rośliny Karkonoskiego parku narodowegoRośliny Karkonoskiego Parku Narodowego 9 Także w kolejnym piętrze - reglu dolnym (500 - 1000 m n.p.m.) - naturalna ro-ślinność uległa

rośliny Karkonoskiego parku narodowego

LidiaPrzewoźnik

rośliny KarKonosKieGo parKU naroDoWeGo

ii wydanie

LidiaPrzewoźnik

Karkonoski Park NarodowyJelenia Góra 2013

RoślinyKarkonoskiegoParkuNarodowego©KarkonoskiParkNarodowy,ul.Chałubińskiego23,58-570JeleniaGóra

Tekst:LidiaPrzewoźnikFotograie:LidiaPrzewoźnik(LP)RoksanaKnapik(RK)MarekMalicki(MM)RomanRąpała(RR)MarekDobrowolski(MD)MichałMrozek(MMr)BronisławWojtuń(BW)ArchiwumKPN(KPN)

Rysunki:MaciejGontarek(MG)Domenapubliczna(DP)

Mapy:PracowniaGISKarkonoskiegoParkuNarodowego

Fotograiana1stronieokładki:Przytuliasudecka-endemitMasywuCzeskiego(LP)Fotograiena2stronieokładki:WielkiŚnieżnyKociołipaproćzmienkagórska(LP)Fotograiana3stronieokładki:TorfowiskoÚpanaRównipodŚnieżką(LP)Fotograiana4stronieokładki:NaskalnezbiorowiskomchówipaprociprzyWodospadziePodgórnej(LP)

Składidruk:DrukarniaPASAŻ,ul.Rydlówka24,30-363Kraków

ISBN978-83-64528-02-6

3Rośliny Karkonoskiego Parku Narodowego

WsTęp Karkonoszesągóramiwyjątkowymi-nietylkonatleSudetów,alewszystkichpasmEuropyŚrodkowej.GóryOlbrzymie-jakbywająnazywaneKarkonosze-wyróż-niająsięskomplikowanąbudowągeologiczną,urozmaiconąrzeźbąterenui surowymklimatem.Jednaktym,cow szczególnysposóbdecydujeo ichodrębności,jestszata roślinna. BogactwoświataroślinKarkonoskiegoParkuNarodowegoprzejawiasięw wy-stępowaniu na stosunkowo niewielkim obszarze gatunków pochodzących z różnychregionówgeograicznych,w tym reliktówpolodowcowych,posiadającychw Karko-noszachsweodosobnione, izolowanestanowiska,a także roślin,którychpozaoma-wianympasmemgórskimniespotkamyw żadnyminnymmiejscunaświecie,czylitzw.endemitów.Wielegatunkówtoroślinyrzadkiei zagrożonewyginięciem-zostaływpi-sanedo„PolskiejCzerwonejKsięgiRoślin”i wymagająpodjęciaodpowiednichdziałańochronnych. W Karkonoszachjużpodczasjednodniowejwycieczkipogórskichszlakachmoż-nazaobserwować,jakzmieniasięroślinnośćwrazzewzrostemwysokościnadpozio-mem morza oraz przyjrzeć się różnorodnym zbiorowiskom roślinnym, zaczynając odlasówu podnóżagór,kończącnaalpejskichmurawachnaszczycieŚnieżki. W niniejszejksiążeczceCzytelnikznajdziecharakterystykęposzczególnychpięterro-ślinnychi wybranychekosystemów,a takżeopisi fotograieinteresującychgatunkówlory,wartowięczabraćjązesobąnawędrówkęszlakamiKarkonoskiegoParkuNarodowego.

Ryc. Różnorodność ekosystemów piętra subalpejskiego i alpejskiego Karkonoszy (LP)

Rośliny Karkonoskiego Parku Narodowego4

Ryc. Piętrowy układ roślinności - ziołorośla miłosny górskiej nad Wielkim Stawem, poniżej zarośla kosodrzewiny i górnoreglowa świerczyna sudecka (LP)


Szata roślinna Karkonoszy, podobnie jak innychgór,macharakterystycznyukładstrefowy.W mia-rę wzrostu wysokości nad poziomem morzanastępuje zmiana składu gatunkowego roślin.Na określonych poziomach rosną tylko pewnegatunki, gdyż nie wszystkie rośliny wytrzymująpostępującekugórzezaostrzaniesięklimatuorazzmieniające się niekorzystnie warunki glebowe.Tymsamym,naróżnychwysokościachspotykamyróżne zbiorowiska roślinne, które przystosowa-ły siędopanującychw tych strefachwarunkówśrodowiskowych. Zmieniająca sięwraz z wynie-sieniemnadpoziommorzaroślinnośćtworzyle-żącerównoleglepasy,którenazywamypiętrami roślinności. Podział na piętra roślinne opartyjest na występujących w nich zbiorowiskach.

W Karkonoszachmożemywyróżnić:1)piętropogórza(do500mn.p.m.)2)piętroreglowe(500-1250mn.p.m.)a)piętroregladolnego(500-1000mn.p.m.)b)piętroreglagórnego(1000-1250mn.p.m.)3)piętrosubalpejskie/kosodrzewiny(1250-1450mn.p.m.)4)piętroalpejskie/halne(1450-1602mn.p.m.)

Ryc. Piętro pogórza - Góra Chojnik (LP)

pięTra roślinne KarKonosZy


Najniższym piętrem górskim w Karkonoszachjestpogórze,sięgającedookoło500mn.p.m.Obecnie są to w większości tereny uprawne -pola i łąki, urozmaicone niewielkimi połaciamilasów. Znajdują się tu osady ludzkie, a roślin-

ność naturalna uległa niemal całkowitemu wy-niszczeniu.Dawniejnatymobszarzerosłyżyznelasy liściaste - grądy, w których występowałalipa drobnolistna Tilia cordata, dąb bezszypuł-kowy Quercus petraea i buk zwyczajny Fagussylvatica,a w podszyciewyróżniałasię leszczy-na pospolita Corylus avellana. Fragmenty tegozbiorowiska zachowały się u podnóża GóryChojnik.NazboczachChojnikamożemyteżzo-baczyćniewielkiepłatypodgórskiej acydoil-nej dąbrowy.Lastencharakteryzujesięluźnymdrzewostanem zbudowanym głównie z dębubezszypułkowego i brzozy brodawkowatej Be-tula pendula, natomiast runo zdominowanejest przez borówkę czarną Vaccinium myrtillus.Góra Chojnik oraz druga eksklawa Karkono-skiegoParkuNarodowego-WodospadSzklarki- jest też miejscem występowania reliktowegodla pogórza zbiorowiska leśnego - suboce-anicznego bóru sosnowego. Drzewostantego naskalnego boru tworzy sosna zwyczajnaPinus sylvestris z domieszką świerka pospoli-tego Picea abies, buka zwyczajnego, jarzębi-ny Sorbus aucuparia i brzozy brodawkowatej.

