Rudolf-Carnap-Φιλοσοφία-και-λογική-σύνταξη

7/28/2019 Rudolf-Carnap-Φιλοσοφία-και-λογική-σύνταξη

http://slidepdf.com/reader/full/rudolf-carnap- 1/133

. ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Φ ι λ ο σ ο φ ί ακ α ΐ λ ο γ ι κ ή σ ύ ν τ α ξ η



Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Κ Η Β Ι Β Λ Ι Ο Θ Η Κ Η

Δ Ι Ε Υ Θ Υ Ν Τ Η Σ : Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Α Υ Γ Ε Λ Η ΣΕ Π Ι Κ Ο Υ Ρ Ι Κ Ο Ι Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ Τ Η Σ Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Σ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Υ Θ Ε Σ ) Ν Ι Κ Η Σ

R. CARNAP

Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Κ Α Ι Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η

P H I L O S O P H Y A N D L O G I C A L S Y N T A X

Μ Ε Τ Α Φ Ρ Α Σ Η

Ι Ω Α Ν Ν Α Σ Γ Ο Ρ Δ Ο Υ

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η

Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Υ Α Υ Γ Ε Α Η

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Ε Γ Ν Α Τ Ι Α



Τ Α Π Ρ Ο Η Γ Ο Υ Μ Ε Ν Α Τ Η Σ Σ Ε ΙΡ Α Σ

1 . D E S C A R T E S : Κ α ν ό ν ε ς γ ι α τ η ν κ α θ ο δ ή γ η σ η τ ο υ π ν ε ύ μ α τ ο ς

Α ' έ κ δ ο σ η 1 9 7 4 , Β ' έ κ δ ο σ η 1 9 7 6

2 . L E I B N I Z : Μ ε τ α φ υ σ ι κ ή π ρ α γ μ α τ ε ί α

Τ Ο Ε Π Ο Μ Ε Ν Ο Τ Η Σ Σ Ε ΙΡ Α Σ

4 . Γ . Μ Ο Υ Ρ Ε Λ Ο Υ : Θ ε μ ε λ ε ι ώ δ ε ί ς ε ν ν ο ί ε ς τ η ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς φ ι λ ο σ ο φ ί α ς

κ α ι ε π ι σ τ η μ ο λ ο γ ί α ς



Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Σ ε λ .

1 . Ό Carnap κ α Ι δ Κ ύ κ λ ο ς τ η ς Β ι έ ν ν η ς 9

2 . Ή τ η ς γ λ ώ σ σ α ς 1 5

3 . 0 1 β α σ ι κ έ ς ε ν ν ο ί ε ς τ η ς λ ο γ ι κ ή ς σ ύ ν τ α ξ η ς 1 9

Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Κ Α Ι Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η

I . Η Α Π Ο Ρ Ρ Ι Ψ Η Τ Η Σ Μ Ε Τ Α Φ Υ Σ Ι Κ Η Σ

1 . Ή δ υ ν α τ ό τ η τ α ε π α λ ή θ ε υ σ η ς 2 5

2 . Μ ε τ α φ υ σ ι κ ή 313 . Π ρ ο β λ ή μ α τ α τ ο υ π ρ α γ μ α τ ι κ ο ύ . . . . . . . . 3 5

4 . 'Η θ ι κ ή 41

5 . Ή Μ ε τ α φ υ σ ι κ ή ώ ς έ κ φ ρ α σ η . 4 5

6 . Ψ υ χ ο λ ο γ ί α 51

7 . Λ ο γ ι κ ή α ν ά λ υ σ η 55

I I . Η Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η Τ Η Σ Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ

1 . Τ υ π ι κ ή θ ε ω ρ ί α 59

2 . Κ α ν ό ν ε ς σ χ η μ α τ ι σ μ ο ύ 61

3 . Κ α ν ό ν ε ς μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ μ ο ύ 6 3

4 . Σ υ ν τ α κ τ ι κ ο ί δ ρ ο ι . 6 9

5 . "Opoi-L 73

6 . Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο 7 9

7 . Π ρ ο τ ά σ ε ι ς π ο υ α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι σ έ ψ ε υ δ ο - α ν τ ι κ ε ί μ ε ν α . . . 8 3

8 . Ή τ υ π ι κ ή κ α ι ή μ ή - τ υ π ι κ ή γ λ ώ σ σ α 91

I I I . Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η Ω Σ Μ Ε Θ Ο Δ Ο Σ Τ Η Σ Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Σ

1 . Ή μ ή - τ υ π ι κ ή γ λ ώ σ σ α 9 3

2 . Ή Τ ρ ο π ι κ ή Λ ο γ ι κ ή 9 9

3 . Σ γ ε τ ι κ ό τ η τ α α ν α φ ο ρ ι κ ά μ έ τ ή γ λ ώ σ σ α 1 0 3



8

Σ ε λ .

4 . ψ ε υ δ ο - π ρ ο β λ ή μ α τ α . . 1 0 7

5 . Ε π ι σ τ η μ ο λ ο γ ί α 1 1 16 . Φ ι λ ο σ ο φ ί α τ η ς φ ύ σ η ς . 1 1 3

7 . Ή γ λ ώ σ σ α τ η ς φ υ σ ι κ ή ς ώ ς β α σ ι κ ή γ λ ώ σ σ α τ η ς έ π ί σ τ ή μ η ς 11 7

8 . Τ ι δ ε ν ύ π ο σ τ η ρ ι ζ ε ί δ P hysikalism us . . . . . . . 1 2 5

9 . Ή ε ν ό τ η τ α τ η ς ε π ι σ τ ή μ η ς 1 2 9

Π Ι Ν Α Κ Α Σ Ο Ν Ο Μ Α Τ Ω Ν 1 3 3

Π Ι Ν Α Κ Α Σ Ε Ν Ν Ο Ι Ω Ν 1 3 4



ν Ε ΙΣ Α Γ Ω Γ Η

I. Ό Carnap κ α ι 6 Κ ύ κ λ ο ς τ η ς Β ιέ ν ν η ς , Ό R u do lf C a r n a p

γεννήθη κε τό 1 8 9 1 στό R on sd or f (κοντά στο B a rm en ) τη ς βο-

ρειοδυ τική ς Γ ερμ α νία ς. Μ ετά τό 'θάνατο του πα τέρα του τδ 1 8 9 8

ή οικογένεια του π η γε στο B a rm e n ( W up p er ta l) δπου δ C a rn a p

εκα μ ε τις γυμ να σ ια κές του σπου δές; κα ΐ α ργότερα , τδ 19 0 9 , σ τήν

Ίένα . Ά π δ τδ 19 10 ώ ς τδ 19 14 δ C arn ap σ πουδάζει Μ αθημα-

τικ ά , Φ υσ ική κα ΐ Φ ιλοσ οφ ία στδ πα νεπισ τή μ ιο τη ς Ίέν α ς κα ΐ του

F re ib u rg . Ο ι περιοχές της φ ιλοσοφ ίας πού τδν ενδιαφ έρουν ιδια ί-

τερα είναι ή γνω σ ιοθεω ρία και ή • έπισ τη μ ολ ογία . Σ τή ν Ίένα με-

λέτησ ε τδν K a n t κο ντά στδν Ν εοκα ντιανδ φ ιλόσοφο B ru n o B a u c h .Ή επίδρα σ η τη ς Κ α ντια νή ς σ κέψ ης π ά νω του ά πδ τήν περίοδο

α υτή είναι φ ανερή σ τ η διατριβή του Der Raum, πού γρά φ ει τδ

19 20 . Σ τήν Ίένα παρακ ολούθησ ε επίσ ης τά μα θήμ ατα του G o tt-

lo b F re g e (1 84 8 - 1 9 2 5 ) πού τδ εργο του ήταν τότε σχεδδν ά-

γνω σ το στή Γ ερμ α νία . Α ύτδ πού εκα μ ε ξεχω ρισ τή εντύπω σ η άπ δ

τά μ αθή μ ατα α ύτά στδν C a rn a p ή ταν ή ιδέα του F re g e πώ ς ή Λ ο-

γική του θά μπορούσε νά χρησιμεύση γιά τή συγκρότηση ολόκλη-ρου του συσ τήμ ατος τω ν Μ α θη μ α τικώ ν, πρ ά γμ α πού κά μ νει άρ -

γότερα τδν C a rn a p νά στρέψ η ζω η ρδ τδ ενδιαφ έρον του γιά τή

φ ιλοσ οφ ική γενικό τερα σκ έψ η του F re g e .

Ά π δ τδ 191 4, μ ε τδ ξέσπ ασ μα του πολέμο υ, ω ς τδ 1 9 1 8 δ

C a rn a p υπη ρετεί ώ ς ά ξιω μ α τικδς στδ Γ ερμ α νικό σ τρα τό, κα ΐ μ ά-

λισ τα. τά πρ ώ τα χρόνια (ώ ς τδ 191 7) βρίσ κεται στδ μ έτω πο .

Κ α τά τή 'διάρκεια του πολέμ ου δέν ξέκοψ ε εντελώ ς μέ τά επι-σ τημ ονικά κα ι φ ιλοσ οφ ικά του ενδιαφ έροντα. Τ ότε είνα ι πού μ ε-

λετά τή θεο)ρία τη ς σ χετικότητα ς του E in ste in κ ι' α ρχίζει νά

ενδιαφ έρεται γιά τά μεθοδολογικά προ βλή μ α τά της.

Μ ετά τδν πόλεμο εζησ ε γιά λίγο στήν Ίένα (1 91 9 - 1 9 2 1 )

κ ι' υστέρα στδ B u ch en b ac h (κοντά στδ F re ib ur g ) ω ς τδ 1 9 2 6 .

Τ ά χρό νια α ύτά α ρ χίζει ,ο Ca rn ap τΙς φ ιλοσ οφ ικές του ερευνες.

Μ ελετά τά Princwia Mathematica τώ ν W hite he ad καΐ R uss el l



10

κα ΐ σ υγκ εντρώ νεί δλες του τΙς πρ οσ πά θειες στήν εφ αρμ ογή της

σ υμ βολική ς Λ ογική ς στή διατύπ ω σ η κ α ΐ διερεύνησ η τω ν φ ιλοσο-φ ικώ ν προβ λη μ ά τω ν. Ό F re g e και δ R us se ll είναι οί φ ιλόσοφ οι

πού άσ κοϋν τη μ εγα λύτερη επίδρα σ η π ά νω του κα ι κα θορ ίζουν,

σ' ενα μ εγά λο βα θμό, την κ α τοπ ινή του εξέλιξη . Τ ό 1 9 2 1 γίνετα ι

διδά κτω ρ τη ς φ ιλοσ οφ ίας στο πα νεπισ τή μ ιο της Ίέν α ς.

Τ ή ν επο χή α υτή στή Γ ερμ α νία ανάμ εσα σ' εκείνους πού α κο-

λουθούσαν τήν Ιδια φ ιλοσ οφ ική κα τεύθυνση ήταν δ H a n s R ei ch en -

b ac h , υφ η γη τής τότε τη ς Φ υσ ική ς στο τεχνολο γικό ινστιτούτο τη ςΣ του τγκά ρτης. Μ αζί του δ C ar na p διατηρούσ ε α λλη λογρα φ ία. Γ ια

πρ ώ τη φ ορά σ υναντήθη κα ν τό Μ άρτιο του 1 9 2 3 σ ' ενα μικρό συνέ-

δριο στό E rl an g en , πού οργανώ θη κε από τόν C a rn ap κα ΐ τόν Re i-

chen bach μ αζι με δρισμένους άλλους — άνάμ εσά τους είναι δ P a u l

H er tz κα ΐ δ K u r t Lew in — οί όποιοι εργάζονταν επίσ ης στήν π ε-

ριοχή της σ υμ βο λική ς Λ ογική ς κ ι' είχα ν ώ ς στόχο τους, με ορ γα-

νο τήν τελευταία , νά α ναπ τύξουν μ ια επισ τημ ονική φ ιλοσ οφ ία. Τ ό

συνέδριο του E rl an g en απ οτέλεσε π ρά γμ α τι, μέσα στή Γ ερμ α νία ,

ενα ση μ αντικό β ήμ α πρός τήν κατεύθυνσ η α ύτή.

'Τ σ τερα από τό συνέδριο αύτό ή επα φ ή του C a rn a p μ έ τόν

R eic he nb ac h είναι τα κτική . Μ έ τή μεσολάβηση του Re ich en ba ch

τό καλο κα ίρι του 19 2 4 δ C a rn a p γνω ρίζει τόν M o ri tz Sc hli ck ,

δ όποιος είχε ή δη οργανώ σ ει τόν φ ιλοσ οφ ικό Κ ύκ λο τής Β ιέν-

νης. Μ έ πρόσ κλησ η του Schlick , δ C ar n ap π άει τό 192 6 σ τή

Β ιέννη δπου ω ς τό 19 3 0 είναι υφ η γη τής τής φ ιλοσ οφ ίας στό πα νε-πισ τήμ ιο και τό 1 9 3 1 γίνετα ι έκτακ τος κα θη γη τής. Ή πα ρα μ ο-

νή του στή Β ιέννη κ α τά τό χρονικό αύτό διάσ τημ α υπ ή ρξε α πό

τις πιό γόνιμ ες περιόδους τής ζω ή ς του. 'Α νάμ εσα στα μ έλη του

Κ ύκλου τής Β ιέννης είναι δ Η . H ah n , δ O tto N eu ra th , δ V ict or

K raf t , δ F r . W aism ann καΐ δ Ph . Fran k.

"Ε να α πό τά φ ιλοσ οφ ικά Ίργα πού άσ κεϊ τήν επο χή α ύτή

μ εγάλ η επίδρα σ η στόν Κ ύκ λο τής Β ιέννης είναι δπω σ δή πο τε τόTractatus του W it tg en st ei n . Σ τις συναντήσ εις του Κ ύκλου τό έρ-

γο αύτό άπο τελοΰσε ά ντικείμ ενο διεξοδική ς μ ελέτη ς. Ό W it tg en -

stein είναι ίσ ω ς δ φιλόσοφ ος πού κο ντά σ τόν R u ss e ll κ α ι τόν F re g e

άσκη σε τή μ εγαλύτερη επίδραση πά νω στόν C ar na p. Τ ό 19 27 δ

C a rn a p γνω ρίζει αέ τή ιχεσολάβη ση του Sc hlic k π ρο σ ω πικά τόν



11

W ittgen stein . Μ αζΙ μέ τον Schlick κα Ι τον W ai sm a n n είχε άρκ ε-

τές συναντήσεις τό κα λοκα ίρι του 19 2 7 μέ τόν W it tg en ste in . Δ υο

κυρίω ς ιδέες του W itt gen st ei n ασκούν επίδρα σ η π ά νω του :

1 . 'Ό τι ή α λή θεια τω ν προτάσ εω ν τη ς Λ ογικ ή ς βα σ ίζετα ι

στή λογική τους δομ ή κ αι δεν έξαρτατα ι ά πδ τα σ υμ πτω ματικές

γεγονό τα του εξω τερικού κόσμου* γι' α ύτδ κα ΐ ο'ί προτάσ εις αύ-

τές δέν μας μιλούν γιά τόν κόσμο καί, κατά συνέπεια, δεν έ'χουν

εμπειρικό περιεχόμενο.2 . 'Ό τι πολ λές από τις φ ιλοσ οφ ικές πρ οτάσ εις τη ς πα ρα δο-

σ ια κή ς Μ εταφ υσ ική ς είναι ψ ευδο-προτάσεις χω ρίς γνω σ τικό π ε-

ριεχόμενο.

'Α π ό τους άλλους φ ιλοσ οφ ικούς κύκλο υς τήν 'επο χή α ύτή πού

τοποθετούνται ά πό τήν άποψ η της βα σ ική ς τους κα τεύθυνσ ης πολύ

κο ντά στόν Κ ύκ λο τή ς Β ιέννης είναι ή ομ άδα του Β ερολίνου πού

οργάνω σε δ R ei ch en ba ch μέ ενεργά μέλη τούς W al ter D ub isla v,K ur t Grel l ing , K ur t Le win , W olfgang K ohle r καΐ K ar l G ustav

H em p el , κα ι ή Σ χολ ή τή ς Β αρσ οβίας άνάμ εσα στά μ έλη τή ς 6-

ποίας ήταν δ J a n L uka siew icz, δ Ta de us z K ota rbin sk i , δ Sta-

n is law Lesniewski , δ Kasimierz Ajdukiewicz , δ Henryk Melh-

be rg καΐ δ A lfr ed Tars ki . Ή πρώ τη επαφ ή του Κ ύκλου τής Β ιέν-

νης μ έ τούς Π ολω νούς θεω ρη τικούς τή ς Λ ογική ς γίνετα ι τό Φ ε-

βρουάριο του 19 3 0 , δταν δ T a rs k i κ αλεσμ ένος άπ ό τό μ α θη μ α τι-κό τμή μ α τοΰ πα νεπισ τημ ίου ερχεται στή Β ιέννη καΐ κά νει δρι-

σμένα μα θήμα τα πάνω στα Μ εταμ αθη μα τικά. Ό C ar na p είχε μέ

τόν Tarski καΐ ιδιαίτερες συναντήσεις, στις δποιες συζήτησαν προ-

βλή μ α τα κοινού ενδιαφ έρο ντος. Ο ι σ υζητήσ εις α ύτές ύπ ή ρξα ν γό-

νιμ ες για τΙς περα ιτέρω ερευνες του C a rn a p σέ προ βλή μ α τα τή ς

μ ετα -θεω ρίας. Ό C a rn a p , αντίθετα μ έ τόν S ch lic k κα ΐ ά λλα μέ-

λη του Κ ύκλου τ η ς Β ιέννη ς, πισ τεύει 'δτι ή τυπ ικ ή θεώ ρη σ η τήςγλώ σ σ ας Ιχει μ εγάλ η σ ημ ασ ία για τή διασ άφ ησ η τω ν φ ιλοσ οφ ι-

κώ ν προβλημάτω ν.

Τ όν Ν οέμβριο του 19 3 0 δ C a rn a p πά ει στή Β αρσ οβία υστέ-

ρα άπό πρό σ κλη σ η τής έκει φ ιλοσ οφ ικής έταιρεία ς κα ΐ δίνει τρεις

διαλέξεις' εχει μάλιστα καΐ Ιδιαίτερες συζητήσεις μέ τόν Tarski,

τόν Le snie w ski καΐ τόν K ota rb ins ki. Ή ά ντα λλα γή αύτή φ ιλοσο-

φ ικώ ν ιδεώ ν μ έ τή Σ γο λή της Β αρσ οβίας ύπηρΕ ε για τόν C a r n a p



12

γόνίμ η , γ:α τΙ οΐ Π ολω νοί φ ιλόσ οφ οι είχα ν κά νει πολύ σοβαρή δου-

λειά σ τήν περ ιοχή της Λ ογική ς κα ΐ τή ς θεμ ελίω σ ης τω ν Μ αθη-μ α τικώ ν κα θώ ς κα ΐ στή γενικ ή θεω ρία τή ς γλώ σ σ ας.

Μ ια αλ λη γόνιμ η επα φ ή του C ar n ap τήν επο χή αότή στή

Β ιέννη ή τα ν μέ τον Κ . Po p p e r πού δέν ά νηκ ε βέβαια ώ ς μέλος

στον Κ ύκ λο τή ς Β ιέννης. Ό C a rn a p ειχε διαβάσ ει σέ χειρό γρα φ ο

το σ ημ αντικό εργο του P o p p e r Logik der Forschung κα ΐ τό κα -

λοκ αίρι του 19 32 είχα ν, μαζί κα ι μέ τον Η . Fe ig l, σ υζητήσ ει πά -

νω σέ φ ιλοσ οφ ικά πρ οβ λή μ α τα . Π ολλές απ ό τις ιδέες του P o p p e rτρά βη ξαν τό ενδιαφ έρον του Κ ύκ λου τής Β ιέννης, όρισμένες άσ κη -

σαν θετική επίδρα σ η σ τή σκέψ η του C a rn a p κα ΐ τω ν άλ λω ν μ ελώ ν

του. ^Ω ς χα ρα κτη ρισ τικό πα ρά δειγμ α άναφ έρουμ ε εδώ τΙς απ ό-

ψ εις του P o p p er πά νω στό πρόβ λημ α τώ ν προτάσ εω ν β άσ ης.

'Α πό τό 19 3 0 ό Κ ύκλ ος τή ς Β ιέννης από κτα τό επίσ ημ ο δρ-

γα νο 'διάδοσ ης τώ ν φ ιλοσοφ ικώ ν του Ιδεώ ν, τό περιοδικό Erkennt-

niSy πού εκδίδετα ι απ ό τόν H a n s R ei ch en b ac h κ α ΐ τόν R . C a rn a p .

Κ α τά τό χρονικό αυτό διάσ τημ α πού δ C a rn a p β ρίσ κεται στή Β ιέν-

νη ολοκλη ρώ νει δυό εργα του κα ι τά δη μ οσ ιεύει:

Der logische Aufbau der Welt (1928)

Abriss der Logistik (1929).

Τ ό 1 9 3 1 δ C ar n a p γίνετα ι κ α θη γη τής στήν εδρα τή ς φ ιλο-

σοφ ίας τής Φ υσ ική ς πού δη μ ιου ργείτα ι μέ υπ όδειξη του P h . F ra n k

στό πα νεπισ τήμ ιο τής Π ρά γας. Σ τή ν Π ρά γα δπου ζή δ ς τό 1 9 3 5

αφ ιερώ νει τόν περισσότερο χρόνο του στήν ερευνά τής τυπ ική ςδομ ής τή ς γλώ σ σ α ς. Τ ό 1 9 3 4 δημ οσ ιεύεται τό εργο του Logische

Syntax der Sprache {Aoyixi] σ ύνταξη τή ς γλώ σ σ ας) πού θεω ρεί-

ται Ινα από τά π ιό σ η μ α ντικά φ ιλοσ οφ ικά κείμ ενα τής επ οχή ς

μας.

Σ τή ν Π ρ ά γα , κα τά τό διάσ τημ α αύτό, δ C ar n ap είχε τήν

εύκα ιρία νά γνω ρίσ η δυό 'Α μ ερικα νούς φ ιλοσόφ ους, τόν C h a rl es

M o rr is κ αι τόν W . V . Q u in e , πού είχα ν δεχθή τήν επίδρα σ η τουΚ ύκλ ου τής Β ιέννη ς κα ι πού α ργότερα τόν βοήθησ αν νά μ ετα-

βή στίς Η νω μ ένες Π ολ ιτείες. Τ ό φ θινόπω ρο του 1 9 3 4 υστέρα απ ό

πρόσ κλη σ η τής Susa n St eb bi ng δίνει μ ιά σ ειρά μαθη μ άτω ν στό

πα νεπισ τήμ ιο του Λ ονδίνου,, στά όποια π ρο σ πα θεί νά έξη γή σ η σέ

μ ή τεχνικ ή γλώ σ σ α τή φ ύση τη ς λο γική ς σ ύνταξης κα ΐ τή σ η-



13

•μ ασ ία τη ς γιά τή φ ιλοσ οφ ία. Τ ά μ α θή μ α τα α ύτά δημ οσ ιεύονταιλ£γο α ργό τερα (1 9 3 5 ) μ έ τδν τίτλο : Philosophy and Logical

Syntax (Φ ιλοσοφ ία κα ι λο γική σ ύνταξη ). Σ το Λ ονδίνο δ C a m a p

εχει τήν ευκα ιρία να γνω ρίσ η για π ρ ώ τη φ ορα τον Β . R u ss el l,

ή πρ οσ ω πικό τη τα του οποίου προ κα λεί βα θιά εντύπ ω σ η π ά νω του.

Ε κ τό ς ά πό τον R u ss el l γνω ρίζει ; tal άλλους "Α γγλο υς φ ιλοσό-

φ ους, β πω ς είναι δ C . Κ . O g d en , μ έ τον δποΐο σ υζητάει πρ οβ λή -

μ α τα γλώ σ σ ας κα ι λο γική ς, δ J . Η . W o o d g e r, δ δποιος τήν επο-χ ή α υτή ά σ χολειτα ι μέ πρ οβ λή μ α τα εφ α ρμ ογή ς τη ς σ υμ βο λική ς

Λ ογική ς στή Β ιολογία, δ A l f re d A ye r , δ R . Β . B ra i th w ai te και δ

M a x B l a c k .

Μ έ τήν ά νοδο του H it le r στήν εξουσ ία τδ 19 3 3 ή π ο λιτικ ή

ατμό σ φ α ιρα γίνετα ι βα ριά ακ όμ η κα ΐ στήν Τ σ εχοσ λο βα κία κα ΐ

τήν Α υσ τρία. 'Έ τσ ι τδ 1 9 3 5 δ C ar n ap φ εύγει άπ δ τήν Π ρά γα

κα ΐ π ά ει σ τις Η νω μ ένες Π ολ ιτείες της 'Α μ ερικ ή ς.Ά π ό τδ 1 9 3 6 ώ ς τδ 19 52 είναι κ α θη γη τής τη ς φ ιλοσ οφ ίας

στδ πα νεπισ τή μ ιο του Σ ικ ά γου . Έ κ ει σ υνεργάζετα ι μ έ τδν . 'Α μ ε-

ρικα νό φ ιλόσοφ ο C h a rl e s M o rr is , δ δποϊος πρ οσ πα θεί να σ υνδυά-

ση τδν Π ρα γμα τισ μ ό μ έ τδν Ε μ π ειρ ισ μ ό . "Ε τσ ι δ C a r n a p Ιχει τήν

ευκαιρία νά γνω ρίσ η καλύτερα τδν Π ρα γμα τισ μ ό. Τ δ 1 9 3 7 - 3 8

οργα νώ νει ενα φ ρο ντισ τή ριο έρεύνης στδ όπ οιο πα ίρνο υν μ έρος

πο λλο ί σ υνάδελφ οι του. 'Α νά μ εσα σ ' α υτούς είνα ι, κα λεσμ ένος ώ ςερευνη τή ς, καΙ δ C . He m p e l. Σ τδ φ ροντισ τήρ ιο α ύτδ α σ χολού ντα ι

μέ προβλή μα τα κυρίω ς τ η ς Σ η μ α ν τ ικ ή ς , πού συγκεντρώ νουν τδ

ενδιαφ έρον του C a r n a p κ α τά τδ διά σ τη μ α α ύτό. Τ δν χειμ ώ να

του 19 3 9 ερχετα ι στδ Σ ικ ά γο δ R u ss el l κα ΐ ορ γανώ νει ενα φ ρον-

τισ τήρ ιο , στδ δπο ϊό π α ίρνει μ έρος δ C a r n a p , μέ θέμ α τά φ ιλοσ ο-

φ ικά πρ οβ λή μ α τα τω ν βα σικώ ν εννοιώ ν τη ς Λ ο γικ ή ς: τή ς σ ημ α-

σ ία ς κα ΐ τή ς α λή θεια ς. Τ δ εργο του R u s s e ll Inquiry into Mea-ning and Truth ε χ ε ι τή βάση του στίς Ιρευνες αύτές.

Τ δ 1 9 4 0 - 4 1 δ Ca rn ap προσ κα λείται ώ ς επισ κέπτης κα θη-

γη τής στδ H a rv a rd . Ε κ εί δργανώ θη κε μια δμά δα μέ πιδ δρα-

σ τή ρια μ έλη τδν C a r n a p , τδν R us se ll , τδν T a rs k i κα ΐ τδν Q u in e,

ή δποία ά σ χολήθηκ ε μέ προβλή μα τα τή ς Λ ογική ς. "Η δη δ Ph .

F r a n k είχε ελθει ά π δ τή ν Π ρ ά γα σ τίς Η νω μ ένες Π ολ ιτείες κα ΐ

ή τα ν κα θη γη τής της φ ιλοσ οφ ίας τη ς Φ υσ ική ς στδ πα νεπισ τή μ ιο



14

του H ar va rd . Μ αζί του δ C arn ap ο ρ γά ^ α ε ενα col loquium μέ

θέμα τΙς λο γικές βά σεις τη ς επισ τήμ η ς. Τ ά μ αθή μ α τα του Rνο η M ises κα ΐ του Fei g l πά νω στήν έννοια της πιθα νότητας κα

Ο 'ΐ σ υζη τήσ εις πού έγινα ν ξύπ νησ αν από τότε ζω ηρό τό ένδιαφ έ

ρον του Ca rn a p για τδ πρ όβ λη μ α της πιθα νότη τα ς κα ΐ της έπα

γω γή ς πού θα αποτελέσο υν αρ γότερα κύριο α ντικείμ ενο τω ν φι

λοσ οφ ικώ ν του έρευνώ ν.

'Α πό τό 1 942 δ)ς τό 19 4 4 μέ τήν ο ικονομ ική υπ οσ τήριξη του

ιδρύματος R o ck fe ll e r κάνει έρευνητική δουλειά σ τήν π εριοχή τηςΤ ρ ο π ι κ ή ς Λ ο γ ικ ή ς καΐ της Σ η μ α ν τ ικ ή ς (Santa Fe , New Mexico) .

'Α πό τό 19 4 4 ω ς τό 195 2 β ρίσ κεται πά λι στό Σ ικ ά γο. 'Α π ό τήν

περίοδο αό τή ( 1 9 3 6 - 52 ) στό Σ ικά γο εχουμ ε τά έξης σ ημ αντι-

κά ipyoL του:

1939 Foundations of Logic and Mathematics

1942 Introduction to Semantics

1947 Meaning and Necessity

1950 Logical Foun dations of Probability.

Κ α τά τό χρο νικό διάσ τημ α 1952 - 5 4 κά νει ά πο κλ εισ τικά

ερευνά στό 'Ίδρυ μ α τω ν προ χω ρη μένω ν μ ελετώ ν του Pr in ce to n

(Ins titu te of A dv an ce d Stud ies, Pri nc eto n). Έ κ εΙ γνω ρίζει τόν

μ α θη μ α τικό J o h n G . Ke m en y μέ τόν δποιο συ νεργά ζετα ι γιά ενα

χρόνο σέ προβλή μα τα έπα γω γική ς Α ογική ς. Σ τό Pr in ce to n γνω -

ρίζει πρ οσ ω πικά κα ι τόν E in st ei n . Τ ό 1 9 5 4 , υστέρα ά πό τό θά-

νατο του Η . Re ic h en b ac h , δ C a r n a p τόν δια δέχετα ι στήν εδρατης φ ιλοσ οφ ίας του πα νεπισ τη μ ίου της C a li fo rn ia . Π έθανε στίς

14.9 .19701

1 . Τ ο π ρ ώ τ ο μ έ ρ ο ς Ε Ι σ α γ ω γ ή ς β α σ ( ζ ε τ α ί σ τ ή ν α υ τ ο β ι ο γ ρ α φ ί α

τ ο υ O a rn ap ( β λ . σ χ ε τ ι κ ά , R . C a ra ap , « In te lle ctu al A u to b io gr ap h y» , σ τ ο

P . Α . Sch i lpp (ed .) , The Philosophy of Rudolf Carnap, La Salle , I l l inois

1 96 3, σ ε λ . 3 - 8 4 ) .



15

I I , Ή λ ο γ ικ ή α ν ά λ υ σ η τ η ς γ λ ο σ σ ο α ς , Ή βασ ική — μποροϋ-

μ ε voc ποΰ μ ε — διαφ ορά ανά μ εσ α στον Ν εοθετικισ μ ό η τον Λ ο-

γικ ό Ε μ π ειρ ισ μ ό , πού δ πιο σ η μ α ντικό ς εκπ ρόσ ω πο ς του είναι δ

C a r n a p , κα ι τόν πα λα ιότερο Θ ετικισ μ ό κα ΐ Ε μ π ειρ ισ μ ό συνίσ τα-

ται στό γεγονός βτι δ πρ ώ τος θεω ρεί τήν ανάλυσ η της γλώ σ σ α ς

ώ ς τό μόνο εργο τη ς φ ιλοσ οφ ίας. Γ ιά να κατα λά βο υμ ε τή μ εταβο -

λ ή α ύτή π ού γίνεται μέσα στούς κόλπο υς τη ς θετικοεμ πειρική ς

φ ιλοσ οφ ίας κα ΐ τούς λόγου ς πού τήν υπ αγορεύουν πρέπει οπ ω σ δή -

ποτε νά τήν σ υνδέσουμε με τήν κεντρική γιά τήν φ ιλοσ οφ ία α ύτή

έννοια ^ του «δεδομένου»^ πού α πο τελεί τή ν π η γή τη ς γνώ σ η ς

κα ΐ τή βάσ η α να γω γή ς δλω ν τω ν επισ τη μ ονικώ ν εννοιώ ν. Γ ιά τόν

κλα σ σ ικό θετικισ μ ό ή βάσ η α ύτή α να γω γή ς, δπου θεμελιώ νετα ι ή

Ιδια ή γνώ σ η , είναι αύτό πού δίδετα ι στήν ά μ εσ η α ισ θη τη ρια κή

α ντίλη ψ η , τό έπΙ μέρους αισ θητό δεδομ ένο, τό σ υγκ εκριμ ένο άτο-

μ ικό β ίω μ α . Ά λ λ ά τό δεδομένο μέ τήν έννοια του σ υγκεκριμ ένου

άτομ ικοΰ βιώ μ ατος δεν είνα ι α να κοινώ σ ιμ ο, δέν §χει διυποκειμ ε-

νικό χα ρα κ τήρ α κα ΐ γι' α ύτό τό λόγο δέν μπ ορ εί νά λειτουρ γήσ η

ώ ς 'θεμέλιο τη ς γνώ σ η ς. 'Α κό μ η κα ι στή μ ορφ ή πού π ή ρε δ φ αι-

νομενισ μός στό εργο του C a rn a p Der logische Aufbau der W elt

δέν εχουμ ε πά λι τή 'δυνατότητα νά ξεφ ύγου μ ε εντελώ ς α πό τόν

κίνδυνο του So lip si sm us πο ύ κάνει α δύνατη τήν ϊδια τήν επισ τή -

μ η καΐ συνάμ α α κόμ η πιό φ ανερή τήν ανεπά ρκ εια τη ς πα ρα δο-σ ια κή ς μεθόδου ά να γω γή ς στό ατομ ικό δεδομένο. Π ροτού κα τα -

πιασ τούμ ε -μέ τό δεδομ ένο, πρ έπει αύτό νά π ά ρη κά ποια μ ορφ ή

γλω σ σ ική ς δια τύπ ω σ η ς, ώ στε νά γίνη άνα κο ινώ σ ιμ ο. 'Έ τσ ι, βλο τό

βάρος του προβλήματος παύει νά είναι δ προσδιορισμός του δε-

δομ ένου σ τό άμ εσο ατομ ικό βίω μ α κ αΐ μ ετα τοπ ίζεται σ τήν π εριο χή

τη ς γλώ σ σ α ς. Γ ι' α ύτό καΐ δέν α ναζητούμ ε π ιά «π ρω τα ρχικ ά δε-

δομ ένα», αλλά «πρω τα ρχικές πρ οτάσ εις», πού εντάσ σονται σέ μ ιάγλώ σ σ α μ έ διυποκειμενικό από τήν ά ρχή χαρ α κτήρ α . Μ ιά θεω -

ρία του δεδομ ένου κ ι' ακ όμ η λιγότερο μ ιά γνω σ ιοθεω ρια στήν π α -

ρα δοσ ιακή της μορφ ή δέν είναι π ιά δυνα τή . Ή φ ιλοσ οφ ία γίνε-

2. Β λ . σ χ ε τ ί κ ά μ έ τ ή ν ε ν ν ο β α τ ο υ (ο δ ε δ ο μ ε ν ο υ » W . S tegm uller,

Der Phaenomenalismus und seine Schwierigkeiten, D a rm s ta dt 19 69 , σ ε λ .

9n V ff



16

ται «κ ριτική , δπω ς θά π η δ W ittg en ste in , τη ς γλώ σσ ας»^.

Ή άνάλυση της γλώ σσ ας στή σ ύγχρονη ανα λυτική φ ιλοσο-φ ία ακολούθησε δυο κα τευθύνσ εις. Ή μ ια κα τεύθυνσ η είναι εκεί-

νη πού ακολούθησε δ W itt g en st ei n στίς Φ ιλ ο σ ο φ ικ έ ς ε ρ ε ν ν ε ς , ή

α λλ η είναι εκείνη πού ακολούθησε δ G a rn ap . Σ τον W it tg e ns te in

προ έχει ή άνάλυσ η της κα θη μ ερινής γλώ σ σ ας, στον C a rn a p ή

κα τασ κευή μ ιας ιδεατής γλώ σ σ ας α πα λλ α γμ ένης ά πδ τις ελλεί-

ψ εις τω ν φ υσικώ ν γλω σ σ ώ ν. Π ρό κειται για δυδ μεθόδους μέσα

στους κόλπο υς τής α να λυ τική ς φ ιλοσ οφ ίας που άποσ κοπουν σ τήδιασ άφ ησ η τω ν φ ιλοσοφ ικώ ν εννοιώ ν κα ΐ προ βλη μ άτω ν. Ή μέ-

θοδος του C a r n a p , πού μας ενδιαφ έρει εδώ , συνίσταται στή λο-

γικ ή άνάλυσ η , πού σ ημ αίνει διερεύνησ η δχι τής δομ ής τώ ν φ υ-

σικώ ν γλω σ σ ώ ν, άλλ α τώ ν κανόνω ν στούς οποίους πρ έπει νά όπα -

κούη ενα γλω σ σ ικό σύ στημα . Γ ι' αύτό τό λόγο κα τασ κευάζοντα ι

γλω σ σ ικά σ υσ τήμ ατα πού έχουν δική τους νομ οτέλεια κ α ΐ δικές

τους δυνατότητες α νά πτυξη ς. Ή άνάλυσ η τής γλώ σ σ ας μέ τή σ η-

μασ ία α υτή πα ίρνει σ υσ τημ ατική μο ρφ ή στο εργο του C a m a p ,

κα τ' α ρχή ν, ώ ς λογική σύνταξη τής γλώ σ σ ας.

Ό λόγος πού δδήγη σ ε τδν C a rn a p στήν ά νάπ τυξη τής συν-

τακτικής μεθόδου πρέπει γενικότερα, νά άναζητη'θή στδν άντι-

μεταφ υσ ικό χα ρα κτή ρα του Κ ύκλο υ τή ς Β ιέννη ς. Ό Ν εοθετικι-

σμ δς στρέφεται κα τά τή ς Μ εταφ υσ ική ς μέ στόχο ν' ά ποδείξη, π ρώ -

τον, δτι οι προτάσεις της δεν έχουν εμπειρικό χαρακτήρα καί, κατά

σ υνέπεια , δέν έχουν νόημ α , κ α ί, δεύτερο ν, δτι είναι ψ ευδο-προτά-σεις πού οφ είλονται σέ λά θη λο γική ς σ ύνταξης τή ς γλώ σ σ α ς.

« 'Ό τι στήν κα θη μ ερινή γλώ σ σ α , γρά φ ει δ C a rn a p , είναι δυνατόν

νά σ χημ ατίσ ου μ ε μ ια σειρά ά πό λέξεις δίχω ς νόη μ α , χω ρ ίς νά

πα ρα βο ύμ ε τους κα νόνες τή ς Γ ρα μ μ α τική ς, δείχνει δτι ή γρα μ -

μ α τική σ ύνταξη ά πδ τή σ κοπιά τής κα θα ρή ς λο γική ς είναι ά νεπα ρ-

κή ς. 'Ά ν ή γρα μ μ α τική σ ύνταξη α ντισ τοιχούσ ε μέ άκρ ίβεια στή

λο γική σ ύνταξη, 'δέν θά μπορούσε νά προ κύψ η κ α μ ιά φ ευδο-πρό-

τασ η . . . ' Ά ν ή άπο'ψ ή μ α ς δτι ή Μ εταφ υσ ική συνίσταται σέ φ ευ-

δο-π ροτάσ εις, είναι σω στή, τότε σέ αιά σ ω στά φ τια γμ ένη γλώ σ σ α

1 . L . W i t t gens t e in , Tractatus Logico - Philosoph icus, L o n d o n

r i9 6 n . 1969ιΓ4>: 40031.



17

άπό τήν δποφη της Α ο γ ιχ η ς ή Μ εταφ υσ ική δέν θά μπορούσε κά ν

νδο δια τυπ ω θη . Ά π ' αό τά γίνετα ι φ α νερή ή μ εγάλ η φ ιλοσ οφ ικήσ ημ ασ ία της κα τα σ κευή ς μ ιας λο γικ ή ς σ ύνταξης πού επιχειρο ύν

σ ήμ ερα οι θεω ρη τικοί τη ς Λ ογική ς»^ .

Ό C a rn a p είναι πεπεισ μ ένος π ώ ς δλα τα προβ λή μ α τα τη ς

πα ρα δοσ ια κή ς φ ιλοσ οφ ίας είνα ι, βα σ ικά , ψ ευδο-π ροβ λήμ ατα π ού

προέκυψαν ά π ό τή μ ή α κρ ιβή δια τύπ ω σ η τους* δταν τά δια τυπ ώ -

σουμε σω στά, απ οκα λύπτονται ώ ς προ βλή μ ατα λο γική ς άνάλυσ ης

τη ς γλώ σ σ ας. Ή διατύπω σ η προτάσ εω ν πού αναφ έρονται στδν κό-σμο τής έμπειρία ς είνα ι α ποκλεισ τικό εργο τω ν θετικώ ν επισ τη-

μ ώ ν, ενώ ή φ ιλοσ οφ ία δέν 'εχει νά κά νη μ ε τδ φ υσ ικδ κόσ μ ο, άλλ ά

μ έ τή γλώ σ σ α , Ιτσ ι ώ στε τα φ ιλοσ οφ ικά π ρο βλ ή μ α τα π ρέπει νά

διατυπω θουν δχι στή βασ ική γλώ σσ α (D ing -S pra ch e, O b jek tsp ra -

ch e), ά λλα σ τή μετα-γλώ σσ α ή στή γλώ σ σα τή ς σύνταξης (M e-

tas pr ac h e, S yn tax sp rac he ). Ή τελευτα ία είναι μ ιά θεω ρία τή ς

τυπ ικ ή ς δομ ής τή ς γλώ σ σ ας πού ά ποτελεΐ τδ αντικείμ ενο τής λο-γικ ή ς άνά λυσ ης (μ ετα -θεω ρία ). Σ τή θέση , κα θώ ς βλέπουμ ε, του

«δεδομένου» εχουμ ε τή γλώ σ σ α τήν ίδια γ ια τήν τυπ ική δομ ή τής

οπ οία ς πρ έπει νά μιλήσ ουμ ε σέ μ ιά δεύτερη γλώ σ σ α . Κ α τά πόσ ο

βέβα ια είναι αότδ δυνα τδ ύπή ρξε ενα άπό τά ά ντικείμ ενα συ-

ζητήσ εω ν στόν Κ ύκλο τής Β ιέννη ς Ό W ittge ns tein στό Tracta-

tus υπ οσ τή ριζε δτι δέν μπορούμ ε νά μ ιλή σ ουμ ε γιά τή λ ογική δο-

μ ή τω ν προτάσ εω ν κα ΐ τή σχέση γλώ σ σ ας κα ΐ πρ α γμ α τικό τη τα ς,άφ ου βέβαια γι' αύτόν ολόκλη ρη ή άνά λυσ η τή ς γλώ σ σ ας συνί-

σ τατα ι σέ πρ οτάσ εις χω ρίς νόη μ α . "Ω στόσο δ C a rn a p Ιδειξε στδ

εργο του Α ο γ ικ η ο ύ ν τ α ξ η τ η ς γ λ ώ σ σ α ς δτι μπορούμ ε νά μ ιλή σ ου-

μ ε γιά τήν τυπ ική δομή μ ια ς γλώ σ σ α ς μ έσ α σ τήν Ιδια τή γλώ σ σ α .

"Ώ ς πρ ότυπ ο γιά τή διατύπ ω σ η τή ς μετα -θεω ρίας του χρ η σ ί-

μευσε στόν C ar n ap ή θεω ρία τω ν άπ οδείξεω ν (ή τά Μ ετα-μ αθη -

μ ατικά ) του D . H i lber t (1862 -1 9 4 3 ) . Ό H i lbe r t γιά πρώ τη φ οράέπιχείρη σ ε μ ιά τυπ ικ ή ά νάλυ σ η τής γλώ σ σ α ς μ έ σκ οπό νά θεμ ε-

λιώ σ η όλόκληρο τό σύσ τημα τω ν Μ αθη μ ατικώ ν σέ άσ φ αλεις βά-

1. R. Carnap, Oberwindung der M etaphysik durch logische Ana-

lyse der 5prac / ie , Erkenntn is , 2 , 1931, σ ε λ . 228 .

2 . Η λ . R . O a m ao . Intellectual AutobiosraDhy, σ ε λ . 2 9 .



18

σ εις. Σ τήν π ρο σ πά θειά του αδτή δδη γεϊται στή διά κρισ η άνά-

μεσα σ τα Μ αθ η μ ατικά ώ ς κα θαρά τυποπο ιημ ένο αξιω μ ατικό σύ-σ τημ α κα ι τίχ Μ ετα μ α θη μ α τικά ώ ς δργανο διερεύνησ ης τη ς λο-

γικ ή ς δομ ής κα ι τω ν λο γικώ ν ιδιοτήτω ν του μ α θη μ α τικο ύ σ υσ τή-

μ α τος. Μ ια σ αφ ή εικόνα της μ ετα-θεω ρίας του H il b er t μπορού-

με νά εχου μ ε, αν σ υγκρίνουμ ε τό τυπο ποιημ ένο γλω σ σ ικό σύστη-

μα μ' ενα παιχνίδι σκάκι δπου οι πεσσοί είναι τα σύμβολα του

σ υσ τήμ ατος. Γ ια νά πα ίξου μ ε τό πα ιχνίδι αυτό, θά πρ έπει νά

ξεκινήσ ουμ ε ά πό δρισμ ένους ά ρχικού ς συνδυασμ ούς τω ν πεσσώ ν

(τά α ξιώ μ α τα ) . "Γ σ τερα , μ ετακ ινούμ ε τους πεσσ ούς σύμ φ ω να μέ

τούς κανόνες του πα ιχνιδιού (οχ κανόνες πρόβ ασ ης) οί οποίοι μ α ς

επιτρέπου ν νά κάνουμ ε κα ινούρ γιους συνδυασμ ούς (τά θεω ρή μ α-

τα) . Τ ό π α ιχνίδι αύτό μ πορούμ ε νά τό πα ίξου μ ε, χω ρίς νά χρ εια -

στούμε κά πο ια σ ημ ασ ιολόγησ η τώ ν συμβόλω ν (οι πεσσ οί) . Ο : προ-

τάσ εις δμω ς πού θά διατυπώ σ ουμ ε σ χετικά μέ τό πα ιχνίδι αύτό

•δέν είνα ι πρ οτάσ εις χω ρίς νόη μ α , δπω ς οί θέσεις τώ ν πεσσώ ν κ α ι

οι κινήσ εις τους. Π ρέπ ει εδώ νά κάνουμ ε διάκρ ισ η ανάμ εσα στάσύμ βολα κα ΐ τούς τύπους του σ υσ τήμ ατος, πού μ ελετού μ ε, κα ΐ σ τά

σύμβολα κ αΐ τΙς πρ οτάσ εις πού διατυπ ώ νουμ ε γιά νά π εριγρά -

ψ ουμε τό έν λό γω σ ύσ τημ α. Τ ά τελευταία δέν ανήκ ουν στό σύσ τη-

μ α , στή θεω ρία, άλλά στή μ ετα-θεω ρία.

Ή βα σ ική ιδέα τη ς μ ετα μ α θη μ α τική ς μεθόδου του Hi lb er t

άπο τελει κα ΐ τήν ά φ ετη ρία τη ς σ υντακτική ς μεθόδου του C a rn a p .

"Ο πω ς τά Μ ετα μ αθ ημ ατικά αποτελούν μ ιά γενική θεω ρία τηςτυπ ική ς δομή ς τη ς μ α θη μ α τική ς γλώ 'σσ ας, κ α τά τρόπο ανά λογο,

'άλλά σε γενικότερη ακόμη μορφή, ή λογική σύνταξη θά άποτε-

λέσ η μ ιά γενιχή θεω ρία τη ς τυπ ική ς δομ ής τώ ν γλω σ σ ικώ ν έν γέ-

νει σ υσ τημ άτω ν. Π ρω τα ρχικό ς σκοπός του C a rn a p είναι ή ά νάπ τυ-

ξη μ ιας μ ετα -θεω ρίας βάσ ει τη ς οπ οίας θά μ πορούσ αμ ε νά δια κρ ί-

νουμε μέ τυπικά καΐ μόνον κριτήρια τΙς μεταφυσικές άπό τις μή

μεταφυσικές προτάσεις καΐ νά αποκλείσουμε τις τελευταίες άπό

μ ιά κα τασ κευασ μ ένη, ιδεατή γλώ σ σ α.

Σ τή Λ ο γ ικ ή ο ύ ν τ α ξ η τ η ς γ λ ώ σ ο α ς δ C a rn a p επιχειρεί — θά

μπορούσ αμ ε νά ποΰ μ ε — μ ιάν «έπα ναξιολό γησ η δλω ν τώ ν άξιώ ν».

Α ύτό γίνετα ι άμ έσ ω ς α ντιλη πτό , άν προσέξουμε τήν κεντρ ιχή θέσ η

πού εγει στό Ιρ γο του δ δρος σύνταξη κ α ι τό νόη αα πού πα ίρνει.



19

Μ εσα στήν Ε ννοια α ύτή περικλείετα!, δλόκ λη ρη ή Λ ο γικ ή κα -

θώ ς τονίζει επα νειλη μ μ ένα δ C a rn ap , α λλά κ α ΐ ή φ ιλοσ οφ ία : «ό-λα τά φ ιλοσο φ ικά πρ οβ λή μ α τα μέ νόημ α α νήκουν σ τή σύνταξη»^.

Ή Λ ογικ ή δέν Ε χει εδώ νά κά νη μ έ νόμους τη ς νόησ ης πού έχουν

αιώ νιο κύρος ουτε τά φ ιλοσοφ ικά προβλή μ α τα είναι τά π ιδ γενι-

κ ά έρω τή μ α τα γιά τδ είναι κα ι τδ νοειν. Ο ί κανόνες τη ς σύντα-

ξης είναι νόμοι τη ς γλώ σ σ ας πού άφ οροΰν τή μ ορφ ή τώ ν συμβό-

λω ν (σ ημ είω ν) κα ΐ τις πρά ξεις στΙς δπ οιες προβαίνουμ ε μ ' αδτά*

καΙ ώ ς νόμοι της γλώ σ σ ας είναι δοσ μένοι, στίς φ υσ ικές γλώ σ σ ες,ισ τορικά ώ ς συμβ άσ εις κα ι αλλάζουν ά πδ γλώ σ σ α σέ γλώ σ σ α , ένώ

σ τίς κα τασ κευα σ μ ένες γλώ σ σ ες αποτελού ν δικές μ α ς αύ θα ίρετες

σ υμ βά σ εις. Γ ι' αύτδ κα ι στά πλ α ίσ ια τη ς κλα σ σ ική ς φ ιλοσ οφ ική ς

παρά δοσ ης δέν είναι κάν νοητοί ώ ς α ντικείμ ενα της λο γικ ή ς Ε-

ρευνα ς, εφ όσον τδ ά ντικείμ ενο τή ς Λ ο γικ ή ς πρέπει Ιδώ νά τδ συλ-

λάβουμ ε ώ ς κά τι πο ύ λειτου ργεί εξω ά π δ τδ χρό νο, ώ ς κά τι κ α τ'

εξοχήν ύπ ερχρο νικό . 'Ω στόσο γιά τδν C a r n a p ^ δ κα θένας μ πο ρείνά φ τιά ξη τή -Λ ο γικ ή του, άρκ εϊ νά μ α ς προ σδιορίσ η τούς συντα-

κτικο ύς κα νόνες του γλω σ σ ικο ύ του σ υσ τήμ ατος. Α ύτή είναι ή

ά νώ τα τη α ρ χή τή ς Λ ο γικ ή ς, δπω ς τή ν κα τα λα βα ίνει βέβαια δ

C a rn a p . Ό λο γικδς συμ βατισμ δς ά πο τελεϊ ενα ά π δ τά π ιδ χα ρα -

κτηρ ισ τικά γνω ρίσ μ α τα τή ς σ υντα κτική ς μεθόδου του C a rn a p . Γ ε-

νικό τερα , μπορο ύμε νά ποΰμ ε πώ ς ή θέση του Ca rn a p ά πο τελεί μ ιά

ριζικ ή ά πό κλ ισ η ά πδ τήν πα ρα δοσ ια κή ά ντίλη ψ η γιά τδ ά ντι-κείμ ενο τή ς Λ ογικ ή ς κα ΐ τή ς Φ ιλοσ οφ ίας.

