zarządzających odrębnymi obszarami, przy jednoczesnym zapewnieniu wymiany danych i

informacji o ruchu (w skali międzymiejskiej), zarówno pomiędzy nimi, jak i dostawcami

usług zajmującymi się transportem publicznym, co zapewni wysoką skuteczność systemu

na terenie całego Trójmiasta, wpisując się w Obszar priorytetowy II Ciągłość usług ITS

związanych z zarządzaniem ruchem i przewozami towarowymi.

37

3) Poprzez budowę otwartej architektury systemu, która w przyszłości umożliwi dołączenie

do niej innych obszarów miejskich oraz poprzez możliwość rozbudowy systemu o

dodatkowe elementy, realizacja projektu wpisuje się w Obszar priorytetowy IV Powiązanie

pojazdu z infrastrukturą transportową.

KRAKÓW

Obecnie w ramach Programu Operacyjnego Infrastuktura i Środowisko realizowany jest przez

Gminę Miejską Kraków, przy dofinansowaniu ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego, projekt pn. „Rozwój systemu zarządzania transportem publicznym w Krakowie”.

W jego ramach do roku 2014 przewidziano realizację 3 zadań:

1) Rozbudowa systemu sterowania ruchem (UTCS), w tym budowa kanalizacji

światłowodowej;

Wdrożenie rozwiązań technologicznych pozwalających osiągnąć poprawę czasu przejazdu

tramwajów oraz rozszerzenie Systemu Sterowania Ruchem wzdłuż linii tramwajowej w

obszarze al. Pokoju, ul. Nowohuckiej oraz wzdłuż linii Teatr Bagatela – Bronowice Małe.

Zaprojektowanie programów sygnalizacji na skrzyżowaniach objętych kontraktem z

uwzględnieniem pełnego priorytetu przejazdu przez skrzyżowania dla komunikacji

tramwajowej. Ułożenie światłowodów w kanalizacji kablowej na części odcinków dróg

miejskich: umożliwiających transmisje danych do i z Centrum Sterowania Ruchem, w tym:

transmisję danych cyfrowych (dwukierunkową) pomiędzy systemem UTCS,

a sterownikami sygnalizacji świetlnych na skrzyżowaniach,

transmisję danych cyfrowych (dwukierunkową) pomiędzy systemem TTSS,

a tablicami dynamicznej informacji pasażerskiej,

transmisję sygnałów cyfrowych obrazów wideo (jednokierunkową) z kamer

monitoringu skrzyżowań,

transmisję danych cyfrowych i obrazów wideo (dwukierunkową) związanych

z Systemami Dostępu do Strefy Ruchu Uspokojonego i Nadzoru Nad Pasami

Komunikacji Zbiorowej.

2) System kontroli dostępu do strefy ruchu uspokojonego i nadzoru nad pasami

komunikacji zbiorowej;

Wdrożenie systemu kontroli przejazdu pasami przeznaczonymi do ruchu tylko dla

pojazdów komunikacji zbiorowej oraz wdrożenie rozwiązań wpływających na zmianę

zachowań i postaw uczestników ruchu w obrębie strefy „B”. Automatyczny system

kontroli dostępu do strefy „B” i monitorowania pasów komunikacji miejskiej umożliwi

pełniejszą kontrolę naruszania zakazów wjazdu przez pojazdy nieuprawnione i szybkiego

karania ich posiadaczy, a tym samym podniesienie atrakcyjności Śródmieścia Krakowa,

głównie okolic Rynku Głównego i Plant, poprzez wyeliminowanie ruchu pojazdów

nieuprawnionych do wjazdu do strefy „B”;

38

3) Rozbudowa systemu zarządzania transportem publicznym (TTSS);

W ramach zadania przewiduje się:

wyposażenie całego taboru kierowanego do obsługi sieci tramwajowej w komputery

pokładowe, co umożliwi objęcie wszystkich tramwajów uczestniczących w ruchu

systemem TTSS, zapewniając bieżące monitorowanie lokalizacji taboru tramwajowego

i realizacji planów rozkładowych;

wdrożenie rozwiązań technologicznych na przystankach tramwajowych

umożliwiających lepszy dostęp pasażerów do rzeczywistej informacji pasażerskiej na

przystankach poprzez montaż tablic informacji pasażerskiej oraz tablic informacyjnych

o aktualnej sieci komunikacji miejskiej. W tym zakresie planowana jest dostawa i

instalacja systemu 203 tablic informacji przystankowej na przystankach

tramwajowych;

Dostawa oprogramowania do analiz danych statystycznych z systemu TTSS;

Dostawa i montaż 14 tablic prezentujących informacje o sieci komunikacyjnej

Krakowa;

Dostawa modułów do oprogramowania Busman;

Dostawa modułu integracyjnego dla zewnętrznych systemów informacji o komunikacji

publicznej.

Kolejnym elementem wdrażania systemów ITS na terenie Krakowa jest rozwój sterowania ruchem

na głównych trasach komunikacyjnych w Krakowie:

1) Projekty wykonane:

Obszarowy System Sterowania Ruchu – korytarz Krakowskiego Szybkiego Tramwaju

oraz wszystkie sygnalizacje leżące w ciągu al. 29 Listopada (od Prandoty), Aleje

Trzech Wieszczów, Konopnickiej, Kamieńskiego, Wielicka (do ul. Bieżanowskiej)

oraz Pierwsza Obwodnica – w sumie 70 sygnalizacji świetlnych;

Wykonanie tradycyjnej koordynacji na ciągach: Turowicza – Herberta, Zakopiańska,

Opolska, Okulickiego, al. Pokoju (od Ofiar Dąbia do wjazdu do CH Plaza),

Nowohucka (od Stoczniowców do Centralnej), Księdza Jancarza.

2) Projekty obecnie realizowane:

Budowa linii tramwajowej na Mały Płaszów i ciąg ul. Rybitwy, Christo-Botewa –

włączenie do obszarowego systemu sterowania ruchem oraz rozwój systemu tablic

dynamicznej informacji pasażerskiej;

Budowa linii tramwajowej na Kampus UJ – I etap – stworzenie obszarowego systemu

sterowania ruchu wzdłuż realizowanej linii tramwajowej na Kampus UJ. Rozwój

systemu tablic dynamicznej informacji pasażerskiej;

Budowa linii tramwajowej na Kampus UJ – II etap – włączenie do obszarowego

systemu sterowania ruchu sygnalizacji świetlnych położonych w ciągu ul. Tischnera,

Brożka, Wadowickiej, Kapelanka, Monte Cassino, Dietla (przejazdówki), Zielińskiego

39

oraz sygnalizacje przy moście Zwierzynieckim i pętli tramwajowej na Salwatorze.

System dynamicznej informacji pasażerskiej.

3) Projekty przygotowywane do realizacji:

Dostosowanie linii tramwajowej w ciągu ul. Mogilskiej i al. Jana Pawła II do

parametrów szybkiego tramwaju (odcinek od ronda Mogilskiego do placu Centralnego)

- rozszerzenie obszarowego systemu zarządzania ruchem na terenie realizacji

inwestycji oraz rozwój systemu tablic dynamicznej informacji pasażerskiej;

Przebudowa ul. Kocmyrzowskiej (od skrzyżowania z ul. Bulwarową do granic miasta);

- rozszerzenie obszarowego systemu zarządzania ruchem oraz rozwój systemu tablic

dynamicznej informacji pasażerskiej;

Przebudowa ul. Igołomskiej (od skrzyżowania z ul. Giedroycia do granic miasta) -

rozszerzenie obszarowego systemu zarządzania ruchem oraz rozwój systemu tablic

dynamicznej informacji pasażerskiej;

Wykonanie tradycyjnej koordynacji na ciągach: Wielicka (od Wlotowej do Rydygiera),

al. 29 Listopada, dołączenie kolejnych sygnalizacji do koordynacji w ul. Opolskiej

(docelowo od wjazdu do IKEA do Okulickiego – Andersa). Docelowo w planie

wpięcie sygnalizacji do systemu sterowania obszarowego.

W ramach wdrażania ITS na terenie Gminy Miejskiej Kraków w kolejnych latach planowane są

następujące działania:

System ważenia pojazdów umieszczony na głównych wlotach do miasta – instalacja

sieci wag wraz z infrastrukturą towarzyszącą w celu ograniczenia ruchu na terenie

miasta przeciążonych ponadnormatywnie pojazdów;

System zarządzania ruchem – wprowadzenie systemu informowania kierowców

o warunkach panujących w sieci drogowo - ulicznej (sieć tablic – znaków zmiennej

treści - VMS);

Wyposażenie taboru autobusowego w komputery pokładowe co pozwoli docelowo na

rozszerzenie systemu informacji pasażerskiej i objęcie nimi przystanków

autobusowych. Wdrożenie zadania pozwoli na zapewnienie priorytetu komunikacji

autobusowej poprzez zwiększenie uprzywilejowania w ruchu miejskim na

skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną;

System informacji o dostępnych parkingach oraz miejscach parkingowych na terenie

Miasta. Wdrożenie systemu sieci tablic informacyjnych w kluczowych punktach miasta

kierujących podróżnych do najbliższych parkingów wraz z informacją o dostępnych

miejscach parkingowych.

Wszystkie wymienione wyżej działania realizowane oraz planowane do realizacji mają swoją

podstawę w następujących dokumentach strategicznych / programowych Miasta Krakowa:

40

Strategia Rozwoju Krakowa

W ramach drugiego celu strategicznego (Uchwała nr LXXV/742/05 Rady Miasta Krakowa

z dnia 13 kwietnia 2005 r.) Kraków miastem konkurencyjnej i nowoczesnej gospodarki założono

cel operacyjny II-2 Poprawa dostępności komunikacyjnej. Realizacja projektu wpłynie na

osiągnięcie założeń celu operacyjnego, czego efektem będzie rozwój miejskiego transportu

zbiorowego, poprawa standardu usług komunikacji publicznej, rozwój infrastruktury technicznej

obsługi transportu.

Polityka Transportowa Miasta Krakowa na lata 2007-2015

Celem głównym Polityki (Uchwała Nr XVIII/225/07 Rady Miasta Krakowa z dnia 4 lipca 2007 r.)

jest stworzenie warunków dla sprawniejszego i bezpieczniejszego przemieszczania osób i

towarów, przy spełnieniu wymogów ograniczenia uciążliwości transportu dla środowiska, a przez

to poprawa dostępności komunikacyjnej w obrębie miasta oraz z terenów obszaru

metropolitalnego województwa i kraju.

Natomiast celami szczegółowymi, bezpośrednio związanymi z realizowanymi działaniami są

zrównoważenie systemu transportu w mieście oraz wzmacnianie roli transportu zbiorowego

w Krakowie. Realizacja działań przyczyni się zarówno do poprawy jakości jak i sprawności oraz

bezpieczeństwa przemieszczania osób dzięki rozbudowie systemu sterowania ruchem oraz

systemu zarządzania transportem publicznym (system dynamicznej informacji pasażerskiej).

Ponadto działania w ramach budowy systemu monitoringu oraz systemu ważenia pojazdów

pozwolą na utrzymanie bezpieczeństwa w strefach uspokojonego ruchu drogowego oraz

ograniczenie uciążliwości ruchu samochodów w centrum miasta.

Wszystkie powyżej wskazane działania w zakresie wdrażania ITS w Krakowie wpisują się w

następujące obszary priorytetowe wymienione w Dyrektywie ITS:

Obszar I: Optymalne wykorzystanie danych o drogach, ruchu i podróży

W ramach powyższego obszaru priorytetowego wpisują się działania związane z wdrażaniem

systemu tablic informujących o warunkach panujących w sieci drogowo – ulicznej, rozwojem

systemu dynamicznej informacji pasażerskiej.

Obszar II: Ciągłość usług IST związanych z zarządzaniem ruchem i przewozami

towarowymi

W zakres obszaru II dyrektywy wpisują się działania związane z transmisją danych w ramach

systemu sterowania ruchem, w tym nadawanie priorytetu przejazdu pojazdom komunikacji

miejskiej,

Obszar III: Aplikacje ITS związane z bezpieczeństwem i ochroną ruchu drogowego

W zakres obszaru III dyrektywy ITS wpisują się działania związane z wdrożeniem systemu

informacji o dostępnych miejscach parkingowych, systemu kontroli dostępu do strefy ruchu

uspokojonego i nadzoru nad pasami komunikacji zbiorowej, systemu ważenia pojazdów.

Obszar IV: Powiązanie pojazdu z infrastrukturą transportową

W zakres obszaru IV dyrektywy ITS wpisują się działania związane z wyposażaniem pojazdów

komunikacji zbiorowej w komputery pokładowe, wysyłające i odbierające różnego rodzaju dane,

41

co umożliwia między innymi zapewnienie priorytetu przejazdu dla transportu publicznego oraz

przekazywanie danych do systemu dynamicznej informacji pasażerskiej.

Działania priorytetowe dyrektywy ITS, w które wpisują się działania realizowane lub planowane

do realizacji przez Gminę Miejską Kraków:

a) zapewnienie dostępnych na terenie całej UE usług w zakresie informacji o podróżach

z wykorzystaniem różnych rodzajów transportu,

b) zapewnienie dostępnych na terenie całej UE usług informacyjnych w czasie rzeczywistym

dotyczących ruchu,

c) zapewnienie usług informacyjnych o bezpiecznych i chronionych miejscach parkingowych

dla samochodów ciężarowych i pojazdów użytkowych.

Informacje techniczne

System Sterowania Ruchem w Krakowie składa się z dwóch podsystemów:

• SITRAFFIC SCALA firmy Siemens,

• VTcenter firmy Gevas Software.

