Romanika ( Uvodni dio kod Prof. Ljiljane Ševo)

Romanika jeste stvaralastvo Z. Evrope od kraja 11.st do kraja 12st.. Romaniku ce smijeniti gotika sredinom 12st.,koja ce se prosiriti u sredisnjem dijelu Francuske ( u Parizu),a u ostalim dijelovima ce vladati romanika sve do kraja 13st. Postoje regionalne posebnosti u romanici,ali i zajednicka stilska obiljezja u arhitekturi,skulpturi i likovnim umjetnostima.

Arhitektura romanike se prepoznaje po svojoj solidnosti,masivnosti,krstatim svodovima sa rebrima,masivnim i jakim nosacima (supovima i stubovima) i masivnim mocnim zidovima itd.

Romanika se moze smatrati kao umjetnost manastira,a gotika se moze smatrati kao umjetnost gradova. Tokom Francuske burzoanske revolucije dolazi do stradanja znatnog broja manastira,a danas nam je poznato oko deset ime arhitekata koji su zasluzni sa ove arhitektonske objekte.

Skulptura romanike se prepoznaje po naglasenoj expresivnoscu. Sada se napusta anticki stvarni izgled i proporcija,a u prvi plan dolazi isticanje expresije kršćanske simbolike. Kao gradivni element se od plemenitih metala javlja zlato i iluminacija kao jedna od kontinuiranih likovnih disciplina koja ce se nastaviti upraznjavati i tokom romanicke umjetnosti. Zanat prepisivanja i ukrašavanja se i dalje nastavlja i isprva ima srodnost sa otonskim iluminacijama dok ce napredne iluminacije sa kraja 12st. vise srodnosti naci sa gotickim iluminacijama. Tapiserija iz Bajca jeste 70 metara izvenena tkanina koja na sebi nosi ilustrovanu invaziju normana i to nosi na sebi prikaz Bitke kod Hestingsa. Umjetnicka

zaokuljenost ilustratora toga doba nije samo sakralna tema vec i spisi koji su se vezivali za matematiku,filozofiju,astronomiju i medicinu. Moc i ideologija njemackih episkopa se oslikavala i na samu arhitekturu i skulpturu. Bronzani Lav kojeg je podigao Hajnrih Lav u Braunsweigu jeste izraz vladarskog autoriteta i ima utilitarnu svrhu. On se nalazi ispred dvorca i podignut je nakon izgubljene bitke za investitore. Ova skulptura se analogno moze povezati sa merovinskom kulturom i ostrvstkom tradicijom i etrurskom vucicom. Carske teznje u skulpturi su oznacene jednom akcijom u kojoj je doslo do modifikacije groba Karla Velikog. Turbir Barbarosa je iskopao posmrtne ostatke Karla Velikog i nacinio relikvijar za ruku Karla Velikog. U ovom relikvijaru je polozena kost i nacinio se cak i svijecnjak u obliku krune. Sama statua Karla Velikog jeste u prirodnoj velicini i ona predstavlja antropomorfnu figuru. Nakon kasno rimskih portreta rimskih imperatora: Vespozijana i Konstantina u ranokrscansko doba skulpturalna umjetnost prelazi na izradu sarkofaga,pa na iskucavanje u metalima

1

tokom Karolinske i Otonske umjesti,a tek sa Otonskom Madonom ce se kasnije razviti figuralna predstava zivotinja kakav primjer imamo sa bronzanim lavom ispred dvorca u Braunsweigu. Realizam srednjeg vijeka predstvaljaju individualna bica koja su odraz bozanske mudrosti sto predstavlja apsolutno postovanje bozanskog otjelovitljenja. To znaci da sve postaje otjelovljeno,sve osim duha koji je ideja ili vjecnost. Zato su u figuralnim predstavam tijela disproporcionalna sa netacnim proporcijama. Takve figuralne predstave imamo na reljefima kapitela korinskih kapitela i na reljefima timpanona.

POLITICKE I SOCIOLOSKE POJAVE TOKOM ROMANIKE (11-12st.)