I I I , 01 β α σ ικ έ ς ά ν ο ιε ς τ η ς λ ο γ ικ ή ς ο ν ν τ α ξ η ς . Θ ά μ πο-

ρούσε 'ίσω ς κα νείς, ά πδ πρ ώ τη ά πο ψ η , νά ύποθέση π ώ ς ή σύντα-

ξη Ε νει νά κά νη μ ονά χα μέ τούς τρόπ ους σχη μ α τισ μ ού τώ ν πρ ο-

1. Β λ . R . O a m ap , Logische Syntax der Sprache, W i e n 1 93 4, σ ε λ .

2 καΐ 202.2. R. Carnap, Logische Syntax..., σ ε λ . 2 0 6 .

3. R. Carnap, Logische Syntax..., σ ε λ . 4 5 : « Je de r m a g s e in e Lo -

gik, d.h. seine Sprax^hform, wie er will , aufbauen. Nur muss er, wenn

er mit uns diskutieren wil l , deutl ich angeben, wie er es maohen wil l ,

svntakt ische Besi timmuneen se b e n . . . »



20

τάσ εο)ν, άντίθετα μέ τή Λ ο γικ ή πού διερευνά τους κανόνες σύμ-

φ ω να μ έ τους οποίους μ ια κρ ίσ η σ υνά γεται από μ ιαν αλ λη ή , άκό -μ η , τΙς σ ημ ασ ιολογικές σ χέσ εις τω ν προ τάσ εω ν μ εταξύ τους. "Ω στό-

σο στον C a rn a p οΰτε τό ενα ουτε τό αλλο ισ χύει. ΟΕ σ υντακτικο ί

του κανόνες στη στενότερη σ ημ ασ ία τους είναι βέβαια κανόνες

σ χημ ατισ μ ού , δμω ς κα ΐ ο'ι κα νόνες μετασ χημ α τισ μ ού , πού αντισ τοι-

χούν σ τ ο υ ς κανόνες του λογικού συμπερασμου, είναι του ϊδιου εί-

δους μέ τούς πρ ώ του ς κα ι μπορούμ ε, επομ ένω ς, εξίσου νά .τούς συλ-

λάβουμ ε έντελώ ς τυπ ικά . Γ ια να γίνη κ α τα νοη τή ή ά να γω γή α ότή

της κεντρικής Ίννοιας του λογικού συμπερασμου στήν περιοχή της

μο ρφ ολογίας τη ς γλώ σ σ α ς, πρ έπει κ α τ' α ρ χή ν, νά εχουμ ε ύπόψ η

μ ας πώ ς, δταν δ C a rn a p μ ιλά η για πρ οτάσ εις (ενας Ά λ λ ο ς βασι-

κό ς δρος της σ ύνταξης) δέν εννοεί κρ ίσ εις ^ (j ud gem ents , p ro p o -

siti on s), α λλά «φ ράσεις» (se nt en ce s). Ή πρό τασ η είναι μ ιά διά-

τα ξη κ α τά ορισμ ένο τρόπο τω ν συμ βόλω ν πού άποτελοΰν τα στοι-

χεία τη ς κα ΐ πού δέν έχουν κα νένα νόημ α , είναι α πλώ ς σ η μ ά δια ^

πά νω στό χα ρτί. 'Έ τσ ι, δ λογικός συμπερασμ ός (F ol ge ru ng sb e-g ri ff ), ή πιό σ η μ α ντική έννοια της σύνταξη ς, σ υνίσ ταται στό με-

τα σ χημ α τισ μ ό τω ν προτάσ εω ν βάσ ει δρισμ ένω ν σ υμ βα τικώ ν κα νό-

νω ν, -οί δπο ϊοι πρ οσ διορ ίζοντας κά τω άπό ποιές συνθήκες μ ια πρό-

τασ η σ υνάγεται ά πό Ά λ λ ε ς , μας δίνουν δλες τις λογικές σχέσεις μέ-

σα σ' ενα σ υγκεκριμ ένο γλω σ σ ικό σ ύσ τημ α. Ή σ υντακ τική α ύτή

έρμ ηνεία τώ ν λο γικώ ν σχέσεω ν μα ς δίνει νά καταλά βο υμ ε μέ πο ιά

σημ ασ ία στό Ιργο του C a rn ap ή Λ ογική γίνετα ι στήν π ρα γμ α τι-

κό τη τα ενας κλά δος τη ς σ ύνταξης. 'Λ λλ ά σ τό σημείο ά κρ ιβώ ς

1. Β λ . R . Ca rn ap , Logische Syntax..., σ ε λ . 19 5: « W ir w o l le n

die Frage, was dieses durch einen Satz Bezeichnete ist , hier beiselte las-

sen (manche meinen Gedanken oder Gedankeninhalte , andere Fakten oder

moglidhe Fakten); diese Frage verfiihrt leioht zu pihilosopihischen Schein-

prob lemen» .

2 . Β λ . R . C a m ap , Logische Syntax..., σ ε λ . 4 : « E in A us dr uc k

dieser Sprache heisst e in Satz, wenn er in solcher und solcher Weise aus

Zeich en der und der Arten in der und der Re ihenfo lge besteht».

3 . Β λ . R . C a m ap , Logische Syntax..., σ ε λ . 5 : « D e r T e rm i nu s

'Zeichen' sol i hier nur soviel heissen wie 'Figur' . Es wird niobt etwa

vorausgesetz , dass e in solches Zeichen eine Bedeutung hat oder etwasKpypiol·» npt ·»



21

αύτδ πρ οκ ύπτει 2να σοβαρδ πρ όβ λη μ α : είνα: δυνατόν v i π ά ρη ή

σ χέσ η τη ς λο γική ς ακ ολουθίας (log ical co n se q u en ce ) σ υντακ τική

ερμ η νεία , νά ισ χύη δη λα δή βάσει τω ν κα νόνω ν ά πο κλεισ τικίο τη ς

σύνταξης χω ρίς αναφ ορά στό νόημ α τω ν πρ οτά σ εω ν;

Ή σ υντα κτική ερμ η νεία βασ ικώ ν δρω ν τη ς Λ ογικ ή ς δίνει

στον C a rn a p τή δυνατότητα νά κα τασ κευάσ η μ ιά θεω ρία , άπ ό

πρ ώ τη άποψ η αυσ τηρά συνεπή, σύμφ ω να με τήν οποία ή γλώ σ σα

παρο υσ ιάζεται σάν ενας κλεισ τές α ύτάρ κη ς κόσμος κα ΐ δ φ ιλό-

σοφ ος δέν χρ ειά ζετα ι γι' αύ τδ νά άνα φ έρεται σέ κά τι τδ έξω -γλω σ -

σ ικό . Χ α ρα κτη ρισ τικό γιά τή μ ονομ έρεια τη ς σ υντακτική ς α ύτής

α ντίλη ψ η ς δσον άφ ορα τή γλώ σ σ α , είναι δτι ή θεω ρία τοΟ C a rn a p

δέν δίνει στή λέξη σ ημ ασ ιολο γική αύτονομ ία , ά λλ ά ύπ οσ τηρίζει

πώ ς τδ νόη μ ά της τδ πα ίρνει μέσα ά πδ τή λειτουργία πο ύ επιτε-

λεί στήν πρό τα σ η . "Α λλά άν τδ νόημ α μ ια ς λέξη ς βα σ ίζεται στδ

συνδυασ μό της μ έ ά λλα γλω σ σ ικά σ ύμ βολα, τδ ϊδιο κ ι' α ύτά ά ντ-

λοΰν τδ νόημ ά τους άπ δ τή σ χέσ η τους μέ τή λέξη . Κ α τα λή γου -

με δη λα δή σ ' ενα φ αύλο κύκλο ά πδ τδν δποιο δέν μπο ρούμ ε νά

ξεφ ύγου μ ε, άν δέν άναγνω ρίσ ουμ ε έκτδς ά πδ τή σ υντακ τική κα ΐ

μ ιάν ά λλη διάσ τασ η τη ς γλώ σ σ ας πού ονομά ζουμε Σ η μ α ν τ ικ ή ,

Ή προσ πάθεια του C ar n ap νά κα τασ κευά σ η Ινα α ύτόνομο

σ υντακ τικό σ ύσ τημ α ά π έτυχε. Ό ίδιος δ C a rn a p εγκ α ταλ είπ ει άρ-

γότερα τους σ υντακ τικο ύς άποκλεισ τικά δρισμούς τω ν βασ ικώ ν έν-

νοιώ ν τη ς Λ ογικ ή ς κα ι ά να γνω ρίζει πώ ς ή σ υντακ τική άνάλυ σ η

τη ς γλώ σ σ ας πρ έπει νά σ υμ πλη ρω θή μέ τή διερεύνησ η τω ν ση-

μ ασ ιολο γικώ ν σ χέσεω ν άνά μεσ α σ τίς πρ οτάσ εις. Τ ά φ ιλοσ οφ ικά

πρ οβ λή μ ατα δέν άπο σ αφ ηνίζονται οπ ω σ δήπο τε κα ΐ πολύ λιγό-

τερο λύνονται — μέ άνά λυσ η μ ονά χα τώ ν τυπ ικώ ν σχέσ εω ν άνά -

μεσα στά σύμβολα (σ η μ εία ). Μ ιά τέτοια άντίλη ψ η γιά τδ Ιργο

της φ ιλοσ οφ ίας είναι πολύ σ τενή . 'Λ π δ τδ 1 9 3 6 κ α ΐ δσ τερα δ

C a rn a p άναθεω ρεΐ τις άπό ψ εις του κα ι ά να γνω ρίζει δτι τδ Ιργο

της φιλοσοφίας συνίσταται στή ο η μ ε ι ο λ ο γ ι κ η άνάλυση της γλώ σ -

σας.

Ά π δ τή σκοπιά της Σ η μ ε ι ο λ ο γ ί α ς (Semiotic) ή άνάλυση της

γλώ σ σ ας περιλα μ βά νει τρία μ έρη :

1 . Τ ις σχέσ εις άνά μ εσ α σ τή γλώ σ σ α κ αΐ τδν άνθρώ πινο δρ-

γα νισ α δ πού τήν γρη σ ιμ οποιεΓ πρόκειται δη λα δή γ ιά τΙς βιολο-



22

γικ ές, τΙς ψ υχο λογικές %αΙ τΙς κοινω νιολογικές δια σ τάσ εις του

γλω σ σικού συμβόλου. Τ ή ν ερευνά αύτή δνομά ζουμε Π ρ α γ μ α τ ιο τ ιχ τ η(Pragmatics).

2 . Τ Ις σχέσ εις άνάμ εσα στα γλω σ σ ικά σύμβολα κα ΐ το& ά ντι-

κείμ ενα στα δπ οΐα άνα φ έρονται, τα σ η μ α ινόμ ενα . Τ ή ν 2ρευνα α δ-

τή ονομάζουμε Σ η μ α η ικ η (Sem antics).

3 . Τ ις λο γικές σχέσ εις άνά μ εσ α σ τα γλω σ σ ικά σ ύμ βολα , μέ

τΙς δπ οΐες ά σ χο λεΐται ή Σ υ ν τ α κ τ ι κ ή (Syntactics).

Τ ή διά κρ ισ η α ύτή πού κάνει ό C h a rl e s M o rr is στδ Ιργο τουFoundations of the Theory of Signs (1938) υΕοθετεΙ καΐ δ Car-

n a p , τδ ενδιαφ έρο ν του ώ στόσο σ τρέφ εται κυρ ίω ς σ τή Σ η μ α ν τ ικ ή .

Τ ις Ιρευνές του στήν π ερ ιο χή α ύτή δη μ οσ ιεύει σέ δυδ σ η μ α ντικά

εργα του, στο Introduction to Semantics (1942) καΐ στδ Meaning

and Necessity (1947).

Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Σ Α Υ Γ Ε Λ Η Σ



R. CARNAP

Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Κ Α Ι Α Ο Γ Ι Κ Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η



/. THE REJECTION OF META PHYSICS

1. Verifiability

The problems of phi losophy as usua l ly dea l t wi th a rc of

very d i f fe ren t k ind s . F ro m th e poin t of v iew which I am here

taking we may dis t inguish mainly three k inds of problems and

doctr ines in t radi t ional phi losophy. For the sake of s implic i ty

we shal l ca l l these par ts Metaphysics, Psychology, a n d Logic,Or, ra ther , there are not three dis t inct regions , but three sor ts

of components which in mos t theses and ques t ions a re com-

bined: a metaphys ica l , a psychologica l , and a logica l compo-

n e n t .

T he con s idera t ions th a t fo l low be long to the th i rd region:

we a re here ca r ry ing out Logical Analysis. The func t ion of lo-

gical analy sis is to analy se all kn ow ledg e, all asser tion s of

science and of everyday l i fe , in order to make c lear the sense

of each such asser t ion and the connec t ions be tween them. One

of the principal tasks of the logical analysis of a given state-

ment i t to f ind out the method of ver if icat ion for that s ta te-

m ent . T h e ques t ion i s : W ha t reasons can there be to asse rt

th is s ta tement ; or : How can we become cer ta in as to i t s t ru th

or fa lsehood? This ques t ion i s ca l led by the phi losophers the

epis temologica l ques t ion; epis temology or the phi losophica l theo-

ry of knowledge is nothing other than a specia l par t of logical

ana lys is , usua l ly combined wi th some psychologica l ques t ions

concerning the process of knowing.

What , then, is the method of ver if icat ion of a s ta tement?

Here we have to d is t inguish be tween two kinds of ver i f ica t ion:

direct and indirect . I f the ques t ion is about a s ta tement which

asser ts something about a present percept ion , e .g . "Now I seea red square on a b lue ground," then the s ta tement can be

tes ted direct ly by my present perception. I f a t present I do see

a red square on a blue ground, the s ta tement is direct ly ver if ied

by this seeing; if I d o no t see tha t , it is disp rov ed. T o be sure ,

there a re s t i l l some se r ious problems in connec t ion wi th d i rec t



L Η Α Π Ο Ρ Ρ Ι Ψ Η Τ Η Σ Μ Ε Τ Α Φ Υ Σ Ι Κ Η Σ

1, Ή δ υ ν α τ ό τ η τ α έ π α λ ή ϋ 'ε ν Ό η ς

Τ ά πρ οβλή μ ατα της φιλοσοφ ίας πού συ χνά μα ς απασ χολούν

διαφ έρουν πολύ στδ είδος τους. Ά π δ τή ν άπο ψ η πού όπ οσ τη ρίζω

εδώ μπορ ούμ ε νά διακρ ίνουμ ε τρία είδη πρ οβ λη μ άτω ν χα ΐ τρεΤ ς αν-

τίσ τοιχους κλά δους τη ς πα ρα δοσ ια κή ς φ ιλοσ οφ ίας. Γ ιά λόγους ά-πλότητας θα ονομάσουμε τούς κλάδους αύτούς Μ ε τ α φ ν ο ικ ή , Ψ υ χ ο -

λ ο γ ί α κα ΐ Λ ο γ ικ ή , ' Ή , κα λύ τερα , δεν υπά ρχουν τρεις χω ρισ τές

περιοχές, αλλά τ ρ Ι ο ί σ υσ τατικά μ έρη πού σ τά περισ σ ότερα φ ιλοσ ο-

φ ικά προβλήμ -ατα τά βρίσκουμ ε ενω μ ένα: τδ μ ετα φ υσ ικό , τδ ψ υ-

χολο γικό καΐ τδ λο γικδ μ έρος.

Ο ι από ψ εις πού άκολουβοϋν α νήκο υν σ την. τρίτη π εριοχή * κά -

νουμε εδώ Λ ο γ ικ ή "Λ ν ά λ υ ο η . Τ δ Ιργο της σ υνίσ ταται στήν άνά -λυση της γνώ σ η ς, στήν ανάλυση τώ ν προτάσ εω ν της επισ τή μ η ς

κα ι τη ς κα θη μ ερινή ς ζω ή ς, μ ε τδ σκ οπδ νά κα τασ τήσ ουμ ε σ αφ ή τή

σ ημ ασ ία κα ΐ τις σ χέσ εις τους. 'Έ να πρ ω τα ρχικ δ καθήκο ν τη ς λο-

γικ ή ς άνά λυσ ης μ ια ς ορισ μ ένης πρό τα σ η ς είναι νά βρή τή μέθοδο

επαλ ήθευσ ή ς τη ς. Τ δ ερώ τημ α είνα ι: Π οιοι λόγοι μπορούν νά ύ-

πά ρχουν πού νά επιβεβαιώ νουν τήν πρό τασ η α ό τή ; ' Ή , πώ ς μπο-

ρούμε νά βεβα ιω θούμ ε γιά τήν αλή θεια ή τδ ψ ευδός τη ς; Τ δ έρώ -τημ α α ότδ οι φ ιλόσ οφ οι τδ ονομάζουν επισ τημολογικό* επισ τημ ο-

λο γία ή φ ιλοσ οφ ική θεω ρία της γνώ σ η ς 'δέν είναι τίποτε άλλο ά πδ

ενα ιδιαίτερο τμ ή μ α τή ς λο γική ς ά νάλυσ η ς, πού συνήθω ς συνδέε-

ται μέ ορισμένες ψ υχολο γικές ερευνες σ χετικές μέ τδν τρόπο πο ύ

σ υντελείται ή γνώ σ η .

Π οιά , λο ιπόν, είναι ή μέθοδος επαλή θευσ η ς μ ια ς πρ ότασ η ς;

Έ δ ώ πρ έπει νά κά νουμε διάκ ρισ η ανάμ εσ α σέ δύο είδη επα λή θευ-σ η ς: τήν άμ εσ η κα ΐ τήν εμμ εσ η . "Α ν πρ όκ ειτα ι γιά μ ιά π ρό τα σ η

πού βεβαιώ νει κά τι σ χετικδ μ έ μ ιά παρούσ α α ντίλη ψ η π . χ. " Τ ώ -

ρα β λέπω ενα κό κκινο τετρά γω νο πά νω σέ γα λά ζιο φ όντο", τότε ή

πρ ότα σ η μ πορ εί νά έλεγχθή ά μεσα ά πδ τήν σ χετική ά ντίλη ψ ή μ ου.

' Ά ν στδ παρ δν βλέπω πρ α γμ α τικά ενα κόκκινο τετρά γω νο σέ γα -

λά ζιο φ όντο, ή πρ ότα σ η επα λη θεύετα ι άμ εσ α ά πδ α ύτδ πού βλέπω *

άν δέν τδ βλέπω , δέν έπα λη θεύετα ι. 'Α σ φ α λώ ς ύπ ά ργουν άκόίΑ Υ ΐ



26

ver i f ica t ion . We wi l l however no t touch on them here , bu t

give our at tent ion to the quest ion of indirect ver i f icat ion, whichis more impor tan t fo r our purposes . A s ta tement Ρ which i s

not d irect ly ver i f iable can only be ver i f ied by direct ver i f icat ion

of s ta tements deduced f rom Ρ togethe r with othe r al read y ve-

r i f ied s ta tements .

Let us take the s ta tement P i : "This key i s made of i ron" .

There are many ways of ver i fying th is s ta tement : e .g . : I p lace

the key near a magnet ; then I perceive that the key is a t t racted.Here the deduct ion i s made in th i s way:

Premises: P^: *'This key is made of iron"; the statement to be examined.

P2* "If an iron thing is placed near a magnet, it is attracted";

this is a physical law, already verif ied.

P3: "This object—a bar—is a magnet"; statement already ve-

r i f ied .

P^, "T he ke y is plac ed nea r the bar": this is novi dire ctly

verif ied by our observation.

From these four p remises we can deduce the conclus ion :

Pg! "The key will now be attracted by the bar."

This s ta tement i s a p red ic t ion which can be examined

by observat ion. I f we look, we ei ther observe the at t ract ion or

we do no t . In the f i r s t case we hav e fou nd a pos i t ive ins tance ,

an ins tance of ver i f icat ion of the s tatement Pi under conside-

rat ion; in the second case we have a negat ive ins tance, an in-

stance of disproof of Pi.In the f i r s t case the examinat ion of the s tatement Pi is

no t f in i shed . We may repea t the examinat ion by means o f a

magnet , i .e . we may deduce other s tatements s imilar to P5 by

the he lp o f the same or s imi lar p remises as before . Af ter tha t ,

o r ins tead of tha t , we mav make an examinat ion by e lec t r ica l



27

μ ερικά σοβαρά πρ οβ λή μ α τα σ χετικά μ έ τήν δμεση επα λή θευσ η .Δ εν θά τά θίξουμε δμω ς εδώ , α λλά θά στρέψ ουμε τήν πρ οσ οχή μ α ς

στήν ά μ εσ η επα λή θευσ η , πού είναι πιο σ η μ α ντική γιά τούς σκο-

πούς μ α ς. Μ ιά πρ ότασ η Ρ πού δεν επα λη θεύετα ι άμ εσ α μ πο ρεί νά

έπα λη θευθή μόνο μέ τήν άμ εση επα λήθευση προτάσ εω ν πού συνά-

γοντα ι ά πδ τήν Ρ μ α ζι μ έ ά λλες ή δη επα λη θευμ ένες πρ οτάσ εις.

"Α ς πά ρουμ ε τήν πρό τασ η Ρ ι "Α ύτό τό κλ ειδί είναι κα μ ω μ έ-

νο άπό σ ίδερο ". Υ π ά ρ χου ν πολλοί τρόποι επα λή θευσ ης αύ τή ς τη ςπρ ό τα σ η ς: π .χ . Τ οπ οθετώ τό κλειδί κοντά σ' ενα μ α γνή τη κ αΐ άν-

τιλα μ βά νομ α ι δτι τό κλειδί ελκ ετα ι. Έ δ ώ τό συμπέρασ μα σ υνά γε-

τα ι ώ ς έξη ς:

Π ρ ο κ ε ίμ ε ν ε ς : Ρ ^ "Α ύ τ ο τ ο κ λ ε ιδ ί ε ί ν α ι κ α μ ω μ έ ν ο ά π ο σ ί δ ε ρ ο "· ή π ρ ό -

τ α σ η π ο ί) π ρ ό κ ε ι τ α ι ν ά ε ξ ε τ α σ θ ή .

Ρ 2 ""'Α ν ε ν α σ ι δ ε ρ έ ν ι ο α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο τ ο π ο β ε τ η θ ή κ ο ν τ ά σ '

ε ν α μ α γ ν ή τ η , ε λ κ ε τ α ι " · α ύ τ ο ς ε ί ν α ι ε ν α ς φ υ σ ι κ ό ς ν ό -

μ ο ς , η δ η ε π α λ η θ ε υ μ έ ν ο ς .

Ρ ^ "Α ύ τ ο τ ο α ν τ ι κ ε ί μ ε ν ο — μ ί α ρ ά β δ ο ς — ε ί ν α ι μ α γ ν ή -

τ η ς " · π ρ ό τ α σ η ή δ η ε π α λ η θ ε υ μ έ ν η .

Ρ 4 "Τ ο κ λ ε ιδ ί τ ο π ο θ ε τ ε ί τ α ι κ ο ν τ ά σ τ η ρ ά β δ ο "· α ύ τ ο ε π α -

λ η θ ε ύ ε τ α ι τ ώ ρ α ά μ ε σ α μ έ τ ή ν π α ρ α τ ή ρ η σ η .

Ά π ό αότές τΙς τέσ σ ερεις πρ οκ είμ ενες μ πορ ούμ ε νά βγά λο υμ ε

τό συμπέρασμα:

ρ 5 "Τ ο κ λ ε ι δ ί θ ά ύ π ο σ τ ή μ ι ά ν ε λ ξ η ά π ο τ η ρ ά β δ ο " .

Ή πρ ότασ η α υτή είναι μ ιά πρόβ λεψ η πο ύ μ πορ εί νά Ιλ εγχθ ή

μέ τήν παρ α τή ρη σ η . 'Ά ν κοιτάξουμ ε, θά πα ρα τηρ ήσ ουμ ε ή δέν θά

πα ρα τηρ ήσ ουμ ε τήν ελξη. Έ χο υ μ ε δη λα δή δύο περιπτώ σ εις: μ ιά

θετική ή δποία επα λη θεύει τήν πρ ότασ η Ρ ι πού εξετά ζουμ ε, κα ιμ ιά ν α ρνη τικ ή πού άνα σ κευά ζει τήν πρό τασ η Ρ ι.

Σ τή ν πρ ώ τη π ερίπτω σ η δ ελεγχος τη ς πρ ότασ ης Ρ ι δέν τέ-

λειω σ ε. Μ πορούμε νά τον έπα ναλά βου μ ε μ έ τή β οή θεια ενός μ α γνή-

τη , λ .χ . μπο ρούμ ε νά σ υναγάγουμ ε ά λλες πρ οτάσ εις πα ρόμ οιες μ έ

τήν Ρ δ μέ βά ση τΙς ϊδιες ή πα ρό μ οιες προ κείμ ενες δπ ω ς κά να μ ε

πα ρα π ά νω . Μ ετά άπό α δτό, ^ ά ντ' αότοΰ, υιπορουαε νά προβούμε



28

tes ts , or by mechanical , chemical , or opt ical tes ts , e tc . I f in

these fur ther invest igat ions al l ins tances turn out to be posi t ive,the cer ta in ty o f the s ta tement P i g radual ly g rows . We may

soon co m e to a deg ree of cer tainty suff icient fo r a l l pract ic al

pu r poses , bu t absolute cer ta in ty we can never a t ta in . The num-

ber of ins tances deducible f rom Pi by the help of o ther s tate-

ments al ready ver i f ied or d irect ly ver i f iable is inf in i te . There-

fore there is a lways a possibi l i ty of f inding in the future a ne-

gat ive ins tance, however smal l i t s probabi l i ty may be. Thusthe s t a t emen t P i can never be completely verified. For th i s r ea-

son i t i s cal led an hypothesis .

So far we have cons idered a s ingu lar s ta tement concern ing

one s ingle th ing. I f we take a universal s ta tement concerning

al l th ings or events at whatever t ime and place, a so-cal led

n a t u r a l law, li i s s t i l l c learer that the number of examinable

instances is inf in i te and so the s tatement is an hypothesis .

Every asser t ion Ρ in the wide f ie ld of science has th is cha-

racter , that i t e i ther asser ts something about present percept ions

or o ther exp er iences , an d there fore is ver i f ia ble by the m , or

tha t s ta tem ents abo ut fu t u re percep t ions a re deduc ib le f r o m Ρ

together with some other s tatements al ready ver i f ied . I f a scien-

t i s t shou ld ven ture to make an asser t ion f rom which no percep-

tua l s ta tements cou ld be deduced , what should we say to tha t?

Suppose, e .g . , he asser ts that there is not only a gravi tat ionalf ie ld hav ing a n ef fec t on b odies acco rd ing to the kno wn laws

of gravi tat ion, but a lso a levi tat ional f ie ld , and on being asked

w ha t sor t of ef f ec t th is levi tat iona l f ie ld ha s , acc ordin g to h is

theo ry, he answ ers that there is n o obse rvable ef fec t ; in o the r

words , he confesses his inabi l i ty to give rules according to which

we cou ld deduce percep tua l s ta tements f rom h is asser t ion . In

that case our reply is: your assertion is no assertion at al l ; i t



29

σέ ήλεκτρικά τέστ, τ) σέ μηχανικά, χημικά ή δπτικά τέστ κ.λ.π.

"Α ν σ ' δλες αυτές τΙς πα ρα πέρα ερευνες εχου μ ε θετικές π εριπ τώ -

σ εις, ή βεβα ιότητα τη ς πρ ότασ η ς Ρ ι αυξάνει βα θμ ια ία . Μ πορού-

μ ε σύντομα να φ τάσουμ ε σ' ενα. βα θμό βεβα ιότη τα ς ικα νοπ οιη τικό

για δλους τους πρα κτικού ς σκοπούς μ α ς, ποτέ δμ ω ς δέν θά πετύ-

χουμ ε απ όλυτη βεβα ιότητα. Ό αριθμός τω ν περιπτώ σ εω ν πού μπ ο-

ρούμε να σ υναγάγουμ ε από την Ρ ι μ έ τή β οήθεια ά λλω ν π ρο τά -

σεω ν πού Ίχουν η δη έπα λη θευθη η πού επα λη θεύονται άμ εσ α εί-

ναι ά πειρο ς. Ε π ο μ ένω ς, υπ ά ρχει πά ντοτε ή δυνα τότητα νά βρού-

μ ε στό μέλλον μιαν α ρνη τική περίπτω σ η δσο κι' άν αυ τή ή δυνα-

τότητα είναι μ ικρή . 'Έ τσ ι ή πρό τασ η Ρ ι δέν επιδέχετα ι τελειω -

τικ ή έπα λή θευσ η . Γ ια τόν λόγο αυτό ονο μ άζετα ι ύπ όθεσ η .

'Ό ς τώ ρα έξετάσ αμ ε μ ιά πρ ότα σ η πού άφ οροϋσε ενα μόνο

π ρά γμ α . "Α ν πάρ ουμε μ ια γενική πρό τασ η πού ανα φ έρετα ι σ ' δλα

τά π ρ ά γμ α τα ή γεγονότα σ ' οπο ιονδήπο τε χρόνο ή χώ ρο , αύτό πού

ονομά ζουμ ε φ υσ ικό ν ό μ ο , είναι ακόμ η π ιό φ ανερό δτι δ αριθμ ός τω ν

περιπτώ σ εω ν π ού μπορούν να εξετασ θούν είναι ά πειρο ς, κι' έπο μ έ-

νω ς ή π ρό τα σ η είναι μ ια ύπ όθεση .

Κ ά θε πρ ότασ η Ρ στό εύρύ πεδίο της επισ τή μ η ς Ιχει αύτόν

τόν χα ρ α κ τήρ α , δηλα δή είτε βεβα ιώ νει κά τι σ χετικό μ έ πα ρούσ ες

α ντιλή ψ εις ή ά λλ ες εμπειρίες μας κ α ί, επομ ένω ς, μπ ορ εί νά έπα -

λη θευθη άπ ό αύ τές, ή μ πορούμε νά σ υνα γάγουμ ε πρ οτά σ εις σ χε-τικές μ έ μ ελλοντικές α ντιλή ψ εις ά πό τήν Ρ μ α ζί μέ κά π οιες ά λλ ες

πρ οτάσ εις ή'δη επα λη θευμ ένες. "Α ν ενας επισ τήμ ονα ς τολμούσ ε

νά δια τυπ ώ σ η μ ιά π ρό τασ η άπ ό τήν οπ οία δέν θά μ πορούσ αμ ε νά

σ υνα γάγουμ ε άλλες πού νά βα σ ίζω νται σέ α ντιλη π τικ ά δεδομ ένα

τΐ θά λέγαμ ε γι' α ύτό; Τ π ο θέσ τε λ .χ . δτι βεβαιώ νει π ώ ς ύπ ά ρχει

δχι μόνο ενα πεδίο βα ρύ τη τα ς πού επιδρά π ά νω στά σ ώ μ ατα σύμ -

φ ω να μέ τούς γνω σ τούς νόμους τη ς βα ρύτητα ς, άλ λά π ώ ς ύπά ρχειεπίσ η ς ενα πεδίο άνω σ η ς' σ τήν ερώ τησ η τΐ είδους επίδρα σ η άσ κει

αύ τό τό πεδίο ά νω σ η ς, σύμ φ ω να μέ τή θεω ρία του, ά πα ντα δτι

δέν ά σ κεϊ κα μ ιά ν επίδρα σ η ικα νή νά πα ρα τη ρη θή ' μ ' ά λλα λό για ,

ομ ολο γεί τήν άδυνα μ ία του νά δώ σ η κ ανόνες σ ύμ φ ω να μ έ τούς ό-

ποιους θά μπ ορούσ αμ ε ά π ' αύ τά πού μ α ς βεβαιώ νει νά σ υναγάγου -

με προ τά σ εις πού βα σ ίζονται σέ ά ντιλη π τικ ά δεδομ ένα . Σ τήν πε-

ρίπτω σ η α υτή ή άπ ά ντη σ ή μ ας είνα ι: ή π ρό τα σ ή σου 5έν είναι κά ν



30

does not speak about any thing; i t i s nothing but a ser ies of

empty words; i t i s s imply without sense.I t i s t rue that he may have images and even feel ings con-

nected with his words. This fact may be of psychological im-

por tance; logical ly , i t i s i r revelant . What gives theoret ical mea-

n ing to a s ta tement i s no t the a t tendant images and thoughts ,

but the possibi l i ty of deducing f rom i t perceptual s tatements ,

in other words, the possibi l i ty of ver i f icat ion. To give sense to

a s tatem ent the prese nce of image s is no t suff icient ; i t i s no t

even necessary . We have no ac tua l image of the e lec t romagne-

t ic f ie ld , nor even, I should say, of the gravi tat ional f ie ld . Ne-

ver theless the s tatements which physicis ts asser t about these

f ie lds hav e a per fec t sence , beca use percep tua l s ta tem ents a re

deducib le f rom them. I by no means ob jec t to the s ta tement

jus t ment ioned about a lev i ta t ional f ie ld tha t we do no t know

how to imagine or conceive such a f ield . My only object ion

to that s tatement is that we are not to ld how to ver i fy i t .

2 . Metaphysics

What we have been do ing so far i s logical analysis. N o w

we are go ing to app ly these cons idera t ions no t to s ta tements

of physics as before, but to s tatements of metaphysics. T h u sour invest igat ion belongs to logic, to the th ird of the three par ts

of ph i losophy spoken about before , bu t the objects of this in-

vest igat ion belong to the f i r s t par t .

I will call metaphysical al l those s tatements which claim

to represen t knowledge about someth ing which i s over o r be-

yo nd al l exp er ienc e, e .g . ab ou t the real Es sen ce of th ings, a -

bout Things in themselves , the Absolute, and such l ike. I do

not inc lude in metaphys ics those theor ies — somet imes ca l led

m etaphvs ica l — whose ob iec t is to a r range the m os t genera l



31

πρότασ η · δεν μιλα γιο& τ ί π ο τ ε ' δέν είναι παρ& μ ιά σεφ & κ ενώ ν λέ-

ξεω ν* είναι α πλ ώ ς δίχω ς νόη μ α .

Ε ίνα ι α λή θεια πώ ς δ ϊδιος μ πορ εί νά εχ η εικόνες κα ΐ αισ θή -

μ α τα α κόμ η πού νά σ υνδέω νται μέ τΙς λέξεις του . Τ ό γεγονό ς αυ-

τό ϊσ ω ς εχη ψ υχολο γική σ ημ α σ ία ' 'δέν εχει δμω ς σ χέσ η μ έ τή λο-

γικ ή . Α υτό πού δίνει θεω ρη τική σ ημ ασ ία σε μ ια πρό τα σ η δέν εί-

να ι οι εικόνες καΐ οι σ κέψ εις πού τήν σ υνοδεύουν, άλλα ή δυνατό-

τητα νά συνα γάγουμ ε από αυτήν πρ οτάσ εις πο ύ βα σ ίζονται σέ αν-

τιληπτικά δεδομένα, μ' αλλα λόγια, ή δυνατότητα έπαλήθευσής

της. Ή πα ρουσ ία εικόνω ν δέν είναι α ρκ ετή γιά νά δώ σ η νόη μ α σέ

μ ιά π ρό τα σ η : δέν είναι κά ν α να γκ α ία . Δ έν εχουμ ε σ υγκ εκριμ ένη

εικόνα του ήλεκτρομαγνητικοΰ πεδίου, ούτε ακόμη, θά έλεγα, του

πεδίου βα ρύτητα ς. 'Ω στόσ ο οι πρ οτάσ εις πού διατυπ ώ νουν οι φ υ-

σικοί γιά τά δυο αύτά π εδία έχουν πλ ή ρες νόη μ α , επειδή μπορού-

με νά συνα γάγουμ ε απ ό αυ τές α ντιλη π τικ ά δεδομένα. Ή ά ντίρρ η -

σή μου στήν πρόταση πού μνημόνευσα πα ρα πά νω σ χετικά μέ ένα

πεδίο ά νω σ ης δέν συνίσ ταται κα θόλου στο γεγονός δτι δέν γνω ρί-

ζουμ ε πώ ς νά φ αντασ τούμ ε ή νά σ υλλάβουμε ένα τέτοιο πεδίο. Ή

μ ονα δική μου. αντίρρ ησ η στήν πρότασ η εκείνη είναι δτι δέν μ α ς

είπα ν π ώ ς θά τήν έπα ληθεύσ ουμ ε.

2 . Μ ε τ α φ υ σ ικ ή

"Ο ,τι έχουμ ε κά νει ώ ς τώ ρα είναι ά ν ά λ ν ο η . Στό έξης

θά εφ αρμ όσ ουμε τις άπόψ εις μ ας δχι σέ προ τάσ εις της φ υσ ική ς, δ-

πω ς προη γουμ ένω ς, άλλά σέ προτάσ εις τη ς Μ ε τ α φ υ σ ικ ή ς . Ε π ο -

μ ένω ς, ή έρευνά μ ας -ανήκει στή λ ο γ ι κ ή , τό τρίτο από τά τρία μέ-

ρη της φ ιλοσοφ ίας πού άναφ έρα μ ε πα ρα πά νω , ά λλά τά α ν τ ικ ε ίμ ε -

ν α της έρευνας ανήκουν στό πρ ώ το μ έρο ς.Θ ά ονομάσω μ ε τ α φ υ σ ι κ ε ς δλες έκεινες τις προτάσεις πού δια-

τείνονται δτι έκφ ρά ζουν τή γνώ σ η κάπο ιου πρά γμ α τος πού είναι

π ά νω ή πέρα α πό κάθε έμ πειρία λ. χ. τή γνώ σ η τη ς πρ α γμ α τικ ή ς

ούσίας τώ ν π ρα γμ ά τω ν, τώ ν πρ α γμά τω ν καθ"" έα υτά, του 'Α πό λυ-

του, κα ι τά πα ρό μ οια . Σ τή Μ εταφ υσ ική δέν σ υμ περιλαμ βά νω τις

θεω ρίες έκεϊνες πού δρισ μ ένες φ ορές όνομάζουμε μ ετα φ υσ ικές θεω -

ρίες καΐ πού σκοπός τους είναι νά τακτοποιούν τΙς πιο γενικές προ-



32

s ta tements of the var ious regions of sc ient if ic knowledge in a

well-ordered sys tem; such theor ies belong actual ly to the f ie ldof empir ical sc ience, not of phi losophy, however dar ing they

may be . The sor t of s ta tements I wish to denote as metaphy-

s ica l may mos t eas i ly be made c lear by some examples : "The

Essence and Pr inc ip le of the wor ld i s Water , " sa id Tha les ;

"F i r e , " s aid Herac l i tus ; " the In f in i t e , " s aid An ax im and e r ; "N um -

ber , " sa id Pythagoras . "Al l th ings a re nothing but shadows of

eternal ideas which themselves are in a spaceless and t imeless

sphere , " i s a doc t r ine of P la to . From the monis ts we lea rn: "The-

re is only one pr inciple on which a l l that is , is founded": but

the dual is ts te l l us : "Th ere a re two pr in cip les ." T he m ater ia l is ts

say: "All that is , is in i ts essence mater ia l ," but the spir i tual is ts

say: "A ll tha t is , is spir i tual ." T o m etaph ysics ( in ou r sense of

the word) belong the pr incipal doctr ines of Spinoza, Schel l ing,

Hege l , an d— to give a t least one nam e of the presen t t im e—

Bergs on .

Now le t us examine th is k ind of s ta tement f rom the point

of view of verifiability. I t is easy to real ize that such s ta tements

a re not ver i f iable . From the s ta tement : "The Pr inc ip le of the

wor ld i s Water" we a re not able to deduce any s ta tement as -

ser t ing any perceptions or feel ings or exper iences whatever which

may be expec ted for the fu ture . Therefore the s ta tement , "Tl ie

Pr inciple of the world is Water ," asser ts nothing a t a l l . I t isper fec t ly ana logous to the s ta tement in the f ic t i t ious example

above about the levi ta t iona l f ie ld and there fore i t has no more

sense than tha t s ta tement . The wate r -metaphys ic ian — as we

may ca l l h im — has no doubt many images connec ted wi th h is

doc t r ine ; but they cannot g ive sense to the s ta tement any more

than they could in the case of the levi ta t ional f ie ld. Metaphy-

s ic ians cannot avoid making the i r s ta tements nonver i f iable , be-

cause i f thev made them ver if iable , the decis ion about the t ruth



33

τάσ εις τω ν 'διαφ όρω ν περιοχώ ν της Ιπισ τημ ονικη ς γνώ σ η ς σ ' ?να

κα λοδιαρθρω μ ένο σ ύσ τημ α : τέτοιες θεω ρίες ανήκ ουν στήν π ρ α γμ α -

τικότητα στην περιοχή της εμπειρική ς επισ τήμ η ς, δχι της φ ιλο-

σ οφ ία ς, δσο κ ι' άν είναι τολμ η ρές. Τ ό είδος τω ν προ τάσ εω ν π ού

Ιπιθυ μ ώ νά ονομάσω μ ετα φ υσ ικές μ πορεί πολύ εδκολα νά κα τα -

σ τή σα φ ές μέ τή βοήθεια δρισμ ένω ν πα ρα δειγμ ά τω ν: « Ή Ο ύσία

κα ι Ά ρ χ ή του κόσμου είναι τό Ν ερό», ειπε δ Θ α λή ς. « Ή Φ ω τιά» ,

είπε δ Η ρά κ λειτο ς. «Τ ό "Α πειρο», είπε δ 'Α ναξίμ ανδρο ς. « Ό Α -

ριθμός», είπε δ Π υθ α γόρ α ς. «"Ο λα τά π ρά γμ α τα δέν είναι τίποτεαλλο π α ρά σ κιές τω ν αιω νίω ν ιδεώ ν πού β ρίσ κονται σέ μ ιά σ φ αίρα

εκτός χώ ρου κα ΐ χρόνου», είναι μ ιά θεω ρία του Π λά τω να . Ό μο-

νισμός μας διδάσ κει πώ ς « Τ π ά ρ χει μ ιά μόνο ά ρ χή στήν δποία θε-

μ ελιώ νετα ι τό καθετί»· ενώ δ δυϊσμός μ α ς λέει π ώ ς «ύπ άρχου ν δυό

ά ρχές». Ό υλισμός διδά σ κει: « 'Ό ,τι υπ ά ρχει είναι ύλικό στήν

οόσία του», ενώ δ ιδεαλισ μ ός μ ας λέει πώ ς « 'Ό ,τι ύ πά ρχει

είναι πνεύμ α». Σ τή μ ετα φ υσ ική (μέ τή σημ ασία πού δίνου-μ ε έμεΤ ς σ τή λέξη) ανήκουν οί βασ ικές ά ρ χές του Sp in o z a , του

H eg el , του Sch ell ing κα ί — γιά νά δώ σουμ ε ενα τουλ άχισ τον δνο-

μα της έποχής μας — του Bergson.

"Α ς εξετάσ ουμ ε τώ ρα τό είδος αύ τό τώ ν προτάσ εω ν ά πό τήν

άπο ψ η της δυνα τότητας έπα λή θευσ ής τους. Ε ίνα ι εδκολο ν' ά ντι-

. λη φ θούμ ε δτι τέτοιες προ τάσ εις δέν έπα λη θεύο ντα ι. Ά π ό τή ν πρό -

τασ η : « Ή Ά ρ χ ή του κόσμ ου είναι τό Ν ερό» δέν είναι δυνατό νάσ υνα γάγουμ ε μ ιά πρότασ η πού νά βεβαιώ νη δπο ιεσ δήπο τε αίσ θη -

τηρ ια κές ά ντιλή ψ εις ή α ισ θή μ α τα ή Ιμ π ειρίες πού μ πορούμε νά

περιμένουμε στό μέλλον. Ε π ο μ ένω ς, ή π ρότασ η « Ή ά ρ χή του κό-

σμου είναι τό Ν ερό» δέν μ ας λέει τίποτε ά πολύ τω ς. Ε ίνα ι άπόλυ-

τα α νάλ ογη μ έ τήν πρό τασ η πού χρησ ιμ οπ οιή σ α μ ε στό φ α ντα σ τι-

κό πα ρά δειγμ α σ χετικά μέ τό πεδίο άνω σ ης κ α ί, συ νεπώ ς, δέν I-

χει μ εγα λύ τερο περιεχόμ ενο άπ ό τήν πρ ότασ η έκείνη . Ό μ εταφ υ-σικός πού πα ίρνει γι' ά ρ χή τό νερό έχει άναμ φ ίβο λα πολ λές πα -

ρα σ τάσ εις σ υνδεδεμένες μέ τή θεω ρία του , ά λλ ά αότές ά κρ ιβώ ς

δέν μπορούν νά δώ σουν μεγαλύ τερο περιεχόμ ενο σ τήν πρ ότασ ή του

ά π ' δσο θά έδιναν στήν περίπτω σ η του πεδίου ά νω σ η ς. Ο ι μ εταφ υ-

σικοί δέν μπορούν ν' α ποφ ύγουν τή δια τύπ ω σ η μ ή έπα λη θεύσιμ ω ν

πρ οτάσ εω ν, για τί άν τΙς Ικ α να ν έπα λη θεύσ ιμ ες, ή δια πίσ τω σ η της



34

or fa lsehood of the i r doc t r ines would depend upon exper ience

and therefore belong to the region of empir ical sc ience. Thisconsequence they wish to avoid , because they pre tend to teach

kno w ledg e wh ich is of a high er level tha n th at of e m pir ica l

sc ience . Thus they a re compel led to cut a l l connec t ion be tween

their s ta tements and exper ience; and precisely by this proce-

dure they depr ive them of any sense .

5 . Problems of Reality

So fa r I ha ve conside red only exa m ples of such s ta tem ents

as a re usua l ly ca l led metaphys ica l . The judgment I have passed

on these s ta tements , namely , that they have no empir ical sense ,

may perhaps appear not very as tonishing, and even t r iv ia l .

B ut i t is to b e fea red th at the rea de r wil l f ind i t som ew hat

m ore d i f f icul t to agree wh en I now p roceed to apply tha t jud g-ment a lso to phi losophical doctr ines of the type usual ly cal led

epis temological . I prefer to cal l them also metaphysical because

of their s imilar i ty, in the point under cons iderat ion, to the s ta-

tements usua l ly so ca l led . What I have in mind a re the doc t r i -

nes of real ism, ideal ism, sol ips ism, pos i t ivism and the l ike , taken

in their t radi t ional form as asser t ing or denying the real i ty of

something. The real is t asser ts the real i ty of the external world,the ideal is t denies i t . The real is t — usual ly a t leas t — asser ts

a lso the real i ty of oth er m inds , the sol ips is t —· an especia l ly

radical ideal is t — denies i t , and asser ts that only his own mind

or consciousness is real . Have these asser t ions sense?

Perhaps i t may be sa id tha t as se r t ions about the rea l i ty

or unreal i ty of something occur a lso in empir ical sc ience, where

they a re examined in an empir ica l way, and tha t there fore they

must have sense . This is qui te t rue . But we have to dis t inguish

between two concepts of real i ty, one occurr ing in empir ical s ta-

tements and the o ther occur ins in the phi losophica l s ta tements



35

α λή θεια ς η του ψ εύδους της θεω ρίας τους θά εξαρτιόταν ά πδ τήν εμ-

πειρία κ α ι, επομ ένω ς, θά άνη κα ν στήν περ ιοχή της εμ πειρική ς επι-

σ τή μ η ς. Θ έλουν δμω ς ν', άπ οφ ύγουν α ύτη τή σ υνέπεια , έπειδή ισ χυ-

ρίζονται δτι μας δίνουν γνώ σ η πού α νή κει σ ' ενα υψ ηλότερο επίπεδο

από τήν εμπ ειρική επισ τή μ η . 'Έ τσ ι ά να γκά ζοντα ι νά κόψ ουν κά θε

επα φ ή άνάμεσα στίς προτάσ εις τους καΐ στήν εμπειρία* άκριβώ ς δ-

μ ω ς μ ' αύ τήν τή μέθοδο τούς αφ αιρούν κά θε νόη μ α .

3, Π ρ ο β λ ή μ α τ α τ ο ν π ρ α γ μ α τ ικ ο ύ

"Ώ ς τώ ρα εξέτασ α μόνο πα ρα δείγμ α τα προτάσ εω ν πού συνή-

θω ς ονομά ζονται μ ετα φ υσ ικές. Τ ό συμ πέρα σμα στό οποίο κ α τέλη -

ξα σχετικά με τις προτάσεις αύτές, δτι δηλαδή δέν Ιχουν εμπειρι-

κ ή σ ημ ασ ία, 'ίσω ς νά μ ή ν προ κα λή κ α τά π λη ξη ή κα ΐ νά φ α ίνετα ι

κο ινότυπο . Φ οβούμαι δμω ς δτι δ α ναγνώ σ τη ς θά δυσκολευθή κ ά π ω ς

περισσ ότερο νά συμ φ ω νήση , δτα ν, στη σ υνέχεια , πρ οχω ρή σ ω στήν

εφ α ρμ ογή τη ς ίδια ς κρ ίσ ης σέ φ ιλοσ οφ ικές από ψ εις πού συνήθω ς

ονομ άζονται επισ τη μ ολ ογικές. Π ρο τιμ ώ νά τΙς ονομάσ ω κ ι' α ύτές

μεταφυσικές εξαιτίας της δμοιότητάς τους, άπδ τή σκοπιά πού τις

Ε ξετάζουμ ε, μ ε τις προτάσ εις πού συνήθω ς τούς δίνουμε τήν δνο-

μασία α υτή. Α ύτδ πο ύ εχω στδ νου μου είναι οι άπό ψ εις του ρεα-

λισμ ού , του ιδεαλισ μ ού , του σ ολιψ ισμοϋ, του θετικισ μ ού καΐ τά πα -

ρόμοιά τους, κοιτα γμένες σ τήν πα ρα δοσ ια κή μορφ ή τους, ώ ς α πό -

ψ εις πού βεβαιώ νουν ή αρνούνται τήν π ρα γμ α τικ ότητα ένδς α ντι-

κειμ ένου . Ό ρεαλισ μός βεβα ιώ νει τήν πρα γμ α τικ ότητα του εξω -

τερικο ύ κόσ μου, δ ιδεαλισ μός τήν α ρνείται. Ό ρεαλισ μός συνήθω ς

βεβα ιώ νει τήν πρ α γμ α τικ ότη τα κα ΐ άλ λω ν πνευμ ά τω ν, δ Solip si-

sm us — ενας κ α τ' εξοχή ν ριζοσ πασ τικός ιδεαλισμός — τήν άρνεΐ-

ται και βεβα ιώ νει δτι μόνο τό δικό του πνεύμ α ή ή συνείδησ η είνα ι

π ρ α γμ α τικ ά . 'Έ χο υ ν νόημ α οί άπ όψ εις α ύτές;

Μ πορούμ ε ίσ ω ς νά πούμ ε δτι πρ οτάσ εις σχετικά μ ε τήν πρα -

γμ α τικ ότητα κά ποιου αντικειμ ένου διατυπ ώ νονται κα ι στήν εμ πει-

ρική επισ τήμ η , δπου ελέγχο νται μ ε τρό πο εμ πειρικό, κα ΐ δτι γι'

αύτό πρ έπει νά έχουν νόημ α. Α ύτό είναι α πό λυτα σω στό. Π ρέπει

δμ ω ς νά κάνουμ ε διά κρ ισ η άνάμ εσ α σ έ δυό αντιλή ψ εις τη ς πρα γμ α -

τικότητας, αιά πού άπαντα στίς έηπειρικές προτάσεις καΐ αιά πού



36

jus t ment ioned. When a zoologis t as se r ts the rea l i ty of kanga-

roos , his asser t ion means that there are things of a cer ta in sor twhich can be found and perce ived a t ce r ta in t imes and p laces ;

in other words that there are objects of a cer ta in sor t which

are e lements of the space- t ime-sys tem of the physical world.