Ryc. Szczyr trwały (Mercurialis perennis) i iołek leśny (Viola reichenbachiana) - gatunki runa żyznych lasów liściastych (LP)

Ryc. Po kokoryczce okółkowej (Polygonatum verticillatum) poznamy podgórską formę grądu środkowoeuropejskiego (LP)


Nad potokami w wymienionych obszarachzachowały się również niewielkie fragmenty

Ryc. Reliktowy naskalny bór sosnowy na zboczach Chojnika (LP)

Ryc. Runo suboceanicznego boru sosnowego (LP)

Ryc. Rutewkę orlikolistną (Thalictrum aquilegii-folium) zobaczymy w runie nadrzecznej olszyny górskiej (RK)

nadrzecznych olszyn górskich z charaktery-stycznymziołoroślowymrunem.


Ryc. Dolnoreglowa buczyna w rejonie Jagniątkowa (MD)


Także w kolejnym piętrze -reglu dolnym (500-1000m n.p.m.) - naturalna ro-ślinnośćulegław większościzniszczeniu,a jejmiejsceza-jęłymonokultury świerko-wei zbiorowiskaporębowe.W pierwotnym krajobrazietej strefy dominowała ubo-ga buczyna górska, któraw wilgotnych zagłębieniachterenu przyjmowała formę

podzespołupaprociowego,a naska-listych grzbietach o płytkiej glebie -podzespołusuchegoz borówkączar-nąi chrobotkamiCladoniasp.w ru-nie. Do dziś uboga buczyna ostałasię na niewielkich powierzchniachw rejonie Chojnika, WodospaduSzklarkii Jagniątkowa.NatomiastnaobrzeżuKarkonoszy,północnychsto-kachChojnikaorazw dolinieSzklarkizachowałysięnieznacznefragmentyżyznej buczyny sudeckiej. Odpoprzedniego zbiorowiska odróżniają występowanie takich gatunków,jak czerniec gronkowy Actaea spi-cataczygajowiecżółtyGaleobdolonluteum. Ponadto rosną tu: żywieccebulkowyDentariabulbifera i dzie-więciolistny D. enneaphyllos orazprzytuliawonnaGaliumodoratum.

Ryc. Przytulia wonna (LP)

Ryc. Młode pokolenie buków na zmurszałym pniu (LP)


W wyższychpartiachregladolnegoorazw pod-mokłych zagłębieniach z chłodnymmikroklima-tem występował dawniej dolnoreglowy bór

jodłowo-świerkowy, posiadający w runiepłaszczeńcafalistegoPlagiotheciumundulatum,biczycę trójwrębną Bazzania trilobata, pszeń-ca leśnego Melampyrum silvaticum i objętegoochronąwidłaka-wrońcawidlastegoHuperziaselago. Dziś w Karkonoskim Parku Narodowymtrwająpracenadodtworzeniemtegocennegoze-społu leśnego, poprzez program restytucji (czyliodbudowypopulacji)jodłypospolitejAbiesalba.

Ryc. Płaszczeniec falisty (LP)

Ryc. Wroniec widlasty z okolic Wodospadu Szklarki (RK)


W warstwie zielnej występują tu takie rośliny,jak:borówkiVacciniumsp., trzcinnikowłosionyCalamagrostis villosa, paproć wietlica alpejskaAthyrium distentifolium, śmiałek pogięty De-schampsialexuosa,przytuliahercyńskaGaliumsaxatile, podbiałek alpejski Homogyne alpina,siódmaczek leśny Trientalis europaea czy chro-

Piętro regla górnego (1000 -1250 m n.p.m.) jest w Karkono-szach prawie w całości porośnięteprzezgórnoreglową świerczynę sudecką,w którejdominujeświerkpospolity z domieszką jaworuAcer pseudoplatanus i jarzębiny.

Ryc. Siódmaczek leśny (LP)Ryc. Liść podrzenia żebrowca (DP)

Ryc. Jesienna wietlica alpejska (LP)


niona paproć podrzeń żebrowiec Blechnumspicant. Tam, gdzie zakwaszenie gleb jest naj-większe, rośnie szczawik zajęczy Oxalis aceto-sella.W zbiorowiskugórnoreglowejświerczyny

wyróżniasiętrzypodzespoły:typowyz borówkączarną i trzcinnikiem owłosionym w runie, pa-prociowy z wietlicą alpejską oraz torfowcowyz obitymwystępowaniemmchówtorfowców.

Ryc. Szczawik zajęczy (LP)

Ryc. Górnoreglowa świerczyna sudecka - podze-spół typowy (LP)

Ryc. Górnoreglowa świerczyna sudecka - podze-spół paprociowy w Kotle Szrenickim (LP)


Bory górnoreglowe, w przeciwieństwie do ro-ślinności poprzednich pięter, nie zostały prze-kształcone przez działalność człowieka bezpo-

Ryc. Górnoreglowa torfowiskowa świerczyna sudecka (LP)

średnio,jednakdużychzniszczeńdokonałykwa-śnedeszcze-efektzanieczyszczeniapowietrza.


W omawianych piętrach roślinnych,poza zbiorowiskami leśnymi, wystę-pują również łąki. Florapolan reglo-wych i hal przy górnej granicy lasujestbogata i urozmaicona.Można tuzaobserwować około 1/3 z wszyst-kich roślin występujących w Karko-noskimParkuNarodowym,w tym31gatunków objętych ochroną prawną.Z roślin naczyniowych są to, m.in.:arnika górska Arnika montana, dzie-więćsił bezłodygowy Carlina acaulis,konwaliamajowaConvallariamajalis,

Ryc. Łąka w okolicach Jagniątkowa (LP)

Ryc. Hala pod Łabskim Szczytem (LP)


Ryc. Arnika górska rośnie m.in. na Jaworowej Łące w Czarnym Kotle Jagniątkowskim (LP)


Ryc. Narcyz trąbkowy (Narcissus pseudonarcissus) na łące w Karpaczu (LP)


goryczkatrojeściowaGentianaasclepiadea,pier-wiosnek wyniosły Primula elatior oraz liczydłogórskie Streptopus amplexifolius. W miejscachpodmokłychzauważyćmożnastorczyki,np.:ku-

kułkę Fuchsa Dactylorhiza fuchsii, szerokolistnąD.majalisczyplamistąD.maculata.Naniektó-rychłąkachwczesnąwiosnąkwitnąkrokusylubnarcyzy.

