•Ministri Buja: Të adresojmë sfidat e kërkimit shkencor dhe inovacionit

•Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm dhe kurrikulë shkollor

•Menaxhimi i problemeve në shkollë si mënyrë e parandalimit

Revistë e përmuajshme, Nr. 24, Viti III, Mars 2014

2

EditorialProcesi i Bolonjës dhe Kosova

Zbatimi i Procesit të Bolonjës në Kosovë, ka lluar në vitin 2001/2002 dhe prej asaj kohe Universiteti i Prishtinës në bashkëpunim me Ministrinë e Arsimit, kanë bërë përpjekje për zbatimin e strategjive të Bolonjës. Tani është momenti qe edhe arsimi i lartë i Kosovës të bëhet pjesë e Bolonjës.

Edhe pse Kosova zyrtarisht nuk është pjesë e Procesit të Bolonjës, të gjitha institucionet e arsimit të lartë (me përjashtim të Universitetit Amerikan të Kosovës), i respektojnë udhëzimet e Bolonjës. •••Republika e Kosovës ka popullatën më të re në Evropë dhe e sheh kapitalin njerëzor si pasurinë më të rëndësishme, e cila do të përkrahë zhvillimin e ardhshëm të Kosovës. Për këtë qëllim, politikat qeveritare vazhdueshëm kanë krijuar mundësi më të mëdha studimi për të gjithë ata që duan të studiojnë.

Numri i studentëve është duke u shtuar çdo vit. Kjo paraqet një sdë për Qeverinë përkitazi me nancimin, por edhe për zhvillimin e mekanizmave dhe instrumenteve për të siguruar qasje të barabartë dhe arsimim cilësor për të gjithë studentët.

Ndër sdat më të mëdha për arsimin e lartë është edhe vendosja e lidhjeve me ekonominë: të sigurohet që kurrikulat pasqyrojnë nevojat e tregut të punës, gjë që ndihmon në ngritjen e punës imi t t ë t ë d ip lomuarve dhe në përmirësimin e imazhit të arsimit të lartë në Kosovë; vendosja e standardeve të cilësisë në mësimdhënie e në kërkime shkencore; sigurimi i një mjedisi modern për mësimdhënie, nxënie dhe kërkime shkencore në institucione të arsimit të lartë. •••Ministria e Arsimit,Shkencës dhe Teknologjisë ka themeluar grupin për përgatitjen e aplikimit në Bolonjë dhe pritet që në nëntor të këtij viti, Kosova të aplikojë për anëtarësim në Zonën Evropiane të Arsimit të Lartë. Kosova ka arritur të zbatojë kriteret dhe standardet e procesit të Bolonjës në arsimin e lartë, por ende nuk është anëtare e këtij procesi. Mosanëtarësimi i Kosovës në procesin e Bolonjës duket të jetë edhe çështje politike, sepse sa i përket zbatueshmërisë së kritereve, tashmë Kosova do të duhej të ishte anëtare e Bolonjës.Takimi i ardhshëm i ministrave të arsimit të shteteve anëtare, do të jetë në muajin maj të vitit të ardhshëm, ku edhe merret vendimi për aderimin e shteteve të reja. Urojmë të jemi një nga këto shtete!

Përmbajtja

Mësimdhënësi krijues

Mësuesi dhe mësimdhënia

MAShT gjatë muajit

Arsimi nëpër botë

Reportazh

Ministri Buja ndau çmimin vjetor “Shaban Jashari" Takim i përbashkët i ekspertëve për kurrikulën Kosovë - Shqipëri Ministri Buja: Protokolli rrit premisat për përmirësimin e situatës në arsimMAShT organizoi konferencën për Rishikimin e Përbashkët VjetorMinistri Buja priti në takim kryetarin e ri të SBAShK-utMAShT organizoi konferencën “Mësimi i Gjuhës Rome” Ministri Buja: Fakulteti i Edukimit shtyllë e Universitetit PublikVizita në Universitetin “Fehmi Agani” në GjakovëVizita në Universitetin “Isa Boletini” në Mitrovicë...në Universitetin “Kadri Zeka” në GjilanKryeministri Thaçi dhe ministri Buja në njëvjetorin e themelimit të Universitetit në Gjakovë....themelimi i Universitetit të Mitrovicës dhe atij të GjilanitMinistri Buja: Të adresojmë sdat e kërkimit shkencor dhe inovacionitMinistri Buja priti kryesuesen e Sekretariatit për BolonjëU përuruan gjashtë tituj të përkthyer nga fusha e mjekësisëEdhe 60 bursa për studime në Universitetin e Shefeldit Zv/ministri Mustafa priti shen e Zyrës Ndërlidhëse të Sllovakisë

...............................................................................................................................

.......................................................................................

...................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................

........................................................................................................

.................................................................................................................................

.......................................................................................................................

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm dhe kurrikulë shkollor

Dita e mësuesit

Menaxhimi i problemeve në shkollë si mënyrë e parandalimitQasja e re mësimdhënës-prind - reekton pozitivisht në shkollë dhe familjeMësimi i gjuhës së huajPrania e mësuesit në klasëTë nxënit në lëndën e gjuhës shqipePoezi

Sistemi dual i arsimit profesional në Gjermani

..............................................................

....................................................................................................................................

............................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................