Komunikacja sterowników sygnalizacji świetlnej z Centrum Kierowania Ruchem

(z przedmiotowymi podsystemami) odbywa się za pomocą protokołu OCIT/O.

Dla komunikacji zbiorowej (tramwajowej) przydzielany jest priorytet. Wszystkie sterowniki

położone w wzdłuż linii tramwajowej są wyposażone w odbiornik radiowy oraz moduł dekodujący

meldunki radiowe przesyłane przez komputery pokładowe zainstalowane w tramwajach. Meldunki

radiowe przesyłane są w standardzie VDV R09.16. Częstotliwość 448.0625 MHz.

W celu zapewnienia dalszej rozbudowy systemów ITS, obszarowej, ilościowej, jakościowej i

funkcjonalnej, w drodze współpracy z różnymi dostawcami, Zarząd Infrastruktury Komunalnej i

Transportu w Krakowie (ZIKiT) oczekuje, że proponowane przez Wykonawców/Dostawców

systemy będą jak najbardziej otwarte, w szczególności poprzez zastosowanie odpowiednich

interfejsów. ZIKiT wymaga, aby rozbudowa systemu UTCS w jak najszerszym stopniu

uwzględniała standardy otwarte tak jak to rozumie Komisja Europejska w dokumencie „European

Interoperability Framework for Paneuropean Government services” z 2004 roku. W zakresie

protokołów komunikacji modelem odniesienia jest model OSI (Open System Interconnection)

zdefiniowany przez ISO oraz ITU-T opisujący strukturę komunikacji sieciowej jak niżej:

Warstwa odniesienia w

modelu OSI Wymagane protokoły dla Systemu

Warstwa aplikacji

XML lub HTML – dla struktury przesyłanych danych.

W zastosowaniach, gdzie prędkość transmisji danych

odgrywa ważną rolę, dopuszcza się inne metody (np.

pliki tekstowe lub binarne). Warunkiem jest

przekazanie pełnego opisu struktury protokołu i

przesyłanych za jego pomocą danych.

42

Warstwa prezentacji

kodowanie ASCII lub Unicode – dla danych

znakowych

RTF lub PDF – dla danych blokowych

JPEG, PNG lub BMP – dla obrazów

MPEG2, MPEG4 lub SEQ – dla materiału video

MP3 lub Ogg – dla materiałów audio (lub innego

zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa sesji JMS lub kompatybilny z JMS (lub innego zgodnego z

zaleceniem UE)

Warstwa transportowa TCP lub UDP (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa sieciowa IP (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa łącza danych IEEE 802.3z 1000Base-LX lub RS-232 lub RS-485

(lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa fizyczna technologie dostępne nie będące w sprzeczności z

wymaganiami dla warstw wyższych

Powyższe założenia rozbudowy systemów ITS są wdrażane w ramach realizowanego obecnie

projektu Rozwój Sytemu Zarządzania Transportem Publicznym w Krakowie:

„Rozbudowa systemu zarządzania transportem publicznym (TTSS)”

„Rozbudowa Systemu Sterowania Ruchem UTCS”.

POZNAŃ

Realizowany jest projekt w zakresie wdrożenia pierwszej części Systemu ITS Poznań. Termin

wdrożenia przewidziany jest na 31 grudnia 2014 r. i w tym etapie projekt obejmie południowo –

zachodni obszar miasta Poznania.

Przedmiotem realizowanego projektu jest realizacja zintegrowanego inteligentnego systemu

zarządzania ruchem drogowym w Poznaniu na obszarze południowo - zachodnim miasta.

Przewiduje się:

rozbudowę systemu zarządzania ruchem na bazie istniejącej infrastruktury z zachowaniem

rozwijanej na przestrzeni lat filozofii dynamicznego, obszarowego sterowania ruchem,

rozbudowę obecnie istniejącej miejskiej infrastruktury telekomunikacyjnej, a w

szczególności światłowodowej sieci teletransmisyjnej: rozbudowę istniejącej sieci

43

szkieletowej MPLS oraz zaprojektowanie i wykonanie światłowodowej sieci dostępowej

ETHERNET tak, aby umożliwiała ona komunikację elektroniczną pomiędzy wyniesionymi

elementami Systemu zainstalowanymi na terenie miasta i z Systemem Centralnym ITS,

zapewniającej przesył wszystkich danych cyfrowych pomiędzy tymi elementami, w tym:

obrazy z kamer, dane gromadzone przez sterowniki sygnalizacji, informacje dla

podróżnych, lokalizacja środków transportu publicznego, itd., rozbudowę miejskiej sieci

szerokopasmowej komunikacji bezprzewodowej o dalsze węzły bezprzewodowe,

niezbędne dla działania Systemu ITS w pełnym zakresie funkcjonalności;

zaprojektowanie i wdrożenie otwartej platformy informatycznej, integrującej elementy

systemu ITS, która zapewni wymianę danych pomiędzy tymi elementami za pomocą

otwartych protokołów komunikacyjnych, które należy opracować i zaimplementować,

budowę serwerowni i sali operacyjnej wraz z wyposażeniem stanowisk operatorów,

dostosowanie do potrzeb operowania i eksploatacji Systemu pomieszczeń budynku

Centrum Sterowania Ruchem;

przeprowadzenie sieci teleinformatycznej;

opracowanie i wdrożenie modelu ruchu w sieci komunikacyjnej oraz zaawansowanego

technologicznie systemu zarządzania ruchem umożliwiającego krótkookresową predykcję

stanów ruchu w sieci i inteligentne zarządzanie ruchem. Efektem powyższego będzie

przeciwdziałanie i rozładowywanie zatłoczeń w sieci miejskiej;

realizację systemu tablic (również mobilnych) i znaków zmiennej treści dostarczających

kierującym pojazdami istotnych informacji (o zdarzeniach, zagrożeniach, zalecanych

objazdach, parkingach). Celem powyższego jest umożliwienie dynamicznego oraz

taktycznego zarządzania ruchem oraz ułatwienie kierującym przejazdu, z uwzględnieniem

aktualnej sytuacji w mieście, w tym sytuacji kryzysowych (wypadki drogowe, katastrofy,

imprezy masowe, roboty drogowe, itp.);

rozbudowę systemu priorytetów dla tramwajów oraz autobusów w celu przyspieszenia

transportu publicznego. System ten będzie mógł być również wykorzystany przez służby

interwencyjne, karetki, itp. w celu zoptymalizowania czasu przejazdu pojazdów

uprzywilejowanych;

dostawę i wdrożenie systemu zarządzanie flotą transportu publicznego, umożliwiającego

kontrolę punktualności przejazdów, prezentację online położenia na mapie cyfrowej,

predykcję czasu przyjazdu, przekaz informacji dla podróżnych. Wyposażenie pojazdów w

urządzenia umożliwiające komunikację z infrastrukturą drogową (sterowniki sygnalizacji,

punkty dystrybucji sygnałów sieci teletransmisyjnej) oraz przekaz informacji podróżnym

wewnątrz pojazdu;

zaprojektowanie i wdrożenie systemu informacji dla podróżnych, w tym tablic

przystankowych oraz portalu internetowego, poprzez który udostępniane będą informacje

dla podróżujących (predykcja obciążenia sieci drogowej, informacje o parkingach,

robotach drogowych, objazdach, zatłoczeniu, trasach alternatywnych, itd.);

44

dostawę wraz z instalacją elementów systemu bezpieczeństwa drogowego: wideo detekcji,

w tym rozpoznawania nr rejestracyjnych pojazdów, rozbudowę systemu monitoringu

wizyjnego, dostawę i instalację stacji sensorycznych;

wymianę części sterowników sygnalizacji ulicznej oraz konstrukcji wsporczych i latarni

sygnalizacyjnych.

Podstawowym obszarem wdrożenia będzie część miasta ograniczona ulicami: Dąbrowskiego - św.

Wawrzyńca – Żeromskiego – Dąbrowskiego – Roosevelta - Głogowska - granica miasta Poznania.

Obejmie około 100 obiektów sygnalizacji świetlnej, z czego ok. 60 obiektów wymaga wymiany

sterowników, konstrukcji wsporczych i latarni sygnalizacyjnych oraz flotę transportu publicznego

w liczbie ok. 550 pojazdów tramwajowych i autobusowych łącznie.

Szacunkowy koszt inwestycji to ok. 102 mln zł, a inwestycja jest objęta dofinansowaniem ze

środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko,

działanie 8.3. Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych.

System ITS planuje się rozszerzyć na dalsze obszary miasta w latach 2015 – 2020, jednakże

wdrożenie tych działań jest w znacznej mierze uzależnione od możliwości pozyskania

pozabudżetowych źródeł finansowania.

Wdrożenie projektu System ITS w Poznaniu jest jednym z głównych zadań programu:

Zrównoważony rozwój transportu (Planowane działania/projekty: Inteligentny Transport) Strategii

Rozwoju Miasta Poznania do roku 2030.

RZESZÓW

W ramach projektu pn. „Budowa systemu integrującego transport publiczny miasta Rzeszowa

i okolic”, projekt na liście indykatywnej pod numerem POPW 3.1-2 (projekt w fazie oceny

merytorycznej) – Priorytet 3: Wojewódzkie ośrodki wzrostu, Działanie 3.1: Systemy miejskiego

transportu zbiorowego, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013 –

zaprojektowany, dostarczony i wdrożony zostanie Zintegrowany System Zarządzania Ruchem i

Transportem Publicznym (ZSZRiTP), jako jeden spójny system, integrujący w mieście

działanie następujących podsystemów:

System Obszarowego Sterowania Ruchem Drogowym (SOSRD)

SOSRD jest elementem mającym znaczący wpływ na usprawnienie poruszania się po mieście.

Składa się z następujących elementów:

Systemu sterowania sygnalizacją świetlną, pozwalającego na utrzymywanie płynności

ruchu i skrócenie do minimum czasu oczekiwania na skrzyżowaniach,

Systemu priorytetowania pojazdów komunikacji zbiorowej, przydzielającego w pierwszej

kolejności prawo przejazdu środkom komunikacji publicznej,

Systemu informacji dla kierowców wykorzystującego znaki zmiennej treści, który pozwoli

na szybkie informowanie o utrudnieniach, zmianach w organizacji ruchu czy zalecanych

objazdach.

45

System Zarządzania Transportem Publicznym (SZTP)

SZTP umożliwi identyfikację lokalizacji pojazdów oraz zliczanie liczby pasażerów oraz kontrolę

standardów jakościowych obsługi pasażerów przez operatorów, co z kolei pozwoli reagować na

bieżące potrzeby komunikacji publicznej w Rzeszowie m.in. w zakresie rozkładu jazdy,

przebudowy układu drogowego, weryfikacji algorytmów sterowania itp. Będą współpracować z

nim następujące systemy:

System Informacji Pasażerskiej (E-INFO), którego celem będzie sprawne dotarcie z

informacją dla pasażerów transportu publicznego. Tablice informacyjne zamontowane na

przystankach autobusowych będą wyświetlać m.in. czas pozostający do przyjazdu

autobusu danej linii. W elementy tego systemu wyposażone będą również autobusy.

Przewidziane jest również interaktywne udostępnienie informacji za pośrednictwem

Internetu (w tym obsługa urządzeń nomadycznych i planowanie podróży).

System Elektronicznego Poboru Opłat (E-BILET), którego celem będzie ułatwienie

korzystania z środków komunikacji miejskiej, optymalizacja i integracja opłat.

Powyższe elementy przyczynią się do skrócenia czasu przejazdu pojazdów i zwiększenia liczby

pasażerów transportu zbiorowego oraz usprawnienia poruszania się po mieście i zwiększenia

bezpieczeństwa wszystkich uczestników ruchu drogowego.

W celu zintegrowania planowanych do realizacji systemów SOSRD, SZTP, E-info i E- bilet

wchodzących w skład Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem i Transportem Publicznym,

zaprojektowana i wdrożona zostanie Platforma Teleinformatyczna dla systemu ITS (PTITS).

PTITS stanowiła będzie teleinformatyczny radiowy kanał transmisyjno-informacyjny. W

urządzenia współpracujące z powyższymi systemami zostaną wyposażone autobusy miejskie (150

szt.). Planowane jest również udostępnienie specyfikacji urządzeń współpracujących z systemami

E-BILET i E-BILET zainteresowanym integracją przewoźnikom komercyjnym.

Dodatkowo w ramach możliwego rozszerzenia zakresu rzeczowego projektu lub poza projektem

przewiduje się zaprojektowanie dostarczenie i wdrożenie System Obsługi Strefy Parkingowej

(SOSP), którego celem będzie obsługa planowanej do wprowadzenia w centrum miasta strefy

płatnego parkowania (zarządzanie, pobór opłat, informacja o wolnych miejscach parkingowych i

ich lokalizacji, ). W perspektywie lat 2013-2025, również obsługa parkingów Park&Go i

Park&Ride.

W ramach projektu „Rozbudowa Inteligentnego systemu transportu drogowego na terenie

miasta Rzeszowa”, numer projektu POIS.08.03.00-00-011/10 – Priorytet VIII: Bezpieczeństwo

transportu i krajowe sieci transportowe, Działanie 8.3: Rozwój Inteligentnych Systemów

Transportowych, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 -

zaplanowano dostawę i montaż następujących elementów i systemów urządzeń na terenie

Rzeszowa:

60 kompletów tablic informacji pasażerskiej (rozbudowa systemu),

50 e-kiosków Publicznej Informacji Pasażerskiej (rozbudowa systemu),

46

System Dynamicznego Ważenia Pojazdów typu Weigh in Motion na 5 głównych drogach

wjazdowych do miasta - ulicach: Lwowskiej, Podkarpackiej, Krakowskiej, Warszawskiej i

Lubelskiej.