U 11st. se zavrsava upad Normana u Englesku cime je i osvajaju. Ovim putem dolazi do njihovog stapanja sa starobritanskom tradicijom gdje se mijesaju do tadasnji:keltski,saksonski,angli i normanski i time se stvara britanska tradicija. Oni ce daljnim pohodima osvojiti i Siciliju i Apeninski poluotok. U ovo doba se javlja i borba za investitore. Borba za investitore jeste pravo na imenovanje biskupa koga moze imenovati samo papa ili car i time onaj ko ga imenuje ima moc i razpolaze prihodima. Pitanje ko postavlja episkome se oteglo na borbu za investitore koja je trajala punih 60 godina do vladavine je Hajnriha III,kada je papa Lav III pobunio cime je ojacala papska nezavisnost. Papa Nikolaj III ce zatim oduzeti rimskim episkopima moc odabira buduceg episkopa i pravo daje kardinalima koji imaju pravo odabira nezavisno od careva. Tako ce najzad u 12st. car popustiti nad crkvenom moci i ovaj momenat ce se zabiljeziti u Ilustraciji Hajnriha IV koji stoji nad toskanskom groficom Matildom i opatom Igom iz Klinijja ( Vita Mathildi ,Sjeverna Italija 1114g.) Vazno obiljezje romanicke umjetnosti jeste i samostanski nacin zivota koji postaje aktuelan tokom ovog perioda. Monarstvo se javlja u 4st. kada su anahoreti ( isposnici) dobrovoljno odlazili u pustinju radi samackog religionznog zivota. Tokom historijskog razvoja njihova organizacija se formira u monarhije koje su se prvobitno izgradile u Egiptu. Ovaj monarski pokret bila su ukljucena oba spola. Nekadasnje popularno hodocasnicko mjesto bio je Simeonovo svetiliste u danasnjoj Siriji, na cijem ce se arhitektonskom konstruktu izgraditi i buduca hodocasnicka mjesta. U romanicko doba najreprezentativnije mjesto kao poveznica između Francuske i Španije jeste Santjago de Compostela. U tadasnje vrijeme poznato je i ime velikog sveca i znanstvenika Sv. Augustina,a same monarske građevine imena su dobivala prema imenima svetaca ( Klini,Benediktinci,Templari,Cistercisti). Vecina tadasnjih srednjovjekovnih evropskih monarskig građevina bile su pod zastistom rimskog pape. Ova manastirska sredista bila su vrlo vazna u obrazovanju,a u Karolinskoj umjetnosti posebnnu notu samostanima daje Karlo Veliki koji financiski podrzava manastire svoga doba. U doba romanike apostolskom monarskom nacinu zivta se okrecu cistercisti,a u doba gotike tome se okrecu kartuzijanci. Templari kao posljednji su bili vitezovi svecenici i oni se vezu sa krscanske krizarske ratove.

SKOLASTIKA I KRIZARSKI RATOVI 11-12ST.

Srednji vijek je u Evropi trajao punih 1000 godina. Krscanstvo kao institucija ogranicava naucne pretpostavke i otkrica, sto samim tim znaci da ona ne spustava razvoj nauke vec je cenzurise. Nauka se razvijala u manastirskim skriptorijama,tako da se pored psaltira,evangelijara,evađelja prepisivala i matematika,filozofija sa kraja antike,astronomija i medicima. U tom slucaju se nauka pod okriljem crkve naziva skolastika i ona predstavlja posebnu vrstu tzv. Enciklopedijskog znanja gdje je doslo do formiranja osnovnih 7 vjestina. Sv. Augustin ce Plotinovu filozofiju pretvoriti u Novoplatinsku misao koja se sastojala iz Plotinove filozije i krscanske ideologije.

2

ARHITEKTURA ROMANIKE

( DRUGO PREDAVANJE PROF. LJILJANE ŠEVO)

Romanicka arhitektonska potreba se ogleda na horizontalnoj osi,dok se goticka arhitektonska potreba ogleda na vertikalnoj osi. Bas zbog te horizontalne ose u romanici imamo i masivne nosace (stubove i stupove) sa teskim skulpturno dekorisanim masivnim kapitelima pretezno korinskog reda. U doba romanicke umjetnosti i sama monumentalna skulptura dozivljava svoju restauraciju,ali kao arhitektnosti kompozitni element unutar same romanicke arhitekture. Pored monumentalne skulpture u kompozitne arhitektonske elemente ovog razdoblja ubrajamo : vijence,timpane,kapitele,vanjske fasade ponarocito zapadno procelje ,a za ovo uvođenje su zasluzni Normandi. Sada su skulpture velikih dimenzija i one su isturene u prostoru kao niski reljefi. Skulptura se unutar romanike javlja u kamenu ili kao rezbarija u drvetu.