334455667788910101111

12

14

161820222425

26

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z .Ramë Buja, në ceremoninë solemne me rastin e 7 Marsit- Ditës së Mësuesit, ka ndarë çmimin vjetor "Shaban Jashari", për mësimdhënësin më të dalluar.Çmimi "Shaban Jashari" iu nda Beatrisa Demirit, mësimdhënëse në Shkollën Fillore dhe të Mesme të Ulët "Mihal Grameno" në Rahovec, e cila u vlerësua për performancë të mirë në punë.Ministri Buja me këtë rast ka vlerësuar l a r t ë r o l i n d h e k o n t r i b u t i n e vazhdueshëm të mësimdhënësve në edukimin e gjeneratave të reja, ndërkaq foli edhe për jetën dhe veprën e Shaban Jasharit, të cilin e cilësoi si një ndër gurat më të çmuara."7 Marsi dhe shpërblimi 'Shaban Jashari' janë shumë të ndërlidhur dhe besoj shumë që ai mësimdhënës që sot ka nderin të marrë këtë çmim është i privilegjuar, për faktin se është vlerësuar puna dhe angazhimi i tij",

është shprehur ministri Buja.Ministri Buja, po ashtu, tha se është duke u punuar që arsimi në Kosovë të përafrohet me atë evropian dhe në përfshirjen e të rinjëve në arsimin e lartë."Arsimi po lëviz, po zhvillohet dhe ka plotë suksese. Ne sot kemi edhe një përvjetor tjetër që po kështu është shumë i veçantë. Është përvjetori i themelimit të tri universiteteve publike në Kosovë: Gjakovës, Gjilanit dhe Mitrovicës", theksoi ministri Buja.Ndërsa, mësuesja nga shkolla "Mihal Grameno" në Rahovec, Beatrisa Demiri, e cila mori çmimin "Shaban Jashari", tha se ndihet e nderuar që iu nda ky çmim me këtë emër të madh të mësuesit Shaban Jashari."Ky shpërblim na shtynë edhe më shumë dhe na shton përgjegjësinë që edhe më tej të kontribuojmë në arsimimin e gjeneratave të reja dhe pajisjen e tyre me dituri që nesër të jenë të aftë t'i dalin zot atdheut", ka thënë

ajo.Në këtë ceremoni janë ndarë edhe mirënjohje për 30 mësimdhënës të dalluar nga komuna të ndryshme të Kosovës.

MAShT gjatë muajit

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MAShT) dhe Ministria e Arsimit dhe Sport e Shqipërisë (MASh), kanë zhvilluar takim të përbashkët në nivel të ekspertëve (grupeve punuese), për unikimin e kurrikulës së arsimit parauniversitar Kosovë-Shqipëri.Me këtë rast, ministri i Arsimit z. Ramë Buja, ka përshëndetur pjesëmarrësit e këtyre takimeve, duke uruar që së shpe j t i t ë kemi dokumen t in e përbashkët."Jam shumë i sigurt që edhe pas 101 vjetësh, kur të festohet 202 vjetori i themelimit të shtetit shqiptar, do të kujtohen këta njerëz që kanë bërë punën rreth kurrikulave të përbashkëta për gjithë gjeogranë shqiptare", iu tha ministri Buja pjesëmarrësve në këtë takim.

Në vazhdim, ministri Buja vlerësoi lartë angazhimin e të gjithëve për qasje shumë profesionale, ndërsa përmendi edhe angazhimet e përbashkëta për hartimin e Abetares së Përbashkët, që tashmë është në duart e nxënësve.Ndryshe, gjatë dy ditëve të punimeve të përbashkëta do të prezantohen disa nga përvojat e shkollave pilot të Kosovës në zbatim të Kornizës së Kurrikulës së

Kosovës (KKK) dhe Kurrikulës B ë r t h a m ë ( K B ) , s i d h e d o t ë prezantohet kurrikula e Shqipërisë, për të vazhduar me diskutime rreth unikimit të kurrikulës së përbashkët.Ndërsa, gjatë qëndrimit në Kosovë, ekspertët nga Shqipëria kanë vizituar disa shkolla pilote që po zbatojnë kurrikulën e re të Kosovës.

Ministri Buja ndau çmimin vjetor “Shaban Jashari"

3

Takim i përbashkët i ekspertëve për kurrikulën Kosovë - Shqipëri

Ministri i Arsimit, z.Ramë Buja, ka marrë pjesë në Konferencën për p u b l i k i m i n e P r o t o k o l l i t p ë r Parandalimin dhe Referimin e Dhunës n ë I n s t i t u c i o n e t e A r s i m i t Parauniversitar, të organizuar nga Zyra për Qeverisje të Mirë e Zyrës së Kryeministrit në bashkëpunim me Zyrën e UNICEF-it në Kosovë.Ministri Buja theksoi se MAShT e sanksionon dhunën në institucionet arsimore me infrastrukturë ligjore bazuar në instrumentet ndërkombëtare për të drejtat e fëmijës/njeriut, por edhe kurrikulat dhe politikat arsimore promovojnë ambiente mike, të shëndetshme dhe të sigurta për të gjithë brenda institucioneve arsimore. "Prapë se prapë shkollat tona dhe realiteti ynë po përballet me probleme që bien ndesh me synimet tona për t`i arritur standardet për një shoqëri me vlera të qytetërimit demokratik", tha ministri Buja.Ministri Buja më pas foli edhe për dokumentet që MAShT së bashku me