This asser t ion is of course ver if iable ; by empir ical inves t igat ion

eve ry zoologis t arr ives a t a pos i t ive ver if icat io n, in de pe nd en t

of w het her h e is a real is t or an ideal is t . Betw een the real is t

and the ideal is t there is ful l agreement as to the ques t ion of the

reality of things of a specified sort, i .e . , of the possibili ty of

locat in g e lem ents of tha t sor t in the sys tem of the phy sical

wor ld . The d isagreement begins only when the ques t ion about

the real i ty of the physical world as a whole is ra ised. But this

ques t ion has no sense , because the real i ty of anything is nothing

else than the poss ibi l i ty of i ts being placed in a cer ta in sys tem,

in this case , in the space- t ime-sys tem of the physical world,

and such a ques t ion has sense only i f i t concerns e lements orpar ts , not i f i t concerns the sys tem i tse lf .

The same resul t i s obta ined by applying the c r i te r ion ex-

pla ined before : the poss ib i l i ty of deduc ing perceptua l s ta tements .

While f rom the asser t ion of the real i ty of the exis tence of kan-

ga roos we can deduce pe rcep tua l s t a t ements , f rom the a s s e r -

t ion of the real i ty of the physical world this is not poss ible ;

ne i ther i s i t poss ib le f rom the oppos i te as se r t ion of the unrea-l i ty of the phys ica l wor ld . Therefore both asse r t ions have no

em pir ica l co nte nt — no sen se a t a l l . I t is to be em ph asize d

that this cr i t ic ism of having no sense applies equal ly to the

asser t ion of unreal i ty. Sometimes the views of the Vienna Circle

have been mis taken for a denial of the real i ty of the physical

wor ld , but we make no such denia l . I t i s t rue tha t we re jec t

the thes is of the real i tv of the physical world; but we do not



37

τήν βρίσκουμ ε στίς φ ιλοσοφ ικές πρ οτάσ εις πού μόλ ις α να φ έρα μ ε.

"Ο τα ν ενας ζω ολό γος βεβαιώ νη τήν π ρα γμ α τικ ότη τα τόδν κα γκου -

ρώ , ή πρό τασ η του σ ημ αίνει δτι υπ άρχου ν π ρ ά γμ α τα ενός δρισ μέ-

νου εΐδους πού μπορούμε νά τα βρούμ ε κα ΐ νά τ' άντιλη φ θοΰμ ε σέ

σ υγκεκρ ιμ ένο χώ ρο κα ΐ χρόνο , με α λλ α λόγια δτι ύπ άρχο υν ά ντι-

κείμ ενα ορισμένου είδους πού α πο τελούν σ τοιχεία του χω ροχρο-

νικου συστήμ ατος του φυσικοΰ κόσ μου. Ή πρ ότασ η α ύτή είναι ά -

σ φ αλώ ς έπα λη θεύσ ιμ η ' μέ εμ πειρική ερευνά κά θε ζω ολό γος φ θά-

νει σέ μ ια θετική επα λή θευσ η , α νεξά ρτητη ά πδ τδ αν είναι ρεα-

λισ τής ή ιδεαλισ τή ς. 'Α νά μ εσα στόν ρεαλισ τή και στδν ιδεα λισ τή

υπ ά ρχει π λή ρη ς σ υμ φ ω νία ώ ς πρό ς τδ ζήτη μ α τη ς π ρα γμ α τικό -

τητας α ντικειμ ένω ν ορισμένου είδους, δη λα δή της δυνα τότητας

τοπ οθετήσ εω ς τω ν στοιχείω ν του είδους αότου στδ σύστημα του φ υ-

σικοΰ κόσ μου. Ή διαφ ω νία α ρχίζει ά πδ τή σ τιγμ ή πού τίθετα ι τδ

ερώ τη μ α για τήν πρ α γμ α τικ ότητα του φ υσικοϋ κόσμου ώ ς συνόλου.

Ά λ λ α τδ ερώ τημ α α υτδ δέν εχει νόημ α, για τί ή π ρα γμ α τικ ότη τα

οποιουδήποτε αντικειμένου δέν είναι τίποτε άλλο άπδ τή δυνατότητα

τοποθετήσ ής του σ' ενα ορισμ ένο σ ύσ τημ α , στή δική μ ας π ερίπτω σ η

στδ χω ρο χρο νικδ σύσ τημ α του φ υσικου κόσμου, κι' ενα τέτοιο ερώ -

τημ α εχει νόη μ α μόνο άν ανα φ έρεται σέ σ τοιχεία ή μ έρη , δχι δταν

ανα φ έρετα ι στδ ίδιο τδ σ ύσ τημ α .

Σ τδ ίδιο συμπέρασ μα κα τα λή γου μ ε, άν εφ αρμ όσ ουμ ε τδ κρι-

τήριο πού εξηγήσ αμ ε πα ρα πά νω , δηλ α δή τή δυνατότητα νά συνα-

γά γου μ ε προ τάσ εις πού βα σ ίζονται σέ α ντιλη π τικ ά δεδομ ένα. Έ ν ώ

ά πδ τήν πρότασ η πού βεβαιώ νει τήν πρ α γμ α τικ ότητα ή τήν ύπ α ρ-

ξη τω ν κα γκουρ ώ μπορούμε νά σ υναγάγουμ ε τέτοιες πρ οτάσ εις δέν

είναι δυνατδ νά τδ κά νουμ ε αύτδ τόσο ά πδ τήν πρ ότασ η πού βε-

βα ιώ νει τήν π ρα γμ α τικ ότητα του φ υσικου κόσ μου δσο κ ι' ά πδ εκεί-

νη πού τήν α ρνείτα ι. Ε π ο μ ένω ς, καΐ ο ί δυδ προτάσεις δέν έχουν

εμπειρικό περιεχόμ ενο* δέν έχουν καθόλου νόη μ α . Π ρέπει νά το-

νίσουμε δτι αύτή ή κριτική ισχύει εξίσου καΐ στή δεύτερη περί-

πτω σ η , τήν περίπτω σ η δηλα δή πού βεβα ιώ νεται ή μ ή π ρα γμ α -

τικότη τα του φ υσ ικου κ όσ μου. Μ ερικές φ ορές οι άπό ψ εις του Κ ύ "

κ λ ο υ τ η ς Β ιέ ν ν η ς θεω ρήθηκαν άπδ παρ εξήγησ η ώ ς άρνηση τf jς

π ρα γμ α τικότητα ς του φ υσικου κόσ μου, ά λλα δέν άρνιόμ ασ τε τίπο -

τε τέτοιο. Ε ίνα ι ά λή θεια δτι άπορ ρίπτουμ ε τή θέση της πρ α γα α -



38

re jec t i t as fa lse , bu t as havin g no sense , an d i ts ideal is t ic

and- thes is is subject to exact ly the same re ject ion. We nei therasser t nor deny these theses , we re jec t the whole ques t ion .

Al l the cons idera t ions which apply to the ques t ion of the

real i ty of the physical world apply a lso to the other phi losophi-

cal ques t ions of real i ty, e .g. the real i ty of other minds , the rea-

lity of the given, the reality of universals , the reality of quali-

ties , the reality of relations, the reality of numbers, etc. If any

philosophical thes is answering any of these ques t ions pos i t i -

vely or negat ively is added to the sys tem of sc ient if ic hypothe-

ses , this sys tem wil l not in the leas t become more effect ive; we

sha l l not be able to make any fur ther predic t ion as to fu ture

exper iences . Th us a l l these phi losophica l theses a re depr ived

of empir ical content , of theoret ical sense; they are pseudo-

theses .

I f I am r ight in this asser t ion, the phi losophical problems

of rea l i ty — as d is t inguished f rom the empir ica l problems of

rea l i ty — have the same logica l charac te r as the problems (or

ra ther , pseudo-problems) of t ranscendenta l metaphys ics ea r l ie r

referred to. For this reason I cal l those problems of real i ty not

epis temologica l problems — as they usua l ly a re ca l led — but

me taphys ica l .

Among the me taphys ica l doc t r ine s tha t have no theore t i -

ca l sense I have a lso ment ioned pos i t iv ism, a l though the ViennaCircle is som etime s des ig nated as pos i t ivis t ic . I t is do ub tfu l

whether this des ignat ion is qui te sui table for us . In any case

we do not asser t the thes is that only the given is real , which is

one of the pr inc ipa l theses of t radi t iona l pos i t iv ism. The name

"logical pos i t ivism" seems more sui table , but this a lso can be

misunders tood. At any ra te i t i s impor tant to rea l ize tha t our

doc t r ine i s a logical on e and has n oth ing to do w i th m eta -



39

τικότη τα ς του φ υσικου κόσ μου, δεν τήν α πο ρρ ίπτουμ ε δμω ς ώ ς λα ν-

θα σ μ ένη, άλλα έπείδή δέν εχει νόη μ α , δπ ω ς α πο ρρ ίπτου μ ε κα ΐ τήνΙδεαλισ τική αντίθεσ η . Ο υτε βεβαιώ νουμε ουτε αρνιόμασ τε τούτες

τΙς θέσεις, τις απορρίπτουμε.

"Ο λα α ύτα πού ισχύουν για τδ πρ όβ λη μ α της πρ α γμ α τικό τη -

τας του φ υσικοΰ κόσ μου ισχύουν επίσ ης κα ι για τά α λλ α φ ιλοσ ο-

φικά προβλήματα της πραγματικότητας, λ.χ. της πραγματικό-

τη τα ς άλλω ν πνευμ ά τω ν, τη ς πρα γμ α τικότη τα ς του δεδομένου, τη ς

πρα γμ α τικ ότη τα ς τω ν γενικώ ν ιδεώ ν, τη ς πρα γμ α τικότη τα ς τω νπο ιοτήτω ν, της π ρα γμ α τικ ότητα ς τω ν σχέσ εω ν, τη ς πρ α γμ α τικ ότη -

τα ς τω ν άριθμώ ν χ.λ .π . 'Ά ν κά πο ια φ ιλοσ οφ ική θέση πού άπ α ντα σε

οποιοδή ποτε άπδ τα ερω τή μ α τα αύτα θετικά ή ά ρνη τικά προσ τεθή

στο σύσ τημ α τω ν επισ τημ ονικώ ν ύπο θέσ εω ν, τδ σύσ τημ α αύτδ δέν

θά γίνη ούτε στδ ελάχιστο περισσότερο άποτελεσματικό* δέν θα ει-

. μασ τέ σ ε θέση να κά νουμ ε κα μ ιά έ,πι πλέον πρόβλεψ η σ χετικ ή μ έ

τις μ ελλοντικές μ ας εμ πειρίες. Ε π ο μ ένω ς, δλες αύτές οι φ ιλοσοφ ι-κές θέσεις στερούνται εμπ ειρικού περιεχομ ένου , θεω ρη τική ς σ ημ α-

σίας* είνα ι ψ ευδό - θέσεις. ,

'Ά ν ή άπ οψ ή μου είναι σω στή, τά φ ιλοσοφ ικά προ βλή μ ατα

τη ς πρα γμ α τικότη τα ς — ά νεξάρ τητα ά πδ τά έμ πειρικά πρ οβ λή -

μ α τα της π ρα γμ α τικότητα ς — έχουν τδν ιδιο λο γικδ χα ρ α κ τήρα

μέ τά προ βλή μ α τα (ή μάλλον ψ ευδό - πρ οβ λή μ ατα) τη ς ύπερβα -

τική ς μ ετα φ υσ ική ς πού αναφ έρα μ ε π α ρα π ά νω . Γ ιά τδν λόγο αύ τδονομάζω έκεΐνα τά πρ οβ λή μ α τα τη ς π ρα γμ α τικ ότη τα ς δχι επισ τη -

μ ολο γικά προ βλή μ α τα — δπω ς συνήθω ς ονομά ζονται — ά λλά μ ε-

ταφ υσ ικά .

'Α νάμ εσα στις μ ετα φ υσ ικές άπό ψ εις πού δέν Ιχο υν θεω ρη τική

σ ημ ασ ία μνημ όνευσα κα ι τδν θετικισ μ ό, μολονότι οι άπόψ εις του Κ ύ-

κλου της Β ιέννη ς μ ερικές φ ορές χα ρα κτηρίζονται ώ ς 'θετική φ ιλοσ ο-

φ ία . Ε ίνα ι αμ φ ίβολο αν α ύτδς δ χαρα κτη ρισ μ δς μα ς τα ιριά ζει άπό λυ-τα . 'Ο π ω σ δ ή π ο τ ε δέν άσ παζόμ ασ τε τή θέση δτι μόνο τδ δεδομ ένο εί-

ναι π ρα γμ α τικ ό , πού είνα ι μ ιά ά πδ τΙς θεμ ελια κές θέσεις του πα ρα -

δοσ ιακού θετικισ μ ού . Ή ονομα σία « Λ ογικδς Θ ετικισ μδς» φ α ίνετα ι

κα τα λλη λό τερη , ά λλά κ ι' αύ τή μπ ορεί εξίσου νά πα ρ^ ξη γη θή . Ε ί-

ναι πά ντω ς σ ημ α ντικδ νά γίνη ά ντιλη πτδ δτι ή άπο ψ η πού π ρε-

σβεύουμε ανήκει στήν περιογή της λογικής καΐ δέν εγει καιχιά σνέ-



40

physical theses of the real i ty or unreal i ty of anything whatever .

What the charac te r of a logical thes is is , wil l be made c lear inthe fo l lowing chapte rs .

4. Ethics

One div is ion of phi losophy, which by some phi losophers

is cons idered the mos t impor tant , has not been ment ioned a t

a l l so far , namely, the phi losophy of values , with i ts main

branch , mora l ph i los ophy o r Ethics, The word "E th ic s " i s us ed

in two di f fe rent senses . Somet imes a ce r ta in empir ica l inves t i -

gat ion is cal led "Ethics ," viz . psychological and sociological in-

ves t igat ions about the act ions of human beings , especia l ly re-

garding the or igin of these act ions f rom feel ings and voli t ions

and their effects u po n oth er peop le . Ethi cs in this sense is an

em pir ical , sc ient if ic inves t igat ion ; i t belon gs to emp ir ical sc iencera the r th an to ph i los ophy . Funda m enta l ly d i f f e r en t f ro m th is

is e thics in the second sense, as the phi losophy of moral va-

lues or mora l norms , which one can des igna te normat ive e th ics .

This is not an inves t igat ion of facts , but a pretended inves t i -

gat io n of w ha t is goo d an d w ha t is evi l, w ha t i t is r ight to

d o an d ' w hat i t is wron g to do . Th us th e pu rpo se of th is phi -

losophica l , or normat ive , e th ics i s to s ta te norms for humanac t ion or judgments about mora l va lues .

I t is easy to see tha t i t is m erely a dif fe ren ce of form ul a-

t ion , whether we s ta te a norm or a va lue judgment . A norm

or ru le has an impera t ive form, for ins tance : "Do not k i l l ! " The

cor responding va lue judgment would be : "Ki l l ing i s evi l . " This

d i f f e r enc e of fo rmu la t ion has becom e prac t i ca l ly ve ry imp or tan t ,

espec ia l ly for the deve lopment of phi losophica l th inking. The

rule , "Do not k i l l " , has grammat ica l ly the impera t ive form and

wil l the re fore not be regarded as an asse r t ion . But the va lue

s ta tement , "Ki l l ing i s evi l , " a l thou^, l ike the ru le i t i s mere ly

an express ion of a ce r ta in wish , has the grammat ica l form of



41

ση μέ τΙς μ ετα φ υσ ικές θέσεις για τήν πρ α γμ α τικ ό τητα ή μ ή δπ οι-

ω νδήπ οτε αντικειμ ένω ν. Π οιος είναι δ χα ρ α κ τή ρ α ς μ ια ς λ ο γ ι κ ή ς

θέσ ης θα τό δείξουμε π α ρα κ ά τω .

4. Ή &ικ ί]

"Ω ς Ιδώ δέν μνη μονεύσα με μ ια περιοχήι της φ ιλοσ οφ ίας πού

θεω ρείτα ι από δρισμένους φ ιλοσ όφ ους ώ ς ή σ πο υδαιότερη , δη λα δήτή φ ιλοσ οφ ία τω ν άξιω ν μέ τον ση μ αντικό τερο κλά δο τη ς, τήν η-

θική φ ιλοσ οφ ία ή Η θ ικ ή . Ή λέξη «Η θικ ή » χρη σ ιμ οπ οιείτα ι μ έ

δυδ δια φ ορ ετικές σ ημ α σ ίες. Μ ερικές φ ορές ονομ άζετα ι « Η θικ ή »

μ ια σ υγκ εκριμ ένη εμπειρική ερευνά, δπω ς οι ψ υχο λο γικές κ α Γ ο ι

κοινω νιολο γικές έρευνες πού αναφ έρονται σ τίς πρά ξεις τω ν ά νθρώ -

πινω ν υπ ά ρξεω ν, κα ι μ άλισ τα Ικ εΐνες πού αφ ορούν τήν πρ οέλευσ η

τω ν πρά ξεω ν α ύτώ ν άπ δ αισ θή μ α τα κα ΐ επιθυμ ίες κα ΐ τήν Ιπιδρ α -σή τους πά νω σέ άλλους ανθρώ πους. Ή Η θ ικ ή μ έ τήν έννοια αύ-

τή εϊνάι εμπειρική, επιστημονική ερευνά: άνήκει στήν έμίτειρική

Ιπ ισ τήμ η περισ σότερο πα ρ ά σ τή φ ιλοσ οφ ία . Ρ ιζικ ά δια φ ορ ετική

ά πδ α ύτήν είναι ή Η θ ικ ή μέ τή δεύτερή τη ς σ ημ ασ ία , ώ ς- φ ιλοσο-

φ ία τω ν ήθικώ ν άξιω ν ή ήθικώ ν κανόνω ν, δπω ς θά μπορούσε κα -

νείς να τήν δνομάσ η. Α ότή δέν είναι ερευνά γεγονότω ν, άλλ α ε-

ρευνά του τΐ είνα ι καλδ κα ΐ τι είνα ι χα κ ό , τΐ είνα ι σω στδ νά κά -νουμε κα ι τι δέν είναι σω στό. Ε π ο μ ένω ς, δ σκοπ ός της φ ιλοσ οφ ική ς

α δτής η θική ς είναι νά δια τυπ ώ σ η κανόνες α νθρ ώ πινη ς σ υμ περιφ ο-

ράς ή κρίσεις γιά τις ή'θικές άξίες.

Ε ίνα ι εδκολο νά δοΰμ ε δτι ή διαφ ορ ά ά νάμ εσ α σ ' ενα κ ανόνα

κα ΐ σέ μ ια α ξιολο γική κρίσ η έγκ ειται ά πλώ ς στόν τρόπο μ έ τόν

δποϊο δια τυπ ώ νοντα ι. 'Έ να ς κα νόνας εχει πρ οσ τα κτική μ ορ φ ή ,

όπ ω ς λ . χ. : «Ο ύ φ ονεύσ εις». Ή ά ντίσ τοιχη άξιολ ογική κρ ίσ η θάή ταν: « Ό φ όνος είναι κα κό». Α υτή ή διαφ ορά στή δια τύπω σ η εχει

ά πο βή στήν ουσία πολύ σ η μ α ντική , ιδια ίτερα γ ιά τή ν α νά π τυξη

τη ς φ ιλοσ οφ ική ς σ κέψ ης. Ό κα νόνας «Ο ύ φ ονεύσ εις», ϊ χ ε ι

γρα μ μ α τικώ ς πρ οσ τα κτική μορφ ή κα ί, συνεπώ ς, δέν θά θεω -

ρη θή κρίσ η. Ά λ λ α ή άξιολο γική π ρότασ η « Ό φ όνος είναι κα -

κό», μολονότι, δπω ς κα ΐ δ κα νόνα ς, είναι ά πλώ ς ή έκφ ρα σ η μ ια ς

σ υγκ εκριμ ένης έπιθυ μ ία ς, Ινει γρα μ μ α τικ ώ ς τή μ ορ φ ή μ ια ς δη -



42

a dec la ra t ive sentence . Mos t phi losophers have been dece ived

by this form into thinking that a value s ta tement is real ly anasser t ive s ta tement , and mus t be e i ther t rue or fa lse . Therefore

they give reasons for their own value s ta tements and try to

disprove those of their opponents . But actual ly a value s ta te-

ment i s no th ing bu t a command in a mis lead ing g rammat ica l

fo rm . I t m ay hav e e f fec ts up on the ac tions of men, and these

ef fec ts m ay e i ther be in accorda nce w i th ou r wishes or n ot ;

bu t i t is nei t her t ru e no r fa lse . I t does no t asser t any thin g a ndcan ne i ther be proved nor d isproved.

This is revealed as soon as we apply to such s ta tements

our method of logica l ana lys is . From the s ta tement "Ki l l ing i s

evi l" we cannot deduce any s ta tement about fu ture exper ien-

ces . Thus this s ta tement is not ver if iable and has no theoret ical

sense , and the same thing is t rue of a l l other value s ta tements .

Perhaps somebody wi l l contend in oppos i t ion tha t the fo l -

lowing s ta tement is deducible : "I f a person ki l ls anybody he

wil l have feel ings of remorse ." But this s ta tement is in no way

deducible f rom the s ta tement "Kil l ing is evi l" . I t is deducible

only f rom psychologica l s ta tements about the charac te r and the

emot iona l reac t ions of the person. These s ta tements a re indeed

ver i f iable and not wi thout sense . They be long to psychology,

not to phi losophy; to psychological e thics ( i f one wishes to use

th is word) , not to phi losophica l or normat ive e th ics . The s ta -tements of normat ive e th ics , whether they have the form of

rules or the form of value s ta tements , have no theoret ical sense ,

are not sc ient if ic s ta tements ( taking the word scient if ic to mean

any asser t ive s ta tement) .

To avoid misunders tanding i t mus t be sa id tha t we do not

at a l l deny the poss ibi l i ty of importance of a sc ient if ic inve-

stigatio n of va lue sta tem en ts as well as of acts of va lua tio n.



43

λω τικ η ς πρ ότασ ης. 0 1 περισ σότεροι φ ιλόσοφ οι α π α τή θη κα ν ά πδ

αυτήν τήν μ ορφ ή , ώ στε νά νο|χίσουν δτι μ ία α ξιολογική πρό τα σ η εί-

ναι στήν πρ α γμ α τικ ότη τα μ ια δη λω τικ ή πρ ότασ η πού πρ έπει νά εί-

ναι ορθή ή εσφ αλμ ένη. Α υτός είναι δ λό γος για τον οποίο αιτιολο -

γούν τΙς δικές τους αξιολογικές προτάσεις και προσπαθούν νά άνα-

σκευάσουν εκείνες τω ν αντιπά λω ν τους. Σ τή ν πρ α γμ α τικ ό τητα ό-

μ ω ς μ ιά α ξιολ ογική πρ ότασ η δεν είναι πα ρά μ ιά πρ οσ τα γή μέ πα -

ρα π λα νη τικ ή γρ α μ μ α τικώ ς μ ορφ ή. Μ πορεί νά εχη σ υνέπειες σ τίς

πρά ξεις τω ν ανθρώ πω ν, οι όπ οιες είναι δυνατό νά σ υμφ ω νοϋν ή νά

μ ή συμφ ω νοϋν μ έ τΙς επιθυ μ ίες μ α ς, αλλ ά δέν είναι ουτε α λη θινή

ουτε εσφ α λμ ένη. Δ έν βεβα ιώ νει τίποτε κα ΐ δέν μπορ εί ουτε νά άπο -

δειχ'θή ουτε νά άναιρεθή.

Α υτό γίνετα ι α ντιλη π τό, μ όλις δοκιμ άσ ουμ ε νά εφ αρμόσ ουμ ε

σέ τέτοιες πρ οτάσ εις τήν μέθοδό μας της λο γική ς α νάλυσ η ς. 'Α π ό

τήν πρό τασ η « Ό φ όνος είναι κακό» δέν μπορούμ ε νά σ υναγά γουμ εκα μ ιά π ρό τα σ η σ χετική μέ μελλο ντικές εμπ ειρίες. Ε πομ ένω ς,, ή

πρό τα σ η α υτή δέν επιδέχεται επα λή θευσ η και δέν έχει θεω ρη τικό

νόη μ α . Τ ό Γ διο π ρά γμ α ισ χύει γιά δλες τις ά λλες α ξιολο γικές προ-

τάσεις.

'Ίσ ω ς άντιτάξη κά νεις δτι είναι 'δυνατό νά σ υνα γάγου μ ε τήν

ακόλουθη πρ ότασ η : « 'Ά ν κάπο ιος σκοτώ ση ο ποιονδήποτε, θά δο-

κιμ άσ η α ισ θήμ ατα τύψ ης». Ά λ λ ά ή πρό τασ η α ύτή δέν συνάγεταιμέ κα νένα τρόπο από τήν πρότασ η « Ό φ όνος είναι κα κό». Μ πο-

ρούμ ε νά τήν συ ναγάγουμ ε μόνο από ψ υχο λο γικές πρ οτάσ εις σ χετι-

κές μέ τό χα ρα κ τήρ α κα ΐ τΙς σ υνα ισ θη μ ατικές ^ άντιδράσεις του α-

τόμ ου πο ύ διέπρ α ξε τό φ όνο. Ο ι προ τάσ εις αύτές επιδέχο νται πρά -

γμ α τι επα λή θευση καΐ δέν στερούνται νοήμ ατος. Α νή κ ο υν σ τήν

ψ υχο λο γία , δχι στήν φ ιλοσ οφ ία, στήν ψ υχο λο γική η θική (αν κα -

νείς έπιθυμή νά χρη σ ιμ οπ οίη σ η α ύτή τή λέξη) , δχι στή φ ιλοσο-φ ικ ή η θικ ή . Ο ι προ τάσ εις τη ς φ ιλοσ οφ ική ς ηθικ ή ς, εϊτε έχουν τή

μ ορφ ή κα νόνω ν εϊτε τή μ ορφ ή α ξιολογικώ ν πρ οτάσ εω ν, δέν έχουν

θεω ρη τικό νό ημ α , δέν είναι επισ τημ ονικές προτά σ εις (ή λέξη «Ε -

πισ τημ ονικές» σ ημ αίνει εδώ κά θε δη λω τική π ρ ό τασ η ).

Γ ιά ν' απ οφ ύγου μ ε τΙς πα ρεξηγή σ εις πρ έπει νά πούμ ε δτι δέν

•αρνιόμασ τε κα θόλου τή δυ να τότη τα της σ πουδα ιότητας μια ς έπι-

σ τη α ονικη ς ερευνάς τω ν α ξιολογικώ ν προτάσ εω ν κα θώ ς έπίσ η ς κα ΐ



44

Both of these are acts of individuals and are , l ike a l l other

kinds of acts , poss ible objects of empir ical inves t igat ion. His to-r ians , psychologis ts , and sociologis ts may give analyses and

causa l explana t ions of them, and such h is tor ica l and psycholo-

gica l s ta tements about ac ts of va lua t ion and about va lue s ta -

tements a re indeed meaningful sc ient i f ic s ta tements which be-

long to e thics in the f i rs t sense of this word. But the value s ta-

tements themselves are here only objects of inves t igat ion; they

are not s ta tements in these theor ies , and have , here as e lsewhere ,no theore t ica l sense . Therefore we ass ign them to the rea lm

of metaphys ics .

5 . Metaphysics as Expression

Now we have ana lysed the s ta tements of metaphys ics in

a wide sense of th is word , inc luding not only t ranscendenta l

metaphys ics , but a lso the problems of phi losophica l rea l i ty and

las t ly normat ive e th ics . Perhaps many wi l l agree tha t the s ta -

tements of a l l these kinds of metaphysics are not ver if iable , i .e . ,

t ha t the i r t r u th canno t be examined by expe r i ence . And pe rhaps

many wi l l even grant tha t for th is reason they have not the char -

acter of sc ient if ic s ta tements . But when I say that they are

wi thout sense , as sent wi l l probably seem more d i f f icul t . So-meone may ob jec t : t he s e s t a t ements in the me taphys ica l books

obvious ly hav e an e f fec t up on the reader , and so met im es a ve-

ry s trong e ffect ; the refo re , they cer ta inly express s ome th ing ,

but never the less they have no sense , no theore t ica l content .

We have here to d is t inguish two func t ions of language ,

which we may ca l l the express ive func t ion and the represen-

ta t ive or cogni t ive func t ion . Almos t a l l the consc ious and un-consc iou s m ove m ents of a perso n, inc luding h is l inguis t ic u t -

te rances , express something of h is fee l ings , h is present mood,

his temporarv or permanent d ispos i t ions to reac t ion , and the



45

τω ν πρά ξεω ν ή θικη ς Α π ο τ ίμ η σ η ς . Κ α Ι οί 'δύο τους είνα ι πρά ξεις

ατόμ ω ν κ α ΐ α πο τελού ν, δπο^ς δλα τα υπ όλ οιπα είδη π ρά ξεω ν, δυ-

να τά α ντικείμ ενα έμ πειρικη ς ερευνά ς. Ο ι ισ τορικοί, οί ψ υχολόγοι

κα ι οι κοινω νιολό γοι μπορούν να τις άναλύ ουν κα ι νά τις αιτιολο-

γούν,' κα ΐ τέτοιες ισ τορικές κα ΐ ψ υχολο γικές προτάσ εις πού ανα -

φέρονται σ ε πράξεις αξιολόγησης καΐ σ ε άξιολογικές προτάσεις είναι

π ρ ά γμ α τι επισ τημ ονικές προ τάσ εις μέ νόη μ α , οί όπ οιες ανήκο υν

στήν ηθ ικ ή μ έ τήν πρ ώ τη σ ημ ασ ία της λέξη ς. 'Α λλ ά οί ά ξιολ ογικές

προτά σ εις κα θ' εαυτές άποτελοϋν εδώ μ ονά χα ά ντικείμ ενο ερευνάς*

δέν είνα ι προτάσ εις στις θεω ρίες α υτές κα ι δέν 2χουν, εδώ δπ ω ς

ά λλο υ, θεω ρη τικό νόη μ α . Γ ι' αύτό πισ τεύουμ ε δτι άνήκουν σ τήν

π εριοχή τη ς Μ εταφ υσ ική ς.

5 . Ή Μ ε τ α φ ν ο ικ η ώ ς έ κ φ ρ α σ η

'Έ χο υ μ ε ή δη α ναλύσ ει τΙς πρ οτάσ εις τη ς Μ εταφ υσ ική ς μ έ

τήν πλα τιά σ ημ ασ ία του δρου, ετσι δσ τε νά περιλα μ βά νη δχι μόνο

τήν ύπερβα τική μ εταφ υσ ική , άλλ α κα ι τά π ροβ λήμ ατα της πρα -

γμ α τικ ό τη τα ς κ α ί, τέλος, τή φ ιλοσ οφ ική ή θικ ή . 'Ίσ ω ς νά συμ φ ω -

νήσουν πολλοί δτι ο'ι πρ οτάσ εις δλω ν α ύτώ ν τώ ν ειδώ ν της Μ ετα -

φ υσ ική ς δέν επιδέχονται Ιπα λή θευσ η . ' Ό τι δη λα δή ή ά λή θεια τους

δέν μ πο ρεί νά έλεγχθή μ έ τήν εμ πειρία . 'Ίσ ω ς ά κό μ η πο λλοί νά

δέχω νται δτι γι' αύτόν τόν λόγο δέν έχου ν τό χα ρα κτήρ α τώ ν έπι-

σ τημ ονικώ ν προ τάσ εω ν. 'Ό τα ν δμω ς π ώ δτι είναι δίχω ς νόη μ α ,

εΓναι φ ανερό δτι ή σ υγκα τάθεση θά φ α νή περισ σ ότερο δύσ κολη .

Μ πο ρεί κά ποιος ν' ά ντιτείνη : αύτές οι προ τάσ εις στά β ιβλία της

Μ εταφ υσ ική ς άσκοϋν ολοφ άνερα μ ιάν επίδρα σ η π ά νω στδν άνα-

γνώ σ τη , κά ποτε πολύ έντονη: επομ ένω ς, εκφ ράζουν δπω σδή ποτε

κ ά τι, ά λλά π α ρόλ ' αό τά δέν Ιχουν νόη μ α , δέν έχουν θεω ρη τικό

περιεχόμενο.

Π ρέπει νά κάνουμ ε εδώ διάκρ ισ η α νάμ εσ α σέ δύο λειτου ργίες

της γλώ σ σ α ς, τΙς οπ οίες μπορ ούμ ε νά ονομάσ ουμ ε «εκφ ρα σ τική λει-

τουργία» κα ι «πα ρα σ τα τική ή γνω σ τική λ ειτου ργία ». Σ χεδόν δλες οί

σ υνειδη τές κα ΐ άσ υνείδη τες κινή σ εις ενός άτόμ ου , ά κόμ η οί γλω σ σ ι-

κές εκφ ρά σ εις του, εκφ ρά ζουν κά τι ά πδ τά α ισ θή μ α τά του, τήν τω ρι-

νή του διά θεσ η , τΙς προ σ ω ρινές η ΐΑόνιαες διαθέσεις του για άντί-



46

l ike. Therefore, we may take almost all his movements and

words as symptoms from which we can infer something abouthis feelings or his character. That is the expressive function of

movements and words. But besides that, a certain portion of

linguistic utterances (e.g. "this book is black"), as distinguished

from Other linguistic utterances and movements, has a second

function: these utterances represent a certain state of affairs;

they tell us that something is the case; they assert something,

they predicate something, they judge something.

In specia l cases , this asser ted s ta te may be the same as

tha t which i s infe r red f rom a cer ta in express ive u t te rance ; but

even in such cases we mus t sharply d is t inguish be tween the

asser t ion and the express ion. I f , for ins tance, somebody is laugh-

ing we may take this as a symptom of his merry mood; i f , on

the o ther hand, he te l l s us wi thout laughing: "Now I am merry , "

we can lea rn f rom his words the same th ing which we infe r red

in the f i rs t case f rom his laughing. Never theless , there is a fun-

dam enta l d i f fe ren ce be tw een the laughte r and the wo rds : " I

am m erry no w ". This l inguis tic u t te ra nce asserts t he mer ry

m oo d, an d th ere for e i t is e i ther t rue o r fa lse . T h e laug ji ter

does not as se r t mer ry mood but expresses i t . I t is neither true

nor fa lse , because i t does not asser t anything, a l though i t may

be e i ther genuine or decept ive .

Now many l inguis t ic u t te rances a re ana logous to laughingin tha t they have only an express ive func t ion , no representa t ive

func t ion . Examples of th is a re c r ies l ike "Oh, Oh" or , on a

higher level , lyr ical verses . The a im of a lyr ical poem in which

occur the words " s uns h ine" and "c louds , " i s no t to in fo rm us

of cer ta in meteorological facts , but to express cer ta in feel ings

of the poet and to exci te s imilar feel ings in us . A lyr ical poem

ha s no asser t ive sense , n o the oret ica l sense , i t do es no t con -ta in knowledge .

The meaning of our ant i -metaphys ica l thes is may now be



47

δράση κ αι τα παρ όμ οια. Ε π ο μ ένω ς, μπορούμ ε νά θεω ρήσ ουμε σχε-

δόν δλες τΙς κινή σ εις και τις λέξεις του ώ ς σ υμ πτώ μ α τα από τά

οποία μ πορούμ ε νά βγάλουμ ε κά ποιο σ υμ πέρασ μα για τά α ισ θή-

μ α τα κ αι τό χα ρα κ τήρ α του. Α υτή είναι έκφ ρα σ τική λειτουρ γία

τω ν κινήσ εω ν κα ι τω ν λέξεω ν. Ε κ τό ς δμω ς απ ό αυτήν, ενα μ έρος

τω ν γλω σ σ ικώ ν εκφ ράσ εω ν (λ .χ. «αυτό τό βιβλίο είναι μ α ϋρ ο» ),

κο ιτα γμένο α νεξά ρτητα από τΙς ά λλες γλω σ σ ικές εκφ ρά σ εις κα ΐ

κινή σ εις, εκτελεί μ ιά δεύτερη λειτουργία : α ύτές οι εκφ ράσ εις άνα -

πα ρισ τουν μιά σ υγκεκριμ ένη κα τά σ τα σ η π ρ α γμ ά τω ν' μα ς λένε

τί ακ ριβώ ς συμ βα ίνει απ οδίδουν ενα κ α τη γόρ η μ α σε κ ά τι, ά πο-

φ αίνονται για κ ά τι.

Σ έ ειδικές περιπτώ σ εις, α ύτή ή κα τά σ τα σ η μ πορεί νά είναι

ή ιδια μ ' εκείνη ή οπ οία σ υνά γεται α πό μ ιαν ορισ μ ένη έκφ ρα σ η ,

α λλ ' ακό μ η κα ι σέ τέτοιες περιπτώ σ εις πρέπει νά κά νουμ ε σ αφ ή

διάκ ρισ η ανάμ εσ α στην πρ ότασ η (κρίσ η) κα ΐ στήν έκφ ρα σ η . "Α ν,

λόγου χά ρη , κάπο ιος γελα , μπορούμε νά θεω ρήσ ουμε τό πρά γμ α αύ-

τό ώ ς σ ύμ πτω μ α τη ς κα λή ς του διάθεση ς* α ν, απ ό την ά λλ η μ εριά ,

μ α ς π ή δίχω ς νά γελ α : «Τ ώ ρα είμ αι χαρούμ ενος», μπ ορούμ ε απ ό

τά λόγια του νά μ άθουμ ε τό ϊδιο πρ ά γμ α π ού σ τήν πρ ώ τη π ερίπ τω -

ση είχα μ ε συνα γάγει απ ό τό γέλιο του. Π ά ντω ς υπ ά ρχει μ ιά βα-

σ ική διαφ ορά ανάμ εσ α στό γέλιο κ αΙ τις λέξεις: «Τ ώ ρα είμ αι χα -

ρούμενος». Α ύτή ή γλω σ σ ική έκφ ρα σ η βεβαιώ νει τή χα ρο ύμ ενη

διάθεση κ α ί, επομ ένω ς, είναι α λη θινή ή εσφ α λμ ένη. Τ ό γέλιο δέν

βεβα ιώ νει τή χαρ ού μ ενη διάθεση , αλλά τήν εκφ ρά ζει. Δ έν είναι

οΰτε αληθινό ουτε εσ φ αλμ ένο, έπειδή τίποτε δέν βεβαιώ νει, μο-

λονότι μ πορεί νά είνα ι γνή σ ιο ή ψ εύτικο.

Π ολλές γλω σ σ ικές εκφ ρά σ εις είναι α νά λο γες μέ τό γέλιο κα -

τά τό δτι επιτελούν έκφ ρα σ τική μ ονά χα λ ειτου ργία , δέν π εριγρ ά -

φ ουν τίπο τε. Π α ρα δείγμ α τα τέτοιω ν εκφ ρά σ εω ν είναι κρα υγές δπω ς«"Ω χ, "Ω χ» ή , σέ ανώ τερο επίπεδο, λυ ρικοί σ τίχοι. Σ κο πό ς ενός

λυρικοΰ ποιήματος στό οποίο συναντα κανείς τις λέξεις «λιακάδα»

κα ΐ «σ ύννεφ α», δέν είναι νά μα ς κα τα σ τή σ η γνω σ τά ορισμένα μ ε-

τεω ρολ ογικά φ α ινόμ ενα, αλλ ά νά έκφ ρά σ η ορισμ ένα σ υναισ θήμ α-

τα του πο ιη τή κα ΐ νά ξυπ νήσ η πα ρόμ οια α ισ θή μ α τα μ έσα μ α ς. ' Έ να

λυρικό π οίη μ α δέν έχει θεω ρη τικό νόη μ α , δέν περικλείει γνώ σ η .

Ή σ ηα ασ ία τη ς άντι - μ ετα φ υσ ική ς μ ας θέσης απορ εί τώ ρα



48

more c lear ly expla ined. This thes is as se r ts tha t metaphys ica l

s ta tements — l ike lyr ica l verses — have only an express ivefunc t ion , bu t no r epre s en ta t ive fu nc t ion . M e taphys ica l s t a te -

ments a re ne i ther t rue nor fa lse , because they asser t noth ing,

they conta in ne i ther knowledge nor e r ror , they l ie comple te ly

outs ide the f ie ld of knowledge, of theory, outs ide the discuss ion

of t ruth or fa lsehood. But they are , l ike laughing, lyr ics , and

mus ic , express ive . They express not so much temporary fee l ings

as permanent emot iona l or vol i t iona l d ispos i t ions . Thus , for in-

s tance , a metaphys ica l sys tem of monism may be an express ion

of an even a nd har m on iou s m od e of l i fe , a dua l i s t ic sys tem

may be an express ion of the emot ina l s ta te of someone who ta -

kes l i fe as an e ternal s t ruggle; an e thical sys tem of r igor ism may

be express ive of a s trong sense of duty or perhaps of a des ire

to rule severely. Real ism is of ten a symptom of the type of con-

s t i tu t ion ca l led by psychologis ts ext rover ted , which i s chara -

c te r ized by eas i ly forming connec t ions wi th men and th ings ;

ideal ism, of an opposi te cons t i tut ion, the so-cal led introver ted

type , which has a tendency to wi thdraw f rom the unf r iendly

wor ld and to l ive wi th in i t s own thoughts and fanc ies .

Thus we f ind a grea t s imi la r i ty be tween metaphys ics and

lyr ics . B ut the re is one dec is ive d i f fe ren ce be tw een the m . B oth

hav e no representa t ive fun c t ion , no theore t ica l con tent . A m e-

taphys ica l s ta tement , however — as d is t inguished f rom a lyr i -cal verse — seems to have such a content , and by this not only

is the reader dece ived, but the metaphys ic ian h imse l f . He be-

l ieves tha t in h is metaphys ica l t rea t i se he has asse r ted some-

th ing, and i s led by th is in to a rgument and polemics aga ins t

the s ta tements of some other metaphys ic ian . A poe t , however ,

does not as se r t tha t the verses of another a re wrong or e r ro-

neous ; he usua l ly contents h imse l f wi th ca l l ing them bad.

The non- theore t i ca l cha rac te r o f me taphys ic s would no t



49

νά έξηγη θη κα θαρ ότερα . Ή θέση αότή βεβαιώ νει δ τ ι ο ΐ μεταφυ-

σ ικές προτάσ εις — δπ ω ς οι λυρικοί σ τίχοι — επιτελούν Ικφ ρα σ τι-

κ ή μ όνον λειτουργία , άλλα δχι κα ι «π αρα σ τατική ». Ο ί μ ετα φ υσ ικές

προτάσ εις δέν είνα ι ουτε α λη θινές ουτε εσφ αλμ ένες, για τί τίποτε

δέν βεβα ιώ νουν, δέν περικλ είου ν οδτε γνώ σ η ουτε π λά νη , βρίσκον-

ται ά πόλ υτα Ιξω από τό πεδίο τη ς γνώ σ η ς, τη ς θεω ρία ς, ίξ ω άπό

κά θε σ υζήτησ η για την α λή θεια ή τό ψ ευδός. 'Α λλά , δμ οια μέ τό

γέλιο , τα λ υρ ικά ποιή μ α τα κα ΐ τή μ ουσ ική , εκφ ρά ζουν κ ά τι. Δ έν

εκφ ρά ζουν τόσο προ σ ω ρινά α ισ θή μ α τα , δσο δια ρκ είς σ υνα ισ θη μ α τι-

κ ές ή βουλη τικές κα τα σ τά σ εις. 'Έ τσ ι λόγου χά ρ η ενα μ εταφ υσ ικό

μ ονισ τικό σ ύσ τημ α μ πορ εί ν' άποτελη την έκφ ρα σ η ενός δμαλου

κα ι άρμ ονικου τρόπου ζω ή ς, ενα δυϊσ τικό σ ύσ τημ α μ πο ρεί ν'' ά πο-

τελη τήν ^Λ φ ραση τη ς σ υναισ θη μ α τική ς κατάσ τα σ η ς κά ποιου πού

θεω ρεί τή ζω ή ώ ς δια ρκ ή ά γώ να* ενα αόσ τηρό ή θικό σ ύσ τημ α μ πο-

ρεί να έκφ ρά ζη μ ιαν ισ χυρ ή αίσ θησ η του κα θή κο ντος ή 'ίσω ς τήν

επιθυ μ ία του να κυβ έρνα κ α νείς α ύσ τη ρά . Ό ρεαλισ μ ός είναι συ-

χν ά σ ύμ πτω μ α του τύπου εκείνου του άνθρώ που πο ύ όνομ άζεται

ά πό τους ψ υχολόγους . εξω σ τρεφ ής κα ΐ πού χαρ α κ τηρ ίζετα ι ά πό

τήν ευκολία μέ τήν οποία δη μ ιου ργεί δεσμούς μέ άνθρώ πο υς κα ΐ

πρ άγμα τα* δ ιδεαλισ μ ός είναι σ ύμ πτω μ α ενός διαφ ορ ετικο ύ χα ρ α -

κ τήρ α , αύτοΰ πού όνομ ά ζετα ι εσ ω σ τρεφ ής κα ΐ πού Ιχει τή ν τά σ η

ν' ά πο μ ονώ νεται άπό τόν εχθρ ικό κόσμο κα ι νά ζή μ ές σ τις δικές

του σκέψ εις κα ΐ φ α ντα σ ιώ σ εις.

Δ ια πισ τώ νουμ ε, λοιπό ν, μ ια μ εγάλ η ό μ οιότητα άνά μ εσ α σ τή

μ εταφ υσ ική κ α ΐ στή λυρική πο ίη σ η . Ά λ λ α ύπ ά ρχει μ ιά άπ οφ ασ ι-

σ τική διαφ ορά ά νάμ εσ ά τους. Κ αΙ τά δυό δέν Ιχουν θεω ρη τικό πε-

ριεχόμ ενο. Μ ιά μ ετα φ υσ ική πρ ότασ η δμ ω ς — πού είναι δια φ ορ ετική

άπό ενα λυρικό στίχο — δείχνει νά εχη ενα τέτοιο περιεχόμενο

κι' α π ' αύτό δέν ά π α τατα ι μόνο δ α να γνώ σ τη ς, άλ λά κα ΐ δ ίδιος δ

μ εταφ υσ ικό ς φ ιλόσ οφ ος. Π ισ τεύει δτι σ τή μ ετα φ υσ ική του π ρ α γμ α -

τεία εχει ά ποφ α νθή για κά τι κα ι ξεκινώ ντα ς α π ' αύτό πρ οχω ρεί

σέ συζήτηση καΐ πολεμική ενάντια στίς προτάσεις ένός άλλου με-

ταφ υσ ικού φ ιλοσ όφ ου. Έ ν α ς πο ιη τή ς, δμω ς, δέν ισ χυρ ίζετα ι δτι

οί σ τίχοι κάποιου άλλου είνα ι λανθασμένοι* σ υνή θω ς μ ένει ικανο-

πο ιη μ ένος μέ τό νά τούς χα ρ α κ τηρ ίζη ώ ς κα κο ύς.

Ό άντι - θεω ρη τικό ς γαρα κτήρ α ς της Μ εταςρυσικης δέν θά



50

be in i tse lf a defect ; a l l ar ts have this non-theoret ical character

wi thout thereby los ing the i r h igh va lue for persona l as wel las for socia l l i fe . The danger l ies in the deceptive charac te r of

metaphysics ; i t gives the i l lus ion of knowledge without actual ly

giving any knowledge. This is the reason why we re ject i t .

6 . Psychology

When we have e l imina ted me taphys ica l p rob lems and doc -

t r ines f rom the region of knowledge or theory , there remain

s t i l l two kinds of phi losophical ques t ions : psychological and

logical . Now we shal l e l iminate the psychological ques t ions a lso,

not f rom the region of knowledge , but f rom phi losophy. Then,

f inal ly, phi losophy wil l be reduced to logic a lone ( in a wide

sense of this word) .

Psychologica l ques t ions and s ta tements a re ce r ta in ly not

wi thout sense . From such s ta tements we can deduce o ther s ta -

teme nts abo ut fu tu re exper iences an d by the i r he lp w e can

ver i fy the psychologica l s ta tements . Bu t the s ta tements of psy -

chology belong to the region of empir ical sc ience in jus t the

same way as do the s ta tements of chemis try, biology, his tory

and the l ike . The charac te r of psychology i s by no means more

phi losophica l than tha t of the o ther sc iences ment ioned. Whenwe look a t the his tor ical development of the sc iences we see

tha t phi losophy has been the mother of them a l l . One sc ience

a f t e r ano the r ha s been de tached f ro m ph i los ophy an d has be -

come an independent sc ience . Only in our t ime has the umbi-

l ica l cord be tween psychology and phi losophy been cut . Many

phi losophers have not ye t rea l ized qui te c lea r ly tha t psycholo-

gy i s no longer an embry o, bu t an inde pen den t organism , an dtha t psychologica l ques t ions hav e to be le f t to emp ir ica l re -

search .

Of course , we have no objec t ion to connec t ing psvchologica l



51

ή ταν α ύτδς χα θ ' Ια υτδν ?να μ ειονέκτημα* δλες ο ΐ τέχνες Ιχουν

αό τόν τον άντι - θεω ρη τικό χα ρα κ τήρ α δίχω ς yC α ύτδ νά χάνο υν

τη ν υψ η λή τους α ξία για τήν Ιδιω τική κα ΐ τήν κοινω νική ζω ή . Ό

κίνδυνος βρ ίσ κεται στον ά πα τηλ δ χαρ α κτήρ α της Μ εταφ υσ ική ς*

δίνει τήν ψ ευδαίσ θησ η τη ς γνώ σ η ς, δίχω ς να πρ οσ φ έρη στήν π ρα -

γμ α τικ ότητα κα μ ία γνώ σ η . Α ύτός είναι δ λόγος για τδν δποΐο τήν

α πο ρρ ίπτουμ ε.

6. Ψ υ χ ο λ ο γ ία

'Ό τα ν διαγρά ψ ουμ ε τά μ ετα φ υσ ικά πρ οβ λή μ α τα κα ΐ τΙς δι-

δα σ κα λίες ά πδ τήν π εριο χή τη ς γνώ σ η ς ή τη ς θεω ρία ς, άπο μένουν

α κ όμ η δυδ εϊδη φ ιλοσ οφ ικώ ν ερω τη μ ά τω ν, τά ψ υχολ ογικά κα ΐ τά

λο γικά . Τ ώ ρα θά διαγράψ ουμ ε τά ψ υχολογικά Ιρω τή μ α τα δχι άπ δ

τή ν περιοχή τη ς γνώ σ η ς, αλ λά ά π δ τή φ ιλοσ οφ ία. Τ ό τε, ΙπΙ τέ-

λο υς, ή φ ιλοσ οφ ία θά π εριορ ισ τή σ τή λο γικ ή μόνο (μέ τή ν π λα τιά

σ ημ ασ ία της λέξη ς).

