ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X V I, Z. 3, W A R SZA W A 1975

MAKIA TOŁW IŃSKA

DYNAMIKA PRZYROSTU MASY PODZIEMNEJ ROŚLINNOŚCI ŁĄKOWEJ W ZALEŻNOŚCI OD NAWOŻENIA

Instytut Przyrodniczych P odstaw M elioracji A kadem ii R olniczej w W arszawie

CEL PRACY I TEREN BAD AN

Celem pracy było określenie wpływu nawożenia mineralnego NPK na przyrost masy podziemnej roślin na łące starej oraz nowo założonej.

Badania prowadzono w latach 1971-1973 na łąkach w Jaktorowie, należących do RZD Akademii Rolniczej w Warszawie. Łąki Jaktorowskie zajmują część doliny rzeki Pisi Tucznej (dopływ Bzury). Gleby łąkowe stanowią czarne ziemie zdegradowane, wytworzone z piasków gliniastych lekkich. Poziom wody gruntowej w okresie wegetacji waha się w grani­cach 40-100 centymetrów.

W latach 1936-1938 łąki jaktorowskie zostały zmeliorowane, co spo­wodowało stopniowe przekształcanie się zbiorowisk turzycowych w tra- wiasto-zielne. W latach 1949-1966 łąka była systematycznie nawadnia­na i nawożona.

Na łące starej, przed zmeliorowaniem, w zbiorowiskach roślinnych przeważały turzyce. Łąka nowo założona zasiana była na zaoranym pa­stwisku późną wiosną w 1971 roku.

METODYKA

Na starej łące badania prowadzone są na terenie pola doświadczalnego,, założonego metodą bloków losowanych w 1949 roku. Wielkość poletek doświadczalnych wynosi 60 m 2. Uwzględniane są 2 poziomy nawożenia: 0 i NPK. Stosowano następujące dawki nawozów (w kg/ha):

1971-1972 1973N 80 160p 2o 5 54 71к 2о 80 110Razem 214 kg/ha 341 kg/hs

246 M. T ołw ińska

W latach 1971 i 1972 nawożenie stosowano w dwóch dawkach: na wiosnę i po I pokosie. W 1973 r. wydzielono trzecią dawkę, którą wy­siano po II pokosie, tj. w drugiej połowie sierpnia.

Próby masy korzeniowej pobierano 4 razy w ciągu okresu wegetacji, a mianowicie: w I dekadzie kwietnia i czerwca, w II dekadzie sierpnia oraz w IV dekadzie października. W 1971 r. pierwsze próby na starej łące pobrano 31 V, a na nowo założonej — 30 VII. Następne z obu łąk pobra­no 10 VIII i 28 X. W 1972 r. pobrano próby 11 IV, 2 VI, 18 VIII i 26 X, a w 1973 r. 6 IV, 1 VI, 13 VIII i 26 X.

Masę nadziemną wycinano z 2 poziomów: 0-5 i powyżej 5 cm, co sta­nowiło tzw. plon gospodarczy.

Po dokładnym wycięciu (przy samej powierzchni gleby) nadziemnych części roślin pobierano próby masy podziemnej. Pierwszy poziom 0-5 cm wycinano za pomocą specjalnego przyrządu o kolistej powierzchni 0,1 m2. Z poziomów 5-15 cm, 15-25, 25-35 i 35-50 cm pobierano masę korzenio­wą wraz z ziemią cylindrem o średnicy 11,3 cm, wys. 10 centymetrów. Pobrane próbki przemywano wodą na sitach o średnicy oczek 1 mm oraz ręcznie oczyszczano z grubszych frakcji piasku. Po przesuszeniu wyko­nywano analizę morfologiczną próbek masy podziemnej roślin. Z war­stwy 0-5 cm wydzielono 6 następujących frakcji: resztki części nadziem­nych roślin, mech, węzły krzewienia, korzenie, kłącza oraz rozłogi. W głębszych warstwach wydzielano 3 frakcje: korzenie, rozłogi i kłącza. Po dokonaniu analizy morfologicznej poszczególne frakcje suszono w su­szarce przy temperaturze 85°C a następnie ważono. W 1971 r. nie pobra­no prób na początku wegetacji, porównywano więc tylko wyniki z lat 1972 i 1973.

