Rrugae ArbëritRruga

e ArbëritBotim Periodik i Shoqatës “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”. Viti II i Botimit. Nr. 1(21). Janar 2008 Çmimi: 50 lekë, 20 dinarë

cyan magenta yellow black

Adresa e redaksisë: Blloku i banesave “Gintash”, Laprakë. Tel.068 31 19 232. E-mail: Lid_gazeta@yahoo.com. www.dibra.org

“Ja 11 arsyet“Ja 11 arsyet“Ja 11 arsyet“Ja 11 arsyet“Ja 11 arsyetpse duhenpse duhenpse duhenpse duhenpse duhen

hequr vizat mëhequr vizat mëhequr vizat mëhequr vizat mëhequr vizat mëShqipërinë”Shqipërinë”Shqipërinë”Shqipërinë”Shqipërinë”

Nga Dr. ARGËTIM FIDAKryetar i Komunës Dibër

Popullata e Dibrës dheStrugës është shumë e

indinjuar nga lajmi i dhënëpas vizitës së Kryetares sëKuvendit të Shqipërisë nëR.M. pas së cilës ajo edhedeklaroi para mediave seMaqedonia nga 01.02.2008do të aplikojë regjim të kal-imit kufitar me Shipërinëvetëm se për personat qëjanë pajisur me viza në Am-basadën e Maqedonisë nëTiranë, ndërsa nuk do të le-jojë që të njëjtët të pajisenme viza në pikë-kalimetkufitare. Administrata e R.sëShqipërisë reagoi shumë erevoltuar për këtë kthim pra-pa në marrëdhëniet mes dyshteteve, kur botërisht Qever-ia e Maqedonisë mundohettë proklamojë bashkëpunimshumë të mirë me Sh-qipërinë në të gjitha fushatsi: ajo e mbrojtjes, ku bash-kërisht edhe me Kroacinëme “Kartën e Adriatikut” ten-tojnë që të hynë në NATO

Bashkëpunimi në sferën ekulturës dhe arsimit, shkëm-bimi tregtar dhe ai turistik kashënuar rritje të vazh-dueshme, dhe kur kihet para-sysh për historinë më të retë Maqedonisë në fillet e pa-varësisë së saj, kur ishteembargoja greke ishte Sh-qipëria mike që e njohu ndërtë parat dhe hapi portin e Dur-rësit për furnizim me naftëdhe të gjitha artikujt që mun-gonin. Që nga viti 2005 pasnjë përmirësimi të dukshëmtë këtyre raporteve, 60 sho-qata jo qeveritare nga të cilat40 nga Komuna e Dibrës nëMaqedoni dhe 20 shoqata joqeveritare nga Bashkia ePeshkopisë dhe KomunatGjuricë dhe Maqëllarë nëShqipëri lobuan që të nënsh-kruhet” Memorandumi përbashkëpunim mes KomunësDibër me Bashkinë e Pesh-kopisë dhe Komunat Gjuricëe Maqëllarë, me obligim qëkëto komuna dhe shoqatat joqeveritare të lobojnë tek të dyqeveritë me të vetmin qëllim-heqjen e regjimit të vizavemes dy shteteve”.

(Vijon në faqen 2)

Filluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e Arbërit

Filluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëFilluan punimet nëRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e ArbëritRrugën e Arbërit

Foto: H.Uka

ABONOHUNI NËGAZETËN “RRUGA

E ARBËRIT”Cel: 068 31 19 232,

TIRANË - Tel: (04)233 283PESHKOPI - Tel: 0218 4233

Nga Rexhep TORTE

Për tërë ata që pretendojnëtë arrijnë nivel prestigji të

pa merituar dhe jashtë kush-teve e standardeve, në Kroaciekziston një e thënë popullore“Noga Liçka, cipela Beçka”, qëdo të thotë se “shputa gjigan-de e këmbës primitive të lika-sit nga Dallmacia, nuk mundtë hyjë lehtë në këpucën ele-gante të Vjenës së kulturuar”. Kjo e thënëalegorike-metaforike kryekëput ngjan mesjelljet e Maqedonisë lidhur me aplikiminnga ana e saj të vizave për shtetasit eShqipërisë.

Maqedonia me politikën e saj meskine

NGA DITARI I GAZETARIT PËR KUFIRIN

Destruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj Shqipërisëpo dëmton Shqipërinë dhe vetvet-en. Është absurde që Maqedoniame një ekonomi të dobët dhe memë shumë se 300 mijë të pap-unë, me qytetarë që për të mbi-jetuar mbledhin koret e bukësnëpër kontejnerë, të vendosë vizame Shqipërinë për të goditur eko-nominë e dy vendeve.

Problemet e Maqedonisë meKishën Orthodokse në Beograd,problemi i mosnjohjes së shtetit

maqedon nga Bullgaria dhe problemi meemrin e Maqedonisë me Greqinë, dësh-mojnë qartë se ky shtet i ri Ballkanik, pashqiptarët mund të shkrihet si sheqeri nëujë.

(Vijon në faqen 4)

I pyetur për efektet e vendimit të Maqedonisë për aplikimin e vizave për shtetasit e

Shqipërisë, Ilir Krosi, kryebashkiaku i Pesh-kopisë, deklaroi se: “Banorët e Peshkopisë,janë shumë të befasuar nga ky vendim ab-surd i Qeverise së Maqedonisë. Tashmë nambetet vetëm t’i kthehemi emrit ish Repub-likë Jugosllave e Maqedonisë. Vetëm filozo-fia e Millosheviqit apo e pasuesve të tij mundtë merr vendime të tilla tashmë në shekullin21. Të gjithë jemi befasuar e indinjuar nga kyvendim për ndryshimin e regjimit te vizavemes Shqipërisë dhe Maqedonisë, pasi kjo

Vizat, pronocohet për mediat Ilir Krosi, kryebashkiaku i Peshkopisë

“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”po na kujton “Klonin”-rrethimin me tela megjemba që ishte para vitit 1990 e që me ardhjene demokracise, Dibranet në dy anët e kufirit ehoqën me revoltë popullore”. Duke folur përpasojat që mund të shkaktojë një vendim ikëtillë, ai shtoi se: “Nëse zbatohet ky vendim iShkupit, do të sjell efekte mjaft negative përbanorët e rajonit tonë në dy anët e kufirit. Do tëketë vështirësi në shkëmbimet tregtare, nëlëvizjen e lirë të njerëzve, në shkëmbimet tonakulturore, lëvizjet turistike, kontaktet e shkëm-bimet miqësore e vëllazërore.

(Vijon në faqen 3)

Kryet e Nelës donKryet e Nelës donKryet e Nelës donKryet e Nelës donKryet e Nelës donpashin e Brahimitpashin e Brahimitpashin e Brahimitpashin e Brahimitpashin e Brahimit

Nga Naim PLAKU - FAQE 11

VISARE NGA ODA DIBRANEFJALË NË SEPETEFJALË NË SEPETEFJALË NË SEPETEFJALË NË SEPETEFJALË NË SEPETE

Shkolla pedagogjikeShkolla pedagogjikeShkolla pedagogjikeShkolla pedagogjikeShkolla pedagogjikee Peshkopisë, njëe Peshkopisë, njëe Peshkopisë, njëe Peshkopisë, njëe Peshkopisë, njëpërvojë e pasurpërvojë e pasurpërvojë e pasurpërvojë e pasurpërvojë e pasur

arsimore, një historiarsimore, një historiarsimore, një historiarsimore, një historiarsimore, një historiNga kujtimet e paharruara të

ish drejtorit të sajDR.ASTRIT HOXHA - FAQE 6-7

EMIGRACIONEMIGRACIONEMIGRACIONEMIGRACIONEMIGRACION

Nga Abdurahim ASHIKU - FAQE 8

Ku më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyremaleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?

ESSEESSEESSEESSEESSE

(ese edhe autobiografike)Nga AGRON TUFA - FAQE 9

Janusi QindfytyrëshJanusi QindfytyrëshJanusi QindfytyrëshJanusi QindfytyrëshJanusi Qindfytyrësh

Drita Agolli, një jetëDrita Agolli, një jetëDrita Agolli, një jetëDrita Agolli, një jetëDrita Agolli, një jetëmes botës së artitmes botës së artitmes botës së artitmes botës së artitmes botës së artitNga Shaqir SKARRA - FAQE 7

Lexoni në Faqen 5

Janar2 0 0 8 2KRKRKRKRKRYESOREYESOREYESOREYESOREYESORE

KËSHILLIBOTUESI GAZETËS

Drejtor: RAKIP SULI. Kryeredaktor: SHAQIR SKARRA.Redaksia: Naim Plaku, Rexhep Torte, Abdurrahim Ashiku,Prof. Dr. Bashkim Lleshi, Bujar KaroshiADRESA E GAZETËS: Blloku i banesave “Gintash”, market “KEN”, Laprakë.Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179. E-mail: lid_gazeta@yahoo.com

Opinionet dhe komentet e botuara nuk shprehin qëndrimine redaksisë dhe Shoqatës “LID”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë”,PROCREDIT BANK. Nr. Llog: Në lek 13-661344-0001.

Euro 13-661344-0102. USD 13-661344-0203.

Letër drejtuar kryeministrit Gruevski dhe ministrit te jashtem Miloshovski

“Ja 11 arsyet pse duhen hequr vizat më Shqipërin딓Ja 11 arsyet pse duhen hequr vizat më Shqipërin딓Ja 11 arsyet pse duhen hequr vizat më Shqipërin딓Ja 11 arsyet pse duhen hequr vizat më Shqipërin딓Ja 11 arsyet pse duhen hequr vizat më Shqipërinë”*****

Liberalizimi i regjimit të vizave mes Republikës së Maqedonisë dhe Republikës së Shqipërisë, imperativ dhe domosdoshmëri

Dr. Argetim Fida, kryetari i Komunes Diber e Madhe

(Vijon nga faqja 1)Memorandumi u nënshkrua

në Dibër dhe kopjet e këtijMemorandumi u dërguan të dyqeverive, të gjitha Ambasadavenë Tiranë dhe Shkup,si dheMinistrive të punëve të jashmepërkatëse. Me memoranduminu dhanë shkurt edhe arsyet ekëtij qëllimi madhor shumë tërëndësishëm për të gjithëqytetarët e të dy shteteve. Fat-mirësisht lobimi i komunave nëShqipëri ishte më i sukseshëmdhe Qeveria Shqiptare e kuptoise nuk mund të ketë aparthejdnë baza nacionale në regjimine vizave (ku për shqiptarët eRM-së nuk ka viza ndërsa përmaqedonasit po) ajo në verë të2006-tës e hoqi regjimin evizave për të gjithë qytetarët eMaqedonisë pa dallim për-katësie etnike, ndërsa për rec-iprocitet të Maqedonisë vazh-doi të mbajë taksën adminis-trative nga 10 euro, por ajo ihoqi vizat. Komuna Dibër iudrejtua dy herë me shkrim ishMinistres së punëve të jasht-me në Maqedoni që edheQeveria e Maqedonisë të bëjëreciprocitet dhe të heqë vizat.Por pasi që ishim parazgjedhjeve parlamentare , ajou përgjigj se shumë shpejt paszgjedhjeve edhe Maqedonia dotë bëjë të njëjtin hap, pasiqë ebindëm me argumente financia-re se të ardhurat nga pagesa evizës prej disa qind mijë euronë raport me të hyrat ngashpenzimet e vizitorëve ngaShqipëria prej rreth 60 milionëeuro vitin 2006, janë elementpengues që këto të ardhura tëdyfishohen ose trefishohen.Situatat që rrodhën në Maqe-doni pas zgjedhjeve parlamen-tare dhe si u krijua qeveria nukjanë objekt i këtij shkrimi, porata drejtëpërdrejtë ndikuan qëedhe lobimi i jonë për këtëçështje të jetë më i vogël, pasiqë dolën në sipërfaqe shumëprobleme madhore për sh-qiptarët e këtushëm, që edhesot e kësaj dite me politikën eGruevskit ato në vend që tëzgjidhen një nga një dhe tëplotësojmë standardet përNATO (Kishim shpesën se hyr-ja e Shqipërisë bashkë meMaqedoninë në NATO do tëçfaq edhe pakuptimsinë eregjimit të vizave),sigurisht domirreshim më intenzivisht mekëtë problem, i cili me mirëk-uptim do të zgjidhej shpejt.Gruevski nga muaji në muajnxjer sihariqe që edhe mëshumë të revoltoj shqiptarët, qëedhe një herë t’u tregoj se kinsepër ligjet Evropiane duheshkatë aplikohet ky regjim. Sigur-isht që edhe Shqipëria do tëjetë e obliguar që të harmoni-zojë legjislaturën e saj konformligjeve evropiane, dhe le ta bëjëse jo vetëm Maqedonia duhettë jetë në Evropë. Por Maqe-donia nuk ka regjim vizash meBosnjën, Sërbinë, Kroacinë,Kosovën dhe një grup të madh

të shteteve që nuk janë anëtaretë Unionit Evropian. Pra ligji dotë jetë në fuqi por emergjentQeveria të largojë regjimin evizave me Shqipërinë. Për muaështë e pafalshme, që sërishpër këtë problem me datë 25dhjetor të gjithë shoqatat joqe-veritare nga Dibra bashkë meKomunën, ngritën këtë problemsi shumë akut, para se këtë tabëjë Grupi parlamentar i BDI-së. Ata kërkuan nga unë që pasvitit të ri, t’i lejoj të organizohendhe të bëjnë protesta masivebashkë me të gjithë zejtarëtdhe tregtarët si edhe intelektu-alët e Dibrës dhe se do të fto-nin që të njëjtën ta bëjë edheStruga. Por unë ju kërkova aty-re pak më shumë kohë, përshkak të bisedimeve mesLiderëve për çështjen e ligjit tëgjuhës shqipe dhe ligjit përivalidët e luftës dhe familjet edëshmorëve të 2001-shit dheata patën mirëkuptim, por ven-dosën që me letër t’i parala-jmërojnë qëllimet Qeverisë dheMinistrisë së punëve të jasht-me. Ky tekst i modifikuar dojetë edhe teksti që edhe do t’udërgohet, i nënshkruar ngapushteti vendor dhe 40 shoqa-ta jo qeveritare.

Arsyet pse duhet të hiqetregjimi i vizave me R. e Sh-qipërisë:

1. Në Maqedoni jetojnë 1/3 epopullatës që janë shqiptarë.Është diskriminim për këtëpopullatë që Maqedonia të ketëregjim vizash me Shqipërinë ,ejo me dhjetëra shtete me tëcilat nuk ka asnjë lidhje popul-late, tradite, kulture asekonomike.

2. Është regjim racist dhe ipatolerueshëm për një shtet qëaspiron BE-në, që të aplikojëregjim vizash vetëm për sh-qiptarët e Shqipërisë, ndërsapër shtetasit shqiptar me ko-mbësi maqedone jo.

3. Maqedonia deklarohet përnjë politikë të fqinjësisë së mirëdhe ekuivalente me të gjithëfqinjët,që në këtë rast me Sh-qipërinë paraqet një qëndrim jotë barabartë.

4. Miqësia mes shteteve dhekombeve ndërtohet edhe nëbazë të qëndrimeve dhe ndih-mës që kanë shtetet në mo-mentet më të vështira, atë qëe bëri Shqipëria për Maqedon-inë në vitin 1992, nuk e ka bërëasnjë nga shtetet me të cilatMaqedonia nuk ka regjim viza-sh.

5. Regjim vizash mes sh-teteve egziston edhe në rastetkur ka rrezik emigrimi nga njështet në një tjetër. Sot kur Sh-qipëria ka një standard të bara-bartë jetësor të popullatës meatë të Maqedonisë, por kur kanjë rritje ekonomike dy herë mëtë madhe,si dhe investime tëjashtme dy herë më shumë seMaqedonia, rrezik të këtillë nukka, ose migrimi është ngaMaqedonia në Shqipëri.

6. Zhvillimi i turizmit dhe in-dustrisë në Shqipëri krijoiklasën e pasur, e cila ka ka-pacitet të shpenzojë shumëpara në turizmin dimëror atë liq-enor, banjor rehabilitues dheatë religjioz të cilat Shipëria nuki ka, ndërsa Maqedonia i ka mebollëk dhe këto vite edhe pseme regjim restriktiv vizash ataishin klientët më të numërt, pra

humb Maqedonia.7. Produktet ushqimore,ato

të tekstilit dhe shërbimet erestoranteve dhe hotelerike nëMaqedoni janë rreth 20% mëlirë se në Shqipëri që ngjallshumë interes edhe për shop-ing turizmin që Maqedonisë isjell dhjetra milionë euro në vitme TVSH, të një popullate rreth350.000 banorë përreth kufirit.(Korça, Pogradeci, Librazhdi,Bulqiza, Gjurica, Maqellara dhePeshkopia me rrethet e tyre, qëjanë sa 15% e popullatës sëMaqedonisë. Liberalizimi ivizave këtë shoping turizëm dota bënte rreth 4 herë më tëmadh dhe sipas llogarive tonakjo mund të arrinte deri në 150milionë euro në vit –me TVSH).Kush humb? – Maqedonia!.

8. Nga kjo rritje e tregtisë,hotelerisë dhe shërbimeve ze-jtare do të hapeshin në Ohër,Strugë dhe Dibër rreth 1000vende pune, (tatime personale- zbutje e papunësisë), do tëndërtoheshin rreth 8 qendra tëreja tregtare në këto qytete.

9. Ku është logjika e Qever-isë që nga komunat kërkon tëbëjnë plane të reja detale, përkomlekse hoteljerike, qendratregtare, rreth kufirit me Sh-qipërinë dhe rrugëve –korridorii 8-të dhe Rruga e Arbërit, kurajo me Shqipërinë shtërngonregjimin e vizave.

10. Politika deklarative eQeverisë për thithje të investi-meve të huaja dhe tëbrendshme dhe zbutjen e pap-unësisë si dhe zhvillimekonomik në këtë rast ështëdemagogji ose e njëjta nuk vlennjëjtë për të gjithë (diskrimin-

im)11. Dibra rrezikohet nga egz-

istimi i saj si pasojë e migrimitekstrem, pas shkatërimit ko-mplet të ekonomisë dhe pap-unësisë më të madhe në Maqe-doni, në rast se asaj nuk imundësohet së paku zhvillimi itregtisë si qytet kufitar dhe atëderisa Shqiperia veriore të mosketë zhvilluar infrastrukturënrrugore të saj. Nëse të dhënatzyrtare të Shqipërisë tregojnëse Maqedoninë e kanë vizituarnë 2007 –tën 220.000 shtetasshqiptarë dhe sipas tyre kanëshpenzuar rreth 45 milionëeuro, sipas nesh kjo është sëpaku dy herë më i madh pa-siqë nga zonat kufitare, vetëmme të drejtë për dy hyrje nëmuaj rreth 145.000 vetë kanëvizituar Maqedoninë dhe seciliblen gjatë vizitës ushqimin përgjithë muajin, si edhe për ras-tet e dasmave dhe ceremonivetjera dhe të gjitha këto i kalojnëpa doganë në Shqipëri, pran-daj këto edhe nuk janë vlerë-suar nga Shqipëria, por vetëmbujtjet të Ohër, Strugë, banjate Dibrës, Pelister, Mavrovë dhePopova Shapkë, ku kryesishtbëjnë nga 15 pansione dheduke llogaritur 75.000 turistë kumesatarisht kanë harxhuar nga500 euro për njeri dalin rreth45.000.000 euro.

Vendosja e një regjimi meviza nga ambasada do tekthente këto të hyra në një tëtretën. Heqja e regjimit të vizavesipas nesh do të katërfishontekëto vlera në interes të ekono-misë të Maqedonisë. Nëseedhe arsyet ekonomike për njëQeveri që deklarohet se ështëpër zhvillim ekonomik, nuk vle-jnë, ne nuk na mbetet të men-dojmë tjetër pos se për komu-nat shqiptare dhe posaçërishtpër Dibrën kjo qeveri dëshironshpërnguljen totale nga mosperspektiva, popullata e Dibrësdhe Strugës do t’u përgjigjet metë gjitha instrumentet për të dis-kredituar këtë politikë, por edheme protesta masive, të cilatshoqatat joqeveritare dëshirojnëqëmoti ti organizojnë për këtëqëllim.