Τ ά ψ υχολο γικά ερω τή μ α τα κ α ΐ πρ οτάσ εις α σ φ αλ ώ ς δέν εί-

ναι δίχω ς νόη μ α . Ά π δ τέτοιες πρ οτάσ εις μπορούμε νά σ υνα γάγου -

με άλλες προτάσεις γιά μελλοντικές εμπειρίες καΐ μέ τή βοήθειά

τους νά επαληθεύσ ουμ ε τΙς ψ υχο λο γικές πρ οτάσ εις. 'Α λλ ά ο ΐ προ-

τά σ εις τη ς ψ υχο λο γία ς ανήκ ου ν σ τήν π ερ ιο χή τη ς εμ πειρικ ή ς έπι-

σ τήμ η ς μέ τδν ϊδιο α κριβώ ς τρόπο πού α νήκ ουν οι προτάσ εις τη ς

χη μ εία ς, βιολο γία ς, Ιστορίας κ .λ .π . Ό χα ρα κ τή ρα ς τη ς ψ υχολο-

γία ς δέν είνα ι, κά τω ά πδ οποια δή ποτε έννοια , περισ σ ότερο φ ιλο -

σοφ ικός άπ δ τδ χαρ α κτήρ α τώ ν άλλω ν έπισ τημ ώ ν πού μνημ ονεύ-

σ αμ ε. "Ό τα ν έξετάζουμ ε τήν Ισ τορική έξέλιξη τώ ν έπισ τη μ ώ ν, δια -

πισ τώ νουμ ε δτι ή φ ιλοσ οφ ία ύπ ή ρξε ή μ η τέρα δλω ν τους. Ή μ ιά

επισ τή μ η μ ετά τήν άλλ η άπ οσ πά σ θηκ α ν ά π δ τή φ ιλοσ οφ ία κ α ΐ I -

γινα ν α νεξάρ τη τες επισ τή μ ες. Μ όλις σ τίς μέρες μ α ς κ όπ η κ ε δ

ομ φ άλιος λώ ρος πού σ υνέδεε τήν ψ υχολογία μέ τή φ ιλοσ οφ ία. Π ολ -

λοί φ ιλόσοφ οι δέν συνειδητοπ οίησ αν ακόμ η ά πόλυ τα δτι ή ψ υχο-

λογία δέν είναι π ιά ενα Ιμ βρυο, ά λλά ένα ς ά νεξάρ τητος δργανισ μ δς

κα ΐ δτι τά ψ υχο λο γικά Ιρω τή μ α τα πρ έπει νά άφ εθουν στήν εμ -

πειρική ερευνά.

'Α σ φ α λώ ς 'δέν Ιγου μ ε κα μ ιά ν αντίρρ η σ η γιά τή σ ύνδεση φ υ-



52

and logica l inves t iga t ions , any more than to connec t ing inve-

s t igat ions of any scient if ic kind. We re ject only the confus ionof the two kinds of ques t ions . We demand tha t they should be

clear ly dis t inguished even where in pract ice they are combined.

T he con fus io n somet imes cons is ts in dea l ing wi th a logical

ques t ion as i f i t were a psychological one. This mis take —

called psychologism — leads to the opinion that logic is a sc i-

ence concerning thinking, that is , e i ther concerning the actual

opera t ion of th inking or the ru les according to which th inking

should proceed. But , as a matter of fact , the inves t igat ion of

operat ions of thinging as they real ly occur is a task for psy-

chology and has nothing to do wi th logic . And lea rning how

to think aright is what we do in every other science as well as

in logic . In as t ronomy we lea rn how to th ink a r ight about

s tars ; in logic we learn how to think ar ight about the specia l

objects of logic . What these specia l objects of logic are , wil l

be seen in the next chapter . In any case , thinking is not anobject of logic , but of psychology.

Psychological ques t ions concern a l l kinds of so-cal led men-

ta l events , a l l kinds of sensat ions , feel ings , thoughts , images ,

e tc . , whe ther they a re consc ious or unconsc ious . These ques t ions

for psychology can be answered only by exper ience , not by phi -

losophis ing .

Expressive Function

of Language

Ari<i

Representative Function

of Language

Science (=the'System of Theoret ical

Knowledse")

Phi losophy

1. Metaphysics

2. (Psychology)

3 . Logic

Empirical Sciences

Physics,

Biology,

ptr



53

χολο γικώ ν κ αΐ λο γικώ ν ερευνώ ν δπω ς κα ΐ γιδο τή σ ύνδεση οπ οιω ν-

δήπ οτε άλλω ν επισ τημ ονικώ ν ερευνώ ν. 'Α πο ρρ ίπτουμ ε μόνο τή σ ύγ-

χυσ η τώ ν δυο ειδώ ν ερω τη μ ά τω ν. 'Α πα ιτού μ ε νά γίνετα ι σ αφ ής

διά κρ ισ η άνά μεσά τους ά κό μ η κα ΐ δταν στήν π ρά ξη σ υνδέω ντα ι.

Έ σ ύγχυ σ η κ ά ποτε συνίσ ταται στό Vi3c πρα γμ α τευόμ α σ τε ενα λο-

γικ ό ερώ τημ α σαν να ήτα ν ψ υχολο γικό . Τ δ λάθος α ότό, πού δνο-

μ ά ζεται ψ υχολο γισ μ ός, δδ η γει στή γνώ μ η δτι ή λ ογικ ή είναι έπι-

σ τήμ η πού άφορα τή σ κέψ η, δηλα δή πού άφ ορα εϊτε τήν π ρα γμ α -

τικ ή λειτουργία της σκέψ ης εΐτε τούς κα νόνες σ ύμ φ ω να μ έ τούς

οποίους θα επρεπε νά λειτου ργή ή σ κέψ η. Σ τή ν π ρ α γμ α τικ ό τη τα

δμ ω ς ή ερευνά τώ ν λειτου ργιώ ν της σ κέψ ης, δπ ω ς α ύτές α λη θινά

εκτελο ύνται, είναι καθή κον της ψ υχολο γία ς -καΙ δεν ?χει κ α μ ιά

σ χέσ η μέ τή λ ο γικ ή . Α ύτδ πού κάνουμ ε στή λ ο γικ ή , όπω ς κα ΐ σ τίς

ά λλες επισ τήμ ες, είναι νά μ αθα ίνουμ ε π ώ ς νά σ κεφ τόμ ασ τε σο^στά.

Σ τή ν αστρονομία μ αθα ίνουμε πώ ς νά σ κεφ τόμ ασ τε σω στά γιά τ'

άσ τέρια* σ τή λογική μ αθα ίνουμ ε πώ ς νά σκ εφ τόμ ασ τε σω στά γιά τά

ειδικά ά ντικείμ ενα της λογικ ή ς. Π οιά είνα ι α ύτά τά ειδικά ά ντικεί-

μ ενα της λο γική ς θά τδ δοΰμε στδ επόμ ενο κεφ ά λα ιο. Ό π ω σ δή π ο -

τε δμ ω ς ή σ κέψ η δεν είναι ά ντικείμ ενο της λο γικ ή ς, ά λλά της ψ υ-

χολογίας.

Τ ά ψ υχολογικά έρω τήμ ατα ά φ ορουν δλα τά ειδη τώ ν λεγο-

μένω ν πνευμ α τικώ ν γεγονό τω ν, δλα τά είδη τώ ν αισ θήσ εω ν, αι-

σ θη μ ά τω ν, σ κέψ εω ν, εικόνω ν κ .λ .π . ειτε σ υνειδητώ ν είτε άσ υνεί-

δη τω ν. Σ τά έρω τήμ ατα της ψ υχολογίας μπ ορεί νά δώ ση ά πά ντη -

ση ή εμπειρία, ογι ή φιλοσοφία.

Ε κ φ ρ α σ τ ι κ ή λ ε ι -

τ ο υ ρ γ ί α τ η ς Γ λ ώ σ σ α ς

Τ έ ν ν ε ς

Ι Ι α ρ α σ τ α τ ικ ή λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α τ η ς Γ λ ώ σ σ α ς

Ε π ι σ τ ή μ η ( = τ δ Σ ύ σ τ η μ α τ η ς Θ ε ω ρ η τ ι κ ή ς

Γ ν ώ σ η ς )

Φ ι λ ο σ ο φ ί α

1 . Μ ε τ α φ υ σ ι κ ή

2 . ( Ψ υ χ ο λ ο γ ί α )

3. Λ ογική

'Ε απειρικές έπιστηιιες

Φ υ σ ικ ή ,

Β ι ο λ ο γ ί α ,



54

7. Logical Analysis

The only proper task of philosoph y is logical analysis. A n d

now the pr inc ipa l ques t ion to be answered here wi l l be : ' 'What

is logical analysis?'' In our cons idera t ions so fa r we have a l -

ready pract ised logical analys is : we have tr ied to determine the

charac te r of phys ica l hypotheses , of metaphys ica l s ta tements

(or ra ther , pseudo-s ta tements ) , of psychologica l s ta tements . And

now we have to apply logical analys is to logical analys is i tse lf ;we have to determine the character of the s ta tements of logic , of

those s ta tements which are the resul ts of logical analys is .

The opinion tha t metaphys ica l s ta tements have no sense

becau se they do n ot concern any fac ts , ha s a l ready been ex-

pressed by Hume. He wri tes in the las t chapter of his "Enquiry

Conce rn ing Human Unde r s tand ing" (pub l i s hed in the yea r

1748) as fol lows: "I t seems to me, that the only objects of the

abs t rac t sc iences or of demons t ra t ion , a re quant i ty and num-

b e r . . . A ll other enqu ir ies of men rega rd only m atte r of fact

and exis tence; and these are evidently incapable of demonstra-

t io n . . . W hen we ru n ov er l ibra r ies, persu ade d of these pr in-

c ip les , what havoc mus t we make? I f we take in our hand any

volume, of divini ty or school metaphysics , for ins tance; le t us

ask , Does i t conta in any abs t rac t reasoning concerning quant i -

ty or number? No. Does i t conta in any exper imenta l reasoning

concerning mat te r of fac t and exis tence? No. Commit i t then

to the f lames : for i t can conta in nothing but sophis t ry and i l -

lus ion . " We agree wi th th is v iew of Hume, which says — t rans -

la ted in to ou r te rminology —- tha t only the s ta tem ents of m a-

thematics and empir ical sc ience have sense , and that a l l other

s ta tements a re wi thout sense .

But now i t may pe rhaps be ob jec ted : "How abou t yourown s ta tements? In consequence of your v iew your own wr i -

t ings , including this book, would be without sense , for they are

ne i ther mathemat ica l nor empir ica l , tha t i s , ve r i f iable bv expe-



55

7. Λ ο γ ικ ή ά ν ά λ ν ο η

Μ ονα δική αρμ οδιότητα της φιλοσ οφ ίας είναι ή λογική άνά-

λυσ η . Β ασ ικό ερώ τη μ α στό δποιο πρέπει νά δοθή α πά ντη σ η είνα ι:

" Τ ι είναι λο γική α νά λυ σ η ;" 'Α ναπ τύσ σ οντα ς τις από ψ εις μ α ς δ ς

εδώ δέν κά ναμ ε τίποτε αλλο πα ρά λ ογική α νάλυ σ η : προσ παθή σ α-

μ ε νά καθορίσουμ ε τδ χα ρα κ τή ρα τω ν φ υσικώ ν υποθέσ εω ν, τώ ν

μεταφ υσ ικώ ν προτάσ εω ν (ή κα λύτερα ψ ευδό - προτάσεω ν),. τώ ν ψ υ-

χολο γικώ ν προτάσ εω ν. Κ α ι τώ ρα πρ έπει νά εφ αρμ όσουμ ε τή λο-

γικ ή ανά λυσ η σ τήν Ιδια τή λογική α νάλ υσ η . Π ρέπει νά κα θορί-

σουμε τδ χαρ α κτή ρα τώ ν προτάσ εω ν τη ς λο γικ ή ς, τώ ν προτάσ εω ν

έκείνο^ν πού απ οτελούν προϊόντα λογική ς ά νά λυ σ η ς.

Ή γνώ μ η δτι οι μ εταφ υσ ικές πρ οτάσ εις δεν έχουν νόη μ α , για -

τί δέν αναφ έρονται σε γεγονότα, εχει ή δη δια τυπω θή άπδ τον H u -

m e. Γ ρά φ ει στδ τελευταίο κεφ ά λα ιο της "' Έ ρ ευνα ς πά νω στήν αν-

θρώ πινη νόη σ η " (εξεδόθη στα 17 48 ) τά έξη ς: "Μ ου φ α ίνεται δτι

τά μ οναδικά α ντικείμ ενα τώ ν αφ ηρη μ ένω ν επισ τημ ώ ν ή τη ς άπό-

δειξης είναι ή πο σ ότητα κα ι δ α ριθμ ός. . . 'Ό λ ες οι άλλ ες ερευνες

του ανθρώ που αφ ορούν τήν πρα γμ α τικ ότητα κα ΐ τήν ϋπ α ρξη , πρ ά -

γμ α τα πού ολοφ άνερα δέν μπορούν ν' α π ο δειχθ ο ύ ν. . . "Ο ταν άνα-

τρέχουμε στις βιβλιοθήκες, πεπεισμένοι γιά τις αρχές αύτές, τί κα-

τασ τροφ ή πρ έπει νά κά νουμ ε; Π αίρνουμ ε στά χέρια μ α ς ένα τόμο

θεολογίας ή μ ετα φ υσ ική ς' ρω τούμ ε: μ ή π ω ς π εριέχει α φ ηρ ημ ένους

συ λλογισ μού ς πού αφορούν τήν ποσ ότητα ή τδν α ριθμ ό; Μ ή πω ς

περιέχει πειρα μ α τικές ερευνες πο ύ αφ ορούν τήν π ρα γμ α τικό τητα

κα ι τήν ύπ α ρξη ; ' Ό χ ι. Τ δ πετούμ ε, λοιπό ν, σ τή φ ω τιά , για τί δέν

περιέχει τίπο τε άλλο άπδ σοφ ισ τίες κα ι π λά νες" . Σ υμ φ ω νοΰμ ε μ '

αυ τήν τήν άπ οψ η του H u m e πού λέει — μ ετα φ ρα σ μ ένη με τή δική

μ α ς ορ ολογία — δτι μόνον οί προ τάσ εις τώ ν μ α θη μ α τικώ ν κα ΐ της

εμ πειρική ς επισ τή μ η ς έχουν νόη μ α , ένώ δλες οι ά λλ ες προ τάσ ειςδέν έχουν.

Ε ίνα ι δυνατδ δμω ς νά μα ς προβά λουν τήν έξης ά ντίρρη σ η :

" Τ ί θά λέγα τε γιά τις δικές σας προτάσ εις; Σ ά ν συνέπεια τώ ν

άπόψ εο)ν σα ς τά γρα φ όμ ενά σας, άνάμ εσ ά τους αύτδ τδ βιβλίο,

είνα ι δίχω ς νόημ α , για τί δέν είναι ουτε μ α θη μ α τικές ουτε έμπει-

ρικές, δη λα δή δέν έπιδέγονται εμ πειρική επα λή θευ σ η ''. Τ Ι άπάν-



56

r ience . " What answer can be g iven to th is objec t ion? What i s

the character of my s ta tements and in general of the s ta tementsof logical analys is? This ques t ion is decis ive for the cons is tency

of the v iew which has been expla ined here .

An ansv/er to the object ion is given by Wittgens te in in his

b o o k Tractatus Logico - Philosophicus. This au thor ha s deve -

loped mos t radica l ly the v iew tha t the s ta tements of metaphy-

s ics are shown by logical analys is to be without sense . How

does he reply to the cr i t ic ism that in that case his own s ta te-

ments are a lso without sense? He repl ies by agreeing with i t .

He wr i tes : ''The result of philosophy is not a num ber ' ph i loso-

phica l s ta tements , ' but to make s ta tements c lea r" (p . 77) . "My

s ta tements a re e luc ida tory in th is way: he who unders tands

me f inal ly recognizes them as senseless , when he has c l imbed

out through them, on them, over them. (He mus t so to speak

throw a way the ladd er a f te r he has c l imbed up on i t. ) H e m us t

surmount these s ta tements ; then he sees the wor ld r ight ly .

Whereof one cannot speak, thereof one mus t be s i lent" (p .

189) .

I , a s wel l as my f r iends in the Vienna Circ le , owe much

to Wittg ens te in , especia l ly as to the analys is of m etap hy sics .

But on the point jus t ment ioned I cannot agree wi th h im. In

the f i rs t place , he seems to me to be inconsis tent in what he

does . He te l l s us tha t one cannot make phi losophica l s ta tementsand tha t whereof one cannot speak, thereof one mus t be s i lent ;

and then ins tead of keeping s i lent , he wri tes a whole phi loso-

phical book. Secondly, I do not agree with his asser t ion that

a l l h is s ta tements a re qui te as m uc h wi tho ut sense as m etap hy -

s ical s ta tements are . My opinion is that a great number of his

s ta tements (unfor tuna te ly not a l l of them) have in fac t sense ;

and that the same is t rue for a l l s ta tements of logical analvs is .



57

τ ψ η μ πο ρεί νά δοθη σ ' α υτή τήν αντίρρη σ η ; Π οιος είναι δ χα ρα -

κτή ρα ς τω ν προτάσ εώ ν μου κα ι γενικ ά τω ν προτάσ εω ν της λογι-

κ ή ς α νάλ υσ η ς; Τ ό ερώ τη μ α α ύτό είναι κρίσ ιμ ο απ ό τήν άπ οψ η τη ς

σ υνέπειας πού π ρέπει νά δια κρίνη τή θέση πού π ρεσβ εύουμ ε έδώ .

Μ ιάν α πά ντη σ η στήν πα ρα πά νω αντίρρη σ η δίνει δ Wit tgen-

stein στδ βιβλίο του Tractatus Logico - Philosophicus, Ό σ υγ-

γρα φ έας αυτός α νέπτυξε με τρόπο πο λύ ούσ ιασ τικό τήν άπ οψ η δτι

μ έ τή λ ογικ ή άνάλυσ η Α πο δεικνύεται δτι οί προτάσ εις της μετα φ υ-

σ ική ς δέν έχουν νόη μ α . Π ώ ς δμω ς ά π α ντα στήν κρ ιτικ ή δτι στήν

περίπτω σ η α υτή οί ίδιες του οί προτάσ εις δέν έχουν νόη μ α ; Ό

W ittg en ste in μ ένει σύμφ ω νος μέ τήν κρ ιτική α υτή. Γ ρά φ ει: " Τ ό

αποτέλεσμα της φιλοσοφίας δέν είναι φ ιλ ο σ ο φ ικ έ ς π ρ ο τ ά ο ε ις , άλλά

ή διασ άφ ησ η τω ν πρ οτάσ εω ν" (σελ. 77) . "Γ ια οποίον μέ κα τα λα -

βαίνει οι προτάσεις μου άποτελοΰν διευκρινίσεις, δταν, άφου μέ τή

βοήθειά τους — πα τώ ντα ς πά νω τους — τις ύπ ερπ η δή σ η κ α ΐ προ -χώ ρη σ η πέρα άπ ό α ύτές, τελικά τις α ναγνώ ρισ η ώ ς σ τερη μ ένες απ ό

νόημ α. (Π ρέπει, θά λέγα μ ε, νά πετά ξη μ ακ ριά τήν άνεμ όσ κα λα,

άφ ου άνέβη π ρώ τα μ έ α ύ τη ) . Π ρέπει νά ξεπεράσ η τΙς πρ οτάσ εις

α ότές καΐ τότε θά ίδή τόν κόσ μο σω σ τά . Γ ιά δσα δέν μπορ εί νά μ ι-

λά η κ α νείς, γι' α ύτά πρ έπει νά σ ω πα ίνη "^ .

Έ γ ώ , δπ ω ς κα ΐ οί φ ίλοι μου του Κ ύκ λου της Β ιέννης, οφ εί-

λω πο λλά στόν W ittg en ste in , ιδια ίτερα δσον άφ ορα στήν άνάλυ σ ητη ς μ εταφ υσ ική ς. Δ έν μπ ορώ δμω ς νά σ υμφ ω νήσ ω μ α ζί του στό

σ ημ είο πού μ όλις μ νημ όνευσ α. Κ α τ' α ρ χή ν, μου φ α ίνετα ι ασ υνεπή ς

σ ' δ,τι κά νει. Μ ας λέει δτι κα νείς δέν μπορ εί νά δια τυπώ σ η φ ιλο-

σοφικές προτάσεις καΐ δτι γιά κείνο πού δέν μπορεί νά μιλή-

ση κ ά νεις πρ έπει νά σ ω πα ίνη. Κ α Ι δμω ς άντι νά μένη σ ιω πη λός,

γρά φ ει ενα ολόκληρο βιβλίο φ ιλοσ οφ ίας. 'Έ π ειτα , δέν σ υμφ ω νώ μ έ

τόν ισχυρισμό δτι δλες οι προτάσεις του στερούνται κάθε νοήματος,βπω ς οι μ ετα φ υσ ικές προ τά σ εις. Ή γνώ μ η μου είναι δτι ενας με-

γά λο ς αριθμ ός προτάσ εο)ν του (α τυχώ ς δχι δλες) έχου ν νόη μ α κα ΐ

δτι τό ϊδιο ισχύει γιά δλες τΙς προτάσεις της λογικής ανάλυσης.

1. Σ τ ή ν ε λ λ η ν ι κ ή α π ό δ ο σ η τ ο υ χ ω ρ ί ο υ α ύ τ ο ΰ ά π ο τ ο Tractatus

τ ο υ W ittgenste in ά κ ο λ ο υ θ ο υ μ ε τ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η τ ο υ Θ . Κ ι τ σ ό π ο υ λ ο υ ( Β λ .

Δ ε υ κ α λ ί ω ν . Τ ε υ γ ο ς 7 /8 . Ά θ γ ι ν α 1 9 7 1 . σ ε λ . 2 7 1 ) .



58

I t wi l l be the purpose of the fol lowing chapters to give

reasons for th is posi t ive answer to the quest ion about the cha-rac ter o f ph i losophica l s ta tements , to show a way of fo rmula-

t ing the resul ts of logical analysis , a way not exposed to the

objec t ion ment ioned , and thus to exh ib i t an exact method of

philosophy,

11. LOGICAL SYNTAX OF LANGU AGE

L 'Tormar Theory

In th is chapter an explanat ion wil l be given of a theory

which we wil l cal l " logical syntax" , and i t wi l l be shown how

to opera te wi th the syn tac t ica l method . Al though the word

"phi losophy" wi l l no t here occur , the syn tac t ica l method , as

we shal l t ry to make clear in the las t chapter , br ings us to the

very basis of phi losophy.

The logical syntax of a cer tain language is to be under-

s tood as the formal theory of tha t l anguage . This needs fur ther

explanat ion . We wi l l ca l l " formal" such cons idera t ions or as -

ser t ions concerning a l inguis t ic expression as are without any

reference to sense or meaning. A formal invest igat ion of a cer -

tain sentence does not concern the sense of that sentence or

the meaning of the s ingle w^rds, but only the kinds of words

and the order in which they fo l low one another . Take , fo r in -s tance, the sentence: "The book is b lack." I f I asser t that th is

expression consis t ing of four words is a sentence and fur ther ,

that the f i r s t word is an ar t ic le , the second a noun, the th ird

a verb, and the four th an adject ive, a l l these asser t ions are for -

mal asser t ions . I f , however , I asser t that that sentence concerns a

book, or that i ts las t word designates a color , then my asser t ions

a re not formal, because they have to do with the meaning of

the words . A formal inves t iga t ion of a language would appear

to have very narrow l imits . Actual ly , however , th is is not the

case, because, as we shal l see later many quest ions and consi-

dera t ions which are expressed in a non- formal way can be for -

mii latpH in t fi ft fo r m a l mnrlf t



59

Σ κο πδς τω ν επομ ένω ν κεφ α λα ίω ν θά είνα: νά αιτιολο γήσ ουμ ε

αύτήν τ η θετική α πά ντη σ η στο Ιρώ τη μ α για τό χα ρ α κ τή ρ α τω ν φ ι-

λοσοφ ικώ ν προ τάσ εω ν, νά υποδείξουμε ενα τρόπο δια τύπ ω σ η ς τω ν

-α πο τελεσ μ ά τω ν τη ς λο γικ ή ς ανάλ υσ η ς, τρόπ ο πού ξεπερνά τΙς π α -

ρα πά νω α ντιρρ ήσ εις, κ ι' ετσι νά δώ σουμ ε μ ιαν α κ ρ ι β ή φ ιλ ο ο ο φ ικ η

μ έ ϋ Ό δ σ .

IL Η Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η Τ Η Σ Γ Λ Ω Σ Σ Α Σ

1. «.Τ ν π ικ ψ Θ ε ω ρ ί α

Σ το κεφ ά λα ιο α υτό 0ά δώ σουμ ε μιαν έρμ η νεία τη ς θεω ρίας

τήν οποία θά ονομά σουμ ε "λο γικ ή σ ύντα ξη " κα ι θά δείξουμ ε πώ ς

νά εργα ζόμ α σ τε μέ τή σ υντα κτική μέθοδο. Μ ολονότι ή λέξη "φ ι-

λοσ οφ ία " δέν θά χρη σ ιμ οπ οιη θή εδώ , ή σ υντα κτική μέθοδος, δπω ς

θά προσ πα θήσ ουμ ε νά δείξουμε στο τελευτα ίο κεφ ά λα ιο, μ α ς φ έρ-

νει στήν ϊδια τή βάση της φ ιλο σ οφ ίας.Ή λο γικ ή σ ύνταξη μ ια ς ορισ μ ένης γλώ σ σ ας πρέπει νά θεω -

ρη θή ώ ς ή τυπ ική θεω ρία της γλώ σ σ ας α ότή ς. Τ ο πρ ά γμ α εχει

α νά γκ η α πό περισ σ ότερες επεξηγή σ εις. Θ ά ονομάσ ουμε " τυπ ικ ές"

τις α πόψ εις εκείνες κα ΐ τις προτάσ εις πού αφ ορούν μ ιά γλω σ σ ική

έκφ ρα σ η δ ίχω ς τήν πα ρα μ ικρ ή αναφ ορά σ τή σ ημ ασ ία ή τό νόημ ά

της. Ή τυπ ική διερεύνησ η μ ια ς δεδομ ένης πρ ότασ η ς δέν άφ ορα

τή σ ημ ασ ία της πρ ότασ ης ή τή σ ημασ ία τώ ν έπΙ μ έρους λέξεώ ν της,α λλ ά μ ονά χα τό είδος τώ ν λέξεω ν κα ΐ τή σ ειρά μέ τή ν δπο ία άκο-

λουθοΰν ή μιά τήν άλ λη . Π ά ρτε, λόγου χάρ η , τήν πρ ότα σ η: " Τ δ

βιβλίο είναι μ α ΰρ ο" . Ε φ όσ ον β εβα ιώ νω δτι ή έκφ ρα σ η α ύτή πού

απαρτίζεται άπό τέσσερεις λέξεις είναι μιά πρό;Γαση κι' ακόμα, δτι

ή π ρώ τη λέξη είναι άρθρ ο, ή δεύτερη ουσ ιασ τικό , ή τρίτη ρή μ α κα ι

ή τέταρτη επίθετο, δλες αύτές οι προτάσ εις μου είναι τυπ ικές. ' Ά ν

δμ ω ς ισ χυρισ θώ δτι ή πρό τασ η άνα φ έρετα ι σ ' ενα β ιβλίο ή δτι ήτελευτα ία λέξη της υπ οδηλώ νει ενα χρ ώ μ α , τότε οί πρ οτάσ εις μου

δέν είναι τυπικές, διότι έχουν νά κάνουν μέ τή ο η μ α ο ί α τώ ν λέ-

ξεω ν. Θ ά νόμ ιζε κά νεις δτι ή τυπ ικ ή διερεύνησ η μ ια ς γλώ σ σ α ς

εχει πολύ περιορισ μ ένα πλα ίσ ια . Σ τή ν π ρα γμ α τικ ό τητα δμ ω ς δέν

σ υμ βα ίνει αύ τό, για τί, δπω ς θά δούμε α ργό τερα , πολ λά ερω τή μ α τα

κα ΐ α πό ψ εις πού έκφ ρά ζονται κα τά ενα μ ή - τυπ ικό τρόπο μπορούν

νά διατυπω θου ν [ii τόν τυπ ικό τρόπ ο.



60

Such a formal theory of language i s , so fa r as mathemat ics

is concerned, a l ready known by the work of Hi lber t . Hi lber thas p ropounded a theory which he ca l l s me tama thema t ic s o r a

theory of proof , and in which the formal method i s appl ied .

In this theory of Hilber t , mathematics is deal t with as a sys tem

of cer ta in symbols to be opera ted according to ce r ta in ru les ,

and the meaning of the symbols i s nowhere spoken of , but only

the var ious k inds of symbols and the formal opera t ions to which

they a re subjec ted . Now mathemat ics i s a spec ia l par t of thewhole of language , which inc ludes many other and qui te d i f fe -

r en t b r anches . And the s ame fo rma l me thod which Hi lbe r t ha s

appl ied in h is metamathemat ics to the sys tem of mathemat ics ,

we apply in our logical syntax to the whole language-sys tem of

science, or to any specia l par t of i t , or to any other language-

sys tem whatsoever .

2 . Formation Rules

W he n w e say tha t the obje cts of logical syntax are lan gu -

ages , the word " language" i s to be unders tood as the system of

the rules of speaking, as dis t inguished f rom the acts of spea-

king. Such a language-sys tem consis ts of two kinds of rules ,

which we wi l l ca l l format ion ru les and t rans format ion ru les .

The format ion ru les of a ce r ta in language-sys tem S de te rmine

h o w sentences of this system S can be cons t ruc ted out of d i f fe -

rent kinds of symbols . One of the formation rules of the English

language, for ins tance, determines that a ser ies of four words ,

f i rs t an ar t ic le , second a noun, third a verb of a cer ta in c lass ,

and four th an adjec t ive , cons t i tu tes a sentence . Such a forma-

t ion rule is obvious ly s imilar to grammatical rules , especia l lyto the ru les of grammat ica l syntax . But the usua l ru les of gram-

mat ica l syntax a re not a lways s t r ic t ly formal ; for ins tance , we

may c i te tha t ru le of La t in grammar which de te rmines tha t

nouns des igna t ing women, countr ies , towns , or t rees a re of fe -



61

Μ ίά τέτοια τυπ ικ ή θεω ρία της γλώ σ σ α ς είνα ι, σ ' δ,τι άφ ορα τ &

μ αθη μ ατικά , γνω σ τή ήδη α πό τό εργο του H ilb er t . Ό H ilbe r t πρό-

τεινε μ ια θεω ρία τήν οποία ονομ άζει μ ετα μ α θη μ α τικ ά ή θεω ρία της

α πόδειξη ς κα ι στήν οποία εφ α ρμ όζετα ι ή τυπ ικ ή μ έθοδος. Σ τήν

θεω ρία α υτή του H il b e rt τα μα θη μ α τικά πρ α γμα τεύο ντα ι ενα σύ-

σ τη μ α σ υμβόλω ν πού λειτουργουν βάσ ει σ υγκεκριμ ένω ν κα νόνω ν:

δέν γίνετα ι πουθενά λό γος γιά τή σ ημ ασ ία τω ν συμ βόλω ν, πα ρά

μ ονά χα γιά τά ποικίλα εϊδη τω ν συμβόλω ν κα ΐ γιά τις τυπ ικές σ χέ-

σ τίς οπ οίες υπόκειντα ι. Τ ά μ α θη μ α τικά π ά λι είνα ι ειδικό τμ ή μ α

του συνόλου τη ς γλώ σ σ α ς, ή οποία π ερικλείει πο λλούς ά λλου ς, έν-

τελώ ς διαφ ορ ετικο ύς κλ άδους. Τ ή ν ϊδια τυπ ική μ έθοδο πού χρ η -

σ ιμ οποίησ ε δ H il b e rt στά μ ετα μ α θη μ α τικά του γιά νά τήν έφ αρ -

μόσ η σ το σύσ τημ α τω ν μ α θη μ α τικώ ν, τή χρησ ιμ οπ οιούμ ε κι' έμεΤ ς

στή λογική μας σύνταξη γιά νά τήν εφαρμόσουμε σ' δλόκληρο τό

γλω σ σ ικό σ ύσ τημ α της επισ τή μ η ς, ή σ ' οποιονδήποτε άλλο εϊδικό

τμ ή μ α του, ή σ ' οποιοδήποτε άλλο γλω σ σ ικό σ ύσ τημ α.

Κ α ν ό ν ε ς ο χ η μ α τ ισ μ ο ν

'Ό τα ν λέμε οτι τό αντικείμ ενο της λογικ ή ς σύνταξη ς είνα ι οΕ

γλώ σ σ ες, ή λέξη "γλώ σ σ α " πρέπει νά νοηθή ώ ς ο ν ο τ η μ α κ α ν ό ν ω ν

ομ ιλία ς, κο ιτα γμένο α νεξά ρτη τα απ ό τήν π ρά ξη της δμ ιλια ς. Έ ν α

τέτοιο γλω σ σ ικό σύσ τημ α σ υνίσ ταται σέ δυό εϊδη κα νόνω ν πού θάτους ονομάσουμ ε κα νόνες σ χημ α τισ μ ού κ αΐ κα νόνες μ ετα σ χη μ α τι-

σμο ύ. Ο ι κα νόνες σ ημ ατισ μ οϋ ενός σ υγκεκριμ ένου γλω σ σ ικο ύ συ-

στήματος S καθορίζουν τόν τρόπο με τόν δποΐο π ρ ο τ ά ο ε ι ς τ ο Ο συ-

σ τήμ α τος S μπορούν νά κα τασ κευασ θούν α πό διάφ ορα εϊδη σ υμβό-

λω ν. "Ε νας κανόνας σχημ ατισ μο ύ της 'Α γγλικ ή ς γλώ σ σ ας λ. χ.

κα θο ρίζει δτι μ ιά σειρά άπό τέσσ ερεις λέξεις, άπ ό ενα άρθρο πρώ -

τα, ένα ούσιασ τχκό επ ειτα , άπ ό ένα ρήμ α δρ ισ μ ένης κα τηγορία ςκ ι' ένα επίθετο σ υνιστούν μιά π ρότα σ η . 'Έ να ς τέτοιος κανόνα ς σ χη -

ματισ μ ού μ οιάζει δλοφ άνερα μ έ τούς κα νόνες της γρ α μ μ α τικ ή ς, ι-

δια ίτερα μέ τούς κα νόνες τή ς γρ α μ μ α τικ ή ς σ ύνταξης. 'Α λλ ά οι

συνηθισμένοι κα νόνες τής γρ α μ μ α τικ ή ς σύνταξη ς δέν είναι πά ν-

τοτε αύστηρά τυπικοί μπορούμε π.χ. νά θυμηθούμε εκείνο τόν κα-

νόνα τής λατινικής γραμματικής πού δρίζει δτι τά ούσιαστικά πού

ύποδη λώ νουν γυ να ίκ ες, γώ ρ ες, πόλεις ii δέντρα είναι γένου ς θη -



62

minine gender . Such re fe rence to the meaning of the words

are exc luded in logica l syntax as d is t inguished f rom grammat i -cal syntax.

The tota l i ty of the formation rules of a language-system

S is the same as the def ini t ion of the term "sentence of S." This

def ini t ion can be s ta ted in the fol lowing form: "A ser ies of words

is a sentence of the system 5, if , and only if , i t has either this,

tha t , o r the o ther fo rm ." Now for a na t ura l languag e , such

as Engl ish , the format ion ru les can sca rce ly be g iven comple-

te ly; they a re too com plicated . Th e logic ians, as w e kn ow ,

have m ade l anguage -sys tems — or a t l e a st f r amew orks fo r

such — which a re much s imple r and a lso much more exac t than

the na tura l languages . Ins tead of words , they use symbols s i -

mi la r to the mathemat ica l symbols . Take , for example , the

most deve loped of these symbol ic languages , tha t cons t ruc ted

by Whi tehead and Russe l l in the i r work Principia Mathematica.

Two of the pr inc ipa l format ion ru les of th is language a re asfol low s: (1) an exp ression consist ing of a pre dic ate ( tha t is ,

one of the small Greek letters, "99," "t/ ; ," etc.) and one or more

indiv idua l va r iab les ( the smal l Roman le t te r s "Λ :," "Y," etc.) is

a sentence; (2) an expression consist ing of two sentences and

one connec t ing s ign ( "v , " " 3 , " " = ' ) b e tw e en t he m is

a lso a sentence.

5 . Transformation Rules

Much more impor tan t than the fo rma t ion ru le s a r e the

t ransformat ion ru les . They de te rmine how given sentences may

be t ransformed in to o thers ; in o ther words : how f rom given

sentences we may infer others. Thus , in the Engl ish languagethere is the rule , that f rom the two sentences:

"a l l a are ft"

and "a l l b a re c "

w e m av infe r : "aU a a re c . "



63

λυκο ΰ. Τ έτοιες άνα φ ορές στή ση μ ασ ία τω ν λέξεω ν ά πο κλ είονται

Gzij λογική σύνταξη σέ αντιδιαστολή προς τή γραμματική σύνταξη.

Τ ό σύνολο τω ν κανόνω ν σχη μ α τισ μ ού ενός γλω σ σ ικο ύ συσ τή-

μ ατος S συ μ πίπτει μέ τον δρισμο του δρου "π ρό τα σ η του S " . Ό

ορισμό ς αυ τός μ πορεί Vii έκφ ρα σ θή ώ ς έξη ς: "Μ ιά σειρά ά πό λέ-

ξεις απ οτελεί πρ ότασ η του συσ τήμ ατος S, αν κα ΐ μόνον α ν, εχη

α υτήν, εκείνη , ή τήν α λλη μ ορ φ ή ". Π ροκ ειμ ένου τώ ρα γιά μιοζ

φ υσ ική γλώ σ σ α , δπω ς είναι ή 'Α γγλ ικ ή , οι κα νόνες σ χημ α τισ μ ού

σ πά νια μπορούν να διατυπ ω θοϋν μ έ α πόλυ τη άκριβεια , διότι εί-

ναι πο λύπλοκ οι. Ο ι θεω ρη τικο ί τη ς λο γικ ή ς, δπω ς γνω ρίζουμ ε,-κ α -

τασ κεύασ αν γλω σ σ ικά σ υσ τήμ ατα — ή τουλά χισ το πλα ίσ ια γιά τέ-

τοια σ υσ τήμ ατα — τά δποια είναι πο λύ πιό ά πλά κ α ΐ επιπλέον

πο λύ πιό α κρ ιβή άπ ό τΙς φ υσ ικές γλώ σ σ ες. Ά ντι λέξεω ν χρ η σ ι-

μοποιούν σύμβολα δμοια μ έ τά σύμβολα τω ν μ α θη μ α τικώ ν. Π ά ρτε

ώ ς πα ρά δειγμ α τήν πιό άνεπτυγμ ένη άπό α ύτές τΙς σ υμ βολικές

γλώ σ σ ες, τήν οποία κα τασ κεύασ αν οΐ W h ite h ea d κα ΐ R us se ll στο

εργο τους Principia Mathematica, Δ υο άπ ό τούς βα σικούς κα νό-

νες σ χημ α τισ μ ού της γλώ σ σ α ς α ύτής είναι οι άκό λουθο ι: (1) μ ιά

έκφ ρα σ η πού ά π α ρτίζετα ι άπό ενα κα τη γορο ύμ ενο (σ υμ βο λίζεται

μέ ενα άπό τά μ ικρ ά γρ ά μ μ α τα του ελλη νικο ύ ά λφ αβ ή του, φ^ ψ ^

κλπ .) κα ι άπό μ ιά ή περισ σ ότερες ά τομ ικές μ ετα βλη τές (συμ βο-

λίζονται μέ τά μ ικρ ά γρά μ μ α τα του λα τινικο ύ άλφ αβή του " χ " ,

"y,""' κ .λ .π .) είναι πρότασ η* (2) μ ιά .φράσ η που άπ α ρτίζεται ά πό

δυό πρ οτάσ εις κα ι ενα ση μείο σύνδεσης ( " ν" ,

άνάμ εσ ά τους είναι έπίσ η ς πρ ότασ η .

3. Κ α ν ό ν ε ς μ ε τ α ο ν η β α τ ίο α ο ν

Π ολύ πιό σ ημ αντικο ί άπό τούς κα νόνες σ χημ α τισ μ ού είναι οί

κα νόνες μ ετα σ χημ α τισ μ ού . Κ αθορίζουν π ώ ς δεδομ ένες πρ οτάσ εις

μπορούν νά μ ετα σ χημ ατισ θούν σέ άλλες* μέ ά λλα λό για , π ώ ς άπ ό

δεδομένες προτάσεις μπορούμε νά ο ν ν α γ ά γ ο ν μ ε άλλες. Λ .χ. σ τήν

'Α γγλ ικ ή γλώ σ σ α υ πά ρχει δ κα νόνας σύμ φ ω να μ έ τόν οποίο άπ ό

δυό προτάσεις:

^'δλα τά a είναι b "

κα ΐ "δλ α τά b είναι c "

μ πορούμ ε νά συναγάγουιχε "δ λα τά a είναι



64

Here only the f ramework of the sentences i s g iven , not

the sentences themse lves . In order to make sentences we haveto subs t i tu t e th r ee En^ i sh nouns in the p lu ra l f o rm fo r the

three le t te r s " α Γ "c . " T o g ive an i l lus t ra t ion , f r om the tw o

sentences

"al l eagles are birds"

and "a l l b i rds a re beas ts"

we may infer : ' ' a l l eagles are beasts ."

In the symbol ic language of Whi tehead and Russe l l , we have

the fo l lowing ru le . From two sentences of the form

and "/I Z) wh ere " 3 " is the implication-sign

we may infer: "5/ '

The tota l i ty of the t ransformation rules of a language-system

S may be formula ted as the def in i t ion of the te rm ''direct con-

sequence in Th us , the t rans form at ion ru les of Principia

Mathematica may be s ta ted as fo l lows: " In the sys tem PM a

sen tence is to be cal led a d irect con seq uen ce of a c lass of

other sentences — cal led premises — if , and only i f , one of the

fol lowing condit ions is fulf i l led:

1 . The sentence has the form "β" and the c lass of pre -

m ises con sists of an d2 . . . . ;

3 . . . . "

I t is to be noted that an axiom or pr imit ive sentence of a

language can a lso be s ta ted in the form of a rule of inference,

and therefore a lso in the form of a par t of the def ini t ion of

"di rec t cons equ ence . " T h e d i f fe rence i s only tha t in th is case

the class of premises is the nuU class ( i .e . , the class which hasn o nu m be rs) . Th us , instead of rul ing: " is to be a

pr imi t ive senten ce of the languag e S , " we m ay say: " .

pvq' is to be a direct consequence of the nul l c lass of pre-

mises." I f a c lass Ρ of premises is connected with a cer ta in

sentence C bv a chain of sentences in such a wav that every



65

Έ δ ώ δίνετα ι μόνΟ : τδ πλα ίσ ιο τω ν προ τάσ εω ν, δχι ο ΐ ϊδιες ο ΐ

πρ οτά σ εις. Γ ιά νά σ χημ ατίσ ου μ ε προτάσ εις πρέπει- νά τοπ οθετή-σουμε τρία άγγλικά ούσιαστικά σέ πληθυντικό άριθμδ στή θέση

τω ν τριώ ν γραμ μ ά τω ν " a ,b ,c ". Γ ια νά δώ σουμε ενα πα ρά δειγμα ,

άπδ τις δυό προτάσεις

"δλοι οι άετοί είνα ι π ο υλιά "

κα ΐ "δλα τά πο υλ ιά είναι ζώ α "

μπορούμ ε νά σ υνα γά γου μ ε: "δλοι οι άετοί είναι ζώ α ».

Σ τή συμ βολική γλώ σσ α τώ ν W hi teh ea d κα ΐ R us sell , Ιχουμ ετδν Α κόλουθο κανόνα . Ά π δ δυο προτάσ εις τη ς μορφ ής

" Α "

κ α ΐ "Α Ζ ) Β " , δπου "Ζ ) " τδ σύμβολο συνεπαγω γής

μπορούμε νά σ υναγάγουμε: " Β " .

Τ ό σύνολο τώ ν κα νόνω ν μ ετα σ χημ α τισ μ ού ένδς γλω σ σ ικού

συσ τήμ ατος S μ πορ εί νά δια τυπ ω θή ώ ς ό δρισμδς του δρου "ά μ ε-

σο λογικό Ιπα κολ ούθη μ α στδ S" . Ε π ο μ ένω ς, οι κα νόνες μ ετα σ χη-

ματισμού στδ Prindpia Mathematica μπορούν νά διατυπω θοϋν ώ ς

έξης: «Σ τδ σύστημ α Ρ Μ μ ιά πρό τασ η ονομά ζεται άμ εσο λ ογικδ

Ιπα κολο ύθημ α μ ια ς τά ξης άλλω ν προτάσ εω ν — πού δνομά ζουμε

πρ οκ είμ ενες ^— ά ν, κα ΐ.μ όνο ν ά ν έκπλη ρώ νετα ι μ ιά άπδ τΙς άκό -

λουθες συνθήκες:

1. Ή πρότασ η Ιχει τή μορφ ή " Β " καΐ ή τά ξη τώ ν προκει-

μένω ν α πα ρτίζετα ι άπ δ τΙς " Α " κα ΐ "Α => Β " .

3 . . . . "

Π ρέπει νά ση μειώ σ ουμ ε δτι ενα ά ξίω μ α ή μ ιά π ρ ω τα ρ χικ ή

πρ ότασ η μ ια ς γλώ σ σ α ς μ πορεί επίσ η ς νά δια τυπ ω θή μ έ τή μ ορφ ή

ένδς κα νόνα σ υμπερασμοϋ κ α ι, συνεπώ ς, μέ τή μ ορφ ή μ έρους του

δρισμ ου "άμ εσ ο σ υμ πέρα σ μ α ". Ή μ όνη διαφ ορά είναι δτι σ τήν

π ερίπτω σ η α ύτή ή τάξη τώ ν πρ οκ ειμ ένω ν είναι ή μ η δενική τάξη

(δη λα δή ή τάξη πο ύ δέν εχει ά ριθμ ού ς). Έ τσ ι, άντί νά πο ΰμ ε:

" 'ρ Ζ ) . p v q ' είναι π ρω τα ρ χικ ή πρ ότασ η τη ς γλώ σ σ ας S " , μπορού-

με νά ποϋμε: " 'ρ 3 . p v q ' είναι άμ εσο λογικδ Ιπα κο λού θη μ α τώ ν

πρ οκ ειμ ένω ν τη ς μ η δενική ς τάξη ς". "Α ν μ ιά τάξη πρ οκ ειμ ένω ν Ρ

σ υνδέεται μέ μ ιά σ υγκεκρ ιμ ένη π ρό τα σ η C μ έσα ά πδ μιά ν Α λυ-

σ ίδα πρ οτάσ εω ν, Ιτσ ι ώ στε κά θε πρ ότασ η τη ς άλυσ ίδας ν' ά πο τε-



66

sen tence of this chain is a direc t conse qu enc e of so m e sen-

tences preceding the cha in , we ca l l the sentence C a conse-quence of the c lass Ρ of premises . This te rm "consequence" i s ,

as we shal l soon see , one of the most important terms of lo-

gical syntax.

We have seen that a language-system is a system of rules

of format ion and t ransformat ion . According to th is logica l syntax

of a language-system S consists of two par ts : the invest igat ion

or analysis of the formation rules of S, and tha t of the t ransfor -

mation rules of S . The f i rs t par t is , as observed above, some-

what s imilar to grammar, the second par t , to logic , especia l ly to

the logic of inference or deduct ion. I t is general ly supposed that

gram m ar and logic have qu i te d i f fe ren t charac te rs , gram m ar b e ing

concerned with l inguist ic expressions, and logic with the meaning

of thoughts or of s ta tements . But in opposi t ion to this the de-

ve lopment of modern logic has shown more and more c lea r ly

that the rules of inference can be expressed in a purely formalmanner , tha t i s , wi thout any re fe rence to meaning . Our task i s

mere ly to draw the consequence f rom th is deve lopment and to

construct the whole system of logic in a s t r ic t ly formal way.

We sha l l then have to do ne i the r wi th thoughts as menta l ac ts

nor with their contents , but only with sentences, and with sen-

tences not as vehicles of meaning or sense, but only as series of

symbols , of wri t ten, spoken, or other s igns. I t wil l now be c lear

why we do not employ here the usua l word "propos i t ion . " So-

metimes i t means, not a sentence, but what is expressed by a

sentence , and very of ten i t i s used ambiguously . There fore , we

pre fe r to use the word "sentence . "

Between logic and grammar , or in o ther words , be tween



67

λη ά μ εσ η ά^ ολο υθία μ ερικώ ν ά πδ τΙς πρ οη γούμ ενες π ρο τά σ εις,

ονομάζουμε την πρόταση C λ ο γ ικ ή ά κ ο λ ο ν ϋ ί α της τά ξη ς Ρ γ) τω ν

πρ οκ ειμ ένω ν. Ό δρος "λ ογικ ή α κο λο υθία " είνα ι, δπω ς θά δού-

με σύντομ α, ενας α πό τους βα σικότερους τη ς λο γικ ή ς σ ύνταξη ς.

Ε 'ίδαμ ε δτι ενα γλω σ σ ικό σύσ τημ α είναι σύσ τημ α κα νόνω ν

σχημ ατισμ ού καΐ μετασ χημ ατισ μο ύ. Σ ύμ φ ω να μ έ τά πα ρα πά νω

ή λογική σ ύνταξη ενός γλω σ σ ικού σ υσ τήματος S α πα ρτίζεται ά πό

δυό μ έρη : τή διερεύνησ η ή α νάλυσ η τω ν κα νόνω ν σχη μ α τισ μ ού

του S κα ι τή διερεύνησ η ή α νάλυσ η τω ν κανόνω ν μ ετα σ χη μ α τι-

σμού του S. Τ ό πρ ώ το μέρος είναι, δπω ς πα ρα τηρ ήσ αμ ε π α ρα -

π ά νω , κάτι πα ρα πλή σ ιο μέ τή γρ α μ μ α τικ ή , τδ δεύτερο μ έρος κά τι

παραπλήσιο μέ τή λογική, ιδιαίτερα μέ τή λογική του συμπερα-

σμού ή τήν πα ρ α γω γικ ή λο γικ ή . Υ πο τίθετα ι γενικ ά δτι ή γρα μ -,

μ α τική κα ι η λ ογικ ή Ιχουν α πό λυτα διαφ ορετικούς χα ρ α κ τήρ ες,

ή γρ α μ μ α τικ ή ενδιαφ έρεται γιά τΙς γλω σ σ ικές εκφ ρά σ εις καΐ ή

λογική γιά τή σ η μ α σ ί α τω ν σκέψ εω ν ή τω ν προ τάσ εω ν. Σ ' α ντί-

θεση δμ ω ς μέ τήν άπ οψ η α ύτή ή α νάπ τυξη τη ς σ ύγχρο νης λογι-

κής αποδεικνύει όλοένα και πιο καθαρά δτι οί κανόνες του παρα-

γω γικ ού συμπ ερασ μου μ πορούν νά διατυπω θούν μ"" ενα σα φ ώ ς τυ-

πικό τρόπο, δηλ α δή χω ρίς άναφ ορά σ τή ση μ ασ ία. Έ ρ γ ο μ ας εί-

ναι ά πλ ώ ς νά συ ναγάγουμ ε τα συμ περάσ μ ατά μα ς άπό τήν Ιξέλι-

ξη α ύτή κα ι νά κατασ κευάσ ουμ ε τό δλο σύστημ α τη ς λο γικ ή ς μέ

αυ σ τηρ ά τυπ ικό τρόπ ο. Δ έν θα εχουμ ε τότε νά κά νουμ ε οδτε μέτις σκέψ εις ώ ς δια νο η τικές ενέργειες ουτε μέ τό περιεχόμ ενό

του ς, ά λλ ά μόνο μέ προτάσ εις κα ΐ μ άλισ τα δχι μέ πρ οτάσ εις πο ύ

είναι φ ορείς νοήμ ατος ή σ ημ ασ ίας, ά λλ ά ά πλώ ς σειρές σ υμ βόλω ν,

σ ημ είω ν γρα π τώ ν, προφ ορικώ ν ή ά λλω ν. Θ ά δείξουμε τώ ρα για τί

δέν χρησ ιμ οπο ιούμ ε εδώ τή σ υνηθισμ ένη λέξη " π ρό τα σ η ". Ό ρ ισ μ έ-

νες φ ορές ή λέξη α ύτή δέν σημ αίνει μ ιά πρό τα σ η , ά λλ ά αύτό πο ύ

εκφ ρά ζει ή πρότασ η κα ι πολύ σ υχνά χρη σ ιμ οπ οιείτα ι μ έ τρό ποδιφ ορούμ ενο. Γ ι' αύτό πρ οτιμ ούμ ε νά χρη σ ιμ οπ οιού μ ε τή λέξη

"φ ρ ά σ η "ΐ.

'Α νάμ εσ α σ τή λογική κα ΐ τή γρα α μ α τική , ή αέ άλ λα λό-

1. Ό <7τ ό σ ο σ τ ή μ ε τ ά φ ρ α σ η ό δ ρ ο ς θ ά ά π ο δ ο θ ή μ έ τ ή λ έ ξ η « π ρ ό τ α -

σ τ ι» α έ τ ϊ ΐ ν π α ο α π ά ν ω σ Ί π ίλ α σ ίο ι.