Zrealizowane elementy inteligentnego systemu transportu przyniosą szereg korzyści dla

użytkowników rzeszowskich dróg. Dostarczone w ramach rozbudowy systemu elektronicznej

informacji pasażerskiej tablice świetlne wyświetlać będą informację pasażerską o najbliższych

autobusach zbliżających się do danego przystanku. Natomiast kioski informacji pasażerskiej będą

pełnić rolę całodobowej informacji o możliwych połączeniach komunikacyjnych. Dodatkowo,

mogą pełnić funkcje elektronicznej informacji o mieście, jego atrakcjach, historii i

najważniejszych bieżących wydarzeniach. Uzupełnieniem ich funkcjonalności będzie możliwość

kupienia w takim kiosku papierowych biletów jednorazowych i wieloprzejazdowych oraz

doładowania kart elektronicznych na nośnikach bezstykowych (rozbudowa systemu

elektronicznego poboru opłat).

Zaprojektowanie, dostawa i wdrożenie systemu automatycznego ważenia pojazdów spowoduje, iż

przez miasto nie będą mogły się przemieszczać pojazdy przekraczające dopuszczalny nacisk na oś

lub ciężar całkowity, co w rezultacie zmniejszy ryzyko uszkodzenia dróg.

Okres realizacji planowanych działań - lata 2011-2014

Odwołanie do dokumentu strategicznego Gminy Miasto Rzeszów - Zintegrowany Plan Rozwoju

Transportu Publicznego Rzeszowa na lata 2010-2015

Obszar priorytetowy/działanie priorytetowe wg Załącznika 1 Dyrektywy ITS –

I(4)/c;

II(1.1,1.2, 1.5)/ inne działania;

III(4)/inne działania;

IV(1)/inne działania

ŁÓDŹ

Od 01.07.2008 r. działa w Łodzi Obszarowy System Sterowania Ruchem wybudowany w ramach

inwestycji Łódzki Tramwaj Regionalny.

Obecnie w skład Obszarowego Systemu Sterowania Ruchem, wchodzą następujące systemy:

System Sterowania Ruchem (UTCS) SCATS

System Sterowania Ruchem SCATS zainstalowany jest na 70 skrzyżowaniach. Serwer

systemu (zlokalizowany w Centrum Sterowania Ruchem, w siedzibie Zarządu Dróg

i Transportu w Łodzi) nadzoruje pracę 70 sterowników sygnalizacji świetlnej

(58 sterowników typu w tym 53 sztuki ASR-2008 PL i 5 sztuk ASR-2010, oraz 12

sterowników typu Eclipse). Komunikacja pomiędzy Centrum Sterowania Ruchem

a skrzyżowaniami odbywa się poprzez sieć światłowodową (25 km sieci), urządzenia

komunikacyjne SOTU (58 sztuk), urządzenia komunikacyjne TIBBO (116 sztuk). W skład

47

systemu nadzoru sygnalizacji świetlnych wchodzi również Serwer SMS (zlokalizowany w

CSR) wraz z modemem komunikacyjnym umożliwiającym wysyłanie wiadomości SMS o

stanie urządzenia sterującego, awariach itp. na dowolnie zdefiniowany numer telefonu

komórkowego.

System Zarządzania Transportem Publicznym RAPID (PTS)

System Zarządzania Transportem Publicznym RAPID obsługuje obecnie 116 pojazdów

komunikacji miejskiej. Serwer systemu (zlokalizowany w Centrum Sterowania Ruchem, w

siedzibie Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi) na bieżąco analizuje poprzez moduły GPS

lokalizację monitorowanych pojazdów, realizację zdefiniowanego rozkładu jazdy oraz w

miarę zaistniałych potrzeb priorytetowanie tramwajów opóźnionych poprzez wysyłanie

odpowiednich komunikatów do systemu sterowania ruchem. System komunikuje się z

pojazdami poprzez sieć GSM z wykorzystaniem zainstalowanych w pojazdach komputerów

pokładowych.

System Informacji Pasażerskiej (PIS)

System Informacji Pasażerskiej obsługuję 8 tablic informacji pasażerskiej zlokalizowanych

w czterech punktach na terenie miasta. System współpracując z Systemem Zarządzania

Transportem Publicznym RAPID wyświetla rzeczywisty czas dojazdu tramwaju do

przystanku. Umożliwia też wprowadzanie poprzez pulpit operatorski systemu informacji

tekstowych dla pasażerów wyświetlanych na wskazanych tablicach.

System Nadzoru Wizyjnego (CCTV)

W skład systemu wchodzi 5 kamer obrotowych firmy BOSCH (z możliwością przybliżania

obrazu), zainstalowanych na wytypowanych skrzyżowaniach. Obraz do CSR przesyłany

jest przez wspólną sieć światłowodową. Pulpit operatorski z dedykowanym

oprogramowaniem (programy VIDOS i ARCHIVE PLAYER) obsługują pracę kamer oraz

rejestrowanie zapisów archiwalnych z monitoringu. Serwer systemu zlokalizowany jest w

Centrum Sterowania Ruchem, w siedzibie Zarządu Dróg i Transportu.

Aktualnie w ramach systemów ITS jest realizowany projekt "Rozbudowa i modernizacja trasy

tramwaju w relacji Wschód - Zachód (Retkinia - Olechów) wraz z systemem zasilania oraz

systemem obszarowego sterowania ruchem". Projekt ten jest współfinansowany

ze środków POIiŚ działanie 7.3. Jednym z komponentów realizowanego projektu

jest rozbudowa Obszarowego Systemu Sterowania Ruchem w granicach kolei obwodowej (około

230 skrzyżowań z sygnalizacją świetlną podłączonych do systemu sterowania). Realizacja

inwestycji jest przewidziana na lata 2012 – 1014. Projekt wpisuje się

w Działania Priorytetowe wymienione w Art. 3 lit. a; b; c Dyrektywy ITS. Dodatkowo zwracamy

uwagę, że w prowadzonych inwestycjach drogowych (m. in. Trasa Górna, Trasa W-Z) rozszerzane

są wdrożone wcześniej systemy ITS.

W przyszłości rozważana jest możliwość wdrożenia „Sms-owego systemu informacji

dla pasażerów” podróżujących komunikacją miejską. Prowadzone jest wstępne rozpoznanie rynku

w zakresie dostarczenia przedmiotowego systemu.

48

Powyższe działania nie mają podstawy w dokumentach programowych

i strategicznych Miasta. Aktualnie Miasto Łódź nie ma obowiązującego dokumentu, który

określałby zasady wdrażania ITS. Dokumenty, które aktualnie w Mieście powstają i są związane z

tematyką transportową to:

"Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+"

"Studium systemu transportowego dla miasta Łodzi"

Obecnie obowiązującym dokumentem jest natomiast UCHWAŁA NR LI/528/97 RADY

MIEJSKIEJ W ŁODZI z dnia 29 stycznia 1997 r. w sprawie przyjęcia polityki transportowej dla

miasta Łodzi.

KALISZ

Trwa realizacja zadania pn. „Budowa Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem Drogowym

w Kaliszu – etap I” realizowanego w formule ‘zaprojektuj i wybuduj’ w ramach Programu

Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.

W dniu 09.03.2012 r. podpisana została umowa na realizację powyższego zadania z Konsorcjum

firm:

1. UTI TRAFFIC MANAGEMENT SA z siedz. Bukareszt Sektor 2, Str.Cernauti nr 27 B –

Lider Konsorcjum

2. GRUPA UTI Polska Sp. z o.o. z siedz. ul. Trębacka 4, 00-074 Warszawa.

na kwotę 19.675.095,99 zł brutto z terminem realizacji całości zadania do 16.09.2013.

Kaliski Zintegrowany System Zarządzania Ruchem (ZSZR) etap I będzie składał się z

następujących modułów:

1. Podsystem monitorowania i zarządzania sygnalizacją świetlną. Obejmuje nadzorem wszystkie

skrzyżowania oraz przejścia dla pieszych, na których za zarządzanie ruchem odpowiada Prezydent

Miasta Kalisza.

2. Podsystem optymalizacji ruchu dla arterii miejskich. Objęte nim zostaną skrzyżowania tworzące

arterie przejazdowe/dojazdowe przez/do miasto/-a.

3. Podsystem monitorowania wideo skrzyżowań. Objęte zostaną nim wszystkie skrzyżowania oraz

przejścia dla pieszych podłączone do kaliskiego ZSZR.

4. Podsystem tablic znakowych zmiennej treści. Graficzne tablice znakowe zmiennej treści będą

zainstalowane na wlotach do miasta na drogach krajowych oraz wojewódzkich.

5. Podsystem wykrywania i rejestracji pojazdów przekraczających dopuszczalny nacisk osi. Na

wlotach do miasta na drogach krajowych oraz wojewódzkich zostaną zainstalować wagi

wstępnego ważenia. Podsystemem tym objęte zostaną również inne miejsca stwarzające

możliwość wjazdu na teren miasta pojazdów o przekraczających dopuszczalnych wielkościach

49

nacisku osi pojazdów. Zostanie zakupiona przenośna waga certyfikowana, niewymagająca

budowania wyspecjalizowanych miejsc do ważenia pojazdów.

6. Podsystem dystrybucji danych ruchowych. Udostępnione zostaną przetwarzane przez ZSZR

dane w postaci graficznej na portalu internetowym Zarządu Dróg Miejskich w Kaliszu.

7. Podsystem rejestracji pojazdów przekraczających dozwoloną średnią prędkość przejazdu na

odcinku drogi. W najbardziej niebezpiecznych miejscach miasta zostaną zainstalowane

podsystemy rejestracji pojazdów przekraczających średnią prędkość przejazdu na odcinku drogi.

8. Podsystem rejestracji pojazdów przejeżdżających na czerwonym sygnale przez sygnalizację

świetlną. Zostanie on zainstalowany na skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną, na których

dochodzi do zdarzeń drogowych, których najczęstszą przyczyną jest wykroczenie polegające na

niestosowaniu się do sygnału czerwonego.

9. Podsystem automatycznego zliczania pojazdów z podziałem na kategorie. Zliczaniem pojazdów

zostaną objęte wszystkie skrzyżowania oraz przejścia dla pieszych z sygnalizacją świetlną

podłączone do ZSZR oraz wytypowane miejsca. W drugim przypadku należy umożliwić zliczanie

pojazdów z podziałem na ich kategorie, przy założeniu zdefiniowania do 100 różnych kategorii

pojazdów.

10. Podsystem wykrywania pojazdów poszukiwanych. Podsystemem zostaną objęte wszystkie

wloty dróg krajowych oraz wojewódzkich do miasta oraz część głównych skrzyżowań w mieście.

Pierwszym etapem budowy kaliskiego ZSZR objęte zostaną, poprzez włączenie ich do

podsystemu monitorowania i zarządzania, 23 następujące sygnalizacje świetlne:

Skrzyżowanie dróg Al. Sikorskiego – Stawiszyńska – Al. Wojska Polskiego

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Wyjazd z Osiedla Dobrzec

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Skłodowskiej-Curie

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Wyjazd z Tesco

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Wyjazd z Makro

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Tylna (Castorama)

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Wrocławska

Skrzyżowanie dróg Wrocławska – 29 Pułku Piechoty

Skrzyżowanie dróg Poznańska – Harcerska – Al. Wojska Polskiego

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Majkowska

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Złota

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Piskorzewie

50

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Sadowa – Kościuszki

Przejście dla pieszych Al. Wojska Polskiego (Ogrodowa)

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Staszica

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – Serbinowska

Skrzyżowanie dróg Górnośląska – Polna

Skrzyżowanie dróg Legionów – Polna

Skrzyżowanie dróg Górnośląska – Legionów

Skrzyżowanie dróg Górnośląska – Serbinowska

Skrzyżowanie dróg Górnośląska – Dworcowa

Skrzyżowanie dróg Wrocławska – Górnośląska – Podmiejska

Skrzyżowanie dróg Al. Wojska Polskiego – wjazd od obwodnicy Nowych Skalmierzyc

W ramach I etapu budowy:

1. Wykonane zostaną niezbędne projekty drogowe związane ze zmianą geometrii skrzyżowań.

2. Wykonane zostaną nowe projekty organizacji ruchu wraz z programami sterowania sygnalizacją

świetlną.

3. Wykonane zostaną projekty koordynacji pracy sygnalizacji świetlnych.

4. Wykonane zostaną projekty elektryczne: sygnalizacji świetlnych oraz kabli teletransmisyjnych

pomiędzy poszczególnymi sterownikami sygnalizacji świetlnej a centrum sterowania ruchem

(CSR). Komunikacja pomiędzy sterownikami będzie się odbywała za pośrednictwem aktywnych

urządzeń centrum sterowania ruchem (topologia gwiazdy).

5. Przygotowane zostanie pomieszczenie dla kaliskiego ZSZR.

6. Przebudowane lub wyremontowane zostaną nawierzchnie skrzyżowań.

7. Zmodernizowane zostaną istniejące sygnalizacje świetlne.

8. Poszczególne sygnalizacje świetlne zostaną podłączone do kaliskiego CSR.

9. Zostanie przeszkolony personel obsługujący podsystem monitorowania i zarządzania

sygnalizacją świetlną.

Zintegrowany System Zarządzania Ruchem Drogowym funkcjonujący w ciągu głównych

arterii komunikacyjnych w Mieście Kaliszu pomoże rozładować korki w godzinach szczytu.