PROBLEM MAJSTORA I RADIONICA 11-12ST.

Srednjovjekovnoj Evropi umjetnik nema izdvojen drustveni zivot unutar feudalne hijerarnije,a to ce dobiti tek dolaskom gotike. Sam potpis umjetnika je tokom 11-12st. bio neka vrsta reklame zbog postojanja razgranatih radionica klesanja kamena. Najpoznatija tadasnja radionica klesanja kamena nalazila se u Rimu. Sama razmijena i proticanje određenih stilskih karakteristika vrsio se putem hodocasnistva ili krstaskim vitezovima i taj put se jasno vidi od Santjaga de Compostele do Tuluze. Premda se glavim prenosiocima stilskih obiljezja smatraju iluminirani rukopisi.

Sama unutrasnjost romanickih bogomolja nekada je bila bogato ukrasena zidnim slikarstvom sa figuralnim predstavam iz novozavjetnog i starozavjetnog ciklusa. Zato se kaze da je sva romanicka sturktura bila poligramirana ( obojena) sa ornamentalnom mrezom koja se nalazila na kapitelima,timpanima,portalima. Svi tadasnji portali su bili od isklesanih monolitnih kamenih blokova.

Evanđelje iz Abdinghofa. Iluminirani rukopisi su zastupljeni tokom romanicke umjetnosti a smatra se da su nastali na osnovu otonskih iluminiranih rukopisa. Romanicki rukopisi su prepoznatljivi po ravnoj konturi koja je omeđena okvirom. U ovim ilustracijama boja je ravnomjerno nanesena i ove iluminacije se ocituju sa dinamickom linijom pomocu koje se pokusava rijesiti draperija i problem mase i volumena tijela. Na osnovu otonskog (Beningshausovog ? treba pogledati u Enverovoj skripti na koji rad se odnosi ovo ime) Isusovog raspeca prave se kopije raspeca koje se sada ocituju snaznom ekspresivnoscu.

3

UKRASI NA KAPITELIMA

Ukras na romanickim kapitelima ima akantus koji se razvio iz rimskog akantusa. Sada se pomocu antikviziranja stvara okvir od akantusa za isklesavanje centralnih reljefa na kapitelima. Ovi reljefi na kapitelima se odlikuju dramaticnom izvijenoscu i pokretom. A pokret se postize pomocu paralelnih linearnih poteza cime se rijesava i samo pitanje draperije. Ovo se analogno moze povezati sa vizantijskim nacinom prikazivanja figuralnih tijela

preko linearne draperije,a to se posebno veze za umjetnost Komnina.

ZLATARSTVO 12 ST.

U zlatarstvu se osjeca klasisisticki duh i najvazniji centri za izdradu su u području rajnske skole ( Soslon,Keln, Lijez). Na ovim likovnim temama se javljaju likovi koji su proporcionalni i gdje se osjeca ravnotoza figure i materije. Pored germanskih centara nalazimo i centar u dolini Neze u Francuskoj,a to je Rems koji je ujedno i najstariji univerzitet u Evropi ( u njemu se nalazio nekadasnji karolinski skriptorij). Rems je centar koji se veze i za razvoj zlatarstva i iluminaciju. Evangelijar Opata Wedricusa.

TEHNIKE

U zidnom monumentalnom slikarstvu koje se u doba romanike vrlo malo koristilo,a jos manji broj ove vrste likovne umjetnosti je ostao sacuvan,sama mozaicka tehnika se nije koristila mnogo koristila osim kod Grka na Apeninskom poluostrvu gdje se mozaik nalazi u sklopu zapadnih fasada romanickih crkava ( na zabatima zapadnog procelja) i u Italiji.

ARHITEKTURA ROMANIKE PREMA (BOSKOVICU)

Romanicka arhitektura je arhitektura manastirske cjeline. Manastirska cjelina se sastojala iz :

1. Reflektorijuma – zajednicka blagodaonica za monarhe2. Dormitorijum – spavaonica za monarhe3. Kloster –vrsta hodnika koja je odvojena redom arkada i koja povezuje crkvu,reflektorij i

dormitorij,i on oslanja sve arhitektonske prostore na centralno dvoriste koje u svom sredistu ima fontanu.