68

tbe t rans format ion ru les and the format ion ru les , the re i s no

fundamenta l d i f f e r ence . Trans fo rma t ion o r in f e r ence dependsonly upon the formal charac te r of the sentences , only upon the i r

syntac t ica l form. Tha t i s the reason why we apply the name

"syntax" not , as is usual ly done in l inguis t ics , to the formation

rules a lone, but to the sys tem containing both kinds of rules to-

ge ther .

4 . Syntactical Terms

The t e rms " s en tence" and "d i r ec t cons equence" a r e the two

pr imi t ive te rms of logica l syntax — or "syntax , " as we may

brief ly cal l i t where there is no dagger of misunders tanding. Eve-

ry other term of syntax can be def ined on the bas is of these

two terms. We wil l now give the def ini t ions of several syntact i-

ca l te rms which a re among the mos t impor tant , espec ia l ly , aswe shal l see la ter , in the app licat ion to ph i loso ph ical q ues t ions .

Given any language-sys tem, or se t of format ion ru les and

t rans format ion ru les , among the sentences of th is language there

wi l l be t rue and fa lse sentences . But we cannot def ine the te rms

"t rue" and " fa lse" in syntax , because whether a g iven sentence

is t rue or fa lse wil l general ly depend not only upon the syntact i-

cal form of the sentence, but a lso upon exper ience; that is tosay , upon something ext ra - l inguis t ic . I t may be , however , tha t

in cer ta in cases a sentence is t rue or fa lse only by reason of the

rules of the language. Such sentences we wil l ca l l valid a n d

contravalid, respect ively.

Our def ini t ion of val idi ty is as fol lows: a sentence is cal led

valid, i f i t is a consequence of the nul l c lass of premises . Thus ,

in the lang uag e of Ru ssel l , the senten ce "p v — usual ly

cal led the Pr inciple of the Excluded Middle — is a val id sen-

tence ; an d so, l ikewise , ar e aU oth er sentences fo r w hich p roo fs

are given in the Principia Mathematica. A proof in this work



69

για , ανάμ εσ α σ τους κα νόνες μ ετα σ χημ α τισ μ ού κα ΐ τους κα νόνες

σ χημ α τισ μ ού, δέν υφ ίσ ταται θεμ ελιώ δης διαφ ορά . Ό μ ετα σ χη μ α -

τισμό ς η Ό συμπ ερασ μός έξα ρταται μ ονά χα απ ό τόν τυπ ικό χα -

ρα κτήρ α τω ν προτάσ εω ν, μ ονάχα απ ό τη σ υντακ τική μορφ ή τους.

Α υτός είναι 6 λό γος για τόν οποίο δέν χρη σ ιμ οποιούμ ε τόν ο ρ ο

"σ ύνταξη ", δπω ς συνήθω ς γίνετα ι στή γλω σ σ ολο γία , για τό σ χη-

ματισ μ ό τω ν κα νόνω ν μόνον, ά λλα για τό σύσ τημ α πού περιλα μ -

βά νει κα ΐ τά δυό ειδη τω ν κανόνω ν μ α ζί.

4, Σ υ ν τ α κ τ ικ ο ί δ ρ ο ι

Ο ι δροι "π ρό τασ η " κα ι "ά μ εση λο γικ ή άκ ολου 'θία" είναι ο ΐ

δυό πρω τα ρχικο ί δροι τη ς λο γική ς σύνταξης — ή α πλώ ς "σύντα-

ξη ς", δπω ς θα τήν α ποκ αλούμ ε μέ συντομ ία, δπου δέν υπ ά ρχει κίν-

δυνος πα ρα νόη σ ης. 'Ό λο ι οι άλλοι δροι τη ς σ ύνταξης μπορούν

νά διατυπω θουν μ έ βάσ η τους δυό αυτούς δρους. Θ ά δώ σουμ ε τώ -

ρα τούς ορισμούς αρκ ετώ ν σ υντακτικώ ν δρω ν πού είναι από τούς

πιό σ ημ αντικο ύς, ιδια ίτερα , δπω ς θά δοϋμε αργό τερα , δταν χρ η σ ι-

μοποιούνται σέ φ ιλοσ οφ ικά προβ λή μ α τα .

'Α νάμ εσα σ τις πρ οτάσ εις ενός δεδομένου γλω σ σ ικο ύ συσ τή-

μ ατος ή σ ειράς κανόνω ν σχη μ α τισ μ ού κ αι μ ετασ χημ ατισ μ ού θά δ-

πά ρχου ν α λη θείς κα ι ψ ευδείς προ τά σ εις. Δ έν μπορούμε δμ ω ς

νά προσ διορίσουμε τούς δρους " ά λη θή ς" κα ΐ "ψ ευδή ς" σ τή σ ύν-

ταξη , επειδή τό κα τά πόσο μ ια δεδομ ένη πρό τασ η είναι ά λη θή ς ή

ψ ευδή ς θά έξαρτηθή γενικ ά οχι μόνο από τή σ υντακ τική μορ-

φ ή της πρ ότασ ης, ά λλα κα ι άπ ό τήν Ιμ πειρία , δηλ α δή ά πό κά τι

έξω -γλω σ σ ικό . Μ πορεί δμω ς νά σ υμβή ώ σ τε, σέ δρισ μένες περι-

πτώ σ εις, μιά φ ρά ση νά είναι α λη θή ς ή ψ ευδής μόνον εξα ιτία ς

τώ ν κανόνω ν της γλώ σ σ α ς. Τ ις προτάίδεις αύτές θά τΙς ονομάσου-

με άντίστοιχα ε γ κ υ ρ ε ς καΐ μ ή - ε γ κ ν ρ ε ς .

Ό ορισμός τη ς εγκυρ ότητα ς είναι δ ακόλου θος: μ ιά πρ ότα-

ση ονομάζεται Ε γ κ υ ρ η , δ-ίιαν είνα ι λογικ ή ακολουθία τη ς μ η δενι-

κή ς τά ξης τώ ν προ κειμ ένω ν. 'Έ τσ ι, στή γλώ σ σα του R u ss ell , ή

πρό τασ η " p V '- 'p " — πού συνήθω ς ονομάζεται ά ρ χή της άπ οκλεί-

σεω ς του μέσου — είναι Ιγκ υρη πρόταση* τό ϊδιο Ισ χύει γιά δλες

τις άλλες προτάσεις γιά τΙς όποιες δίνονται άποδείξεις στά Prin-

cipia Mathematica, 'Α πόδειξη στό Ιρ γο αύτό είναι α ιά σ εφ&



70

is a series of sentences of such kind that each sentence of the

ser ies is e i ther a pr imit ive sentence or inferred f rom precedingsentences of the ser ies . Now a pr imit ive sentence is a direct con-

sequence of the nul l c lass of premises. Therefore , a proof in

Principia Mathematica is a ch ain of direc t conseq uen ces be -

ginning with the nul l c lass of premises and ending with the sen-

tence proved . This prov ed se ntence is thus a con sequ ence of

the nul l c lass and , the re fore — according to our def in i t ion —

valid.

Turning to the te rm "contravalid'': a sentence " / I " of a

cer ta in language system is ca l led contravalid i f every sentence

of this system is a con seq uen ce of Ev ery sen tenc e of

the language of Principia Mathematica which can be d isproved

in th is system ( e.g . "p . p " and (ρ = ρ ) , " i s con t r ava l id .

Disprov ing a sentence " Ά ' ' cons is ts in showing tha t a ce r ta in

sen tenc e "Z?" as well as B ," the neg at ion of are co n-

sequences of B ut f ro m two mu tua l ly opp osed sentences

such as an d any sentence wh a tever can b e ded uce d.

T he ref ore , if an d are con sequ ence s of every

sentence i s a con sequ ence of and is con t rava l id .

We wil l ca l l a sentence determinate if it is either valid or

contraval id. We wil l ca l l a sentence indeterminate if it is neither

va l id nor cont rava l id . Thus , the de te rmina te sentences a re those

whose t ru th-va lue i s de te rmined by the ru les of the language .In the language sys tem of Russe l l one may cons t ruc t inde te rmi-

na te sentences by in t roduc ing non- logica l cons tants . Suppose ,

fo r instan ce, " a " an d "Z?" to be nam es of pers on s, " 5 " to design a-

te the relation of sonship, then "aS'f t" ( in words: "a is a son of 6")

i s an inde te rmina te sentence , because i t s t ru th can obvious ly not

be determined by the rules of the system of Russel l .



71

^προτάσεω ν τέτοιου εΐδους, δσ τε κάθε πρότασ η τ^ς σ ειρά ς είνα ι

εΓτε π ρ ω τα ρχικ ή πρό τασ η ή σ υνάγεται α πό π ροη γούμ ενες προ τά -

σεις τη ς σ ειρά ς. Μ ια π ρ ω ταρχικ ή πρ ότασ η π ά λι είναι άμ εση λο-

γικ ή α κολο υθία τη ς μ η δενική ς τά ξης τω ν πρ οκ ειμ ένω ν. .Ε π ο μ έ-

νω ς, απ όδειξη σ τα Frincipia Mathematica είναι μια αλυσίδα άπδ

άμεσες λο γικές ακο λουθίες πού άρχίζουν μέ τή μ η δενική τάξη

τω ν πρ οκ ειμ ένω ν και τελειώ νουν μέ τον ά πο δείξιμ ο τύπο (θεώ ρη -

μα) . Ή πρ ότασ η πού απο δεικνύ εται είνα ι, λοιπό ν, λογική ακ ο-

λουθία (σ υμ πέρασ μα) τη ς μ η δενική ς τά ξη ς κα ΐ γι' αύτδ — σύμ-

φ ω να μέ τον ορισμ ό μα ς — έγκυ ρη .

Ε ρχό μ α σ τε στον δρο ψ ή -ε γ κ ν ρ ο ς ^): μιά πρότασ η " Α " ένδς

ορισμ ένου γλω σ σ ικού σ υσ τήμ ατος ονομ άζεται "μ ή -εγκ υ ρ η " , δταν

κάθε π ρ ό τ ο ίσ η τ ο υ συσ τήματος αύτοϋ είναι λογικ ή άκο λουθία

της "Α " . Κ άθε φ ράση της γλώ σσ ας τω ν Principia Mathematica,

πού είναι δυνατό νά τήν ανα σκευάσ ουμ ε στό σύσ τημα αυτό (λ .χ.

" Ρ - ' ^ Ρ " " ' ^ ( Ρ ^ Ρ ) " ? ^^ναι μ ή - εγκ υ ρ η .Ή ά να σκευή μ ια ς

πρό τα σ ης " Α ' ' σ υνίσταται στό νά δείξουμ ε δτι μ ια σ υγκ εκρ ιμ ένη

πρότασ η " Β " δπω ς επίση ς και ή " - - Β " , ή άρνησ η της "Β " , εί-

ναι λο γική άκο λουθία τη ς " Α " . Ά λ λ α από δυό α ντιφ α τικές

"π ρο τά σ εις", δπω ς είναι ή " Β " κα ΐ ή " ' ^ Β " , μπορούμε νά συνα-

γάγουμ ε οποιαδήποτε "πρό τασ η" . Ε πο μ ένω ς, αν ή " Β " καΐ ή

" ' ^ Β " είναι λο γική άκολουθία τη ς " Α " , κάθε πρ ότασ η είναι λο-

γικ ή ά κολουθία της " Α " κα ι ή " Α " δέν είναι έγκυ ρη .

Θ α ονομάσουμε μ ια πρό τασ η η ρ σ ο δ ί ο ρ ί ο μ έ ν η αν είναι έγκυ-

ρη ή μ ή -έγκυρ η . Θ α ονομάσουμε μια πρότασ η ά π ρ ο σ δ ι ό ρ ι σ ι η , αν

δέν είναι ουτε έγκυρη ουτε μ ή -εγκ υρη . Έ τσ ι οΙ πρ οσ διορισμ ένες

προτάσ εις είνα ι εκείνες τω ν οπο ίω ν ή τιμ ή ά λη 'θείας κα θορίζετα ι

απ ό τους κα νόνες τη ς γλώ σ σ ας. Σ τό γλω σ σ ικό σύσ τημ α του R u ss el l

μπο ρεί κα νείς νά κα τασ κευά ζη απρο σ διόρ ισ τες προ τάσ εις εισάγον-

τας μ ή -λο γικές σ ταθερές. 'Γ πο θέστε, λόγου χά ρ η , δτι τά " a " κ α ΐ

" b " είναι ονόμα τα π ρο σ ώ πω ν, δτι τό " S " δη λώ νει τήν υική σ χέ-

ση* τότε " a S b " (μέ λέξεις: " δ a είναι γιός του b " ) είνα ι μ ιά

απρ οσ διόρισ τη πρότασ η,, επειδή ή 'ά λή θεια τη ς είνα ι φ ανερό δτι

δέν μπο ρεί νά καθορ ισθή από τους κανόνες του συσ τήματος του"RIIRQPII



72

5 . L-Terms

In tbe symbol ic languages of modem logic the t ransforma-

t ion ru les , to which , as has been poin ted out above , the pr imi t i -

ve sentences a lso belong, are usual ly chosen in such a way that

they seem to be r ight for logica l or mathemat ica l reasons . But

i t would l ikewise be possible to s ta te a language-system which,

besides such logical rules , a lso conta ined extra- logical ones.

Take , for ins tance , the sys tem of Principia Mathematica. In

i t s present form i t conta ins only such pr imi t ive sentences and

rules of infe rence as have a pure ly logica l charac te r . Transfor -

mat ion ru les of th is logica l or mathemat ica l charac te r we wi l l

ca l l L-rules . Now we could add to the system of Principia

Mathematica t r ansformat ion ru les of an ext ra - logica l charac te r ,

for instance some physical laws as pr imit ive sentences, as , for

example , Newton ' s pr inc ip les of mechanics , Maxwel l ' s equa t ions

of e lec t romagne t ics , the two pr inc ip les of the rmodynamics , andsuch l ike . In order to have a comprehens ive name for the ext ra -

logica l t ransformat ion ru les we wi l l ca l l them physica l ru les

or P- ru les .

Th us , a t ra nsfo rm at ion ru le of a languag e is e i the r an

L-rule or a P-rule . The dist inct ion of these two kinds of rules

is ve ry impor tant . We have only g iven some rough indica t ions

of i t , but i t is possible to def ine this dis t inct ion in an exactand s t r ic t ly formal way, tha t i s , wi thout any re fe rence to the

sense of the sentences. Omit t ing this exact def ini t ion for the

sake of brevi ty, however , le t us s imply suppose that there is

given a cer ta in language-system, for instance the system of

Principia Mathematica with the addit ion of some physical laws

as pr imi t ive sentences , in which the g iven t ransformat ion ru les

a re a l ready d iv ided in to L- ru les and P- ru les .

We have ca l led a sentence C a consequence of a c lass Ρ

of sentences — the premises — if there is a chain of sentences

cons t ruc ted accord ing to the t r ans fo rma t ion ru le s connec t ing



73

5 . "O q o i - L

Σ τΙς συμ βολικές γλώ σ σ ες τη ς σ ύγχρονη ς λο γικ ή ς οι κα νόνες

μ ετα σ χημ α τισ μ ού σ τους οποίους, δπω ς δείξαμ ε π α ρ α π ά νω , ανήκ ουν

καΐ ο'ΐ π ρ ω ταρ χικ ές προ τά σ εις, επιλέγοντα ι συνήθω ς κα τά τέτοιον

τρό πο, ώ στε φ αίνονται δτι είναι ορθές ά πδ τή λ ο γική ή μ α θη μ α τι-

κή σ κο πιά . Θ α ή τα ν δμο3ς εξίσου δυνατό νά δια τυπ ω θή ενα γλω σ -

σικό σ ύσ τημα τδ δπο ΐο, έκτος ά πδ λογικούς κανόνες του ε'ίδους αύ-τοϋ, νά περιλα μ βά νη κα ι έξω - λογικο ύς. Π ά ρτε για π α ρά δειγμ α

τδ σύσ τημ α τω ν Principia Mathematica. Στήν παρούσα μορφή του

περιλα μ βά νει μόνον π ρω ταρχικ ές πρ οτάσ εις κα ΐ κα νόνες σ υμ περα -

σμοί) μέ κα θαρ ά lo yi xb χαρ α κτή ρα . Τ ους κα νόνες μ ετα σ χημ α τι-

σμού πού έχουν αύτδν τδν λογικδ ή μαθηματικό χαρακτήρα θά τούς

ονομάσ ουμε κα νόνες-L . Θ ά μπ ορούσ αμ ε δμω ς νά προσθέσουμ ε στδ

σύστημα τω ν Principia Mathematica κανόνες μετασχηματισμούμέ έξω - λο γικδ χα ρ α κ τή ρ α , π . χ. μ ερικούς φ υσικούς νόμους ώ ς πρ ω -

ταρ χικ ές πρ οτάσ εις, 'δπω ς, λόγου χά ρ η , τις α ρχές τη ς Μ η χα νικ ή ς

του Ν εύτω να , τις εξισ ώ σ εις τη ς ή λεκτρομ α γνη τικ ή ς θεω ρίας του

M ax w el l, τις δυδ α ρχές τη ς θερμ οδυναμ ική ς κ .λ .π . Γ ια νά δώ σουμ ε

ενα κα τα νοη τό ονομα σ τούς έξω -λογικο ύς κανόνες μετασ χη μ α τι-

σμού, θά τούς ονομά σουμ ε φ υσικούς κα νόνες ή κα νόνες-Ρ .

Ε π ομ ένω ς, ενας κανόνας μ ετασ χημ ατισ μ ού κά ποιας γλώ σ σ αςείναι εϊτε κα νόνα ς-L εΐτε κα νόνα ς-Ρ . Ή διά κρισ η ανάμ εσ α σ τα δυδ

εϊδη κα νόνω ν είναι πολύ σ η μ α ντική . 'Έ χο υ μ ε δώ σει μ ερικές μ ό -

νο ενδείξεις τη ς, είνα ι δμ ω ς δυνατδ νά προσ διορίσουμε μ έ α κριβή

κα ΐ αυσ τηρά τυπ ικδ τρόπο τή ν διά κρ ισ η α ύτή , δη λα δή δίχω ς ά να-

φ ορά στή ση μα σία τω ν προτάσ εω ν. "Α ς πα ρα λείψ ουμ ε ώ στόσο αύ-

τδν τδν ακριβή προσδιορισμό για λόγους συντομίας κι' άς υποθέ-

σουμε απ λώ ς δτι υπ ά ρχει δεδομ ένο ενα σ υγκεκριμ ένο γλω σ σ ικδ σύ-σ τη μ α , λόγου χάρ η τδ σύσ τημ α τω ν Principia Mathematica μ έ τήν

προσ θήκη ορισμ ένω ν φυσ ικώ ν νόμω ν ώ ς πρ ω τα ρχικώ ν π ροτάσ εω ν,

στδ δποιο οι δεδομένοι κα νόνες μ ετα σ χη μ α τισ μ ού είνα ι ή δη χο^ρι-

σμ ένοι σέ κα νόνες-L κα ΐ κα νόνες-Ρ .

Ό νομ ά σ α μ ε μια πρό τασ η C λο γική (τυπ ική ) άκολουθία μ ια ς

τά ξης προτάσ εω ν Ρ — τώ ν προ κειμ ένω ν — δταν ύπ ά ρ χη μ ια ά λυ-

σίδα προτάσ εω ν κατασ κευασ μένω ν σύαφ ω να α έ τ ο ύ ς κ α ν ό ν ε ς α ε τ α -



74

the class Ρ with the sentence C. Suppose now that in a cer ta in

case only L-rules are applied; then we cal l C an L-consequenceof P. I f , on the o ther hand, C can be deduced f rom Ρ only by

applying a lso P-rules; in other words, i f C is a consequence,

but not an L-consequence , we ca l l C a F-consequence of P.

Let us take for example the fol lowing c lass Ρ of two premises:

P i : T h e b o d y A has a mass of 3 grammes.

P2: The body Β has a mass of 6 grammes.

Then we can deduce f rom Ρ the fo l lowing two consequen-

ces , among o thers :

Ci: The mass of Β is double the mass of

Cj: I f the same force is ac t ing on A and on B, the acce-

leration of A will be double that of B,

For the deduc t ion of Ci we need only L- ru les , tha t i s ,

rules of logic and ar i thmetic , while for the deduct ion of C2

bes ides these we need P- ru les , namely , the laws of mechanics .

There fore , C i i s an L-consequence , but C2, a P-consequence ,

of the class Ρ of premises.

As we have def ined cor responding to the te rm "conse-

quence" , an L- te rm and a P- te rm, we may in an ana logousway de f ine co r r e spond ing L- te rms and P - t e rms fo r the o the r

general terms a lready def ined. Thus, we wil l ca l l a sentence

which is t rue by reason of the L-rules a lone, L-val id or ana-

lytic, The exact def ini t ion of this term is perfect ly analogous

to the definition of "valid": a sentence is called analytic if i t

is an L-consequence of the nul l c lass of premises. Similar ly,

we wil l ca l l a sentence which is fa lse by reason of the L-rulesa lone , L-cont rava l id or contradictory. The formal def in i t ion i s

as fol lows: A sentence is ca l led contradic tory i f every sentence of

the language is an L-consequence of the same. A sentence is ca l-

led L-determinate i f i t is e i ther analyt ic or contradic tory. I f , for

the determinat ion of the t ruth or fa lsehood of a given sentence.



75

σ χη[ΐατισ μ οϋ πού συνδέουν τήν τά ξη Ρ μέ τήν πρότασ η C . 'Γ π ο-

θέστε τώ ρα δτ: σέ δεδομ ένη π ερίπτω σ η εφ αρμ όζονται μόνο οΕ κα νό-

νες-L* στήν περίπτω σ η α ύτη ονομά ζουμ ε τήν C λο γική ακ ολου θία

τη ς Ρ . "Α ν, απ ό τήν αλλ η μ εριά , τήν C μπορούμ ε νά τήν σ υναγά-

γουμε άπδ τήν Ρ μόνο μέ τήν έφ αρ μ ογή τω ν κα νόνω ν-Ρ , μέ αλ λα

λόγια , αν ή C είναι ακο λουθία , α λλά δχι ακο λου θία -L , ονομ ά-

ζουμε τήν C άκολουθία-Ρ τη ς Ρ . ' Ά ς πάρουμ ε για πα ρά δειγμ α τήν

έξης τά ξη Ρ π ού ά ποτελεϊτα ι ά πδ δυο π ροκείμ ενες:

Ρ ι: Τ ό σώ μα Α Ιχει μά ζα 3 gr

Ρ 2: To σώ μα Β Ιχει μ άζα 6 gr

Τ ότε μπ ορούμ ε νά συνα γάγουμ ε ά πδ τήν Ρ τις ακ όλου θες δυδ

συνέπειες, ανάμεσα σέ άλλες:

C i : Ή μ ά ζα του Β είναι διπλά σ ια ά πδ τή μά ζα του Α .

C2 : ' Ά ν ή ϊδια δύναμ η ενεργή πά νω σ τ ο Α κα ΐ στδ Β , ή έπι-

τά χυνσ η του Α θά είναι διπλά σ ια άπδ εκείνη του Β .

Για νά συναγάγουμε τήν Ci, χρειαζόμαστε μόνο κανόνες-L,

δη λα δή κανόνες τη ς λο γική ς κα ι της ά ριθμ η τικ ή ς, ενώ για νά

συναγάγουμε τήν C2 έκτδς άπδ τ ο υ ς προηγούμενους χρειαζόμαστε

κανόνες-Ρ, δηλαδή τ ο υ ς νόμους της μ η χανική ς. Ε π ο μ ένω ς ή C i

είνα ι λογικ ή ακολουθία ενώ ή C2 είναι ά κο λο υθία -Ρ της τά ξη ς

Ρ ή τώ ν προκ ειμ ένω ν.

'Ό π ω ς εχουμ ε ορίσ ει εναν opo-L κι' εναν δρο-Ρ πού ν' ά ντα -πο κρ ίνω ντα ι στδν δρο "λο γικ ή α κο λο υθ ία ", μ πορούμ ε μ έ τρόπ ο

άνάλογο νά ορίσουμ ε δρους-L κα ι δρους-Ρ πού ν' ά ντα πο κρ ίνω ντα ι

σ τ ο υ ς άλλο υς γενικο ύς δρους πού ήδη δρίσ αμ ε. Έ τσ ι, θά ονομά-

σουμε μ ιά πρ ότασ η πού είναι ά λη θινή δυνάμ ει μόνον τώ ν κανόνω ν-

L, εγκυρη-L ή α ν α λ υ τ ι κ ή , Ό άκριβή ς δρισ μδς του δρου αύτου εί-

ναι ά πό λυτα άνάλο γος μέ τδν ορισμ δ του δρου "έγκ υ ρ ο ς'': μ ιά πρ ό-

τασ η ονομ άζεται α να λυ τικ ή , αν είναι λο γικδ επα κο λού θη μ α -L τη ςμ η δενική ς τά ξης τώ ν πρ οκ ειμ ένω ν. "Ό μ οια θά ονομάσ ουμε μ ιά

πρ ότασ η πού είναι εσ φ αλμ ένη δυνάμ ει μόνον τώ ν κα νόνω ν-L , μή

εγκυρη-L ^α ν τ ιφ α τ ι κ ή . Ό τυπ ικδς δρισμ δς είναι δ άκόλ ου θος:

Μ ιά πρότασ η ο νομά ζεται ά ντιφ α τική , αν κά θε πρ ότα σ η της γλώ σ -

σα ς είναι λο γικδ έπα κο λού θη μ ά τη ς. Μ ιά πρό τασ η ονομ άζεται "λο-

γικ ά προσ διορισ μ ένη", (ή προ σ διορ ισ μ ένη-L) , αν είναι είτε άνα λυ-

τικ ή είτε ά ντιφ α τικ ή . "Α ν γιά τδν προσ διορισμό της ά λή θεια ς ^



76

the L -ru les d o no t suff ice; in oth er wo rds , if the sentenc e is

not L -de te rm ina te , i t i s ca l led L - ind e te rm ina te o r synthetic.The synthet ic sentences are those which asser t s ta tes of affa irs .

The t e rms "ana ly t i c " and " s yn the t i c " have a l r eady been us ed

in t radi t iona l phi losophy; they a re espec ia l ly impor tant in the

phi losophy of Kant ; but up t i l l now they have not been exac t ly

d e f i n e d .

In a language-sys tem which conta ins only L- rules , for in-

s tance in the sys tem of Principia Mathematica, each of the de-f ined genera l te rms agrees comple te ly wi th the cor responding

L - te rm . Th us , every va l id sentence ( for ins tance "p v rw p ") i s

analyt ic , every con trava l id senten ce ( for ins tan ce " p . ^ p ") is

cont radic tory; inde te rmina te sentences , and only these ( for in-

s tanc e, "a is a son of 5" ) , are synth et ic .

General Terms

c o n s e q u e n c e

va l id

con t r ava l id

d e t e r m i n a t e

i n d e t e r m i n a t e

c o n t e n tequ ipo l l en t

s y n o n y m o u s

L-Terms

L - c o n s e q u e n c e

(L-val id) analyt ic

(L-cont rava l id)

con t r ad ic to ry

L - d e t e r m i n a t e

(L- inde te rmina te )

synthe t ic

P-Terms

P - c o n s e q u e n c e

P-va l id

P-con t r ava l id

If a sentence is valid, but not analytic, we caU it P-valid,

I f a sentence is contraval id, but not contradic tory, we cal l i t

V-contravalid. The o the r P - t e rms a r e no t s o impor tan t .

The terms jus t def ined give a c lass if icat ion of sentenceswhich we mav represent bv the fo l lowing scheme:



77

του ψ εύδους μ ιας δεδομένης πρ ότασ ης οι κα νόνες-L δέν Ιπα ρκουν,

ά ν, μ έ α λλ α λό για , ή πρό τασ η δέν είναι λο γικά πρ οσ διορ ισ μ ένη ,

ονο μ άζεται άπρ οσ διόρ ισ τη-L ή σ ν ν & ε τ ι κ ή . Σ υνθετικές προτά σ εις

είναι εκείνες πού βεβαιώ νουν κα τα σ τά σ εις π ρ α γμ ά τω ν. Ο ! δροι

"α να λυ τικ ό ς'' καΐ "σ υνθ ετικό ς" έχουν ή δη χρη σ ιμ οπ οιη θη στην

πα ρα δο σ ια κή φ ιλοσ οφ ία* είναι πολύ σημ αντικοί ιδια ίτερα σ τή φ ι-

λοσοφ ία του K a n f α λλά ώ ς σ ήμ ερα δέν έχουν μέ α πό λυ τη α κρ ί-

βεια όρισθή.

Σ ' ενα γλω σ σ ικό σύσ τημ α πού π εριλα μ βά νει μόνο κα νόνες -L ,

λόγου χά ρ η στο σύσ τημ α τω ν Principia Mathematica, καθένας ά-

πό τούς γενικού ς δρους πο ύ ορίσ αμε συ μφ ω νεί α πόλ υτα μ έ τόν Α ν-

τίσ τοιχο δρο -L . 'Έ τσ ι, κά θε έγκυρ η πρότασ η (λόγου χά ρ η " ρ ν - '

ρ " ) είναι α ναλ υτική , κά θε μ ή Ιγκ υ ρ η πρότασ η (λόγου χά ρη " ρ ./ ^

ρ " ) είναι αντιφ ατική* οι απρο σ διόρισ τες προτάσ εις, κα ΐ μόνον αό-

τές (λ .χ. "a S b " , "δ a είναι γιος του b " ) , είναι σ υνθετικές.

Γ ε ν ικ ο ί oQOt

άκόλουθία

έγκυρη

μή-εγκυρη

προσδιορισμένη

απροσδιόριστη

περιεχόμενο

ισοδύναμες

συνώ νυμες

'Ό ρ ο ι - L

ακ ολου θία -L

(τυπ ικ ή ακ ολουθία)

(έγκυρη -L) άναλυτική

(μ ή-εγκυρ η -L) α ντιφ α-

τική

προσδιορισμένη -L

(Α προσδιόριστη -L )

συνθετική

'Ο ρ ο ι - Ρ

άκολουθία -Ρ

Ιγκυρη -Ρ

μή-εγκυρη -Ρ

"Α ν μιά πρ ότασ η είναι Ιγκ υ ρ η , δχι δμω ς ά να λυ τική , τή ν

δνομ άζουμε εγκυ ρ η -Ρ . "Α ν μ ιά πρ ότασ η δέν είναι Ιγκ υ ρ η , δχι δμω ς

Α ντιφ α τική , τήν δνομ άζουμε μ ή -Ιγκ υ ρ η -Ρ . Ο ι υπό λοιποι δρο ι-Ρ δέν

είναι τόσο σημαντικοί.

Ο ι δροι πού μ όλις πρ οσ διορίσ αμε δίνουν μ ιά κ α τάταξη προ τά -

σεω ν τήν οποία μπ ορούμ ε νά παρα σ τήσ ουμ ε μ έ τό άκόλουθο σ χή -

α α :



78

v a l i d i n d e t e r m i n a t e e o n t r a v a l i d

P - v a l i d ^ - e o n t r a v a l i d

A N A L Y T I C S Y N T H E T I C C O N T R A D I C T O R Y

The tota l i ty of the sentences of the language is compre-

hended in the above d iagram. Some of the sentences a re e i ther

va l id or eont rava l id , according to the t rans format ion ru les ingenera l ; the o thers a re inde te rmina te . Among the va l id senten-

ces some are analyt ic , namely, those which are val id on the

bas is of the L-rules a lone; the others are P-val id. In the same

vây some of the eontraval id sentences are contradic tory, the

others P-contravalid. The sentences vv^hich are neither analytic

nor cont radic tory a re synthe t ic . The three L- te rms , namely , "a -

na ly t ic , " "synthe t ic" and "cont radic tory , " a re very of ten used

in the logical analys is of any scient if ic theory. Later on we shal l

cons ider some examples .

6. Content

I f we wish to character ize the purpose of a given sentence,

i ts contents , i ts asser t ive power , so to speak, we have to regardthe c lass of those sentences which are consequences of the given

sentence . Among these consequences we may leave as ide the

val id sentences , because they are consequences of every sentence.

We def ine there fore as fo l lows : the c lass of the non-va l id con-

sequences of a given sentence is called the content of this sen-

tence .

The method which we a re us ing here and which we ca l llogical syntax is character ized by l imit ing i tse lf to terms de-

f ined in a s t r ic t ly formal way. One might perhaps be inc l ined

to th ink tha t i t i s a defec t of th is formal method not to be

able to deal with ques t ions of sense . But in fact this method



79

Ι γ χ υ ρ ε ς ά π ρ ο α ύ ι ό ρ ί σ τ ε ς μ ή ε γ κ υ ρ ε ς

Ιγκυ ρες-Ρ . ^ J^^ εγχυρ ες-Ρ

Α Ν Α Λ Γ Τ ίΚ Έ Σ Σ Γ Ν Θ Ε Τ ΙΚ Ε Σ Α Ν Τ ΙΦ Α Τ ΙΚ Ε Σ

Σ τό πα ρα πά νω διά γρα μ μ α π εριλα μ βά νετα ι τδ σύνολο τω ν

προτάσ εω ν τη ς γλώ σ σ α ς. Μ ερικές άπο τις πρ οτάσ εις είναι ή δεν

είναι εγκυ ρες, σύμ φ ω να μ έ τους γενικούς κα νόνες μ ετα σ χη μ α τι-

σμού* ο ΐ ά λλ ες είναι απρο σ διόρ ισ τες. "Α νάμ εσα σ τις εγκυ ρες προ -

τάσεις μερικές είναι αναλυτικές, εκείνες δηλαδή πού είναι Ιγκυρες

μόνο βάσει τω ν κα νόνω ν-L ' οί ά λλες είναι Ιγκ υ ρ ες-Ρ . Μ έ τόν Ιδιο

τρό πο μ ερικές από τις μ ή-εγκυρες προτά σ εις είναι ά ντιφ α τικ ές, ο Ε

άλλ ες ά ντιφ α τικές-Ρ . Ο ι προτάσ εις πο ύ δέν είνα ι οδτε α να λυτικές

ούτε α ντιφ α τικές είναι σ υνθετικές. Ο ι τρεις opoi -L , δη λα δή "α να -

λυτικ ές" , "σ υνθετικές" και "α ντιφ α τικ ές", χρη σ ιμ οπ οιού ντα ι πο λύ

σ υχνά σ τή λ ογική ανά λυσ η της, επισ τη μ ονική ς θεω ρία ς. "Α ργότε-

ρα θά δοΰμε μ ερικά π α ρα δείγμ α τα .

6. Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο

"Α ν θελήσουμ ε νά προσ διορίσουμ ε τδ σκοπδ μ ιας' δεδομ ένης

πρ ότασ η ς, τδ περιεχόμ ενό της, τήν ά πο φ α ντική της ισ χύ, άς πού-

μ ε, πρέπει νά εξετάσ ουμ ε τήν τά ξη εκείνη τω ν πρ οτάσ εω ν πο ύ εί-

ναι λο γικά επα κόλου θα της δεδομένης πρ ότασ η ς. Ά π δ τά Ιπα κό -

λουθα 'αύτά μπορούμε ν' αφ ήσ ουμ ε κα τά μέρος τις εγκυ ρες προ τά -

σ εις, για τί αύτές είναι έπα κολού θη μ α κά θε πρ ότασ η ς. Κ α τα λή γου -

μ ε έπο μ ένω ς στδν ορισ μ ό: ή τά ξη τω ν μ ή -Ιγκυρ ω ν έπα κολο υθη-

,μ άτω ν μια ς δεδομ ένης πρ ότασ ης ονομ άζεται π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο τ τ ις πρό-

τασης αύτής.

Ή μέθοδος πού χρησ ιμ οπο ιούμ ε έδώ κ α Ι πού τή ν ο νομάζουμε

λογική σύνταξη χαρακτηρίζεται άπδ τδ γεγονδς δτι περιορίζεται

σέ δρους πού κα θορ ίζονται μέ αύ σ τηρ ά τυπ ικδ τρόπο . Θ ά μπορο ύ-

σε νά σκεφθή κανείς δτι είναι μειονέκτημα της τυπικής αύτής με-

θόδου τδ νά μήν είναι σέ θέση νά χειρισ θή θέμα τα σ ημ ασ ία ς. Σ τή ν

π ρα γμ α τικ ότη τα δμ ω ς ή μ έθοδος α ύτή είναι σέ θέση νά τδ κ ά νη ,



80

is able to do that , a t leas t in a cer ta in respect . Concerning a

given series of s igns, for instance a series of words in a word-language, there are two ques t ions of sense . The f i rs t is , whether

that ser ies of words has a sense or not . I f here "sense" means

" theore t ica l sense , " "asser t ive sense , " then such a ques t ion can

be answered wi th in the range of formal inves t iga t ion , namely

by the he lp of the formal , syntac t ica l te rm "sentence" def ined

by the form at io n ru les of the language . Secondly , it m ay b e

as ked what sense a given sentence has . This ques t ion can be

answered by the he lp of the formal , syntac t ica l te rm "content"

as jus t def ined.

The content of a sentence represents i ts sense , so far as

the word "sense" i s in tended to des igna te something of a pu-

rely logical charac te r . Somet imes by "sense" i s meant the k ind

of thoughts and images tha t a re connec ted wi th the g iven sen-

tence. But in this case the ques t ion is a psychological one and

has to be examined by the exper imenta l method of psychology.In logical analys is we are not concerned with such ques t ions .

All ques t ions of sense having an actual ly logical character can

be dea l t wi th by the formal method of syntax .

Somet imes two sentences of qui te unl ike wording never -

theless have the same sense, as asser t ing the same s ta te . We wil l

cal l such sentences equipollent. The formal def in i t ion i s ob-

vious : two sentences are cal led equipollent i f they have the samecontent ; in o ther words , i f they a re consequences of each

Other . Similar ly, two express ions which are not themselves sen-

tences , but occur in sentences , may have the same sense, the

same meaning, in sp i te of a qui te d i f fe rent wording. This re -

la t ion which we wi l l des igna te by the te rm "synonymous" , can

a lso be def ined in a formal manner : two express ions a re ca l led

mutua l ly synonymous , i f the content of any sentence conta in ing

one of them is not changed if we replace that express ion by

the o ther . Th us , fo r ins tance , th e express ions "5 + 2 " and



81

τουλά χισ το ά π δ δρισ μ ένη ά πο ψ η . ""Α ν θεω ρήσ ουμε δεδομ ένη

σ ειρά σ ημ είω ν, λόγου χά ρη μ ιά σ ειρά λέξεω ν σε μ ιά γλ ώ σ σ α - λ έ-

ξεω ν, διαπ ισ τώ νουμε δυο πρ οβ λή μ ατα σ ημ ασ ίας. Τ ό πρώ το είναι

άν ή σειρά α υτή τω ν λέξεω ν εχη ή δ χι νόη μ α . ' Ά ν εδώ δ δρος

"νό η μ α " σ ημ αίνη "θεω ρητικό νόη μ α ", τότε ή α πά ντησ η σ ' ενα

τέτοιο ερώ τη μ α πρέπει νά δο'θή μέσα στά π λα ίσ ια της τυπ ική ς διε-

ρεύνησ ης,, δη λα δή με τή βοήθεια του τυπικοϋ , σ υντακτικο υ δρου

"π ρ ό τα σ η " π ού δρίζετα ι απ ό τούς κα νόνες σ χημ α τισ μ ού τη ς γλώ σ -

σ ας. Τ ό δεύτερο Ιρώ τημ α μπορεί νά εινα ί ποιο νόη μ α εχει μ ιά δε-

δομένη πρ ότασ η. Σ το ερώ τημ α αύτδ μπορ εί νά δοθή άπ ά ντη σ η μέ

τή βοήθεια του τυπ ικο ΰ, σ υντακ τικου δρου "π εριεχόμ ενο", δπ ω ς

τόν ορίσαμε λίγο πρίν.

Τ ό π εριεχόμ ενο μ ια ς πρ ότασ ης είναι τό νόη μ ά τη ς, στό βαθμ ό

που ή λέξη " νό η μ α " προ ορίζεται νά ύπ οδη λώ σ η κ ά τι πού εχει κα -

θαρά λ ο γ ι κ ό χαρ α κτήρ α . Κ ά πο τε μέ τόν ορο "νό η μ α " δηλώ νεται τό

είδος τω ν σκ έψ εω ν κα ΐ εικόνω ν πού σ υνδέονται μέ τήν δεδομ ένη

πρ ότασ η . Σ τή ν περίπτω σ η δμ ω ς α υτή τό ερώ τημ α είναι ψ υχολο γι-

κό κ αι πρέπει νά έξετασ θή μ έ τήν πειρα μ α τική μέθοδο τη ς ψ υχολο-

γία ς. Ή λο γική ανά λυσ η δέν α σ χολείτα ι μ έ τέτοια θέμ α τα . " Ο λα

τά ερω τή μ α τα πού ανα φ έρονται στό "νό η μ α " Ιχουν ενα π ρ α γμ α τι-

κά λογικό χα ρ α κ τήρ α κα ι μπορούν νά εξετασ θούν μέ τήν τυπ ικ ή

μέθοδο της σύνταξης.

Κ ά ποτε δυό πρ οτάσ εις μέ εντελώ ς δια φ ορ ετική δια τύπ ω σ η Ι-

χουν τό ϊδιο νόη μ α , για τί επιβεβα ιώ νουν τή ν ϊδια κ α τάσ τασ η . Θ ά

ονομάσουμε τις προτάσεις αύτές Ι ο ο δ ν ν α μ ε ς , Ό τυπ ικό ς ορισμός

τους είναι φ α νερός: δυό προτάσ εις ονομ άζονται ισ οδύνα μ ες, δταν

έχουν τό ϊδιο περιεχόμενο, μέ άλλα λόγια, δταν είναι συνέπεια ή

μ ία της ά λλη ς. Μ έ δμοιο τρόπο , δυό εκφ ρά σ εις πού δέν είναι πρ ο-

τάσ εις κα θεα υτές, α λλά πού τις α πα ντού μ ε σέ προτάσ εις, μ πο ρεί νά

Ιχουν τό ϊδιο νόη μ α , τήν ϊδια σ ημ α σ ία , πα ρά τήν εντελώ ς διαφ ο-

ρετική δια τύπ ω σ η . Ή σ χέσ η α ύτή πού θά τήν προσδιορίσο υμε μέ

τόν δρο "σ υνώ νυμ ες", μ πορεί επίσ η ς νά δρισ θή μ έ τρόπ ο τυπ ικ ό :

δυό εκφ ρά σ εις ονομάζονται συνώ νυμες μ ετα ξύ τους, άν τό π εριε-

χόμ ενο οπ οια σ δή πο τε πρό τα σ η ς πού περιλα μ βά νει τή μ ιά τους δέν

μ ετα β ά λλ ετα ι, δταν άντικα τασ τήσ ουμ ε τήν Ικφ ρα σ η έκείνη μ έ τή ν

ά λλη . Έ τσ ι, λόγου γά ρη , οί εκφ ράσ εις " 5 + 2 " κα ΐ " 4 + 3 " είναι



82

"4 + 3" a re syn ony mo us , becaus e the content of a sentence

wil l not be changed if we replace in this sentence "5 + 2" by"4 + 3" or vice versa.

7. Pseudo-ObjectSentences

The above are some examples of syntact ical terms, a l l ba-

sed upon the te rm "consequence" which i s the pr inc ipa l te rm of

syntax. The task of syntax is to s ta te such def ini t ions as those

of the given examples and to analyze given sentences , proofs ,

theor ies , and the l ike , by the help of such syntact ical terms. The

resul ts of such an analys is are then formulated as syntactical

sentences having for ins tance the fo l lowing form: "Such and

such a sentence contained in a cer ta in theory is synthet ic , but

a cer ta in other sentence is merely analyt ic ," or : "This par t icu-

la r word of such a theory i s synonymous , but not L-synony-mous , wi th tha t and tha t combina t ion of words , " and so on.

I f sentences of this s imple form containing well-def ined

syntact ical terms are given, i t is easy to see that they are syn-

tact ical sentences . But there are other sentences which seem to

be of qui te a dif fere nt kin d an d never theless real ly are syntact i-

cal . This fact is very important , especia l ly in deal ing with phi-

losophica l sentences . I have a l ready ment ioned my opinion,which wi l l be expla ined in the next chapte r , tha t phi losop hica l

sentences belong to syntax. I t must be confessed that this opi-

n ion seems not to agree wi th obvious fac ts , for phi losophica l

sentence s — even af ter the e l imin at ion of m etap hys ics — seem

to concern not only the form of l inguis t ic express ions but

also, and perhaps mainly, qui te other objects , such as the s truc-

ture of space and t ime, the re la t ion between cause and effect ,

the re la t ion between things and their quaUties , the dif ference

and the rea l re la t ions be tween the phys ica l and the menta l , the

charac te r of numbers and numer ica l func t ions , the necess i tv .



83

σ υνώ νυμες, για τί τδ περιεχόμ ενο μ ιας πρ ότασ ης δεν θά μ ετα βλη θη ,

αν αντικαταστήσ ουμ ε στήν πρότασ η αύ τή τό" 5 + 2 ' ' μέ τδ " 4 + 3 " ,

ή αντίθετα.

7. Π ρ ο τ ά σ ε ις π ο υ α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι ο ε ψ ε ν δ ο -α ν τ ικ ε ίμ ε ν α

Τ α πα ρα πά νω είναι μ ερικά πα ρα δείγμ α τα σ υντακ τικώ ν δρω ν,

πού δλοι τους βα σ ίζονται πά νω στον δρο "λο γικό έπα κολο ύθη μ α ",

δ οποίος είναι πρω ταρ χικός δρος τη ς σ ύνταξη ς. 'Έ ρ γο της σ ύντα-

ξη ς είναι να δια τυπ ώ σ η ορισμ ούς σαν εκείνους τω ν πα ρα δειγμ ά τω ν

πο ύ δώ σ αμ ε, κα ΐ ν' άναλύ ση δεδομ ένες προ τάσ εις, α ποδείξεις, θε-

ω ρίες κα ι τα πα ρό μ οια , μέ τή β οή θεια τέτοιω ν σ υντακτικώ ν δρω ν.

Τ ' α πο τελέσ μ α τα μ ιας τέτοιας άνάλυσ ης δια τυπ ώ νονται κα τόπ ιν

&ς ο υ ν τ α κ τ ικ ^ε ς π ρ ο τ ά ο ε ις πού έχουν π.χ. τήν ακόλουθη μορφή:

"Μ ια πρό τασ η ετσι κ ι' ετσι πού περιέχετα ι σέ μ ια σ υγκ εκρ ιμ ένη

θεω ρία είναι σ υνθετική , άλλα μ ιά α λλ η σ υγκ εκριμ ένη πρ ότασ η

είναι α πλ ώ ς α να λυ τικ ή " , ή : "Α ύτή ή σ υγκεκριμ ένη λ έξη μ ια ς τέ-

τοιας θεω ρίας είναι σ υνώ νυμη, άλ λα δχι συνώ μη - L , μ έ τδν τάδε

συνδυασμό λέξεω ν", κ .λ.π .

"Α ν μα ς δώ σουν προτάσ εις αύτου του άπ λοΰ τύπου πού νά πε-

ριέχου ν κ αλο διατυπ ω μ ένους σ υντακτικο ύς δρου ς, είναι εδκολο νά

διαπισ τώ σ ουμ ε δτι είναι σ υντακτικές προτάσ εις. Υ π ά ρ χο υν δμ ω ς

άλλες προτάσεις πού φ α ί ν ο ν τ α ι δτι είνα ι εντελώ ς διαφ ορετικού εί-

δους κ ι' ώ στόσο είναι στήν π ρα γμ α τικότητα σ υντακτικές. Τ δ γεγο -

νός αυτό είναι πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα δταν έχουμε νά κάνουμε

μέ φ ιλοσ οφ ικές πρ οτά σ εις. 'Ή δ η εχω δια τυπ ώ σ ει τήν ά πο φ ή μ ου,

τήν οπ οία θά εξη γήσ ω στδ επόμ ενο κεφ ά λα ιο, δτι οΐ φ ιλοσ οφ ικές

πρ οτάσ εις ανήκ ουν στή σ ύνταξη. Π ρέπει νά ομ ολογήσ ω δτι ή άπο -

ψ η α ύτή φ α ίνετα ι νά μή σύμ φ ω νη μέ πρ οφ α νή γεγονό τα , για τί οί

φ ιλοσ οφ ικές πρ οτάσ εις — ακό μ η κα ΐ μ ετά τήν άπό ρρ ιψ η τη ς με-

τα φ υσ ική ς — φ α ίνεται δτι αφ ορούν δχι μ ονά χα τή μορφ ή τώ ν

γλω σ σ ικώ ν εκφ ράσ εω ν, άλλά α κό μ η, καΐ ίσω ς κυ ρίω ς, εντελώ ς

δια φ ορ ετικά α ντικείμ ενα, δπω ς ή δομ ή του χώ ρο υ κα ΐ του χρόνο υ,

ή σ χέσ η μ εταξύ αιτίου κα ΐ α πο τελέσμ α τος, ή σ χέσ η α νάμ εσα σ τά

πράγματα καΐ τΙς ιδιότητες τους, ή διαφορά καΐ οι πραγματικές

σ χέσ εις άνάμ εσ α στδ φ υσικό κα ι τδ νοη τικό , δ χα ρα κτήρ α ς τώ ν ά -

ριθμώ ν κα ΐ τώ ν άριθμ η τικώ ν σ υναρτήσ εω ν, ή ά να γκα ιότη τα , τό



84

contingency, poss ibi l i ty or imposs ibi l i ty of condit ions , and the

l ike . We shal l have to show la ter that phi losophical sentencesof such kinds only seem by the i r decept ive appearance to con-

cern the objec ts ment ioned, but tha t they rea l ly concern l in-

guis t ic forms. For the present , however , we shal l not enter into

the considerat ion or such philosophical sentences , but wil l t ry

to explain in general under what condit ions a sentence has such

a decept ive form.

For this purpose we wil l dis t inguish three kinds of sen-

t ences . About syntactical sentences I have jus t spoken; they

concern the form of l inguis t ic express ions . With these are to

be contras ted those sentences which concern not l inguis t ic ex-

press ions but extra- l inguis t ic objects ; they may be cal led real-

object-sentences. There is a lso a third, an intermediate kind of

sentence. Sentences of this kind are , so to speak, amphibious ,

being l ike object-sentences as to their form, but l ike syntact ical

sentences as to their contents . They may be cal led pseudo-ob-ject-sentences.

1) Real-object-sentences 2) Pseudo-ob ject-sentences

Mater ia l mode of speech

(Empir ical Science) (Ph i los ophy)

la . The moon is spher ica l . lb . The moon is a th ing .

Q 1 ia )

2b. The f i rs t lec ture t reated

of metaphys ics

3 a . M r. A vis i ted A fr ic a .

4a . The evening-s ta r and the

ear th a re about equa l in

size.

3b . This boo k t rea ts of A -

f r ica .

4b . The evening-s ta r and the

mo rning-s ta r a re ident i -

cal .



85

"τυχαίο, ή δυνα τότητα ή zb άδύνατο τω ν συνθη κώ ν, κα ΐ τά δμοια,

Θ α χρ εια σ τη αργό τερα να δείξουμ ε δτ: φ ιλοσ οφ ικές πρ οτάσ εις τοϋ

είδους αύτου δίνουν α πλώ ς τήν εντύπ ω σ η , μέ τή ν πα ρα πλανητικτ^

τ ο υ ς εμφ ά νισ η , δτι αφ ορούν τά α ντικείμ ενα πού μ νημ ονεύσ αμ ε, lv(3

5τήν πρ α γμ α τικ ότη τα αφ ορούν γλω σ σ ικές μ ορφ ές. Π ρδς τδ mpbi

βμω ς δέν θα πρ οχω ρή σ ουμ ε στή μ ελέτη τέτοιω ν φ ιλοσ οφ ικώ ν προ-

τάσ εω ν, άλ λα θά προσ παθήσ ουμε γενι%ά νά εξηγήσ ουμ ε κά τω ά πί

τοιές συνθήκες μ ια πρ ότασ η έχει τέτοια π α ρ α π λα νη τικ ή μ ορ φ ή .