W latach 1971 i 1972 we wszystkich okresach pobierania prób na łące starej masa podziemna roślin była znacznie większa na poletkach nawo­żonych NPK niż na poletkach nie nawożonych (0). Szczególnie wyraźnie różnice te zaznaczyły się w okresie letnim (tab. 1).

Na łące nowo założonej nawożenie zastosowano dopiero w jesieni 1971 г., a ruń łąkowa do końca okresu wegetacji w pierwszym roku po zasiewie nie była jeszcze w pełni rozrośnięta. Dlatego też różnice między ciężarem masy korzeniowej z poletek nawożonych i zerowych były ra­czej przypadkowe. W drugim roku po zasiewie (rok 1972) na łące nowej w pierwszych trzech okresach na poletkach nawożonych masa podziem­na roślin była większa niż na nie nawożonych. Natomiast w okresie je­siennym nieco większą masę korzeniową stwierdzono na poletkach zero­wych.

Po zwiększeniu nawożenia na starej łące w roku 1973 zaobserwowa­no zahamowanie przyrostu masy korzeniowej roślin. Przy znacznie wyż­szych plonach siana ciężar masy podziemnej roślin na starej łące był

ОT a b e l a 1

Łąicg stara w Jaktorowie. Rok 1972 - Mae a podziemna w poziomie 0-50 cm w g/mOld meadow at Jaktorów. Underground bulk In the horizon 0-50 om ln g/m2 , 1972

Frakcje F raction s Ogółem ma-an поЛН Ain-

P rocent w s to ­sunku do c a łe j biomasy n e tto% in r e la t io n

to th e t o t a l n et biomass o f

p la n ts

P rocent ко - r że ń ! w war­stw ie górnej oraz d o ln ej% o f r o o ts in upper and lower la y er

BataDate

NawożenieF e r t i l i z a ­

t io n

PoziomHorizon

cm

korzen ier o o ts

k łą czarhizom es

r o z ło g is to lo n s

węzłykrrots

fcazemt o t a l

ВСЯпа r o ś l inT o ta l under­ground bulk o f p la n ts

1 2 5 4 5 6 7 8 9 10 11

0 - 5 689 ,90 20 ,45 7 0 ,5 0 141,05 930 ,90 9 3 ,05 - 1 5 199 ,75

5 8 ,2 59 ,8 7 1,12 210,75

15 - 25 - 58 ,25 1227 ,1 7 6 ,211 IV 1972 0 25 - 35 21 ,37 - - - 21,37 7 ,0

3 5 - 5 0 5 ,8 7 - - - 5 ,87

0 - 5 9 5 4 ,7 5 14 ,60 55 ,65 107,95 1132 ,95 9 4 ,65 - 1 5 223 ,62

4 3 ,1 217 ,1 2 6 ,5 0 0 ,2 7 247,52

I роков NPK 1 5 - 2 5 4 3 ,1 2 1459 ,8 7 9 ,61 s t out 25 - 35 29 ,7 5 - - - 29,75 5 ,4

3 5 - 5 0 6 ,5 0 - - - 6 ,5 0

0 - 5 79 4 ,8 0 7 ,1 0 4 3 ,1 0 143,95 988 ,95 9 1 ,55 - 1 5 354 ,0 6

7 5 ,2 519 ,75 2,81 367 ,62

15 - 25 - 75 ,25 1481,8 7 7 ,12 VI 1972 0 25 - 35 34 ,8 7 - - - 34,87 8 ,5

3 5 - 5 0 6 ,1 0 - - - 6 ,1 0

0 - 5 1097,77 92 ,47 38 ,0 1 136,02 1364,29 9 5 ,75 - 1 5 347 ,12 14 ,25 3,44 364,81

I I pokos NPK 15 - 25 5 1 ,8 1 - 51 ,81 1806 ,2 7 5 ,4U n a cut 25 - 35 19 ,8 7 - - - 19,87 4 ,3