partnerët i ka hartuar dhe miratuar për pë rmi rë s imin e t ë d r e j t ave t ë njeriut/fëmijës dhe për krijimin e një ambienti sa më të sigurtë në shkollë dhe përreth saj. "Krahas procesit te rregullt mësimor, i cili me kohë ka integruar të drejtat e fëmijëve/njeriut, çështjet gjinore, temat kundër trakimit, dhunës në familje e në nivele të tjera etj., ky protokoll rrit premisat për përmirësimin e situatës në arsim, duke mobilizuar të gjithë përgjegjësit relevantë në veprime konkrete, në të mirë të trajtimit të problemit të dhunës në shkolla, pa të cilën shkollat do të frymojnë lirshëm, do të rrisin cilësinë e punës në

përgatitjen e nxënësve për një jetë të p ë r g j e g j s h m e n ë n j ë s h o q ë r i demokratike", tha ministri Buja, ndërsa t h e k s o i s e t a n i M A S h T n ë bashkëpunim me Save the Children ka har tuar Manual in d idakt ik për parandalimin e dhunës në institucionet e arsimit parauniversitar.Ministri Buja po ashtu përmendi edhe faktin se MAShT po e harton edhe Strategjinë për sigurinë në shkolla. "Tani pas gjithë këtyre zhvillimeve, mendojmë se kemi një bazë të mirë mbi të cilën do të reektohen rezultatet e synuara për një shkollë cilësore, humane, pa dhunë dhe të sigurtë".

MAShT gjatë muajit

MAShT ka organizuar konferencën "Rishikimi i Përbashkët Vjetor (RPV) 2014", i zhvillimeve në sektorin e Arsimit në Kosovë. Qëllimi i kësaj konference është prezantimi i të arriturave dhe sdave për vitin 2013, si dhe nxjerrja e rekomandimeve për hartimin e politikave të MAShT-it.Zv/ministri i Arsimit, Nehat Mustafa, pasi ka folur për rëndësinë e procesit të RPV-së në analizimin e progresit, kuzimeve dhe sdave të Ministrisë së Arsimit, të cilat dalin nga Plani Strategjik i Arsimit të Republikës së Kosovës 2011/ 2016, ka theksuar se kjo k o n f e r e n c ë , d o t ë m u n d ë s o j ë iden t ik imin e p r io r i t e teve t ë rëndësishme.Zv/ministri Mustafa e ka vlerësuar të nevojshëm dhe të domosdoshëm bashkëpunimin e MAShT-it me ministritë tjera, të cilat kanë qasje në zhvillimin e arsimit në Republikën e

Kosovës, ndërsa theksoi se politikat zhvillimore të arsimit në Kosovë janë të orientuara në gjithëpërfshirje dhe ngritje të cilësisë.Përfaqësuesja e Ambasadës së Suedisë, Maria Melbing, theksoi se raporti, i cili identikon prioritetet për vitin 2014 është tejet i rëndësishëm edhe për identikimin e burimeve të nancimit.

Ndërkaq , Soe Beaumont nga K o m i s i o n i Evropian tha se RPV ësh t ë n j ë praktikë e mirë, të cilën do të duhej që t a o rgan izon in edhe ministr i të tjera, në mënyrë që t ë v l e r ë s o j n ë p u n ë n e d y m b ë d h j e t ë muajve të fundit.

Beaumont tha se raporti i të arrituarve dhe sdave për vitin paraprak do të shërbejë për matjen e suksesit dhe përcaktimin e prioriteteve për vitin e ardhshëm.Rishikimi i Përbashkët Vjetor, i cili ka në fokus shqyrtimin dhe trajtimin e çështjeve më madhore në fushën e arsimit, këtë vit për herë të parë nancohet nga buxheti i Ministrisë së Arsimit.

Ministri Buja: Protokolli rrit premisat për përmirësimin e situatës në arsim

4

MAShT organizoi konferencën për Rishikimin e Përbashkët Vjetor

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z.Ramë Buja, ka pritur në takim kryetarin e ri të Sindikatës së Bashkuar të Arsimit dhe Shkencës të Kosovës, z. Rrahman Jasharaj.Gjatë këtij takimi janë diskutuar çështje me rëndësi për punëtorët e arsimit në Kosovë, me theks të veçantë Draftligji për mësimdhënësit e viteve 1990- 1999.

Ministri Buja, me këtë rast, ka rikujtuar edhe një herë qëndrimin e tij për miratim të shpejtë të Draftligjit për mësimdhënësit e viteve 1990-1999, në mënyrë që ata të gëzojnë kompensimin që ju takon.

Ministri Buja ka thënë se ky draftligj është bartur në Ministrinë e Financave, ku do të bëhet edhe një trajtim i veçantë sa i përket grumbullimit të të dhënave, në mënyrë që të lehtësohet kostoja nanciare.

Ministri Buja ka vlerësuar lartë k o n t r i b u t i n d h e s a k r i c ë n e mësimdhënësve, sidomos ata të cilët kanë qenë të kyçur në mësimdhënie gjatë periudhës 1990- 1999.