Γ ια τό σκοπδ α ύτό θά δια κρίνουμ ε τρεις κ α τηγο ρίες προτά^7εω ν. Γ ιά τΙς σ υντακτικές προ τάσ εις μ ίλη σ α πρίν ά πδ λίγο* άφ ο·

ρουν τη μ ορφ ή γλω σ σ ικώ ν εκφ ρά σ εω ν. Σ ' αύτές μ πορούμ ε νά άντι-

πα ρα θέσο υμ ε τΙς προ τάσ εις εκείνες πού δέν άφ οροϋν γλω σ σ ικές έκ-

ρρά σ εις, ά λλα έξω - γλω σ σ ικά άντικείμ ενα* αύτές τΙς δνομάζουμβ

τ ,ρ ο τ ά σ ε ις α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ε ς σ ε π ρ α γ μ α τ ικ ά α ν τ ικ ε ίμ ε ν α . Τ π ά ρ χει ά·

κόμ η ένα τρίτο, ένδιάμεσ ο είδος πρότασ η ς. Ο ι προτά σ εις του ε ί-

δ ο υ ς αύτου είνα ι, ας πο ΰμ ε, α μ φ ίβιες, άφ οΰ ώ ς πρδς τή μορφ ή ει-•m σά ν τΙς πρ οτάσ εις τη ς δεύτερη ς κα τηγο ρία ς, ώ ς πρδς τδ περιε-

χόμ ενο δμ ω ς σάν τις σ υντακ τικές π ρ ο τ ά σ ε ι ς , Α ύτές τις όνομάζουμδ

π ρ ο τ ά ο ε ις α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ε ς ο ε ψ ε ν δ ο -α ν τ ικ ε ίμ ε ν α .

1 . Π ροτά σ εις ά ναφ ερό μ ενες σέ 2 . Π ρο τά σ εις αναφ ερό μ ενες σέ

π ρ α γμ α τικ ά ά ντικειμ ενα φ ευδο-α ντικείμ ενα

(μή -τυπική γλώ σσ α)

(Ε μ π ειρ ικ ή επισ τήμ η ) (Φ ιλοσο φ ία)

Ια . Ή σελήνη είναι σ φ αιρική , l b . Ή σελήνη είναι π ρ ά γμ α .

Q i ( a )

2b . Ή πρώ τη διάλεξη πρα-

γμ α τευόταν τή μ εταφ υσ ι-χ ή .

3α . Ό κύρ ιος Α έπισ κέφ θη κε 3 b . Α ύτδ τδ βιβλίο μ ιλα γιά

τήν 'Α φ ρική . τήν Α φ ρικ ή .

4 α . Ό άποσπερίτης καΐ ή γ ή 4 b . Ό ά πο σ περιτη ς κα ΐ δ α ύ -

Ι χ ο υ ν π ε ρ ί π ο υ τ δ ϊ δ ι ο μ έ - γ ε ρ ι ν δ ς ε ίν α ι τ α υ τ ό σ η μ α .

ϊεβοζ· Α



86

3) Syntactical sentences

Forma l mode o f s peech

Ic . Th e word "m oo n" i s a

t h ing-word .

Q 2 C V O

2c. T h e f i rs t lec ture co nta in-

ed the word "me taphy-

sics ."

3c . This bo ok conta ins the

w o r d " A f r i c a . "

4c . Th e wo rds "evening -s ta r"

and "morn ing- s t a r " a r e

s y n o n y m o u s .

Le t us look a t the examples tabula ted above , ( la ) "The moon is

spher ica l" i s a rea l -objec t - sentence which concerns the moon as

i t s objec t . ( Ic ) "The word 'moon ' i s a th ing-word" i s a syn-

tac t ica l sentence ; i t s objec t i s not the th ing moon but the word

"moon," a hnguis t ic express ion . F ina l ly ( lb) "The moon is a

thing" is an example of a pseudo-oh]ect-scntmcQ, This sentence

has the same grammat ica l subjec t as the sentence ( la ) and thusappears , l ike i t , to concern the thing, moon, but there is a fun-

dam enta l d i f fe rence be tw een the two sentences . T he sentence ( l a )

is synthe t ic ; i t real ly asser ts som e qual i ty of th e m oo n. Bu t , f r o m

the sentence ( lb) we cannot lea rn any quaUty of the moon, ne i ther

as to i ts form, nor s ize , nor anything e lse . This sentence ( lb) is

ana ly t ic ; we can ascer ta in i t s t ru th wi thout observing the moon,

bv onlv cons ider ing to what svntac t ica l k ind the word "moon"



87

3 . Σ υντα κτικές προ τάσ εις

(τυπική γλώ σ σ α)

Ic . Ή λ έ ξ η "σ ελή νη " είναι λέ-

ξη πού δηλώ νει ενα πρ ά -

γμ α 0 2 ( " Ο

2c . Ή πρ ώ τη διά λεξη π εριείχε

τή λέξη "μεταφυσική".

3c . Α ύτδ τδ βιβλίο π ερ ιέχει τή

. λέξη "^Α φ ρική ".

4c . Ο ι λέξεις "α π οσ περίτης"

κα ι "α όγερ ινδ ς" είναι συν-

ώ νυμες.

"Α ς δοΰμε τα π α ρα δείγμ α τα πού παρα θέσ αμ ε στον πα ρα πά νω

τίνα κα 1 (a) : " Ή σ ελήνη είναι σ φ α ιρική " είναι μ ιά π ρότασ η άνα-

φ ερόμενη σε πρα γμ α τικό α ντικείμ ενο, σ υγκεκριμ ένα εχει ώ ς ά ν

τικείμ ενό της τή σ ελήνη . 1 (c) " Ή λέξη 'σ ελή νη ' είναι μ ια λέξη

που δηλώ νει ενα π ρ ά γμ α " είναι σ υντα κτική πρότασ η* ά ντικείμ ενό

:ης δέν είναι τδ π ρά γμ α σ ελή νη, αλλά ή λέξη " σ ελή νη ", μ ιά γλω σ-ιική 'έκφραση.

Τ έλος ( l b ) " Ή σ ελήνη είναι π ρ ά γμ α " είναι ενα παρά δειγμα!

πρ ότασ ης πού ανα φ έρεται σέ ενα ψ ευδο-·αντικείμενο. Ή πρ ότασ η

χυτή εχει τδ ίδιο γρα μ μ α τικό υπ οκ είμ ενο με τήν πρ ότασ η ( l a ) κι

Ιτσ ι φ α ίνετα ι, οπω ς ή τελευταία , δτι άφ ορα τδ πρ ά γμ α , τή σελήνη»

λλλά υπ ά ρχει μ ιά θεμ ελια κή διαφ ορ ά α νάμ εσα στίς δυδ προτάσεις.

Η πρότασ η ( l a ) είναι συνθετική* στήν πρα γμ α τικότητα βεβαιώ -νει κά πο ια ιδιότητα της σ ελή νης. Ά π δ τήν πρό τασ η ( lb ) δμω ζ

5έν μπορούμε νά μάθουμε καμιάν ιδιότητα της σελήνης, ουτε σχε-

τικά μέ τδ σ χή μ α , ουτε σ χετικά μέ τό μ έγεθό ς τη ς, ουτε δ,τιδήπο^

τε άλλο. Ή πρότασ η αυ τή ( lb ) είναι α να λυ τική ' μπ ορούμε νά βε-

βαιώ σουμ ε τήν αλήθεια τη ς δίχω ς νά πα ρα τηρ ήσ ουμ ε τή σ ελήνη ,

ά πλώ ς κα ΐ αόνο προσ έγοντα ς σέ πο ιό σ υντακτικό είδος ά νή κει ή



88

be longs , namely tha t i t i s a th ing-word. Thus we see tha t the

sentence ( lb) as se r ts the same as ( Ic ) , because a lways and only

when a cer ta in object is a thing is i ts des ignat ing word a thing-

w o r d .

We may cal l the qual i ty of being a thing-des ignat ion a pa-

rallel syntactical quality to the qual i ty of being a thing. The ge-

neral def ini t ion wil l be: a syntact ical qual i ty Q2 is called paral-

lel to tho quali ty Q1 if i t is the case tha t wh en, an d only w hen ,

an object possesses the qual i ty Q1 does a des ignat ion of this

object possess the qual i ty Q2, And the c r i te r ion of a pseudo-

object-sentence can now be s ta ted as fol lows ( i f we regard only

sentences of the s imples t form): such a sentence a t t r ibutes to an

object (say Q) a qual i ty Q1 to which a para l le l syntac t ica l qua-

lity Q2 can be found. Such a sentence "Q2{a)" can then be t rans -

la ted into the syntact ical sentenc e wh ich a t t r ibu tes the

qua l i ty Q2 to a des ignat ion of that object .

Th is br ings out m ore c lea rly the d i f fe rence be tw een th e sen-tences ( la ) and ( lb) . Whi le to the qua l i ty of be ing a th ing there

is a paral le l syntact ical qual i ty, namely that of being a thing-

des igi ia t ion, to th e qual i ty of bein g spher ical the re is n o par al le l

syntact ical qual i ty — the des ignat ions of spher ical things have

no common charac te r i s t ic syntac t ica l qua l i ty . For ins tance , f rom

the des igna t ion "my penc i l" a lone we a re not able to dec ide

w he ther i t is a des ig nat ion of a sphe r ical thing or no t ; w eshould have to look a t the des ignated object i tse lf , namely my

penc i l . Therefore the sentence "The moon is spher ica l" i s not

a pêwJo-obiect-sentence, but a râZ-obiect-sentence.



89

λέξη "σ ελή νη " , δτι δη λα δή είναι μ ια λέξη πού δη λώ νει ενα π ρά -

γμ α . Β λέπου μ ε λοιπδν δτι ή πρό τασ η ( l b ) βεβαιώ νει τδ Ιδιο πρ ά -

γμ α μέ τήν (Ic ) , για τί πά ντοτε και μόνον δταν ενα σ υγκ εκριμ ένο

άντικείμενο είναι πράγμα ή λέξη πού τό κατονομάζει είναι μια λέ-

ξη πού δηλώ νει ενα π ρά γμ α .

Μ πορούμ ε να ονομάσ ουμε τήν ιδιότη τα του νά είναι κα τιτί

δηλω τικό του πρ ά γμα τος σ υ ν τ α κ τ ικ ή Ι δ ι Ο Ί η τ α π α ρ ά λ λ η λ η μέ τήν

ιδιότητα του νά είνα ι κ α τιτί. Ό γενικ ός ορισμός θά είνα ι: μ ια συν-

τακτική ιδιότητα Q2 ονομάζεται π α ρ ά λ λ η λ η μέ τήν ιδιότητα Q i

αν σ υμ βα ίνη ώ σ τε, δταν, κα ΐ μόνον δταν ενα α ντικείμ ενο Ιχη τήν

ιδιότη τα Q i , νά , έχη τδ δνομ α πού δη λώ νει τδ αντικείμ ενο αύτδ

τή ν ιδιότητα Q2. Τ δ κρ ιτή ριο τω ν προτάσεω ν πού αναφ έρονται

σέ ψ ευδο-α ντικείμ ενα μ πορεί τώ ρα νά όρισ θή ώ ς έξης (άν έξετά -

σουμε μόνο προτάσεις της απλούστερης μορφής) : μιά τέτοια πρό-

τασ η αποδίδει σ ' ενα αντικείμ ενο (ά ς ποϋμ ε Q ) μ ιαν Ιδιότητα

Q i για τήν οπο ία μ πο ρεί νά βρεθή μιά π α ρά λλ η λη σ υντακ τική

ιδιότη τα Q2. Μ ιά τέτοια πρ ότασ η " Q i ( a ) " λοιπδν είναι δυνα τδ

νά μ εταφ ρασ θή στή σ υντακ τική πρότασ η "Q 2 ( ' α ' ) " ή οποία απ οδί-

δει τήν ιδιότητα Q2 στήν λέξη πού δη λώ νει τδ ά ντικείμ ενο α ύτό.

Α ύτδ κά νει πιδ φ α νερή τή διαφ ορ ά ά νάμ εσ α σ τίς πρ οτάσ εις

( l a ) κα ι ( l b ) . Έ ν ώ γιά τήν ιδιότητα του νά είναι κα τιτί π ρ ά γμ α

υπ ά ρχει μ ιά πα ρά λλ η λη σ υντα κτική ιδιότητα , δηλ α δή α ότή του νά

είναι μ ιά λέξη δη λω τική του π ρά γμ α τος, γιά τήν ιδιότητα του νά

είναι κατιτί σφαιρικδ δέν υπάρχει παράλληλη συντακτική ιδιότη-

τα. Ο ί προσδιορισμοί τω ν σφ αιρικώ ν πρα γμ ά τω ν δέν έχουν κοινή

χα ρα κτη ρισ τικ ή σ υντακ τική ιδιότητα. Λ όγου χά ρ η , ά πδ τδν λε-

κτικδ μ ονά χα προσδιορισμό "τδ μολύβι μ ου", δέν είμ ασ τε σέ θέση

ν' άποφ ανθοϋμ ε αν πρό κειτα ι γιά π ροσ διορισμό σ φ αιρικού π ρά γμ α -

τος ή δχι' θά επρεπε νά διερευνήσουμε τδ ίδιο τδ ονομαζόμενο άν-

τικείμ ενο, δη λα δή τδ μολύβι μου. Ε π ο μ ένω ς, ή πρότασ η " Ή σε-

λή νη είναι σ φ α ιρική " δέν είναι πρότα σ η π ού ά ναφ έρεται σ ' ενα

φ ευδο-αντικείμ ενο, αλ λά π ρό τασ η πού ά ναφ έρετα ι σέ π ρα γμ α τικ ό

άντικείμενο.



90

8. The Ma terial and the Form al M odes of Speech

All sentences of empir ical sc ience, a l l sentences asser t ing

facts , whether they are general or s ingular , are real-object-sen-

tences . All sentences of logical analys is on the other hand, and

— as we shal l see in the next chapter — of phi losophy, belong

to the second or to the third kind. Thus in our fur ther cons i-

derat ions , these two kinds of sentences are chief ly cons idered.

Th ey di f fe r , a s we have seen, not so m uc h in the i r pu rp or t o rcontents as in the i r formula t ion . In the mode of speech appl ied

in pseudo-objec t - sentences there a re used words which des igna te

objects or matter , while the words used in syntact ical sentences

obvious ly concern form. For th is reason we sha l l ca l l the pseudo-

object-sentences a lso sentences of the material mode of speech,

while we shal l ass ign the syntact ical sentences to the formal

mode of speech.

T he di f fe ren ce be tween these two mod es of speech m ay

be ma de c leare r by a few exam ples . T ak e the sentence : "T he

f irs t chapter t reats of metaphysics ." This sentence belongs to

the mate r ia l mode; the cor responding sentence of the formal

mode i s : "The f i r s t chap te r con ta ins the word 'me taphys ic s . ' "

To take a more s t r ik ing example , suppose we have a geogra-

ph ica l book abou t Af r i ca and we make the s t a t ement : "Th i s

book t rea ts of Afr ica . " Then th is sentence (3b) be longs to thema te r i a l mode ; the co r r e s pond ing s en tence o f the fo rma l mode

i s : "Th i s book con ta ins the word 'Af r i ca ' " (3c ) . The s en tence

(3b) is in i ts form analogous to the sentence "Mr. A vis i ted

A fr i ca " (3a) ; bu t there is a pr inc ipa l d i f fe rence be tw een the

two sentences . The sentence (3a) as se r ts something about A-

f r ica . The sentence (3b) — be ing ana logous — seems to asser t

something about Afr ica , but rea l ly does not. I t is not a qua-l i ty of A fr i ca to b e t rea ted of in th at b oo k, bec aus e on e mig ht

know evervth ing about Afr ica and never the less nothing about



91

8. ^Η τ υ π ι κ ή κ α ΐ ή μ ψ τ ν π ι κ η γ λ ώ σ σ α

'Ό λ ες ο ΐ πρ οτάσ εις τη ς έμ π εφ ικ η ς επισ τή μ η ς, δλες ο ΐ προ-

τάσ εις πού βεβα ιώ νουν γεγο νό τα , εϊτε είνα ι γενικ ές ε'ίτε ά τομ ικές,

είναι πρ οτάσ εις πού ανα φ έρο νται σε π ρ α γμ α τικ ά α ντικείμ ενα . ' Ό -

λες οί πρ οτάσ εις τη ς λο γική ς α νά λυ σ η ς, άπ ο τήν ά λλ η μ εριά , κα ΐ

— δπω ς ·θά δοΰμε στδ επόμ ενο κεφ ά λα ιο — τη ς φ ιλοσ οφ ίας, ανή -

κουν σ τή δεύτερη ή σ τήν τρίτη κ α τηγο ρία . Γ ι' αύτό σ τή σ υνέχεια

θά εξετάσ ουμ ε κυ ρίω ς αύτές τΙς δυδ κα τηγο ρίες. Δ ιαφ έρου ν, δπ ω ς

είδαμε, δχι τόσο στή σημασία ή τδ περιεχόμενό τους, δσο στή δια-

τύπω 'σή τους. Σ τή ν μ ή -τυπική γλώ σ σ α δπου δια τυπ ώ νοντα ι οΊ προ-

τάσ εις πού α ναφ έρονται σέ ψ ευδο-α ντικείμ ενα γίνετα ι χρ ή σ η λέξε-

ω ν πού δηλώ νουν α ντικείμ ενα ή υλη , ενώ οί λέξεις πο ύ χρη σ ιμ ο-

ποιούνται στις συντακτικές προτάσεις είναι φανερό δτι αφορούν τή

μ ορ φ ή. Γ ια τδ λόγο α ύτδ θά ονομάσ ουμε τΙς πρ οτάσ εις τΙς α ναφ ε-

ρόμενες σέ ψ ευδο-α ντικείμ ενα κα ι προ τάσ εις τη ς μ ή -τυπική ς γλώ σ -

σ ας, ενώ θά κα τα τά ξου μ ε τις σ υντακτικές προ τάσ εις σ τήν τυ π ική

γ λ ώ σ σ α .

Ή διαφ ορά άνά μ εσ ά τους μ πορεί να γίνη πιο φ ανερή μέ μ ερι-

κά παρ α δείγμα τα . Π άρ τε τήν πρό τασ η : " Τ ό πρώ το κεφ άλα ιο πρ α-

γμα τεύετα ι τή Μ ετα φ υσ ική ". Ή πρόταση α υτή α νήκ ει στή μή -τυ-

π ικ ή γλώ 'σσ α· ή α ντίσ τοιχη πρότασ η στήν τυπ ικ ή γλώ σ σ α είνα ι: " Τ δ

πρώ το κεφ ά λα ιο περιέχει τή λέξη 'Μ ετα φ υσ ική ' Γ ια νά πά ρου-

με ενα πιο χτυπ η τό π α ρά δειγμ α , α ς υποθέσουμε δτι εχου μ ε ενα βι-

βλίο γεω γρα φ ία ς για τήν 'Α φ ρικ ή κα ι διατυπώ νουμ ε τήν πρ ότα σ η :

"Α ύτό τό βιβλίο μ ιλα για τήν Α φ ρ ικ ή " . Ή πρότασ η αύτή (3b)

α νήκ ει στή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α ' ή α ντίσ τοιχη πρ ότασ η στήν τυπ ι-

κή γλώ σ σ α είνα ι: " Α ύτό τό βιβλίο περιέχει τή λέξη " Α φ ρ ικ ή ' "

(3 c ). Ή πρό τασ η (3b) είναι στή μορφ ή της ανά λογη μέ τήν πρό-ταση " Ό Κ ύριος Α επισκ έφ θηκε τήν Α φ ρ ικ ή " (3 a ) ' υπά ρχει δμω ς

μ ια βασ ική διαφ ορά α νάμ εσ α σ τίς δυό πρ οτάσ εις. Ή πρ ότασ η (3a )

βεβαιώ νει κά τι γιά τήν 'Α φ ρ ικ ή . Ή πρ ότασ η (3 b) — πού είναι άνά -

λογή της — φ α ί ν ε τ α ι δτι βεβαιο)νει κάτι γιά τήν 'Α φ ρ ικ ή , στήν πρ α -

γμ α τικό τητα δμω ς δέν τό κά νει. Δ έν α ποτελεί ιδιότητα τη ς 'Α φ ρι-

κής τό γεγονός δτι εκείνο τό βιβλίο μιλα γι' αύτήν, γιατί θά μπο-

ρούσε κά νεις νά γνω ρ ίζη τό καθετί γιά τήν 'Α φ ρικ ή κα ι τίποτε



92

that book. I t is only a qual i ty of the word "Afr ica" to be con-

ta ined in the book. On the other hand, i t is real ly a qual i tyof Afr ica to be vis i ted by Mr. A. Here we see the deceptive

cha rac te r of the m ate r ia l m od e; the sentences of th is m od e

seem to concern something which they in fac t do not concern .

A s an exam ple of a somew hat d i f fe ren t k ind le t us exa-

mine sentence (4b) : "The evening-s ta r and the morning-s ta r a re

ident ica l , " or " . . . a re the sam e th ing ." Th is sentence i s in i ts

form ana logous to sentence (4a) : "The evening-s ta r and the

ear th are about equal in s ize"; but (4b) is in fact a pseudo-

object-sentence which is to be t rans la ted into the fol lowing syn-

tac t ica l sentence (4c) : "The words ' evening-s ta r ' and 'morning-

s ta r ' a re synonymous ." The sentence (4a) as se r ts tha t there i s

a ce r ta in re la t ion be tween two spec i f ied objec ts . The sentence

(4b) seems to do the same, but i t is obvious that i t real ly does

no t . The re canno t be tw o objec ts concerned here , because the

two names des igna te only one objec t , namely a par t icula r p la -

net . But not even this object is concerned in the sentence (4b) ,

for i t is easy to see that i t does not asser t any qual i ty whatever

of that planet . I t asser ts only something about the two des igna-

t ions , namely that they des ignate the same thing, or expressed

in syntac t ica l te rms , tha t they a re synonymous . Here we f ind

aga in tha t decept ive charac te r of the mate r ia l mode as to the

subject-matter of i ts sentences . Most of the sentences of philo-sophy deceive us in this way, because, as we shall see, most of

them are formula ted in the mate r ia l mode of speech.

IIL SYNTAX AS THE METHO D OF PHILOSOPHY

L The Ma terial M ode of Speech

In the f i rs t chapter I t r ied to explain why I re ject meta-



93

για τδ βιβλίο. Ε ίνα ι μόνο ιδιότητα της λέξη ς '" Α φ ρ ικ ή " τδ δτι πε-

ριέχετα ι στο βιβλίο. Ά π δ την α λλ η μ εριά , αποτελεί π ρά γμ α τι ιδιό-

τητα της 'Α φ ρικ ή ς τδ γεγονδς δτι την έπισ κέφ 'θηκε δ κύριος Α .

Β λέπουμ ε εδώ τδν πα ρα πλα νητικδ χα ρα κτήρα τω ν προτάσ εω ν της

μ ή -τυπ ική ς γλώ σ σ α ς. Ο ί προτάσ εις αυτές φ αίνονται βτι αναφ έρον-

ται σ ε κά τι δίχω ς νά τδ-κά νουν π ρα γμ α τικ ά .

Ώ ς πα ρά δειγμ α κά πω ς διαφ ορετικο ύ ε'ίδους άς έξετάσουμ ε τήν

πρ ότασ η (4b ) : " Ό α πο σ περίτης κα ι δ α ύγερινδς είναι τα υτόσ η μ α ",

ή " . . . είναι τδ Ιδιο π ρ ά γμ α " . Ή πρό τασ η αό τή είναι στή μορ φ ή

τη ς α νάλο γη με τήν πρ ότασ η (4a) : " Ό α πο σ περίτη ς κα ΐ δ α υγε-

ρινός έχουν περίπου τδ ίδιο μέγεθο ς" ά λλα ή (4 b) είνα ι στήν πρα -

γμ α τικ ότητα μ ια πρό τασ η πού α ναφ έρεται σέ ενα ψ ευδο-α ντικείμ ε-

νο, ή οποία μ πο ρεί νά μ εταφ ρα σ θή στήν ακόλουθη σ υντα κτική πρ ό-

τα σ η (4c ) : "Ο ι λέξεις 'α ποσ περίτης' και 'α υγερινό ς' είναι συνώ νυ-

μ ες" . Ή πρ ότασ η (4a ) βεβαιώ νει δτι ύπ ά ρχει μ ια σ υγκ εκριμ ένη

σ χέσ η ανάμ εσ α σέ δυδ ειδικά α ντικείμ ενα . Ή πρ ότασ η (4b) φ α ίνε-ται δτι κάνει τδ ίδιο, είνα ι δμ ω ς φανερδ δτι δέν τδ κά νει. Δ έν μ πο-

ρεί νά είνα ι δυδ τα α ντικείμ ενα για τά οποία γίνετα ι λόγος έδώ ,

για τί τά δυδ ονόμα τα δηλώ νουν ενα μ όνον αντικείμ ενο, δη λα δή έ-

ναν ορισμ ένο πλ α νή τη . Ά λ λ ά ουτε κα ι γι' α ύτδ τδ α ντικείμ ενο γί-

νεται λόγος στήν πρότασ η ( 4 b ) , επειδή είναι εύκολο νά δια πισ τώ -

σουμε δτι δέν βεβαιώ νει κα μ ιά ν ά πολύ τω ς ιδιότητα εκείνου του

π λα νή τη . Β εβα ιώ νει μόνον κά τι σ χετικδ μέ τους δυδ προσ διορι-σμ ούς, δηλ α δή δτι αύτοί ύποδηλώ νουν τδ ίδιο π ρ ά γμ α , ή εκφ ρα -

σμένο μέ σ υντακ τικο ύς δρους, δτι είναι συνώ νυμοι. Έ δ ώ ξαναβρί-

σκουμε τδν πα ρα πλ α νητικό χαρ α κτήρ α της μ ή -τυπ ική ς γλώ σ σ ας

ώ ς πρ δς τδ αντικείμ ενο τώ ν προτάσ εώ ν τη ς. Ο ί περισ σ ότερες προ-

τάσ εις της φ ιλοσ οφ ίας μας παραπλα νούν μ ' αύτδν τδν τρό πο, έπ ει-

δή , δπω ς θά δούμ ε, οι περισ σ ότερες διατυπ ώ νονται σ τή μ ή -τυπ ικ ή

γ λ ώ σ σ α .

IIL Η Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η Ω Σ Μ Ε Θ Ο Δ Ο Σ Τ Η Σ Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α Σ

1, Ή μ η -τ ν π ικ η γ λ ώ ο ο α

Σ τδ πρ ώ το κεφ ά λα ιο προσ πά θησ α νά έξη γήσ ω για τί άπ ορρ ί-



94

physics and why I bel ieve that the task of phi losophy is logical

ana lys is . The pr inc ipa l ques t ion tha t we have now to answer i s :What is logical analys is? What kind of sentences are those that

express the resul ts of logical analys is? My answer — as I have

already indicated — wil l be that they are syntact ical sentences ,

sentences of logical syntax, and that phi losophy is thus the ap-

pl ica t ion of the syntac t ica l method.

In the las t chapte r we d iscovered tha t the number of sen-

tences which belong to syntax is much greater than i t seems

to be a t f i rs t glance, because many sentences which are real ly

syntac t ica l hav e a decept ive form , a fo rm wh ich m ake s us

mis take them for object-sentences . Sentences of such a form

we have cal led pseudo-object-sentences or sentences of the ma-

terial mode of speech. We have seen how they can be t rans la ted

in to the formal mode of speech, tha t i s , in to sentences mani-

fes t ly belonging to syntax. These considerat ions wil l be of specia l

importance for such sentences as express resul ts of logical ana-lys is , because those sentences are , as wil l be shown, very of ten,

and perhaps for the mos t par t , expressed in the mate r ia l mode

of speech. The use of th is mate r ia l mode of ten leads to confu-

s ion and idle phi losophical controvers ies which can be se t t led

by t rans la t ing the theses of the cont roversy in to the formal

m o d e .

Les us begin wi th some examples a l ready ment ioned. Thesentence , "The moon is a th ing , " be longs to the mate r ia l mode .

I t can be t rans la ted in to the fo l lowing sentence of the formal

mode: "The word 'moon ' i s a th ing-des igna t ion . " In genera l

every sentence of the form "Such and such is a thing''' be longs

to the ma te r i a l mo de . The re a r e m any o the r words w hich fu nc -

t ion in the sam e way as the wo rd " th in g," for ins tance the

words "qua l i ty , " " r e l a t ion , " "number , " "even t . " Thus the s t a -

tement , "Fr iendship i s not a qua l i ty but a re la t ion , " i s a sen-

tence of the mate r ia l mode which can be t rans la ted in to the

formal mode as : "The word ' f r iendship ' i s not a qua l i ty-des igna-



95

π τω τή μ ετα φ υσ ική και για τί πισ τεύω δτι τδ Ιρ γο της φ ιλοσ οφ ίας

είναι ή λ ογική ανάλυ σ η . Τ ό βα σικό ερώ τη μ α στο οποίο πρ έπει νάδώ σουμε τώ ρα α πά ντη σ η είνα ι: Τ ι είναι λο γικ ή α νά λυ σ η ; Τ Ι εί-

δους προτάσεις είναι εκείνες πού εκφράζουν τά άποτελέσματα της

λο γική ς α νάλυ σ η ς; Ή απ ά ντη σ η μου — δπω ς ή δη εδειξα — εί-

ναι δτι είναι συντακτικές προτάσεις, προτάσεις της λογικής σύντα-

ξη ς κα ι δτι ή φ ιλοσοφ ία είνα ι, κα τά σ υνέπεια , ή εφ α ρμ ογή τής

συντακτικής μεθόδου.

Σ το τελευταίο κεφ άλα ιο δια πισ τώ σ αμ ε δτι δ αριθμ ός τω ν προ -

τάσ εω ν πού ανήκουν στή σ ύνταξη είναι πολύ μ εγα λύτερος ά π ' δ,τι

φ α ίνετα ι εκ πρώ της δψ εω ς, επειδή πολλές προτάσ εις πού είναι στήν

π ρα γμ α τικ ό τη τα σ υντα κτικές έχουν π α ρ α π λα νη τικ ή μ ορφ ή πού

μ ας κάνει νά τΙς σ υγχέου μ ε μέ τις προ τάσ εις πού α να φ έροντα ι σέ

π ρα γμ α τικ ά α ντικείμ ενα . Π ρο τάσ εις τή ς μ ορφ ής α δτής τΙς ονο-

μ άσ αμ ε πρ οτάσ εις αναφ ερό μ ενες σέ ψ ευδο-αντικείμ ενα ή η ρ ο τ ά ο ε ι ς

δ ι α τ υ π ω μ έ ν ε ς ο τ η μ η - τ ν π ι κ η γ λ ώ ο ο α . Ε ίδα μ ε πώ ς μπορούν νά με-

ταφ ρασ τούν σ τήν τυπικ ή γλώ σ σ α , δηλ α δή σέ πρ οτάσ εις πού ολο-

φ άνερα α νήκ ουν σ τή σ ύνταξη . Ο ί από ψ εις α ύτές έχου ν ιδια ίτερη

σ ημ ασ ία γιά π ρο τά σ εις πού εκφ ρά ζουν ά πο τελέσμ α τα τή ς λο γικ ή ς

α νά λυ σ η ς, επειδή οι πρ οτάσ εις εκείνες πολύ σ υχνά , δπ ω ς θά δεί-

ξουμ ε, κα ι ίσω ς στο μ εγα λύτερο μέρος τους, εκφ ρά ζοντα ι στή μ ή-

τυπ ική γλώ σ σ α. Ή χρησ ιμ οπο ίησ ή της οδη γεί σ υχνά σέ σ ύγχυσ η

και βαρετές φιλοσοφικές άντιλογίες, πράγμα πού μπορεί νά διευ-

θετηθή μέ τδ νά μεταφ ρά σ ουμ ε τΙς θέσεις τής δια φ ω νία ς στήν τυ-

πική γλώ σσ α.

"Α ς αρ χίσ ουμ ε μέ δρισμ ένα π α ρα δείγμ α τα π ού μ νημ ονεύσ αμ ε

ή δη . Ή πρότασ η " Ή σελήνη είναι ενα π ρ ά γμ α " ά νήκει στή μή -

τυπ ική γλώ σ σ α. Μ πορεί νά μεταφ ρασ θή στήν ακόλουθη πρότασ η

τή ς τυπ ική ς γλώ σ σ α ς: " Ή λέξη 'σελήνη ' δηλώ νει ενα πρ ά γμ α " . Γ ε-

νικ ά , κά θε πρ ότασ η τή ς μορφ ής " Τ δ τάδε κα ι τδ τάδε είναι π ρ ά γμ α "

α νήκ ει σ τή μή -τυπική γλώ σ σ α . Τ π ά ρ χο υ ν πο λλές ά λλες λέξεις πού

λειτουργοΰν κ α τά τδν ίδιο τρόπο δπω ς ή λέξη " π ρ ά γμ α " , λό γου

χά ρ η οι λέξεις "Ιδιότη τα ", " σ χέσ η ", " α ριθμ ός", " γεγονό ς" . 'Έ τσ ι

ή π ρό τα σ η " Ή φ ιλία δέν είναι ιδιότη τα , α λλά σ χέσ η " είναι πρ ό-

τασ η σ τή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α πού μπ ορεί νά μ εταφ ρα σ θή ώ ς έξης

στήν τυπ ικ ή γλώ σ σ α : " Έ λέξη 'φ ιλία ' δέν είναι δη λω τικ ή Ιδιό-



96

t ion but a re la t ion-des ignat ion." By this t rans la t ion i t becomes

clear that i t is the word "f r iendship" which i s here concerned,and not f r iendship i tse lf , as is fa lse ly sugges ted by the form of

the or iginal sentence. To take another example , this t ime ar i-

s ing out of the logical analysis of the notion of number, the

sentence "1 is not a thing but a number ," is merely the expres-

s ion in the mater ia l mode of the formal sentence, "The s ign

'7 ' is not a thing-s ign but a numerical s ign".

H en ce i t is ap pa ren t th at if we wish to avoid t he da n-

gerous mate r ia l mode , we mus t avoid the word " th ing" and

use ins tead the para l le l syntac t ica l te rm " th ing-des igna t ion" ;

ana logous ly , ins tead of the word "number" we have to use the

te rm "numer ica l des igna t ion , " ins tead of "qua l i ty , " "qua l i ty-

des igna t ion , " ins tead of " re la t ion , " " re la t ion-des igna t ion , " in-

s tead of "event , " "event -des igna t ion , " ins tead of "space , " "spa-

t ia l des igna t ion" or "spa t ia l co-ordina tes , " ins tead of " t ime ,"

" t ime-des igna t ion" or " t ime co-ordina tes , " and so on. I t wi l l beeas i ly seen wi thout fur ther examples tha t in th is way many

resul ts of logical analys is turn out in fact to be syntact ical .

In the las t chapter we showed that the sentence "This book

trea ts of A fr ic a , " was a sentence of the ma te r ia l m od e , cap a-

ble of be ing t rans la ted in to the formal s ta tement , "This book

conta ins the word 'Af r ica . ' " S imi la r ly , to the mate r ia l mode

belong a l l those sentences which asser t that a cer ta in sentenceor t reat ise or theory or sc ience deals with such and such ob-

jects , or describes or asserts such and such facts or s ta tes or

events ; or that a cer ta in word or express ion designates o r signi-

fies o r means such and such an objec t .

Among such sentences dea l ing wi th the purpor t , meaning,

or s ignif icat ion of something, especia l ly important are those

which express the resul t of the comparison of two theses or two

theor ies or the l ike , and asser t that both have the same pur-

po r t or m ean ing, or th at bo th express the sam e facts or s ta tes .



97

τη τα ς, άλλα δη λω τική σ χέσ η ς". Μ έ τη μετάφ ρα σ η αύ τή γίνετα ι

φανερό δ τ ι είναι ή λέξη "φ ιλ ία " πού μας ενδια φ έρει εδώ κα ΐ δχι ήΓδια ή φ ιλία , βπ ω ς εσ φ αλμ ένα υπο δη λώ νετα ι ά πό τη μ ορφ ή τη ς

ά ρ χικ ή ς πρ ότασ η ς. "Α ς πάρουμ ε Ινα άλλο π α ρά δειγμ α , που τό άν-

τλοϋμε, τή φορά αύτή, άπό τή λογική άνάλυση της ιδέας του άρι-

θμ οΰ' ή πρ ότασ η " Τ ό 7 δεν είναι πρ άγμα ,, ά λλά α ριθμ ός", είναι α -

πλώ ς ή έκφ ρασ η σ τή μ ή-τυπική γλώ σσ α της τυπ ική ς πρό τασ η ς:

" Τ ό ση μείο '7 ' δεν είναι δη λω τικό πρ ά γμ α τος, άλλ ά ά ριθμ οΰ ".

Σ τή ν σ υνέχεια είναι φ ανερό δτι, άν έπιθυμ ουμ ε ν' ά πο φ ύγουμ ε

τή ν επικίνδυνη μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α , πρ έπει ν' ά πο φ ύγουμ ε τή λέξη

" π ρ ά γμ α " κα ΐ να χρη σ ιμ οπο ιήσ ουμ ε .στή θέσ η τη ς τόν πα ρά λλη λο

σ υνθετικό δρο "τό δη λω τικό του πρ ά γμα τος"* κ α τ' άνα λο γία ν, στή

θέση της λέξη ς "α ριθμ ός" πρέπει να χρησ ιμ οπ οιήσ ου μ ε τόν δρο

"τό δη λω τικό του άριθμοΟ ", στή θέση τη ς "ιδιό τητας", "τό δη λω -

τικό της ιδιότητα ς", στή θέση τη ς "σ χέσ η ς", "τό δη λω τικό της

σ χέσ η ς", στή θέση του "γεγονό τος", "τό δη λω τικό του γεγονό το ς",

στή θέση του "χώ ρο υ" , τό "δη λω τικό του χώ ρο υ" ή "χω ρ ικ ές συν-

τεταγμ ένες" , στή θέση του "χρό νου ", "τό δη λω τικό του χρό νου "

ή "χρ ονικ ές σ υντετα γμ ένες" κ. λ. π . Θ α διαπισ τώ σ ουμ ε εύκολα δί-

χω ς περισ σ ότερα πα ρα δείγμ α τα δτι μέ τόν τρόπο α ύτό πολλά άπό

τά α ποτελέσμ ατα τη ς λογικ ή ς ά νάλυσ ης ά ποδεικνύετα ι δτι είναι

στήν πραγματικότητα συντακτικά.

Σ τό τελευταίο κεφ άλα ιο δείξαμ ε δτι ή π ρό τα σ η "Α ύτό τό βι-

βλίο μ ιλα γιά τήν Α φ ρ ικ ή " ήταν πρό τασ η σ τή μή -τυπ ική γλώ σ -

σα κ αι δτι ή τα ν δυνατό να μ εταφ ρα σ θή στήν τυπ ική πρ ότασ η , " Τ ό

βιβλίο αύτό περιέχει τή λέξη " Α φ ρ ικ ή ' " . Τ ό ιδιο στή μ ή -τυπ ική

γλώ σ σ α άνήκο υν δλες εκείνες οι προτάσ εις πού β εβα ιώ νουν δτι μ ιά

σ υγκεκρ ιμ ένη πρ ότασ η ή π ρα γμ α τεία ή θεω ρία ή επισ τή μ η π ρ α γ μ α -

τ ε ύ ε τ α ι τά τάδε άντικείμενα ή π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι ή β ε β α ιώ ν ε ι Êô^bm

ή κα τα σ τά σ εις ή συμβάντα* ή δτι μ ιά σ υγκ εκριμ ένη λέξη ή φ ράσ η

υ π ο δ η λ ώ ν ε ι ή υ π ο ν ο ε ί ή σ η μ α ί ν ε ι ενα αντικείμενο.

'Α νάμ εσα στις πρ οτάσ εις πού έχουν να κά νουν μέ τό π εριεχό-

μ ενο, τή σ ημ ασ ία ή τό νόη μ α κά πο ιου π ρά γμ α το ς, ιδια ίτερα ση-

μαντικές είναι εκείνες πού εκφράζουν τό άποτέλεσμα της σύγκρι-

σ ης δυό θέσεω ν ή θεω ριώ ν κλπ . κα ΐ οι όπ οιες βεβα ιώ νουν δτι κα ΐ

οι δυό έχουν τό ϊδιο π εριεχόμ ενο ή νόημ α ή δτι κα ΐ οι δυό έκφ ρά-



98

For the t rans la t ion of such sentences in to the formal mode we

make use of the syntac t ica l te rm "equipol lent" as def ined abo-ve, and the asser t ion becomes: "Those theses , theor ies , e tc . are

equipol lent . " Analogous ly , sentences such as "These express ions

have the s ame sign i fi ca tion" o r " . . . de s ignate the s am e ob-

ject" are t rans la ted (according to our def ini t ion of the term

"s ynonymous " ) in to the fo rm: "Thes e expre s s ions a r e synony-

mous.''

By th is m etho d of t rans la t ion in to the for m al m od e we f ree

logical analys is f rom al l reference to the extra- l inguis t ic objects

themse lves , and we a re then concerned mere ly wi th the form

of l inguis t ic express ions . I t is perhaps hardly necessary to em-

phas ize the fact that this conclus ion applies only to logical ana-

lysis, and there is no ques t ion of e l iminat ing reference to ob-

jects themselves f rom object-sc iences . On the contrary, these

sciences are real ly concerned with objects themselves , with

things , not merely with thing-des ignat ions .

2 . Modalities

Now le t us cons ider some te rms of a qui te d i f fe rent k ind ,

the so-cal led modalities, namely, poss ibiUty, imposs ibi l i ty , ne-

cess i ty and contingency. These ideas have a t a l l t imes great lyexercised the minds of phi losophers . Recently the logic of mo-

dal i t ies has been treated with greater exact i tude by means of

the cons t ruc t ion of axiomat ic sys tems in which the modal i t ies

a re g iven as pr inc ipa l concepts . But we f ind tha t the authors

of these sys tems discuss cer ta in ques t ions ( for ins tance that of

the t rue meaning of poss ibi l i ty) for which there is given nei ther

an unam bigu ous answ er nor a m etho d of resolu t ion . In m y

opin ion this is a sym pto m tha t in these sys tems the logical

character of the modali t ies is not conceived with complete c la-

rity.



99

ζουν τά ϊδια γεγονότα ή κα τα σ τά σ εις. Γ ιά τή μετάφ ρα σ η τέτοιω ν

προτάσεω ν στήν τυπ ικ ή γλώ σ σ α κά νουμε χρή σ η του σ υντακ τικου

δρου "ισ οδύ ναμ ες", δπω ς τον ορίσα με πα ρα π ά νω , κα ΐ ή πρ ότασ η

γίνετα ι: " Ε κ είνες οι θέσεις, θεω ρίες κ .λ .π . είναι ισ οδύνα μ ες". Μ έ

ανάλο γο τρό πο, πρ οτάσ εις δπω ς "Ο ι εκφ ρά σ εις αυτές έχουν τήν ϊδια

σ η μ α σ ία " ή " . . . υποδη λώ νουν το Ιδιο α ντικείμ ενο" μ ετα φ ρά ζονται

(σύμ φ ω να μέ τον ορισμό μ ας του δρου "σ υνώ νυμ ες") στόν τύπ ο: "Ο ι

φ ράσ εις αυτές είνα ι ο ν ν ώ ν ν μ ε ς ".

Μ έ τή μέθοδο αύ τή της μ ετάφ ρα σ ης στήν τυπ ική γλώ σ σ α ά πα λ-

λάσσ ουμε τή λογική α νάλυση ά πό κάθε άναφ ορά στα έξω -γλω σ σ ικά

α ντικείμ ενα κα θεαυ τά καΐ ασ χολούμ ασ τε π ια μ ονά χα μ έ τή μορφ ή

τω ν γλω σ σ ικώ ν εκφ ράσ εω ν. Δ έν είναι Ισ ω ς μ εγά λη α νά γκ η νά το-

νίσουμε δτι τό συμπέρασμα αύτό ισχύει μόνο γιά τή λογική άνάλυ-

ση κα ΐ δτι δέν υπ ά ρχει κα νένας λόγος ν' απο φ ύγουμ ε τήν άναφ ορ ά

σ τα Ιδια τ' α ντικείμ ενα , δταν πρ όκειται γιά επισ τήμ ες πού ασ χο-

λούνται μ έ τά ϊδια τ' αντικείμ ενα , δχι μόνον μέ δη λω τικ ά πρα γμ ά -

τω ν.

2. "Η Τ ρ ο π ι κ ή Λ ο γ ικ ή

' Ά ς δοΰμ ε τώ ρα μερικούς δρους έντελώ ς διαφ ορ ετικο ύ είδους,

αυτούς πού εκφ ρά ζουν τον τύπο της νόησ ης πού σ τή Λ ογικ ή ονομά-

ζουμε τ ρ ό π ο , δηλαδή: τή λογική δυνατότητα, τή λογική αναγκαιό-

τη τα , τδ λο γικά άδύνατο καΐ τδ ενδεχόμ ενο (π ιθα νό ). Ο ι ιδέες αύ-

τές ανέκα θεν α πα σ χόλη σ α ν σοβαρά τό φ ιλοσο φ ικό σ τοχασ μ ό. Π ρό-

σφ ατα ή Τ ρο πική Λ ογική κα λλιεργή θη κε μ έ μ εγαλύ τερη άκ ριβεια

χά ρ η σ τήν κα τα σ κευή αξιω μ α τικώ ν συσ τημ άτω ν στα οπο ία oi Ιννοι-

ες πού α ναφ έρα μ ε θεω ρούνται α ρ χικές. Δ ια πισ τώ νουμ ε δμ ω ς δτι oi

σ υγγρα φ είς τω ν σ υστημ άτω ν αύτώ ν συζητούν όρισμ ένα πρ οβλ ήμ α-

τα (λόγου χά ρ η , τήν α λη θινή ση μ ασ ία της λο γικ ή ς δυνατότη τας)

για τά οπο ία δέν εχει δοθή ούτε σ αφ ής α πά ντησ η ουτε μέθοδος λύ-

σ η ς. Κ α τά τή γνώ μ η μου, αύτό οφ είλεται στο γεγονός δτι στα συ-

σ τήμ α τα αύτά δέν έχουμ ε συλλά βει μέ α πόλυ τη σ αφ ήνεια τό λογικό

χα ρα κ τή ρα τω ν σχέσεω ν πού αναφ έρονται σ τή λο γικ ή δυνα τότητα ,

σ τή λο γικ ή ά να γκα ιότητα , στό λο γικά άδύνατο κα ι τό ένδεχόμ ενο

(πιθανό).



100

Modali ty sentences are in fac t vei led syntact ica l sentences,

namely sentences of the mate r ia l mode of speech . To what dowe usual ly apply modali t ies , for instance, possibi l i ty or impos-

sibi l i ty? We apply them to condit ions, s ta tes , events , and such

l ike — to take an example , "Tha t A is older than B, an d Β is

older th an is an imp ossible s ta te ." Th is sentence ca n be

t rans la ted f rom the mate r ia l in to the formal mode in the fo l -

lowing way: "The sentence Ά is older than B, an d Β is older

than A ' i s cont radic tory . " Tha t the te rm " imposs ib le" be longs

in fact to the mater ia l mode, may be easi ly shown by the cr i-

ter ion previou sly expla in ed: Impo ssibi l i ty is a qual i ty to w hich

there is a para l le l syntact ica l qual i ty , namely contradic tor iness,

because a lways and only when a s ta te is impossible , is the sen-

tence wh ich de scr ibes this s ta te contrad ic tory , as ,, for instan ce,

in the example given.

Sometimes, however , the idea of impossibi l i ty has the sense

not of logical, b u t physical or real impossibili ty. In this lattercase the para l le l syntac t ica l te rm is not "cont radic tory" but the

cor responding genera l te rm, namely "cont rava l id . " Take for in-

stance the sentence, "The sta te of a par t icular sol id i ron bal l

f loa t ing on the wate r i s phys ica l ly imposs ib le . " The t rans la t ion

is : "The sentence This soUd i ron ba l l i s f loa t ing on the wate r '

i s cont rava l id . " Here the sentence i s in fac t P-cont rava l id , tha t

is incompatible with the system of physical laws.The o ther modaUty- te rms be long l ikewise to the mate r ia l

mode. As possibi l i ty is the opposi te of impossibiUty, obviously

the para l le l syntact ica l term to " logical ly possible" is "non-

cont radic tory , " and the para l le l syntac t ica l te rm to "phys ica l ly

poss ib le" i s "non-cont rava l id . " Ana logously , we t rans la te " lo-

g ica l ly necessa ry" in to "ana ly t ic , " and "phys ica l ly necessa ry"

in to "va l id . " For ins tance , ins tead of saying in the mate r ia l mode :

"That an i ron bal l is heavier than a wooden bal l of equal s ize , is



101

Ο ί κρ ίσεις κα τά τον τρόπο είναι στήν πρ α γμ α τικότητα σ υγκα-

λυμ μ ένες σ υντακ τικές πρ οτάσ εις, δη λα δή π ρο τάσ εις της μή -τυπικη ςγλώ σ σ ας. Π ου χρησ ιμο ποιούμ ε σ υνήθω ς τους ορούς τη ς Τ ρο πικ ή ς

Λ ογική ς, π .χ. τον δρο "λ ογική δυνα τότητα" ή "λο γικ ά α δύνα το" ;

Τ ους χρη σ ιμ οποιούμ ε, δταν πρόκειται γιά ορισμένες κατασ τάσ εις,

γεγονότα κ αΐ τά παρό μ οια , π .χ . " Ό Α είναι μ εγαλύ τερο ς ά πδ τδν

Β κα ΐ δ Β είναι μ εγαλύτερος άπδ τον Α , είναι μ ιά λογικά α δύνατη

κα τά σ τα σ η ". Ή πρότασ η α υτή μπορεί νά μεταφ ρ'ασθή από τή μ ή-τυ-

• π ικ ή στήν τυπ ική γλώ σ σ α ώ ς έξης: " Ή πρό τασ η 'δ Α είναι μ εγα -λύτερος του Β , και δ Β είναι μ εγαλύτερος του Α ' είναι ά ντιφ α τικ ή " .

Τ δ δτι δ δρος "λ ογικά αδύνα τος" α νή κει, στήν πρα γμ α τικότητα , στή

μ ή -τυπ ική γλώ σσ α,, μπορ εί ν' άποδειχθή €υκολα μέ τή βοή θεια του

κριτηρ ίου πού εξη γήσ α μ ε π α ρα π ά νω : Τ δ λο γικά αδύνατο είναι μ ιά

ιδιότητα γιά τήν δποία υπά ρχει μ ιά πα ρά λλη λη σ υντακ τική ιδιό-

τητα , δη λα δή ή α ντίφ α σ η , επειδή π ά ντα κα ι μόνον δταν μ ιά κα τά -

στασ η είναι λο γικά αδύνατη , ή πρ ότασ η πού περιγρά φ ει τήν κα τά -στασ η αυ τή είναι α ντιφ α τική , δπω ς λόγου χά ρη στο πα ρα πά νω πα -

ράδειγμά μας.

Μ ερικές φ ορές δμ ω ς, ή ιδέα του λο γικά αδύνατου εχει τήν έν-

νοια δχι του λογικά, αλλά τ ο υ φ υ σ ικ ά ή π ρ α γ μ α τ ι κ ά αδύνατου. Στήν

τελευταία αυτή π ερίπτω σ η δ πα ράλλ ηλο ς συντακτικός δρος δεν εί-

ναι δ δρος "α ντιφ α τικός", α λλ ά δ α ντίσ τοιχος γενικδς δρος, δη λα δή

"μ ή -Ιγκυρο ς". Π άρτε γιά πα ρά δειγμα τήν πρότασ η " Ή κατάσ τασ ημιας συμπαγοΰς σιδερένιας σφαίρας πού επιπλέει στο νερδ είναι φυ-

σικώ ς αδύνατη" . Ή μετάφ ραση είναι: " Ή πρότασ η Ά ύ τή ή συμπα-

γή ς σιδερένια σ φ αίρα επιπλέει στο νερδ ' δέν είναι έγκ υρ η " . Έ δ ώ

στήν πρ α γμ α τικό τη τα ή πρότασ η είναι μ ή -εγκυ ρη -Ρ , δηλ α δή ά συμ -

βίβαστη μέ τδ σύσ τημ α τω ν φυσικώ ν νόμω ν.