Ryc. Konwalia majowa (RK)Ryc. Kukułka szerokolistna - przedstawiciel rodziny storczykowatych (LP)

Ryc. Kwitnące krokusy wiosenne (Crocus heuffelianus) podziwiać można na przełomie marca i kwietnia na Krokusowej Łące (LP)

Ryc. Goryczka trojeściowa - zwiastun nadchodzącej jesieni (LP)


W piętrze subalpejskim (1250 - 1450 mn.p.m.) największą powierzchnię pokrywa-ją zarośla kosodrzewiny. Kosówce Pinusmugo towarzyszy górska odmiana jarząbu po-spolitego Sorbus aucuparia subsp. glabrata,wierzbaśląskaSalixsilesiaca i świerkpospolity.Pomiędzy płatami sosny kosy występują bo-rówczyska bażynowe tworzone przez takie

gatunki, jak: bażyna czarna Empetrum nigrumi obupłciowa E. hermaphroditum, trzy gatunkiborówek: czarna Vacciniummyrtillus, brusznica

Ryc. Kosodrzewina (LP)

Ryc. Jarzębina górska (LP)

Ryc. Borówczysko bażynowe na morenienad Wielkim Stawem (LP)

Ryc. Czeremcha skalna (RK)


V. vitis-idaea i bagienna V. uliginosum, wrzoszwyczajny Calluna vulgaris czy porost płucnicaislandzkaCetrariaislandica.W piętrzesubalpejskimzobaczymyteżzarośla krzewów i niskich drzew liściastych, któ-rychgłównymiskładnikamisączeremchaskalnaPaduspetraea,jarzębinagórska,brzozaomszo-nakarpackaBetulapubescenssubsp. carpaticai porzeczkaskalnaRibespetraeum.Toendemicz-ne zbiorowisko spotykane jestw kotłach polo-dowcowych. Natomiast w okolicach źródlisk,nadpotokamii jeziorami,częstonapodtoriałympodłożu,występująskupieniawierzbylapońskiejSalixlapponum.Zaroślatemająendemicznyi re-liktowycharakter.

Ryc. Wierzba lapońska (LP)

Ryc. Zespół wierzby lapońskiej w Kotle Małego Stawu (LP)


Ryc. Ziołorośla górskie w Małym Śnieżnym Kotle (LP)


Ponadto w piętrze sub-alpejskim znaczne po-wierzchniezajętesąprzezzbiorowiska ziołoroślii traworośli. Z zespołówziołoroślowych należywymienić ziołorośla mi-łosny górskiej Adeno-styles alliariae, na któreskładają się również takiegatunki, jak: modrzykgórski Cicerbita alpina,tojad sudecki Aconitumplicatum, wierzbówkakiprzyca Chamaenerionangustifolium, starzecga-jowy Senecio nemorensisi ciemiężyca zielona Ve-ratrum lobelianum orazziołorośla paprociowe,które tworzy przedewszystkim wietlica alpej-ska Athyrium distentifo-lium. Ziołorośla wykształ-

cają się na siedliskach wilgotnych, najczęściejw pobliżupotoków.

Ryc. Wierzbówka kiprzyca często tworzy barwne płaty na dużych powierzchniach (RK)

Ryc. Kwiatostan ciemiężycy zielonej (LP)

Ryc. Liść wietlicy alpejskiej (DP)

Ryc. Traworośle trzcinnika leśnego to najbogat-sze fl orystycznie zbiorowisko piętra subalpejskie-go Karkonoszy (LP)


Z kolei na silnie nachylonych zboczach, gdzieczęsto schodzą lawiny, występują zbiorowiskatraworośli, np. zespół z trzcinnikiemowłosio-nym Calamagrostis villosa czy zespół z trzcin-nikiem leśnym C. arundinacea. W tym drugimzbiorowisku, poza głównym gatunkiem, czylitrzcinnikiem leśnym, możemy odnaleźć intere-sujące rośliny kwiatowe, np.: zawilca narcyzo-wegoAnemonenarcissilora,konwalięmajowąConvallaria majalis, wawrzynka wilczełyko Da-phnemezereum,naparstnicę zwyczajnąDigita-lis grandilora, lilię złotogłów Lilium martagon,zerwękłosowąPhyteumaspicatumczysasankęalpejskąPulsatillaalba.

Ryc. Wawrzynek wilczełyko (LP)

Ryc. Naparstnica zwyczajna (LP)

Ryc. Lilia złotogłów (LP)


Niewielkąpowierzchnięw piętrzesubalpejskimzajmują również zbiorowiska źródliskowe.Rozwijają się na stromych zboczach kotłówpolodowcowych w pobliżu wysięków wód.

Ryc. Czosnek syberyjski w Polsce występuje jedy-nie w Karkonoszach i w Masywie Pilska (LP)

Ryc. Zawilec narcyzowy (RR)Ryc. Sasanka alpejska (LP)

Ryc. Źródlisko na stromym zboczu Kotła Łom-niczki (LP)

Są one szczególnie cenne, ponieważ rośnie tuwiele rzadkich i zagrożonych gatunków, m.in.:czosneksyberyjskiAlliumsibiricum,niebielistkatrwałaSwertiaperennis,bartsjaalpejskaBartsia


alpina, wełnianeczka alpejska Baeothryon alpi-num, dziewięciornik błotny Parnassia palustrisczyendemiczny i reliktowygnidoszsudeckiPe-dicularissudetica.

Ryc. Owocująca wełnianeczka alpejska (LP)

Ryc. Dziewięciornik błotny jest dość pospolitym gatunkiem, jednak w polskich Karkonoszach ma tylko jedno stanowisko w Kotle Łomniczki (LP)


W grzbietowych partiach Karkonoszy rozległeobszary porasta bliźniczka psia trawka Nardusstricta, tworząca murawy bliźniczkowe. Cie-kawymelementembliźniczyskjestwidliczalpej-skiDiphasiastrumalpinumczywidłakgoździstyLycopodium clavatum oraz reliktowa turzycatęgaCarexbigelowiisubsp.rigida.

Ryc. Widlicz alpejski (LP)

Ryc. Murawy bliźniczkowe zajmują duży obszar Srebrnego Upłazu (LP)

Ryc. Widłak goździsty (LP)

Ryc. Żółte kwiaty jastrzęb-ca alpejskiego (Hieracium alpinum) dodają barw murawom (RK)


Ważnym elementem roślin-ności i krajobrazu dwóchostatnich pięter - reglagórnego i subalpejskiegosą torfowiska. W Karko-noszach występują jednez największych kompleksówtorfowiskowych w górachEuropy Środkowej. Po pol-skiej stronie powierzchniamokradeł wynosi ponad 85ha, z czego na torfowiskawysokie położone w piętrzesubalpejskimprzypadaokoło40 ha, natomiast pozosta-ły obszar zajmują torfowi-ska stokowe zlokalizowanew obrębiereglagórnegooraztużponadgórnągranicąlasu.Najbardziejrozległetorfowi-ska subalpejskie znajdująsięnaRównipodŚnieżką.

Ryc. Torfowisko Úpa z lotu ptaka - widoczne jeziorka torfowiskowe

Ryc. Powstanie torfowisk subalpejskich związane jest z chłodnym i wilgotnym klimatem oraz budową geologiczną wierzchowiny Karkonoszy (LP)

Ryc. Zarastające jeziorko na torfowisku na Srebrnym Upłazie - wokół jeziorka mszar z turzycą bagienną (LP)


mokradeł znajdują się w rejonie Pielgrzymówi Słonecznika, PrzełęczyKarkonoskiej, Petrówki,Kotła Szrenickiego oraz między Kamiennikiema MumlawskimWierchem.