3 5 - 5 0 5 ,3 7 — * 5 ,37

с . d. ta b e li 1

1 2 3 4 5 - 6 7 8 9 10 11

0 - 5

5 - 1 5

1115,80

160 ,50

58 ,30 61,50

5 ,0 0

137,30 1372,90

165,509 0 ,4

15 - 25 100,50 - - - 100,50 1701,8 7 5 ,3

18 VUI 1972 0 ro ЧЛ 1 4» ЧЛ 27 ,75 - - - 27 ,75 9 ,6

35 - 50 35 ,12 - - - 35 ,12

0 - 5 1503,10 5 0 ,20 5 1 ,12 38 ,80 1643,22.9 6 ,7

5 - 1 5 132,85 366 ,75 1 ,5 0 1 ,5 0 502,60

I I I pofcofi HPK 15 - 25 31 ,37 - - - 31,37 2219 ,1 7 6 ,9I l l r d cut 25 - 35 32 ,5 0 - - - 32 ,50 3 ,3

3 5 - 5 0 9 ,3 7 - - - 9 ,37

0 - 5 892,00 26 ,35 4 7 ,52 157,30 1123,179 2 ,9

5 - 1 5 273,87 - 3 ,0 0 7 ,1 2 283,9925 X 1972 0 15 - 25 5 7 ,00 - - - 57 ,00 1514 ,8 80 ,8

25 - 35 43 ,87 - - - 43 ,87 7 ,135 - 50 6 ,7 5 - - 6 ,75

0 - 5 830 ,12 23 ,32 46 ,1 5 115,97 1015,569 2 ,9

5 - 1 5 338 ,00 - 4 ,2 5 8 ,00 350,25IV pokos 15 - 2*5 60 ,12 - - - 60 ,12 1469 ,3 7 4 ,6IVth cut 25 - 35 1 7 ,25 15 ,25 - - 32,50 7 ,1

35 - 50 10,87 - - - 10,87

оT o b o l a 2

Łąka stara w Jaktorowie# Rok 1973 - Masa podziemna w poziomie 0-50 oni w g/mOld meadow at Jaktorów. Underground "bulk in the horizon 0-50 om in g/m^,1973

Frakcje F raction s Ogółem masa■ПлЛИ А ТПП А

Prooent w s to ­sunku do c a łe j

Procent masy podziemnej w różnych po­

ziomach % o f under - ground bulk in p a r tic u - la r horizons

DataDatę

NawożenieF e r t i l iz a ­

t io n

PoziomHorizon

cm

k orzen ier o o ts

razemkorzen ie

t o t a lro o ts

k łąozarhizom es

r o z ło g is to lo n s

węzłyknots

razemt o t a l

P UU 4»XOUUlCIr o ś l in

T ota l under­ground bulk

o f p la n ts

biomasy n e tto% in r e la t io n

to th e t o t a l n et biomass of

p la n ts

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0 - 5 849 ,34 4 ,9 4 53 ,64 170,40 1078,32 95 ,35 - 1 5