* Titulli është i redaksisë

Heqja e regjimit të vizave do të katërfishonte këtovlera në interes të ekonomisë të Maqedonisë. Nëseedhe arsyet ekonomike për një Qeveri qëdeklarohet se është për zhvillim ekonomik, nukvlejnë, ne nuk na mbetet të mendojmë tjetër pos se,për komunat shqiptare dhe posaçërisht përDibrën, kjo qeveri dëshiron shpërnguljen totalenga mos perspektiva. Popullata e Dibrës dheStrugës do t’u përgjigjet me të gjitha instrumentetpër të diskredituar këtë politikë, por edhe meprotesta masive, të cilat shoqatat joqeveritaredëshirojnë qëmoti ti organizojnë për këtë qëllim.

ABONOHUNI NË GAZETËN“RRUGA E ARBËRIT”

Abonimi vazhdon për periudhën deri në Dhjetor 2008 dhe kushton 50 lekë për numër.Abonimet në Tiranë mund t’i bëni pranë redaksisë së gazetës në numrat: Cel: 068 31 19 232

ose në numrat fiks (04) 357 179; 233 283. . Abonimet në Peshkopi mund t’i bëni pranë librarisë“Fleta XXI”, pranë Gjimnazit “Said Najdeni”, me nr. tel: 0218 4233. Të interesuarit për abonime

duhet të lënë patjetër emrin e saktë dhe adresën ku presin t’ju shkojë gazeta.

Duke bërë abonimin tuaj, ju bëheni pjesë e gazetës!

Janar2 0 0 83 KRKRKRKRKRYESOREYESOREYESOREYESOREYESORE

Politika e gabuar e Maqedonisë me vizatPolitika e gabuar e Maqedonisë me vizatPolitika e gabuar e Maqedonisë me vizatPolitika e gabuar e Maqedonisë me vizatPolitika e gabuar e Maqedonisë me vizatNga REXHEP TORTE

Paralajmërimi nga Ministria e Jashtme e Maqedonisë në fillim të këtij

janari 2008 për aplikimin e proceduravepër marrjen e vizave për shtetasit sh-qiptarë për të hyrë në Maqedoni, qe njëbombë e vërtetë informative tepërshqetësuese për tërë shqiptarët në dyanët e kufirit Shqipëri-Maqedoni.

Reagimi i menjëhershëm i autoritetetë Shqipërisë, i partive politike shqiptaredhe i kryetarëve të komunave në Maqe-doni dhe kërkesa që Maqedonia patjetërduhet ta anulojë këtë vendim absurd, tëgabuar dhe të dëmshëm për dy vendet,dëshmon papjekurinë e ngucakeqësinëe vazhdueshme të palës maqedonasendaj shqiptarëve.

KUFI QË NUK MERITONASFARË VIZASH

Kufiri mes Shqipërisë dhe Maqedo-nisë nuk është si kufijtë e tjerë. Ai ësh-të kufiri më i padrejtë në botë, sepse nëbrezin kufitar Shqipëri-Maqedoni pjesadërmuese e popullatës është shqiptare,që do të thotë se kufiri padrejtësisht kandarë përgjysmë popullatën dhe tokënshqiptare të kësaj ane, e cila gjatëregjimit monist- komunist, përjetoi tëgjitha të zezat që solli perdja e çelikutnë kufi, që ndau trojet dhe bashkë mekëtë edhe familjet, duke mbetur prindëritshqiptarë në njërën anë e fëmijët e tyrenë anën tjetër të kufirit. Ndarje qëpesëdhjetë vjetët e kaluar shkaktoishumë dhembje dhe plagë të rëndashpirtërore dhe bëri që prindërit të vdesinpa i shikuar fëmijët e tyre, dhe fëmijëttë martohen e vdesin pa i shikuarprindërit e tyre, e të mos flasim përnipërit e mbesat, që të afërmit e tyre ishikonin vetëm përmes fotografive dherrëfimeve që dëgjonin. Ishin pesëdhjetëvite të vështira që nuk lenin as zogu tëfluturojë mbi kufi e jo më të lejoheshintë kalojnë njerëzit, të cilët dëgjonin zërine daulles dhe dinin se bëhet dasmë nëfshatin e tyre dhe nuk mund të shkoninas për dasmë e as për mort.

DIBRA, PLAGA MË TIPIKE EKUFIRIT

Në Dibër kufiri është vendosur meinsistimin hegjemonist ruso-serb dheme mbështetjen e padrejtë të Konfer-encës së Ambasadorëve në Londër nëvitin 1912/13, gjë që u konfirmua edhenë Konferencën e Paqes në Paris nëvitin 1919/20. Me këtë Dibra dhe sofradibrane u ndanë më dysh. U nda Dibrae Madhe nga trungu stërgjyshëror dhembeti në Maqedoni, ndërsa Dibra e Vogël- Peshkopia mbeti në shtetin amë Sh-qipërinë. Me këtë padrejtësi historikembetën jashtë trungut afër gjysma etrojeve dhe e popullsisë shqiptare sëbashku me zonën e Dibrës.

Shkrimtarja amerikane Rouz Uajlderme të drejtë shkruan se "Dibra iu muarShqipërisë siç nxirret me thikë sythi injë patateje". Ndërkaq, reformatori serbi asaj kohe Dimitrije Tucoviq, shprehetse "Kjo shkëputje bëri të ndahet bujkuprej arës, bagëtia prej kullotës, fshatiprej mullirit, blerësi dhe shitësi ngatregu, duke i prerë tërë burimet e jetës".

DEMOKRACIA SOLLIHAPJEN E KUFIRIT

Më 9 qershor të vitit 1992, pasardhjes së demokracisë, u bë hapja ekufirit në vendkalimin Bllatë. Megjithatë,edhe pse ekziston personeli i shërbimitkufitar policor e doganor, këtu nuk kafluks të dëshiruar në të dy krahët. Janëbërë shumë vizita e takime të ndërsjel-la në nivele të kryetarëve të shteteve, tëqeverive dhe ministrave të Shqipërisëdhe Maqedonisë, janë nënshkruar edheshumë marrëveshje ndërshtetërore, mi-dis tyre edhe marrëveshje për regjimin

Dogana e Bllatës (pjesa nga Shqipëria)kufitar të dy vendeve fqinje, mirëpo re-zultatet e zbatimit nuk kënaqin.

Më 15 qershor të vitit 2000, pas treviteve të nënshkrimit, filloi edhe zbatimii Marrëveshjes ndërmjet Shqipërisë dheMaqedonisë për qarkullimin e vogël kufit-ar, për banorët e zonave ndërkufitare meshtrirje deri 10 kilometra thellësi në dyanët e kufirit. Me këtë marrëveshje ban-orët e dy anëve të kufirit pa vizë e papagesë mund ta kalojnë kufirin dhe tëqëndrojnë 24 orë në anën tjetër të kufir-it. Komisioni i përzier i ngritur mes dyshteteve deri sot nuk është takuar asn-jëherë për ta avancuar këtë marrëveshje,sepse shtetasve shqiptarë nuk u mjaf-tojnë 24 orë për të respektuar cere-monitë tona të dasmës apo mortore dhepër shkak të kufizimit të kohës së qën-drimit kthehen pa u kryer ceremonitë.

SHQIPËRIA ME BUKË -MAQEDONIA ME PUSHKË

Fryma tolerante e Shqipërisë për njëfqinjësi të mirë është dëshmuar në vazh-dimësi. Ishte Shqipëria ndër të parat qëe njohu Maqedoninë si shtet të pavarur.Ishte Presidenti i Shqipërisë Sali Ber-isha, i cili gjatë embargos që Greqia iavendosi Maqedonisë lidhur me emrin,ia hapi portin e Durrësit, që ky shtet i rii Ballkanit të mund të furnizohej e tëmos gjunjëzohej.

Përkundër këtyre qëndrimeve kor-rekte fqinjësore të Shqipërisë, Maqe-donia ka treguar një agresivitet të pama-tur ndaj Shqipërisë edhe pse në Maqe-doni në vatrat e veta jeton një numër ikonsiderueshëm i shqiptarëve.

Në gjashtëmbëdhjetë vitet e demokra-cisë në rripin kufitar Shqipëri - Maqedonikanë ndodhur vrasje në Rrajce të Li-brazhdit, ndërsa në rripin kufitar të Di-brës kanë ndodhur vrasje dhe minime tëterritorit nga ana e Maqedonisë.

Më 7 gusht 2001, Bashkim Mustafa,drejtori i Drejtorisë së Policisë Kufitaretë Shqipërisë, nëpërmjet TelevizionitShtetëror Shqiptar, deklaroi se: "në sek-torin kufitar të Bllatës te Dibra e Madheforcat ushtarake maqedonase janë afru-ar me mjete të blinduara dhe ushtarëme uniforma deri në afërsi të vijës sëkufirit shtetëror. Në sektorin e postëssë policisë kufitare të fshatit Plloshtantë Peshkopisë, një tufë e bagëtive tëfshatit, më 20 qershor 2001 ka rënë nëfusha të minuara në thellësi 200-300metra përtej kufirit tonë shtetëror, çkavërteton se në sektorë të caktuar kaedhe fusha të minuara të vendosura ngaushtria maqedonase. Në raste të cak-tuara, në sektorin e vendkalimit kufitartë Bllatës, policia kufitare maqedonaseka kthyer shtetas shqiptarë, të cilëtkanë pasur dokumente të rregullta tëudhëtimit me viza të mara nga Ambas-ada e Maqedonisë në Tiranë ose meviza kalimi në kufirin shtetëror maqedo-nas. Ka raste të keqtrajtimit të shteta-sve shqiptarë të kapur nga forcat e ush-trisë apo të policisë maqedonase. Nëdy raste ndaj këtyre shtetasve ështëpërdorur dhunë barbare, duke u shkak-tuar edhe plagë trupore. Kemi katërpersona të cilët në sektorin e vendkal-imit kufitar "Goricë" të Korçës nga poli-cia maqedonase kanë përjetuar plagëtë rënda trupore. Ndaj këtyre rasteve ne

kemi reaguar në rrugë institucionale".Ndërkaq më 27 shtator 2001, një

patrullë e ushtrisë maqedonase te fs-hati Spas në Dibër, në brezin kufitarShqipëri-Maqedoni, qëlloi për vdekje tëriun Astrit Zunçen dhe plagosi XhevahirArapin.

Në këtë periudhë të vrasjeve në kufinga plumbat e ushtrisë e policisë maqe-donase gjeti vdekjen edhe i riu YlberShtrezi, duke kontrabanduar disa kutime çamçakëz.

Çështje më vete ishte Vendimi iQeverisë së Maqedonisë në tetor të vitit1998, me të cilin parashikohej që përushtrimin e kontrollit fitosanitar tëbimëve, të produkteve të bimëve, tëpreparateve për mbrojtjen e bimëve gjatëimportit të shfrytëzohet vetëm pika kufit-are e "Qafë Thanës", edhe pse në vend-kalimin kufitar të "Bllatës" kishte mundë-si që të kryhen të gjitha shërbimet doga-nore . Apo vendosja më vonë që mallrate akcizës-alkoolet e cigaret të kontrol-lohen dhe pllombosen vetëm në vend-kalimin kufitar Qafë Thanë, duke idetyruar tregtarët e Shqipërisë verilin-dore që të bëjnë qindra kilometra rrugëmë shumë, vetëm e vetëm për të pen-guar qarkullimin normal të mallrave.

VIZAT DO TË RRISINKONTRABANDËNDHE INCIDENTET

Të gjitha këto flasin qartë se nukmund të qëndrojë asnjë argumentim ipalës maqedonase për vështirësimin eqarkullimit kufitar mes Shqipërisë dheMaqedonisë. Zonat e rripit kufitar mesShqipërisë dhe Maqedonisë janë zoname popullatë dërmuese shqiptare, janëzona që më së shumti e kanë ndjerëdhe përjetuar gjëmën dhe plagën e ku-firit, janë zonat më të pazhvilluaraekonomikisht, që domosdo e kanë mëse të nevojshme liberalizimin e tërë-sishëm të vizave, për të pasur mundës-inë e qarkullimit të lirë të njerëzve, mall-rave, kapitalit dhe ideve, si e vetmjamundësi e zhvillimit dhe përparimit.

Vendosja eventuale që vizat për sh-tetasit shqiptarë të merren në Ambasa-dën e Maqedonisë në Tiranë do të jetëgjëja më e shëmtuar e politikës maqe-donase, e cila domosdo do ta nxisë kon-trabandën dhe incidentet kufitare që nukmund të jenë në dobinë e askujt dhe qënuk çojnë drejt Evropës ku pretendojnëedhe Maqedonia me Shqipërinë.

“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”“Vendim me shumë pasoja për rajonin”(Vijon nga faqja 1)Ky është një paradoks i madh. Ne si pushtetevendore prej vitesh kemi lobuar dhe jemi për-pjekur të ndikojmë te qeveritë tona respektive përtë hequr fare regjimin e vizave mes dy vendevetona.

Po mbajmë seminare dhe po harxhohenmijëra euro nga programet e BE-se për bash-këpunimin ndërkufitar duke trajnuar organizatajoqeveritare dhe njësitë vendore në dy shtetettona fqinje. Por kur mbyllen dyert e komunikimitsiç vepron Qeveria e Maqedonisë, për t’i shtuarpengesat e qarkullimit kufitar shtohen penge-sat, kjo do të thotë t’i biesh të mirës me shkelm.Ky vendim i ri që tenton ta zbatojë Qeveria eShkupit dëmton te dyja palët, por më shumështetasit e maqedonisë dhe Qeverinë e Maqe-donisë. – Me të drejtën e Zotit kur fqinjët tanëorientohen për së keqi dhe humbin rrugën, kemidetyrim t’i orientojmë në rrugë të mbarë. Po s’mbajtëm njëritjetrin, nuk na mban Europa”.

Me regjimin e vizave që është ende në fuqi, u shprehai,”qytetarët tanë në Dibër të Madhe, Strugë, Ohër etj. shpen-zojnë qindra milionë euro, që shkojnë në dobi të Maqedo-nisë. Shkojnë për rritjen e fitimeve për shtetasit maqedon dhepër qeverinë maqedone. Ne jemi dy vendet më të varfëra tëBallkanit Perendimor, jemi në një hap për integrimin e për-bashkët ne strukturat euro-atlantike dhe BE. Në vend që t’ishtojmë shkëmbimet, lëvizjet e njerëzve dhe mallrave, i pen-

gojme ato me vendime paradoksale. Kërkojmë tëna pranojë Europa në gjirin e saj, ndërsa në anëntjetër përjashtojmë njeri-tjetrin. Këto mendësi tip-ike Ballkanike na kanë dëmtuar me shekuj, nakane ndare, na kanë coptuar dhe na kane varfëru-ar. Ne duhet të shkëputemi nga ajo kohë e luftëssë ftohtë dhe e urrejtjes”.

Kryebashkiaku Ilir Krosi, thotë se: “Duke paturlidhje gjaku dhe marrëdhënie miqësore historikemes banorëve të rajonit në dy anët e kufirit, sh-këmbimi i vizitave është domosdoshmëri. Penge-sat e shtuara me vizat që cakton Maqedonia do t’idetyrojë shtetasit tanë që për të marrë vizë të udhë-tojnë në Tiranë me ditë të tëra me dokumenta plotë-suese dhe shpenzime shtesë. Kjo do t’i detyrojështetasit tanë që për të ardhë në Maqedoni të udhë-tojnë nëpërmjet kalimeve ilegale e të paligjshmetë kufirit, ç’ka do t’i rikthejë vrasjet incidentet dhevrasjet në kufi si në të kaluarën e afërt. Nuk duhet

të kthehemi prapa, por duhet ta ndjekim shembullin e mar-rëdhënieve Shqipëri- Mali i Zi, ku vetëm me një vulë në doganësa për të vërtetuar identitetin, njerëzit tanë lëvizin lirshëm e papengesa. Ky vendim i Qeverisë së Maqedonisë duhet anuluarpër të mirën e rajonit tonë, për integrimin e përbashkët në BEdhe NATO. Reagimet e bëra ditëve të fundit nga institucionetdhe mediat në dy anët e kufirit, besoj se do ta bindin Qeverinëe Shkupit të reflektojë për liberalizim e vizave”, tha në fund IlirKrosi”.

R. TORTE

Ilir Krosi

Janar2 0 0 8 4AKAKAKAKAKTUTUTUTUTUALITETALITETALITETALITETALITET

Nga BEQIR SINA, New York, BENSONHURST - BROOKLYNNY: Paralajmërimi për ndry-shimin e regjimit të lëshimit tëvizave për shtetasit shqiptarë,që udhëtojnë në drejtim tëMaqedonisë, ka ngjallur rea-gime edhe tek komuniteti di-branë në SHBA-së, ku men-dohet se jetojnë e punojnë rreth20 mijë dibranë .Autoritetet nëShkup thonë se kjo masë nukështë ndryshim regjimi, porjanë rregulla në përputhje mestandardet evropiane. Çka përshqiptarët e Amerikës, shihetsi e qëllimshme dhe me pra-paskena nga Shkupi, e Beo-gradi. Për të shpërngulur ve-mendjen pikërishtë në këto mo-mente kur edhe pritet shpalljae pavarësisë së Kosovës.

Kështu kanë menduar si-pas shtypit, edhe disa nga zyr-tarët në Shqipëri, Kosovë, dhepjesën shqiptare në Maqedoni,kur thonë se dy vendet fqinjekan lidhje të mira ndërkufitare,për shka të shqiptarëve të ndarënë dy anët e kufirit. Ata thonëse hapat e Qeverisësë Shkupit, duken se janë tënxituar. Bizinesmenë, qytetarë,zyrtarë lokalë të zonave kufit-are, janë shprehur kundër këtijvendimi. Kështu mendojnëedhe mërgimtarët dibranë, tëcilët, jetojnë e punojnë nëAmerikë, por, që për sesionine pushimve verore ata dhefamiljet e tyre, shpesh herënëpërmjet këtij kufiri, hyjnë ngaShqipëria - qytetin e tyre Dibërtë Madhe.

Gazeta e përditëshme ko-mbëtare Bota sot, në klubin edibranëve”Skëndërbeu” nëBruklin-Nju Jork, pronë e Hajrul-la Dacit, shqiptaro amerikan

Dibranët duke protestuar në New York

Regjimi i vizave maqedonase,Regjimi i vizave maqedonase,Regjimi i vizave maqedonase,Regjimi i vizave maqedonase,Regjimi i vizave maqedonase,ka si qëllim izolimin dheka si qëllim izolimin dheka si qëllim izolimin dheka si qëllim izolimin dheka si qëllim izolimin dhe

poshtron shqiptarëtposhtron shqiptarëtposhtron shqiptarëtposhtron shqiptarëtposhtron shqiptarët

nga qyteti i Dibrës së Madhe,iu drejtojë pyetjen anëtarve tëkëtij komuniteti se “Po ju çfarëmendoni?” dhe se A ju prekedhe ju ky regjim vizash

I pari përgjigjet, RuzhdiDema, i cili thotë se gati çdovitë ai dhe familja e tij e vizitojnërregullisht qytetin e tyre tëlindjes - prindërit në Dibër tëMadhe.”Prej kur u hap Sh-qipëria, na tha Dema, ne që nukkemi dokumentat e rregullta tështetësisë amerikane, vazhdi-misht përdorim linjën transitNew York - Tiranë, dhe pastajnga pika kufitare e Bllatës oseQafë Thanës, kalojmë në anëntjetër. Imagjinoje tani thotë aisesa dëmë na sjell ne sorollat-ja nëpër New York, për të gje-tur e marrë vizë Maqedone, tëhyjmë atje. Kjo për mendimintim tha Dema, është shumë edëmshme dhe sjell pengesa tëpaparishikueshme, nëse qever-ia maqedonase, do ta shohëpak më me gjakftotësi”.