Primjeri manastirskih kompleksa: Sen Trofem Ari (klauster) koji ima skulpturnu dekoraciju,a poznato je da od 11.st svi klausteri dobvivaju skulpturnu dekoraciju. San Pietro in Cel d Oro Panta (klauster) iz 12st. koji je građen od opeke. Jerohin iz sredine 12st. jeste građevina od opeke.

4

Svodovi: Od romanickih svodova najjednostavniji su bacvasti svodovi ili poluoblicasti svodovi. Ovi svodovi su vrlo teski i vrse veliki pritisak na nosace,jer su od kamena i jer su vrlo siroki i zbog toga se pored njih ubacuju kolonete ( ojacavajuci stubovi) i rebra ( ojacavajuci lukovi) ,a ova dva arhitektonska elementa grade zasebne traveje. Primjer: Sen Sernen u Tuluzi . Luci sami ojacavaju zidove i stvaraju rebra ,a kao sto sam napisala dva rebra i dvije kolonete stvaraju jedan travej. Slika 1 jeste primjer kako se pomocu koloneta i rebara dobijaju traveji. Prelomljeni luk (http://sh.wikipedia.org/wiki/Luk_(arhitektura) ) svoje porijeklo vodi iz islamske arhitekture Bliskog Istoka. Sa konstruktivno statickog gledista prelomljeni luk je mnogo stabilniji jer lakse prenosi tezinu na nosace. Uz pomoc prelomljenog luka i prelomljenog svoda otvara se prozor u glavnom brodu i romanicka građevina dobiva na visini.

Slika 2. Primjer je kako prelomljeni luk i prelomljeni svod grade prozorski otvor u glavnom brodu romanicke crkve. Krstasti ( krizni) svod moze imati ojacajajuca rebra na presjeku. A presjekom dva poluoblicasta svoda dobiva se krstasti svod. Ovaj svod u svom dnu ima smjenu nosaca jer su na stubovima naslonjene po dvije kolonete,a između njih se nalazi jedan slabi nosac ( Primjer: Knehsteden ) http://sh.wikipedia.org/wiki/Svod

Krstasti svod u romanici razbija nekadasnji rimski glavni brod.

Kupola se također javlja u romanici i ona nije tipicna romanicka konstrukcija. Nekada su kupole šatoraste na trompama,a nekada su okrugle na pandatifima. Slika 3 jeste primjer kupole i postolja na koji se moze naci. Primjer : Perige Sen Fron jeste građena po uzoru na kupolu crkve Sv. Marka i ona ima 5 kupola. Pored sistema trompi i pandatifa, u romanici se javlja

potreba da se smanji raspon nad kupolom pomocu para superponiranih lukova. Za suzavanje prostora se onda koriste tri reda superponiranih lukova na koje onda ide sistem trompa pa onda kupola.

ROMANICKA ARHITEKTURA U NORMANDIJI

Primjer: St Etienne Caeu France u kome imamo krstaste svodove sa rebrima i smjenjivanjem jakih i slabih nosaca. Kod normandijske arhitekture se sa vanjske strane glavnog broda javljaju i kontrafori . Kontrafori su vanjski ojacivaci zida u obliku pilastra koji cuvaju unutrasnji svod. Primjeri slika 3: Parayle Monail iz 11st ,

5

http://www.flickr.com/photos/psulibscollections/5836021059/in/photostream/ - stranica na kojoj imate rasterske crteze romanickih crkava koje mgu pomoci pri ucenju. U francuskom gradu Issoire imamo nekoliko romanickih crkava koje su : 3/5 brodne sa transeptom,flankiranom zapadnom fasadom koja ima westwerk sa dvije bocne kule, polukroznom apsidom ili vise njih i koje imaju hodocasnicki hor. Issiore ima i skulpturno oblikovanje cjelokupne građevine. Primjer: Bolije sir Dordonji ima također stepenovanje masa sa dvije ubacene male kulice koje flankiraju istocne apsidiole. Primjer: Sen Serne u Tuluzi jeste veliki objekat,5brodan sa flankiranom zapadnom fasadom,glavni brod koji ima poluoblicast svod i bocne brodove koji imaju krstaste manje svodove. Transept Sen Serne je trobrodan gdje se javlja jedna glavna apsida i dvije bocne apside. Ove manje apsidiole imaju funkciju kapela koje se posvećene nekom svecu i one se nazivaju zrakaste apside. U unutrasnjosti bocnih prodova imamo