15 - 25277,004 5 ,7 0

_ 5 ,0 01 ,8 0

4 ,3 0 286 ,306 IV 1973 0 1192,04 - 4 7 ,5 0 1432,1 7 3 ,3

25 - 35 1 6 ,3 0 - - - 16 ,3 0 4 ,73 5 - 5 0 3 ,7 0 - - - 3 ,7 0

0 - 5 871 ,82 55 ,20 30 ,16 143,46 1100,64 9 5 ,85 - 1 5

15 - 25220 ,70

3 1 ,1 0

_ 15 ,102 ,8 0

1 ,70 237 ,5033 ,90I pokos HPK 1148,52 - 1396,9 8 1 ,1

1 s t out 2 5 - 35 35 - 50

14 ,7010 ,20 - - -

14 ,7010 ,20

4 ,2

0 - 5 717 ,12 33 ,88 4 9 ,2 4 166,40 966 ,64 9 4 ,15 - 1 5

15 - 25363 ,00

4 4 ,5 09 ,2 06 ,1 0

12,30 384 ,501 VI 1973 0 1159,12 - 50 ,60 1436,2 6 8 ,4

a i - 35 21 ,10 - - - 21 ,10 5 ,93 5 - 5 0 13 ,40 - - - 13 ,40

0 - 5 800 ,00 23 ,08 53 ,48 133,38 1009,94 9 5 ,95 - 1 5

15 - 25321 ,60

4 2 ,0 099 ,30 15 ,60 2 ,2 0 438 ,7 0

I I pokos HPK 1184,00 - 4 2 ,0 0 1511,0 5 8 ,5U n d cut 25 - 35

3 5 - 5 014 ,00

6 ,4 0 - - -14 ,00

6 ,4 04 ,1

1 2 3 4 '5 6 7 8 9 10 11 12

0 - 5

5 - 1 5

907 ,18

340 ,60

128,7867,10

49 ,0 8

5 ,9 0

156,205 ,1 0

1241,24

418 ,7093 ,7

13 VIII 1973 0 15 - 25 61,30 1357,78 - 0 ,6 0 - 61,90 1770 ,5 7 2 ,1

25 - 35 36,10 - - - 36,10 6,23 5 - 5 0 1 2 ,6 0 - - - 12 ,60

0 - 5

5 - 1 5

719 ,44

332 ,60

90 ,64

88,0022,508,20

135,30

1 ,8 0

967,88430 ,60

9 0 ,4

I H pokos NPK 1 5 - 2 5 85,20 1199,24 - 1,20 - 86 ,40 1546 ,9 6 4 ,2

I l l r d out 25 - 35

35 - 50

3 4 ,1 0

27 ,9 0 - - -

34 ,10

27 ,90

9 ,6

0 - 5

5 - 1 5

1312,06248 ,50

15 ,90 4 3 ,2 4

2 ,8 0

191,24

0,301562,44

251,60 96,826 Z 1973 0 15 - 25 3 1 ,3 0 1619,96 - 1 ,3 0 - 32,60 1874 ,7 7 4 ,3

25 - 35 18 ,0 0 - - - 18 ,0 0 3 ,2

35 - 50 10,10 - - - 10,10

0 - 5

5 - 1 5

935 ,00

173,50

4 ,5 0 22,301,00

176,64

0 ,3 0

113.8,44

174,809 4 ,4

IV pokos UFĘ 1 5 - 25 4 8 ,0 0 1185,60 - 2 ,4 0 - 50 ,40 1*92 ,7 6 6 ,7IVth out 25 - 35

3 5 - 5 0

2 1 ,80

7 ,3 0 - - -

21 ,80

7 ,3 0

3 .6

o* d. ta b e li 2

Przyrost podziem ny roślin łąkow ych 251

znacznie mniejszy na poletkach nawożonych niż na nie nawożonych. Wy­raźne różnice na korzyść poletek zerowych stwierdzono w okresie let­nim i jesiennym (tab. 2). Na łące założonej w 1973 r. nie stwierdzono wy­raźnej różnicy w ilości masy podziemnej roślin z poletek nawożonych i nie nawożonych. W dwa lata po zasiewie mieszanki zbiorowisko roślinne nie jest jeszcze ukształtowane i różnice w wielkości masy korzeniowej są raczej przypadkowe (tab. 3 i 4).

Rozkład masy korzeniowej w profilu glebowym był różny na starej i nowej łące, co wynikało z odmiennego składu botanicznego zbiorowisk roślinnych. Na starej łące we wszystkich okresach wegetacji od 90 do 96% masy korzeniowej znajdowało się na głębokości 0-15 centymetrów. Poniżej 15 do 50 cm było już bardzo mało korzeni, bo zaledwie 3 do 6% masy podziemnej roślin.

W stosunku do całej biomasy netto podziemna część roślinności łąko­wej jest znacznie większa od masy nadziemnej. Stanowi ona od 58,5 do 81,1% masy roślinnej.

Z podanych zestawień wynika, że części podziemne roślin stanowią duży potencjał masy organicznej w glebie. Dlatego też znaczenie roz­woju korzeni roślinności łąkowej rozpatruje się nie tylko pod kątem ich wpływu na plon siana, ale również ze względu na gromadzenie się masy organicznej w glebie. Obumarłe korzenie, rozłogi i kłącza oraz po­została po skoszeniu masa nadziemna roślin stanowią materiał organicz­ny do tworzenia się próchnicy glebowej. Dzięki dużej masie korzenio­wej traw gleby łąkowe w warstwie poddarniowej zachowują trwałą strukturę gruzełkowatą, co znacznie zwiększa ich retencję wodną.

Dynamika przyrostu masy podziemnej roślin kształtowała się różnie w poszczególnych latach, inaczej na starej łące, inaczej na nowo zało­żonej.