Bashkim Rusi, dibranëi anës tjetër të kufirit ndër sh-qiptarë, nga Peshkopia, qytetkufitar ky me Dibrën e Madhe,theksojë i indonjuar se nëpërm-jet televizionit, sistemit satel-itor po e ndjek më vëmendjekëtë problem. ”Për mëse 50 vjet

Ndryshimi i regjimittë vizave meMaqedoninë -Reagon komunitetidibranë në Amerikë,gati protestatkundra këtij vendimi

u ndamë për së gjalli - dhe ifaleminderohemi Zoti, që nabashkojë edhe një herë. Por,nuk arrijë ta kuptojë sepse dheçfarë fshihet nga maqedonasitme këtë veprim. Në njëkohë që Brukseli lehtësonregjimin e vizave me Sh-qipërinë, çuditërisht Maqedoniabënë çudira me neshqiptarët, për të ndryshuarregjimin e vizave”.

I të njëjtit mendim ishtedhe pronari i këtij lokali z Hajrul-la Daci, i cili ka një pjesëtë familjes atje. Rufat Mehmetinga Gostivari, tha se ne sh-qiptarët e Amerikës, ashtu si ungritëm në protesta para OKB-së, me Universitetin e Tetovës,lirimin e Rufi Osmanit, dheluftën e UÇK-së, tani ka ardhurkoha të dalim në protesta edhepara Misionit të Përherëshëmtë Maqedonisë, dhe ndërtesëssë OKB-së, dhe të kërkojmëfuqimisht që Qeveria maqedonetë tërhiqet, nga ky vendim.Pasi, ne si qytetar amerikandhe si ish-qytetar të atij vendijemi shumë të shqetsuar, dhekurrë nuk do ta pranojmë njëvendim të tillë. Për, protestadhe përgatitjen e një peticioni icili t’i drejtohet jo vetëm Mis-ionit të Përherëshëm të Maqe-donisë, dhe ndërtesës së OKB-së, por edhe kongresit, senatititdhe Administratës amerikaneështë edhe një mërgimtarëtjetër, nga Dibra e Madhe ,zHysni Troci. Shoqata AtdhetareDibrane, tha Troci, dhe i gjithëkomuniteti dibranë në SHBA-së, duhet të ngrihet në këmbëkundra këtij vendimi, i cili syn-on të izolojë dhe poshjtrojë sh-qiptarët, në të dy anët e kufirit,shqiptaro-shqiptar.

PDSH DIBËR E MADHE, - ZGJIDHJEINSTITUCIONALE PËR VIZAT

Lidhur me regjimin e vizave mes Shqipërisë dhe Maqedonisëmë 21 janar 2007 ka reaguar Dega e Partisë Demokratike Sh-qiptare të Maqedonisë. Ajo doli kundër kërkesës së disa organi-zatave joqeveritare që problemin me vizat për Shqipërinë të zgjid-het me protesta. Lidhur me këtë ajo akuzoi Bashkimin Demokra-tik për Integrim si iniciatore të protestave.

“BDI-ja, përmes disa kuadrove të njohur të saj, të cilët bëjnëpjesë në disa shoqata dhe organizata, kërkojnë zgjidhje meprotesta”, deklaroi të hënën kryetari i degës së PDSH-së në Dibër,Bajram Capa. Ai theksoi se PDSh-ja është për zgjidhje institucio-nale të çështjes së vizave. “Derisa PDSH-ja është në Qeveri do tëketë liberalizim maksimal të regjimit në kufi”, deklaroi ai.

Një pjese të organizatave joqeveritare në Dibër, i ka bërë thirrjeqeverisë maqedonase, se nëse nuk hiqen vizat për qytetarëtshqiptarë, në Dibër do të ketë protesta.

Mbështetje për protestat e paralajmëruar në Dibër, nëse nukzgjidhet çështja për regjimin e vizave, këtyre ditëve paralajmëroiedhe kryetari i komunës së Dibrës Argëtim Fida.

Destruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj ShqipërisëDestruktivitet i Maqedonisë ndaj Shqipërisë(Vijon nga faqja 1)

KUFIJTË E VENDOSURME DHUNË

Kufijtë shqiptarë janë çështje më vete, ndajsa herë të shkruhet për to nuk është e mjaf-tueshme. Ato janë vendosur vetëm me dhunë.Plagët dhe gjëmat e kufirit mund t’i ndjejë vetëmai që jeton pranë dhe që e ka përjetuar kufirin.Kuptimi i fjalës kufi, ta ftoh shpirtin, të shtyn tëmendosh e të ndjesh një cak të fundit, vendprej ku nuk mund të kalosh lirisht, kur të duash esa të duash. Kufiri për ne shqiptarët ështësinonim i vuajtjeve. Trojet tona i ngjajnë mollëssë kafshuar nga veriu,nga lindja e nga jugu. Atyku është kafshuar molla e trojeve tona, aty ësh-të vendosur kufiri. Ata që e kafshuan mollën etrojeve tona, hëngrën atë copë molle dhe atyvendosën kufirin. Sa e shëmtuar është kjo për-rallë e gjallë, kjo përrallë e trishtueshme. Askundnë botë nuk ka kufi kësisoj për ngakonfiguracioni,askund në botë nuk gjen mollëtrojesh të kafshuar nga pesë palë dhëmbë gra-bitësish, secili më i vrazhdë se tjetri.

DEMOKRACIA DHE TYTATE MAQEDONISË NË KUFIPas ardhjes së demokracisë dhe pas për-

fundimit të punimeve në ndërtimin e doganavenë dy anët e kufirit të Bllatës, në mëngjezin edatës 5 shtator 1991, banorët e Dibrës së Mad-he dhe ata të Prefekturës së Peshkopisë, duke

parë se pushtetarët maqedonas po zvarritninhapjen e këtij kufiri, të shtyrë nga instikti i gjakutvëllazëror, me një organizim spontan ia mësyenmë këmbë drejt kësaj pike kufitare, me shpresëqë të takohen me të afërmit e tyre që nuk i kishinparë pesëdhjetë vite radhazi.

Me të afruar te pjesa maqedonase e kufiritata i priste një kordon i madh policor e ushtarakme armët gati për qitje, duke i paralajmëruar senuk mund ta kalojnë kufirin.

Nga ana shqiptare e kufirit rrugën e kishinmbërthyer si bletët jo policët e ushtarët, porpopullata e matanë kufirit për të ardhur në Dibërtë Madhe. Për shqiptarët kjo ishte një pamjeimpresionuese dhe e tendosur tej mase, qëshprehte vullkanin e një dëshire të akumuluarme dhjetëra vite, për t’u takuar me zemrat dheshpirtërat e ndarë në dy anët e kufirit.

Për të evituar ndonjë konflikt të mundshëm,pasi popullata e kishte bërë mendjen dysh përtu takuar atë ditë, përfaqësuesit e pushtetitvendor të Dibrës së Madhe, bënë përpjekje mak-simale për të shmangur ndonjë incident të pa-nevojshëm.

GLIGOROV, KLUSEV,TUPURKOVSKI E

RISTEVSKI TAKOHENME TORBESHËT

Atë ditë presidenti Kiro Gligorov dhe premieriNikolla Klusev së bashku me akademikun shovenBllazhe Ristevski, kishin ardhur në fshatin

Zepishtë-të komunës së Dibrës së Madhe përtë marrë pjesë në takimin mes torbeshëve tëkëtij fshati dhe atyre të Gollobordës së Sh-qipërisë, duke u sjellë atyre të Shqipërisë edhendihma ushqimore. Kjo i indinjoi edhe më shumëdibranët, pse torbeshët nga dy anët e kufiritmund të takohen, e shqiptarët jo.

Atë ditë edhe Vasil Tupurkovski, me cilësinëe anëtarit të Kryesisë së ish Jugosllavisë kishteardhë në fshatin Mogorçë të Dibrës së Madhepër tu takuar me popullatën torbeshe të këtijfshati. Me të mësuar për gjendjen e tendosurnë kufirin e Bllatës, Vasil Tupurkovski vendositë shkojë në vend të ngjarjes për t’u njohur mesituatën. Gjatë një fjalimi të rastit, u premtoidibranëve se së shpejti do të hapet për kalimedhe kjo pikë kufitare. Dibranët të udhëhequrnga zgjuarësia dhe urtësia, për të mos shkak-tuar konflik, i besuan atij dhe u këthyen në Dibërtë Madhe pa bërë asnjë incident, sepse kishininformata të sigurta se ushtria dhe policiajugosllave kishin sjellë përforcime të mëdha dhese mund të ndodhte edhe ndonjë incident ipadëshirueshëm.

Pas kësaj kryeministri Klusev dhe akademikuRistevki, në sallën e madhe të Pallatit të Kul-turës “Shkupi” në Dibër të Madhe, organizuanad hok një takim me qytetarët dibranë, me tëvetmin qëllim për të matur pulsin dibranëve, meç’rast u përballën me kritika shumë të ashpranga inteligjenca dibrane.

Me gjithë premtimet e dhëna nga Tupurkovs-ki, hapja e vendkalimit kufitar të Bllatës u bë më9 qershor të vitit 1992, ditën e Festës së Ba-

jramit. Afër 300 mijë banorë të dy zonave kufit-are të Dibrës së Madhe dhe Prefekturës sëPeshkopisë, që më shumë se kushdo tjetër nd-jenë thellë pasojat e bllokimit pesëdhjetëvjeçar,u takuan u përqafuan dhe u çmallën me gëzimnë buzë dhe me lot në sy. Atë ditë nuk kishtedorë gazetari e dorë shkrimtari që nuk dridhejkur përshkruante atë atmosferë të bashkimit tëpopullit dibran.

ARSYETIMETE PAKUPTIMTA

- VETËORGANIZIMI POPULLATËS

Prononcimet kokëforte të Qeverisë së Maqe-donisë se nuk do të heq dorë nga ky vendim përaplikimin e vizave ndaj shtetasve të Shqipërisë,gjoja për synimet e saj drejt BE dhe NATO-s,kanë hasur në reagime të fuqishme nga admin-istrata, partitë politike dhe qytetarët e Sh-qipërisë, por edhe nga shqiptarët e Maqedo-nisë.

Popullata e indinjuar në dy anët e kufirit shpre-het se, “po qe se qeveritë e dy shteteve nuk dotë arrijnë që të tërhiqet ky vendim i pakuptimtëpër vizat, fare lehtë mund të që qindra mijërabanorë të Shqipërisë nga zona kufitare, tëmbështetur edhe nga banorët e rripit kufitarnga ana e Maqedonisë, të organizohen dhe mepadëgjueshmëri, të demonstrojnë kërkesën efuqishme për heqjen totale të vizave”.

R. Torte

Janar2 0 0 85 PERURIMPERURIMPERURIMPERURIMPERURIM

Siç duket, ëndrra e kahershme e dibranëve më së fundi po bëhet re-

alitet. Ajo që quhet “Rruga e Arbërit” si-pas studiuesve dhe një nga rrugët elakuara në media kohët e fundit, tash-më ka nisur të ndërtohet. Nuk jemi nëprag zgjedhjesh që të zhgënjehemi,ashtu siç jemi zhgënjyer vazhdimisht.Po binden vetë dibranët se më së funditraseja e rrugës së Arbërit në një tëardhme të shpejtë do të zgjatet drejtTiranës. “Fillimi i mbarë, gjysma epunës, - thotë populli”, e pikërisht nëvendin e quajtur Gotvi gërmimet e paratë kësaj traseje nisën në muajin dhje-tor. Janë dy firma fituese të lotit 2 qënisën fillimin të parat: “Delia Group” dhe“Eurald”, njëra nga Puka dhe tjetra ngaPeshkopia. Tashmë edhe pse janarierdhi me reshje të shumta, në të gjithësegmentin e parë Ura e Çerenecit –Bulqizë, distancë kjo prej 17 km,punimet kanë filluar. Kjo zonë ështëkthyer në një kantier të vërtetë ndërti-mi, ku firmat fituese pas ngritjes sëkantiereve, blerjes së makinerisë tërëndë kanë filluar gërmimin e trasesësë rrugës si dhe veprat e artit. E kjo ubë larg zhurmave mediatike dhe pre-rjeve të shiritave inaugurues. Në këtësegment dolën fituese firma “Albavia”dhe “Karl Gega” Shkodër për lotin 1, icili fillon në Bulqizë deri tek Ura e Qy-tetit. Loti 2 u fitua nga firmat “DeliaGroup” dhe “Eurald”, e cila kryen

Filluan punimet në Rrugën e ArbëritFilluan punimet në Rrugën e ArbëritFilluan punimet në Rrugën e ArbëritFilluan punimet në Rrugën e ArbëritFilluan punimet në Rrugën e Arbërit

punimet nga Ura e Qytetit e deri nëGotvi. Loti 3 dhe loti i fundit i këtij seg-menti, si një nga pjesët më të vështirau fitua nga “Almo konstruksion” “UlzaNdërtim” “G.P.G”, lot ky që shkon deritek Ura e Çerenecit. Tashmë, të gjithafirmat fituese kanë filluar punë. Admin-istratori i firmës “Almo konstruksion”,

Shaban Bitri, një inxhinier me përvojëtë gjatë në vepra të mëdha, shprehetpër gazetën: “Edhe pse rruga shkon mësë shumti në trasenë ekzistuese, kjoka vështirësitë e saj. Sipas projektit kjoështë një rrugë me përmasa bashkëko-hore. Është me dy kalime si dhe mebankina anësore”. Ajo që na bind dhe

ne se është një rrugë me parametrabashkëkohorë është se jo vetëm dykorsitë, por dhe shtresat e asfaltimit,muret mbajtës, urat si dhe eliminimi ishumë kodrave të mëdha që ndodhennë rrugën ekzistuese me anën e gërmi-meve”. Këto do të hapen duke krijuar nëgjuhën teknike useke, të cilët na bindinse kemi të bëjmë me një projekt am-bicioz. Do të eliminohen edhe mjaft kthe-sa të rrezikshme që ndodhen në rrugënekzistuese me mure si dhe me ura. Dukeeliminuar këto, por dhe duke devijuar disaherë edhe trasenë ekzistuese, shkurto-het shumë dhe distanca në kilometra.Tashmë jemi përpara një fakti të kryer.Rruga e Arbërit ka filluar të ndërtohet. Kyështë një projekt i madh, ndoshta më imadhi pas atij Durrës-Prishtinë. Është ivetmi korridor lindje-perëndim, i cili nuk ishërben vetëm Dibrës dhe dibranëve, pori shërben të gjithë vendit. Bashkon lind-jen me perëndimin në një distancë tepërtë shkurtër. Segmenti i parë i këtij korri-dori do të përfundojë brenda 24 muajsh, icili tashmë ka filluar me ritme të larta.Projekti teknik për pjesën tjetër dhe mëtë vështirën Bulqizë-Tiranë pothuaj ësh-të gati. Pas përfundimit të segmentit tëparë, ndoshta punimet do të nisin nësegmentin e dytë. Atëherë Dibra do tëafrohet me Tiranën, lindja do të bash-kohet me perëndimin. Kjo nuk është mënjë ëndërr. Është një realitet që po bindkëdo.

Punë të mbarë!○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Nga BUJAR KAROSHI

...”Sot shkova dhe ndalova në fshatin Godvi,fshati para se të shkosh tek Ura e Qytetit dhepashë vetëm dy ekskavatorë të vegjël dhe trekamionë që “zhgërryheshin e shtypnin baltë”.Pamje që nuk të japin aspak shprese së kanëfilluar punimet për Rrugën e Arbërit” – shkruantekorrespondenti i gazetës sonë më 6 janar 2008.

Me vete ndjeja një boshllëk, se pas shumë mun-dimesh e sakrificash të një shoqërie të tërë përgati 13 vjet me radhë, gjithçka po manipulohej edegradohej, duke çuar në pikëpyetjen e madhe,për të mos pasur më rrugën e dëshiruar.

Por vetëm 10 ditë më pas, në e-mail vjen njëpamje tjetër: “Që nga Ura e Çerenecit e deri nëBulqizë janë vënë tabelat e tre kompanive fituesedhe vazhdojnë të vijnë makineritë e mëdha përtë filluar punën.

- Fshije e- mailin e datës 6! Në Godvi, ku u dësh-përova herës tjetër, sot pashë një pamje që tëngjall shpresë e optimizëm: “Ka filluar Rruga eArbërit!”.

Ishte një optimizëm i ligjshëm. Një optimizëm qëtë jep shpresë e kurajo, se më në fund, po linddielli për Dibrën, që do ndriçojë edhe gjithë Sh-qipërinë.

“Po lind rruga e Arbërit!”Përpos kësaj, po atë ditë, kronikat nga Kuvajti

japin edhe lajmin tjetër: Kryetarja e Parlamentit,znj. Jozefina Topalli, po vizion vendet arabe medy dosje në valixhen e saj: Njohja e pavarësisësë Kosovës dhe investimet në Rrugën e Arbërit.

“Kryetarja e Parlamentit u kërkoi bizneseve ku-vajtiane të investojnë në Shqipëri dhe, kryesisht,në Rrugën e Arbërit”, - thotë kronika me telefonnë Top Channel nga Kuvajt City”.

Pas këtyre dy lajmeve të gëzueshme në këtëfillim viti, të vijnë në kujtesë 12 vite të shkuara,kur Radio Tirana do të transmetonte kronikën eparë mbi rrugën. Shumëkush atëherë e quantenjë ëndërr, e bukur natyrisht, por që nuk realizo-hen...

Por, ja ku erdhi dita, filluan punimet! Dhe kjo,falë ndjenjës e ndërgjegjes qytetare të dhjetëraintelektualëve dibranë, idealet e përkushtimi i tëcilëve nuk u ndal nga asnjë pengesë, përkun-drazi, sa më shumë pengesa që hasnin rrugës,aq më shumë energji mblidhnin brenda vetes përt’ua përcjellë, në fillim bashkëqytetareve të tyredhe më pas deputetëve, ministrave, qeverive, përtë ardhur te kjo ditë e nisjes së punimeve.

Rruga e Arbërit, ajo që deri para pak kohëshishte ëndërr, frymë e fjalë, këto ditë të para tëvitit 2008, ka zbritur në tokë dhe, ditë pas dite,nën uturimën e makinerive të rënda merr trajtatreale të një rruge moderne, që shihet e preket,që të mbush me gëzim e shpresë. Ruspat e ko-vat e mëdha të ekskavatorëve të fuqishëm, duketse këtë herë, bashkë me dheun, shkurret dheferrat, venë përpara në honet e të shkuarës edhehamendjet, thashethemet, dyshimet e spekulimetse rruga nuk mund…, nuk do të…, ju gënjejnë…nuk bëhet.

Ka ditë që fjalën e kanë marrë dhe po flasinekskavatorët, agregatet e makinat e mëdha të

transportit. Ka ditë që tashmë flasin me djersëne tyre, mekanizatorët, teknikët, inxhinierët. Dhekur flasin ata të gjithë, ne të tjerët duhet të hesh-tim e të përkulemi para djersës së tyre. Nuk ishinparë asnjëherë më parë në “mbrapabotën” ekëndej Qafës së Buallit aq makineri e kantiere sashihen këtë fillim viti, aty ku po rilind Rruga eArbërit. Nëse ndonjë nostalgjik ka parë ndon-jëherë, dikur…, diku…, në këtë “mbrapabotë”tonën, mund të ma kujtojë dhe unë i kërkoj ndjesë.

Por 30 vite më parë, pikërisht në Gotvi, në zonëne Zerqanit, ku sot po rilind rruga e re, ish kryem-inistri i kohës, Mehmet Shehu urdhëron ndërpre-rjen e zgjerimit e të përmirësimit të rrugës për nëPeshkopi.

Por tani është koha të frenojmë kriticizmin etepërt dhe mëdyshjet tona dhe të themi gjithënjëzëri: “Punë të mbarë!”

Kështu do të tregojmë se e meritojmë rrugënqë po projektohet e po ndërtohet!

E meritojmë Rrugën e Arbërit!