Działanie systemu polegać będzie na zbieraniu na bieżąco informacji o sytuacji na drogach, a

51

następnie na dostosowaniu do niej pracy sygnalizacji w newralgicznych punktach miasta. Tam,

gdzie będą się tworzyły zatory, automatycznie wydłuży się cykl zielonego światła. Jednocześnie

komputerowy program zadba o współdziałanie sygnalizatorów na sąsiednich skrzyżowaniach,

zapewniając płynny przejazd najważniejszymi arteriami. Cel ogólny projektu stanowi poprawa

dostępności komunikacyjnej oraz podniesienie bezpieczeństwa ruchu w transporcie

indywidualnym i miejskim Miasta Kalisza poprzez realizację Zintegrowanego Systemu

Zarządzania Ruchem Drogowym. Dzięki realizacji projektu nastąpi usprawnienie zarządzania

ruchem poprzez montaż nowoczesnego systemu zarządzania ruchem. Inwestycja wpłynie na

poprawę bezpieczeństwa ruchu poprzez upłynnienie i uporządkowanie ruchu samochodowego

oraz jego zmniejszenie w centrum miasta. Nastąpi również skrócenie czasu przejazdu w

transporcie publicznym. Poprzez obniżenie kosztów przewozów w transporcie publicznym

umożliwione zostanie zahamowanie odpływu pasażerów komunikacji zbiorowej obserwowane w

wielu miastach w Polsce. Efektem realizacji projektu będzie też poprawa stanu środowiska

naturalnego poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i hałasu w centrum miasta.

Powyższe zadanie stanowi I etap budowy Zintegrowanego Systemu Zarządzania Ruchem,

dający możliwość rozbudowy Systemu o kolejne skrzyżowania, jednakże rozbudowa jest w

znacznej mierze uzależnione od możliwości pozyskania pozabudżetowych źródeł finansowania.

KATOWICE

I. W roku 2011 zostało wykonane opracowanie studialne pn.: "Analiza funkcjonalna dla

Inteligentnego Systemu Zarządzania Transportem w Katowicach, z uwzględnieniem funkcji

metropolitalnej Miasta Katowice". W opracowaniu określone zostały rodzaje i skale problemów

do rozwiązania w Katowicach w ramach ITS oraz metody ich rozwiązania, etapy wdrażania oraz

przewidywane koszty i korzyści.

Za kluczowe projekty, zadania towarzyszące oraz działania decydujące o przyszłym powodzeniu

niniejszego projektu ITS, uznano:

1) realizację projektu Śląskiej karty Usług Publicznych (ŚKUP),

2) realizację projektu modernizacji infrastruktury torowej wraz z zakupem taboru,

3) zmiany organizacji ruchu w śródmieściu Katowic,

4) rozszerzenie strefy płatnego parkowania,

5) realizację tzw. węzłów zintegrowanych umożliwiających integrację różnych form

transportu,

6) realizację parkingów P&R.

Nakłady inwestycyjne dla preferowanego wariantu skalkulowane są w wysokości 175 208 580,00

zł brutto, w tym 23% VAT. Realizację projektu ITS dla Katowic zaproponowano w trybie

"zaprojektuj i wybuduj", natomiast okres realizacji to min. 3 lata:

pierwszy rok - etap 1 (30 % kosztów całkowitych projektu),

drugi rok - etapy 2 i 3 (62 % kosztów całkowitych projektu),

52

trzeci rok - etap 4 (8 % kosztów całkowitych projektu).

Aktualnie miasto nie dysponuje środkami finansowymi na realizację projektu. W związku z

powyższym projekt ITS pn. "Realizacja Inteligentnego Systemu Zarządzania Transportem w

Katowicach, z uwzględnieniem funkcji metropolitarnej miasta Katowice" został zgłoszony do

bazy PARTNER 3 jako propozycja do realizacji w perspektywie 2014 - 2020 i ewentualnego

uzyskania dofinansowania ze środków funduszy europejskich.

Projekt ITS będzie realizowany przez Miasto Katowice, niezależnie od możliwości uzyskania

dofinansowania ze środków funduszy europejskich. Realizacja projektu ze środków własnych

Miasta Katowice będzie skutkowała koniecznością zmiany harmonogramu wdrożenia systemu i

wydłużeniem okresu realizacji całego projektu.

II. Jednym z głównych kierunków działania KZK GOP w obszarze systemów teleinformatycznych

jest uruchomienie "Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej". Projekt ma na celu wdrożenie

informatycznego systemu usprawniającego proces zarządzania drogowym transportem publicznym

poprzez wykorzystanie rozwiązań z zakresu ITS (http://www.kartaskup.pl/sdip/strony/p-1-sdip-

system-dynamicznej-informacji- pasazerskiej.html>).

Zakres projektu:

1. Zaprojektowanie, dostawa i wdrożenie Systemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej oraz

dostawa profesjonalnego narzędzia informatycznego wspierającego modelowanie i

analizowanie ruchu,

2. Dostawa komputerów i oprogramowania przeznaczonego do modelowania ruchu,

3. Zapewnienie przesyłu danych w technologii GSM pomiędzy infrastrukturą wytworzoną w

ramach projektu.

System Dynamicznej Informacji Pasażerskiej wdrażany będzie na obszarze 6 gmin spośród 25

tworzących KZK GOP. Obszar realizacji projektu jest wyposażony we wszystkie niezbędne media

(tzn. zapewnia dostęp do energii elektrycznej oraz posiada rozbudowaną sieć teleinformatyczną).

Posiada dobrze rozwiniętą sieć telefonii bezprzewodowej. Projekt będzie realizowany na terenie

gmin: Będzin, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Katowice, Sosnowiec, Zabrze i obejmuje następujące

ciągi:

1) Katowice Osiedle Tysiąclecia - Katowice Osiedle Paderewskiego,

2) Sosnowiec Dworzec PKP/Urząd Miasta - Zagórze Osiedle - Dąbrowa,

3) Górnicza Centrum/Gołonóg Manhattan,

4) Będzin Dworzec PKP - Dąbrowa Górnicza Centrum,

5) Gliwice Plac Piastów/Dworcowa - Zabrze Goethego.

Łącznie dla wyżej wymienionych ciągów zakłada się montaż siedemdziesięciu dwóch tablic

informacyjnych, na których wyświetlane będą rozkłady jazdy trzydziestu trzech linii

komunikacyjnych obsługiwanych przez 177 wozy.

W ramach tego projektu wdrożona zostanie tzw. "Śląska Karta Usług Publicznych", która będzie

częścią systemu płatności elektronicznych za usługi dostarczane przez instytucje publiczne. Będzie

nią można płacić w środkach komunikacji, a także za parking, wejście do muzeum czy na basen

53

oraz lokalne podatki w 21 gminach śląskiej aglomeracji. Oprócz funkcji elektronicznego

pieniądza, karta będzie identyfikatorem jej posiadacza i nośnikiem certyfikatu jego podpisu

elektronicznego. Wprowadzenie karty na rynek ma na celu poprawienie jakość życia mieszkańców

całej metropolii oraz ułatwić badanie preferencji pasażerów (np. umożliwi precyzyjne zbieranie

danych dotyczących popularności poszczególnych linii), co pozwoli łatwiej i szybciej dostosować

system komunikacji publicznej do rzeczywistych potrzeb (http://www.kartaskup.pl/).

KIELCE

W ramach działań dotyczących wdrażania ITS, w 2011 roku został wdrożony System Informacji

Pasażerskiej (SIP).

System pozwala na monitorowanie wszystkich pojazdów komunikacji miejskiej obsługujących

Kielecki Obszar Metropolitalny. Nadzorowany w czasie rzeczywistym ruch autobusów pozwala na

przekazywanie poprzez 24 elektroniczne tablice przystankowe informacji dla pasażerów o

faktycznym (nie rozkładowym) czasie przyjazdów na dany przystanek autobusów. Informacje te

są dostępne również na stronie internetowej i za pośrednictwem telefonów komórkowych. W

okresie następnych 5 lat planuje się rozbudowę systemu o kolejne 20 szt. tablic na kolejnych

przystankach.

SIP jest wykorzystywany przez przewoźnika, MPK Kielce, do zarządzania ruchem swoich

pojazdów oraz przez organizatora, ZTM Kielce, do bieżącego nadzorowania jakości obsługi

komunikacyjnej i analiz funkcjonującego układu komunikacyjnego.

Powyższe jest realizacją założeń związanych z rozwojem transportu publicznego w Kielcach

zawartych w oficjalnym dokumencie Miasta: „Zintegrowany plan rozwoju transportu publicznego

dla Kielc” z 2008 roku, opracowanym przez Katedrę Systemów Komunikacyjnych Politechniki

Krakowskiej.

Wdrożenie SIP-u jest powiązane z I obszarem priorytetowym Dyrektywy ITS.

OLSZTYN

Miasto Olsztyn w najbliższych pięciu latach będzie realizowało następujące działania z zakresu

wdrażania ITS w ramach projektu pn. „Modernizacja i rozwój zintegrowanego systemu transportu

zbiorowego w Olsztynie”:

1) system sterowania ruchem ulicznym, wraz z priorytetem dla pojazdów transportu

publicznego,

2) centrum sterowania ruchem ulicznym,

3) sterowanie ruchem pojazdów transportu publicznego na liniach autobusowych i

tramwajowych,

4) centrum dyspozytorskie dla zarządzania i sterowania ruchem pojazdów transportu

publicznego,

54

5) informacja pasażerska w sieci Internet oraz na przystankach i w pojazdach,

6) bilet elektroniczny (karta miejska) wraz z systemem ładowania oraz urządzeniami

pokładowymi w tramwajach i autobusach.

Realizowane działania mają swoje podstawy w Strategii Rozwoju Olsztyna na lata 2006 – 2020

oraz mają powiązanie z obszarami priorytetowymi wymienionymi w Dyrektywie ITS (obszary

priorytetowe: I, III i IV). W tym momencie trwają prace nad opisem przedmiotu zamówienia, w

którym zostaną opisane standardy.

WROCŁAW

Wrocław realizuje dwa duże zadania w zakresie działań priorytetowych, wyszczególnionych w

Art. 3. Dyrektywy Parlamentu Europejskiego I Rady 2010/40/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie

ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego oraz

interfejsów z innymi rodzajami transportu. W ramach jednego postępowania o zamówienie

publiczne w trybie „dialogu konkurencyjnego” oba zadania zostały powierzone polsko-

francuskiemu konsorcjum WASKO S.A. (Gliwice PL) – GERTRUDE S.A.E.M. (Bordeaux FR) w

ramach jednego przedsięwzięcia nazwanego ITS-Wrocław. Zadanie 1 jest związane z budową linii

Tramwaju Plus i priorytetową obsługą ruchu tramwajów na skrzyżowaniach. Zadanie 2 rozszerza

zakres terytorialny systemu ITS oraz wprowadza dodatkowe elementy takie, jak tablice zmiennej

treści i inne systemy informacji dla użytkowników ruchu. Łącznie Projekt „Inteligentny System

Transportu we Wrocławiu” (ITS-Wrocław) obejmuje następujące działania:

Lp. Nazwa działania Powiązanie z

Dyrektywą

1. Wybudowanie Centrum Zarządzania Ruchem i Transportem

Publicznym wraz z CPD – Centrum Przetwarzania Danych (jest

częściowo gotowe, trwają przygotowania do etapowych odbiorów).

Obszar I i III,

Działanie

priorytetowe

a), b)

2. Objęcie Systemem ITS 158. skrzyżowań w mieście. Wybudowanie na

158 skrzyżowaniach z sygnalizacją świetlną systemu detekcji

pojazdów oraz systemu przesyłu danych między szafami

sterowniczymi a CZRiTP. (10 skrzyżowań podłączone, na około 70.

trwają prace, reszta w fazie projektowania i zatwierdzania).

Obszary I-IV,

Działanie

priorytetowe

a), b)

3 Wybudowanie podsystemu Dynamicznej Informacji Pasażerskiej -

tablice LED na przystankach (168 tablic na przystankach).

Podłączone 50 tablic, pozostałe, sukcesywnie instalowane wraz z

pracami na przyległych skrzyżowaniach.

Obszar I, II i

IV, Działanie

priorytetowe

a), b)

55

4. Wybudowanie tablic zmiennej treści nad jezdniami z informacją o

przejezdności wybranych odcinków (13 lokalizacji). Zakończono

proces projektowy, trwa montaż konstrukcji wsporczych.

Obszar I,

Działanie

priorytetowe

a), b)

5. Wybudowanie tablic informujących o wolnych miejscach

parkingowych w rejonie centrum miasta na parkingach kubaturowych.

Trwa proces projektowy.

Obszar II i III,

Działanie

priorytetowe

e),

przygotowanie

do f)

6. Utworzenie portalu internetowego z informacjami dla o ruchu w

mieście

Uruchomienie telefonicznego systemu informacji o warunkach ruchu.

Trwa proces projektowy.

Obszar I i III,

Działanie

priorytetowe

a), b),

przygotowanie

do d)

7. Budowa i przygotowanie do współpracy z innymi kanałami informacji

(RDS/TMC/SMS).

Trwa proces projektowy.

Obszar III i

IV, Działanie

priorytetowe

d),

8. Budowa systemu łączności (ok. 100 km własnej miejskiej sieci

światłowodowej w przyjętym dla całego miasta jednym standardzie

kanalizacji teletechnicznych). Zakończono proces projektowy, trwa

budowa, gotowe około 30%.

Obszary I-IV,

Działania

priorytetowe

a) – f)

9. Budowa systemu przesyłu i przetwarzania danych.

Zakończono proces projektowy, rozpoczęto dostawy.

Obszary I-IV,

Działania

priorytetowe

a) – f)

10. Budowa podsystemu Nadzoru Transportu Publicznego (wszystkie

pojazdy miejskiego przewoźnika - ok. 550 szt. wyposażone w

komputery pokładowe, GPS i nadajniki do współpracy z ITS).