Ndërkaq kryetari i SBASHK-ut,

R rahman Ja sha ra j , ka kë rkua r mbështetjen e Ministrisë së Arsimit, në r e a l i z i m i n e k ë r k e s a v e t ë mësimdhënësve edhe sa i përket rritjes së pagave dhe pagesës së përvojës së punës, e cila, sipas tij, është duke ngecur nëpër disa komuna.

MAShT gjatë muajit

Ministri Buja priti kryetarin e ri të SBAShK-ut

5

Zëvendësministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, Nehat Mustafa, mori pjesë sot në konferencën "Mësimi i Gjuhës Rome", në të cilën u diskutua mbi aspektet praktike të organizimit të mësimit të gjuhës rome, përkatësisht kritereve për përzgjedhjen e mësuesve dhe identikimin e tyre.Zëvendësministri Mustafa theksoi se Ministria e Arsimit në vazhdimësi është angazhuar në mbrojtjen e gjuhës rome dhe futjen e saj si lëndë mësimore nëpër institucionet tona shkollore.

Teksti në gjuhën rome është në fazën nale të botimit, theksoi zv/ministri Mustafa, ndërkaq shtoi se ky tekst do të jetë një ndihmesë jashtëzakonisht e madhe për fëmijët e komuniteteve rom, ashkalinj dhe egjiptas, por edhe mësimdhënësit të cilët punojnë në këtë drejtim.Zëvendësministri Mustafa po ashtu rikujtoi se, nga viti 2011 Ministria e Arsimit në bashkëpunim me Komunën e Prizrenit kanë lluar pilotimin e

gjuhës rome në katër shkolla të Prizrenit, ku janë përfshirë rreth 140 nxënës dhe se ky pilotim i ka dhënë rezultatet e saj, duke dëshmuar që tani më ka ardhur momenti që kjo përvojë të shpërndahet edhe në komunat tjera ku jetojne këto komunitete.

Ndërkaq, Andrew Forde nga Këshilli i Evropës tha se kjo ngjarje shënon një hap të rëndësishëm në Këshillin e Evropës, sa i përket mbrojtjes së gjuhës së komuniteteve të ndryshme në Evropë.

Forde theksoi se Këshilli i Evropës e sheh s i n e v o j ë u r g j e n t e ndërtimin e një t h e m e l i t ë shëndoshë sa i p ë r k e t e d u k i m i t t ë komuniteteve

rom, ashkalinj dhe egjiptas dhe se Kosova është jashtëzakonisht e përkushtuar në këtë drejtim.

Konferenca "Mësimi i Gjuhës Rome" është organizuar nga Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, ndërkaq është përkrahur nga Programi i Përbashkët i Bashkimit Evropian dhe Këshillit të Evropës "Mbështetja e qasjes në arsimim dhe mirëkuptimi ndërkulturor".

MAShT organizoi konferencën “Mësimi i Gjuhës Rome”

Ministri Ramë Buja mori pjesë në ceremoninë përmbyllëse të projektit "Trajnimi i Mësimdhënësve, Ngritja e Kapaciteteve për Komunat dhe Drejtorët e Shkollave", i cili është nancuar nga Bashkimi Evropian.

Ministri Buja theksoi se sukseset në reformimin e Fakultetit të Edukimit dhe trajnimit të mësimdhënësve janë inkurajuese, ndërkaq shtoi se Fakulteti i Edukimit është shtylla e gjithë Universitetit Publik "Hasan Prishtina" dhe më gjerë.

Duke folur për rëndësinë e projektit "Trajnimi i Mësimdhënësve, Ngritja e Kapaciteteve për Komunat dhe Drejtorët e Shkollave", ministri Buja vlerësoi se projekti është realizuar me sukses dhe në funksion të realizmit të synimeve të Ministrisë së Arsimit, sa i përket ngr i t jes së c i lës isë dhe reformimit të Fakultetit të Edukimit.

" J a n ë t r a j n u a r r r e t h n j ë m i j ë mësimdhënës që të praktikojnë Kurr ikulën e re dhe k jo është domethënëse. Janë certikuar mbi nëntëdhjetë për qind të drejtorëve, të cilët janë trajnuar, nga 243 sa kanë marrë pjesë. Kështu, duke e forcuar Fakultetin e Edukimit forcojmë shoqërinë tonë", u shpreh ministri Buja.

Ministri Buja po ashtu tha se përkrahja e Bashk imi t Ev rop ian pë rmes projekteve të ndryshme në zbatimin e plotë të vendimit të Ministrisë së Arsimit për reformim në përgatitjen e mësimdhënësve të rinj, do të sjellë reektim pozitiv, duke joshur edhe donatorë të tjerë që të na ndihmojnë, në mënyrë që të fuqizohet ky veprim.

Ndërsa, Christof Stock, udhëheqës i sektorit për bashkëpunim në Zyrën e BE-së tha se ky projekt ka qenë një shembull i mirë i bashkëpunimit në mes të përtuesve siç janë: Ministria e Arsimit, Fakulteti i Edukimit, komunat, shkollat dhe partnerëve donatorë, GIZ dhe USAID, ndërkaq është shprehur i gatshëm që të vazhdohet ky nivel i bashkëpunimit dhe me projekte të tjera

të ngjashme, në funksion të ngritjes së cilësisë në arsim.

Dekani i Fakultetit të Edukimit, Ethem Çeku, nga ana e tij tha se, Fakulteti i Edukimit po e merr rolin që i takon, në zhvillimin e mësimdhënësve në sistemin parauniversitar.