Rruga e Arbërit, ajo që deri parapak kohësh ishte ëndërr, frymë efjalë, këto ditë të para të vitit 2008,ka zbritur në tokë dhe, ditë pas dite,nën uturimën e makinerive tërënda merr trajtat reale të njërruge moderne, që shihet e preket,që të mbush me gëzim e shpresë

Janar2 0 0 8 6ARSIMARSIMARSIMARSIMARSIM

Shkolla pedagogjike e Peshkopisë, njëShkolla pedagogjike e Peshkopisë, njëShkolla pedagogjike e Peshkopisë, njëShkolla pedagogjike e Peshkopisë, njëShkolla pedagogjike e Peshkopisë, njëpërvojë e pasur arsimore, një historipërvojë e pasur arsimore, një historipërvojë e pasur arsimore, një historipërvojë e pasur arsimore, një historipërvojë e pasur arsimore, një histori

Askush nuk e harron lehtë fillimin nëprofesionin e tij të zgjedhur. Sapo

mbarova fakultetin matematikë-fizikë nëInstitutin dyvjeçar në Tiranë, më emëru-an në shkollën pedagogjike të Peshko-pisë. Nuk kisha pse të jem i pakënaqur,më kishin emëruar pranë familjes timedhe në një shkollë të mesme. Do tëzëvendësoja Kleanthi Qendron, njëmësues i shkëlqyer, që u transferua nëTiranë në një shkollë të lartë. Më 15gusht të vitit 1953, ku u paraqita në drej-torinë e shkollës, më priti ngrohtësishtdrejtori i saj prof. Shefik Osmani. Asis-tova në provimet e vjeshtës, por dhe nëprovimet e një nxënësi që po merrte dyklasë në një vit. Dua ta kujtoi këtë emër.Ai ishte Lazam Koldashi, tepër serioz,të cilin në vitin shkollor 1966-1967 kurunë drejtoja shkollën e mesme “NaimFrashëri” në Durrës, ma sollën sizv.drejtor. Pra, drejtimi i kësaj shkollebëhej nga mësuesi dhe ish nxënësi i tiji mirë. Së bashku kemi përballuar punëshumë të vështira. Ishte i palodhur nëpunë. E kujtoj me mall këtë ish nxënëse koleg që prej disa vitesh nuk jeton.Viti i parë i punës ka qenë shumë i vësh-tirë për mua. Shkolla pedagogjike kish-te shumë pak klasa, në mos gabojvetëm nga një paralele. Megjithëse nëmaturë gjeta nxënës që ishin shumëpranë moshës sime, çuditërisht jamndjerë tepër i respektuar. Nuk kam pa-sur asnjë problem në marrëdhëniet mënxënësit e mi. Ata vinin shumica ngazona të thella dhe ishin bërë jo vetëmnxënës, por dhe konviktorë të mirë, tëurtë, të sjellshëm, të etur për dije, sh-kurt, të mrekullueshëm. Natyrisht, dukeardhur nga shkolla fshati, ndonjëherëme mësues jo të mirëpërgatitur, atakishin edhe mjaft vështirësi, sidomos nëvitin e parë ndonjëherë gjendja enxënësve ishte aq shqetësuese, sa kjonuk mund të mos reflektohej edhe tekkolektivi i mësuesve.

Pas një pune shumë të madhe, vitine parë të punës e kisha mbyllur mirë. Endjeja kënaqësinë e kësaj pune. Isha isigurt se tani që kisha kaluar me shumëkujdes të gjitha lëndët e dhëna, vitin edytë do të kisha mundësi më shumëpër përsosje metodike. Provimet, sido-mos ato të maturës, qenë një provëedhe për mua. Atë vit në provimet ematurës, si përfaqësues i Ministrisë sëArsimit dhe Kulturës na erdhi ShabanArra “Mësues i Popullit”, një figurë enderuar e arsimit. Na kishin vlerësuar.Provimet e maturës u bënë me seriozi-tetin më të madh dhe me kërkesa tëlarta. Mbetën të kënaqur të gjithë ngapërgatitja e maturantëve tanë. Disa ngakëto nxënës shkuan për studime jash-të shtetit, por shumica u emëruan më-sues në rrethet përkatëse. Duhet thënëse në shkollën tonë vinin nxënës edhenga Burreli, Kukësi, Tropoja, të cilëtstrehoheshin në konviktin e shkollës.

Erdhi viti i ri shkollor, viti i dytë imi nëpunë. Duke menduar se do të kisha mëshumë kohë të lirë, me mikun tim ToninRrota fillova të mësoj me nota kitarën.

Pranova edhe një rol të rëndësishëmnë një pjesë teatrale që po e vinte nëskenë Shtëpia e Kulturës. Në teatër kishaluajtur shumë herë, madje unë kishapërfaqësuar Peshkopinë në olimpiadëne parë teatrale në Tiranë, ku grupi ynë uvlerësua me fletë nderi. Për t’i respektu-ar dua të përmend emrat e pjesëmar-rësve, që tani nuk jetojnë më: Vasfi Xhela-dini, Ismail Hoxha dhe Adil Shehu.

Drejtorin e shkollës pedagogjikeShefik Osmani e transferuan në Tiranëdhe mua më kishin piketuar si zëv-endësin e tij. Telegrami për këtë emërim

Nga kujtimet e paharruara të ish drejtorit të saj dr.Astrit Hoxha

kishte ardhur me firmën e ministrit tëasaj kohe Bedri Spahiu. Duke qenë nëmoshë mjaft të re për një përgjegjësi tëtillë dhe me pak përvojë, mora guximinta kundërshtoj këtë detyrë, por mëpremtuan edhe nga Ministria e Arsimitse do të më ndihmonin në punën time.Unë do të isha drejtori i katërt që kurshkolla pedagogjike u hap në vitin 1948,si vazhdim i shkollës unike që ishtehapur në vitin 1945. Drejtor i parë kish-te qenë Rexhep Kadzajdej nga El-basani. Atë e kishte zëvendësuar Pan-di Cici. Shefik Osmani qe drejtori i tretëqë zëvendësova unë. Pas meje erdhënZenel Sula, Sami Ferzi, Shemsi Man-jani dhe Myslim Koka.

Mora në dorëzim detyrën e re dhenuk dija nga t’ia nisja në fillim, porShefiku ishte shumë sistematik. Kish-te lënë një dokumentacion të rregullt meplane të detajuara mujore dhe vjetore.Gjatë periudhës sime në drejtimin eshkollës pedagogjike, unë dua ta evi-dentoj një rast unikal të marrëdhënievetepër njerëzore të Jashar Menzelxhiut.Atëherë i kishim lutur disa nxënës qëmbaruan shkollën për të vazhduar stu-dimet jashtë shtetit, por nuk kishin pran-uar. E njoftova vetë Komitetin e Partisë.Në shkollë erdhi vetë Jashari.

“M’i mblidh ato maturantët, - më tha.”Kur u futëm në klasë, ai më foli në

vesh:“Çfarë mendon ti, që t’ju them këty-

re.”

Edhe unë, po në vesh i them:“Nuk të mësoj. Ju dini t’ju flitni më

mirë sesa unë, si prind e si drejtues”.Por, për çudi, as ai nuk i bindi dot.

Arsyet që nxirrnin ishin kryesishtekonomike. Megjithatë, kur u larguaJashari nga shkolla i porositi përsëri:“Mendohuni, mendohuni se ndoshta dotë pendoheni më vonë”.

E kisha detyrim moral këtë parantezëqë bëra, sepse Jashar Menzelxhiu ish-te mjeshtër i komunikimit me njerëzit.Gjithnjë i sinqertë, dashamirës, i gjerënë shpirt.

Megjithëse në fillim e kundërshtovadetyrën në shkollën pedagogjike, unëpërsëri iu përkushtova me të gjitha af-tësitë e mia. Problemet ishin të shum-ta.

Brenda lokalit të shkollës, në katin esipërm, ne kishim konviktin (veç djemtëe veç vajzat, ndërsa në katin përdheskishim mensën, kuzhinën, magazinatetj.

Kam drejtuar edhe shkolla të tjera(pedagogjiken e Beratit, industrialen eDurrësit), por përgjegjësia për punët ekonviktit në Peshkopi ishte tepër e mad-he. Në konviktin e Peshkopisë mëso-nin edhe vajza të ardhura kryesisht ngarrethi i Dibrës. Ishte me rëndësi tëveçantë shkollimi dhe emancipimi i fem-rës dibrane. Për këto vajza duhej treguarnjë kujdes i jashtëzakonshëm. Një letëranonime dërguar prindit të një vajze, ecila kishte demonstruar njëfarë miqësietë sinqertë me një bashkënxënës, mëka marrë më se dy muaj preokupacion.Prindërit e vajzës erdhën të alarmuar dheme mendimin që ta largojnë vajzën ngashkolla. E bindëm se vajza kishte sjell-je shembullore dhe e siguruam se letër-shkruesin do ta gjejmë. U ktheva në njëhetues. E gjeta se cili nxënës e kishteshkruar atë letër, por ai nuk e pranoi.Problemin e zgjidha me “besë burrash”.

Nxënësit i thashë (ai ishte i klasëssë tretë, goxha djalë dhe me mësime imirë) të jap fjalën se as nuk do të për-jashtoj nga shkolla, as nuk do të dënoj,bile gjithçka do të mbetet brenda zyrëstime. Ai e pranoi dhe unë në fakt, nukmora asnjë masë karshi tij, por ama ishpjegova se çfarë dëmesh të mëdhana sillnin veprime të tilla. Ai u betua sekurrë nuk do të bënte gabime të tilla.Dhe pikërisht ky nxënës, pas disa viteshu bë drejtor shkolle në rrethin e tij. Kole-ktivi ishte i vogël. Ne ishim miq të mirëmes njëri-tjetrit. Krijuam një atmosferëpune mjaft të këndshme. Ishte një fat imadh për mua që probleme disiplinore,pothuajse nuk kisha fare. Nxënësit ish-

in të sjellshëm, i respektonin mësuesite tyre. Gjithë puna ishte që të shfrytë-zonin më mirë orët e studimit. Shkojashpesh edhe pas dite, me qëllim që takisha nën kontroll të plotë edhe studi-min e nxënësve.

Përveç edukatorëve të konviktit, nëkontroll të studimit kishim vënë edhenxënësit më të mirë e më kërkues tëklasave. Si dhoma studimi përdornimklasat e mësimit. Duhet thënë se edhepersonelin e konviktit e kemi pasurshumë të mirë si: Shemsi Zhulali, Mith-at Agolli, Esat Caka, Nadire Hasa. Kur ushtuan klasat erdhi edhe një mësuestjetër matematike, një djalë sa punëtore i ndërgjegjshëm, aq edhe kërkues ndajvetes dhe nxënësve. Ky ishte Ismail Ere-bara. Shkoja tek të gjithë për kontroll,por tek Ismaili isha në “trojet” e mia. Is-maili i ri u mësua me kontrollet e mia, idoli “turpi” dhe bashkë këmbenim men-dime e përvojë si dy shokë të mirë.

Kujdes duhej treguar edhe për katërklasat e shkollës ushtrimore që ishinpjesë e shkollës sonë. Aty bëheshinpraktikat mësimore pasive dhe aktive.Në shkollën ushtrimore kishin sjellëmësuese dhe mësues të mirë. Të gjithëishin të mirë, veçanërisht Luan ZenelHoxha ,Jolanda Pepleka e Mark Kalaj.Duhet të pranoj se unë ndonëse e kishadhënë metodikën e aritmetikës, në fillimfutesha në kontroll më shumë për tëmësuar nga këta mësues të aftë sesat’i mësoja unë ata.

Pa u zgjatur, mund të them se u arritqë të konturohet kolektivi i mësuesveqë me punë e disiplinë punonte me syn-ime të qarta pedagogjike, me kërkesashkencore si për procesin e mësim-dhënies, ashtu dhe për atë edukativ. Nënshembullin e mësuesve po formohejedhe një kolektiv i shëndoshë nxënë-sish, të disiplinuar, të sjellshëm, tëpërkushtuar në mësim. Dhe pikërishtme këto të dhëna tepër pozitive që na elehtësonin punën, disi arritëm rezultatetë larta në përparimin e nxënësve, ku ubë një traditë e mirë që ne të mos ishimasnjëherë nën 90%. Madje, në vitin edytë e të tretë kemi arritur edhe në 97%.Si motrat tona me më shumë emër dhepërvojë kishin arritje problematike me60 e 70 % kalueshmëri. Rezultatet nëshkollën pedagogjike nuk ishin fiktive.Ishin rezultatet e një pune shumë të mirëtë mësuesve, por sidomos të një puneserioze të disiplinës së nxënësve tanësedërlinj, shumica dërmuese e të cilëveishin konviktorë.

Ndonëse shumë i ri, në detyrën timenuk e kam parë veten brenda shkolle. Ekam pasur të qartë se nxënësi përveçmësimit kërkon edhe dëfrimin. Nes’kishim terrene sportive në shkollë.Kemi punuar së bashku me nxënësit përtë ngritur fushën e volejbollit e të basket-bollit. Basketbolli ishte një sport që nukpërdorej në Peshkopi, në ndryshim ngavolejbolli, ku Peshkopia ishte përfaqësuarnë kupa republike që në vitin 1948. Mepunën këmbëngulëse të mësuesve të fiz-kulturës, por edhe me shembullin tonëpersonal, ne arritëm të krijojmë edheekipet përfaqësuese të shkollës sonë nëfutboll (shoqëria “Studenti”), pjesëmar-rëse në kampionatet e bukura lokale kuprof.Jorgji Sinjari vinte për të na bërë tifome kambanën e shkollës. Në aktivitetetkombëtare në të gjitha këto lloje sportiDibrën e përfaqësonin edhe shumënxënës të shkollës tonë. Ndërsa nëkampionatin kombëtar të basketbollit përtë reja, Dibrën e kanë përfaqësuar vajzate shkollës pedagogjike. Pra, në shkollëu gjallërua shumë jeta sportive. Shumë

(Vijon në faqen 7)

Dr.Astrit Hoxha

Janar2 0 0 87 KKKKKUJTESEUJTESEUJTESEUJTESEUJTESE

kemi bërë për dëfrimin e nxënësve.Pothuajse çdo të shtunë në mensën ekonviktit bëheshin mbrëmje dëfrimi kukërcehej, këndohej, bëheshin lojëra tëndryshme, bëhej humor me nxënës poredhe me mësues, bëhej edhe ndonjë llo-tari e thjeshtë, ku dhuratat më të shum-ta ishin qepë, patate, hudhra të mbësh-tjella, sa mezi nxirreshin nga letrat egazetat me të cilat i kishin mbështjellë.Në këto mbrëmje që ishin krejt familjare,vinin vazhdimisht drejtuesit e rrethit mefamiljet e tyre, të cilët kalonin orë të kënd-shme në mesin e nxënësve e të më-suesve tanë. Sa herë i kam rënë vetëfizarmonikës në këto mbrëmje! Me njëfarë krenarie e them se kjo nuk ma kaulur aspak autoritetin para nxënësve tëmi, ashtu sikur nuk më ulej autoriteti askur luaja futboll, volejboll e basketboll.Kam përshtypjen se ka ndodhur ekundërta.

Nxënësit kanë respektuar edhe meshumë mësuesin e tyre, drejtorin qëluante dhe dëfrente bashkë me ta. Sh-kolla pedagogjike, si institucioni më ilartë arsimor i qytetit, duhej të luantenjë rol të rëndësishëm edhe nëgjallërimin e jetës kulturore e artistiketë qytetit. Ne si shkollë kishim grupintonë artistik, por jepnim kontribut edhenë shtëpinë e kulturës së qytetit. Sh-kolla pedagogjike në ato vite ishte njëndër institucionet që vizitohej edhe ngaqeveritaret që vinin nga Tirana.

Në shkollë na erdhën edhe 3-4 deleg-acione të huaja, të cilët kishin ardhur të

Drita Agolli (Strazimiri) një jetë mes botës së artitDrita Agolli (Strazimiri) një jetë mes botës së artitDrita Agolli (Strazimiri) një jetë mes botës së artitDrita Agolli (Strazimiri) një jetë mes botës së artitDrita Agolli (Strazimiri) një jetë mes botës së artit

○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

Shkolla pedagogjike e Peshkopisë, një përvojë e pasur arsimore, një historiShkolla pedagogjike e Peshkopisë, një përvojë e pasur arsimore, një historiShkolla pedagogjike e Peshkopisë, një përvojë e pasur arsimore, një historiShkolla pedagogjike e Peshkopisë, një përvojë e pasur arsimore, një historiShkolla pedagogjike e Peshkopisë, një përvojë e pasur arsimore, një historiftuar në Kongresin e tretë të PPSH. Kuri prita në zyrë, kryetari i delegacionitaustriak si pyetje të parë bëri këtë:

-Sa vjeç është drejtori i shkollës? Pastajshtoi se tek ne drejtorët janë me mjekër.Delegacionet e huaja panë të gjithaambientet e shkollës pedagogjike dhe nëfund shprehën kënaqësi për çfarë panë.Në shkollë kishim rregull, pastërti, disi-plinë, regjim ditor. Kjo ishte objekt ikujdesit tonë të përditshëm. Nga viti nëvit shkolla rritej. Kur u largova pas katërvitesh pune nga më interesantet e jetëssime, shkolla gati e kishte trefishuarnumrin e nxënësve. Përkatësisht u rritedhe numri i mësuesve. Unë kisha gje-tur mësuesit Julie Levani, Ali Demeti,Jorgji Sinjari, Gjergj Frashëri e ndonjëtjetër që vinte për të plotësuar normën.Pastaj erdhën Perikan Dizdari, ShefkiHafizi, Sotir Temo, Tonin Lufi, KadriShupleja, Ismail Erebara, Zenel Sula,Mois Cami, madje Zeneli dhe Moisiukishin qenë dhe nxënës në këtë sh-kollë, kishin kryer dhe studime të lar-ta. Kështu, Zenel Sula kishte mbaruarstudimet në Moskë e Moisi Cami kish-te mbaruar në Tiranë për bio-kimi.Megjithëse shkolla pedagogjike gjatëkëtyre viteve kishte krijuar një emërshumë të mirë jo vetëm në qytet, poredhe në organet drejtuese. Unë e nd-jeja se duhet të bëja atë që kishte bërëmiku im i ngushtë Nuri Abdiu. Nuriu ela Ministrinë e Jashtme ku punonte, nënjë zyrë tepër komode, dhe erdhi nëPeshkopi si zv.drejtor për konviktin, përtë plotësuar studimet e mesme që i

kishte ndërprerë për arsye të tijat. Morimaturën tek ne dhe fitoi bursën për tëvazhduar studimet e larta për pedagogji-psikologji në Bashkimin Sovjetik. Mbaroime sukses, u bë një pedagog dhe studi-ues i shquar në fushën e psikologjisë dhesot mban titullin prof.dr në psikologji sidhe “Mësues i Popullit”. Duke pasur kon-sideratën e drejtuesve të rrethit të Dibrësdhe atyre të Ministrisë së Arsimit dheKulturës, veçanërisht të zv.ministrit Kare-hman Ylli, mua m’u dha e drejta për tëshkuar në Universitetin e Tiranës (u happo atë vit në 1957) dhe kështu plotësovastudimet e larta, të cilat i mbarova nëvitin 1959. Pas studimeve kam punuaredhe në vende të tjera si drejtor i shkollëspedagogjike Berat, drejtor i shkollës sëmesme “Naim Frashëri” Durrës, drejtor ishkollës së mesme industriale Durrës,shef seksioni i arsim kulturës Durrës. Pordua të them se është pikërisht shkollapedagogjike Peshkopi ajo që më përgatitisi drejtues shkolle dhe arsimi. Dhe këtukam përfituar përvojën më të mirë. Duatë theksoi se unë kam bërë diçka të mirëpër atë shkollë, por e them jo për modes-ti, por dhe vetë shkolla pedagogjike kabërë shumë për mua. Për të dhe përnxënësit që unë punova ruaj kujtimetmë të bukura të jetës sime. Dhe vetënxënësit na e kanë shpërblyer mundin.Ata janë të shumtë dhe kanë shkëlqyernë jetë.