Na łące starej, przy nawożeniu 214 kg NPK na hektar przyrost masy korzeniowej od początku wiosny w 1972 r. wzrastał liniowo, osiągając najwyższy poziom w połowie sierpnia aż do sprzętu II pokosu siana. Po tym terminie następował gwałtowny spadek przyrostu korzeni, których masa w końcu października była prawie taka, jak na początku wegetacji. W roku 1973 po zwiększeniu dawki NPK do 341 kg/ha uwidoczniło się zahamowanie przyrostu masy podziemnej roślin, która w ciągu okresu wegetacji niewiele zwiększyła się w stosunku do stanu wyjściowego. Choć w 1972 r. na poletkach nie nawożonych przyrost masy korzeniowej był znacznie słabszy niż na nawożonych NPK, to przebieg dynamiki przy­rostu był podobny. Natomiast w 1973 r. dynamika przyrostu masy pod­ziemnej na poletkach nie nawożonych była odmienna niż w latach po­przednich. Największą ilość masy podziemnej w 1973 r. stwierdzono przy końcu okresu wegetacji, co nie zdarzyło się w latach poprzednich. Moż-

Т а Ъ • 1 а зо

Łąka nowa w Jaktorowie* Rok 1972 - Masa podziemna w poziomie 0-50 om w g /a♦Recently established meadow at Jaktorów, Underground bulk in the horizon 0-50 om in g/m2 , 1972

DataDate

NawożenieF e r t i l i z a ­

t io n

PoziomHorizon

om

Frakoje F raction s Ogółem masa podziemna

r o ś l inT ota l under­ground bulk

o f p la n ts

Procent w s to ­sunku do o a łe j biomasy n e tto% in r e la t io n

to th e t o t a l n et biom ass o f

p la n ts

Prooent ко - г zen i w war­stw ie górnej oraz do ln ej% o f r o o ts in upper and lower la y er

k orzen ier o o ts

k łąozarhizom es

r o z ło g is to lo n s

węzłyknots

jrazemt o t a l

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

0 - 5 178,95 7,22 - 74 ,15 260r32 78,25 - 1 5 107,00 2,12 _ _ 109,12

11 IV 1972 0 15 - 25 85 ,37 - - 85 ,37 4 7 2 ,6 6 5 ,625 - 35 1 2 ,62 - - - 12 ,62 21,8

3 5 - 5 0 5 ,1 7 - - - 5 ,17

0 - 5 224 ,05 13 ,87 - 81,74 319,66 7 9 ,25 - 1 5 136,87 11,00 147,87

I pokos HPK 15 - 25 101,12 3 ,1 2 - - 104,35 590 ,0 68,6

1 s t cut 25 - 35 10 ,75 - - - 10 ,75 20,8

3 5 - 5 0 7 ,5 0 - - - 7 ,5 0

0 - 5 241 ,90 1 3 ,92 - 115,12 370,95 9 1 ,15 - 1 5 226,87 12 ,50 _ 239,37

2 VI 1972 0 15 - 25 4 1 ,7 5 - - 4 1 ,7 5 669 ,6 5 2 ,925 - 35 9 ,7 5 - - - 9 ,7 5 8 ,935 - 50 7 ,7 5 - - - 7 ,7 5

0 ч- 5 287 ,42 28 ,05 - 94 ,97 41 0 ,4 5 8 5 ,25 - 1 5 191,87 20,50 _ ' « 212,37

I I pokos HPK 15 - 25 76 ,0 0 4 ,7 5 - - 80 ,75 7 3 1 ,0 4 8 ,6U nd cut 25 - 35 20 ,00 - - - 20 ,00 14 ,8