6

hodnik koji se veze za kruzni deambulatorij u istocnom dijelu apsida. I ovo cini hodocasnicki hor kojim cirkulisu hodocasnici od bocnih brodova preko istocnog kruznog deambulatorijuma u cijem centru se nalazi trpeza sa relikvijarima. Slika 3 jeste sa exterior Parayle Monail koji prikazuje zrakaste apsidiole i hodocasnicki kruzni deambulatorij na trobrodnom transeptu. Ponekad se nalaze i kule na ukosnicama transepta i na istom dijelu se također mogu naci bocne kule. Parayle Monail ima na ukosnici transepta kulu. Najveci monarski centar Clyni je stradao u burzoanskoj francuskoj revoluciji. Clyni je imao hodocasnicki hor. Opet na transeptu Sen Serneni u Tuluzi se nalazi kula na ukosnici sa glavnim brodom. Ovakva konstrukcija unutrasnjeg prostora se smatra gotickim elementom. Svi elementi u arhitektonskom sklopu Sen Serneni su hijerarhijski ili stepenasto poredani. Ovdje također postoji ista visina glavnog broda i transepta. Pored ovog transepta postoji i niski/pregrađeni transept (pseudo transept) koji je nizi od glavnog broda i koji transept veze sa glavim brodom preko arkade ili preformiranog zida. Crkva St. Michele Pavia je 3brodna sa jednom apsidom i bez hodocasnickog hora. Maria Laach kontra apside. Ovakve romanicke crkve se nalaze na prostoru Njemacke i Svicarske i one su nastale pod uticajem Otonske arhitekture. Kvadratne apside se javljaju pod reformom cistercista ,a cistercisti su reformirani benediktinci. Primjer ovakvih apsida su Fonheum i

Eberbah.

http://www.hellenicaworld.com/UK/Literature/EdmundSharpe/en/TheSevenPeriodsOfEnglishArchitecture.html - stranica koja moze da posluzi da interior crkava i razvoj arhitektonskih elemenata u romanici.

Zapadni zid glavnog broda romanicke crkve je horizontalno rasclanjen sa tri pojasa:

1. Najnizi horizontalni pojas jeste arkada sa prelomljenim ili polukruznim lukom

7

2. Srednji horizontalni pojas jeste galerija ( balkon) sa otvorima za zvuk koji dopire do glavnog broda. Ova galerija sluzi i za liturgiju . S tim da triforium omeđuje tribine galerija . Triforium jeste troclana arkada koja moze imati 1,2,3,4 prelomljena ili polukruzna luka. Neke crkve nemaju onaj sredisnji horizontalni pojas vec samo najnizi i visoki pojas.