Torfowiska regla górnego położone są wy-łącznienapółnocnychzboczach,częstoo dużymnachyleniu. Znaczne powierzchnie tego typu

Ryc. Torfowisko stokowe w rejonie Pielgrzymów (LP)

Ryc. Torfowisko na Przełęczy Karkonoskiej z owocującą wełnianką wąskolistną (LP)

Ryc. Jedyne w Karkonoszach torfowisko poje-ziorne wykształciło się w dolinie Łomnicy (LP)


Ze względu na sposób zasilaniaw wodę, a co za tym idzie - za-sobność siedlisk w substancjepokarmowe - wyróżniamy w Kar-konoszach trzy grupy mokradeł:torfowiska ombrotroiczne, ombro-minerotroiczne oraz minerotroicz-ne. Dwa pierwsze typy spotykane

Ryc. Bażyna obupłciowa (LP)

sąprzeważniew piętrze subalpejskim,natomiastsiedliskaminerotroicznewy-stępują przede wszystkim na stokachw piętrzereglowym.Torfowiska ombrotroiczne zasila-ne są wyłącznie ubogimi w składnikipokarmowe wodami opadowymi,a w ichszacieroślinnejdominujątakiegatunki, jak: wełnianeczka darniowaBaeothryon caespitosum, wełniankapochwowata Eriophorum vaginatum,turzyca bagienna Carex limosa, ba-

żyna obupłciowa Empetrumhermaphroditum, modrzewnicazwyczajna Andromeda polifo-lia, żurawina błotna Oxycoc-cus palustris i drobnolistkowaO. microcarpus oraz mchy tor-fowce, wśród których częstospotkać można relikt glacjalny -torfowiec Lindberga Sphagnumlindbergii. Swoje stanowiskama tutaj również innapamiątkaepokilodowej-malinamoroszkaRubuschamaemorus.

Ryc. Torfowiec Lindberga (LP)

Ryc. Torfowisko ombrotroiczne na Srebrnym Upłazie (LP)


porośnięte są zarównoprzez rośliny spotykanenatorfowiskachombrotroicznych, jaki gatunkisiedlisk minerotroicznych. Interesującym skład-nikiem lory tych ekosystemów jest reliktowa

Na torfowiskach ombro-minerotroicznychdominujące znaczenie mają opady, jednak wi-docznyjesttakżewpływwódgruntowych,któresążyźniejszeodwóddeszczowych.Mokradłate

Ryc. Kwiat i owoc maliny moroszki (LP)

Ryc. Torfowisko ombro-minerotroiczne na stokach Smogorni (LP)


turzycapatagońskaCarexmagellanica,dlaktó-rej karkonoskiemokradła są jedynymmiejscemwystępowaniaw Polsce.Torfowiska minerotroicznezasilanesąprzezwody gruntowe, spływowe lub przepływowe.Charakterystyczna jest tu obecność: turzycydzióbkowatej Carex rostrata, turzycy pospolitejC. nigra, wełnianki wąskolistnej Eriophorum

Ryc. Turzyca dzióbkowata (LP)

Ryc. Dojrzałe kłosy turzycy patagońskiej (LP)

Ryc. Torfowisko minerotroiczne w rejonie Kotła Małego Stawu (LP)


angustifolium, situ cienkiego Juncus iliformis,iołkabłotnegoViolapalustrisi dwukwiatowegoV. bilora, niebielistki trwałej Swertia perennis,reliktowego gnidosza sudeckiego Pedicularis

sudetica, starca kędzierzawego Senecio rivula-ris,storczykakukułkiFuchsaDactylorhizafuchsiiczy owadożernej rosiczki okrągłolistnej Droserarotundifolia.Oprócztorfowcówrosnąturównieżmchybrunatne.

Ryc. Fiołek błotny (LP) Ryc. Fiołek dwukwiatowy (LP)

Ryc. Gnidosz sudecki (LP) Ryc. Kukułka Fuchsa (LP)


Ryc. Rosiczka okrągłolistna (LP)


Piętro alpejskie (1450 - 1602 mn.p.m.) wykształciło się w Karko-noszach jedynie fragmentarycznie,a przyczyną tego jest niewielka wy-sokośćbezwzględnatychgór.Roślin-ność halną - niskie naskalne murawy- spotkamynaŚnieżce,nagraniCzar-negoGrzbietu,w najwyższychpartiachWielkiegoSzyszakaoraznadŚnieżnymiKotłami.Charakterystycznymi roślinami tegopiętrasąsitskucinaJuncustriidusczywysokogórskiegatunkitraw:mietlicaskalna Agrostis rupestris, kostrzewaniska Festuca airoides i wiechlinawiotkaPoalaxa.

Wymienionymwyżejgatunkomtowarzysząlicz-neporosty,m.in.zrodzajówpłucnicaCetrariasp. i chrobotek Cladonia sp., a na skałach za-uważyćmożnaskorupiastąplechęwzorcageo-graicznegoRhizocarpongeographicum.

Ryc. Czerwone owocniki chrobotka strojnego (Cladonia bellidifl ora) (LP)

Ryc. Wzorzec geograi czny porasta pokrywy blokowe (LP)

Ryc. Późnym latem sit skucina nadaje rudy kolor halnym murawom (RK)


Interesujące są również zbiorowiska piargówgranitowych z chronioną paprocią - zmienkągórską Cryptogramma crispa oraz wysokogór-skie wyleżyska z wierzbą zielną Salix herbacea

i szarotądrobnąGnaphaliumsupinum.Wyjątkową szatą roślinnąodznaczają się ściany kotłówpolodowcowych, w szcze-gólności Żyła Bazaltowa w Małym Śnie żnym Kotle- unikat w skali europejskiej.Jesttonajbogatszelorystycz-nie miejsce w Karkonoszach.Występująturelikty epokilodowej,np.skalnicaśnież-na Saxifraga nivalis orazkarkonoskie endemity,

Ryc. Ta rzadka paproć (w Polsce zaobserwować ją można jedynie w Karkonoszach i Górach Izerskich) zasiedla też szczeliny skalne (LP)

Ryc. Szarota drobna

Ryc. Niestabilne piargi w Wielkim Śnieżnym Kotle to siedlisko zmienki górskiej (LP)

Ryc. Wierzba zielna to niewielka krzewinka - dorasta do 5 cm wysokości (LP)


m.in.podgatunek skalnicydarniowej - skalnicabazaltowa Saxifraga moschata subsp. basalti-

ca, dzwonek karkonoskiCampanula bohemica,przytuliasudeckaGaliumsudeticumi endemicz-

Ryc. Żleb Bazaltowy w Małym Śnieżnym Kotle (LP)

Ryc. Naskalne murawy w Żlebie Bazaltowym (LP)

Ryc. Skalnica śnieżna (LP, RK)

Ryc. Skalnica bazaltowa (LP)


ne jastrzębce Hieracium sp.Żyłę bazaltową upodobały teżsobiepozostałegatunkiskalnic:mchowataS.bryoidesi naprze-ciwlistna S. oppositifolia orazwieleinnychrzadkichroślin.Dlagęsiówki alpejskiej Arabis alpi-na, irgi zwyczajnejCotoneasterintergerrimus, biedrzeńca skal-nego (podgatunku biedrzeńcamniejszego) Pimpinella saxifra-ga subsp. rupestris, żebrowcagórskiego Pleurospermum au-striacum czy rozrzutkialpejskiejWoodsiaalpinaŻlebBazaltowyjestjedynymmiejscemwystępo-waniaw Karkonoszach.