Ndryshe, projekti IPA 2009 është f o k u s u a r n ë t r a j n i m i n e mësimdhënësve dhe zhvillimin e kapaciteteve të drejtoreve të shkollave. Ky projekt ka zgjatur dy vite, por është vazhdua r edhe pë r 6 mua j në bashkëpunim me MAShT-in.Trajnimit i janë nënshtruar rreth 1000 mësimdhënës nga Peja dhe Drenasi dhe mbi 200 drejtorë të shkollave në nivel të Kosovës.

MAShT gjatë muajit

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z.Ramë Buja, me b a s h k ë p u n ë t o r ë , k a v i z i t u a r Universitetin Publik "Fehmi Agani " në Gjakovë, ku nga menaxhmenti i këtij universiteti u njoftua për ecurinë e punëve në vitin e parë akademik, ndërkaq ofroi gatishmërinë e MAShT dhe Qeverisë së Kosovës për të përkrahur këtë universitet."Ne jemi të gatshëm ta përkrahim Universitetin 'Fehmi Agani' për të ecur drejt arsimit bashkëkohor evropian", tha ministri Buja .Ministri dhe anëtarët e Këshillit Drejtues biseduan edhe për zgjedhjet e të gjitha niveleve që duhet të bëhen në

këtë institucion, si dhe për plotësimin e kuadr i t mës imor në d isa n jës i akademike.

Ministri Buja pati një takim edhe me stan akademik, të cilët i njoftoi se Universiteti i Gjakovës do të ketë edhe "Kampusin Universitar" dhe u shpreh i bindur se me këtë do të krijohen mundësi më solide për punë të suksesshme kërkimore, shkencore në të ardhmen.Ministr i Buja ka vizi tuar edhe a m b i e n t e t e a d m i n i s t r a t ë s s ë Universitetit, si dhe laboratorët e s h k e n c a v e t ë n a t y r ë s d h e t ë teknologjisë informative.

Ministri Buja: Fakulteti i Edukimit shtyllë e Universitetit Publik

6

Vizita në Universitetin “Fehmi Agani” në Gjakovë

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z. Ramë Buja, vizitoi Universitetin Publik "Isa Boletini" në Mitrovicë ku u takua me Këshillin e P ë r k o h s h ë m D r e j t u e s t ë k ë t i j universiteti, stan akademik dhe punëtorët e administratës.

Në takimin me anëtarët e Këshillit të Përkohshëm Drejtues, ministri Buja ka biseduar për shumë çështje, të cilat janë më emergjente për t'u zgjidhur.

Ndërsa, mësimdhënësve të këtij universiteti, ministri Buja iu tha se Mitrovica ka një traditë më shumë se gjysmë shekullore në arsimin e lartë.

Ministri Buja tha se MAShT do të interesohet që objekti i ri i Universitetit të realizohet sa më shpejtë që të jetë e mundur, në mënyrë që mësimdhënësit

dhe studentët të kenë kushte edhe më të mira për studime dhe punë akademike, hulumtuese e shkencore.

Ministri po ashtu tha se nga ushtruesi i detyrës së rektorit dhe Këshilli Drejtues është njoftuar se ka gatishmëri për organizimin e zgjedhjeve universitare, por pritet plotësimi i legjislacionit.

Ministri Buja theksoi se rezultatet e punës në këtë Univers i te t janë inkurajuese dhe premtoi përkrahjen e MAShT në vazhdimësi. Ai tha se këto rezultate kanë arsyetuar vendimin e Qeverisë së Kosovës për hapjen e universitetit publik në Mitrovicë. Ministri përmendi edhe marrëveshjet e Universitetit që janë arritur me universitete të tjera në funksion të hulumtimit dhe shkencës, të cilat i vlerësoi si të një rëndësie të madhe.

Ministri Buja vizitoi edhe ambientet e Universitetit, respektivisht laboratorin e Makinerisë Industriale.

MAShT gjatë muajit

...Universitetin “Isa Boletini” në Mitrovicë

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z.Ramë Buja, vizitoi Universitetin Publik "Kadri Zeka" në Gjilan, ku u takua me ushtruesin e detyrës së rektorit, Arben Dermaku, dhe me stan akademik të këtij universiteti, me të cilët bisedoi për shumë çështje të rëndësishme për punën në këtë Universitet.

Ministri Buja e vlerësoi punën që ka bërë menaxhmenti i këtij universiteti,

duke shtuar se ky menaxhment ka bërë punë serioze, këmbëngulëse dhe të sigurt për të ecur drejt avancimit. "Jemi duke punuar në avancimin e Universitetit Publik të Gjilanit", tha ministri Buja, ndërsa theksoi se ky universitet aktualisht ka kuadër akademik që i përgjigjet punës në këtë institucion të arsimit të lartë.

Ministri i Arsimit, po ashtu, theksoi se Universiteti "Kadri Zeka" do ta ketë

edhe kampusin e vet universitar dhe ambiente joshëse për të studiuar, por tha se këto nuk do të mund të realizohen shumë shpejt.

Ministri Buja foli edhe për zgjedhjet që do të zhvillohen në Universitetin e Gjilanit. Ai përmendi se tashmë ky universitet është në fazën kur duhet të bëjë plotësimin e stat akademik, përmes zgjedhjeve të rregullta, të cilat do të organizohen në një kohë optimale.