Ο ί υπόλοιποι δροι της Τ ροπική ς Λ ογική ς άνήκουν δμοια σ τή

μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α . ' Ό π ω ς τδ λο γικά δυνατδ είναι τδ άντίθετο τουλογικά αδύνατου, είναι φ ανερδ δτι δ πα ρά λλ η λο ς συντακτικό ς δρος

του "λο γικά δυνα τοΰ " είναι "μ ή -ά ντιφ α τικ δς" κα ΐ δ πα ρά λληλο ς

σ υντακτικό ς δρος του "φ υσ ικά δυνα του " είναι " Ιγκ υ ρ ο ς". Μ έ άνά-

λογο τρόπο μεταφράζουμε τδν δρο "λογικά αναγκαίος" σέ "αναλυ-

τικ ός" καΐ τδν δρο "φ υσ ικά α να γκα ίο ς" σέ "έγκ υρο ς". Λ όγου χά ρ η ,

άντί νά πούμε στή μ ή -τυπική γλώ σ σ α : " Τ δ βτι αιά σ ιδερένια σοραί-



102

phys ica l ly necessary , " we say in the formal mode: "The sentence

'An iron bal l is heavier than a wooden bal l of equal s ize ' is val id."In this case the sentence is P-val id, that is , logical ly deducible

f rom the sys tem of phys ica l laws . F ina l ly we have the modal i ty

te rm "cont ingent" ( in the sense of "ne i ther necessary nor im-

poss ib le") . We t rans la te " logica l ly cont ingent" in to "synthe t ic , "

and "phys ica l ly cont ingent" in to " inde te rmina te . "

MOD ALITY PARALLEL SYNTACTICAL TERMS

Terms L-Terms G eneral Terms

logically or physically

imposs ib le cont rad ic tory cont rava l id


poss ib le non -cont rad ic tory non -cont rav a l id


neces sary analyt ic val idlogically or physically

cont ingent synthe t ic inde te rm ina te

3. Relativity in Regard to Language

Now i t may be asked why I repea tedly propose to t rans -la te sentences which a re formula ted in the mate r ia l mode of

speech in to the formal mode . I do th is for the purpose of show-

ing that such sentences belong to the f ie ld of syntax. By the

applicat ion of the mater ia l mode this character of the sentences

is disguised; we are deceived — as we have seen — as to their

real subject-matter . But there are s t i l l greater disadvantages of

the mater ia l mode. I t involves the danger of get t ing into useless

phi losophica l cont rovers ies .

To take a case in point , in the dif ferent sys tems of modern

ar i thmetic deal t with logical ly, numbers are given dif ferent s ta-

tus . For ins tance in the sys tem of Whi tehead and Russe l l num-

bers are treated as classes of classes, while in the svstems of



103

ρα είναι βαρύ τερη άπο [itoc ξύλ ινη σ φ αίρα ϊσου μ εγέθους, είναι φ υ-

σικά α να γκα ίο" , λέμε στήν τυπ ική γλώ 'σσ α: " Ή πρόταση 'Μ ια σ ιδε-ρένια σφ αίρα είναι βα ρύτερη άπδ μ ια ξύλ ινη σ φ αίρα ίσου μ εγέθο υς'

είναι έγκυ ρ η " . Σ τή ν περίπτω σ η α ύτή ή πρ ότασ η είναι έγκυ ρη -Ρ ,

δη λα δή σ υνάγεται λογικίχ άπ δ τό σύσ τημ α τω ν φυσ ικώ ν νόμ ω ν. Τ έ-

λος, έχουμ ε τον δρο τη ς Τ ρο πική ς Λ ογικ ή ς "ενδεχόμ ενο" (μέ τή ν

έννοια του "μ ή τε ά ναγκα ίου μ ήτε ά δύ να του ") . Μ ετα φ ρά ζουμ ε τδν

δρο "λογικά ενδεχόμ ενο" σέ "σ υνθετικό " κα ι "φ υσ ικά ενδεχομ ένο"

σ ε "απροσδιόριστο".

"Ό ρο ι της Τ ρο-

π ικ ή ς Λ ογική ς

Π αρά λλη λο ι σ υντακτικο ί δροι

"Ο ροι -L Γ ενικοί δροι

λο γικά ή φ υσ ικά

άδύνατο

λογική ή φυσικήδυνατότητα

λο γικ ή ή φ υσ ική

αναγκαιότητα

λο γικά ή φ υσ ικά

ενδεχόμενο

α ντιφ α τικός

μή-άντιφατικός

αναλυτικός

συνθετικός

μή-εγκυρος'

έγκυρος

έγκυρος

απροσδιόριστος

3. Σ χ ε τ ικ ό τ η τ α α ν α φ ο ρ ι κ ά μ ε τ η γ λ ώ ο ο α

Μ πορεί τώ ρα νά μέ ρω τήσ ετε για τί πρ οτείνω α διά κο πα τή με-

τάφ ρα σ η προτάσ εω ν από τή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α , δπου έχουν δια τυ-

πω θή , στήν τυπ ικ ή . Τ ό κ ά νω μέ τό σκοπό ν"" α ποδείξω δτι τέτοιες

προτάσ εις ανήκουν στήν περ ιο χή τη ς σ ύντα ξης. Μ έ τή χρη σ ιμ οπ οίη -

ση της μ ή -τυπ ική ς γλώ σ σ ας δ χαρ α κτήρ α ς αύτδς τω ν προτάσ εω ν

μ ετα μ φ ιέζετα ι ξεγελιόμ α σ τε ώ ς πρ δς τδ π ρα γμ α τικ ό τους όπ οκ εί-μ ενο. Ό μ ή -τυπ ικδς εξάλλου τρόπος γλω σ σ ική ς δια τύπ ω σ η ς Ιχει ά -

κό μ η μ εγαλ ύτερα μ ειονεκτήμ α τα . Ε νέ χει τδν κίνδυνο νά μα ς πα ρα -

σύρη σέ άσκοπες φιλοσοφικές συζητήσεις.

Ν ά ενα κα τά λλη λο πα ρά δειγμ α : στά διάφ ορα συσ τήμ ατα της

σ ύγχρονη ς α ριθμ η τική ς, λόγου χά ρ η στδ σύσ τημ α τω ν W h ite h ead

κα ΐ R ussell , οι άριθα οι θεω ρούνται τάξεις τά ξεω ν, ενώ στά συ-



104

Peano and of Hi lber t they a re taken as pr imi t ive objec ts . Sup-

pose two philosophers get into a dispute , one of them asser t ing:

"Numbers a re c lasses of c lasses , " and the o ther : "No, numbers

are pr imi t ive objec ts , independent e lements . " They may phi lo-

sophize wi thout end about the ques t ion what numbers rea l ly

are , but in this way they wil l never come to an agreement .

Now le t them both t rans la te the i r theses in to the formal mode .

T he n the f i r s t phi loso pher ma kes the asse r t ion: "N um er ica l ex-

press ions are c lass-express ions of the second order"; and the

other says : "Numer ica l express ions a re not c lass -express ions ,

but e lementary express ions . "

In this form, however , the two sentences are not yet qui te

complete .They are syntact ical sentences concerning cer ta in l ingui-

s t ic express ions . But a syntact ical sentence must refer to one

or se veral specif ic langu age-sys tem s; i t is inco m plete unless i t

contains such a reference. I f the language-sys tem of Peano is

cal led Li , and that of Russel l L2, the two sentences may be com-ple ted as fo l lows : " In Li numer ica l express ions a re e lementary

express ions , " and: " In L2 numer ica l express ions a re c lass ex-

press ions of the second order . " Now these asse r t ions a re com-

pa t ib le wi th each o ther and both a re t rue ; the cont roversy has

ceased to exist .

V ery of te n fu t i le phi losoph ica l cont rovers ies a r i se th rou gh

such an incompleteness of theses . This incompleteness is con-cea led by the usua l formula t ion in the mate r ia l mode . When

trans la ted in to the formal mode , the want of re fe rence to lan-

guage i s not iced a t once . Then by adding such a re fe rence the

theses a re made comple te , and thereby the cont roversy becomes

clear and exact . Even then i t wil l sometimes s t i l l be dif f icul t to

de cid e whic h side is r igh t; bu t som etim es it is as s im ple as in

the example jus t cons idered , and the d ispute obvious ly vani -

shes . The relativity of all philosoph ical theses in regard to lan -

guage, that is , the need of reference to one or several par t icu-

lar language-sys tems, is a very essent ia l point to keep in mind.



105

σ τήμ ατα του P e a n o καΐ του H ilb er t θεω ρούνται π ρω τα ρχικα αν-

τικ είμ ενα . Υ ποθέσ τε δτι δυο φ ιλόσ οφ οι ά ρχίζου ν νά διαφ ω νούν για -

τί δ ενας ισ χυρίζεται δτι: "Ό ι αριθμ οί €ΐνα ι τάξεις τάξεω ν" , κα ΐ δ

ά λλ ος: " ' Ό χ ι, ο·ι αριθμ οί είναι π ρ ω ταρ χικ ά α ντικείμ ενα, α νεξάρ-

τητα σ τοιχεία ". Μ πορούν νά συζητοΰν α τελείω τα πά νω στο τί εί-

ναι π ρ α γμ α τικ ά οί άριθμ οί, αλλά μέ τον τρόπο αύτδ δεν 'θά κ α τα-

λήξουν ποτέ σε σ υμ φ ω νία . Ά φ η σ τε τους τώ ρα κα ΐ τους δυο νά μ ε-

ταφ ράσο υν τις από ψ εις τους στήν τυπ ικ ή γλώ σ σ α .Τ ότε, δ πρ ώ τος φ ι-

λόσ οφ ος βεβα ιώ νει: "Ο ΐι α ριθμ η τικές εκφ ρά σ εις είνα ι εκφ ρά σ εις τά -

ξης δεύτερου β αθμ ού " κα ΐ δ άλλος λέει: "Ο ί ά ριθμ η τικές εκφ ρά -

σεις δέν είναι εκφ ράσ εις τάξη ς, αλλ ά σ τοιχειώ δεις εκ φ ρά σ εις".

'Α λλ ά μέ τή μ ορφ ή α υτή οί δυο πρ οτάσ εις δέν είναι α κό μ η ά πό -

λυ τα πλή ρεις. Ε ίνα ι σ υντακτικές προτάσ εις πού αφ ορούν δρισ μ ένες

γλω σ σ ικές εκφ ρά σ εις. Μ ιά σ υντα κτική πρ ότασ η δμ ω ς πρ έπει νά ά-ναφ έρετα ι σέ ενα ή μ ερικά σ υγκεκριμ ένα γλω σ σ ικά σ υσ τή μ α τα '

δια φ ορ ετικά δέν είναι π λή ρ η ς. ' Ά ν τό γλω σ σ ικό σύσ τημ α του P ea -

n o δνομα σθή L i και εκείνο του R u sse ll L2, οί δυο πρ οτάσ εις μπο -

ρούν νά συμ πλη ρω θούν ώ ς έξη ς: "Σ το L i οί ά ριθμ η τικές εκφ ρά σ εις

είναι σ τοιχειώ δεις εκφ ρά σ εις", καΐ "Σ το L2 οί ά ριθμ η τικές εκφ ρά-

σ εις είναι εκφ ρά σ εις τά ξη ς δεύτερου βα θμ ού" . Τ ώ ρα οί δυο από -

ψ εις μπορούν νά σ υμ βιβασθούν μ εταξύ τους και είνα ι και οί δυο ορ-θές' ή δια φ ω νία Ιπ α ψ ε νά υφ ίσ τα τα ι.

Π ολύ σ υχνά ξεσπούν ανώ φ ελες α ντιδικίες μ ετα ξύ τω ν φ ιλοσ ό-

φ ω ν, έπειδή οί θέσεις τους δέν έχουν δια τυπω θή πέρα γιά πέρα σω -

σ τά. Ή ελλειψ η α υτή σω στής τοπο θέτησ ης τω ν άπ όψ εώ ν τους δέν

γίνετα ι φ ανερή λό γω τη ς δια τύπ ω σ ή ς τους στή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α .

"Ο ταν τούς δώ σουμε τυπ ική δια τύπ ω σ η , ή απουσ ία άναφ ορας σ τή

γλώ σ σ α γίνετα ι αμ έσ ω ς α ντιλη π τή. Μ έ τήν προσ θήκ η μ ια ς τέτοια ςάναφ ορας οί θέσεις σ υμ πληρώ νονται κα ι ή διαφ ορά εξομ α λύ νετα ι.

'Α κόμ η κα ι τότε είναι δύσκολο μ ερικές φ ορές ν' αποφ ασ ίσ ουμ ε π οια

πλευρά εχει δίκιο* ά λλοτε πά λι είναι πο λύ α πλό , δπ ω ς στδ πα ρά -

δειγμ α πού είδα μ ε λίγο π ρ ίν, κα ΐ ή δια φ ω νία παύει νά υφ ίσ ταται.

"Ή ο χ ε τ ικ ό τ η τ α ο λ ω ν τ ω ν φ ιλ ο ο ο φ ικ ώ ν Μ σ ε ω ν ά ν α φ ο ρ ι ^^ά μ ε τ η

γ λ ώ ο ο α , δη λα δή ή α νά γκ η άνα φ ορα ς σέ ενα ή περισ σ ότερα σ υγκε-

κριμ ένα γλω σ σ ικά σ υσ τήμ α τα , είναι βα σικό σηιχεϊο πού πρ έπει νά



106

I t is on account of the general use of the mater ia l mode of

speech that this re la t ivi ty is near ly a lways lef t unnoticed.

4 . Pseudo-questions

In the example ment ioned the theses a re only incomple-

te ; they can eas i ly be t rans la ted in to the formal mode and com-

ple ted , and thus they become prec ise . In o ther cases , however ,

the use of the mate r ia l mode leads to metaphys ica l pseudo- the-ses which cannot be so eas i ly corrected. I do not mean that

the sentences of the mater ia l mode are themselves necessar i ly

pseudo- theses or wi thout sense , but only tha t they of ten mis lead

us into s ta t ing other sentences or ques t ions which are so. For

ins tance , in the mate r ia l mode we speak about numbers ins tead

of numerical express ions . That is not in i tse lf bad or incorrect ,

but i t leads us into the temptat ion to ra ise ques t ions as to the

rea l es sence of num bers , such as the phi losoph ica l ques t ions

whether numbers a re rea l objec ts or idea l objec ts , whe ther they

are ext ramenta l or in t ramenta l , whe ther they a re objec ts - in-

themselves or merely intent ional objects of thinking, and the

l ike . I do not know how such ques t ions could be t rans la ted in to

the fo rma l mode o r in to any o the r unambiguous and c lea r mode ;

and I doubt whether the phi losophers themse lves who a re dea-

l ing with them are able to give us any such precise formula-t ion . Therefore i t s eems to me tha t these ques t ions a re meta -

phys ica l pseudo-ques t ions .

I f we use the formal mode of speech, we are not speaking

about numbers , but about numer ica l express ions . We can then

ra ise many ques t ions concerning the syntac t ica l charac te r of the

numerical express ions in a cer ta in sys tem or in dif ferent sy-

s tems , but we do not a r r ive a t pseudo-ques t ions of the k ind men-t ioned. Again s t these we a re protec ted autom at ica l ly , so to

speak, by the use of the formal mode .

What a re the prac t ica l consequences of these cons idera t ions

as to the formula t ion of phi losophica l theses? There i s no need

to e l imina te comple te lv the mate r ia l mode of speech. This mode



107

έχουμ ε στο νου μ α ς. Ή σ χετοοότητα α ύτή σ χεδόν πά ντα μ ένε: ά π α -

ρα τή ρη τη , για τί γενικ ά χρη σ ιμ οπ οιούμ ε τή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α .

4, Ψ ε ν δ ο -π ρ ο β λ ή μ α τ α

Σ το π α ρά δειγμ α πού α να φ έρα μ ε οι θέσεις είναι μ ονά χα α τελείς·

μπορούν εύκολα νά μεταφ ρασ θούν στήν τυπική γλώ σ σ α κ α ι νά συμ-

πλη ρω θούν κα ι, επο μ ένω ς, νά γίνουν α κρ ιβείς. Σ ' άλλες δμω ς π ερι-

πτώ σ εις, ή χρή σ η τη ς μ ή -τυπ ική ς γλώ σ σ α ς οδη γεί σέ μ ετα φ υσ ικές

φ ευδο-θέσεις πού δέν μπορούν νά διορθω θούν τόσο εύκ ολα . Δ εν εν-

νοώ δτι οι πρ οτάσ εις στή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α είναι κα θεα υτές, κ α τ'

ά νά γκ η , ψ ευδο-θέσεις ή δίχω ς νόη μ α , α λλά μόνον δτι μ α ς π α -

ρασύρουν στή διατύπω ση άλλω ν προτάσ εω ν ή προβλημ άτω ν πού I -

χουν αυτό τό χαρ α κτήρ α . Λ όγου χάρ η στή μ ή-τυπική γλώ σ σα μι-

λούμ ε γιά άριθμ ούς άντι γιά α ριθμ η τικές εκφ ρά σ εις. Α ύτό δέν είνα ικα κό ή εσ φ αλμ ένο, μ ας οδ η γεί δμω ς στόν πειρα σ μ ό νά θέσουμ ε προ-

βλ ή μ α τα σ χετικά μέ τήν π ρα γμ α τικ ή ουσία τω ν άριθμ ώ ν, νά θέσουμε

δη λα δή τέτοιου είδους φ ιλοσ οφ ικά ερω τήμ α τα: είναι οι άριθμ οί πρα -

γμ α τικ ά ή ιδεατά ά ντικείμ ενα, υπά ρχου ν εξω ή μέσα στο ανθρ ώ πινο

π νεύ μ α ; Ε ίνα ι ά ντικείμ ενα κα'θεαυτά ή ά πλώ ς ά ντικείμ ενα της

νόη σ η ς; Δ έν γνω ρ ίζω π ώ ς τέτοιου είδους ερω τή μ α τα θά μπορ ούσα ν

νά μεταφ ρασ θούν 'στήν τυπ ικ ή γλώ σ σ α ή νά διατυπω θοΰν κα τά κά -ποιον τρόπο . ^Α μ φ ιβά λλω άκό μ η άν οι φ ιλόσοφ οι πού Α ντιμ ετω πί-

ζουν οι ίδιοι τά προβλή μ α τα α ύτά, είναι σέ θέση νά μ ας δώ σουν

μ ιά τόσο άκ ριβή δια τύπω σ ή τους. Μ ου φ αίνετα ι λοιπό ν δτι τά έν

λό γω π ροβ λή μ α τα είναι μ ετα φ υσ ικά φ ευδο-π ροβ λή μ α τα .

"Ο τα ν χρησ ιμ οπ οιούμ ε τήν τυπ ική γλώ σ σ α δέν μ ιλούμ ε γιά α -

ριθμ ούς, ά λλά γιά α ριθμ η τικ ές εκφ ρά σ εις. Μ πορούμ ε τότε νά θέ-

σουμε πο λλά πρ οβ λή μ α τα σ χετικά μέ τό συντακ τικό χα ρα κ τή ρα τω νά ριθμ η τικώ ν εκφ ρά σ εω ν σ ' ενα ορισμ ένο σ ύσ τημ α ή σέ δια φ ορ ετικά

σ υσ τήμ α τα, άλλά δέν κα τα λή γουμ ε σέ ψ ευδο-προβ λήμ ατα του είδους

πού άνα φ έρα μ ε. Π ροσ τατευόμ ασ τε αυ τόμ α τα , άς πο ΰμ ε, απ ό τον κ ίν-

δυνο αύ τό, χά ρη στή χρή σ η της τυπ ική ς γλώ σ σ ας.

Π οιές είναι οί πρα κ τικές σ υνέπειες τω ν άπ όψ εω ν αύτώ ν σ χετι-

κά μέ τή δια τύπ ω σ η τω ν φ ιλοσο φ ικώ ν θέσ εω ν; Δ έν υπ ά ρχει ά νά γκ η

νά άπορρίψ ουα ε εντελώ ς τή α ή -τυπ ική γλώ σ σ α πού είναι σ υνηθι-



108

i s usual and perhaps somet imes su i tab le . But i t mus t be handled

with special caution. In all decisive points of discussion i t isadv isab le to rep lace the mater ia l by the fo i 'mal m od e; an d in

us ing the formal mode, r e ference to the language-sys tem must

not b e ne glected. I t i s no t nec essary tha t the the sis shou ld

refer to a language-sys tem a l ready pu t fo rward ; i t may so-

metimes be desired to formulate a thesis on the basis of a so

far unknown language-sys tem, which i s to be charac ter ized by

just this thesis. In such a case the thesis is not an assertion,but a proposal or project , in other words a par t of the def ini t ion

of the designed language-system.

If one p ar t ne r in a ph i losophica l d i scuss ion can no t o r

wil l not g ive a t ranslat ion of his thesis in to the formal mode,

or i f he wil l not s tate to which language-system his thesis re-

fers , then the other wil l be wel l -advised to refuse the debate,

because the thesis of his opponent is incomplete , and discussion

would lead to no th ing bu t empty wrangl ing .

One f requent cause of d i spu te amongs t ph i losophers i s

the ques t ion what things real ly are. The representat ive of a

Posi t iv is t ic school asser ts : "A thing is a complex of sense-data" ;

his Real is t ic adversary repUes: "No, a th ing is a complex of

phys ica l mat ter " ; and an endless and fu t i le a rgument i s thus

begun. Yet both are r ight af ter al l ; the controversy has ar isen

only on account o f the unfor tunate use of the mater ia l mode.Let us t r ans la te the two theses in to the formal mode. That

of the Posi t iv is t becomes: "Every sentence containing a th ing-

designat ion is equipol lent with a class of sentences which con-

ta in no th ing-des ignat ions , bu t sense-data-des ignat ions ," which

is t rue ; the t r ansformat ion in to sense-data- sen tences has o f ten

been shown in ep is temology . That o f the ReaUst takes the form:

"Every sen tence conta in ing a th ing-des ignat ion i s equ ipo l len twi th a sen tence conta in ing no th ing-des ignat ion , bu t space- t ime-

co-ord ina tes and phys ica l func t ion s ," which i s obvious ly a l so

trnp



109

σ μένη %cd ϊσω ς χά ποτε κ α τάλ λη λη . Π ρέπ ει δμω ς voc τήν χειριζό-

μ ασ τε μέ ιδια ίτερη πρ οσ οχή . Σ " δλα τά α πο φ ασ ισ τικά σ ημ εία της

σ υζήτησ ης είναι κα λδ να τήν αντικα θισ τούμ ε μέ τήν τυπικ ή γλώ σ σ α .

'Ό τα ν πά λι χρησ ιμ οπ οιούμ ε τήν τυπ ική γλώ σ σ α , δεν πρ έπει νά

πα ρα μ ελούμ ε τήν ανα φ ορά στο γλω σ σ ικά σ ύσ τημ α. Δ έν είναι α πα -

ρα ίτητο ν' α ναφ έρετα ι ή θέση μας σ ' ενα γλω σ σ ικό σύσ τημ α πού

είναι ή δη σέ χρήση* μ πο ρεί νά θέλουμ ε νά διατυπ ώ σ ουμ ε τή θέσ η

μ ας σ ' ενα γλω σ σ ικό σύστημ α ά γνω σ το μ έχρι σ τιγμ ή ς, πού εγκα ινι-

ά ζετα ι μ ' αύτή τή θέση . Σ τή ν περίπτω σ η α υτή ή θέση μ ας δέν εί-

ναι μ ιά π ρό τα σ η , αλλά ενα σ χέδιο, μ ' άλλα λόγια , μέρος του ορι-

σμού του γλω σ σ ικού σ υσ τήμ ατος πού σ χεδιά ζου μ ε.

"Α ν σέ μ ιά φ ιλοσ οφ ική σ υζήτησ η ο ενας άπό τούς δυό συνομι-

λητές δέν μπορέση ή δέν θελήση νά μεταφράση τή θέση του στήν

τυπ ικ ή γλώ σ σ α ή αν δέν καθορίση σέ ποιό γλω σ σ ικό σύσ τημ α ανα -

φ έρεται ή θέση του , τότε ό άλλος συνομ ιλη τής θά Ικ α νέ κα λά ν'

άρνηθή τήν συνέχιση της συζήτησης, επειδή ή θέση του αντιπάλου

του είναι α τελή ς καΐ ή σ υζήτησ η δέν μ πο ρεί νά δδη γή σ η πο υθενά

άλ λου , πα ρά μόνο σέ α νώ φ ελη φ ιλονικία .

Σ υνη θισ μ ένος λόγος διαφ ω νίας ανάμ εσα στούς φ ιλοσ όφ ους εί-

ναι τό ερώ τημ α τί είνα ι δντω ς τά π ρ ά γ μ α τ α . Ό έκπρόσω πος του

θετικισ μού β εβα ιώ νει: " Π ρ ά γμ α είναι €να δεδομένο τω ν αισ θήσ ε-

ω ν" ' δ ά ντίπα λό ς του πού εκπ ροσ ω πεί τό φ ιλοσ οφ ικό ρεαλισ μό

ά πα ντα : " ' Ό χι, πρ άγμ α είναι κ ά τ ι τ ό ο ν ν &ε τ ο άπό φ υσ ική υλ η " κ ι'

έτσι α ρχίζει μ ιά α τέλειω τη κ αΐ μ ά ταιη σ υζή τησ η . "Ω στόσο κι' οι

δυό στό τέλος έχου ν δίκιο* ή φ ιλο νικία πρ οέκυψ ε ά πό τήν ά τυχη

χρή σ η της μ ή- τυπ ική ς γλώ σ σ ας.

"Α ς μ εταφ ρά σ ουμ ε τΙς δυό θέσεις στήν τυπ ική γλώ σ σ α . Ή πρ ώ -

τη γίνετα ι: "Κ ά θε πρ ότασ η πού περιέχει κά πο ιο δη λω τικό π ρά γμ α -

τος είναι ισ οδύνα μ η μέ μ ιά τάξη πρ οτάσ εω ν πού δέν περιέχουν δη -

λω τικά π ρα γμά τω ν, αλλά αισθη τηριακώ ν δεδομένω ν", πρ ά γμα πού

είνα ι ορ θόν ενας τέτοιος μ ετασ χη μ ατισ μ ός είνα ι συνη θισμένος σ τήν

επισ τη μ ολ ογία . Ή δεύτερη θέση πα ίρνει τήν έξης μ ορ φ ή : "Κ ά θε

πρό τασ η πού π εριέχει κάποιο δη λω τικό πρ ά γμ α τος είναι ισοδύνα-

μη μ έ μ ιά πρότασ η πού δέν περιέχει δη λω τικό πρά γμ α τος, α λλά

χω ρο χρο νικές σ υντετα γμένες κα ι φ υσ ικές σ υνα ρτήσ εις", π ρ ά γμ α

πού δλο φ άνερα είναι επίσ η ς σω στό.



110

In this case we do not even need to refer to two dif ferent

language-sys tems in order to make the two theses compat ib lewith one another . They are r ight in re la t ion to our general lan-

guage. Each of them asser ts the poss ibi l i ty of a cer ta in t rans-

format ion of th ing-sentences . As both k inds of t rans format ion

are fo un d feas ible , there is no inconsis tency. I n th e or iginal

formula t ion in the mate r ia l mode the theses seemed to be in-

compat ib le , because they seemed to concern the essence of

things , both of them having the form: "A thing is such and

s u c h " .

5. Epistemology

So far we have considered several examples of phi loso-

phica l ques t ions , and we have seen tha t we can t rans la te these

ques t ions f rom the commonly used mater ia l mode of speech

into the formal mode. By the poss ibi l i ty of this t rans la t ion i t

is shown that they belong to syntax. Now the ques t ion ar ises

w heth er th e sam e conside rat ion l ikewise applies to aU oth er

problems and theses of phi losophy (where "phi losophy," as ex-

pla ined before , i s unders tood to inc lude ne i ther metaphys ics

nor psychology) . I t is my content ion that i t does . Let us glance

at the pr incipal par ts of phi losophy in order to examine this as-

ser t ion.Epistemology or theory of knowledge in i ts usual form

conta ins both psychologica l and logica l ques t ions . The psycho-

logica l ques t ions here concern the procedure of knowledge , tha t

i s , the menta l events by which we come to know something.

I f we surrender these ques t ions to the psychologis t for his em-

pir ical inves t igat ion, there remains the logical analys is of know-

ledge, or more precisely, the logical analys is of the examinat ion

and ver if icat ion of asser t ions , because knowledge consis ts of

pos i t ively ver if ied asser t ions . Epis temological ques t ions of this

k ind can cer ta in ly be expressed in the formal mode , because

epis temological analys is , the ques t ion of the ver if icat ion of a

given sentence , has to re fe r — as we found in the f i r s t chante r



I l l

Σ τή ν περίπτω σ η α υτή δέν χρειά ζετα ι κα ν ν' άναφ ερθουμ ε σέ

δυο διαφ ορ ετικά γλω σ σ ικά συσ τήμ ατα γιά νά συμβιβάσ ουμε μ εταξύ

τους. τις δυο θέσεις. Ε ίνα ι σω στές σέ σ χέσ η μέ τή γλώ σ σ α μ α ς. Ή

κα θεμ ιά τους βεβα ιώ νει τή δυνα τότητα ενός σ υγκεκριμ ένου μ ετα-

σχημ ατισμ ού τω ν προτάσεω ν της μ ή-τυπική ς γλώ σ σ ας. Ά φ ο ϋ μπο-

ρούμ ε νά πετύχο υμ ε κα ι τα δύο ειδη μ ετα σ χημ α τισ μ ού, δέν υπά ρχει

κα μ ιά αντίθεσ η . Σ τή ν α ρχικ ή δια τύπ ω σ η τους σ τή μ ή -τυπ ική γλώ σ -

σα οι δυο θέσεις έδιναν τήν εντύπ ω σ η δτι ή ταν α σ υμ βίβασ τες, επει-

δή φ αίνονταν δτι αφ ορούσ αν τήν ουσία τω ν πρα γμ ά τω ν κ αι είχα ν κα ΐ

οι δυο τή μ ορφ ή : " " Ε να π ρ ά γμ α είναι ετσι κ ι' ετσ ι" .

5, π ιό τ η μ ο λ ο γ ία

"Ω ς τώ ρα είδαμ ε διάφ ορα π α ρα δείγμ α τα φ ιλοσ οφ ικώ ν προ-

βλ η μ ά τω ν κα ι διαπισ τώ σ α μ ε δτι μπ ορούμ ε νά μεταφ ρά σ ουμ ε τά προ-

βλ ή μ α τα α υτά ά πδ τή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α πού είναι συνήθω ς σέ χρή -

ση στήν τυπ ική . Χ άρ η σ' αυτή τή δυνατότητα μ ετάφ ρα σ ης ά πο-

'δεικνύεται δτι άνήκουν σ τή σ ύνταξη . Τ δ ερώ τημ α πού γεννιέτα ι τώ -

ρα είναι άν ή Ιδια άποψ η ισ χύει επίσ ης καΐ γιά δλα τά α λλα φ ιλο-

σοφ ικά προβλή μ ατα ,καΙ τις φ ιλοσοφ ικές θέσεις (εφ όσον δ δρος "φ ι-

λο σ οφ ία ", δπω ς εξηγή σ α μ ε πρ οη γουμ ένω ς, δέν περιλα μ βά νει ουτε

τή μ ετα φ υσ ική ουτε τήν ψ υχολ ογία) . Ή γνώ μ η μου είναι δτι ισ χύει.

' Ά ς κοιτάξουμ ε τά πρ ω ταρ χικ ά μ έρη της φ ιλοσ οφ ίας γιά νά ελέγ-

ξουμε αυ τή τήν άπ οψ ή μ α ς.

Ή Έ π ιο τ η μ ο ?.ο γ ία η ή θεω ρία της γνώ σ η ς μέ τή σ υνηθισμ ένη

μ ορφ ή τη ς περιλα μ βά νει κα ι ψ υχολ ογικά κα ΐ λο γικά πρ οβ λή μ α τα .

Τ ά ψ υχολο γικά π ροβ λή μ ατα εδώ αφ ορούν τή δια δικα σ ία της γνώ -

σ ης, δη λα δή τά πνευμ α τικά γεγονότα χά ρ η στά δποϊα κα τορθώ νου-

με νά μά θουμε κά τι. "Α ν αφ ήσ ουμε στον ψ υχολόγο νά δώ ση α πά ν-

τηση στά προβλήματα αυτά μέ τήν εμπειρική του ερευνά, απομένει

ή λ ογικ ή ανά λυσ η της γνώ σ η ς, ή ακ ριβέσ τερα , ή λο γική ανά λυσ η

του ελέγχου καΐ τη ς επα λή θευσης τώ ν πρ οτάσ εω ν, επειδή ή γνώ σ η

σ υνίσ ταται άπδ θετικά επαλη θευμ ένες πρ οτάσ εις. Τ ά επισ τη μ ολ ογικά

προ βλή μ α τα του είδους αύτοΰ μπορούν βέβα ια νά πά ρουν τυπ ική δια -

τύπ ω σ η , για τί ή επισ τη μ ολ ογική άνά λυσ η, τό πρ όβ λη μ α τη ς επα -

λή θευσης μ ια ς δεδομ ένης πρ ότασ η ς, πρ έπει νά ά ναφ έρεται — δπ ω ς



112

— to those observa t ion sentences which a re deduc ible f rom the

sentence in question. Thus the logical ana;lysis of verif icationis the syntactical ana lys is of those t rans format ion ru les which

de te rmine the deduc t ion of observa t ion sentences . Hence epi-

stemology — after e l iminat ion of i ts metaphysical and psycho-

logical e lements — is a part of syntax.

6, Philosoph y of Nature

I t may seem, perhaps , more impor tant to g ive our a t tent ion

to some of the specia l divis ions of phi losophy, than to discuss

the general ques t ions of epis temology. What is cal led philo-

sophy of nature , t reated scient if ical ly, is , in par t icular , a t t ract-

ing more and more interes t a t the present t ime. What is the

subject-matter of this par t of phi losophy? Is i ts task the phi lo-

sophical inves t igat ion of nature? The answer is . No: there can be

no such thing as a phi losophical inves t igat ion of nature , because

whatever can be sa id about nature , that is about any events in

t ime and space and about their connect ions , has to be sa id by the

scient is t on the bas is of empir ical inves t igat ion. There remains

nothing for the phi losopher to say in th is f ie ld . Metaphys ic ians

do, indeed, venture to make a lo t of s ta tements about na ture ,

but such metaphysics is , as we have seen, not theory, but ra therpoe t ry . The objec t of phi losophy of na ture i s not na ture , but

the natural sciences, and its task is the logical analysis of sci-

ence, in other words , the syntactical analys is of the language-

system of science.

I f in phi losophy of nature we deal , for ins tance, with the

s tructure of space and t ime, then we are occupied in fact with

the syntact ical analys is of the rules which determine the for-

m at io n or t rans form at ion of space-and- t ime-express ions . Th e

point may be c lar if ied by consider ing the fol lowing thes is , which

asser ts one of the pr incipal features of the space- t ime-s tructure:

"T im e is one-dim ens iona l ; space i s three-dim ens ion a l . " This

spntp.nrp. rn n hp. trnnslatpH intrv thp, fn rm a l mnH p fnllow s*



113

διαπισ τώ σ αμ ε στδ πρώ το κεφ ά λα ιο — σ ' εκείνες τΙς έμπειρικές πρ ο-

τά σ εις τις οποίες μπορούμ ε νά σ υνα γάγουμ ε από τήν πρό τα σ η πού

εξετά ζουμ ε. Ε π ο μ ένω ς, ή λο γική ανά λυσ η της επα λή θευσ η ς είναι ή

σ υ ν τ α κ τ ι κ ή ανάλυσ η έκείνω ν τω ν κα νόνω ν μ ετα σ χημ α τισ μ ού πού

κα θορίζουν τδ π ώ ς συνάγουμ ε τις εμπειρικές προ τά σ εις. 'Ώ σ τε ή

ε π ι σ τ η μ ο λ ο γ ί α — μ ετά τήν απόρρ ιψ η τω ν μ εταφ υσ ικώ ν κα ΐ ψ υχο-

λο γικώ ν της σ τοιχείω ν — ε ϊν α ι μ έ ρ ο ς τ η ς σ ύ ν τ α ξ η ς .

6, Φ ιλ ο σ ο φ ία τ η ς Φ ύ σ η ς

Φ α ίνεται 'ίσω ς πιο σ ημ αντικό να πρ οσ έξουμε ορισμ ένες ειδικές

διαιρέσεις της φιλοσοφίας, από τό να συζητήσουμε τα γενικά προ-

βλή μ α τα τη ς επισ τη μ ολ ογία ς. Σ ή μ ερα προ σ ελκύει δλο κα ΐ περισ σ ό-

τερο τό ενδιαφ έρον αύτό πού ονομ άζεται φ ιλοσοφ ία (επισ τημ ονική)

της φ ύσ ης. Π οιό είναι τδ α ντικείμ ενο μ ελέτης αύτου τ ο υ τμήματος

της φ ιλοσ οφ ίας; Μ ήπ ω ς ή φ ιλοσοφ ική Ιρευνα τη ς φ ύσ ης; Ή ά πά ν-

τη σ η είνα ι: δ χι, δέν μ πορεί νά ύπ ά ρξη τέτοιο πρ ά γμ α , δη λα δή φ ιλο-

σοφ ική ?ρευνα της φ ύσ ης, για τί ο,τιδή ποτε μ πορεί νά λεχθή γιά τή

φ ύσ η , δη λα δή γιά οπ οια δήπ οτε γεγονό τα σ τό χρόνο κα ΐ τό χώ ρο

καΐ γιά τ ο υ ς δεσμ ούς άνάμ εσ ά τους, πρέπει νά λ εχθή ά πό τόν επι-

σ τήμονα υσ τέρα άπό ερ'ευνες εμπειρικές. Σ τήν π εριοχή α ύτή δ φ ιλό-

σοφ ος δέν εχει νά π ή τίποτε. 01 μ εταφ υσ ικοί φ ιλόσ οφ οι, είναι ά λή -

θεια , απ οτολμ ούν νά έκφράσ ουν πολλ ές άπό ψ εις γιά τή φ ύσ η , ή μ ε-τα φ υσ ική δμ ω ς του είδους αότου είνα ι, δπ ω ς είδα μ ε, δχι θεω ρία , άλ-

λά μάλλον πο ίη σ η . Τ ό ά ντικείμ ενο τη ς φ ιλοσ οφ ίας της φ ύσ ης δέν εί-

ναι ή φ ύσ η , ά λλ ά οι φ υσ ικές επισ τήμ ες, κα ι Ιργο τη ς είνα ι ή λο γικ ή

ανάλυση της Ιπιστήμης, μέ άλλα λόγια, ή σ υ ν τ α κ τ ι κ ή άνάλυση του

γλω σ σ ικο ύ συστήμ ατος τη ς επισ τή μ η ς.

' Ά ν σ τή φ ιλοσοφ ία τη ς φ ύσης άσ χολούμ ασ τε, λόγου χά ρ η , μέ

τή δομή του χώ ρου κα ΐ τοϋ χρόνου, στήν πρ α γμ α τικ ότη τα ασ χολού-μ ασ τε μέ τή σ υντακτική άνάλυσ η τώ ν κανόνω ν πού καθορίζουν τό

σ χημ ατισ μ ό κα ι μ ετασ χημ ατισ μ ό τώ ν χω ροχρονικώ ν έκφ ράσ εω ν. Α ύ-

τό γίνεται σαφ ές μέσα άπό τή διερεύνησ η της έπόμ ενης θέσ ης, ή

οπ οία βεβα ιώ νει ενα άπό τά β ασ ικά χα ρα κτηρ ισ τικά της δομ ής του

χω ρο-χρ όνου: " Ό χρό νος είναι μονοδιάσ τατος* δ χώ ρος είναι τρισ δι-

ά σ τα τος". Ή πρ ότα σ η α ύτή ιιπορ εί νά αεταφ ρα σ θη σ τήν τυπ ικ ή



114

"A t ime-des igna t ion cons t i s t s of one co-ordina te ; a space des igna-

t ion consis ts of three co-ordinates ." In the same way thesentence "Time is inf in i te in both d i rec t ions , namely , tha t

of the pas t and tha t of the fu tu re , " can be t rans la ted in to

the sentence : "Any rea l -number-express ion , pos i t ive or nega-

t ive , wi thout l imi t , can be taken as a t ime-co-ordina te . " The

ques t ion: "H as space a Eu c l idea n or a non -Eu cl idean s t ruc-

ture?" becomes , in the formal mode: "Are the syntac t ica l ru les

according to which f rom cer ta in d is tances o thers can be ca lcu-

la ted, of the Euclidean type or of one of the non-Euclidean

types ?"

Thus a l l ques t ions about the s t ruc ture of space and t ime

a re syntactical ques t ions , tha t i s , ques t ions about the s t ruc ture

of the language, and especia l ly the s tructure of the formation

and t r ans fo rma t ion ru le s conce rn ing s pace -and- t ime co-ord ina -

tes .

In addi t ion to the problems of space and t ime , contempo-

ra ry phi losophy of na ture i s espec ia l ly concerned wi th the pro-

blems of causality. These problems a re syntac t ica l problems

concerning the syntact ical s t ructure of the sys tem of physical

laws , as for ins tance the ques t ion w hether fu nd am en ta l ph y-

s ical laws have the type of determinis t ic laws or that of merely

s ta t is t ical laws. This logical ques t ion is the core of the whole

problem of Dete rminism, which i s near ly a lways expressed inthe mate r ia l mode , and i s in addi t ion of ten mixed up wi th me-

taphys ica l pseu do-p roblem s . Co nsequ ent ly i ts chara c te r as a

syntac t ica l problem has not been recognized.

The objec t ion may perhaps be ra ised a t th is poin t tha t the

form of phys ica l laws depends upon the exper imenta l resul t s

of phy sical inves t igat ions , an d th at i t is no t determ ined by a

mere ly theore t ica l syntac t ica l cons idera t ion . This as se r t ion i s

qui te r ight , but we mus t bear in mind the fac t tha t the empi-

r ical resul ts a t which physic is ts arr ive by way of their labora-

to ry expe r imen t s by no means dictate their choice be tween the

de te rminis t ic and the s ta t i s t ica l form of laws . The form in which

a law is to be s ta ted has to be decided bv an act of vol i t ion.



115

γλώ σ σ α ώ ς εξή ς: " Τ δ δη λω τικό του χρόνου σ υνίσ ταται σέ μ ια συντε-

ταγμ ένη , τό δη λω τικό του χώ ρο υ σ υνίσ ταται σέ τρεις σ υντετα γμέ-

νες". Μ ε τον 'ίδιο τρόπο ή π ρό τασ η " Ό χρόνος είναι ά πειρο ς κα ΐ

πρό ς τις δύο κατευθύνσ εις, δη λα δή του πα ρελθόντος κα ι του μ έλ-

λοντος", μπ ορεί νά μεταφ ρασ 'τή στήν π ρό τα σ η : "Κ ά θε π ρ α γμ α τικ ή

α ριθμ η τική έκφ ρα σ η , θετική ή α ρνη τική , χω ρίς περιορ ισ μ ό, μπ ορ εί

νά θεω ρηθή ώ ς χρονική συ ντεταγμένη" . Τ ό πρό βλη μ α: " Ό χώ -

ρος εχει εόκ λείδια ή μ ή -ευκλείδεια δο μ ή ;" γίνετα ι στήν τυπ ική

γλώ σ σ α : "Ο ι σ υντακ τικοί κα νόνες σύμφ ω να μέ τους οποίους μέ βά ση

ορισ μένες αποσ τάσ εις μπορούμ ε νά υπο λογίσ ουμ ε ά λλ ες, είναι του ευ-

κλείδειου τύπου ή ένός άπό τους μή-εύκλείδειους τύπους;"

Ε π ο μ ένω ς, δλα τά προβ λήμ ατα της δομής του χώ ρου κα ι του

χρόνου είναι ο ν ν τ α κ τ ι κ ά προβλήματα, δηλαδή προβλήματα δομής

της γλώ 'σσ ας, κα ΐ ιδια ίτερα δομ ής τω ν κα νόνω ν σχη μ ατισ μ ού κ αΐ

μ ετα σ χημ α τισ μ ού πού άφ ορουν τις χω ρο χρο νικές σ υντετα γμένες.

Ε κ τό ς άπό τά προβ λήμ ατα του χώ ρου κ αι του χρόνου, τή σ ύγ-

χρονη φ ιλοσοφ ία τή ς φ ύση ς άπ ασ χολουν κα ι τά προ βλ ή μ α τα τη ς

α ιτ ιό τ η τ α ς . Τ ά προ βλ ήμ α τα αυ τά είναι σ υντα κτικά π ρο βλ ή μ α τα πού

αφ ορούν τή σ υντα κτική δομή του συσ τήμ ατος τω ν φ υσ ικώ ν νόμ ω ν,

δπ ω ς, λόγου χά ρ η , τό ερώ τημ α άν οί θεμ ελιώ δεις φυσ ικοί νόμοι

έχουν ντετερμ ινισ τικό χα ρα κ τήρα ή είναι α πλώ ς σ τατισ τικοί νόμ οι.

Τ ό λογικό αύτό ερώ τη μ α είναι ή κ α ρδιά του ολου προβ λή μ α τος του

Ν τετερμ ινισ μ ού , πού εκφ ρά ζετα ι σχεδόν πά ντοτε σ τή μ ή -τυπ ική

γλώ σ σ α κ αι επιπλέον ανα κα τεύεται σ υχνά μέ μ εταφ υσ ικά ψ ευδο-

πρ οβ λή μ α τα . Σ υνεπώ ς, δ χαρ α κτήρ α ς του ώ ς συντακτικου' προβλή-

μ ατος δέν εχει ακό μ η ά ναγνω ρισ θή .

Σ τό σ ημείο αύτό μ πορεί νά προβ άλη κ α νείς τήν άντίρρ ησ η δτι

ή μ ορφ ή τω ν φ υσικώ ν νόμω ν έξαρταται ά πό τά πειρα μ α τικ ά απ οτε-

λέσ μ ατα τω ν φυσ ικώ ν ερευνώ ν κα ΐ δτι δέν κα θο ρίζετα ι μ ονά χα ά πό

μ ιά θεω ρη τική σ υντα κτική διερεύνησ η . Ή άπο ψ η αύτή είναι ά πό -

λυτα σ ω σ τή , ά λλά π ρέπει νά Ιχου μ ε ύπ όψ η μ α ς τό γεγονό ς δτι τά

εμπειρικά α πο τελέσ μ ατα στά δποϊα κα τα λή γου ν οι φ υσ ικοί μέσα ά πό

τά εργαστηριακά τους πειράματα δ ε ν τ ο υ ς υ π α γ ο ρ ε ύ ο υ ν μ ε κ α ν έ ν α

τ ρ ό π ο τ η ν ε κ λ ο γ ή άνάμεσα στόν ντετερμινιστικό καΐ στόν στατιστικό

γαρ α κτήρα τώ ν νόαω ν. Τ ή μορφ ή πού θά δώ σουμε σ' ενα νόμο πρέ-



116

Th is decis ion, i t is t rue , de pe nd s up on the em pir ical resu l ts ,

but not logical ly, only pract ical ly. The resul ts of the exper imentsshow mere ly tha t one mode of formula t ion would be more sui -

table than another , tha t i s , more su i table wi th regard to the

whole sys tem of physics . However c lose the pract ical connect ion

between the empir ical resul ts and the form of physical laws

may be, the ques t ion concerning the form of these laws is in

every case a syntact ical ques t ion, that is , a ques t ion which has

to be formula ted in syntac t ica l te rms .

I t is , to be sure , a syntact ical ques t ion concerning a lan-

guage-sys tem which has not yet been s ta ted, but is s t i l l a matter

of d iscuss ion . And in th is d iscuss ion about the fu ture form

of phys ica l language and espec ia l ly the form of fundamenta l

physical laws, physic is ts as well as logic ians have to take par t .

A sat is factory solut ion can only be found if both points of view,

the empir ical view of physics and the formal one of syntax,

are taken into cons iderat ion. This applies not only to the specia l

problem of causa l i ty and de te rminism, but genera l ly to a l l pro-

blems of the phi losophy of nature , to a l l ques t ions of the lo-

gical analys is of empir ical sc ience. All such ques t ions are syn-

tactical problems , but in the i r t rea tment the resul t s of empi-

rical inves t iga t ion have a lso to be taken in to cons idera t ion .

7. Wha t Physicalism Asserts

As there i s no phi losophy of na ture , but only a phi losophy

of natural sc ience, so there is no specia l phi losophy of l i fe or

phi losophy of the organic wor ld , but only a phi losophy of b io-

logy; no philosophy of mind, or phi losophy of his tory or phi-

losophy of socie ty, but only a phi losophy of his tor ical and so-

c ia l sc iences ; a lways remember ing tha t the phi losophy of a

science is the syntact ical analys is of the language of that sc ience.

The pr inc ipa l problems concerning such a language of a



117

π ε: νά τήν αποφ ασ ίσουμ ε εμείς ο ΐ ϊδιοί. Ή ά πόφ α σ η , είναι ά λή θεια ,

έξαρ τα τα ι απ ό τα εμ πειρικά απο τελέσμ α τα , μόνον δμω ς από τήν

π ρα κ τικ ή , δχι τή λο γική σ κοπ ιά. Τ ά α πο τελέσ μ α τα τω ν πειρα μ ά τω ν

δείχνου ν α πλώ ς δτι ενας τρόπο ς σ χημ ατισ μ ού θα μπορούσ ε νά είναι

πιο κα τά λλη λος α πό εναν άλ λο, δηλα δή πιο κα τά λλη λος α ναφ ορικά

μέ τό δλο σύστημ α τη ς φ υσ ική ς. "Ο σο στενή κ ι' αν ^Ιναι ή π ρ α κ τικ ή

σ χέσ η ανάμ εσα στα εμ πειρικά άπ οτελέσ μ α τα κα ι σ τή μ ορφ ή τω ν

φ υσικώ ν νόμω ν, τό πρόβ λημ α της μορφ ής αύτώ ν τώ ν φ υσικώ ν νό-

μω ν είναι, σε κά θε π ερίπτω σ η , συντακ τικό π ρό βλ η μ α , δη λα δή πρό-

βλ η μ α τό όποιο πρ έπει νά δια τυπ ω θή μέ συντακτικο ύς δρους.

Τ π ά ρ χε ι, βέβα ια , ενα συντακτικό π ρό βλ ημ α σ χετικό μ ' ενα

γλω σ σ ικό σύσ τημ α, τό όποιο δέν εχει ά κόμ η κα θορισ τή , άλ λά είναι

υπό συζήτησ η . Σ τή συ ζή τησ η α ότή γιά τή μελλοντική μορφ ή τη ς

φ υσ ική ς γλώ σ σ ας κ α ί, ιδια ίτερα , γιά τή μορφ ή τώ ν θεμ ελιακώ ν φ υ-

σικώ ν νόμ ω ν, πρέπει νά πάρουν μέρος τόσο οι φ υσ ικοί δσο κα ΐ οΐ

θεω ρη τικο ί τη ς Λ ο γικ ή ς. Τ ότε μόνο μ πο ρεί νά βρεθή ικα νοποιη τική

λύσ η , δταν και οι δυό ά πόψ εις, ή εμ πειρική άπο ψ η της φ υσ ική ς κα ΐ

ή τυπ ική της σ ύνταξης, ληφ θούν ύπό ψ η . Α ύτό ισ χύει δχι μ ονά χα

γιά τό ειδικό πρό βλη μ α της αιτιότητα ς καΐ του κα θορισμού , ά λλ ά

γιά δλα γενικ ά τά πρ οβ λή μ α τα τη ς φ ιλοσ οφ ίας τη ς φ ύσ ης, γιά δλα

τά πρ οβ λή μ α τα λο γική ς ανά λυσ ης τη ς εμπ ειρική ς επισ τή μ η ς. " Ό λα

τά προβ λή μ α τα του είδους αύτοϋ είναι σ υ ν τ α κ τ ι κ ά προβλήματα, δταν

δμω ς προσ παθούμ ε νά δώ σουμε απ α ντή σ εις σ ' α υτά, πρ έπει νά λαμ -

βά νουμε ύπό ψ η καΐ τ άπο τελέσμ ατα τη ς ε μ π ε ι ρ ι κ ή ς έρευνας.