Ryc. Skalnica mchowata (LP)

Ryc. Skalnica naprzeciwlistna spośród innych skalnic wyróżnia się różowymi kwiatami (BW)


ROŚLINNOŚćŻLEBuBAZALTOWEGORozrzutka alpejska to wieloletnia drobnapaproć, jej pierzaste liście rzadko dorastają do20 cm. Jest gatunkiem wysokogórskim i jed-nocześnie reliktemglacjalnym. W Polscewystępuje w Karko-noszach (na podłożubazaltowym) i Tatrach(nadolomitach i grani-tach).Zasiedlaszczelinyskalne.Rzeżucha rezedo-listna Cardamineresedifolia jestniewiel-ką rośliną, osiągającąmaksymalnie15cmwysokości.Posiadacharak-terystycznetrój-bądźpierzastodzielneliścieorazdługiełuszczyny.Występujew górachpołudnio-weji środkowejEuropy.W Polscerośniejedyniew Karkonoszach: kilkadziesiąt osobników Ryc. Kwiaty i owoce (łuszczyny) rzeżuchy reze-

dolistnej (LP)

w Żlebie Bazaltowym, pozostałe na stanowi-skachw WielkimŚnieżnymKotle,KotleMałegoStawu oraz Kotle Łomniczki. Jej siedliskiem sąniewielkie półki skalne, szczeliny oraz drobnyrumoszgranitowylubbazaltowy.

Ryc. Rozrzutka alpejska (LP)


Tylko w Żlebie Bazaltowym rośnie karkono-ski endemit - biedrzeniec mniejszy skalnyJest to górski podgatunek pospolitego bie-drzeńca mniejszego, którego możemy zo-baczyć na łąkach. Natomiast biedrzeniec

skalny - jak sama nazwa wskazuje - związanyjestz siedliskaminaskalnymi.Jegopopulacjali-czykilkasetosobników.

Jednymz najrzadszychprzedstawicielikarkono-skiejlory jestgęsiówka alpejska.Występujejedynie w Żlebie Bazaltowym, a jej populacjawynosizaledwie35osobników.Gęsiówkanale-żydotejsamejrodzinyroślin,corzeżucha,i takjakonawytwarzałuszczynyz licznyminasiona-mi. Cała roślina pokryta jest krótkimi, gęstymiwłoskami, copomaga jejprzetwaćw trudnychgórskichwarunkach.PozaKarkonoszamimożnająspotkaćw Tatrach,Pieninach,naBabiejGórzei w BeskidzieŻywieckim.

Żebrowiec górski jest okazałą byliną, któramoże dorastać nawet do 2 m wysokości. Napustej, delikatnie żebrowanej łodydze osa-dzony jest kwiatostan w formie baldachu.Cała roślina wydziela intensywny zapach dzięki

Ryc. Biedrzeniec skalny (LP)

Ryc. Gęsiówka alpejska (MM) Ryc. Traworośle w Małym Śnieżnym Kotle z żebrowcem górskim (LP)


obecnym w jej tkankach olejkom eterycznym.Żebrowiecgórskiw Karkonoszachwystępujejedy-niew ŻlebieBazaltowym,główniew traworoślachi ziołoroślachporastającychpiargbazaltowy.

Jednym z gatunków rosnącychw Żlebie Bazal-towym jest goryczuszka polna Gentianellacampestris.Wysokość tejdwuletniej roślinynie

przekracza zazwyczaj35 cm. Jest to rzadkiga-tunek we lorze Polski. Poza Sudetami spotkaćjąmożnanaPomorzuZachodnimi w BeskidzieŚląskim.

Świetlik maleńki to niepozorna, jednorocznaroślinao drobnychbiałych lub różowych kwia-tach. Jest to gatunek półpasożytniczy - wodęz solami mineralnymi pobiera za pomocą ssa-wek z podziemnych części roślin żywicielskich.W Karkonoszachwystępujelicznie(do10tysięcyosobników),jednaktylkonakilkustanowiskach,m.in. w Żlebie Bazaltowym i na murawachw okolicyDomuŚląskiego.W Polscerośnieteżw Tatrachi naBabiejGórze.

Kolejnympółpasożytemwystępującymw ŻlebieBazaltowymjestleniec alpejski.Jesttowiotkaroślinao cienkich liściachułożonychskrętoleglei drobnych białych kwiatach osadzonych naprzysadkach.PozaKarkonoszami leniecalpejskirośnie teżw Tatrach, Pieninach i Bieszczadach,występujerównieżw BorachDolnośląskichi naWyżynieMałopolskiej.

Ryc. Goryczuszka polna (LP)

Ryc. Świetlik maleńki (MM)

Ryc. Leniec alpejski (LP)


Różeńca górskiego - okazałą bylinę z ro-dziny gruboszowatych, dorastającą do 45cm - zobaczymy w większości pasm górskichEuropy. W Polsce występuje na Babiej Górze,

w Tatrach, Bieszczadach oraz w Karkonoszach.Rośnie wśród skał bazaltowych i granitowych.Jestgatunkiemdwupiennym-najednymosob-niku wykształcają się tylko kwiaty żeńskie, na

innymkwiatymęskie.Jesieniąmięsisteliścieró-żeńcaprzybierajączerwonabarwę.

Latem na murawie poniżej Żlebu poczuć moż-

na intensywny zapach macierzanki halnej Thymusalpestris.PozaKarkonoszamirośnieonarównieżw wyższychpołożeniachKarpat.

Interesującą rośliną Żlebu Bazaltowego jest po-dejźrzon księżycowy Botrychium lunaria. Tenniewielki paprotnik (dorasta do 30 cm) posiadapodziemnekłącze, z któregokażdego rokuwyra-

Ryc. Różeniec górski (LP)

Ryc. Jesienne liście różeńca górskiego (RK)

Ryc. Macierzanka halna (LP)

Ryc. Podejźrzon księżycowy (LP)


statylkojedenliść,zróżnicowanynaczęśćpłonnąi zarodnionośną.Gatunekwystępujenaobszarzecałej Polski, jednak narażony jest na wyginięciez powoduzanikaniajegosiedlisk.

W majui czerwcu,wśródskałi murawgórskich,swymiioletowymikwiatamiwyróżniasiępier-wiosnek maleńki Primulaminima.Mimonie-wielkichrozmiarów-dorastanajwyżejdo5cm-niesposóbgoniezauważyć.W czasie,gdyniekwitnie,wzrokprzyciągająliczneróżyczkizłożo-nez mięsistych,lśniącychliści.PozaKarkonosza-migatunektenwystępujetakżew Tatrach.