Studiuan jashtë shtetit nxënës të sh-kollës pedagogjike Peshkopi si: ZenelSula, Izet Bajrami, Nuri Abdiu, MersimSeiti, Rasim Çiku, Xhelil Gjoni, Riza

Lika, Abdi Baleta, Mustafa Hoxha etj.Shumë të tjerë i kryen studimet në sh-kollat e larta në vendin tonë.

Midis tyre pati edhe të tillë që ushquan në fusha të ndryshme të jetëssë vendit. Në fushën e shkencës u dal-luan Agim Bardulla, Enver Hysa, Sha-ban Çollaku, Veli Bici, Hajri Shehu,Shefqet Hoxha, Fran Lena, Naim Plaku,Hasan Leka. Në fushën politiko sho-qërore-administrative e metodike u dal-luan Xhelil Gjoni, Tefta Cami, Safet Zhu-lali, Fehmi Abdiu, Abdi Baleta, NatashaShehu, Maxhun Peka, Sulejman Tomçi-ni, Mustafa Hoxha, Riza Lika, AdemSollaku, Shemsi Manjani, Ramiz Lela,Genc Bardulla, Esat Sula, Lazam Kol-dashi, Kadri Zhulali, Sami Shehu, ShefkiShehu, Dali Tota, Abdurrahman Tota,Tomorr Hoxha etj. Të më falin ato ishnxënës që i kam harruar dhe që gjith-ashtu mund të jenë dalluar edhe në fushatë tjera si të krijimtarisë, sportit p.sh LutfiManjani, Rexhep Bardulla, etj...

Më duket se ka qenë një punë jo emençur fakti që kjo shkollë, e cila krijojnjë traditë shumë të pasur e të vyer (qëe pamë edhe kur festuam 40 vjetorin esaj, ku edhe unë mora pjesë me njëkumtesë timen) e që ishte krenaria eqytetit të Peshkopisë dhe e qarkut tëDibrës u mbyll pa arsye bindëse. Në fakt,u mbyll jo vetëm një shkollë, por edhenjë përvojë e pasur pedagogjike, një his-tori e një kontribut i madh i kësaj shkollenë ngritjen e nivelit arsimor e kulturor jovetëm të rrethit të Dibrës, por edhe tërretheve Mat, Kukës, Tropojë etj.

(Vijon nga faqja 6)

Nga SHAQIR SKARRA

Dija fare pak (për me mos thënë asgjë) përjetën dhe veprën e regjisores së parë shqiptare

Drita Agolli (Strazimiri). Para pak ditësh më ra në dorëlibri i saj “I paemri”dhe e lexova menjëherë. Fill paslibrit më rastisi të takoja edhe vetë Dritën, një gruakjo e moshuar, por sytë e saj nuk e kishin humburbukurinë e viteve që mbart mbi supe. E takova bash-kë me Zeqi Agollin, bashkëshortin e saj, një diplomatkarriere, të cilët bashkë po rrufisnin kafen e mëngjes-it në një nga lokalet e Tiranës.

Bota e artistit është e madhe, është e mbushurme ndjenja krejt të veçanta, që e bëjnë atë të duketpara njerëzve të zakonshëm si një njeri, madje nëshumë raste si një njeri jo normal. Kjo vjen ngaqëartisti i jeton ngjarjet e zakonshme dhe të jashtëza-konshme ndryshe nga të tjerët. Artistët, sidomos tëskenës, provojnë në çdo rast emocione të shumëfish-ta, pasi jetojnë dhe me jetën e të tjerëve, gëzojnëme gëzimet e të tjerëve, trishtohen me trishtimet tëtjerëve. Kështu më ndodhi dhe mua me artisten emerituar, mjeshtren e madhe Drita Agolli (Strazimi-ri), kur u afrova tek tavolina e tyre. Në fillim sikur ustep nga diçka e panjohur, por pastaj foli rrjedhs-hëm, tregoj krejt jetën e saj në pak minuta që qën-druam bashkë.

Drita ka lindur në stinën e bukur të verës, më 2qershor të vitit 1925 në Maqellarë të Dibrës dhe ështëtepër krenare për origjinën e saj. Vajza e patriotit dheatdhetarit Ismail Strazimiri, i cili jetoi luftërat më tëpërgjakshme që ndodhën në vendin tonë, si ajo kundërhordhive serbe, si dhe pushtimi nazifashist, ku dhe rame armë në dorë në kullën historike të Elez Isufit.

Drita, atëherë e re në moshë, ka marrë pjesë aktivenë Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare si dhe ishtedelegate e gruas së Dibrës në Kongresin e parë tëgruas, mbajtur në qytetin e Beratit në gusht të vitit1944.

Në vitin 1954 ndoqi studimet e larta për dy vjet nëInstitutin e Arteve të Bukura të Bukureshtit (Rumani)për skenografi dhe kostumografi teatri. Në vitin 1956deri në 1960 vijoi studimet e larta në ish BashkiminSovjetik në Institutin Shtetëror të Artit Dramatik GITISme emrin “Lunacarski” për regji teatri. Studimet imbaroi me rezultate të larta. Me kthimin në atdhe nëvitin 1961 emërohet në Tatrin Popullor dhe njëkohë-sisht pedagoge në shkollën e lartë për aktorë “Ale-ksandër Moisiu” që nga themelimi i saj. Në vitin 1974emërohet shefe katedre në e Degën e Dramaturgjisë.Si pedagoge dhe udhëheqëse artistike e kurseve katërvjeçare me studentët e Institutit Dramaturgjik ka vënënjë sërë spektalesh premierash. Në fushën e peda-gogjisë artistike ka përgatitur disa breza aktorësh, tëcilët sot konsiderohen si thesare të artit dramatik dhe

kinematografik shqiptar. Në vitin 1985 nderohet metitullin “Artiste e Merituar” për veprimtarinë e saj tëgjerë si aktore, regjisore dhe pedagoge në fushën eartit dhe më 2001 nderohet me titullin më të lartë“Mjeshtre e Madhe”.

Drita Agolli është regjisorja e parë grua në Shqipëri,por jeta e saj nuk kaloi si mbi dafina, edhe pse ishtevajza e një patrioti dhe atdhetari që kishte bërë gjithçkapër çështjen kombëtare.

Ashtu siç thotë dhe zoti Kudret Velça në par-athënien e librit të saj, problemet e mëdha për Dritënnisin kur fillon punën. Zhgënjimi i saj vjen që ditën eparë. Studiuar për katër vjet në Institutin e Luniçarskitpër regjisore, ajo kur kthehet në Shqipëri është edetyruar të punojë si aktore. Një vendim i tillë do takishte dekurajuar, do ta kishte çarmatosur një artisttjetër, por jo Dritën. Si aktore në teatrin popullor kainterpretuar këto role: Merieli në “Zëri i Amerikës” ngaLavrenjev, viti 1951; Bianka në “Otello” nga Shekspiri,viti 1953. Gertruda te “Hamleti” nga Shekspiri, viti1961; Klea në “Dhelpra dhe rrushtë” nga Figuerto, viti1961; Ortensia në “Zonja e bujtinës” nga Karlo Goldo-

ni, viti 1962; Drita në “Mbi gërmadhat”nga FadilPaçrami, viti1962; Armanda në “Qeni i kopshtarit”ngaLope de Vega viti 1963; Elena Andrejevna në “XhaxhaVanja” nga Anton Çehov, viti 1964; Donna Luçia në“Karnavalet e Korçës” nga Spiro Çomora, viti 1964.

Jo vetëm si aktore, por shkëlqimi i saj si artisteështë padyshim në regjisurë. Ishte regjisorja e parëfemër dhe që ishte diplomuar jashtë.

Drita Agolli (Strazimiri) ka vënë në skenë si regjisoreedhe mjaft drama si: “Shtërngata” nga Cao Y, viti1963; “Roje nën llambat e neonit” nga Shi-Men dheLu Shin-Cen, viti 1965; “Tokë e zjarrtë” sipas romanittë Thoma Frashërit, dramatizuar nga vetë regjisorja,viti 1967; “Lumi i vdekur” sipas romanit të Jakov Xoxës,dramatizuar nga Kudret Velça, viti 1975; “Pabesia”nga Leka Bungo, viti 1978; “Luiza Miller” nga FrederikShiler,1979; Opera “Vjosa” me libret të Llazar Siliqitdhe kompozitor Tish Daija, 1978; “Familja e Peshka-tarit” nga Sulejman Pitarka, viti 1980; “Njerëzit e thellë-sive”, viti viti 1981; “Te ura” nga Minush Jero, viti 1983;“Djali Plangprishës” nga Ndrek Luca, viti 1984;“Shënomëni dhe mua” nga H. Minarolli, viti 1988; “Mar-ianida Pineda” nga Garcia Lorka, viti 1989 dhe nëmoshën 75 vjeçare, në tetor të vitit 2000, Drita Agolli(Strazimiri) do të vinte në skenë “Njeriu, virtyti dhekafsha” nga nobelisti italian Luixhi Pirandelo.

Jo vetëm kaq, por kur shfleton sot shtypin e kohës,Drita ka botuar edhe mjaft artikuj kritik si “Cuca emaleve në skenën tonë”, 19 mars 1967 në gazetën“Bashkimi”; “Shfaqje që të rrëmben me forcën e sajideo-artistike”- gazeta “Mësuesi” 1 nëntor 1969; “Tri-fytyrshmëria e aktorit” - revista “Skena dhe Ekrani” Nr4. 1987; “Nga salla vlerësime për skenën” - gazeta“Drita”, 10 dhjetor 1989; “Më shumë role se sa vite” -revista “Skena dhe ekrani”, Nr 1.1990; “Kur zgjohetlashtësia” - gazeta “Zëri i Popullit”, prill 1993.

Në vitin e trazuar të 1997 Drita botoi librin auto-biografik mbi jetën e saj në artin dramatik me titull: “Ipaemri”, i cili është pritur mjaft mirë nga kritika dhelexuesit shqiptar.

Drita është e moshuar sot, se siç shprehet dhe vetë:“Pleqëria nuk të harron. Ajo është tinëzare dhe e pam-ëshirshme, sepse, sado të përpiqesh, as nuk e munde as nuk e fsheh dot, ashtu siç nuk fsheh dhimbjenapo kënaqësinë, urrejtjen apo dashurinë”.

Por, përsëri, tek sytë e saj është po ai shkëlqim qëka qenë dikur dhe nuk tregojnë fare plakje. Fundja,artistët nuk mplaken në sy, zemër e shpirt.

E tillë ka qenë dhe është regjisorja e parë shqiptare“Artistja e Merituar”, “Mjeshtrja e Madhe” Drita Agolli(Strazimiri).

U ndamë me këtë artiste të madhe dibrane meshpresë se do të takoheshim shpejt dhe takimet meartistë të skenës dhe ekranit janë me vlera të mëdha.Nga bota e artistëve fitojnë të gjithë.

Drita Agolli (Strazimiri)

Janar2 0 0 8 8EMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRAEMIGRACIONCIONCIONCIONCION

Ku më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyreKu më çon atyremaleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?maleve Gëzim Nezha?Nga ABDURAHIM ASHIKU

E di Gëzim Nezha, e di. Mado shpirti, ma do zemra,

bile, kur e mendoj ajo hov ter-ma e donë të çajë gjoksin, tëdalë dhe e lirë të fluturojë atyremaleve, atyre vendeve që ti menjë fjalë të vetme mi vure për-para, siç vihet kafja në ato anë,e siç nis kuvendi në ato oda.

Qejfi ma ka Gëzim Nezha,por këmba nuk ma mba. Shpirtima do Gëzim Nezha, por fry-ma ma dro.

Të çash Gjalicat e të bieshnë Çidhën, të ngjitesh shkallëvetë Gjalicave e të shtrohesh nëGurë Lurë, dikur në fëmini,tregimet e udhëtarëve më ng-janin me përralla, me legjenda.I kam përfytyruar dhe i përfyty-roj edhe në këto çaste që pobisedoj me ju. Është shuar ajorrugë. Ti je i ri dhe nuk e di nëse të ra ndonjëherë në hise tëkalosh asaj rruge, që as rrugëdhish nuk mund ta quash dheas rrugë njerëzish. Rrugë pël-lumbash të egër me fole nëshkëmbinj ndoshta, megjithëseedhe pëllumbat i frikeshin veri-ut kur ai vinte me borë e sufer-inë.

Poshtë, në krah të kanalit, kekaluar sa e sa herë kur shkojee vije në Peshkopi, tek “ NazmiRushiti “, ku fillove e mbaroveshkollën e mesme. Kur mbaroveuniversitetin për biokimi ndoqetjetër rrugë. U ngjite malit përp-jetë për të zbritur në Borie-Lurë,Fushë-Lurë, Lurë të Vjetër, KrejLurë, Kurbnesh, Rrëshen... Mëe gjerë ajo rrugë, në kabina apombi karroceri makinash tëngarkuara me dru e lëndë ndërti-mi, me bimë mjekësore e min-eral bakri.

Nuk tu ndanë rrugët në jetëGëzim Nezha. Nuk tu ndanë askur u shkule nga Gurë – Lura ere në fushën e gjerë të Durrësit,në Xhafzotaj ku, me dy shtyllate jetës babë Halitin e nënëAishen dhe me tre vëllezërit:Eduardin, Arbenin dhe Hekura-nin hapët themele e bëtë “ nganjë shtëpi secili “...

E le profesionin e mësuesitGëzim Nezha, e le se nuk tëngopte me bukë e jo më të tëjepte mundësitë për të blerëgurë qemeri për portën e kullëssë jetës tënde. Sa herë kalovemaleve të huaja Gëzim Nezhapër tu ulur këtu në kafen e mird-itorit në Agiu Meletiu për tarrëkëllyer një gotë raki ?

Tridhjetë e tre herë...Sa, sa ?Tridhjetë e tre herë...Luaj vendit bre burrë se 33

herë përbëjnë rekord ginis...Mirë e ke, drejt e ke, se me i

mbledhë e me i përshkruar tëgjitha ata që kanë përjetuar sh-qiptarët, me kalim maleve e de-teve, rekordet janë të pa arrit-shme. Asnjë libër, i çfarëdomadhësie qoftë, nuk do t’i nxinte.

Ku the se banon o mikuim ?

Po të quaj mik megjithësepak kripë kemi ngrënë bashkë.Por, me njerëz si ti, që vetëmpas një shtrëngimi duarsh nëTiranë më gjete në Athinë, nukka nevojë të hash thasë mekripë që të quhesh mik.

Burimet e Setes

Gezim Nezha

Jeton në Kato Patisia bash-kë me dy vëllezërit, me Eduar-din dhe Hekuranin që, siç thua,e ke marrë përdore maleve qënë të njëmbëdhjetat e jetës,fëmijë fare, dhe tani është 26vjeç. Bravo miku im, të lumtë.Një jetë dhe dashuri vëllazëroresi kjo do ta bëjë ShqipërinëZonjë.

Të pyeta se kur do ta lëshGreqinë dhe të kthehesh në Sh-qipëri dhe më dhe një përgjigjeqë më befasoi: “ Kur të hyjë Sh-qipëria në Evropë “ (! ).

Deri atëherë ? Atëherë fëm-ijët tuaj, Kleanthi e Sidorela qëjanë në gjimnazin e Shijakutdhe Kirteni e Artiola që janë nënëntëvjeçare do jenë rritur endoshta do të të kenë bërë gjy-sh. E largët është rruga jonëdrejt Evropës ( pse themi drejtEvropës kur ne jemi në Evropë,në zemër të saj ? ) Na e zgjatpolitika e mbrapshtë, e majtëapo e djathtë qoftë, politikë nërrota, pa çati e pa themele...

Na ndanë vëlla, na ndanë...Donë të kthehemi pas. Ke

dëshirë ta lëmë këtë raki Kretetë nxjerr nga bërsitë shterpe tërrushit që ia kanë vjedhur mush-tin e ëmbël ? Me ty jam, veçme një kusht. Zgjidh cilën odënë Gurë – Lurë dhe na ul atje.Unë e kam provuar njëherë tëulem në lagjen Thanë dhe nukmund ta harroj kurrë atë mik-pritje e atë muhabet të ëmbëlme një gotë raki thane përparae një pjatë me gjizë me specae pastërma keci të skuqur nëprush. Jam ulur edhe në lagjete tjera, në odat e fisit Nezha eMurati që kanë nxjerrë burra qëkanë bërë kuvend.

Donë ta lemë fshatin e tëngjitemi malit ? Atijmali me përrenj tërrëmbyeshëm midisgjelbërimit të pishaveqë u ngjajnë gishtaveqë lart lidhen tek njëdorë e tek një krah ifuqishëm? Atij maliqë mban një ndërbukuritë më tëshquara të Sh-qipërisë ? Këmbë nukkam por shpirt po. Kudonë ta mbushimgrushtin me ujë buri-mi e të fusim buzëtsa të na çahen prejtë ftohtit ? Tek Liqenii Luleve ? Bukur egjete. Burim më tëmirë dhe më të ftohtënuk gjen në tërë ma-let e Lurës. Donë t’i

futemi mes për mes me notndonjë liqeni ? Ai i Gallabësngrohet që në qershor po nukka shumë thellësi. Liqeni i Ziështë më i miri për të notuar.Unë në vitin 1992 kam kaluardy javë të mrekullueshme dukenotuar në qetësinë e ujërave tëtij. Në daç beso e në daç mosbeso por lezetin e atij notimi nukdo ta ndërroja me asnjë plazhtë vendit. Është diçka që ka njëlloj madhështie e bukurie qënuk e shpjegoj dot.

Donë të shkojmë në Fushë tëPelave, të ecim mes luleve nëqershor e të kapim kosën për tëformuar ato zigzage bari të pre-rë që andej i quajmë zakosa?Apo donë që tia marrim rrugëspër në Qafë Murrë e Mat, midispyllit e krojeve nën degët epishave e arrneneve. E shoh seu lodhe dhe donë t’i biem në tëmajtë e të zbresim në bjeshkëte Pllajës, të pimë ujë në atëburimin në mes të luginës, tëhamë bukë e gjizë stani me kosqë pritet me thikë dhe nëmbrëmje të kthehemi në katund.

Gurë Lura është një vend ibukur i dashur Gëzim, gjynahqë e keni lënë. Është e bukurme natyrën që i ka falë Zoti,natyrë e cila po të futet në “eko-nominë e tregut” bukurinë do tashndërronte në një pasuri tëmadhe, në një begati për bre-za të tërë.

Bëmë muhabet në fillim përGjalicat e vjetra por nuk bëmëpër “ Gjalicat e reja “. Nuk uulëm tek ai burimi në fund tëfshatit që i jep jetë të përher-shme lumit të Setës. Nuk për-fytyruam Gani Tuçepin elegjendës së ndërtimit të kana-leve dhe ujëmbledhësve tektereziste gjermankën mbi njënivelë uji e tek tërhiqte këm-bëzën e saj. E pe ku ra plumbi? Atje duhet të kalojë kanali.Ndodhte kjo në vitin 1960 aponë 1961 – shin. Nuk e mbajmend mirë se arkivi i letrave mëka mbetur në Shqipëri, nëgjumë, në pritje për tu zgjuar.Asokohe Gjalicat e bënë tëvetën, morën jetë njerëzish qëprovuan t’i hapin barkun...

Do kalonin vite me plumbine gjermankës në shkëmb de-risa treqind trima ( si në legjen-da ) nën drejtimin e GaniTuçepit dhe Beqir Kalisë do tëgdhendnin mbi mal atë qëgazetarët e kohës do ta qua-

nin “ ekspozitë e trimërisë di-brane “. Unë kam lexuar njëreportazh të ditës shkruar nëgazetën “ Bashkimi “ nga njeringa gazetarët më të mirë tëkohës sonë, Hamit Boriçi, njëpikturë e skulpturë e gjallëtrimërie për njerëz me të vërtetëheronj, njerëz që për eksploz-ivë përdorën barutin e predhavetrofe të luftës, për njerëz qëvarur për orë të tëra në litarëbënë foletë nga nisën të hapentunelet. Ishin jo pak por 3500metra shkëmb. U hapën jo pakpor 600 metra tunele. U çanëdhe u hapën pa asnjë makin-eri. Nuk u përdor as marteli, askompresori, as...Vetëm ka-zmat, barominat, daltat,çekiçët e farkëtuar në një bar-akë në krye të fshatitÇidhën...Katër muaj u deshënqë të bëhen të gjitha këto dheuji i Setës të ujiste për herë tëparë më 4 korrik 1967 tokat eÇidhnës e Grykë Nokës, për tëudhëtuar më tej në 42 kilome-tra drejt Dardhës e Reçit, drejtSinës e Arrasit, për të kaluarpastaj Drinin e vazhduar drejtKastriotit e Zdojanit...