3 5 - 5 0 7 ,4 2 - - — 7 ,4 2

e« d. tab eli 3

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

0 - 5

5 - 1 5

362,95

265,75

17 ,40

8 ,0 0

2 ,3 5 103,75 486 ,45

273,758 8 ,6

18 VIII 1972 0 15 - 25 71 ,7 5 - - - 71 ,75 8 5 7 ,8 6 3 ,6

25 - 35 15,87 - - - 15,87 1 1 ,4

35 - 50 10 ,00 - - - 10 ,00

0 - 5

5 - 1 5

406 ,1 5

167,25

52,00

13 ,5 0

•p 104-, 02 562,17

180,759 0 ,1

I I I роков КРК 1 5 - 2 5 59 ,87 - - 59,87 8 2 4 ,3 54 ,7

Ш г д ont 25 - 35 19,37 - - - 19,37 9 ,9

3 5 - 5 0 2 ,1 2 - - - 2 ,1 2

0 - 5 244,85 14 ,7 2 1 ,2 0 146,42 407 ,197 1 ,2

5 - 1 5 169,12 5 ,0 0 _ 74 ,12

23 X 1972 0 15 - 25 72 ,12 - - 72 ,12 67 6 ,4 6 6 ,2

25 - 35 13 ,50 - - - 13 ,50 2 8 ,8

3 5 - 5 0 9 ,5 0 - - - 9 ,5 0

0 - 5 259,25 3 2 ,5 0 - 130,60 422 ,356 9 ,5

5 - 1 5 142,50 11 ,87 154,62

ИГ роков NPK 15 - 25 4 9 ,2 5 - - - 49 ,25 644 ,5 6 9 ,8

IVth 04t 25 - 35 15 ,50 - - - 15,50 1 0 ,5

35 - 50 2 ,7 5 “ “ - 2 ,75

Reoently e sta b lish e d meadow at Jaktorów. Underground bulk in th e h orizon 0-50 can in g/m , 1973

Т а Ъ e 1 a 4

Łąka nowa w Jaktorowie« Rok 1975 - Mae a podziemna w poziomie 0-50 cm « g/m2 2

DataDate

NawożenieF e r t i l i z a ­

t io n

PoziomHorizon

0Ш

Frakcje F raction s Ogółem masa podziemia

r o ś l inT ota l under­ground bulk

of p la n ts

Prooen t w s to ­sunku do o a łe j biomasy n e tto% in re la tio n

to the to ta l n et blGmase of

plants

Procent korze­n i w warstwie górnej i d o l­

nej% of r o o ts of and lower

la y er

k orzen iero o ts

razemkorzen ie

t o t a lro o ts

kłąozarhizomes

r o z ło g i6t o i ona

węzłyknots

razemt o t a l

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0 - 5 232,14 _ 7 0 ,90 82,46 385,50 9 0 ,15 - 1 5 199,70 _ 62 ,50 2 ,80 265,00

6 17 1973 0 15 - 25 4 8 ,8 0 497,04 - 7 ,0 0 - 55 ,80 722 ,7 6 9 ,125 - 35 12 ,70 - - - 12 ,70 1 0 ,03 5 - 5 0 3 ,7 0 - - - 3 ,7 0

0 - 5 253,14 - 4 1 ,0 4 84 ,24 3 78 ,42 92 ,95 - 1 5 180,50 - 9 ,1 0 — 189,60

I pokoe IÏPK 15 - 25 28 ,60 477,14 - - - 28 ,60 611,5 6 2 ,91 s t cut 25 - 35 13 ,60 - - 13 ,60 7 ,1

3 5 - 5 0 1,30 - - - 1 ,3 0

0 - 5 300,08 288,00 158,70 746 ,78 8 8 ,05 - 1 5 181,70 . 9 ,9 0 5 ,40 197,00

1 VI 1973 0 15 - 25 109,70 610,68 - - - 109,70 1072,7 5 8 ,725 - 35 1 3 ,5 0 - - - 13 ,50 1 2 ,03 5 - 5 0 5 ,7 0 - - - 5 ,7 0

0 - 5 380 ,64 0 ,0 4 84 ,78 170,50 635,96 8 9 ,45 - 1 5 196 ,10 - 26 ,90 5 ,60 228 ,60

I I pokos NFK 15 - 25 8 2 ,70 677,54 - 1 ,70 - 84 ,40 9 67 ,1 5 0 ,5U nd cut 25 - 35 13 ,70 - - - 13 ,70 10 ,6

3 5 - 5 0 4 ,4 0 “ - - 4 ,4 0

o* d. ta b e li 4

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0 - 5 286,92 - .46,10 191,70 524,728 2 ,4