...në Universitetin “Kadri Zeka” në Gjilan7

Kryeministri i Kosovës, z. Hashim Thaçi, ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z. Ramë Buja, kanë marrë pjesë në në ceremoninë e një vjetorit të themelimit të Universitetit "Fehmi Agani" në Gjakovë. Po ashtu, të shoqëruar edhe nga kryetarja e Komunës së Gjakovës, znj. Mimoza Kusari-Lila, kryeministri Thaçi dhe min i s t r i Bu ja morën p j e së në ceremoninë e shënimit të 7 Marsit - Ditës së Mësuesi t , ku u ndanë mirënjohje për veteranët e arsimit (të pensionuar), të komunës së Gjakovës.Gjatë ceremonisë së njëvjetorit të themelimit të Universitetit të Gjakovës, ministri Buja theksoi se ndjehet me privilegj për t`iu uruar përvjetorin e tempullit më prestigjoz të dijes në Gjakovë." G j a k o v a t a s h m ë ë s h t ë q y t e t universitar dhe ky universitet lindi në një vatër që ka traditë të lashtë të arsimit shqip", theksoi ministri Buja.Në vazhdim ministri Buja foli edhe për zhvillimet në arsimin e Kosovës me ç`rast theksoi se "arsimi në Kosovë po ecën drejt lartësive që synojmë të arrijmë, drejt arsimit bashkëkohor evropian. Shqipëria do të bazohet në tërës i në Kurr ikulën e Arsimit Parauniversitar të Kosovës dhe kjo gjë

do të ndodhë së shpejti".Ndërkaq, në ceremoninë festive të 7 Marsi t , me rast in e ndar jes së mirënjohjeve për veteranët e arsimit të Gjakovës, kryeministri Thaçi tha se për shoqërinë tonë gura e mësuesit është veçanërisht e vlerësuar dhe e respektuar dhe plotësisht me të drejtë. "Arsimtarët tanë të nderuar kanë kultivuar dhe mbajtur gjallë ndjenjën patriotike dhe dëshirën për liri e pavarësi edhe në periudhat më të stuhishme të përballura

nga populli ynë", ka thënë kryeministri Thaçi.Ndërkaq, ministri Buja ka përgëzuar veteranët e arsimit në Gjakovë për kontributin e tyre ndër vite në përhapje të dijes."Nëse një shoqëri di të çmojë dhe vlerësojë arsimin nuk ka përse t'i frikësohet të ardhmes ", ka thënë ministri, ndërsa tha se Qeveria e Kosovës e ka dhe do ta ketë gjithmonë prioritet arsimin dhe avancimin e tij.

MAShT gjatë muajit

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z. Ramë Buja, ka marrë pjesë në ceremoninë e festimit të njëvjetorit të themelimit të Universitetit "Isa Boletini" në Mitrovicë dhe të Universitetit "Kadri Zeka" në Gjilan.Ministri Buja llimisht ua uroi të pranishmëve festat e marsit, e në veçanti 1 vjetorin e themelimit të tri universiteteve publike."Ju keni bërë punë të shkëlqyeshme. Si dy universitete të reja (tri me atë të Gjakovës), keni bërë punë serioze, këmbëngulëse, për të ngritur stan tuaj pedagogjik, por edhe studentët tuaj. Kështu, bashkë kemi ngritur veten dhe kjo është mrekulli", theksoi ministri.Arsimi në Kosovë po ecë me hapa të sigurt, tha ministri Buja, duke qenë shumë afër trendeve evropiane, jo

vetëm me themelimin e universiteteve publike, por duke arritur trende serioze të hulumtimit dhe të shkencës.Ministri Buja tha se MAShT është angazhuar edhe për qasjet më serioze shkencore. "Ne po sjellim në Kosovë 158 tituj të autorëve më eminent të botës të përkthyer në gjuhën shqipe. Jo pse shkenca jonë nuk është për t'u respektuar, por duam t'i kapim trendet botërore", ka thënë ministri.Ministri foli edhe për ndërtimin e shkollave dhe Fakultetit të ri të Edukimit dhe për këtë të fundit tha se ndjehet i gëzuar se sivjet në këtë

fakultet kanë aplikuar shumë nxënës të shkëlqyeshëm. "Kështu, nuk kemi pse i frikësohemi të ardhmes tonë. Nëse e kemi mësuesin e mirë, do të kemi njerëz të përgatitur mirë për të gjitha profesionet", tha ministri Buja.

Kryeministri Thaçi dhe ministri Buja në njëvjetorin e themelimit të Universitetit në Gjakovë