Mos po të mërzis me këtë

kthim dyzet vjet prapa i dashurGëzim ? Më fal në qoftë seështë ashtu. Po të kthej mbarë,në ditët e sotme, në këndin enjë ëndrre për të nesërmen,ëndërr që do të dëshiroja megjithë shpirt që ta jetosh...

Do të doja që diku poshtë,pak më lart atij hidrocentralit qëmerr e kthen në dritë ujin ekanalit të Gjalicave, të ngrihejnjë digë e lartë deri në nivelin ekanalit. Të ngrihet me argjilëne Çidhnës e me çimenton e njëfabrika çimentoje të ngritur nëvend ( ka një studim të shumëviteve më parë për të ). Do tëformohej një liqen i bukur që dotua bënte me sy liqeneve tëLuleve, Gallabës e Liqenit të Zi,një liqen me trofta e me varkaqë do të lundronin midis asajpamje madhështore malesh easaj “ ekspozite të hershmetrimërie “. Gurë Lura do të kthe-hej në një fshat me këmbët eshpatullat mbi liqene, në njëstacion teleferiku që do t’i lidhtetë dy pjesët e trupit të saj.

A e ke ëndërruar ndonjëherëqë Gurë Lura jote, që Seta jote,që liqenet tua do të shkrinin nënjë të vetme bukurinë dhe be-gatinë, do t’i jepnin vetes dhevendit dritë dhe gjelbërim ?

Po ta kesh ëndërruar me sig-uri nuk do të thoshe “ do të ikiprej Greqia kur të hyjë Shqipërianë Evropë “. Por do të thoshe “Jam gati të bëj tridhjetë e tre rrugëmë këmbë nga Greqia në GurëLurë “ për ta mbajtur mbi shpatul-la dhe për ta arritur atë ditë.

...Unë jam pak ëndërrues idashur Gëzim, ëndërrues me “këmbë në tokë “. Ëndrrat e çojnëpërpara njerëzimin. Kur jetonmidis ëndrrash të shtohet jeta...

Faleminderit që më more emë çove në ato vende ku fshi-hen perlat e Shqipërisë evropi-ane, Shqipërisë të sënesërmes...

Athinë, 20 janar 2008E-mail:

a_ashiku@yahoo.gr00306938103747.Kanali i Setes

Janar2 0 0 89 ESSEESSEESSEESSEESSE

Janusi Qindfytyrësh(ese edhe autobiografike)

Nga Agron TUFA

1 Që në muzgun e fëmijnisë së her-shme mbaj mend një përrallë me moraldidaktik, të cilën gjyshja ime ma rrëfentepambarimisht, por njëditëzaj, papritmasma rrëfeu me finale të ndryshuar dhes’hoqi dorë nga varianti i ri, sado që unëprisja zemërngrirë finalen e variantit tëparë. Është fjala për historinë e babaitplak të tre djemve që vdes në shtrat.Para se t’i mbyllë sytë e të niset përatje ku shkojnë e s’kthehen, djemtë epyesin atin e tyre:

- Çfarë pasurie na ke lënë baba?- Gërmoni në kopsht, - u thotë ai, -

gërmon thellë e më thellë dhe do të gje-ni një qyp me florinj.

Bijtë i përvishen punës. Edhe sot nd-jej ritmin monoton të kallzimit të gjysh-es: “Gërmo e gërmo, gërmo e gërmo,gërmo e gërmo...”. E shquaja qartë vi-zllimin metalik të kazmave që nguleshinnë dheun e butë, ritmin e goditjeve,shpatullat dhe ballët e tyre të djersiturnën diellin pranveror, duke u fundosurkokëngjeshur në gropën e madhe të ale-gorisë së plakut, i cili, pa pikë mëshirei priste përskej, matanë paravolisë. Çdovit, mandej, kopshti i vëllezërve jepteprodhime të bollshme dhe s’di se ciliprej vëllezërve rrahu i pari ballin ndërm-jet rreshtave të tekstit për “floririn” enënkuptuar me vonesë. Mirëpo ime gjy-she u tregua më mizore se plaku i rrëfen-jës. Ajo i shfarosi të gjitha nëntekstetdhe pa asnjë aludim ndërmjet rreshtashmë çoi gjithëherë në një finale të pash-mangshme, duke ruajtur nga kallzimi imëparshëm veçse monotoninë ezbërdhylët të përsëritjes së rrëfimit:“Gërmo e gërmo, gërmo e gërmo, gër-mo e gërmo...”. Si në një fil të marrtëqëmtoja deri në imtësi harkimin e vrul-lshëm të krahëve, nguljen nervoze tëkazmës dhe lugët e lopatave që pastro-nin përmbrapa. Por gjyshja përsëristeacarueshëm kallzimin, teksa ndërronteme shkathtësi shtizat e çorapeve qëthurte, gjersa, befas, kazma pushoi,lopatat nuk u ndjenë. Nuk po gërmohejmë. Epo shyqyr, thashë.

- E gjetën qypin?- Qypin e gjetën, po thuaj sa e thellë

shkoi gropa!- E thellë, sa?- E thëllë sa nuk mjaftonin litarët e

gjithë kuajve të katundit për t’i nxjerrëprej andej ku qenë rraposë.

- Po qypin, gjyshe?- E hapën dhe qypin dhe e gjetën të

mbushur rrafsh e buzë për buzë me....- Florinj! – brita triumfator.- As mos të të rrejë mendja! – tha,

duke kërcënuar ashpër me gishtintregues, duke mbajtur një shtizë ndërdhëmbë.

- Po me çfarë pra? – pyeta pësh-tymëtharë nga ankthi.

- Me mut! – tha vrazhdë dhe heshtinjë copë herë.

- Prandaj, mos të të rrejë mendja tëgjesh florinj me kazëm, por mesohu t’iikësh asaj, - sosi ftohtë ajo.

2 Them se gjyshja më shpërfaqi përherë të parë, në stilin e saj, fytyrën eprapme të përrallës, aspak ngushëlluese.

Realiteti në shtëpi ishte krejt i ndryshëmnga ai jashtë pragut. Shkolla, librat, sllo-ganet, këngët që na vinin në gojë t’i kën-donim, nuk përputheshin kërkund, nukkishin pikë lidhjeje me mizerjen e përdit-shme në shtëpi, me varfërinë, urinë, zhe-let me të cilat mbulonim shtatin, meharenë fëmijnore që reduktohej trish-tueshëm. Përtej pragut, gjithë e më qartëshpërfaqej një botë e ndërlikuar, e huaj,deri diku – armiqësore. Këtë e ndjenimunë, vëllezërit e mi dhe motra, kur bash-këmoshatarët tanë dhe ndonjë nga më-suesit zunë të na thërrisnin në çastenervozizmi “bir reaksionari”, “të deklasur”,“armiq të klasës”. Jashtë pragut të sh-tëpisë, në oborrin e shkollës, për pushimtë gjatë, nuk e harroj mallëngjimin e be-ftë që më kapte kur shihja vëllezërit e miapo motrën.

Ka qenë një ditë dimri me dëborë etufan kur shkolla e pezulloi mësimin.Vocërrakët nuk mund të dilnin në oborrse i përlante shtjella që trandte hatullatdhe çatinë. Një nga një mbërritënprindërit, i ngarkuan në shpinë bijtë etyre dhe u larguan. Kisha mbetur vetëmunë, mësuesi kujdestar i fillores dhe dy-tre mësues të tjerë.

- Po këtij, si do t’ia bëjmë? – pyeti tëtjerët mësuesi im kujdestar.

- Nuk erdhi kush ta marrë! – shprehuai habinë dhe zhgënjimin e tij.

- Kush është i ati? – mërmëriti njëmësuese e re me një skelet të hollësyzesh që i vizlloi pikëllueshëm.

- Lëre krahëthatin... E ka në burg, -tha ai për tim atë.

- Mor, si nuk u kujtua asnjëri prej ko-mshinjve...! – psherëtiu mësuesja e re.

Pa gjetur kurrfarë zgjidhjeje tjetër,mësuesi im i fillores vendosi të më mar-rë në shpinë. Ngula këmbë se nuk doja,por ai as që më pyeti: më ngarkoi siqengj flije kaliqafë dhe më urdhëroi tëmbahesha. Më lëshoi para portës sështëpisë sonë. Hyra brenda dhe qava.Im atë ishte në burg. Na kishte lënë tëdeklasuar dhe në ditë tufani, s’kishtekush të na sillte në shtëpi.

3 Kishte disa muaj që i lutesha nënëstime të më blinte pantallona. Gjëja qëurreja më shumë asokohe ishin tutat 140lekëshe ose tutat prej fanellate të kuqe210 lekëshe. Megjithëse këto të funditkishin një xhep prapa, më dukej skan-daloze të shkoja në shkollë me to,veçanërisht kur kishte erë: ato fryheshindhe në mes e poshtë më ngjante vetjasi specat gogozhare. Pastaj më dukejfyese që nga gjithë djemtë e klasës, unëisha i vetmi, akoma me tuta. Të tjerët ikishin veshur pantallonat që në klasëtë parë. Madje me vijën vertikale të hek-urosjes. Mbanin madje dhe rryp.

Në një dyqan të Peshkopisë, i trego-va nënës sime një palë pantallonakadifeje, kafe të errëta, me vija të hollamu si fijet e kërpudhave. E dija që nuk ikishte paratë, por i thashë që, ndon-jëherë, kur të kishte, doja të m’i blintepikërisht ato. Me ne ishte dhe një plakëvejane e fisit tonë, e veshur gjithnjë metë zeza, të cilën e thërrisnim “Nana evogël”. Ajo jetonte e vetme në një shtë-pi-përtrollëz, vetëm me një dhi shytë,futë të zezë që e ndiqte ngado, mëbesnikërisht se një qen. Dhia e zezëkishte ca sy të mëdhenj, ovalë, cekulltë jeshiltë e të vëmendshëm dhe dukejse kuptonte gjithësa kuvendohej. Nënaime doli jashtë, ku ndanë rruge pristeplaka, e cila në atë çast po qeraste dhinëe zezë me një dorë sheqer pluhur qevetëtinte nën diell. Dhia, siç më ështëfiksuar në kujtesë, lëpinte ngeshëmsheqerin me gjuhën çuditërisht të kuqe,gjë që s’e kam ndeshur kurrë më tekdhitë e tjera. Mandej, si sosi me dhinë,plaka zgjidhi cepin e shamisë dhe i dhanënës sime një pesqind lekësh, hua,

me të cilat historikisht bleva panatal-lonat e para në jetë.

Kur u kthyem në shtëpi, i vesha pan-tallonat dhe menjëherë dola në kopsht.Matanë gardhit, plaka diç harrte nënhijen e një kajsie. Kapërceva gardhindhe me ngazëllim të madh brita:

- Shih, nan’ e vogël, pantallona kadife!Pantallona kadife!

Ajo drejtoi paksa shtatin, më pa meca sy çuditërisht të zbrazët dhe thanëpër dhëmbë:

- Po, po... pantolle kadife e borxhi përbithe!

Kruajta veshin dhe erdha vërdallë ka-jsisë. Pashë nënën që rrëshqiti përskejgardhit, gati me vrap për nga shtëpia egjyshes. Pastaj u vetadhurova dukekëqyrur pantallonat dhe prapë s’u përm-bajta: “Nan’ e vogël, shihi si më rrinë!Pantallona kadife!”

M’u përgjigj, po njëlloj, pa e ngriturkokën”

- Po de, po... Pantolle kadife, borxhipër bithe!

- Pantollet do t’i mbajmë, borxhin dota lajmë!

Ishte nëna ime që kishte kthyerpërgjigjen me zë të fortë, teksa shtyutrinën e gardhit dhe i zgjati pesëqindlekët plakës, në heshtje të plotë. Kjoskenë nuk zgjati shumë. Atë e mbyllidhia e zezë që u ngrit nga rrëza e trun-gut të kajsisë ku qe ulur më një kërcitjesi thyerje shkarpash në gjunjë, e mandejme një teshtimë të fortë. Unë ndoqa pafjalë time amë me ndjesinë sikur pan-tollanat më jepnin shumë vapë.

4 Gjithë paraditen endesha nëpër kop-sht me çelësin e madh të shtëpisë tëvarur në qafë. Përtej avllisë, dy motrabinjake, në një klasë më mua, hypurmajë një dardhe përsërisnin me zë tëlartë, për të qindtën herë, vjershën eKëndimit që duhej të mësonim për-mendësh për pasdite:

Natën kur si çilimitëI merr gjumi bagëtitë,Ç’bën o Balo, Balo ti?Porsi trim unë vërtitemDhe me ujqit kacafytem...Vërtitesha dhe unë nëpër kopsht nga

mërzia. Doja të hyja në muhabet me bin-jaket përtej avllisë, majë dardhe, por samatesha t’u drejtohem, më binte ndër-mend se dje qemë zënë dhe ato më kish-in quajtur “i prekur”. Yt, të prekur, tëprekur, të prekur! Vëllait më të madh, saktheva në shtëpi, i bëra këto pyetje:

- Pse na quajnë të prekur? Kush naka prekë? Ku duket se na kanë prekë?Me çfarë gishtash na kanë prekë? Megishta me llom?

Vëllau më qetësoi. Tha se e kanë përshkak të babait që kemi në burg dhe setë kesh babanë në burg, do të thotë tëjesh kundra.

- Kundra kujt?- Kundra të gjithëve.Dhe ja, sillesha nëpër kopsht, nga njëri

skaj në tjetrin, por unë nuk isha kundrabinjakeve, edhpse më kishin quajtur iprekur. Por prapë, mbaja inat. Befas nëfund të kopshtit gjeta një grumbull tëmadh dheu të shkrifët, si të ishte miell isitur. Paksa e ngacmova me një krandekoren e dheut, kur vërshuan mizëri mil-ingona të zeza, me qindra. Binjaketpërsërisnin pajada vjershën me Balondhe nuk ishte nevoja ta lexoj vetë: unëqysh tashti e dija përmendësh. Eca dhe– o ç’lumturi! Në skajin më jugor të kop-shtit gjeta një grumbull pak më të vogëlme asi dheu si miell të situr hollë. Trazo-va koren e dheut dhe prej andej buisënmizëri milingonat, por këta ishin të ku-qërremta. Mbusha grushtat dhe rendavrapas te grumbulli i milingonave të zeza.I lëshova përsipër tyre. Fillo një luftë etmerrshme. Solla përsëri milingona tëkuqe. Disa herë. Pastaj ndoqa luftën.

Isha tifoz me mbrojtësit, por s’ishte nevo-ja t’u ndihmoja. Gjersa u kthen prindëritnga fushat. Gjersa milingonat e zeza isprapsën deri në një të kuqet.

Në shkollë atë ditë mësuesi i mbajtimbyllë nxënësit që nuk e kishin mësuarpërmendësh vjershën, ndër ta dhe bin-jaket. Ata m’u lutën t’i prisja. Me njëkusht, u thashë: nëse nuk më thoni mëasnjëherë i prekur.

I prita shumë gjatë në oborr të sh-kollës, kur të gjitha klasat e tjera qenëlarguar. Kur dolën, ishin të inatosura dhenuk folën gjatë gjithë rrugës. Vetëm kurpo u afroheshim shtëpive, njëra nga bin-jaket, ajo që ishte disa minuta më emadhe tha:

- Sa inat, sa inat më vjen... me këtatë prekurit... vetëm ata mësojnë... mar-rin dhjeta...!

Më pa rreptë, me sytë e skuqur ngalotët, sikur matej të më thoshte diç tëpazakontë. Fikthi i dridhej ritmikisht nëfytin e bardhë dhe prej çarkut të shtrën-guar të dhëmbëve iu shkep një rrënkimi pafuqishëm që s’e përmbajti dot. Iapashë dhëmbët e brishtë e të ngrohtëfëmijnorë, me çarkun tashmë të çlirëttë nofullave, ia pashë faqet e përndezu-ra, lotët që iu këputën pabesisht prejsyve të egërsuar, teksa po perëndontedielli. Dhe m’u duk jashtëzakonisht... ebukur.

I afrova shaminë që mabja për kon-trollin e pastërtisë në klasë.

- Përdore! – i thashë.

6 Aty nga vitet tetëdhjetë, në një prejditëve, si shumë ditë të tjera, në një ngaqindra ditë të këtilla, unë pashë punë-torët me veglapunët mbi supe. Ishte njëbrigadë arash që kthehej në shtëpi përdrekë. Kapërcyen përroin dhe u futën nërrugicën e shtëpive të para të lagjes. Ishtevapë. Mes maj. I kundrova tek ecninngadalë, burra e gra, të drobitur, gjun-jëkëputur, thuajse pa folur. Një pikëllim ilodhur ua mpakte tiparet e fytyrave, tëcilat thuajse i tërhiqnin zvarrë nëpërsokaqet plot dyer avllish përanash; dëg-johej përgjithkah vetëm zukama mono-tone e grerëzave degëve të përborura tëlulekumbullave, tek-tuk ndonjë lehje edobët këlyshi. Por, mbi gjithçka, ngaoborret e avllive, nga shtëpitë ndanërruge, çohej një aromë djegësire që tëshponte flegrat dhe të kapte në grykë.Më të rrallë, herë plaka, herë kalamajshkisnin si hije përskej punëtorëve, dukembajtur ndën sqetull nga dy-tri bukë tëkuqërreme misri që dukeshin si tulla mekore të plasaritur, luspore. Nën atëzhuzhimë monotone grerëzash dheavujsh me kundërmim djegësire tësheqerit të djegur me vaj, hijet e lodhurae të ligura të punëtorëve, më ngjanë atëditë me vëllezërit e përrallës në variantine gjyshes: sapo ishin kthyer nga gropastërmadhe që kishin mihur së bashku,sapo kishin hapur qypin e gjetur në fundtë saj, rrafsh e përplot me mut.

Të gjitha mungesat e tjera, mungesae qumshtit, ushqimit, mendimit, haresë,dashurisë, shtegëtojnë prore gjun-jëkëputur me lëngun e ndryshkët tësheqerit të djegur në vaj, ndërsa aromae kësaj gjelle, ta shkurajon përfytyrimin.

7Një udhë poshtë fshatit tim, shtrihejfshatit tjetër, krejt si ne, por me

një nuancë tjetër të folmje, me e të hapurdhe ç-në që prirej fort drejt sh-së. P.sh.,fjala sheqer, në fshatin tim shqiptohejsheçer, kurse në fshatin poshtë nesh –shesher. Ose fjala qull-i, në fashtin tonëshqiptohej çull-i, në fashatin poshtënesh – shyull-i. Fjala qershi-a, dukekaluar nëpër të folmen e fshatit timbëhej qeshoj-a, ndërsa në fshatin ndërne shndërrohej kshaj-a.