5 - 1 5 196,60

94 ,90

1 7 ,80 3 ,40 217,80

13 VIII 1973 0 1 5 - 2 5 642,32 - 94 ,90 90 1 ,3 60 ,7

25 - 35 56 ,50 - - - 56 ,50 1 7 ,6

35 - 50 7 ,4 0 - - - 7 ,4 0

0 - 5

5 - 1 5

297,56

190,20

101 ,70

- 82 ,70

23 ,70

192,34

3 ,50

572,60

217,408 5 ,5

I I I роков NPK 15 - 25 621,36 - 0 ,1 0 101,80 923 ,7 52 ,7

I l lr d cut 25 - 35

3 5 - 5 0

23 ,70

8 ,2 0 - - -

23 ,70

8 ,20

14 ,5

0 - 5

5 - 1 5

379 ,44

203,10

- 55 ,54

38 ,70

124,00

7 ,5 0

558,98

249,3087 ,7

26 X 1973 0 15 - 25 101,50 736,74 - 3 ,2 0 104,70 964 ,7 6 7 ,8

25 - 35 3 2 ,10 - - - 32 ,10 12 ,3

3 5 - 5 0 20 ,60 - - - 20 ,60

0 - 5

5 - 1 5

421 ,96

154,60

7 8 ,5 0

- 165,60

9 8 ,3 °

160,60

0 ,7 0

748 ,16

253,6087 ,7

IV роков HPK 15 - 25 713,86 - 3 ,0 0 81,50 1142,1 69 ,5

IVth out 25 - 35

3 5 - 5 0

23 ,80

3 5 ,00 - - -

23 ,80

35,00

12 ,3

256 M. T ołw ińska

liwe, że wpłynął na to bardzo korzystny przebieg warunków atmosfe­rycznych w okresie jesiennym (rys. 1).

Na łące nowo założonej w zbiorowisku roślinnym ciągle jeszcze za­chodzą duże zmiany, więc przebieg przyrostu podziemnej masy roślin jest inny niż na łące starej, gdzie zbiorowiska są już ustabilizowane (rys. 2).

1972 1973

Rys. 1. Dynam ika rozwoju m asy korzeniow ej w okresie w egetacyjnym na starejłące w Jaktorow ie

Root bulk developm ent dynam ics in grow ing season on an old m eadow at Jaktorów

1700 г

1300 -

100 --------------------------- 1--------------------------- 1---------------------------1 i_________________ i_________________i i

11F 2 Ш 1 8 Ш 2 5 1 6 Ш 1 Ш 13 Ш1972 1973

Rys. 2 . D ynam ika rozwoju m asy korzeniow ej w okresie w egetacyjnym na łącenow o założonej w Jaktorow ie

Root bulk developm ent dynam ics in grow ing season on a recently establishedm eadow at Jaktorów

Na poletkach nawożonych wysokimi dawkami NPK największy przy- rost masy korzeniowej stwierdzono w czerwcu. W sierpniu ciężar jej utrzymywał się na tym samym poziomie, a przy końcu wegetacji znacz­nie się podniósł. Na poletkach nie nawożonych spadek przyrostu korzeni zaznaczył się już w sierpniu. Pod koniec okresu wegetacji ciężar masy korzeniowej znów nieznacznie podwyższył się. Badania ze zwiększonymi dawkami NPK są prowadzone dalej i prawdopodobnie pozwolą na usta­lenie przybliżonych prawidłowości w dynamice rozwoju masy podziem­nej roślinności łąkowej w zależności od wysokości dawek nawożenia NPK, przynajmniej na starej łące o bardziej stabilnych zbiorowiskach roślinnych.

Przyrost podziem ny roślin łąkow ych 257

W NIOSKI

1. Porównanie ciężarów masy podziemnej roślin z początku wegetacji oraz pobranej w lecie pozwala na stwierdzenie, że duża część masy roz­kłada się w okresie jesiennym. Rozkładająca się masa korzeniowa sta­nowi wysoki potencjał substancji organicznej w glebie. Zwiększa ją jesz­cze nadziemna część roślin (z warstwy 0-5 cm), z której obumarłe łodygi i liście opadają na powierzchnię gleby i po jakimś czasie mineralizują się.

2. Nawożenie średnimi dawkami NPK (w warunkach Jaktorowa do 214 kg/ha) wpływa bardzo dodatnio na zwiększenie masy podziemnej roślinności łąkowej. Natomiast dawka nawozów NPK w granicach 341 kg/ha (w warunkach łąk jaktorowskich) w okresie letnim wyraźnie przy­hamowała wzrost korzeni. Zatem i nagromadzanie się w glebie masy organicznej przy wysokich dawkach NPK może być mniejsze.