Ryc. Pierwiosnek maleńki (RK)

Ryc. Różyczka liściowa pierwiosnka maleńkiego (LP)


GATuNKIWyMAGAJąCEOCHRONyW FORMIEWyZNACZENIAOBSZARóWNATuRA2000Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jestsystemem ochrony różnorodności biologicznej,wdrażanym we wszystkich państwach człon-kowskich unii Europejskiej. Celem utworzeniatej nowej formy ochrony przyrody było zacho-wanie zagrożonychw skali kontynentu siedliskprzyrodniczych oraz gatunków lory i fauny,a takżeochronasiedliskcharakterystycznychdladziewięciu regionów biogeograicznych, z któ-rych w Polsce występują dwa: kontynentalny(zajmujący 96% powierzchni kraju) i alpejski(4%powierzchniPolski).

Karkonoski Park Narodowy leży w granicachdwóch obszarów sieci Natura 2000 - Obsza-ru Specjalnej Ochrony Ptaków PLB020007„KARKONOSZE” o powierzchni 18578,40ha oraz Specjalnego Obszaru OchronySiedliskPLH020006„Karkonosze”,zajmującego18204,90ha.Graniceobuobszaróww większo-ścisiępokrywająi pozaterenemKarkonoskiegoParkuNarodowegoi jegootulinyobejmujątakżeczęśćObszaruChronionegoKrajobrazuKarkono-sze-GóryIzerskie.Na terenie Parku występują trzy gatunki roślino znaczeniupriorytetowymdlaWspólnotyEuro-pejskiej. Są to karkonoskie endemity: dzwonekkarkonoskii gnidoszsudeckiorazendemitMasy-wuCzeskiegoprzytuliasudecka.


Gnidosz sudecki jest jednocześnie endemi-tem i reliktem glacjalnym. Rośnie w otoczeniuźródlisk oraz na torfowiskach przejściowychw piętrze subalpejskim (rejon Złotego Źródła,Kotła Łomniczki, Małego i Wielkiego Stawu) -preferujesiedliskao specyicznymmikroklimacie,odznaczającymsiędużąwilgotnościąi niższymitemperaturaminiżnaterenachprzyległych.Jestpółpasożytem-wodęz solamimineralnymipo-biera,wnikającw korzenieinnychroślin.

Kolejnymkarkonoskimendemitem,któryznalazłsięw Załączniku IIDyrektywySiedliskowej, jestdzwonek karkonoski. W Górach Olbrzymichwystępujeodpiętrareglowegoposubalpejskie,naróżnychsiedliskach:halach,w bliźniczyskach,traworoślach, zaroślach kosodrzewiny, a takżew naskalnychmurawach.Kwitniew lipcui sierp-niu,wtedyteżmożnagołatwozaobserwować,m.in.naHaliSzrenickiej,HalipodŁabskimSzczy-tem,w kotłachpolodowcowychczynaŚnieżce.Występuje pojedynczo lub tworzy niewielkiepopulacje liczące od kilkudziesięciu do kilkusetosobników.

Przytulia sudecka jest endemitem MasywuCzeskiego.W Karkonoszachwystępujew Śnież-nychKotłachi w KotleMałegoStawu.Jestgatun-kiempionierskim,jejsiedliskiemsąskalnepółkii drobnyżwirekzeskałbazaltowychlubgranito-wych. Tworzy gęste darnie o wysokości do 25cm.Kwitnieodczerwcadosierpnia.

Ryc. Gnidosz sudecki (LP) Ryc. Dzwonek karkonoski (RK)

Ryc. Przytulia sudecka (LP)


Ryc. Wielki Staw - górskie jezioro lobeliowe (LP)


Poza rzadkimi, zagrożonymi gatunkami tak-że wybrane typy siedlisk (wymienione w Za-łączniku I Dyrektywy Siedliskowej) decydująo utworzeniu specjalnego obszaru ochronyNatura 2000. Zalicza się do nich większośćekosystemów występujących na obszarze Kar-konoskiegoParkuNarodowego. Są to siedliskałąkowe (łąki świeże i konietlicowe użytkowaneekstensywnie),leśne(grądśrodkowoeuropejski,nadrzecznaolszynagórska, zboczowe lasy klo-nowo-lipowe,kwaśnedąbrowy,żyznei kwaśne

buczyny,górskieboryświerkowe,borybagien-ne), ekosystemy piętra subalpejskiego (zaroślakosodrzewiny, zarośla wierzby lapońskiej i ślą-skiej, murawy bliźniczkowe, torfowiska wyso-kie i przejściowe, ziołorośla górskie, borówczy-ska bażynowe), ekosystemy pietra alpejskiego(rumowiskaskalnezezmienkągórskąi porosta-mi,wysokogórskiemurawyacidoilne i bezwa-piennewyleżyskaśnieżne),a takżejedynew pol-skichgórachjeziorolobeliowe-WielkiStaw.

Ryc. Poryblin jeziorny to podwodny paprotnik o wysokości do 25 cm. Rośnie w dobrze natle-nionych wodach o niewielkiej zawartości sub-stancji odżywczych. Piaszczyste dno Wielkiego Stawu do głębokości 2 m jest siedliskiem bardzo licznej populacji tego chronionego gatunku (RK).

Ryc. Różnorodność zbiorowisk Karkonoskiego Parku Narodowego (LP)

Ryc. Wielki Staw zaliczany jest do jezior lobeliowych ponieważ występuje tu jeden z gatunków charakterystycznych dla tego typu zbiorników wodnych - poryblin jeziorny (Isoëtes lacustris) (LP)


ZAGROŻENIAROŚLINNOŚCIKARKONOSZyWielowiekowa działalność człowieka w Karko-noszachspowodowała istotnezmianyw szacieroślinnejtychgór.Osadnictwo,górnictwoi hut-nictwoprzyczyniłosiędowylesieniaznacznychpowierzchni drzewostanów bukowych i jodło-wych. Pasterstwo pociągnęło za sobą usunie-ciedużychpołaci kosodrzewinyorazwycinanieświerków w reglu górnym. Z kolei przemysłzielarski przyczynił się do uszczuplenia popula-cjiroślinleczniczychi trujących,a kolekcjonerzyrzadkichgatunkówdoprowadziliwielez nichnaskrajwymarcia.W XIXwiekuna terenypo zrębach i wiatroło-machwprowadzonoświerkpozyskanyz nasionpochodzących z całej Europy, a więc o złychcechach genetycznych, niedostosowanych do

górskiego klimatu. Działania te spowodowały,że karkonoskie lasy stały się bardzo wrażliwena czynniki antropogeniczne, biotyczne i abio-

Ryc. Martwe świerki w reglu górnym - obraz klęski ekologicznej w Karkonoszach (LP)

Ryc. Monokultura świerkowa w reglu dolnym (LP)


tyczne. W latach siedemdziesiątych XX wiekusplottychtrzechrodzajówczynników,a w szcze-gólności: zanieczyszczenia powietrza powodu-jące kwaśne deszcze, gradacje szkodliwychowadóworazsurowygórskiklimatdoprowadziłdoklęskiekologicznej -masowegowymieranialasów. Aby zatrzymać ten niekorzystny proces,na początku lat dziewięćdziesiątych ograniczo-no emisję związków siarki i azotu z elektrow-ni w Bogatyni oraz sąsiednich w Niemczechi Czechach.Dziśnajpoważniejszymzagrożeniemdlaprzyro-dyKarkonoszyjestmasowaturystykaletniai zi-mowaorazzwiązanaz niąinfrastruktura.Ścieżki,drogi, nartostrady, wyciągi, schroniska i innebudynkizlokalizowanenaobszarzeParkupowo-dujązmianęwarunkówżyciaroślin.Fragmenta-cja siedlisk utrudnia migrację wielu gatunkom,natomiasteutroizacjapociągazasobąsynan-

tropizację szaty roślinnej, czyli wkraczanie naobszargórgatunkówtowarzyszącychczłowieko-wi,którewypierająnaturalnąroślinność.