7. Ή γ λ ώ ο σ α τ η ς Φ υ ο ι κ ή ς ώ ς δ α ο ικ η γ λ ώ σ σ α τ η ς ε π ι σ τ ή μ η ς

Δ έν υπ ά ρχει φ ιλοσ οφ ία τη ς φ ύσ ης, ά λλά μ ονά χα φ ιλοσοφ ία της

φ υσ ική ς επισ τήμ η ς, άρα ·δέν υπά ρχει ειδική φ ιλοσ οφ ία τη ς ζω ή ς ή

φ ιλοσ οφ ία του οργα νικο ύ κόσ μου, ά λλά μ ονά χα φ ιλοσ οφ ία τή ς βιολο-

γίας* δέν υπά ρχει φ ιλοσοφ ία του πνεύμ ατος, ή φ ιλοσοφ ία τής ιστο-

ρία ς, ή φ ιλοσ οφ ία τής κοινω νίας, ά λλ ά μ ονάχα φ ιλοσ οφ ία τώ ν ιστο-

ρικώ ν κα ι κο ινω νικώ ν Ιπισ τημ ώ ν. Ν ά θυμ όμ ασ τε πά ντοτε δτι ή φ ι-

λοσ οφ ία μ ιας επισ τή μ η ς είναι ή σ υντακ τική ά νάλυσ η τής γλώ σ σ ας

τής έν λόγφ επιστήμης.

Τ ά βα σ ικά προβ λήιχατα πού άναφ έρονται σ τή γλώ σ σ α α ιδς δ-



118

cer ta in region of sc ience are the quest ions as to the character

of the terms conta ined there in, the character of the sentences,and above a l l the t ransformat ion or t rans la t ion ru les connec t ing

that language with the other specia l languages, that is , with the

other par t-systems of the whole language of sc ience. Of these

languages the phys ica l , o r tha t in which we speak about phy-

sical things in every-day life or in physics, is of the greatest

impor tance . In our d iscuss ions in the Vienna Circle we have

arr ived a t the view that this physical language is the basiclanguage of a l l sc ience, that i t is a universal language com-

pre he nd ing th e conten ts of a ll othe r sc ient if ic langu ages. In

other words, every sentence of any branch of sc ient if ic lan-

guage is equipollent to some sentence of the physical lan-

guage , and can the re fore be t rans la ted in to the phys ica l lan-

guage wi thout changing i t s content . Dr . Neurath, who has grea t ly

s t imula ted the cons idera t ions which lead to th is thes is , has pro-

posed to cal l i t the thesis of physical ism.

For purposes of e luc ida t ion , le t us take the fo l lowing psy-

chologica l s ta tement : "At ten o ' c lock Mr . A was angry . " The

equipol len t sentence of the phys ica l language i s ; "At ten o ' c lock

Mr. A was in a ce r ta in bodi ly condi t ion which i s charac te r ized

by the accelera t ion of breathing and pulse , by the tension of ser-

ta in musc les , by the tendency to ce r ta in v io lent behaviour , and so

on." Le t us express the qua l i ty of be ing angry by the symbol"βι, " the above descr ibed phys ica l qua l i ty of a body by "02 , "

and the t ime of ten o ' c lock by " i i . " Then we may wr i te the two

sentences symbolical ly in the fol lowing way:

(Psychologica l ) Qi(A,h) (5 i )

(Physical) Q 2( A ,h) (S2)

N ow th ere is a sc ient if ic law, th at is , a un iversa l sen tence

belonging to the val id sentences of the sc ient if ic language-system,

which savs tha t whenever someone i s angrv h is body i s in the



119

ρισ μ ένης περιοχή ς της επισ τή μ η ς είναι πρ οβ λή μ α τα πού α φ ορούν τδ

χα ρα κ τή ρα τω ν δρω ν τους οποίους π εριέχει ή π εριο χή α ύτή , τό χα -

ρα κτήρ α τω ν προτάσ εω ν και πά νω α π ' δλα τους κανόνες μ ετα σ χη-

ματισμού ή τους μεταφραστικούς κανόνες πού συνδέουν εκείνη τη

γλώ σ σ α μέ δλες τις άλλες ειδικές γλώ σ σ ες, δηλα δή μέ τα ά λλ α έπΙ

μέρους συσ τήμ ατα τη ς κα θολική ς γλώ σ σ ας τη ς επισ τή μ η ς. Ά π δ τΙς

γλώ σ σ ες αότές ή πιο σ η μ α ντική είναι ή "φ υσ ικ ή " , ή εκείνη σ τήν

οποία μ ιλούμ ε για φ υσ ικά π ρά γμ α τα στήν κα θη μ ερινή ζω ή ή σ τη

φ υσ ική επισ τή μ η . Σ τΙς σ υζητήσ εις του Κ ύκ λου τη ς Β ιέννη ς κα τα λή -

ξαμ ε στήν άπο ψ η δτι αότή ή γλώ σ σ α τη ς φ υσ ική ς είναι ή β α σ ική

γλώ σ σ α δλης της επισ τή μ ης, δηλ αδή μιά πα γκόσ μ ια γλώ σ σα πού

σ υμ περιλα μ βά νει τό περιεχόμ ενο δλω ν τώ ν άλλω ν επισ τημ ονικώ ν

γλω σ σ ώ ν. Μ έ άλλα λό για , κά θε πρό τασ η οποιουδήποτε κλάδου μ ια ς

επισ τη μ ονική ς γλώ σ σ ας είναι ισοδύναμ η μέ κά ποια πρό τασ η σ τή

γλώ σ σ α τη ς φ υσ ική ς κα ι, επο μ ένω ς, μ πορεί να μ εταφ ρα σ θή σ τή

γλώ σ σ α της φ υσ ική ς, δίχω ς ν' ά λλ ά ξη τδ περιεχόμ ενό της. Ό

Neurath πού ενίσχυσε πολύ τΙς μελέτες πρδς τήν κατεύθυνση αύτής

τη ς θέσης, πρ ότεινε να τήν ονομάσουμ ε P h y si k al is m u s.

"Α ς πά ρο υμ ε, προκ ειμένου νά διευκρινίσ ουμ ε τή θέση α ύτή , τήν

ακ όλο υθη π ρότασ η της ψ υχο λο γία ς: " Σ τΙς δέκα ή δ ρ α δ κύριος Α

ή τα ν θυμ ω μ ένος". Ή ισοδύναμη πρό τα σ η τη ς φ υσ ική ς γλώ σ σ ας εί-

να ι: "Σ τΙς δέκα ή ώ ρα δ κύ ριος Α βρ ισ κόταν σε μ ιά Ιδιά-

ζουσα σ ω μ ατική κα τάσ τα σ η πού χα ρα κ τη ρ ίζετα ι ά πδ τήν επι-

τά χυνσ η τη ς αναπ νοή ς κα ΐ του σφ υγμοΟ , τήν έντασ η δρισμ έ-

νω ν μυώ ν, τή διάθεση για επίδειξη δρισ μ ένης βία ιη ς συμ περιφ ορ άς

κ λ π " . ' Ά ς συμ βολίσουμε τήν ιδιότητα του νά είναι κα νείς θυμ ω μ έ-

νος μέ τδ σύμβολο " Q i " , τή φ υσ ική κα τά σ τα σ η του σώ μα τος πού

περιγρά ψ α μ ε πα ρα πά νω μέ τδ σύμβολο "Q 2 " , κα ΐ τδν χρόνο " δέκα

ή ώ ρ α " μέ τδ σύμβολο " t i " . Μ πορούμε τότε νά γράψ ουμ ε σ υμβολικά

τις δυδ ακόλουθες προτάσεις:

(Ψ υχολογική ) Q i (Α , t i ) (Si)

(Φ υσική) Qa (A, ti) (S2)

Τ π ά ρ χει τώ ρα Ινας επισ τημ ονικό ς νόμος, δη λα δή μ ιά κα θολική

πρό τασ η πού ά νή κει στις έγκυρες προ τά σ εις του επισ τημ ονικού

γλω σ σ ικο ύ σ υσ τήμ ατος, ή οποία μ ας λέει δτι κά θε φορά πού κά -

πο ιος είναι θυα ω μένος τδ σώ μα του βρίσ κεται σ τή φ υσ ική κα τά-



120

physica l condi t ion descr ibed , and vice versa. This is expressed

in symbols by:W ω [Qi t ) = 02 {x, 0]

(T he sign of equ ivalence expresses the imp licat ion in bo th

di rec t ions . ) We have supposed tha t the qua l i ty 02 i s chosen in

such a way that this law is a val id sc ient if ic law, that is , e i ther

i t se l f a t ransformat ion ru le or dedudble by the he lp of such

rules . I t need not be analyt ic ; the only assumption is that i t is

val id. I t may be synthet ic , in which case i t is P-val id. I t is ob-vious tha t the sentence ^2 can be deduced f rom 5i by the he lp

of this law; and l ikewise Sx f rom 52. Thus 5i and S2 are mutual

consequences and hence equipol len t . ( I t i s to be remarked tha t

they may be P -consequences and the re fo re F -equ ipo l l en t ; i n the

former explanat ions of physical ism this possibi l i ty is not taken

suf f ic ien t ly in to accou nt . )

The ques t ion may perhaps be ra ised whe ther we rea l ly can

be sure tha t fo r an y psyc holo gical qual i ty β ι the re is to be fou nd

a cor responding phys ica l qua l i ty 02 of such a k ind tha t the ge-

neral equivalence can be s ta ted as val id. I f there were a qual i ty

01 wi thou t such a co r r e spond ing qua l i ty 02 then the phycho-

logica l sentence ^ '0 i (A, i i ) " could not be t rans la ted in to the phy-

sical language, and the thesis of physical ism would be disproved.

My answer i s tha t the re cannot be such an unt rans la table

qual i ty-sign or predicate in the psychological language. For i fin th is languag e the re is a pred ica te " 0 i " wi th a m eanin g , the n

the sentence " 0 i (Α ,ίι)" m ust be empir ica l ly exa m inab le ; the

psychologis t must be able to recognize under su i tab le c i rcumstan-

ces wh e ther the pers on A is in th e cond i t ion 0 i o r no t . Bu t th is

recogni t ion depends upon the observable phys ica l behaviour of

A; hence the re i s a cor responding phys ica l qua l i ty 02 , to which

th is behaviour i s l inked .I t wi l l no doubt be objec ted tha t the re i s conce ivable a psy-

chologica l qua l i ty 0 i w hich never has an e f fec t up on beh avio ur ;



121

στάση πού περιγράψ α μ ε, καΐ τ ό ά η ίϋ 'ε τ σ . Α υτό εκφ ρά ζετα ι μέ σύμ-βολα ετσι:

(χ) (t) [ Q i ( x , t ) = Q 2 ( x , t ) ]

(T o σημ είο τη ς Ισοδυναμ ίας = εκφ ρά ζει σ υνεπα γω γή κα ΐ πρ ός

τις δύο κα τευθύνσ εις) . Υ ποθέσ α μ ε δτι ή ιδιότητα Q2 δια λέχτη -

κε μέ τέτοιον τρόπο, δστε δ νόμος αύτδς είναι ενας Ιγκυρος επιστη-

μονικός νόμ ος, δη λα δή ή ο 'ίδιος είναι ενας κα νόνας μετα σ χη μ α τισ μ ού

η σ υνά γεται μέ τή βοή θεια κανόνω ν μ ετα σ χημ α τισ μ ού . Δ έν εΤ ναι•άπα ρα ίτητο νά είναι α να λυ τικός, α ρκεί πού είναι έγκυ ρος. Μ πο ρεί

VOC είνα ι σ υνθετικός, οπότε είνα ι έγκυρος—^Ρ . Ε ίνα ι φ ανερό δτι

τήν πρόταση S2 μπορούμε νά τήν συναγάγουμε από τήν Si μέ τή

βοή θεια αδτου του νόμου, δπω ς κα ι τήν S i α πό τή ν S2. "Α ρα οι

Si κα ΐ S2 σ υνεπά γονται ή μ ια τήν αλλη και σ υνεπώ ς εΤ ναι ισοδύ-

να μ ες. (Π ρέπει νά σ ημ ειω θή δτι μπορούν νά είναι λογικ ή συνέ-

πεια— ^Ρ κα ί, επομ ένω ς, ισ ο δ ύ ν α μ ες— σ τίς π ροηγούμενες έξη-γήσ εις του Ph ys ik ali sm us ή δυνατότητα α υτή δέν ελήφ θη υπό-

ψη σέ ικανοποιητικό βαθμό).

Μ πο ρεί νά μας ρω τήσουν άν π ρ ά γμ α τι είμ ασ τε βέβαιοι δτι γιά

κά θε ψ υχο λο γική ιδιότη τα Q i ό πά ρχει μ ιά α ντίσ τοιχη φ υσ ική ι-

διότητα 02 τέτοιου είδους, δστε ή γενική ισοδυναμία νά μπορή

νά χα ρα κτηρ ισ θή ώ ς έγκυ ρη . "Α ν υ π ή ρχε μ ιά ιδιότητα Q i χω -

ρίς μ ιά ν α ντίσ τοιχη ιδιότητα Q 2, τότε ή ψ υχολο γική πρότασ η" Q i (Α , t i ) ' ' δέν θά μπορούσε νά μεταφ ρασ θή στή φ υσική γλώ σ -

σα κα ΐ ή θέση του P hy sik al ism us θά α πο ρρ ιπτότα ν.

Ή ά πά ντη σ ή μ ου είναι δτι δέν μ πο ρεί νά ύ π ά ρ χη στήν ψ υ-

χολ ο γικ ή γλώ σ σ α κα νένα σύμβολο ιδιότητα ς ή κα τη γόρ η μ α π ού

νά μή ν μπορή νά μεταφ ρα σθή . Γ ια τί, άν ύπ ά ρχη στή γλώ σσ α αύ-

τή ενα κατηγόρη μ α " Q i ' ' μέ νόημα , τότε ή πρότασ η " Q i (Α , t i ) "

πρέπει νά μ πο ρή νά έξετασ θή εμ πειρικά * δ ψ υχολόγος πρέπει νάείναι σέ θέση νά ά να γνω ρίζη κ ά τω α π ό κα τά λλ η λες συνθήκες άν

ενα άτομο Α βρίσ κεται στήν κα τάσ τασ η Q i ή δχι. Ή ανα γνώ ρισ η

δμ ω ς α υτή έξαρταται α πό τή φ υσ ική σ υμ περιφ ορά του Α , ή οπο ία

μ πο ρεί νά πα ρα τη ρη θή . Π έρα άπ ό αυτό υπ ά ρχει μ ιά Α ντίσ τοιχη φ υ-

σ ική ιδιότητα Q2, μέ τήν οπο ία σ υνδέεται α ύτή ή σ υμ περιφ ορ ά .

Μ πο ρεί, άναμ φ ίβο λα , νά προβ άλ η κά νεις τήν ά ντίρρ ησ η δτι

givac δυνατό νά ύπά ρξη ιχιά φ υγολο γικ ή ιδιότη τα Q i πού νά α ήν



122

a l though fee l ings l ike anger or p leasure a re for the most pa r t

expressed in an eas i ly observable manner , the re might be o thermenta l s ta tes , such perhaps as th inking , which never had exte rna l

consequences . Le t us suppose tha t the re i s a k ind of menta l

s ta te wi tho ut ex te rna l consequ ences , and tha t the pred ica te " β ι"

is chosen to designate such a s ta te in psychological language. By

w hat mean s can the psychologis t a sse rt tha t a pe rs on A is in the

state βι, if there is not the least effect of this state to be obser-

ved? To th is i t wi l l pe rhaps be answered tha t though i t may beimpossible for the psychologist to recognize such a s ta te in ano-

ther pe rson , never the less the pred ica te " β ι" c an be used by h im

in descr ib ing h is own menta l s ta te , because for the recogni t ion

of tha t he does not need any exte rna l manifes ta t ion; he recogni -

zes his s ta te direct ly by introspect ion, and then uses the predicate

" Q i" to express h is f indings , in the for m , fo r ins tance , ( I ,

now) . " Grant ing tha t such an ext reme case i s poss ib le , i t does

not a f fec t the a rgument ; for i f events take the course supposed ,

then there s t i l l is an observable expression of the mental s ta te ,

namely, the wri t ten or spoken asser t ion of the psychologist .

I f , as under sui table condit ions we may do, we bel ieve him,

that is accept his s ta tement as a suff ic ient symptom of his rea l ly

being in the s ta te asser ted, we may ourselves asser t that he is

no w in that s ta te , tha t is, w e m ay asser t th e senten ce " β ι (Ρ ,

no w )" — " Ρ " be ing the na m e of the psychologis t . B ut such asta tement is only the expression in psychological language of the

phy sical s ta tem en t "Q2 (P, no w )" whe re Q2. is the ph ysica l s ta te

of the body of Ρ which we infe r f rom our observa t ion of the phy-

s ica l ac t by which Ρ communica tes the resul t s of h is in t rospec t ion .

We may sum up the resul ts of our invest igat ion as fol lows.

Firs t ly: I f there is in the psychological language a predicate which



123

έπη ρεάζη πο τέ τή συμ περιφ ορ ά ' μολονότί α ισ θή μ α τα δπ ω ς θυμδςή χα ρ α εκδηλώ νοντα ι συνήθο)ς μέ τρόπο πού γίνεται εύκο λα ά ντι-

ληπτός,, μ πο ρεί νά ύπ ά ρχουν άλλες πνευμ α τικές κα τα σ τά σ εις, δ-

π ω ς ίσ ω ς ή σ κέψ η , πού νά μ ήν έχουν ποτέ εξω τερικές σ υνέπειες.

"Α ς υποθέσουμε δτι υπά ρχει ενα είδος π νευμ α τική ς κα τά σ τα σ η ς

δίχω ς εξω τερικές σ υνέπειες και δτι τό κ α τηγό ρη μ α " Q i " Ιχει έπι-

λ εγη για νά έκφ ρά ζη μ ια τέτοια κα τά σ τα σ η στήν ψ υχο λο γική

γλώ σ σ α . Μ έ ποιόν τρόπο μ πο ρεί δ ψ υχολόγος νά βεβα ιώ σ η δτι εναατομ'ο Α βρ ίσ κεται στήν κα τάσ τασ η Q i , αν δέν είναι σέ θέση νά

παρ ατηρή ση τό παρα μικρό σ ύμπτω μα αυτής της κα τάσ τασ ης; Μ πο-

ρούμε ίσ ω ς ν' απαντήσ ου μ ε εδώ δτι άν καΐ είναι ίσ ω ς αδύνα το γιά

τόν ψ υχολόγο νά αναγνώ ρισ η μ ιά τέτοια κα τά σ τα σ η σ ' ενα αλλο

άτομο , δμω ς τό κα τη γόρη μ α " Q i " μ πορεί νά χρησ ιμ οπ οιη θή απ ό

αυτόν γιά νά περιγρά ψ η τή δική του π νευμ α τική κα τά σ τα σ η , ε-

πειδή γιά τήν άνα γνώ ρισ ή της δέν εχει ά νά γκ η ά πό χα μ ιά έξω -τερική εκδή λω σ η · α να γνω ρίζει τήν κα τά σ τα σ ή του άμ εσ α μ έ εν-

δοσκόπ ησ η κ αι κα τόπ ιν χρη σ ιμ οπ οιεί τό κ α τη γόρ η μ α " Q i " γ ιά νά

έκφ ράση τά εύρήμ ατά του μέ τή μορφ ή, λόγου χάρ η , " Q i ( Έ γώ ,

τ ώ ρ α ) Τ ό γεγονός δτι δεχόμ ασ τε ώ ς δυνατή μιά τέτοια ά κρα ία

περίπτω σ η δέν επη ρεάζει τή σ υζήτηση* για τί άν τά γεγονό τα π ά -

ρουν τό δρόμο πού υποθέσα μ ε, ύπ ά ρχει α κό μ η μ ιά έκδή λω σ η τη ς

πνευμ α τική ς κα τάσ τα σ η ς ή οποία μπο ρεί νά π α ρα τη ρη θή , δη λα -δή ή γρα π τή ή προ φ ορική επιβεβα ίω σ η του ψ υχολόγου.

"Α ν, δπω ς Ισω ς κάνουμ ε κά τω άπ ό κα τά λλη λες συνθήκες,

τόν πισ τεύουμ ε, δη λα δή δεχόμ α σ τε τήν πρό τα σ ή του ώ ς ικα νοπο ιη-

τικό σ ύμ πτω μ α του δτι π ρά γμ α τι βρ ίσ κεται στήν κα τά σ τα σ η πού

βεβαιώ νει, μπορο ύμ ε κι' έμ εις οι ίδιοι νά βεβα ιώ σουμ ε δτι βρίσκε-

ται τώ ρα σ ' έκείνη τήν κατάσ τασ η,, δη λα δή μπορούμ ε νά βεβα ιώ -

σουμε τήν πρότασ η " Q i (Ρ , τώ ρ α ) " — δπου " Ρ " είναι τό δνοματου ψ υχολόγου. Ά λ λ ά μ ιά τέτοια πρ ότασ η δέν είναι πα ρά ή έκφ ρα -

ση στήν ψ υχολογική γλώ σ σ α τη ς φ υσ ική ς πρό τασ ης "Q 2 (Ρ , τώ -

ρα) " δπου Q2 είναι ή φ υσ ική κ α τά σ τα σ η του σώ ματος του Ρ τήν

οπο ία σ υνάγουμε πα ρα τη ρώ ντα ς τή φ υσ ική π ρά ξη μέ τήν δπ οία

δ Ρ άνακοινώ νει τά άπο τελέσ μ α τα τη ς ένδοσκ όπησ ής του.

Μ πορούμε νά σ υγκεφ αλα ιώ σ ουμ ε τ"" ά πο τελέσμ α τα τη ς Ιρευ-

νάς μα ς ώ ς έξης. Π ρώ τον; 'Ά ν ύπ ά ρχη σ τήν ψ υχολογική γλώ σ-



124

i s or iginal ly used only in descr ibing one ' s own menta l s ta te , ex-

per ienced by in t rospect ion , then the mere us ing of th i s p red ica te

in speaking or wr i t ing is in f ac t a symptom of tha t s ta te . Thus

the psycholog ica l l anguage can conta in no pred ica te which de-

s ignates a kind of s tate for which no observable symptom exis ts .

Secondly: Even a predicate which is or iginal ly used only in regard

to the speaker himself on the basis of his in t rospect ion, can sub-

sequent ly be used a l so by one per son in r egard to ano ther , on

the basis of the l inguistic utterances of the latter , even if noo the r t han linguistic symptoms of the s ta te des ignated by the pre-

dicate exis t . So much may be said in reply to one of the s t rongest

ob jec t ions to phys ica l i sm.

8, Wha t Physicalism Does Not Assert

Now let me say a l i t t le more about what the thesis of phy-

sicalism really asserts. For objections to this thesis give less

t rouble to i t s p roponents than misunders tandings of i t s meaning .

In order to make the thesis of physical ism as clear ly compre-

hens ib le as poss ib le , I might be tempted to fo rmula te i t as fo l -

lows: To every menta l s ta te there i s a cor responding phys ica l

s ta te o f the body , the la t te r connected wi th the former by un i -

versal laws; and therefore to every psychological sentence, saySly there is a corresponding physical sentece, say S2, so that

Si and S2 are equipol lent on account of cer tain val id laws. But

only the second half of th is formulat ion, namely that half con-

cern ing the senten ces and 52, is corre ct . T h e f i rs t half , ref er -

r ing to menta l and phys ica l s ta tes , be longs to the mater ia l mode

of speech and m ay eas ily lead us to pseu do-qu es t ions .

For instance, i f I speak about the mental s tate descr ibed



125

σα ενα κ α τηγό ρ η μ α , τδ οποίο ά ρ χικ ά χρη σ ιμ οπ οιείτα ι ά πδ τόδιο τό άτομο μόνο για νά π εριγρ α φ ή τ η ν ϊδ ια τ σ υ τήν πνευματική

κατάστασ η,, δπω ς τήν γνω ρίζει μέ ενδοσκ όπη σ η, τότε ή ά π λή χρ ή -

ση του κα τη γορή μ α τος αύτου προφ ορικά ή γρ α π τά ε ί ν α ι στήν πραγ-

μ ατικότητα σύμ πτω μα της κα τάσ τασ ης εκείνης. Ε π ο μ ένω ς, ή ψ υ-

χολο γική γλώ σ σ α μ πορεί νά μή ν περιλα μ βά νη κα νένα κα τη γόρ η -

μα πού νά δη λώ νη κ ά πο ια κ α τά σ τα σ η τη ς οπο ίας δεν ύφ ίσ τα τα ι

κανένα σύμ πτω μα πού μπορούμε νά πα ρατηρήσ ουμ ε. Δ εύτερον:'Α κόμ η κ ι' ενα κα τη γόρη μ α πού α ρχικά χρησ ιμ οπο ιήθη κε μόνο

σε σχέση μέ τον ϊδιο τον ομιλητή καΐ πού βασιζόταν στήν ένδο-

σ κόπ ησ ή του, μπ ορεί σ τή σ υνέχεια νά χρησ ιμ οπ οίη σ η ά πδ κ ά -

ποιον γιά κά πο ιον ά λλο κ α ι νά σ τηρ ιχθή σ τίς γλω σ σ ικές εκφ ρά -

σεις του τελευταίου , ακόμ η κ ι' άν δέν υφ ίσ τα ντα ι σ υμ πτώ μ α τα άλ-

λα έκτος από τά γ λ ω σ σ ι κ ά ο ν μ π τ ώ μ α τ α της κατάστασης τήν ο-

ποία έκφ ρά ζει τό κα τη γόρ η μ α . Α ύτά μ πορούμε νά πούμ ε ώ ς α-

πάντηση σέ μιά από τΙς πιο σοβαρές αντιρρήσεις κατά του Physi-

ka l i smus .

8. Τ ί δ ε ν ν π ο ο τ η ρ ίζ ε ι ό Physikalismus

"Α ς πω τώ ρα λίγα ακό μη γιά τήν πρ α γμ α τική θέση του

P h y si k a li sm u s , επειδή οι πα ρα νοή σ εις του νοήμ ατός τη ς στενο-χω ρο ύν τούς εισ η γη τές τη ς περισσ ότερο ά π ' δ,τι οί πολεμ ικές σέ

βά ρος της. Γ ιά νά κά νω τή θέση δσο είναι δυνατό πιό κα τα νοη -

τή , θά μπορούσα νά μ πω στόν πειρα σ μ ό νά τήν διατυπώ σ ω ώ ς

έξη ς: Γ ιά κά θε πνευμ α τικ ή κ α τά σ τα σ η ύπ ά ρχει μ ιά ά ντίσ τοιχη

φ υσ ική κα τά σ τα σ η του σώ μ ατος, κα ΐ ή δεύτερη σ υνδέεται μ έ τή ν

π ρώ τη μέ γενικο ύς νόμο υς' επο μ ένω ς, γιά κά θε πρ ότασ η τη ς ψ υ-

χολο γία ς, ας πού με S i, υπ ά ρχει μ ιά α ντίσ τοιχη πρό τα σ η τη ς φυ-σ ική ς, ας πο ύμ ε S2, ετσι ώ σ τε ή S i κα ι ή S2 είναι ισ οδύναμ ες σύμ -

φ ω να μ έ ορισμένους έγκυρ ου ς νόμους. Μ όνον δμ ω ς τό δεύτερο μισό

α υτής τη ς δια τύπ ω σ η ς, δη λα δή τό μισό εκείνο πού άφ ορα τΙς-π ρο -

τάσ εις S i κα ΐ S2, είναι σω στό. Τ ό πρ ώ το μ ισό πού ά να φ έρετα ι

στήν πνευμ α τική κα ΐ φ υσ ική κ α τά σ τα σ η ά νήκ ει σ τή μ ή -τυπική

γλώ σ σ α καΐ μ πορεί εύκολα νά μα ς δδη γήσ η σέ ψ ευδο-προβ λήμ ατα.

Α όγου γά ρ η , δταν υ-ιλώ γιά τήν πνευμ α τική κα τά σ τα σ η π ού



126

by the sentence Si and the physical s ta te descr ibed by S2, we

may be tempted to ra ise the ques t ion whether they a re rea l lytwo s ta tes or only one and the same s ta te regarded f rom two

dif fere nt poin ts of view; and fu r th er , if they a re two s ta tes , w e

may ask what re la t ion there i s be tween them to expla in the i r

s imul taneous occur rence , and in par t icula r whether th is re la t ion

is the re la t ion of causal i ty or that of mere paral le l ism. Thus we

shal l f ind ourselves sUding into the mids t of metaphysics —

and tha t i s s l id ing in to the mud.The ques t ions ment ioned be long, indeed, to one of the

mo s t f amo us ph i los oph ica l p rob lem s , the s o -ca l led ps ycho -phy-

s ica l problem. Never the less they a re pseudo-ques t ions , they have

no treor i t ical sense . All the ques t ions that have sense in this

connec t ion can be formula ted in the formal mode , tha t i s by

referr ing to sentences . I t is character is t ic of the above meta-

phys ica l ques t ions tha t they can only be expressed in the mate -

r ia l mode, by referr ing to s ta tes , not to sentences .

Among the formal ques t ions which rea l ly have sense , per -

haps the mos t impor tant in th is connec t ion i s whether or not

to every psyc holog ical senten ce Si the re is a cor resp on din g

ph ysica l senten ce w hich is equ ipollen t with Si , T h e thes is

of phy sical ism an sw ers this que s t ion in th e aff i rm ativ e , b u t this

pos i t ion is , of course , a lways open to discuss ion if object ions

are brought agains t i t . The ques t ion of physical ism is a sc ien-t i f ic , and more precisely, a logical , a syntact ical , ques t ion; i t

can only be se t t led by fur ther cons idera t ion and deba te . But

whether , us ing the mate r ia l mode , one should speak about two

dif fe re nt s ta tes , a m en ta l and a phys ica l s ta te , or ab ou t only one ,

is merely a ques t ion of a decis ion about the use of language, a

ques t ion of tas te , so to speak. I t is by no means a ques t ion of

fac t , a s metaphys ic ians in the i r cont rovers ies be l ieve .



127

περιγρά φ ετα ι ά πδ τή ν πρό τασ η S i κα ΐ τή φ υσ ιχή κατάσ τα σ η πού

π εριγρά φ ετα ι από τήν S2, μ πο ρεί νά μπο ύμ ε στον πειρα σ μ ό νά

ρω τήσ ουμ ε αν πρ όκ ειτα ι π ρ α γμ α τικ ά γ ια δυό κα τα σ τά σ εις ή μ ό-

νο για μ ια κ αΐ τήν ιδια κα τάσ τα σ η κοιταγμ ένη από δυό δια φ ορ ετι-

κές οπ τικές γω νίες' κ ι' άκόμ η , αν πρόκειται για δυό κα τα σ τά -

σ εις, μ πο ρεί νά ρω τήσ ουμ ε ποια σ χέσ η υπ ά ρχει άνάμ εσ ά τους τέ-

τοια ώ στε νά έξη γή τό γεγονός δτι συμ βα ίνουν τα υτόχρ ονα , κ α ι

ιδιαίτερα άν ή σχέση αότή είναι σχέση αιτιότητας ή άπλου πα-

ρα λλη λισ μ ού . Θ α διαπισ τώ σ ουμ ε τότε δτι γλισ τρο ύμ ε σ τήν περιο-

χή τη ς μ ετα φ υσ ική ς — κ ι' αύτό σ ημ α ίνει οτι γλισ τρούμ ε στή λά -

σ π η .

Τ ά ερω τήμ ατα πού αναφ έρα μ ε άνήκουν, άλ ήθεια , σ' ενα ά πό

τα πιό περίφ η μ α φ ιλοσ οφ ικά π ρο βλ ή μ α τα , στό λεγόμ ενο φ υχο-φ υ-

σικό πρ όβ λη μ α . ^Ω στόσο είναι ψ ευδο-πρ οβ λή μ ατα , δέν Ιχου ν θεω -

ρη τική ση μα σία. 'Ό λ α τά ερω τήμ ατα πού έχουν νόημ α άπό τήνάπ οψ η α υτή μπορούν νά διατυπω θοΰν στήν τυπ ική γλώ σ σ α, δη λα -

δή μέ άναφ ορά σέ προ τάσ εις. Χ α ρα κτηρισ τικό τω ν πα ρα πά νω με-

ταφ υσ ικώ ν προ βλ ημ ά τω ν είναι τό δτι μπ ορούμ ε νά τά έκφ ράσ ου-

με μ ονά χα στή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α, μέ άναφ ορά σέ κα τα σ τάσ εις,

δχι σέ προτάσεις.

'Α νάμ εσ α σ τά προβ λήμ ατα πού διατυπώ νονται στήν τυπ ικ ή

γλώ σ σ α κ α ι πού π ρά γμ α τι έχουν νόη μ α , ϊσω ς τό πιό σ η μ α ντικόάπ ό τήν άπο ψ η α ότή είναι άν γιά κά θε πρ ότασ η της ψ υχο λο γία ς

Si ύπ ά ρ χη μ ιά ά ντίσ τοιχη π ρό τα σ η της φ υσ ική ς S2 πού είναι Ισο-

δύναμ η μέ τήν Si, ή δχι. Ή θέση του P hy sik ali sm us ά πα ντα σ '

αύτό τό ερώ τημ α κ α τα φ α τικ ά , ή θέση α ύτή δμ ω ς είνα ι, φ υσ ικά , πά ν-

τοτε άνοιχτή σέ συζητήσεις, άν προβάλη κανείς άντιρρήσεις εναντίον

τη ς. Τ ό ερώ τημ α του P h y s ik a li sm u s είναι Ιπισ τη μ ονικό, ά κρ ιβέ-

σ τερα , λο γικό, συντακτικό ερώ τη μ α στό οποίο μπ ορ εί νά δοθήάπ άντησ η μόνον υστέρα ά πό μα κρά μ ελέτη κα ΐ σ υζήτησ η. ' Ά ν δ-

μ ω ς θά επρ επε, δταν χρη σ ιμ οπ οιούμ ε τή μ ή -τυπ ική γλώ σ σ α , νά μ ι-

λούμε γιά 'δυό διαφορετικές καταστάσεις, μιά πνευματική καΐ μιά

φ υσ ική κα τά σ τα σ η , ή γιά μ ιά μόνο, είναι ά πλώ ς ζή τη μ α του ποιά

γλώ σ σ α θά αποφ ασ ίσο υμε νά χρησ ιμ οπο ιήσ ουμ ε, ζή τη μ α γούσ του,

άς πο ϋμ ε. Δ έν είναι κα θόλου π ρό βλ ημ α πού άνα φ έρετα ι σέ γεγο-

νό τα, δπω ς πισ τεύουν οι ιχεταςρυσικοί φιλόσοοροι σ τίς ά ντιδικίες



128

9 . The Unity of Science

In c lose connect ion with physical ism is the thes is of the

unity of sc ience. I f every sentence can be t rans la ted into the

phys ica l language , then th is language i s an a l l -embrac ing lan-

guage, a universal language of sc ience. The exis tence of one

language-sys tem in which every sc ient i f ic te rm is conta ined,

however , implies that a l l these terms are of logical ly re la ted

kinds , and tha t there cannot be a fundamenta l d iv is ion be t -we en the te rms of the d i f fe ren t bran che s of sc ience . P hys ica l

sciences , psychology, socia l sc iences , may indeed for pract ical

purposes be separa ted , because one sc ient i s t cannot dea l wi th

al l subjects ; but they s tand on the same bas is , they const i tute ,

in the las t analys is , one uniform science.

Should anyone ask me whether tha t means tha t a l l ob-

jects in a l l branches of sc ience are of the same kind, I might

answ er in the a f f i rmat ive . B ut i t is to be no ted th a t bo th the

ques t ion and the answer be long to the mate r ia l mode , and I

hope tha t no one who has read so fa r wi l l be suf f ic ient ly unwary

of i ts pi t fa l ls to interpret my reply as an acceptance of the me-

taphysical thes is of monism. Physical ism and the thes is of the

unity of language and of sc ience have nothing to do with any

such theses as monism, duahsm, or p lura l i sm. My re fe rence

to the uni formi ty of objec ts was only a concess ion to the usua lmode of speech. To speak cor rec t ly , I mus t speak not about

objec ts but about te rms , and my s ta tement becomes : the te rms

of a l l branches of sc ience are logical ly uniform.

I t was not my a im here to convince anyone of the t ru th

of our theses of physical ism and the unity of sc ience. I have only

t r ied to make them c lear , and espec ia l ly to show tha t they a re

not in any way metaphys ica l theses concerning the essence of



129

τους.

9, 'Ή ε ν ό τ η τ α τ η ς έ η ι ο τ ή μ η ς

Σ ε σ τενή σχέσ η μ έ τήν πα ρα πά νω θέση β ρίσ κεται ή άπ οψ η

γιά τήν ενότητα τη ς έπίσ τή μ η ς. "Α ν κά θε πρ ότασ η [χπορή νά μ ε-

ταφ ρασ θή στή γλώ σ σ α τη ς φ υσ ική ς, τότε ή γλώ σ σ α α ότή τα ά γ-

κα λιά ζει δλα , είναι μ ια κ α θολ ική γλώ σ σ α τη ς επισ τή μ η ς, Ή ύ-π α ρξη ένδς γλω σ σ ικο ύ σ υσ τήμ ατος δμω ς,, στο δποΐο π εριέχετα ι

κάθε επιστημονικός δρος, συνεπάγεται δτι δλοι αύτοι οι δροι άνή-

κουν σέ εΐδη πού σχετίζονται λογικά και δτι δεν μπορεί νά ύπάρ-

ξη μ ιά θεμελια κή διά κρ ισ η ανάμ εσ α σ τους δρους τω ν διαφ όρω ν

κλ ά δω ν τη ς επισ τή μ η ς. Ο ί φ υσ ικές επισ τή μ ες, ή ψ υχο λο γία , οι

κοινω νικές επισ τήμ ες, ίσ ω ς για πρα κτικούς λόγους νά είναι χω ρι-

σμένες, επειδή Ινας επιστήμονας δέν μπορεί ν' άσχολήται μέ δλατα 'θέμα τα* σ τηρίζονται δμω ς πά νω στήν ίδια βάσ η , συνιστουν, σέ

τελευταία ανάλυση, μιαν ενιαία επιστήμη.

"Α ν κά πο ιος μέ ρω τούσε αν αύ τδ σ η μ α ίνη πώ ς τ' ά ντικείμ ενα

δλω ν τω ν κλά δω ν τής επισ τήμ η ς είναι του ίδιου είδου ς, θ' α πα ν-

τούσα κα τα φ α τικά . Ν ά σ ημ ειω θή δμω ς δτι τόσο ή ερώ τησ η, δσο κα ΐ

ή α πά ντη σ η , ανήκουν σ τή μή -τυπ ική γλώ σ σ α κα ΐ ελπίζω δτι, ο-

πο ίος μας διάβα σε ω ς τώ ρα , ξέρει πο λύ κα λά τΙς π α γίδες του ς,ώ στε νά μή ν έρμ ηνεύη τήν άπ ά ντησ ή • μου ώ ς πα ρα δοχή τής με-

ταφ υσ ική ς θέση ς :ου μονισμ ου. Ό Ph ys ik al is m us κα ΐ ή ά ποψ η

για τή ν ενότητα τή ς γλώ σ σ ας κα ΐ τής επισ τή μ η ς δέν έχουν κ α μ ιά

σ χέση μέ θέσεις δπ ω ς αότές του μ ονισμου, του δυϊσ μοΰ, του πλου-

ρα λισ μ ού. Ή άναφ ορά μου στήν ομοιογένεια τω ν ά ντικειμ ένω ν ή -

τα ν μ ιά α π λή πα ρα χώ ρη σ η στον συνηθισμ ένο τρόπο ομ ιλία ς. Γ ια

νά μ ιλή σ ω σω σ τά, πρέπει νά μιλή σ ω δχι για α ντικείμ ενα, ά λλ αγιά δρους, κα ι ή ά ποψ ή μου γίνετα ι: οι δροι δλω ν τω ν κλά δω ν

τής επιστήμης είναι λογικά δμοιογενεις.

Π ρόθεσή μου δέν ήταν νά πείσ ω οπ οιονδή πο τε γιά τήν ορθό-

τη τα τής ά πο ψ ης πο ύ πρεσβ εύει δτι ή βα σ ική γλώ σ σ α είναι ή

γλώ σ σ α τή ς Φ υσ ική ς κα θώ ς κι' Ικ είνη ς πού πρ εσ βεύει τήν ενότη-

τα τή ς επισ τήμ η ς. Π ρο σ πά θη σ α μόνο νά τΙς κά νω σ αφ είς κα ΐ ιδι-

α ίτερα νά δείξω δτι δέν είναι αέ κα νένα τρόπο α εταφ υσ ικές θέ-



130

th ings, but only logical , which is to say syntact ical theses . The

explanat ion of physical ism was merely a special example of

what I had previously said in general : namely, that a l l theses

and quest ions of logical analysis and therefore al l theses and

quest ions of phi losophy ( in our sense of th is word) belong to

logical syntax. The method of logical syntax, that is , the ana-

lysis of the formal structure of language as a system of rules,

is the only method of phi losophy.



131

σεις πού αφορούν τήν ούσία τω ν π ρα γμ ά τω ν, άλ λ' ά πλώ ς λογικές,

δηλαδή συντακτικές θέσεις. Ή ε ξ ή γ η σ η πού έδω σα τη ς πρ ώ τη ςά πο ψ η ς ήτα ν άπ λώ ς ενα ειδικό π α ρά δειγμ α αύτοΰ πού είχα πει

γενικ ά προη γου μ ένω ς: δη λα δή δτι δλες οι θέσεις κα ΐ τά πρ οβ λή -

μ α τα τη ς λο γικ ή ς ανά λυσ ης κ α ι, σ υνεπώ ς, 'δλες οί θέσεις καΐ τά

πρ οβ λή μ ατα τη ς φ ιλοσ οφ ίας (με τή σημασία πού δίνουμ ε έμείς

σ τ η λέξη ) ανήκουν στή λο γική σ ύνταξη. Ή μέθοδος τη ς λο γικ ή ς

σ ύνταξης, δηλ αδή ή α νάλυ σ η- τή ς τυπ ική ς δομής τή ς γλώ σ σ ας ώ ς

σ υσ τήματος κανόνω ν, είναι ή μ ονα δική μ έθοδος τής φ ιλοσ οφ ίας.





Π ΙΝ Α Κ Α Σ Ο Ν Ο Μ Α Τ Ω Ν

AJDUKIEWICZ κ . 11

Ά ναξίμανδροζ 33Ayer Α . 13

BAUCH Β . 9

Bergson Η . 33

Black Μ . 13

Braithwaite R . Β . 13

DUBISLAV W. 11

EINSTEIN Α . 9 , 14

FEIGL Η . 1 2 , 14

Frank Ph. 10, 12, 13

Frege G. 9, 10

GRELLING Κ . 11

HAHN Η . 10Hegel G . F . 3 3

Hempel C. G . 11, 13

Hertz P. 10

Hilbert D . 17, 18, 61 , 105

Hitler A. 13

Hume D. 55

Η Ρ Α Κ Α Ε Ι Τ Ο Σ 33

Θ Α Λ Η Σ 3 2

KANT I. 9, 77

Kemeny J. 14

Kohler W. 11

Kotarbinski T. 11

l^rcift V 1 π

LESNIEWSKI S. 11

Lewin K. 10, 11

Lukasiewicz J. 11

MAXWELL J. C . 73

Melhberg H. 11

v o n Mises R. 14

Morris C. 12, 13, 22

NEURATH O. 10, 119

Ν ε υ τ ω ν Ί . 73

OGDEN C . K . 1 3

PEANO G. 105

Π λ ά τ ω ν 33

Popper K. 12

Π υ θ α γ ό ρ α ς 33

QUINE W . V . 12, 13

REICHENBACH H. 10, 11, 12, 14,

Russell B. 9, 10, 13, 63, 65, 69,

71, 103, 105

SCHELLING F. 33

Schlick M. 10, 11

Spinoza B. 33Stebbing S. 12

TARSKI A. 11, 13

WAISMANN F. 10, 11

Whitehead A . N . 9, 63, 69, 103

Wittgenstein L. 10, 11, 16, 17, 57

Woodeer J. H . 13





Π ΙΝ Α Κ Α Σ Ε Ν Ν Ο ΙΩ Ν

Α Ι Τ Ι Ο Τ Η Τ Α 1 1 5

ά λ ή θ ε ί α 3 5 , 7 5

α ν τ ί λ η ψ η 2 4

Γ Λ Ω Σ Σ Α 4 5 , 6 1 , 8 1 , 1 0 5 , 1 1 9

— σ υ μ β ο λ ί κ ή 6 5 , 7 3

— τ υ π ι κ ή 9 1, 9 5, 9 9 , 1 03 ,

1 0 5 , 1 1 5

— μ ή - τ υ π ί χ ή 91 , 9 3, 9 5 , 1 0 3 ,

1 0 7 , 1 2 5

— -α ς λ ε ι τ ο υ ρ γ ί α ε κ φ ρ α σ τ ι κ ή

45 , 47 , 49 , 53

— — π α ρ α σ τ α τ ι κ ή 4 5 , 4 9 ,

5 3

γ ν ώ σ η 4 7 , 4 9

γ ρ α μ μ α τ ι κ ή 1 6 , 67

Δ Υ - Ι - Σ Μ Ο Σ 33 , 4 9

Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η 4 5 , 4 7 , 8 7 , 1 0 5

— -σ ε ι ς σ υ ν ώ ν υ μ ε ς 81

ε μ π ε ι ρ ί α 53

ε μ π ε ι ρ ι σ μ ό ς 1 5

ε π α λ ή θ ε υ σ η 2 4 , 2 6 , 4 3 , 4 5 , 55

— ά μ ε σ η 2 5

— ε μ μ ε σ η 2 5 , 26

ε π ι σ τ η μ ο λ ο γ ί α 9 , 2 4 , 1 1 1 , 1 1 3

Η Θ Ι Κ Η 4 1 , 4 5

Θ Ε Ο Α Ο Γ Ι Α 5 5

θ ε τ ι κ ι σ μ ό ς 1 5 , 3 5, 3 9 , 1 09

— λ ο γ ι κ δ ς 3 9

Ι Δ Ε Α Α Ι Σ Μ Ο Σ 3 3 , 3 5 , 4 9

ί δ ι ό τ ϊ ΐ τ α σ υ ν τ α κ τ ι κ ή π α ο ά λ λ τ η λ Ί Π 8 9

Κ Α Ν Ο Ν Ε Σ 6 1 , 1 1 3

— γ ρ α μ μ α τ ι κ ή ς 61

— μ ε τ α σ χ η μ α τ ι σ μ ο ύ 61 , 6 3 ,

65, 69 , 73 , 121

— σ χ η μ α τ ι σ μ ο ύ 6 1 , 6 3 , 69

— L 73 , 77

— Ρ 7 3

κ α τ η γ ό ρ η μ α 4 7 , 1 2 1

Λ Ο Γ Ι Κ Η 1 1 , 1 9 , 2 0 , 2 4 , 3 1 , 5 3 ,

6 7

— α ν α γ κ α ι ό τ η τ α 9 9

— α ν ά λ υ σ η 2 5, 4 3 , 55 , 57 , 5 9 ,

95 , 97 , 131

— δ υ ν α τ ό τ η τ α 9 9

— σ υ μ β ο λ ι κ ή 1 0

— σ ύ ν τ α ξ η 1 2 , 1 7, 59 , 61 , 6 7,

69 , 83 , 131— τ ρ ο π ι κ ή 9 9 , 1 0 3

λ ο γ ι κ ο έ π α κ ο λ ο ύ θ η μ α 6 5 , 6 7 , 7 1 ,

7 3 , 7 5 , 8 3

Μ Α Θ Η Μ Α Τ Ι Κ Α 1 2 , 1 8 , 5 5 , 61

μ ε τ α μ α θ η μ α τ ι κ ά 1 8 , 61

μ ε τ α φ υ σ ι κ ή 1 1 , 1 6 , 24 , 3 1 , 3 9 , 4 9 ,

51, 55 , 57 , 83 , 113

μ ο ν ι σ μ ο ς 33 , 4 9

Ν Ο Η Μ Α 4 7 , 5 5 , 6 7 , 8 1 , 9 7

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ο 4 5 , 7 9 , 81 , 9 7

π λ ά ν η 4 9

π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α 3 5 , 55

— α ν τ ι κ ε ι μ έ ν ο υ 37

— ά ο ιθ ί Α ώ ν 3 9



136

— γ ε ν ι κ ώ ν Ι δ ε ώ ν 3 9

— δ ε δ ο μ έ ν ο υ 39— π ο ί ο τ ή τ ω ν 3 9

— σ χ έ σ ε ω ν 3 9

— φ υ σ ί χ ο ΰ κ ό σ μ ο υ 3 7 , 39

π ρ ό τ α σ η 1 1 , 2 4, 2 6, 4 7, 5 5, 57 ,

61, 63, 67 , 119

— ά λ η θ ί ν η 43 , 49 , 69

— α ν α φ ε ρ ό μ ε ν η σε π ρ α γ μ α τ ι -

κ ά ά ν τ ί κ ε ί μ ε ν α 8 5

— α ν α φ ε ρ ό μ ε ν η σ ε ψ ε υ δ ο α ν τ ί -

κ ε ί μ ε ν α 8 2, 8 4, 8 6, 8 8, 9 4

— α ξ ι ο λ ο γ ι κ ή 4 1 , 43

— δ η λ ω τ ι κ ή 43

— έ γ κ υ ρ η 6 9, 7 9, 1 01 , 1 03

— μ ή -έ ' γ κ υ ρ η 69 , 7 1, 79

— έ γ κ υ ρ η - L ή α ν α λ υ τ ι κ ή 75 ,

8 7

— μ ή - ε γ κ υ ρ η - L ή α ν τ ι φ α τ ι κ ή

7 5

— έ γ κ υ ρ η - Ρ 77

— μ ή - ε γ κ υ ρ η - Ρ 77

— ε π α λ η θ ε ύ σ ι μ η 37

— ι σ ο δ ύ ν α μ η 81 , 9 9, 1 09 , 1 25

— μ ε τ α φ υ σ ι κ ή 3 1 , 49 , 55

τ ι κ ή 7 7 , 87

— π ρ ω τ α ρ χ ι κ ή 15 , 6 5 , 71— σ υ ν τ α κ τ ι κ ή 8 3 , 8 7 , 9 5

— ψ ε υ δ ή ς 6 9

π ρ ο τ ά σ ε ι ς π ρ ο κ ε ί μ ε ν ε ς 2 6 , 6 5 , 6 9 ,

75

Ρ Ε Α Λ Ι Σ Μ Ο Σ 35 , 49 , 1 0 9

Σ Η Μ Α Σ Ι Α 59 , 6 3 , 6 7 , 7 9 , 97

σ κ έ ψ η 5 3

σ ο λ ι ψ ι σ μ ο ς 3 5

Τ Υ Π Ι Κ Η Δ Ι Ε Ρ Ε Υ Ν Η Σ Η 59

— θ ε ω ρ ί α 59 , 61

Υ Λ Ι Σ Μ Ο Σ 33

υ π ό θ ε σ η 2 9

Φ Ρ Α Σ Η 2 0 , 6 7 , 97

physikal i smus 119, 121, 125, 127

φ υ σ ι κ ή 9 , 1 2 9

Ψ Ε Υ Δ Ό Σ 3 5 , 77

ψ υ χ ο λ ο γ ί α 26 , 51 , 81 , 1 11 , 1 19

Documents

Rudolf-Carnap-Φιλοσοφία-και-λογική-σύνταξη