Dostarczenie aplikacji do lokalizacji pojazdów i raportowania

odchyleń od rozkładów. Zadanie częściowo zrealizowane, system

raportowy połączono z systemem przetwarzania danych, planowanym

na koniec 2012.

Obszar II i IV

Prowadzenie realizacji przedsięwzięcia powierzono jednostce miejskiej - Zarządowi Dróg i

Utrzymania Miasta.

56

KOSZALIN

I. Na terenie Gminy Miasta Koszalin realizowany jest projekt pn. „Budowa inteligentnego

systemu transportowego w Koszalinie” współfinansowany przez Unię Europejską z

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Program Operacyjny Infrastruktura

i Środowisko, priorytet VIII Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe, działanie 8.3

Rozwój inteligentnych systemów transportowych.

Wartość projektu wynosi: 13 506 000,00 PLN

W bieżącym kwartale planowane jest ogłoszenie przetargu na wyłonienie głównego Wykonawcy

w/w systemu.

Planowany termin wykonania systemu ITS to 31 grudnia 2013 r.

Przedmiotem Projektu jest zaprojektowanie i budowa wieloelementowego, kompleksowego

Inteligentnego Systemu Transportowego w mieście Koszalin, co przyczyni się do poprawy

sprawności, bezpieczeństwa przemieszczania osób i transportu towarów w mieście.

System będzie się składał z Systemu Zarządzania Ruchem, stanowiącego platformę integrującą

całość systemu ITS. Celem budowy systemu jest stworzenie możliwości operatywnego

zarządzania systemem komunikacyjnym miasta wraz z zapewnieniem możliwości rozbudowy

systemu zarówno obszarowo, jak i funkcjonalnie.

Na budowę systemu ITS składają się następujące zadania:

Budowa Centrum Zarządzania, Sterowania i Monitorowania Bezpieczeństwa Ruchu;

System obszarowego sterowania sygnalizacją świetlną;

System monitoringu wizyjnego CCTV;

System Automatycznego Rozpoznawania Tablic Rejestracyjnych (ARTR);

System wideodetekcji;

System preselekcji pojazdów o przekroczonej wysokości;

System preselekcji pojazdów przeciążonych;

System detekcji pojazdów przejeżdżających na czerwonym świetle;

System detekcji pojazdów przekraczających dopuszczalną prędkość;

System informacji o wolnych miejscach parkingowych;

System znaków i tablic zmiennej treści;

Wykorzystanie portalu dla kierowców i podróżnych dla celów systemu ITS.

System ITS oparty ma być na istniejącej, budowanej oraz planowanej infrastrukturze

światłowodowej w Gminie Mieście Koszalin, ujętej w głównej mierze w projekcie „Inteligentny

Koszalin – rozbudowa infrastruktury społeczeństwa informacyjnego e-Koszalin – budowa sieci

teleinformatycznej i systemu monitoringu wizyjnego” realizowanego w ramach działania 3.1

Infrastruktura Społeczeństwa Informacyjnego Regionalnego Programu Operacyjnego

57

Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007 – 2013.

Podstawowe funkcje Systemu Zarządzania Ruchem to:

monitorowanie ruchu drogowego, zarówno poprzez system sterowania ruchem jak i przez

sieć CCTV,

monitorowanie zdarzeń dotyczących przekroczenia określonych parametrów ruchu,

monitorowanie i wizualizacja stanu technicznego urządzeń systemu (detektorów,

sygnalizatorów, instalacji sygnalizacji, sterowników sygnalizacji świetlnej, serwerów

sterowania obszarowego, urządzeń transmisji danych, łącz itp.) oraz związana z

monitorowaniem archiwizacja danych,

umożliwienie przejęcia sterowania elementami systemu w określonych sytuacjach,

zarządzanie tablicami i znakami zmiennej treści,

prowadzenie nadzoru nad pojazdami popełniającymi wykroczenia oraz śledzenie ich i

podanie lokalizacji służbom bezpieczeństwa (za pomocą zintegrowanego oprogramowania

nadzoru ARTR z modułami: detekcji pojazdów przejeżdżających na czerwonym świetle,

identyfikacji pojazdów przeciążonych, identyfikacji pojazdów przekraczających

dopuszczalną prędkość i identyfikacji pojazdów przekraczających dopuszczalną

wysokość),

szybkie poinformowanie służb ratowniczych o wypadku lub innym zagrożeniu na drodze

(odbieranie od kierowców zgłoszeń oraz zgłaszanie zagrożeń, wspomaganie zarządzania

służbami ratowniczymi, zgłaszanie incydentów),

zbieranie, archiwizowanie oraz przekazywanie wybranym służbom danych z systemów:

czasu przejazdu, preselekcji pojazdów przeciążonych, preselekcji pojazdów o

przekroczonej wysokości, preselekcji pojazdów przekraczających dopuszczalną prędkość,

detekcji pojazdów przejeżdżających na czerwonym świetle,

zbieranie i archiwizowanie danych: wizyjnych, pomiarowych z systemów kontroli

parametrów, informacji o stanie urządzeń, utrudnieniach w ruchu, zdarzeniach, danych

statystycznych o wykroczeniach, natężeniu ruchu,

udostępnianie informacji dla kierowców i podróżnych poprzez portal internetowy i

zamontowane tablice i znaki zmiennej treści,

informacja oraz naprowadzenie na parkingi z wolnymi miejscami.

tworzenie raportów, analiz, zestawień i statystyk z pracy poszczególnych podsystemów,

jak i z całego systemu,

wspomaganie planowania – umożliwienie wcześniejszego przygotowania się do okresu

wakacyjnego,

informowanie o objazdach spowodowanych wypadkiem, zatorem, robotami drogowymi,

ewaluacja każdego z podsystemów.

II. Cele niniejszego projektu wpisują się w cele zdefiniowane zarówno w polskich, jak i

wspólnotowych dokumentach strategicznych, a w szczególności w miejscowe strategie:

Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020

58

Zgodnie z tym dokumentem, misją województwa zachodniopomorskiego jest: „Stworzenie

warunków do stabilnego i zrównoważonego rozwoju województwa zachodniopomorskiego

opartego na konkurencyjnej gospodarce i przedsiębiorczości mieszkańców oraz aktywności

społecznej przy optymalnym wykorzystaniu istniejących zasobów.”

Wśród sześciu celów strategicznych sformułowanych w analizowanym dokumencie znajduje się

cel trzeci zdefiniowany jako: Zwiększenie przestrzennej konkurencyjności regionu.

Realizacja tego celu wspierana będzie przez realizację następujących celów kierunkowych:

wzmocnienie roli Szczecina – stolicy regionu oraz Koszalina – krajowego ośrodka

równoważenia rozwoju,

wspieranie rozwoju struktur funkcjonalno-przestrzennych,

aktywizacja regionalnych ośrodków rozwoju liczących od 20 do 100 tys. mieszkańców,

rozwój małych miast (do 20 tys. mieszkańców), rewitalizacja i rozwój obszarów wiejskich,

stworzenie efektywnego, dostępnego i zintegrowanego systemu transportowego,

wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego i rynku mieszkaniowego.

Jak widać projektowana inwestycja idealnie wpisuje się w pierwszy i piąty cel kierunkowy

w ramach trzeciego celu strategicznego. Budowa inteligentnego systemu transportowego w

mieście Koszalin pozwoli nie tylko wzmocnić rolę miasta na tle województwa

zachodniopomorskiego, ale także doprowadzi do zaspokojenia potrzeb jego mieszkańców w

zakresie bezpiecznego i efektywnego przemieszczania się.

Strategia Rozwoju Sektora Transportu Województwa Zachodniopomorskiego do 2015 roku

Zgodnie z wspomnianym powyżej dokumentem podstawowym zadaniem władz województwa

zachodniopomorskiego jest: „realizacja kompleksowego programu modernizacji i rozwoju

infrastruktury podstawowych gałęzi transportu i całego systemu transportowego, który będzie

nowoczesny oraz zintegrowany z systemem i infrastrukturą krajową i międzynarodową oraz

zapewni pełną dostępność transportową dla osób i towarów w całym regionie.”

Do priorytetowych przedsięwzięć w zakresie rozwoju infrastruktury transportowej w zakresie

transportu drogowego województwa zachodniopomorskiego do 2015 roku należy zaliczyć m.in.

modernizację podstawowych drogowych układów ulicznych w głównych miastach województwa

z uwzględnieniem budowy parkingów.

Realizacja niniejszego projektu przyczyni się do realizacji powyższych celów, a zatem projekt jest

zgodny ze Strategią Rozwoju Sektora Transportu Województwa Zachodniopomorskiego do 2015

roku.

Strategia rozwoju Koszalina do roku 2015

W dokumencie tym rozwój drogowego systemu transportowego zapisany jest w celu pośrednim

5.2, definiującym dostępność Koszalina poprzez zapewnienie dobrych połączeń drogowych,

kolejowych, lotniczych i telekomunikacyjnych oraz w celu bezpośrednim 5.2.1. Poprawienie

dostępności komunikacyjnej Koszalina i jego otoczenia. W związku z tym rozwój systemu

59

transportowego i jego elementów znalazł się w priorytetach rozwoju, przy czym priorytety

przedmiotowo dotyczą rozwoju infrastruktury transportowej oraz są elementami realizacji celów

o charakterze gospodarczym, społecznym i przestrzennym.

III. Powiązania z obszarami priorytetowymi lub działaniami priorytetowymi wymienionymi w

Dyrektywie ITS.

Projekt „Budowa inteligentnego systemu transportowego w Koszalinie” powiązany jest z

następującymi obszarami priorytetowymi:

Obszar priorytetowy I: Optymalne wykorzystanie danych o drogach, ruchu i podróży

Obszar priorytetowy II: Ciągłość usług ITS związanych z zarządzaniem ruchem i przewozami

towarowymi

Obszar priorytetowy III: Aplikacje ITS związane z bezpieczeństwem i ochroną ruchu drogowego.

Przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie, dostawa sprzętu i oprogramowania, budowa,

uruchomienie oraz 3-letni nadzór nad eksploatacją systemu ITS dla miasta Koszalina. System

składa się z Systemu Zarządzania Ruchem, stanowiącego platformę integrującą całość systemu

ITS, oraz z szeregu systemów opisanych poniżej. Celem budowy systemu jest stworzenie

możliwości operatywnego zarządzania systemem komunikacyjnym miasta wraz z zapewnieniem

możliwości rozbudowy systemu zarówno obszarowo, jak i funkcjonalnie.

Niezależnie od konstrukcji poszczególnych systemów należy zapewnić pełną integrację

funkcjonalną z punktu widzenia użytkownika. Oznacza to na przykład jednakowy interfejs wyboru

dla wszystkich kamer systemu – zarówno ruchomych, wchodzących w skład systemu monitoringu

wizyjnego, jak i stacjonarnych, będących elementami innych systemów.

Protokół komunikacyjny ma być otwarty i w pełni udokumentowany, umożliwiający komunikację

z urządzeniami zamontowanymi na potrzeby Systemu ITS. Może zostać wykorzystać istniejący

protokół komunikacyjny, pod warunkiem, że będzie się on charakteryzował otwartością i

możliwością przyłączania kolejnych urządzeń.

Dopuszcza się także zastosowanie własnego protokołu komunikacyjnego przez firmę wykonującą

projekt.

SŁUPSK

Zgodnie z przekazaną informacją na obszarze Miasta Słupska nie wdrożono systemów ITS. W

najbliższych latach wdrożenia rozwiązań ITS także nie są planowane.

OPOLE

Aktualnie na terenie Miasta Opola nie został wdrożony system inteligentny działający w obszarze

transportu drogowego (ITS). Od kilku lat jednak działania inwestycyjne w zakresie przebudowy

infrastruktury drogowej oraz zakupów taboru autobusowego, uwzględniają perspektywę

60

uruchomienia takiego systemu. Przy zakupach wyposażenia skrzyżowań (sterowników)

uwzględniane są funkcjonalności zdalnego sterowania on-line, a w przypadku zakupów taboru

autobusowego, funkcjonalności lokalizacji GPS oraz transmisji danych.

Działania w zakresie wdrożenia ITS, w zakresie systemu zarządzania ruchem

i informacji dla podróżnych, mają swoje podstawy programowe w zapisach Strategii Miasta Opola

na lata 2012-2020. Należy zaznaczyć jednak, iż budowa systemu ITS w okresie kolejnych 5 lat

oraz uwzględnienie działań priorytetowych wymienionych w Dyrektywie ITS, uzależnione są od

możliwości pozyskania zewnętrznych środków pomocowych i potencjału budżetu Miasta Opola w

tym okresie.

GLIWICE

Miasto Gliwice od 2011 r. realizuje na swoim terenie inwestycję o nazwie „Rozbudowa systemu

detekcji na terenie miasta Gliwice wraz z modernizacją wybranych sygnalizacji świetlnych Etap

I”. W roku 2011 został ogłoszony przetarg na modernizację 15 sygnalizacji świetlnych wraz z

dostarczeniem systemu zarządzania ruchem zgodnie z wymogami zamawiającego. Inwestycja

została zakończona i odebrana w czerwcu 2011 r. Na dzień dzisiejszy w związku z podpisaniem

umowy (w dniu 30.05.2011 r.) na dofinansowanie w/w zadania z działania 8.3: Rozwój

inteligentnych systemów transportowych priorytetu VIII: Bezpieczeństwo transportu i krajowe

sieci transportowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007 – 2012, Zarząd Dróg

Miejskich w Gliwicach w grudniu 2011 r. ogłosił przetarg na realizację drugiej części w/w

inwestycji obejmującej modernizację kolejnych 45 skrzyżowań na terenie miasta Gliwice.