Roślinność synantropijna rozprzestrzenia sięwzdłuż szlaków, ale przede wszystkim w oko-licach schronisk turystycznych. Badania prowa-dzone w sąsiedztwie schroniska „Pod ŁabskimSzczytem” wykazały, że występuje tam około70 gatunków roślin synantropijnych, wśródktórych największy udział posiada szczaw al-pejski Rumex alpinus. Jest to gatunek, któryprzywędrowałw Karkonoszewrazz gospodarkąpasterską. Obecnie rozrasta się na polanachw okolicach schronisk i szlaków, jednak jegozasięg nie ogranicza się już tylko do zeutroi-zowanych obszarów, ale zaczyna penetrowaćzbiorowiskapółnaturalne i naturalne, stając sięgatunkiemekspansywnym.

Ryc. Szczaw alpejski na Hali Szrenickiej (RK, MM)


Poza roślinami obcymi, które wkroczyły już naterenKarkonoskiegoParkuNarodowego,sąteżtakie, których populacje znajdują się tuż przygranicy Parku bądź w jego otulinie, wymagająwięcbacznejuwagi i działańmającychnaceluuniemożliwienieichdalszegorozprzestrzeniania.

Ryc. Zagrożenie dla rodzimej fl ory nad-rzecznych siedlisk stanowi także kroplik żółty (Mimulus gutta-tus) - występuje m.in. w korycie Kamiennej nieopodal Wodospa-du Szklarki oraz na śródleśnych młakach w Jagniątkowie. (RK)

Ryc. Niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera) dzięki swym efektownym kwiatom jest chętnie upra-wiany w przydomowych ogródkach, skąd niestety przedostaje się nad brzegi rzek i strumieni, gdzie tworzy gęste zarośla dochodzące do 2-3 m wysokości. Wy-piera tym samym rodzime gatunki. Dużą populację tej inwazyjnej rośliny można zaobserwować przy szlaku do Wodospa-du Podgórnej znajdującym się w otulinie Parku. (MM)

Ryc. Poważny problem dla różnorodności biologicznej stanowią rdestowce (Reyno-utria sp.). Ich ogromne rozmiary (cześć nadziemna dorasta do 2 m wysokości, kłącze penetruje glebę do 2 m głębokości, a populacja może zajmować kilkadziesiąt m2), szybki wzrost i niesłychane zdolności regeneracyjne sprawiają, że utrudniają lub wręcz uniemożliwiają rozwój innych gatunków roślin. (RK)


DZIAŁANIAOCHRONNEAby przywrócić odpowiedni stan zdegrado-wanym siedliskom, zachować najcenniejsze,nieprzekształconeekosystemy, a takżeuchronićprzed wymarciem zagrożone gatunki, Karko-noski Park Narodowy prowadzi szereg działańochronnych.Osłabione przez złe gospodarowanie i zanie-czyszczenia lasypoddaje sięobecnie różnorod-

nymzabiegomochronnym:przebudowiega-tunkowej (dostosowaniuskładugatunkowegodo potencjalnych zbiorowisk leśnych) i struk-turalnej drzewostanów, renaturalizacji eko-systemówleśnych,restytucjicennychekotypówdrzew i krzewów, kontroli stanu sanitarnegosztucznychmonokulturświerkowychorazmoni-toringowinastałychpowierzchniachAby kontrolować liczebność i przeciwdziałać

Ryc. Hodowla sadzonek jodły w Karkonoskim Banku Genów (RR)


wymieraniu rzadkich i zagrożonych gatunkówroślin,a takżezanikaniuniektórychzbiorowisk,prowadzi się regularny monitoring gatunkówroślinorazekosystemównieleśnych.Wdrożono

takżeprogramzachowaniazasobówgenowychpoprzezrestytucjęi reintrodukcjęwybranychgatunków.Polegaonnazbiorzenasionlubfrag-mentówroślinz naturalnychstanowisk,hodowli

Ryc. Monitoring przyrodniczy pozwala na wczesne wykrywanie zaburzeń w ekosystemac. (LP)

Ryc. Łąki to ekosystemy, które wymagają ochrony czynnej. Dlatego też regularnie stosuje się ich wykaszanie i nawożenie organiczne, a w razie konieczności usuwanie nalotów drzew i krzewów. (LP).


sadzonek na terenie Karkonoskiego Banku Ge-nóww JeleniejGórze-Jagniątkowieorazpóźniej-szym wprowadzaniu wyhodowanych osobni-kównawłaściweimsiedliska.

Ryc. Ręczne usuwanie niecierpka gruczołowatego na terenie Parku przez wolontariuszy (KPN)

Z roślinnością synantropijną na obszarze Parkuwalczy się poprzez jej mechaniczne usuwanie(np.wzdłuższlakówi w okolicyschronisktury-styczych). Chcąc uniknąć ekspansji obcych ga-

Ryc. Obecnie na terenie Parku prowadzi się hodowlę 41 chronionych, rzadkich i zagrożonych gatunków roślin - na zdjęciu sadzonki krytycznie zagrożonej gęsiówki alpejskiej (MMr)


tunków,doremontówszlakówi drógzakazanejeststosowaniekruszyw,którezmieniałybyche-mizmprzyległychsiedlisk.Nadmiernyruchturystycznyregulujesiępoprzezokresowe zamykanie niektórych szlaków tury-stycznych, a także czasowe wyłączanie z udo-stępniania zagrożonych obszarów. Ważnymdziałaniemmającymnaceluochronęwrażliwychsiedlisk i gatunków jest też modernizacja szla-ków turystycznych i kanalizowanie ruchu tury-stycznego.Dlaochronykarkonoskiejloryważnajesttakżeedukacja ekologiczna-wpajanaodnajmłod-szych lat. Pracownicy Parku prowadzą zajęciaedukacyjne w Karkonoskim Centrum EdukacjiEkologicznej KPN w Szklarskiej Porębie orazCentrumInformacyjnymKPNw Karpaczu.W za-

Ryc. Usuwanie owocostanów szczawiu alpejskiego na Hali pod Łabskim Szczytem (LP)

Ryc. Szczaw alpejski po wykonanym zabiegu (LP)


łożonym przed dwudziestu laty alpinariumprzybudynkuDyrekcjiKPNw JeleniejGórze-So-bieszowie można obejrzeć około 90 gatunkówroślinz terenuKarkonoskiegoParkuNarodowe-go, którychnie zobaczymynanaturalnych sta-nowiskach, ponieważ nie prowadzą tam szlaki

Ryc. Drewniana kładka w Czarnym Kotle chroni traworośla z arniką górską przed wydeptywaniem (LP)

turystyczne. Natomiast w otwartym w 2013 r.Ogrodzie Ziół i Krzewów KarkonoskichprzyCentrum InformacyjnymKPNw Karpaczumoż-nazapoznaćsięz ponad100gatunkami roślinleczniczych wykorzystywanych niegdyś przezlaborantów.