(Vijon në faqen 11)

Janar2 0 0 8 10HISTHISTHISTHISTHISTORIORIORIORIORI

Më 17 janar të këtij viti u mbushënplot 540 vjet nga vdekja e heroit ko-

mbëtar Gjergj Kastriot Skënderbeu. Kjoështë më tepër se një datë e shënuarnë kalendar. Është një jubile për herointonë kombëtar. Ky përvjetor duhejpërkujtuar. Mirëpo ndodhi krejt ndryshe.Nga Ministria e Turizmit, Kulturës, Rin-isë, dhe Sporteve nuk ka asnjë aktivitettë programuar, po ashtu nga Akademiae Shkencave. Është një heshtje e plotë,heshtje kjo që u vu re edhe në 600 vje-torin e lindjes së heroit në vendin tonë.Muzeu i Krujës qëndroi hapur më 17janar. Edhe galeria e arteve hapi ek-spozitë kushtuar heroit. Po a mjaftonme kaq për një figurë siç është GjergjKastrioti Skënderbeu? Heroi ynë ko-mbëtar sintetizon një epokë të tërë his-torike që mori emrin e tij: luftën kundërpushtimit osman (fundi i shek.XIV-fundii shek.XV). Nën udhëheqjen e tij, lufta eshqiptarëve u ngrit në një shkallë më tëlartë e më të organizuar dhe shënoi njëkthesë vendimtare në zhvillimin politiktë Shqipërisë. Gjergj Kastriot Skënder-

Heshtje në përvjetorin e vdekjes të heroitHeshtje në përvjetorin e vdekjes të heroitHeshtje në përvjetorin e vdekjes të heroitHeshtje në përvjetorin e vdekjes të heroitHeshtje në përvjetorin e vdekjes të heroitkombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeukombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeukombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeukombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeukombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu

Shënohen plot 540 vjet nga 17 janari i vitit 1468beu ishte përfaqësuesi më konsekuentdhe i shquar i elitës drejtuese shqiptare,që udhëhoqi me vendosmëri frontin eluftës së shqiptarëve kundër pushtuesveosmanë. Ai realizoi të parin bashkim tëshqiptarëve, Lidhjen Shqiptare tëLezhës, e cila hapi rrugën e krijimit tështetit të pavarur shqiptar, themelues itë cilit u bë ai vetë. Kujdes të veçantëSkënderbeu i kushtoi ruajtjes së buri-meve të brendshme ekonomike, tektë cilat u mbështet lufta. Duke fuqi-zuar mbrojtjen në brezin kufitar, nëlindje e në jug, ai i dha mundësi ban-orëve të viseve të lira të zhvillonin njëveprimtari ekonomike deri diku normale.Krahas mbrojtjes së vendit, Skënderbeui kushtoi vëmendje çlirimit të viseve tëpushtuara dhe ndikoi në formimin emëtejshëm të lidhjeve me banorët ekëtyre viseve, si dhe në forcimin e bash-kimin e të gjithë popullit shqiptar. Af-tësitë e Skënderbeut si burrë shtetispikatën edhe në marrëdhëniet me ven-det e tjera. Duke pasur të qartë se rrez-ikut osman mund t’i bëhej ballë vetëmme sukses, vetëm me forca të bash-kuara, Skënderbeu kërkoi pareshturpjesëmarrjen e vendeve europiane nëluftë kundër armikut të përbashkët.Epopeja e Skënderbeut e shek.XV dhevetë figura e Gjergj Kastriotit-Skënder-beut ndikoi fuqishëm në jetënshpirtërore të shqiptarëve dhe përrritjen e vetëdijes kombëtare të tyre.Të frymëzuar prej tyre, intelektualë tëshquar shqiptarë i pasqyruan e i për-jetuan ato në vepra historike monumen-tale, në të cilat nisi jetën e vet histori-

ografia shqiptare.Në fillim të shek. XVI(1504) Marin

Barleti botoi latinisht veprën kushtuarluftës heroike të shqiptarëve përmbrojtjen e Shkodrës, (rrethimi i Shko-drës). Por vepra që e lartësoi veprën etij si historian humanist është “Historiae jetës dhe e bëmave të Skënderbeut”,të cilën e botoi latinisht në Romë rrethviteve 1508-1510. Kjo vepër voluminozenjohu shumë ribotime në gjuhë e nëvende të ndryshme të Evropës. Veprate M. Barletit u bënë burimi më i rëndë-sishëm ku patriotët shqiptarë mësoninhistorine e epopesë legjendare tëshek.XV. Periudha e Skënderbeut upërjetua edhe në vepra të tjera historikenga bashkëkohësit e heroit. Një ngabashkëpunëtorët e ngushtë të Skënder-beut, Dhimitër Frëngu, shkroi latinisht,në frymën e ideve humaniste të kohës ,një vepër për jetën e Skënderbeut. Medisa ndryshime të vogla ajo ndjek rre-thimin e historisë së Skënderbeut tëMarlin Barletit, që dëshmon se kjo ve-për kishte pasqyruar drejt realitetin his-torik, të njohur e të panjohur edhe ngabashkëluftëtarët e afërt të Skënderbeut.Vepra e Dh. Frengut u botua pas vde-kjes së tij e përkthyer italisht, dhe njo-hu shumë ribotime në këtë gjuhë. Njëvepër tjetër e rëndësishme për të njo-hur shoqërinë shqiptare të shek.XV ësh-të “Historia dhe gjenealogjia e shtëpisësë Muzakajve”, shkruar në italisht më1510 nga bashkëluftëtari i Skënderbeut,Gjon Muzaka. Ajo mbeti në dorëshkrimdhe për vlerën që ka për historinë mes-jetare shqiptare, botuesi i saj i shek.XIX

me të drejtë e ka cilësuar atë si një“margaritar”. Por vlen për t’u përmendurnë këtë plejadë autorësh që kanë shk-ruar për Skënderbeun dhe romantiku injohur arbëresh Jeronim De Rada përhartimin e veprës së tij “Skënderbeu ipafan”(1873), rrugën e të cilit do ta nd-jek më vonë edhe Naim Frashëri meveprën e tij “Histori e Skënderbeut”(1898) me vargje karakteristike:

Kruj’ o qytet i bekuar!Prite, prite Skëndërbenë,Po vjen si pëllumb i shkruarTë shpëtojë mëmëdhenë.Vargu i poetëve që iu kthyen

epokës së Skënderbeut nuk përfundonkëtu. Ai ka vazhduar me gjeneratat nëvazhdim, duke u bërë burim i të gjithëkrijuesve, e veçmas atyre që shkruajnëpoezi. Për veprën e tij madhore shkru-an edhe shumë shkrimtarë të huaj nëmesin e të cilëve përmendet edhe njëpoemë e shkruar në gjuhën islandish-te, duke e rritur figurën dhe epokën e tijnë piedestalin e një personaliteti nëhistorinë e njerëzimit. Skënderbeu ushndërrua në simbol të luftës për liri epavarësi. Ai mbeti një figurë e dashurpër shqiptarët dhe në këngët, gojëdhënate tregimet e shumta popullore, duke idhënë atij tiparet e një figure legjendare.540 vjetori i vdekjes së heroit kaloi pazhurmë në vendin tonë, ashtu siç kaloidhe 600 vjetori i lindjes. Shteti heshti.Akademikët dhe historianët siç duketpo përgatiten për rishkrimin e historisë.

Në Peshkopi aty ku ka truallin heroiynë nuk u ndje fare ky përvjetor që du-hej përkujtuar me madhështi.

Skënderbeu dhe muzeu i pafatNga Dr. SELMAN MEZIU

Të ndanë nga gjiri i ngrohtë familjar që në vogëli. Vetë Sulltani të

helmoi me të dashurit e tu, vëllezëritdhe nuk u mjaftua me kaq, të robtoie të bëri shkrumb e hi gjithçka nëatdheun tënd të shtrenjtë.

Nuk harrove asgjë nga mynxyratqë të bënë, o i pafati Skënderbe, uktheve të rivendosesh dinjitetin efamiljes së Kastriotëve, të sh-qiptarëve, t'u sjellësh atyre gjënë mëtë shtrenjtë LIRINE. Legjione tëpafundme turke u hodhën me zjarre hekur mbi ty si komandant e pop-ullin tënd për gjatë një çerek shek-ulli.

Të përgatiten komplote pas ko-mplotesh, dredhi pas dredhie diplo-matike, të tradhtuan me të afërmit etu gjeneralë, Moisiu i Dibrës e yt nipHamzain etj. Kur rënkoje në shtra-tin e vdekjes venezianët të morënshpatën e përkrenaren tënde dhepafatësia jote, o gjenerali me i madhi shekullit të pesëmbëdhjetë nuk undalua, ushtarët turq të shkatërru-an varrin e të morën kockat e tuapër t'i bërë hajmali.

Populli yt u mbyt i tëri nën pellgjete gjakut të vet dhe të një lemerieklithmash që shuheshin mbyturazinë ujërat e deteve drejt perëndimit,ku qeveritë e popujt e tyre drid-heshin nga barbarizmat që shkak-tonte ushtria turke kudo që ajo sh-kelte.

Me to shkoi gjithçka që ti gatoveme mendjen e shpatën tënde,njerëzit që ishin kapedanë në ush-trinë tënde, kancelaria e shtetit tënd,

burra, gra fëmijë, rapsodë, piktorë,mbrojtës kalash e prodhues gjyleshetj.

Gjithçka e mbuloi një errësirë ekobshme dhe një tmerr i pafund,ndërsa arshivat e Vatikanit, të Vene-cies, të Milanos, Firences, Bolonjës,Raguzës (Dobrovnik), Stambollit umbyllën, mbi ty ra pluhuri i harresës,errësirës. Nga shekulli në shekull,nga dekada në dekade, nga viti nëvit shfletuan, zbuluan, shkruan, pik-turuan historianë, kronikanë, studi-ues, sociologë, shkrimtarë, piktorënga Franca e Italia, Gjermania e Hun-garia, Holanda e Bosnja, Serbia eAnglia, Greqia e Turqia, Spanja e Ru-mania, duke daktilografuar mijëra emijëra faqe, peneluar portretin tënde betejat e kryera, por edhe sot ekësaj dite ka pika të errëta në jetëne veprimtarinë tuaj diplomatike, luft-arake, ekonomike, në artin e drejtimittë shtetit, o Skënderbeu i pafat.

E më tej pyetjet: kur linde, data,viti, të morën apo s'të morën peng,

kur, qysh ndodhi, u largove ngabeteja e Nishit, por kur si, shkatër-rove hordhi të shumta të fuqisë mëtë madhe botërore të asaj kohe, pora është e saktë gjeografia e bete-jave të tua legjendare e kalave, ngajeni, franceze, turke, italiane, serbe,bullgare, matiane, shkodrane, kuk-siane apo dibrane apo diçka tjetër,kur vdiqe, si e qysh ndodhi.

Edhe pse monumentet e tua vësh-trojnë me syrin shqiponje krenare nësheshet e Tiranës, Krujës, Shkupit,Prishtinës, Romës, S.Demetrio Cor-one, S. Giorgo Albanese të Italisë,në Bruxele të Belgjikës e në Genev-er të Zvicrës. Juve, o legjendar, nëvitin 1997 ju dogjën muzeun e Bar-letit, bilbilit tënd të parë, në Shko-drën e tij, në Sinjë të Dibrës në ven-dorigjinën tende, siç shkruajnë disa,të rrëmbyen Stemën e Kastriotëvetë gjetur këtu nga një bujk e të rua-jtur me shumë kujdes në këtë muze.

Kush janë këta që në këtë fundshekulli të njëzetë duan të shuajnë

pavdekësinë tende, o heroi ynë ko-mbëtar? Por me fat mbeti statuja egjyshit tënd Pal Mazrek Kastriotit, icili kur shikon barbarizmin që iu ësh-të bërë stendave, fotografive, re-likeve që kanë shpëtuar për mrekulli,shtresën e pluhurit që ka zveniturgjithçka, glasat e zogjve të ndrysh-kem, të cilët ushqehen me kokrrate misrit, grurit e fasuleve duke"zbukuruar", pamjen e mureve tëdhomave e objekteve të këtij muzeu,me një dhembshuri atërore, atdhe-dashurie e krenarie prej shqiponjesikur thotë:

Shqiptarë të mirë kushdo që jeni,dibranë, matjanë, tiranas, shko-dranë, professorë, deputetë, intele-ktualë, studentë, ju emigrantë tëepokave të ndryshme në Stamboll,Nju Jork, Athinë, Romë, Firence,Paris, Londër, Berlin etj mblidhni mebujari e shpirtmirësi pak para të ngri-ni nderin e birit të Gjon Kastriotit nëpiedestalin e merituar, në vend-origjinën e vet...

FTESË PËR BASHKËPUNIMGazeta “Rruga e Arbërit” është e hapur për çdo lloj bashkëpunimi.

Të Interesuarit mund të sjellin opinionet e tyre për çeshtje e problemetë ndryshme që shqetësojnë Dibrën e dibranët.

Redaksia mbetet e hapur për çdo lloj bashkëpunimi, me synimin e vetëm: përhapjen e sëvërtetës dhe mendimit progresist.

Redaksia kujton bashkëpunëtorët se dorëshkrimet janë të pakthyeshme dhe jo çdoshkrim mund të botohet.

Tel.068 31 19 232. Tel: (04) 357 179 / 233 283Email: lid_gazeta@yahoo.com

Janar2 0 0 811 TRADITËTRADITËTRADITËTRADITËTRADITË

Nga NAIM PLAKU

Shumicën e kullave të Dibrës i kishin pasë ndërtuar

llukovasit. Ata vinin nga katun-det e Rekës dhe zbrisnin në Di-brën e Poshtme, sa fillonin tëçelnin lulet e para të pranverësdhe nisnin punën e lënëpërgjysmë një vit më parë osepajtonin punë të reja, zakonishtkulla të larta dy-trekatëshe megurë të gdhendur, me sharapol-la e frëngji, që vetëm ata dinin t'iujdisnin aq mirë për të mbajture ruajtur një tufë trimash bren-da. Kullat i ndërtonin në vendetë mbrojtura, afër qendrave tëbanimit dhe pronave që kishtefamilja, i rrethonin me avlli prejguri, të larta e të forta për t'umbrojtur nga hasmi, me dyer tërënda që mbylleshin nga bren-da me shul metali e me ca hek-ura çengeli, që, kur hapeshin nëmëngjes lëshonin një kumbimtë frikshëm që përzihej me tëlehurat e qenve karabushë.1)

Vjeshtën që shkoi, Brahimikishte mbaruar së ndërtuari njëkullë trekatëshe dhe kësaj veredo t'i mbyllte avllinë, siç ia kish-te qejfi, një avlli rreth e rrotullme nja dy dynymë truall bren-da, me bedena çdo dhjetëmetër, me dyer të veshura meplloska çeliku, që ta mbroninmë së miri kullën, me sharis-hane 2) e gurë të latuar. Thonëse Brahimi ishte i Përgjegjet,një katund afër Kukeve, ngaishte ai Pal Kuka i famshëm iGjergjit tonë.

Ishte një burrë madhështor,dy metra i gjatë, me krah tepërtë fuqishëm, me duar të mëdhae gishtërinj të trashë si të ishin

VISARE NGA ODA DIBRANE / FJALË NË SEPETE

Kryet e NKryet e NKryet e NKryet e NKryet e Nelës donelës donelës donelës donelës donpppppashin e Brahimitashin e Brahimitashin e Brahimitashin e Brahimitashin e Brahimit

putra ariu. Kur e mbërthentekalin nga krifa, ai ulte men-jëherë kokën dhe i bindej Bra-himit si një manar. Fjalët i kish-te me dërhem 3) për të tjeratishte tamam ai BrahimPërgjegji, që i këndonte fishekunë vezme 4).

Pranvera kishte shkelur mekëmbë të mbarë. Nga Llukovakishin filluar të vinin ustallarët.Kishte zbritur dhe Nela me tëbirin, ai Nela i imët, me dy cul-lufe flokësh mbi veshë, por meduar floriri, siç i thoshin. Ai Nelaqë kishte ndërtuar dymbëdhjetëkulla lart e poshtë Dibrës, aiNela që ç'i shihte syri, ia bëntedora. Apo nuk ishte një skal-itës i mbaruar? Guri në dorën etij bëhej i gjallë, merrte frymë,këndonte... Por Nela ishte sagjysma e Brahimit. Kur qëndro-nin ballë njëri-tjetrit, Nela dukejmë i vogël, humbiste në shpat-ullat e gjëra të Brahimit. Edhedjali i kishte ngjarë të atit, sinë shtat, ashtu edhe në zanat,bile, premtonte se do t'ia ka-lonte babës. Brahimi e takoiNelën sa vuri këmbën nëPërgjegje dhe vendosi qe vetëmduart e Nelës do t'ia ngrinin av-llinë, sepse, fundja, ai këtë kullëe ndërtonte për qejf dhe t'ualinte si pasuri tre djemve të tijasllana. U shtruan një mbrëmjeaty në një lëndinë afër shtëpisëBrahimi bashkë me të vëllanëdhe Nela me të birin.

- Hakun e di, - filloi Nela. -Shtatë lira pashin për pash 5)

- I pimë kafen. - nuk e zgjatiBrahimi, që e dinte mirë sakërkonte Nela. Fillo që nesër.Gurët t'i afrojnë djemtë e mi çdomëngjes, baltën e bën dece 6)

Nuzi e ti Nelë veç ec, se pareti ke tak-fak në dorë.

Aso kohe, në anët tona nukmatej gjatësia me metër, porme pash, sa ishte gjatësia edy krahëve të hapur të burrit.Pëlhura matej me eneze 7) oseme kut 8) a përçik, 9) kur kishintë bënin me gjatësi më të vog-la, kutellë 10), shinik 11) a ham-bar për bereqete, okë 12) adërhem për pesha më të vogla,etj.

Nela e kishte bërë hesap mirëpunën që do të bënte dheshpresonte që do të ecte tëpaktën një pash në ditë dhe dotë mbaronte punë me Brahiminme Shmitër, kur kishte ndarëorok 13) për dasmën e djalit qëmbante me vete. Nela kishtenjë familje të bukur e të mad-he. Kishte dy djem dhe pesëvajza. Tri vajzat i kishte martu-ar, po kështu dhe djalin e madh.Kishte për të martuar sugjarindhe dy vajzat e vogla. Të gjithëjetonin me krahët e Nelës. NgaBrahimi do të merrte njëqind eca lira e shpresonte që t'i mby-llte nevojat e shumta edhe përkëtë vit... Por dhe Brahimi ikishte bërë mirë hesapet e vetame pashin e vet. Me pesëdh-jetë e tre lira e mbyllte rrethimine kullës...

Hajt, secili në hesap të vet!Nela me djalin punonin ngamëngjesi në darkë. Lodheshine mbuloheshin tërë djersë ebaltë. Apo s'ishin ato ditët egjata të verës që nuk sosenkurrë?! Kur vinte mbrëmja krid-heshin në një gjumë të thellëbabë e bir dhe as u shkontemendja tek pashi i Brahimit qëkaplonte edhe atë plepin treqind

e ca vjeç që i bënte hije tërëkatundit. Ditët vraponin, avlliazgjatej e po mbarohej, ashtumirë e bukur, siç e donte Bra-himi dhe Shmitri afrohej bash-kë me dasmën e djalit.

- Të lumshin duart e mendja,o Nelë! - i tha një ditë Brahimi.

- Lum paç e i pafsh hairin megjithë sa ke! - ia ktheu Nela.

Ishte mëngjes. Dielli i verësakoma s'kishte qit krye mbimajën e malit. Nela lau sytë, ifshiu me sherveten e kuqe qëmbante për brezi dhe iu ul Bra-himit përballë:

- Njëqind e gjashtë pash, oBrahim... Hiq gjashtë, njëqind.

- Më duket se je gabim, obashi i mikut. U ngrit në këm-bë dhe, me sytë nga Nela, i thaurtë e butë: - Kjo s'të rren asmue, as ty, - dhe filloi ta matëme pashin e tij tërë avllinë. Një,dy, tre... pesëdhjetë e tre... Kaqke. S'e luan topi. Ç'të shikontei gjori Nelë?! Vërtet s'e luanteas topi i vezirit të Shkodrës.Nela u skuq e u stërskuq dhefilloi të hajë mustaqet me dhëm-bë:

- Po jo, mor Brahim, unë kampashin tim. Më fike. Më ledasmën e djalit pa bërë, mëfike, Brahim. Kam fëmijë, kamhalle...

- Pash ti e pash unë, o Nelë.A futet pashi në thes, lumNela?!

Nela e humbi fare. Filloi tërrotullohet sa andej këndej megishtin në tëmth. Djali që kish-te pranë u zverdh, sa i ra mis-tria nga dora.

- Mblidhi rraqet, o bir! Mbli-dhi, se kryet e Nelës don pa-shin e Brahimit. Mblidhi rraqet,

bir, bir-o! - dhe filloi t'i bjerë kresëme grushte. Na shkoi mundi nëpërrua, bir. Hej, po, po, kryet eNelës don pashin e Brahimit.Kryet e Nelës don pashin eBrahimit.