Na dzień dzisiejszy w/w realizowane działania nie mają swojej podstawy w dokumentach

strategicznych miasta.

Opis Projektu:

W ramach w/w zadania w roku 2011 została wykonana pierwsza część projektu obejmująca:

Instalację i uruchomienie punktów pomiarowych PP natężeń ruchu pojazdów na wlotach

ulic w obszarze 4 skrzyżowań z sygnalizacjami świetlnymi zlokalizowanymi na terenie

miasta Gliwice (ulica Pszczyńska i Rybnicka).

Wdrożenie systemu automatycznego pobierania danych z punktów pomiarowych PP

do systemu składowania danych i uruchomienie aplikacji udostępniającej dane

o natężeniach ruchu pojazdów.

Wykonanie przebudowy technicznej na 15 skrzyżowaniach obejmującej rozbudowę

eksploatowanych sterowników, instalację detektorów pojazdów (wideo detekcja)

i pieszych (przycisków dla pieszych), wymianę osprzętu sygnalizacji (maszty,

sygnalizatory), aktualizację programów pracy sygnalizacji.

Przebudowa skrzyżowań obejmuje instalację na 15 skrzyżowaniach kamer monitoringu

miejskiego zapewniających obserwowanie obszaru wewnątrz skrzyżowań i na ich

wlotach.

61

Instalację na 15 skrzyżowaniach punktów dostępowych IT do sieci WiMAX oraz sieci

zapasowej opartej na nieprzewodzącym impulsów elektrycznych medium transmisji

o prędkości przesyłu danych minimum 4 x 1Gbit/s.

Wykonanie stanowiska do sterowania ruchem w ZDM Gliwice oraz CRG Gliwice

W roku 2012 planowane jest wykonanie kolejnej części projektu obejmującej:

Instalację i uruchomienie punktów pomiarowych PP natężeń ruchu pojazdów na wlotach

ulic w obszarze 16 skrzyżowań z sygnalizacjami świetlnymi zlokalizowanymi na terenie

miasta Gliwice.

Wykonanie przebudowy technicznej na 45 skrzyżowaniach obejmującej rozbudowę

eksploatowanych sterowników, instalację detektorów pojazdów (wideo detekcja)

i pieszych (przycisków dla pieszych), wymianę osprzętu sygnalizacji (maszty,

sygnalizatory), aktualizację programów pracy sygnalizacji.

Przebudowa skrzyżowań obejmuje instalację na 45 skrzyżowaniach kamer monitoringu

miejskiego zapewniających obserwowanie obszaru wewnątrz skrzyżowań

i na ich wlotach.

Instalację na 45 skrzyżowaniach punktów dostępowych IT do sieci WiMAX oraz sieci

zapasowej opartej na nieprzewodzącym impulsów elektrycznych medium transmisji

o prędkości przesyłu danych minimum 4 x 1Gbit/s.

Wyposażenie nowego centrum sterowania ruchem.

Usprawnienie przejazdu przez miasto linii autobusowej A4.

Wdrożenie centralnego systemu sterowania ruchem oraz systemu zarządzania

koordynacjami liniowymi.

ZIELONA GÓRA

W mieście Zielona Góra trwają prace związane z wdrożeniem i rozszerzeniem systemów

zarządzania ruchem i systemów informacji dla podróżnych.

W 2006 r. został uruchomiony na przystankach Miejskiego Zakładu Komunikacji w Zielonej

Górze system informacji przystankowej. System ten obejmuje obecnie 18 przystanków. W

kolejnych latach będzie on rozszerzony i modernizowany. Planowana jest wymiana

oprogramowania i wymiana serwera, co pozwoli dostosować ten system do nowoczesnych

urządzeń mobilnych np. smartfonów i telefonów komórkowych. Po tej modernizacji rozbudowany

zostanie cały system informacji dynamicznej oraz planowane jest włączenie do niego kolejnych

przewoźników.

62

Miasto Zielona Góra przygotowało założenia projektu związanego z budową systemu kontroli

przejazdu na czerwonym świetle w ruchu drogowym. Będzie on zrealizowany w kolejnych pięciu

latach w zależności od możliwości budżetu miasta.

W dniu 24 kwietnia 2012 r. Rada Miasta Zielona Góra przyjęła uchwałę w sprawie Strategii

rozwoju Miasta Zielona Góra na lata 2012 -2022. W zadaniach strategicznych dotyczących

dostosowania układu komunikacyjnego do potrzeb mieszkańców i ruchu tranzytowego, jako cele

operacyjne zapisano:

1) usprawnienie układu komunikacyjnego na terenie Miasta Zielona Góra;

2) poprawę jakości i konkurencyjności transportu miejskiego;

3) nowatorskie rozwiązania komunikacyjne.

Wszelkie działania dotyczące wdrożenia ITS na terenie Zielonej Góry będą realizowane

w oparciu o powyższą strategię.

BYDGOSZCZ

Bydgoszcz obecnie wdraża projekt Inteligentnego Systemu Transportowego dla Komunikacji

Miejskiej dotyczący dynamicznej informacji pasażerskiej o wartości: 4.200.000,00 realizowany w

ramach trwającej „Budowy linii tramwajowej z centrum miasta do dworca PKP Bydgoszcz

Główna”. Ponadto trwa procedura wyłonienia wykonawcy realizacji drugiego projektu ITS pn.

„Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy” o szacowanej łącznej wartości: 69.063.102,00

zł, dla którego przyznano dofinansowanie w wysokości 85% ze środków Unii Europejskiej tj. w

wysokości: 56.286.661,00.

Ogólna charakterystyka bydgoskich projektów ITS:

I. „Inteligentny System Transportowy dla Komunikacji Miejskiej w Bydgoszczy –

dynamiczna informacja pasażerska”

Wdrożenie Inteligentnego Systemu Transportowego dla Komunikacji Miejskiej w Bydgoszczy

obejmuje swoim zakresem dynamiczną informację pasażerską i jest realizowane w ramach

budowy linii tramwajowej do dworca kolejowego Bydgoszcz Główna. Podstawowe cele

wdrożenia tego systemu:

1) Poprawa punktualności komunikacji miejskiej poprzez modernizację elektronicznego

systemu analizy punktualności oraz poprzez wdrożenie modułu do automatycznej analizy

czasów jazdy.

2) Poprawa bezpieczeństwa poprzez wdrożenie przycisków antynapadowych w pojazdach

wraz z identyfikacją pojazdu na mapie elektronicznej.

3) Ułatwienie pracy kierowcom i motorniczym poprzez dostarczenie urządzeń wskazujących

bieżący status w stosunku do rozkładu jazdy oraz możliwość komunikacji z Centralą

Ruchu za pomocą predefiniowanych komunikatów.

63

4) Umożliwienie służbom Nadzoru Ruchu bieżącego zarządzania flotą pojazdów w czasie

rzeczywistym z podglądem wszystkich pojazdów na mapie elektronicznej.

5) Udostępnienie pasażerom dynamicznej informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym na

przystankach, w serwisie internetowym oraz w telefonach komórkowych.

6) Dostarczenie Organizatorowi komunikacji miejskiej (ZDMiKP w Bydgoszczy) narzędzi do

automatycznej analizy i rozliczania punktualności, analizy czasów jazdy, itd.

7) Umożliwienie wysyłania dowolnie definiowanych komunikatów na przystanki.

System obecnie wirtualnie powstaje dla obszaru całego miasta Bydgoszczy, natomiast jego

wizualizacja w zakresie tablic przystankowych jest realizowana na ciągu budowanej linii

tramwajowej i będzie ukończona do końca 2012 roku. Dalsze prace rozszerzające wizualizację i

funkcjonalności systemu na terenie całego Śródmieścia nastąpią w planowanym do wdrożenia

kolejnym systemie pn. „Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy” w latach 2012 -2014 i

opisanym poniżej.

II. „Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy”

Podstawowym celem centralnego systemu „Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy” jest

zapewnienie priorytetowego przejazdu pojazdów szynowych w istniejących korytarzach

komunikacyjnych przebiegających przez obszar Śródmieścia Bydgoszczy w zakresie:

T0 - (magistrala tramwajowa EW obejmująca ul. Fordońską od pętli przy ul. Wyścigowej do ronda

Fordońskiego z pośrednią pętlą przy ul. Bałtyckiej, ul. Jagiellońską, ul. Marszałka Focha, ul.

Nakielską od ronda Grunwaldzkiego do pętli Wilczak przy ul. Trentowskiego),

T1 - (magistrala tramwajowa NS w ciągu ul. Gdańskiej od pętli w LPKiW Myślęcinek przy ul.

Rekreacyjnej do skrzyżowania z ulicami Jagiellońską i Marszałka Focha),

z jednoczesnym zminimalizowaniem wpływu realizacji tego priorytetu na innych uczestników

ruchu kołowego w korytarzach:

N2 - (północna trasa średnicowa wzdłuż ulic: Fordońskiej – Kamiennej – Artyleryjskiej –

Rotmistrza Pileckiego – Grunwaldzkiej – Skośnej),

S2 - (południowa trasa wzdłuż ulic: Planu 6-letniego – Wojska Polskiego z wydzielonym

torowiskiem tramwajowym w ulicy – Solskiego – Pięknej – Szubińskiej),

E2 - (w ciągu ulic: Armii Krajowej od Modrzewiowej do Kamiennej – Wyszyńskiego – Most

Pomorski z odcinkiem trasy tramwajowej pomiędzy rondami Fordońskim i Toruńskim – Jana

Pawła II, Brzozowej od Jana Pawła II do Goszczyńskiego),

oraz zachowaniem obecnych funkcji rozdzielczych i akumulacyjnych w korytarzach:

W1 - w ciągu ulicy: Szubińskiej od ul. Pięknej do placu Poznańskiego – Kruszwickiej –

Grunwaldzkiej od ronda Grunwaldzkiego do ulicy Pileckiego,

E3 - w ciągu ulicy: Łęczyckiej od ul. Kamiennej do ul. Fordońskiej – Kazimierza Wielkiego –

Planu 6-letniego od ul. Nowotoruńskiej do ul. Kapuściska.

Obszar systemu ITS został ograniczony ulicami:

od północy: Kamienna – Artyleryjska – Zygmunta Augusta,

64

od zachodu: Dworcowa – Królowej Jadwigi – Marszałka Focha – Kruszwicka – Szubińska,

od południa: Piękna – Solskiego - Wojska Polskiego,

od wschodu: Ujejskiego – Jana Pawła II – Most Pomorski – Wyszyńskiego,

oraz z odcinkiem ul. Fordońskiej od Ronda Fordońskiego do ul. Wyścigowej.

Podsystemy wchodzące w skład Systemu ITS:

1) sterowania ruchem z monitoringiem wizyjnym i rejestracją cech pojazdów,

2) zarządzania transportem publicznym z dynamiczną informacją przystankową,

3) informacji parkingowej,

4) naprowadzania pojazdów na drogi alternatywne.

Główne elementy Systemu centralnego zarządzania ruchem i transportem publicznym w

Bydgoszczy pn. „Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy”:

1) sterowania ruchem z monitoringiem wizyjnym w skład, którego wchodzić będzie m.in.:

modernizacja 45 istniejących sygnalizacji świetlnych oraz instalacja 7 nowych,

system monitoringu wizyjnego zapewniający obsługę ok. 90 kamer,

w tym 40 kamer nadzoru wizyjnego CCTV i 50 kamer automatycznej rejestracji cech

pojazdów,

połączenia kablowe światłowodowe – do 30 km,

centrum sterowania ruchem (zakup, dostawa, montaż i uruchomieniem);

2) zarządzania transportem publicznym z dynamiczną informacją przystankową, w skład

którego wchodzić będzie m.in.:

wyposażenie 80 pociągów w radiowe nadajniki priorytetów (zakup z dostawą, montażem i

uruchomieniem),

tablice dynamicznej informacji przystankowej (180 szt., zakup z dostawą, montażem i

uruchomieniem),

automatyczne sterowanie rozjazdami tramwajowymi (3 szt., zakup z dostawą, montażem i

uruchomieniem),

dostosowanie realizowanej w ramach odrębnego zadania centrali dynamicznej informacji

przystankowej z Systemem,

zakup 20 kiosków informacyjnych z funkcją biletomatu;

3) informacji parkingowej w skład, którego wchodzić będzie m.in.:

montaż 101 parkomatów,

65

wyposażenie 10 kontrolerów w urządzenia kontrolne,

montaż 26 tablic informacji parkingowej,

wyposażenie biura Strefa Płatnego Parkowania;

4) naprowadzania pojazdów na drogi alternatywne, w skład którego wchodzić będzie m.in.:

zainstalowanie 32 tablic zmiennej treści,

pętle systemowe;

Główne rezultaty oczekiwane po uruchomieniu Systemu ITS:

- względna oszczędność czasu przejazdu samochodem w obszarze funkcjonowania Systemu

określona na poziomie: 6,03%,

- względna oszczędność czasu podróży transportem publicznym w komunikacji tramwajowej w

obszarze funkcjonowania Systemu określona na poziomie 8,33%.

Termin realizacji projektu : 2012 – 2014.

Ponadto planowany do wdrożenia system „Inteligentne systemy transportowe w Bydgoszczy” jest

zawarty w następujących dokumentach miasta Bydgoszczy:

1) Uchwała nr XXIX/411/96 Rady Miejskiej w Bydgoszczy z dn. 10 lipca 1996 roku w sprawie

przyjęcia kierunków realizacji polityki komunikacyjnej w Bydgoszczy

2) Uchwała nr XXXVI/795/04 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 10 listopada 2004 roku w

sprawie strategii rozwoju Bydgoszczy wraz z załącznikiem pt. „Strategia rozwoju

Bydgoszczy do 2015 roku”

3) Uchwała Nr LXV/991/10 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 28 kwietnia 2010 r.

w sprawie przyjęcia zintegrowanego Planu Rozwoju Transportu Publicznego Bydgoszczy

wraz z załącznikiem „Zintegrowanym Planem Rozwoju Transportu Publicznego w

Bydgoszczy na lata 2007-2015.