3. Visoki horizontalni pojas se nalazi kod nekih crkava i on u sebi nosi prozore.

Ova troclana podjela zapadnog zida glavnog broda stvara harmoniju između horizontalnih i vertikalnih elemenata unutar romanicke sakralne građevine. Slika koja prikazuje iznad koja prikazuje ovu raclanjenost zapadnog zida pripada katedrali u Ely (historijski grad). Triforiumi u Ely imaju dvije zone galerije umjesto tipicne jedne zone, s tim da zadnja galerija sa tribinama ima prozore. Crkva u Romseyu ima također dvije etaze galerija tj. Srednjeg horizontalnog pojasa. Romanicke sakralne građevine u Pizi i u Italiji imaju dekorativnu fasadu,koja se ne odnosi samo na zapadno procelje. Ova dekorativna fasada se ostvaruje pomocu visebojnog mermera sa vanjskim galerijama kao na Firentinskom kompleksu. Ova tradicija dekorativne fasade se siri na citavom Apeninskom poluostvru. I ove građevine nemaju skulpturnu dekoraciju. A nekada posjeduju i skraceni atrij na zapadu. Flankirano procelje jeste procelje koje sadrzi dvije bocne kule koje su ustvari westwerk. Kule na prostoru Njemacke i Svicarske imaju ravnu tavanicu. Ove kule se ne moraju javiti samo na zapadu vec i na istocnom dijelu jer se u ovom regionu javlja kontraapsida pri cemu se cjelokupni zapadni dio reflektuje na istocnom dijelu građevine. Takav primjer se nalazi kod Maria Laach ( westwerk + kontraapsida: istocne apside flankirane kulama+ kula na usjeku transepta).Maria Laach ima i arhitektonsku dekoraciju (vijence,slijepe arkade,pilastre,lazne lukove i kolonadice). Ovakva vrsta arhitektonske dekoracije se nalazi u Njemackoj i Svicarskoj. Imamo i polusacuvanih crkava koje imaju kruzni presjek kao sto je Charroux i ove crkve imaju trobrodni prilaz. U osnovama romanickih crkava javlja se i trikonhos (građevina u obliku djeteline –bocne apside se nalaze u bocnim brodovima kao kod srpskih moravskih crkava i rumunskih praskih i moldavskih crkava). Ovakvetrikonhosne crkve javljaju se u podrucju Kelna ( Bogorodicna crkva u Kelnu) . Romanicki trikonhos je sada trobrodan i hodocasnicki hor. Kod arhitektonskih dekoracija se javlja i tzv. Lombardijski friz koji se sastoji iz slijepih arkada ispod vijenca i on se nalazio ispod kupole,iznad prozora. U Lombardiji su se nalazile radionice Hajnriha III (Špajem-Komaćini-Jezero Koma) i ove radionice su izrađivale ovakvu vrstu dekoracije u Holsu,Majncu,Skandinaviji. Ahitektonska dekoracija katedrale u Wormsu se sastojala iz horizontalnih vijenaca i pilastra. Katedrala u Zadru u sklopu svoje arhitektonske dekoracije ima vanjske galerije.

ROMANICKA ARHITEKTURA U BURGUNDIJI I POTIENSKOJ OBLASTI

8

Na romanickim povrsinama unutar ove oblasti siri se skulpturna dekoracija koja se prvo javlja u obliku skulptura na portiku zapadnog procelja. Primjer: Notre-Dame la Grande Potien. Na zapadnom procelju ovdje imamo dvije zakrzljale bocne kule koje nisu postavljene kao zasebni forminareni arhitektonski elementi. Na granici Francuske i Rajne imamo Marmutje Alzas i ona ima otonske westwerke i lombardijske frizove sa pilastrima i troclanom podjelom zapadne fasade. U 11.st ce Normandi da osvoje Siciliju i juznu Italiju. Crkva Sv. Stefana u Kanu ima također dvije bocne flankirane kule.

Siciliju je profesorica pojasnjavala u sklopu Normandije tj. Francuske posto je osvojena u 11st. Sicilija na sebi ima mjesavinu bizantijskog,arapskog i romanickog normandijskog stila. Tako na fasadama ovih građevina imamo performirane arhitektonske dekorativne elemente sa ukrasnim slijepim lukovima i arapskim ornamentima kao sto je kod crkve Monreale koja ima ovako bogato ukrasenu apsidu sa vanjske strane,a unutrasnjost ovakve romanicke crkve oblozena je mozaicima zbog vizantijskog uticaja.

Portali romanickih crkava imaju 3 portala koja se sastoje iz:

1. Srednjeg portala koji lici na slavoluk i koji je najsiri i najvisi i koji je u ovo vrijeme rađen od sacuvanih antickih slavolukova. Ponekad srednji portal ima i trimol (sredisnji stub) koji sluzi kao podupirac za gredu na kojoj se nalazi superpornirana skulptura procelja ili arhivoltom ( arhivolt se gradi od stepenasto poredanih lukova). Primjer: Sen Zil di Gar iz 12st. i Regensburg crkva Sv. Jakova iz 12st.

2. Bocni portali koji su dosta uzi i nizi od srednjeg portala.

Sve ovakve crkve imaju uvijek najbogatije ukraseno zapadno procelje jer nisu uvijek otvorene i ovakvo procelje sa prikazom Strasnog suda je bila neka vrsta reklame. Portali u Italiji ( Apoliji i Lombardiji) imaju istaknuti portal koji onda ima i dva stuba koja ga pridrzavaju ili imamo portale sa ravnim zidom kao sto je slucaj u veronskoj crkvi Sv. Zenona.