8

....themelimi i Universitetit të Mitrovicës dhe atij të Gjilanit

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologj isë , z .Ramë Buja , ka qëndruar në Mal të Zi me ftesë të ministres së Shkencës së Malit të Zi, znj. Sanja Vlahoviq, ku ka marrë pjesë në konferencën për kërkim shkencor dhe inovacion "Horizon 2020", e cila është mbajtur në Budvë.Në këtë konferencë, e cila ka pasur për q ë l l i m a d r e s i m i n e s d a v e t ë përbashkëta dhe rritjen e përpjekjeve në hulumtim dhe inovacion, në fjalimin e tij, ministri Buja tha se Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MAShT) e Republikës së Kosovës po angazhohet për zhvillimin e një shoqërie të dijes, duke ndërtuar një sistem arsimor gjithëpërfshirës, të cilësisë së lartë." M A S h T t a s h m ë k a a r r i t u r t ë kompletojë infrastrukturën ligjore dhe reformat e lluara në të gjitha nivelet e arsimit po ecin sipas planikimit në drejtim të arritjes së synimeve tona për një arsim me standarde evropiane", tha ministri Buja, ndërsa theksoi se në këtë drejtim, MAShT ka përkrahur punën dhe përpjekjet e komunitetit shkencor, së fundi edhe përmes konsolidimit të Kornizës Ligjore dhe Kornizës së Politikave Strategjike për të mbështetur zhvillimin e aktiviteteve në fushën e kërkimit dhe inovacionit.Rishikimi i Ligjit për Kërkimet Shkencore, tha ministri Buja, ofron një qasje të hapur të përkrahjes për komunitetin shkencor, për të marrë pjesë në fondet publike të alokuara për kërkim, si dhe mundëson që gjatë viteve

në vijim të ndahen më shumë mjete nga buxheti i Republikës së Kosovës për fondin e shkencës. "MAShT ka nalizuar edhe Strategjinë Nacionale për Inovacion 2013/ 2020, e cila i jep një shtytje të hovshme përpjekjeve për inovacion, si parakusht i zhvillimit ekonomik në vend", theksoi ai."Kërkimi shkencor dhe inovacioni sot konsiderohen si parametra mjaft kontribues dhe të qëndrueshëm të zhillimit ekonomik dhe social në mbarë botën. Duke e ditur këtë fakt dhe duke adresuar agjendën e zhvi l l imi t ekonomik, Republika e Kosovës ka vendosur kërkimin dhe inovacionin ndër prioritetet e rëndësishme tani e në vitet në vijim", tha ministri Buja.Ministri Buja tha se ne jemi duke

përkrahur aktivitetin e kërkimit dhe inovacionit në Republikën e Kosovës, duke rritur posaçërisht bashkëpunimin rajonal dhe ndërkombëtar në këtë fushë. "Përpjekjet tona të përbashkëta dhe bashkëpunimi ynë rajonal në forma të ndryshme është krucial në avancimin e agjendave tona nacionale drej t ekselencës kërkimore dhe zhvillimit ekonomik", tha ministri.Përvoja t tona të der i tashme të bashkëpunimit, theksoi ministri Buja, si në hartimin e strategjive të përbashkëta, në bashkëpunim me programe e projekte, por edhe kjo ngjarje që ne sot p o m a r r i m p j e s ë , d o d u h e j t ë konsiderohen vazhdimisht si shembuj të mirë për adresimin e përpjekjeve tona të përbashkëta drejt integrimit të vendeve tona në Zonën Evropiane të Kërkimit.Ministri Buja përmendi edhe faktin se kapacitetet tona kërkimore dhe inovative duan ende punë për të arritur në nivelin e duhur ku janë shumica e vendeve të BE-së, prandaj ai tha se përpjekjet që mund të ndërmerren më tutje bashkarisht do të jenë kyçe në adresimin e sdave në këtë rrugë."Në shumë aspekte ne mund t ' i bashkërendojmë aktivitetet që t'i a d r e s o j m ë s d a t m e t ë c i l a t ballafaqohemi, veçanërisht duke shfrytëzuar potencialin rajonal për zhvillim", tha ministri Buja.

MAShT gjatë muajit

Ministri Buja: Të adresojmë sfidat e kërkimit shkencor dhe inovacionit

9

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, z.Ramë Buja, ka pritur në takim znj. Gayane Harutyunyan, kryesuese e Sekretariatit për Bolonjë, e cila po qëndron në vendin tonë me ftesë të MAShT.

Ministri Buja ka biseduar me znj. Harutyunyan për arsimin e lartë në Kosovë dhe synimin e vendit tonë për aderim në Zonën Evropiane të Arsimit të Lartë, respektivisht në Bolonjë.

Ministri Buja e informoi mysaren rreth organizimit të arsimit të lartë publik e privat në Kosovë dhe në këtë drejtim foli për shumë të arritura si: kompletimi i infrastrukturës ligjore për këtë nivel të arsimit, funksionimi në bazë të standardeve të ENKA-s i Agjencisë së Kosovës për Akreditim, funksionalizimi i qendrës NARIC, Korniza Kombëtare e Kualikimeve.

Ndërsa, ministri Buja përmendi edhe faktin se MAShT ka themeluar grupin drejtues për përgatitjen e aplikimit në

Bolonjë, për të cilin tha se ka bërë një punë të mirë në këtë drejtim dhe Kosova do të jetë e gatshme që në nëntor të aplikojë për anëtarësim në Zonën Evropiane të Arsimit të Lartë.

Ndërsa, znj. Harutyunyan e njoftoi ministrin Buja se gjatë kësaj dite, ka vizituar edhe disa universitete publike d h e p r i v a t e , n d ë r s a v i z i t a n ë institucionet arsimore të arsimit të lartë do të ketë edhe gjatë ditës së nesërme. "Sigurimi i cilësisë në arsimin e vendit

është tani prezent dhe kjo është shumë e rëndësishme. Universitetet janë shumë të rëndësishme në këtë proces, sepse B o l o n j a ë s h t ë n j ë p l a t f o r m ë ndërqeveritare, por që pa universitetet nuk ka kuptim", tha kryesuesja e Sekretariatit për Bolonjë, ndërsa theksoi se do ta përkrahë Kosovën në këtë proces dhe do të ofrojë ndihmën e saj për përgatitjet për anëtarësimin e Kosovës në Zonën Evropiane të Arsimit të Lartë.