W zakresie odnoszącym się do Dyrektywy ITS, wymienione projekty w zakresie

implementowanych systemów wspomagających zarządzanie transportem publicznym oraz ruchem

drogowym wpisują się w działania wymienione w ww. Dyrektywie, lecz z uwagi na brak realizacji

tego typu systemów w bezpośredniej bliskości Bydgoszczy systemy te są obecnie systemami

izolowanymi, nie powiązanymi z innymi rozwiązaniami tego typu w układzie województwa czy

też kraju.

TORUŃ

Gmina Miasta Toruń realizuje m.in. podprojekt I „System zarządzania ruchem drogowym w

Toruniu” oraz podprojekt II „System informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym” w ramach

projektu pn.: „Rozwój sieci komunikacji tramwajowej w Toruniu w latach 2007 – 2013”,

współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach

66

Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013

oraz ze środków budżetu Gminy Miasta Toruń.

Podprojekt I „System zarządzania ruchem drogowym” obejmuje działania z zakresu zarządzania

ruchem drogowym, których celem jest zapewnienie priorytetu dla tramwaju, poprawa dostępności

komunikacji szynowej, zapewnienie bezpieczeństwa drogowego, skrócenie czasu jazdy w

wektorze wschód-zachód na odcinku między śródmieściem i osiedlami mieszkaniowymi.

Wiążą się one z inwestycjami w zakresie: przebudowy części układu drogowego, infrastruktury

przystankowej, budową/przebudową/modernizacją/przeprogramowaniem sygnalizacji na

skrzyżowaniach. Okres realizacji to lata 2008 – 2014.

Podprojekt II „System informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym” ma objąć 65 platform na 44

przystankach tramwajowych. W ramach podprojektu zostanie wykonana dokumentacja projektowa

oprogramowania zarządzającego informacją przystankową oraz roboty montażowe w zakresie

instalacji urządzeń informujących pasażerów komunikacji miejskiej, korzystających z pojazdów

tramwajowych. Zakres podprojektu obejmuje również wszelkiego rodzaju prace związane

z doprowadzeniem do urządzeń informacyjnych zasilania (urządzeń infrastruktury technicznej).

Oprogramowanie wraz ze sprzętem zapewni bieżącą i rzeczywistą informację o odjazdach

tramwajów na prawie wszystkich przystankach sieci tramwajowej w Toruniu aktualnie

użytkowanych i planowanych do wybudowania. Okres realizacji został przewidziany na lata 2012

– 2013.

Projekt pn.: „Rozwój sieci komunikacji tramwajowej w Toruniu w latach 2007 – 2013” stanowi

jeden z głównych priorytetowych przedsięwzięć do realizacji wymienianych w:

1) Zintegrowanym Planie Rozwoju Transportu Publicznego dla Miasta Torunia

na lata 2009 – 2015 (Uchwała nr 625/09 Rady Miasta Torunia z dnia 27.08.2009 r.);

2) Strategii Rozwoju Miasta Torunia do roku 2020 (Uchwała nr 935/2010 Rady Miasta

Torunia z dnia 4.11.2010 r.).

Ponadto, realizacja podprojektu II „System informacji pasażerskiej w czasie rzeczywistym”

wpisuje się w Obszar priorytetowy 1: Optymalne wykorzystanie danych o drogach, ruchu i

podróży, o którym mowa w Dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2010/40/EU z dnia

7.07.2010 r. w sprawie ram wdrażania inteligentnych systemów transportowych w obszarze

transportu drogowego oraz interfejsów z innymi rodzajami transportu.

LUBLIN

Gmina Lublin realizuje działania dotyczące wdrażania ITS.

Poniżej podstawowe dane dotyczące projektu:

I. Nazwa projektu (inwestycji): "Zintegrowany System Miejskiego Transportu Publicznego w

Lublinie"

67

Komponenty związane z ITS:

Budowa Systemu Zarządzania Ruchem (SZR): system zarządzania ruchem,

priorytety dla transportu zbiorowego,

Budowa Systemu Zarządzania Transportem Publicznym (SZTP): system informacji

dla podróżnych;

Nazwa programu: Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007–2013

Priorytet III: Wojewódzkie ośrodki wzrostu,

Działanie III.1: Systemy miejskiego transportu zbiorowego.

Umowa dotycząca przygotowania projektu indywidualnego (pre-umowa) została podpisana z

Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości w dniu 21 maja 2008 r.

II. Realizacja

Projekt jest w trakcie realizacji, którą przewidziano na lata 2011 - 2015

Wybrano wykonawców na realizację komponentów dotyczących ITS. Będą one realizowane w

okresie:

SZR : grudzień 2011 - czerwiec 2014

SZTP : kwiecień 2012 - kwiecień 2013

Zakres podstawowy obejmuje:

1. Prace projektowe podzielone na etapy obejmujące projekt koncepcyjny, a następnie projektów

budowlanych i wykonawczych

2. Roboty budowlane:

przebudowa lub dostosowanie do przepisów oraz standardów nowoczesnego sterowania

61 drogowych sygnalizacji spośród 109 funkcjonujących na terenie miasta,

budowa Centrum Sterowania Ruchem (CSR),

połączenie sygnalizacji na w/w ulicach z CSR łączami światłowodowymi ( ok. 22 km

linii),

montaż 10 szt. znaków zmiennej treści (znaki drogowe i tekst),

system priorytetów dla komunikacji publicznej na wybranych trasach,

system wykrywania zdarzeń drogowych w obszarze objętym zadaniem,

system kamer monitoringu drogowego oraz rozpoznawania tablic - kamery ARTR

rejestracyjnych,

3. Przeszkolenie personelu ZDiM w Lublinie.

III. W/w działania znajdują podstawy w :

68

Strategii Rozwoju Miasta Lublin na lata 2008 -2015 (aktualizacja) przyjęta przez Radę

Miasta Lublin uchwałą nr 442/XXIV/2008 z dnia 25 września 2008 r.

Wieloletnim Planie Inwestycyjnym na lata 2009 -2015 - uchwała Rady Miasta Lublin nr

467/XXV/2008 z dnia 16 października 2008 r.

IV. W zakresie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/40/UE z dnia 7 lipca 2010

istnieją następujące powiązania

obszary priorytetowe: optymalne wykorzystanie danych o drogach, ruchu i podróży,

działania priorytetowe: dane i procedury dotyczące dostarczania użytkownikom bezpłatnie

minimalnego zakresu powszechnych informacji o ruchu związanych z bezpieczeństwem

drogowym.

V. Ramy techniczne

w zakresie protokołu komunikacyjnego wymagana jest jego otwartość i przekazanie praw

na ZDiM. Opisano wymogi wobec protokołu (nie wskazywano Datex)

cyt.:

Przez otwartość systemu rozumie się zgodność z definicją Komisji Europejskiej opublikowaną w

dokumencie "European Interoperability Framework for paneuropean eGovernment Services" z

2004 r.

....

W zakresie protokołów komunikacji, modelem odniesienia jest model OSI (ang. Open System

Interconnection), lub Model ISO-OSI (pełna nazwa ISO OSI RM, ang. ISO OSI Reference Model

– model odniesienia łączenia systemów otwartych) – standard zdefiniowany przez ISO oraz ITU-T

opisujący strukturę komunikacji sieciowej.

Wymagane protokoły :

Warstwy Aplikacji - XML lub HTML - dla struktury przesyłanych danych

Warstwy Prezentacji - kodowanie ASCII lub Unicode – dla danych znakowych RTF lub PDF – dla

danych blokowych

JPEG lub BMP – dla obrazów

MPEG2 lub MPEG4 lub SEQ – dla materiału wideo

MP3 – dla materiałów audio (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwy Sesji - JMS lub kompatybilny z JMS (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwy Transportowe - TCP lub UDP (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa Sieciowa - IP (lub innego zgodnego z zaleceniem UE)

69

Warstwa Łącza Danych- IEEE 802.3z 1000Base-LX lub RS-232 lub RS-485 (lub innego

zgodnego z zaleceniem UE)

Warstwa Fizyczna - technologie dostępne nie będące w sprzeczności z wymaganiami dla warstw

wyższych

- w zakresie określenia wymogów dla innego osprzętu posługiwano się głównie normami: PN-

EN 50293, PN-EN 50556, PN-EN 12675, PN-EN 12966,

- wykorzystano zapisy załącznika Nr 3 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca

2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów

drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na

drogach ( Dz. U. Nr 220 poz 2181 z dnia 23 grudnia 2003 r.),

- systemy bazodanowe oparte o produkty Oracle, DB2, MSSQL.

Szczegóły zostały przedstawione w programie funkcjonalno - użytkowym zawierającym 115 stron.

SZCZECIN

Gmina Miasto Szczecin realizuje:

1. projekt „Poprawa funkcjonowania transportu miejskiego w aglomeracji

szczecińskiej poprzez zastosowanie systemów telematycznych”

2. projekt „Budowa Systemu Zarządzania Ruchem w Szczecinie”

współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego

Infrastruktrua i Środowisko.

Ad 1

W ramach realizacji projektu „Poprawa funkcjonowania transportu miejskiego w aglomeracji

szczecińskiej poprzez zastosowanie systemów telematycznych” tworzony jest Centralny System

Zarządzania Komunikacją Miejską dla aglomeracji szczecińskiej, który będzie złożony z 11

uzupełniających się podsystemów o różnym przeznaczeniu i funkcjach, wprowadzanych w dwóch

etapach. Pierwszy etap wdrażany był od 2010 r., realizacja drugiego etapu przedsięwzięcia ma

potrwać do 2014 r.

Cały projekt obejmie budowę i rozbudowę między innymi systemów:

• biletu elektronicznego, który polegać będzie m.in. na wyposażeniu wszystkich pojazdów

komunikacji miejskiej w kasowniki elektroniczne, zakupie infomatów / biletomatów do sprzedaży

biletów i kart miejskich;

70

• zliczania potoków pasażerskich (informacja dotycząca poziomu zapełnienia pojazdów, pozwoli

na dostosowanie częstotliwości i pojemności środków transportu obsługujących daną linię, trasę);

• dynamicznej informacji pasażerskiej - zakup i montaż tablic przystankowej informacji

pasażerskiej, rozszerzenie funkcjonowania bezprzewodowego punktu dostępu do informacji

pasażerskiej oraz instalację w 370 pojazdach multimedialnej informacji pasażerskiej;

• monitoringu wizyjnego w pojazdach miejskich;

• optymalizacji sieci komunikacyjnej - na podstawie danych zebranych z wszystkich systemów i

urządzeń, korzystając z nowoczesnego serwera i oprogramowania, system sam dokona

optymalizacji sieci i wskaże (zaproponuje) nowe linie, trasy objazdy;

• transportu „na żądanie" - daje możliwość dowozu pasażerów (którzy wcześniej zamówili ten

transport) z obszarów peryferyjnych, oddalonych od aglomeracji do krańcowych przystanków

komunikacji miejskiej.

Projekt przewiduje także m.in.:

• budowę systemu lokalizacji i monitoringu pojazdów technicznych obsługujących „Akcję Zima"

(umożliwia on zaplanowanie optymalnej trasy przejazdu pojazdów, dyspozytor w czasie

rzeczywistym widzi na mapie, które ulice nie zostały odśnieżone),

• budowę systemu monitorowania transportu (zamontowanie kamer pozwoli na śledzenie ruchu na

kluczowych trasach komunikacyjnych i drogowych oraz w newralgicznych punktach aglomeracji).

Wartość całkowita projektu: 54 260 722 PLN

Ad 2

Realizacja Projektu „Systemu Zarządzania Ruchem w Szczecinie” ma na celu zwiększenie

płynności ruchu w Szczecinie oraz usprawnienie systemów transportowych w Szczecińskim

Obszarze Metropolitalnym. Dzięki wprowadzeniu systemu zmniejszyć się ma ilość wypadków i

kolizji. Stworzony będzie system informacji dla kierowców o warunkach panujących na drogach.

Wdrożenie SZR w swoich założeniach stanowi rozpoczęcie procesu implementacji pilotażowych

rozwiązań w zakresie technologii ITS w Szczecinie, który w miarę rozwoju będzie mógł zostać

rozbudowywany zarówno w płaszczyźnie funkcjonalnej jak i terytorialnej, w zależności od

aktualnych potrzeb i możliwości rozwojowych gminy.

Realizacja SZR ma przynieść poprawę w zarządzaniu informacjami o aktualnych warunkach ruchu

w mieście, w sposób bezpośredni dla komunikacji samochodowej jak również pośrednio dla

komunikacji publicznej zarówno autobusowej i tramwajowej, poprzez: ocenę warunków ruchu

samochodowego w sieci drogowo ulicznej oraz zmniejszenie stanu jej zatłoczenia, efektywniejsze

wykorzystanie istniejącej infrastruktury drogowej i transportowej, podniesienie atrakcyjności

71

warunków podróżowania, udostępnienie aktualnych oraz prognozowanych informacji dla

kierowców przydatnych na etapie planowania oraz w trakcie realizacji podróży, ochrona

środowiska naturalnego, zwiększenie bezpieczeństwa użytkownikom.