ŚCIEŻKIPRZyRODNICZEI DyDAKTyCZNEW KARKONOSKIMPARKuNARODOWyMPrzyrodę Karkonoszy warto poznawać na spe-cjalnie przygotowanych w tym celu ścieżkachprzyrodniczychi dydaktycznych.NaterenieKar-konoskiego Parku Narodowego funkcjonuje 10takichszlaków:

1.„NaGóręChojnik”10przystanków,1,7km2.„Chojnik”-dladziecii młodzieżyTrzywarianty:800m,1,7kmi 2,8km.Dostępnawyłączniew obecnościpracownikaKPN.

3.„DoWodospaduSzklarki”3przystanki,400m

4.„NaSzrenicę”16przystanków,12km

5.„PoekosystemachleśnychKarkonoskiegoParkuNarodowego”20przystanków,12km

6.„WokółkotłówWielkiegoi MałegoStawu”9przystanków,8,5km

7.„PolodowcowedziedzictwoKarkonoszy”9przystanków,7,5km

8.„ŚląskąDrogąnaŚnieżkę”8przystanków,7km

9.„WewschodniejczęściKarkonoszy”16przystanków,10kmoraz „Ścieżka geoturystyczna we wschodniejczęściKarkonoszy”14przystanków,17km

10.„DolinaWilczegoPotoku”8przystanków,3,5km

Ryc. Zamek Chojnik (LP)


Ryc. Skałka Słonecznik - jeden z przystanków ścieżki przyrodniczej wokół Kotłów Wielkiego i Małego Stawu (LP)

Ryc. Wodospad Kamieńczyka - przystanek ścież-ki przyrodniczej na Szrenicę (LP)

Ryc. Skałki na zboczach Szrenicy (LP)

Ryc. Kocioł Małego Stawu (LP)

Ryc. Czarna Przełęcz - tędy wiedzie ścieżka dydak-tyczna po ekosystemach leśnych KPN (LP)

Ryc. Wodospad Szklarki (LP)


ŚCIEŻKI PRZYRODNICZE I DYDAKTYCZNE W KARKONOSKIM PARKU NARODOWYM

Dolina Wilczego Potoku


Ryc. Panorama Karkonoszy (LP)

SŁOWNICZEK

Bazalt - skałamagmowawylewna, zasadowa(zawartość SiO2 45-52%), zbudowana z takichminerałów,jak:plagioklazy,pirokseny,amibole,oliwini magnetyt.

Ekosystem-najwyższajednostkaekologiczna,składająca się z dwóch składników: biocenozy(organizmówżywych)orazbiotopu(środowiskanieożywionego),międzyktórymizachodziobiegmateriii przepływenergii.

Endemit-gatuneko małymzasięgugeograicz-nymi wąskimzakresietolerancjinaróżnorodneczynniki,któregowystępowanieograniczasiędościśleokreślonego,naturalnegoobszaru.

Eutroizacja-nadmiernydopływsubstancjipo-karmowych (główniezwiązkówfosforu i azotu)dowódlubgleby(przeżyźnienie).

Granit - skała magmowa głębinowa, kwaśna(zawartość SiO2 ponad 65%), składająca sięgłówniez takichminerałów,jak:kwarc,plagio-klazy,skaleniepotasowei biotyt.

Młaka - niewielkie zatorienie i zabagnienieterenu zasilane naturalnymi wypływami wódpodziemnych.

Monokultura świerkowa - antropogenicznyekosystemleśnypowstaływ wynikusztucznegoodnowieniadrzewostanuświerkiempospolitym(ujednolicenie gatunkowe i wiekowe drzewo-stanu, ciągła uprawa jednego gatunku na tymsamymobszarze).

Reintrodukcja - ponowne wprowadzenie da-negogatunkunaterenniegdyśprzezniegozaj-mowany.


Relikt-gatunekbędącypozostałościądawnejlory(a takżefauny),mającynadanymterenieoderwanei zwykleizolowanestanowiskopozazasadniczączęściązasięgu.

Relikt polodowcowy - gatunek charaktery-stycznydladalekiejpółnocy,któryprzywędro-wałw umiarkowane szerokości geograiczne,ustępującmiejscanarastającemunapołudnielądolodowi.

Renaturalizacja - przywracanie naturalnychwłaściwości składnikom środowiska, którewcześniej zostały zniekształcone w wynikudziałalnościczłowieka.

Restytucja - przywrócenie zagrożonego wy-marciemgatunkudonaturalnegośrodowiska,odbudowajegopopulacji.

Rośliny inwazyjne - te z roślin synantropij-nych, które w szybkim tempie i bardzo licznierozprzestrzeniająsięnadużeodległościodroślinmacierzystychorazsąw stanieopanowaćznacz-ne obszary. Mogą one powodować wymiernestratyekologiczne(utratabioróżnorodności)orazekonomiczne,a nawetstwarzaćzagrożeniedlazdrowialudzii zwierząt.

Rośliny synantropijne - gatunki towarzyszą-ce człowiekowi, pojawiające się spontaniczniew pobliżu jego siedzib. Środowisko przekształ-cone przez człowieka jest dla nich dogodnymmiejscemdorozwoju.

Torfowisko-tereno stałym,wyjątkowosilnymuwilgotnieniu,porośniętyprzezzbiorowiskaro-ślinne,którychszczątkiprzekształcająsięw torf,czyligromadzącysięw podłożuosadorganicznyo wyraźniewidocznejstrukturzeroślinnej.


spis treści

Wstęp 3

PiętraroślinneKarkonoszy 5

Pogórze 6

Regieldolny 9

Regielgórny 11

Łąki 14

Piętrosubalpejskie 18

Torfowiska 26

Piętroalpejskie 33

RoślinnośćŻlebuBazaltowego 37

Gatunkiwymagająceochronyw formiewyznaczeniaobszarówNatura2000 42

ZagrożeniaroślinnościKarkonoszy 46

Działaniaochronne 49

Ścieżkiprzyrodniczei dydaktycznew KarkonoskimParkuNarodowym 54

Słowniczek 58


Karkonoski Park Narodowy

ul. Chałubińskiego 2358-570 Jelenia Góra, tel. 7575 537 [email protected]

978-83-64528-02-6

55 lat Karkonoskiego parku narodowego

Materiały edukacyjne Karkonoskiego Parku Narodowego

Documents

rośliny Karkonoskiego parku narodowegoRośliny Karkonoskiego Parku Narodowego 9 Także w kolejnym piętrze - reglu dolnym (500 - 1000 m n.p.m.) - naturalna ro-ślinność uległa