9

Prozori romanickih crkava su jednodjelne,dvodijelne ili trodijelne bifore. Prozori u romanici osim sto imaju ulogu arhitektonskog elementa,oni imaju i estetsku funkciju. Na rjesenjima tornjeva imamo bazni dio tornja koji je go i povecavanjem u vis stupnjevito se redaju prozorski otvori i ukrasi. U romanici imamo komplikovanije vijence i konzole koji su profilisani. Ovdje se poprvi put javlja i fenomen u arhitekturi tj. Na glavnoj apsidi se javlja prozorski otvor kao na crkvi Olne de Sentonz.

Kapiteli romanike su korinski kapiteli koji zahtjevaju vanjsko klesanje i profilisanje. Oni se u romanici ponovo javljaju uspomoc rimskih kamenorezaca. Na romanicke korinske kapile se dodaju ili floralni(cvijetni) motivi ili figuralne predstave( Fonteuroxene na kapitelima tj. Hristovo stradanje i djetinjstvo). U romanici se javlja i jos jedna vrsta kapitela,a to je inovativni kapitel- kubicni kapitel koji je dosta masivan.

ROMANICKA ARHITEKTURA U ITALIJI

Italija je u doba romanike bila niz feudalnih oblasti sa jedino sacuvanim Rimom i Ravenom,kao gradovima. I ovdje se u arhitekturi osjeca doza antickog klasicizma. Apolija ovdje ima specificnu arhitekturu,ali sve italijanske romanicke građevine nemaju deambulatorij i hodocasnicki hor. Osnovni građevinski materijal jeste kamen. Sa kraja 11st. posmatramo 3 regije:

1. Lombardijsku regiju2. Sredisnji dio Rima sa odvojenim:

Pisa,Toskana i Firenca. U središnjem Rimu imamo ocuvane ranokrscanske bazilike sa ravnom tavanicom (primjer: Santa Maria in Kosmedin) U ovim romaniskim sakralnim objektima imamo smjenjivanje nosaca gdje imamo: nosac pa 3 stubca,zatim nosac pa 3 stubca. Ova tehnika se ili ugleda na romanicku crkvu sa svodom ili je to vizantijski uticaj sa kraja 5st. Primjer: San Paolo fouri le Mura jeste rimski klauster sa tordiranim (uvrnutim) stubovima sa skulpturnom dekoracijom. I ovo je jedinstvena i neponovljiva pojava u romanickoj dekoraciji. Također kod ovih romanickih sakralnih građevina se na zabatu zapadnog procelja javlja mozaik ( Primjer: Firenca San Miniato al Monte- unutrasnjost glavnom broda dekorisan je sa dvobojnim i trobojnim mermerom,a zapadni zid glavnog broda nema galeriju i triforiume na srednjem horizontalnom pojasu. Ovdje se u glavnom brodu javlja siroki luk koji stoji na staticnom pojasu koji sluzi radi raskosnosti unutrasnjeg prostora i on se naziva lebdecim lukom). Toskanski i firentinski umjetnici za ukras se sluze zutim i bijelim mermerom. I ovdje nema bocnih kula koje flankiraju zapadno procelje. Campanile – su zvonici koji se odvojeno grade od crkve. A samo procelje podsjeca na procelje ranokrscanske bazilike (uticaj klasicizma). U Firenci i Pisi nema svodova osim na bocnim brodovima,a ravna tavanica je kasetirana. Krstionice su osmougaone sa šatorastim kupolom i mermernom ornamentikom koja je zuta i bijela. Primjer: Firentinska krstionica Sv. Jovana- satorasta kupola je iznutra

10

dekorisana mozaicima. Luka katedrala jeste klasicna bazilika sa ravnom tavanicom na kojoj se javlja vanjska ukrasna galerija u sklopu vanjske dekoracije. Ovdje se glavno procelje nalazi ispod arkade,sa odvojenim zvonikom. Primjeri: crkva Luka Bogorodica iz 12st., crkva Luka San Ferdiano – ovdje je ukras izveden mozaikom na zabatu. I kao sto sam napisala ovdje nema svodova vec samo klasicna ranokrscanska ravna tavanica ili uzdignuta krovna konstrukcija. U Pizi imamo trodijelnu cjelinu nacinjenu od :

Krstionice koja ima gornji dio ukrasen gotickim elementima. Katedrale 80 godina građena koja sadrzi goticko slikarstvo sa grobljem Sveto Polje

koje ima i romanicke i goticke elemente Zvonik-Krivi Toranj u Pisi koji je optocen vanjskim kruznim galerijama.

3. Apolija – Juzni dio Italije

11

12