Kryet e ... E kush nuk e dëg-joi atëherë Nelën, gjersa perën-doi tutje maleve, andej atyregrykave e shtigjeve që të çoninnë Llukovën e largët. Nela iku,por fjala e tij gjëmoi e do të gjë-mojë sot e asaj dite, për t'utreguar të tjerëve që punët t'ipeshojnë mirë, siç thonë edheandej nga Labëria "Sipaskokës dhe qylafin".

Shpjegim fjalësh e shprehjesh1- Karabash - qen i zi, i madh e i

fuqishëm që mbahej brendamureve të avllisë për të ruajtur sh-tëpinë.

2 - Sharishan (ose sherishan) - pje-sa e dalë e kullës nga dilninfrëngjitë.

3 - Dërhem - e dhjeta e monedhësturke lirës.

4 - I këndonte fisheku në vezme- ishte trim, i mësuar e i rritur nëluftëra, në beteja.

5 - Pashin për pash - matja me pashnë gjatësi e në lartësi.

6 - Dece-decja - ai që u përgatit bal-tën ose llaçin ustallarëve, mura-torëve.

7 - Eneze - gjatësia e një stofe abezeje sa masa e kokës nga kreuderi në mjekër;

8 - Kut - njësi për të matur gjatësinë,afërsisht 64-80 cm, pjesa nga bër-ryli deri tek gishtërinjtë, llëra.

9 - Përçik - masa sa gjatësia e gish-tit të madh dhe atij tregues të hapurfort;

10 - Kutellë - masë që mullixhiu për-dor për të marrë ujemin në mulli,afërsisht 2 kg.

11 - Shiniku - 20 kg, hambari 2 kv.12 - Okë-a - masë më tepër se një

kg, dërhem = më shumë se 100 gr.13 - Orok - dita e vendosur mes

palëve për të bërë dasmën e çiftit.

Janusi Qindfytyrësh○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

(Vijon nga faqja 9)Nëse i vihesh t’i transkriptosh këto të folme nëndi-

alektale, do ta kesh të pamundur t’i paraqesësh grafik-isht format tingullore të fonemave – diftongjet, difton-goidet. Veshi është më i ndjeshëm ndaj thelbit tin-gullor se sa grafia apo ideograma e germës.

Një lumë poshtë zonës sonë, fillonte një zonë tjetër,me një tjetër të folme, me njerëz si ne, me halle sitonat. Dhe një mal përtej lumit tonë, shtrihej një trevëtjetër, me tjetër të folme, tjetër veshje, madje thonin,me tjetër fe, me emrin e bukur Mirditë. Më dukej çudi:dielli lindte nga kreshta e Korabit, përshkontemespërmes fushëtirën e Dibrës bashkë me Drinin,mandej varej teposhtë e perëndonte pas kreshtës sëRujës, pikërisht në atë hapësirën pas malit që i tho-nin Mirditë. Kam menduar seriozisht se dielli lind nëKorab dhe ndërsa përshkon fushën e Dibrës, mirdi-torët flenë, në pritje të mëngjesit, kur t’u shkojë diellidhe ata i thonë “Mirdita!”

Më vonë fillova të mësoj se hapësira shtrihej dukekëmbyer fshatra e treva me dialekte krejt të ndryshmenga ne, gjersa gjuha bëhej gjithë e më e paqartë,gjersa nuk merrej vesh asfare.

Përherë më ka zhgënjyer njësia e vogël gjeografikee hartës etnike shqiptare, ndërkohë që shumllojsh-mëria e larmisë, karakteri potpuri, eklektika e kësajbote me mbivendosje e pranëvendosje shtresash kul-turore, religjioze, etnopsikologjike, folklorike, mentalee supersticioze është thjesht hipnotizuese. Kjo përz-ierje shtresash, stilesh e formash ka diçka që i shkonpër shtat barokut. Shqiptarët përnga konstrukti, nëatë formacion që i kanë mbijetuar historisë, janë men-jëmend një popull barok. Nëse do të kishte alban-ologë me ndjesinë e theksuar të aventurës, të pak-tën një gjë do ta kishin të siguruar: në studimet e tyrenuk do ta ndjenin mërzinë e stilit. Nga dukagjinasitek çami apo vlonjati, nga dibrani tek myzeqari, ngashkodrani tek përmetari – çfarë galaksie e çuditshme!

Bashkekzistencë dialektesh, kanunesh, ritualesh tëndryshme; bashkekzistencë besimesh, festash, be-stydnish të ndryshme; bashkekzistencë regjionesh,influencash e mentalitetesh të ndryshme; bashkekz-istencë folkloresh, letërsish e ideologjish të ndryshme;bashkekzistencë historish, vuajtjesh e dhimbjesh tënjëjta; bashkekzistencë vesi, xhelati dhe viktime tënjëjtë; bashkekzistencë pengu, shprese e pasioni tëpërbashkët. Ky është Saturni shqiptar që shtjellet nërrathët e konfuzionit të vet.

Në vjeshtën e vitit 1991, ka qenë pikërisht kjo mah-ni e shumëllojshmërisë së koklavitur shtysë për varg-jet:

Shqipëria është më e madhe se toka e saj,Se qielli i shtrirë pingul.Ajo është ëndërr e thinjur anijeje –Jaht që greminat puth.

Me krahë rreh plagët-gjak t’i mbyllë,Tek përpëlitet përgjysmuar,Ajo s’është pjesë planeti, por yll –Loti që Zotit i pati pikuar.

Pesë a gjashtë vjet më vonë, student në Institutin eLetërsisë “Gorkij” në Moskë, gjeta një ndjenjë pak ashumë të ngjashme në një poezi katërvargshe të FjodorTjutçjevit:

Rusinë me mend s’mund ta kuptosh,S’e mat me metrin e përbashkët;Ajo e ka shtatin të pamatshëmNë Rusi mund vetëm të besosh.

* * *Ka në mitologjinë romake një hyjni me dy fytyra që

shohin në anë të përkundërta. Është Zoti i hyrjeve dhedaljeve, i dyerve dhe portaleve, e po ashtu është zot içdo zanafille – është Janusi dyfytyrësh. Në të kuptuar-it tonë emri i tij mund të asocionojë me fjalën “njeri medy fytyra”. Mrekullueshëm kjo është dhënë në një tab-lo të Nikola Pusenit “Vallëzimi i katër hireve”. Subjektii pikturës është i thjeshtë. Katër hiret paraqiten në tra-jtën e katër vashave që vallëzojnë e simbolizojnë seci-la katër stinët. Sipër valltareve rrokulliset me shpejtësindër re koçia e Apolonit, e ngarë nga orët. Ndërsa nëcepin e poshtëm të pikturës paraqitet një satir me njëorë rëre në dorë, ku shumica e rërës ka rjedhur posht,d.m.th. në të shkuarën. Përkundruall satirit me orët erërës, fare pranë valltarëve kemi perëndinë Janus menjërën fytyrë, krejt të plakur që sheh nga e kaluara dhetjetrën, që sheh nga e ardhmja, fytyrë krejt të re.

Sa më tepër i avitem botës time fëmijnore, viteve tëadoleshencës e më pas, - gjithnjë kam përshtypjen sekam qenë i rrethuar nga një Janus: të gjitha gjërat,dukuritë, njerëzit, vetë filozofia e kompromisit social,paktit për të mbijetuar minutin e ligë, kishin si të thua-sh anën tjetër, e cila na dilte shpesh herë më e fortë.Në përgjithësi fytyrat e Janusit shtohen, shumfisho-hen, qindfishohen, në masën e përvojës dhe intuitëssë njohjes. Shtohen fytyrat e Janusit, dyzohet realitetimidis ëndrrës dhe shajnisë. Se kjo ka qënë e nguliturqysh në reliefin e këtij vendi, në mbrujtjen e misteritshpirtëror të malësorit dhe fusharakut, në hedhjen eçdo hapi jashtë pragut, jashtë dyerve të çfarëdo llojrealiteti, por dhe brenda – gjithkund pret Janusi mehierarkinë e ndërlikuar të t’vërtetva, Janusi qindfytyrësh...

Tetor 2004

Janar2 0 0 8 12KKKKKULULULULULTURETURETURETURETURE

cyan magenta yellow black

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 233 283. Shtypur në shtypshkronjën “Dita 2000”. Tel: (04) 273 745

Janar2 0 0 8 12

Në Dibër të Madhe, ku ngroh prushi i ArbërisëNë Dibër të Madhe, ku ngroh prushi i ArbërisëNë Dibër të Madhe, ku ngroh prushi i ArbërisëNë Dibër të Madhe, ku ngroh prushi i ArbërisëNë Dibër të Madhe, ku ngroh prushi i ArbërisëNga MEVLUD BUCI

Tek rrugëtojmë drejt Dibrës së Mad-he, na duket sikur rrugëtojmë në

Rrugën e Arbërit, atyre shtigjeve ku kagjurmët lashtësia e breznive sa vetëjeta. Në hyrje të Shupenzës, tek vësh-trojmë djathtas na shfaqet fusha eGjoricës, ku shpejt do të kalojë mespërmes Rruga e Arbërit, Drini shekullore përtej tij si karakoll me plot gjerdanakurore Dibra e Madhe.

Peizazhi dimëror të mahnit. Bllata,Kërçishti, Kllobçishti, Majtara në hyrjetë Dibrës së Madhe, kurse matanë Spa-si, Reshani, Hamja e Banishti.

Mali i Kërçinit është i mbuluar medëborë, pasi kjo është e pranishme nëkëtë stinë. Në sfond Bahmova e Grykae Radikës, në hyrje të saj liqeni i Di-brës së Madhe. Sapo kalojmë doganëne nisemi drejt Dibrës, nga kasetofoni imakinës kumbon zëri melodioz i të pa-harruarit, mjeshtrit të rrallë të folklorit tëDibrës Haziz Ndreut. Kënga në atomomente na emocionon më fort se kur-rë, ku vështrimi ynë tretet në Grykë tëRadikës. Një epikë qëndrese, epikë qëportretizon shpirtin qëndrestar e vël-lazërimin e një populli, epikë historikeqë sa vjen e madhështohet në kohëra ebreza.

Artisti i merituar Haziz Ndreu na rish-faqet para syve i rrallë, vigan e mjeshtërsa vetë muza popullore. Kënga jehon:

“Hajredin Pasha po vjen Radikës,Vallë ku janë malet e Dibrës?...Hajredin Pasha more ni hutaqs’rrifet Dibra, pashë, me kërbaç.Hajredin Pasha ku e lae ushtrinë?tanë në Dibër o m’i kanë grin’istikame n’vorre s’kanë hijo ma pak o se 12 mijë...E kjo këngë jo sot, por edhe vite më

parë ka mbetur si një himn i vetë Di-brës.

Prushi i mallit, prushi i Arbërisë këtungroh si vetë orbita diellore. Janë gjur-mët e historisë, vëllazërimi e besa përatdhe e flamur, të cilat rrezatojnë kudonë Dibër të Madhe, rrezatim ky që për-flak në çdo cep të trojeve shqiptare nëTetovë, Shkup, Gjakovë, Ulqin, Çamërie Tivar e më fort se kurrë me Kosovënmartire.

“Pllamb e gjak këto trojet tona të Ar-bërisë, he burrë, na thotë Maksut Irfanipërmes zulmës së këngës, i cili ështëdhe shoferi me të cilin udhëtojmë këtoditë të ftohta në Dibër”.

“Po i them unë, a e din ku i ke trojet etë parëve të tu?”

“Po, - shton ai, - ja matanë në fushëtë Gjoricës”.

“Jo, jo. Të parët e fisit Kacnia kanëzbritur nga katër Grykët (Selishta) ngaKacnia e thellë mes maleve të Balgjajte Shëngjethit, në kufi me Bulqizën atyku mes përmes kalon Zalli i Murrës, icili buron nga liqenet e bukur të Kac-nisë në Shtrungë”.

Shoferi ynë bindet dhe shton se nëDibër të Madhe janë plot fise të ardhuranga treva e Katër Grykëve si Lala, Lela,Capa, Muça, Kacnia, Hasa e plot tëtjerë. Pothuajse kanë afër një shekullqë kur ato nisën të mbijetojnë në She-hër, por kurrë nuk e harrojnë gjenezën,traditat, fisnikërinë fisnore. Varrezat nëhyrje të qytetit sikur na kujtojnë breznitë,traditat bujare, shpirtrat e fisnikëruar tëtë urtëve popullorë, odat dhe mençur-inë e njerëzve të këtyre anëve. Në këtëpeizazh dimëror të gjitha objektet janëvërtet të bukura, kanë një mrekulli dhehijeshi dhe këto ua jep bora e parë që ika mbuluar. Në këto anë edhe dimri katë veçantën e vet.

Të parët që takojmë në qytet janëBujar Turkeshi dhe Mentor Fida. Edashje pa dashje biseda me ta na çontek Dr. Lutfi Turkeshi e kameramaniShpëtim Qatipi. Ata nuk jetojnë më, porpuna dhe gjurmët e mira që kanë lënënuk shlyhen lehtë në kujtesën e di-branëve. Me ne bashkohet dhe AgronQatipi, një punonjës banke i cili flet bukur

e rrjedhshëm për të kaluarën, për his-torinë, por dhe për të tashmen. Një tjetërtakim mbresëlënës ishte në Bashkës-inë Islame me magjistër Rruzhdi Latën.Bisedojmë si vëllai me vëllanë, paçkase të ndarë prej vitesh në të dyja anët ekufirit.

Qëllimi i kësaj vizite ishte që të pro-movohen vlerat poetike dhe bashkë mene ishin edhe poet të rinj nga Mati. An-tologjia matjane si dhe dokumentarikushtuar Pjetër Budit, publikimi i trenumrave të revistës “Emathja” lanëpadyshim mbresa tek njerëzit e artit dhekulturës në Dibër të Madhe. Një surprizëishte ekspozita e piktorit dhe poetitSabit Bocku me portrete poetësh e sh-krimtarësh dibranë, si dhe vëllimet poe-tike të Arbëresha Turkeshit “Vij në ën-drrën time” dhe Kreshnike Sevdarit“Pika në mes të rrugës”. Poetja Arbëre-sha Turkeshi është dhe mësuese nëshkollën “Bashkim- vllazërim” të Dibrëssë Madhe dhe fakt është se në këtëshkollë ka shumë talente të reja kri-juese .Në lulishten ku ngrihet busti iSkënderbeut, në bisedë e sipër dibranëtna flasin me admirim për poetin BasirBushkashi e Kujtim Stana, si dhe KurtKola e Shane Muda. Poezia e poetit vir-tuoz Basir Bushkashi “Nën qiell malli”poeti ia ka kushtuar dr.Lutfi Turkeshit,kurse poeti tjetër Kujtim Stana me poez-inë “Nëntë malet e Dibrës” ka sjellë njëcopë prushi të ndezur në odat dhe zem-rat e dibranëve. Poetja Shane Muda re-citoi poezitë e saj para të pranishmëve.Kjo ishte dita e poezisë dibrane, ku jovetëm poetë nga Shqipëria, por dhe atotë Dibrës së Madhe shpalosën vlerat e

tyre. Kështu, vëllimi “Ditar në trotuar” ipoetit Halit Basha, Nebi Samarxhi me“Them se”, vëllimin poetik me prurje filo-zofike “Rrjeta e hijeve” i Nuri Kolecit apopoetesha e re Bleta Begu me vëllimin“Tejkalo pritjen”. Për ne kjo ishte njëpërvojë e mirë, por që duhet të organi-zohet çdo vit.

Dita kalonte në qytetin e Dibrës dhes’di se si shpejt vinte mbrëmja. Tekvështronim Kojnarën e Re, në mesin eqytetit të vjetër, sytë na shkuan tek sh-tëpia e Abdulla Dukës, nipit të atdhe-tarit Gani Allaman Lleshi. Abdullai, njerihuman, ndihmës i proceseve demokra-tike nuk jeton më. Për të sot në këtoditë të ftohta flet puna e tij, flasin tëtjerë në Dibër dhe ata nuk janë pak.

Çdokujt që i takon të vijë në Dibër dot’i shfaqen ato figura patriotësh, që mepatriotizmin e tyre i kanë qëndruar stu-hive dhe rrebesheve të kohës si VehbiDibra, Dervish Hima, Said Najdeni, HakiStërmilli. Vizitës tonë po i vjen fundi dhene ja tek takohemi edhe me FationKarametën, i cili na flet me mall e res-pekt për miqtë e tij Xhilagët e Deshatit.U ndamë edhe me këtë dibran të mirë ezemërbujar, i cili, kur po na përcillte, naporositi që t’i bënim të fala kryetarit tëBashkisë së qytetit të Peshkopisë, zotitIlir Krosi.

“Është djalë i mirë dhe ne e shikojmëse përpiqet mjaft të bëjë për qytetin qëi dhanë votat. Është ky një fakt që nukdo koment. Ilir Krosi sot respektohetnga të gjithë.

E lamë pas Dibrën, këtë vend të djepittë kulturës e trimërisë, djep i dritës dhevëllazërimit.

I. Egriu së bashku me ish-ambasadorin amerikan në Kosovë,William Walker,i cili urdhëroi bombardimin e Serbisë

KUJTESË

Një fletë nga jeta ime...Linda pesë ditë para Ditë Verës për turegjistruar pesë ditë pas Shëngjergjit,më 11 maj të pranverës 1941...

Filloren e mbarova në Brezhdankurse dy vite të shtatëvjeçares nëPeshkopi në një udhëtim më këmbëprej dymbëdhjetë kilometrash në ditë.Klasën e 7-të dhe të parën gjimnaz imbarova në shkollën ushtarake“Skënderbeg” në Tiranë kurse tre tëtjerat në Teknikumin Bujqësor në Fier.Pasi punova dy vjet në Peshkopi vazh-dova Institutin e Lartë Shtetëror tëBujqësisë të cilin e mbarova më 16shkurt 1966.

U mora në fillim me projektikimindhe mbjelljen e plantacioneve të rejafrutore në Dibër për të vazhduar mëtej si pedagog në Teknikumin Bujqë-sor të Peshkopisë...

U lidha me shtypin nëpërmjet njëreportazhi në gazetën “Sporti Popu-llor” në një ekskursion me bash-kënxënës të bujqësores së Fierit nëtruallin e Apolonisë së lashtë në vitin1957 për të vazhduar më pas, në vitete shkollës së mesme dhe asaj tëlartë, me “Zërin e Rinisë”...

Dashuria ime për shtypin u shndër-rua në profesion në vitin 1974 kur moradetyrën e korrespondentit të ATSH –së për Dibrën dhe Matin, për të vazh-duar më tej me gazetën “Ushtima emaleve” dhe së fundi me “Zërin e Pop-ullit”.

U largova nga Shqipëria më 21 kor-rik 1996 për t’i shpëtuar dhunës fizikedhe familjare nga segmente ekstremetë kohës.

Gjatë këtyre viteve kamë rritur lulenë kopshtet greke pa i lënë mënjanë “lulet “ e bukura të publicistikës. Nëfillim iu përkushtova gazetës “ Vël-lazërimi”, gazetë e cila doli kur nëShqipëri ishin mbyllur të gjitha gazetatpasojë e politikës së vitit të mbrapsh-të 1997, për të vazhduar më tej me“Rilindja XXI” dhe “E Vërteta”.

Sot vazhdoj bashkëpunimin megazetën “Emigranti”, prej ku burojnëedhe “Njerëz që i dua” të kësaj përm-bledhjeje të parë publicistike të jetëstime në emigracion.

“Njerëzqë i dua”

SË SHPEJTI:

Së shpejti, del në qarkullimlibri i Abdurrahim Ashikut,“Njerëz që i dua”. Në libërshfaqet një botë tjetër eemigrantëve shqiptarë nëGreqi. Për lexuesin, po japimnjë përshkrim të shkurtër tëjetëshkrimit të autorit...

Një përpjekje për të studiuarESKILIN nga SHPËTIM XHARRI