LITERATURA

[1] B a t a l i n M.: W pływ niektórych czynników na rozwój m asy korzeniow ej. Rocz. Nauk roi. 78, 1967.

[2] B e r g m a n W.: Über den Einfluss von U m faktoren auf W urzelw achstum und Em teertrag. Die D eutsche L andw irtschaft 5, 1954.

[31 G ó r a l s k a S.: W pływ w ilgotności i tem peratury na korzenie traw i kon i­czyn. Przegl. nauk. Lit. roi. i leś. 4, 1969, 3.

[4] J a n u s E.: W stępne w yn ik i badań w pływ u deszczow ania i naw ożenia na roz­wój masy korzeniow ej i p lonow ania łąk. Zesz. probl. Post. N auk roi. 88, 1968.

[5] K o t a ń s k a M.: M orfologia i biom asa podziem nych organów roślin w zbio­row iskach łąkow ych O jcowskiego Parku Narodowego. Zakład Ochrony P rzy­rody PAN, K raków 1970.

[6] S a p e k B.: O kreślenie rozprzestrzeniania się korzeni roślin w glebie. Post. N auk roi. i leś. 15, 1969, 3.

[7] W i l k S.: Proces zakorzeniania się niektórych roślin pastw iskow ych na m adzie ciężkiej. Zesz. probl. Post. N auk roi. 74, 1967.

[8] V o s e PB: N utritional response and shoot (root ratio as factors in the com ­position and yield of genotypes of perennial ryegrass). L o liu m perenne. Annals of B otany t. 26, nr 103, London 1892.

м. Т О Л В И Н Ь С К А

ДИНАМ ИКА ПРИРОСТА ПОДЗЕМНОЙ МАССЫ ЛУГОВОЙ РАСТИТЕЛЬНОСТИ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ УДОБРЕНИЯ

Институт природных основ мелиорации, Сельскохозяйственная академия в Варшаве

Р е з юмеЦелью работ было определение влияния минерального удобрения N PK на

прирост подземной массы на многолетнем и с,веже залож енном лугу.

258 M. Tołw ińska

Исследования проводились в годах 1971— 1973 на лугах в Якторове, принад­леж ащ их к опытной районной станции Сельскохозяйственной академии в В ар­шаве. Образцы корневой массы отбирались до 50 см глубины 4-кратно в период вегетации растений:

1) первые дни апреля, начало вегетации,2) первые дни июня, период первого укоса,3) половина августа, период второго укоса,4) конец октября, окончание периода вегетации.

После промывки на ситах подземную массу растений анализировали, сушили и взвешивали. Ц ифровы е данные помещены в таблицах 1—4 и на рисунках 1— 2.

Установили, что при дозе 214 к г N PK на га удобрение способствовало заметному увеличению корневой массы. Однако высшая доза — до 341 к г на га — подавляла прирост корневой массы на лугу.

М. TOŁW IŃSK A

DYNAMICS OF UNDERGROUND BULK OF MEADOW VEGETATION DEPENDING ON FERTILIZATION

Institute of N atural Foundations of R eclam ation A gricultural U niversity of W arsaw

S u m m a r yThe aim of the work w as to determ ine the effect of m ineral (NPK) fertilization

on the underground bulk increm ent on an old and recently established m eadow.The respective investigations w ere carried out in 1971-1973 on the experim ental

m eadow s at Jaktorów of the W arsaw A gricultural U niversity.The root bulk sam ples w ere taken to the depth of 50 cm four tim es in grow ing

season, in particular:1) mid April, vegetation grow th start,2) early in June, in the period of the 1st cut of grasses,3) mid August, in the period of the Ilnd cut of grasses,4) late in October, vegetation grow th end.Upon w ashing up the underground bulk of plants on seeve, it was analyzed,

dried up and w eighed. The num erical results are put together in Tables 1-4 and in Figures (graphs) 1-2.

It has been found that at the N PK rate of 214 kg per hectare, the fertilization contributed to a considerable root bulk increm ent, w h ile higher N PK rate — up to 341 kg per hectare, inhibited this increm ent on the m eadow investigated .

Doc. dr hab. M arla T ołw ińska W płynęło do PTG w m a ju 1974 r.In s ty tu t P rzyrodn iczychP odstaw M elioracji A RW arszaw a, ul. N ow ou rsyn ow ska 166