Całość prac związanych z SZR została podzielona na sześć głównych zadań rzeczowych:

Zadanie 1 - Podsystem Informacji dla Podróżnych - PIP,

Zadanie 2 - Podsystem Detekcji Ruchu - PDR,

Zadanie 3 - Podsystem Informacji Mobilnych - PIM,

Zadanie 4 - Podsystem Łączności - PŁ,

Zadanie 5 - Centrum Zarządzania Ruchem - CZR,

Zadanie 6 - Dostosowanie Sygnalizacji Świetlnych do pracy w SZR - SYG.

Całkowity koszt realizacji zadania to ok. 10,6 milionów zł.

72

5. Prace i programy naukowo/badawcze - instytuty

Program Badań Stosowanych

W 2011 roku Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) rozpoczęło realizację Programu

Badań Stosowanych, który swoim zakresem obejmuje dwa podejścia:

Ścieżka A – prowadzenie prac badawczych podejmowanych w celu zdobycia wiedzy w

określonej dziedzinie nauki, mającej zastosowanie praktyczne,

Ścieżka B – podejmowanie badań pozwalających na osiągnięcie z góry założonych celów

praktycznych poprzez zastosowanie nowych rozwiązań w określonych branżach.

Głównym celem Programu Badań Stosowanych jest zwiększenie innowacyjności polskiej

gospodarki poprzez wykorzystanie wyników badań naukowych, a także wzmocnienie współpracy

pomiędzy jednostkami badawczymi i przedsiębiorcami bezpośrednio zainteresowanymi

zastosowaniem wyników badań w prowadzonej działalności gospodarczej. Program Badań

Stosowanych obejmuje swoim działaniem następujące obszary:

1) Nauki chemiczne,

2) Geologia, górnictwo i budownictwo,

3) Technologie informacyjne, elektronika, automatyka i robotyka,

4) Energetyka i elektrotechnika,

5) Materiały i technologie materiałowe,

6) Mechanika i transport,

7) Nauki medyczne i farmaceutyczne,

8) Nauki biologiczne, rolnicze, leśne i weterynaryjne,

9) Interdyscyplinarny.

Obszary: technologie informacyjne, elektronika, automatyka i robotyka, mechanika i transport

oraz interdyscyplinarny bezpośrednio mogą wiązać się z procesem wdrażania ITS w Polsce. W

pierwszym konkursie w ramach Programu Badań Stosowanych złożono w trzech wyżej

wymienionych obszarach łącznie 465 wniosków.

Program wieloletni pt. „Poprawa bezpieczeństwo i warunków pracy”

Inteligentne systemy transportowe (ITS) będą mogły znaleźć wsparcie

w ramach realizowanego przez NCBiR programu wieloletniego pt. „Poprawa bezpieczeństwa i

warunków pracy” ustanowionego na podstawie Uchwały Rady Ministrów nr 154/2010 z dnia 21

września 2010 roku. Głównym celem programu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań

organizacyjnych i technicznych, ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz nowych

wyrobów, technologii, metod i systemów zarządzania, których wykorzystanie przyczyni się do

73

znaczącego ograniczenia liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki

niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe oraz ograniczenia związanych z nimi wypadków przy pracy,

chorób zawodowych i wynikających z tego strat ekonomicznych i społecznych. W ramach tego

programu NCBiR nadzorowało realizację dwóch projektów, których cele i założenia były

związane bezpośrednio z zastosowaniem technologii informatycznych i komunikacyjnych w

sektorze transportu drogowego. Należały do nich:

„Opracowanie programu zarządzania ryzykiem związanym z transportem drogowym

niebezpiecznych chemikaliów”,

„Opracowanie systemu zarządzania ryzykiem dla ludzi i środowiska związanym

z transportem kolejowym niebezpiecznych chemikaliów”.

Program EUROSTARS

W ramach wsparcia wdrażania ITS, należy wymienić również międzynarodowy program

EUROSTARS realizowany przez NCBiR. Głównym celem tego programu jest zwiększenie

konkurencyjności Europy poprzez wsparcie dla przedsiębiorstw, ośrodków badawczych i uczelni

prowadzących ogólnoeuropejskie projekty rozwoju innowacyjnych produktów, procesów i usług.

W związku z zadaniami zleconymi przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,

NCBiR prowadzi prace związane z realizacją zagadnień opartych na finansowaniu,

monitorowaniu i rozliczaniu projektów badawczo-rozwojowych z konkursów I-IV, VI i X. W

ramach tych konkursów, uczelnie i instytuty badawcze prowadzą projekty, które ogrywają istotną

rolę we wdrażaniu inteligentnych systemów transportowych.

Działania Polskiej Platformy Technologicznej Inteligentnych Systemów Transportowych (PPT

ITS).

Celami działania PPT ITS jest generowanie projektów mających wpływ na rozwój ITS oraz

pozyskiwanie źródeł ich finansowania, merytoryczne wsparcie resortu oraz doradztwo

zainteresowanym jednostkom w przedmiotowym zakresie.

W obszarze działalności PPT ITS zostały powołane grupy robocze:

GR-1 – Monitoring, diagnostyka, elektroniczne pobieranie opłat.

GR-2 – Systemy telekomunikacyjne (informacje o drogach, ruchu, podróży).

GR 3 – Sterowanie i automatyka w transporcie.

GR-4 – Bezpieczeństwo ruchu drogowego.

GR-5 – Architektura i terminologia.

GR-6 – Infrastruktura drogowa – systemy zarządzania.

GR-7 – Interoperacyjność (protokóły, interfejsy, specyfikacje).

Aktualnie prace PPT ITS skupiają się na przygotowaniu i realizacji następujących projektów:

74

1. Krajowa architektura ITS.

Celem projektu jest opracowanie krajowej architektury i operacyjnego programu wdrażania

inteligentnych systemów transportowych. Przewiduje się realizację sześciu zadań:

1. Opracowanie narzędzi na potrzeby realizacji zadań projektowych, zabezpieczenie realizacji

badań i zadań.

2. Identyfikacja krajowych systemów i urządzeń ITS oraz potrzeb użytkowników

i interesariuszy.

3. Opracowanie modelu krajowej architektury ITS, określenie zadań i celów dla poszczególnych

organów administracji państwowej, samorządowej oraz sektora prywatnego.

4. Opracowanie rozwiązań organizacyjno-technicznych dla podsystemów ITS.

5. Opracowanie programu wdrażania ITS w Polsce z uwzględnieniem uwarunkowań

legislacyjnych i społecznych.

6. Opracowanie krajowej bazy danych specyfikacji technicznych, norm i wymagań dla systemów

i urządzeń ITS, w celu powszechnego udostępnienia użytkownikom jako wsparcia w

tworzeniu specyfikacji technicznych projektowanych systemów telematycznych.

Efektami realizacji projektu będą:

– katalogi zidentyfikowanych systemów i urządzeń ITS oraz krajowych projektów

w tym zakresie, a także katalog potrzeb użytkowników oraz interesariuszy;

– określone kierunki, funkcjonalności i scenariusze najlepszych rozwiązań ITS;

– minimalne wymagania techniczne oraz rozwiązania organizacyjno-techniczne dla systemów i

urządzeń ITS;

– krajowa architektura ITS oraz katalog zadań i celów dla poszczególnych organów

administracji państwowej, samorządowej oraz sektora prywatnego;

– operacyjny program wdrażania ITS w Polsce z uwzględnieniem uwarunkowań legislacyjnych

i społecznych;

– krajowa baza danych specyfikacji technicznych, norm i wymagań dla systemów

i urządzeń ITS, która będzie wykorzystywana przez użytkowników podczas opracowywania

systemów ITS;

– narzędzia informatyczne do przechowywania i integracji informacji o systemach i Krajowej

Architekturze ITS, ich modelowania i analizy oraz budowy.

Projekt będzie realizowany przez konsorcjum, składające się z instytutów badawczych:

– Instytut Transportu Samochodowego (lider konsorcjum),

75

– Instytut Łączności - Państwowy Instytut Badawczy,

– Instytut Badawczy Dróg i Mostów.

Aktualnie trwają działania związane z poszukiwaniem źródeł finansowania tego projektu.

2. Prototyp pokładowego rejestratora zdarzeń - czarnej skrzynki

Celem projektu jest opracowanie dwóch prototypów ekonomicznych, uniwersalnych urządzeń

pokładowych:

1). Rejestratora zdarzeń - czarnej skrzynki dla wszystkich typów pojazdów samochodowych.

2). Rejestratora zdarzeń - czarnej skrzynki dla wszystkich typów pojazdów samochodowych,

uwzględniającej zgłoszenie eCall.

Ponadto zostanie zaproponowany zbiór rejestracji danych (w przyszłości może zostać przyjęty

jako standard rejestracji danych), aby ich odczyt był możliwy bez posiadania specjalistycznego

sprzętu lub oprogramowania.

Rejestrator - samochodowa czarna skrzynka, może być wykorzystany do rejestracji danych

dotyczących stanu technicznego pojazdu, techniki jego prowadzenia przez kierowcę oraz

przestrzegania przez niego przepisów ruchu drogowego i zachowania BRD w następujących

samochodach:

– samochodach osobowych, służbowych i uprzywilejowanych – umożliwi rejestrację

wskazanych wcześniej danych oraz stanowić będzie dowód w razie wypadku,

– autobusach i taksówkach – oprócz rejestrowanych danych, przyczyni się do zapewnienia

bezpieczeństwa kierowcy i pasażerów, umożliwi lokalizację pojazdów w razie kradzieży,

– samochodach ciężarowych – zapewni rejestrację danych o stanie technicznym, umożliwi

lokalizację, przyczyni się do zmniejszenia liczby wypadków i zapewnienia bezpieczeństwa

kierowcy.

Rejestrator będzie posiadał niewielkie rozmiary, będzie znacznie mniejszy od radia

samochodowego, wykonany z wytrzymałych materiałów, a miejscem specjalnie chronionym

powinna być osłonka karty SD, na której będą zapisywane dane.

Projekt został zgłoszony w ramach I Konkursu Programu Badań Stosowanych, do NCBiR, w

dniu 16 marca 2012 roku. Projekt przeszedł pozytywnie ocenę formalną i został skierowany do

oceny merytorycznej. Decyzja o finansowaniu projektu zostanie podjęta przez NCBiR w lipcu

2012.

3. Model systemu monitorowania pojazdów przewożących towary niebezpieczne

76

Celem projektu jest opracowanie modelu systemu monitorowania pojazdów przewożących

towary niebezpieczne.

Zostanie zgłoszony do konkursu organizowanego przez NCBiR pod koniec 2012 lub na

początku 2013 roku.

4. Projekt monitorowania parkingów

Celem projektu będzie opracowanie systemu monitorowania i rezerwacji miejsc

parkingowych.

Projekt zostanie zgłoszony w ramach konkursu InnoTech, organizowanego przez NCBiR.

Kierunek działań PPT ITS w kontekście pozyskiwania środków z Krajowego Programu Badań na

najbliższe miesiące:

1. Spotkanie z przedstawicielami przemysłu i instytucjami odpowiedzialnymi za wdrażanie

ITS, celem uzyskania opinii o potencjale komercjalizacyjnym i zapotrzebowaniu

rynkowym na różne rozwiązania ITS w Polsce, oraz deklarowanym wkładzie własnym

(również aport), w oparciu o SWOT, POAS, itp. (GR1-GR7) – sierpień 2012;

odpowiedzialny: ITS;

2. Przesłanie Kierownikom poszczególnych grup roboczych PPT ITS informacji o

chłonności, potencjale rynkowym zidentyfikowanych rozwiązań ITS, deklarowanym

wkładzie partnerów przemysłowych w poszczególnych grupach tematycznych (potencjalna

oferta wdrożeń na obszarach miejskich i pozamiejskich, również w kontekście poprawy

efektywności dostępnych rozwiązań z uwzględnieniem obecnego i przyszłego cyklu życia

projektów) – sierpień-wrzesień 2012; odpowiedzialny: ITS;

3. Przesłanie przez Przedstawiciela każdej instytucji partnerskiej propozycji tematu projektu i

własnego wkładu merytorycznego w tym zakresie – streszczenie (w ramach konkursów

NCBR, FP7, innych) dla każdej grupy roboczej, w której uczestniczy – wrzesień 2012;

odpowiedzialni: Partnerzy, Kierownicy GR, Członkowie, ITS;

4. Analiza i wnioski z materiałów dotyczących pkt.2 i pkt.3, wymiana „myśli” Partnerów

PPT ITS, przygotowanie II wersji Strategicznej Agendy Badawczej PPT ITS (Sektorowego

77

Programu Rozwoju Inteligentnych Systemów Transportowych w Polsce) – wrzesień 2012;

odpowiedzialni: Partnerzy, Kierownicy GR, ITS;

5. II Spotkanie robocze PPT ITS podczas konferencji Telematyka Systemów Transportowych

2012 – 10-13 października 2012; odpowiedzialni: Kierownicy GR, ITS, PSTT;

6. Wspólne opracowywanie i składanie projektów (INNOTECH, 7PR, inne) - wrzesień –

listopad 2012; odpowiedzialni: Kierownicy GR, ITS, Partnerzy;

7. Opracowanie II-III wersji Strategicznej Agendy Badawczej PPT ITS (Sektorowego

Programu Rozwoju Inteligentnych Systemów Transportowych w Polsce) zawierającej

całościowy i szczegółowy szacunek wkładu własnego sektora przemysłu; wstępne

zaopiniowanie dokumentu przez Kierownictwo NCBR oraz odnośny Departament

MTBiGM – grudzień 2012; odpowiedzialni: Kierownicy GR, ITS.

6. Załączniki

- Tabela nr 1 - Zestawienie projektów o zasięgu krajowym;

- Tabela nr 2 - Zestawienie projektów o zasięgu wojewódzkim;

- Tabela nr 3 - Zestawienie projektów w obszarach miejskich.