MAShT gjatë muajit

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologj i së , z .Ramë Buja ka promovuar l ibra t shkencorë të kontigjentit të gjashtë (6 tituj me nga 3 vëllime), të ardhura nga Maqedonia.

Ministri Buja, me këtë rast theksoi se po realizohet projekti i sjelljes së librave shkencorë për studentët dhe profesorët."Po realizohet projekti ynë për sjelljen e librave shkencorë për studentët tanë. Në këtë kontigjent kemi gjashtë tituj, pas njëzet e tetë titujve, të cilat janë promovuar më herët, e që gjithsej bëjnë tridhjetë e katër. Kjo na bënë që të ndjehemi mirë për faktin se është ndihmë shumë e madhe për studentët dhe profesorët dhe gjithë studiuesit dhe hulumtuesit e lëmive të ndryshme", u shpreh ministri Buja.Ministri Buja po ashtu theksoi se librat, të cilat janë sjellë nga fusha e mjekësisë e plotësojnë literaturën, për të cilën ka pasur mungesë shumë të madhe.

Ministri Buja vlerësoi lartë autorët e këtyre librave, për të cilët tha se janë emrat më eminent të kësaj shkence dhe theksoi se edhe përkthimet që janë bërë nga ekspertë të lëmisë, janë konsideruar si përkthime vërtetë shumë të mira.Dekani i Fakultetit të Mjekësisë, z. Salih Ahmeti ka falënderuar gjithë akterët, të cilët kanë qenë të angazhuar në r ea l i zmin e kë t i j p ro j ek t i , shfrytësues i të cilit në masën më të madhe është Fakulteti i Mjekësisë, i cili f a k u l t e t k a p a s u r n e v o j ë t ë domosdoshme në plotësimin e l i t e ra turës profes iona le , hulumtuese dhe shkencore.Z.Ahmeti bëri të ditur se deri m ë t a n i j a n ë r e a l i z u a r njëzetetetë tituj të librave, profesional dhe shkencor, të cilat iu dedikohen studentëve edhe profesorëve të Fakultetit të Mjekësisë.Këto libra shkencorë janë libra

të autorëve eminent botëror të përkthyer në gjuhën shqipe dhe janë pjesë e 150 titujve (nga 1000 kopje për titull). Librat që u promovuan janë të fushës së mjekësisë.

Titujt që u promovuan sot janë: Radionkologjia Klinike, Imazheria Ortopedike, Diplomacia e Mjedisit Jetësorë, Jeta me Natyrën, Traktati i O k s f o r d i t p ë r M j e k ë s i n ë d h e S ë m u n d j e t S e k s u a l i s h t t ë Transmetueshme.

Ministri Buja priti kryesuesen e Sekretariatit për Bolonjë

10

U përuruan gjashtë tituj të përkthyer nga fusha e mjekësisë

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologj isë , z .Ramë Buja , ka nënshkruar protokoll bashkëpunimi me z. Ioannis Ververidis, rektor i Fakultetit Ndërkombëtar të Universitetit të Shefeldit - City College, përmes të cilit do të ndahen këtë vit edhe 60 bursa për studime në këtë universitet.Ministri Buja theksoi faktin se është viti i pestë që me Universitetin prestigjioz të Shefeldit ndajmë bursa të përbashkëta. "Ne japim bursa edhe për nivelin bachelor, master dhe MBA, dhe të doktoratës. Sivjet japim 60 bursa dhe uroj e dëshiroj të na aplikojnë studentët më të mirë, siç e kemi pasur përvojën edhe deri më tani", ka thënë ministri Buja.Ministri Buja foli edhe për bursat që ndahen në nivele të ndryshme studimi dhe për shumën e tyre. "Bursat do të ndahen në programin ekzekutiv MBA në n jë r in p re j spec ia l i z imeve : Menaxhimi i përgjithshëm, Marketing, Financa, Logjistikë, Menaxhim i kujdesit shëndetësor. Ndërsa, për programet e rregullta të doktoratës do të n d a h e n b u r s a n ë p r o g r a m e t : Ndërmarrësi, Inovacioni dhe Zhvillimi i Biznesit dhe Ekonomisë, Teknologjia e

Informacionit dhe Komunikimit, Shoqëria dhe Zhvillimi Njerëzor: Psikologji, Politikë, Sociologji dhe Edukim", theksoi ministri Buja, ndërsa foli edhe për skemën e pagesës së këtyre bursave e që është:

Ioannis Ververidis, rektor i Fakultetit Ndërkombëtar të Universitetit të Shefeldit - City College, theksoi se deri më tani nga këto bursa kanë përtuar rreth 200 studentë kosovarë, ndërsa tha se ata kanë treguar sukses të mirë dhe sot janë duke kontribuar nëpërmjet kapaciteteve të tyre,

mendjeve dhe punës së tyre për zhvillimin e shoqërisë, ekonomisë dhe këtij vendi në tërësi."Nëpërmjet kësaj skeme do të ofrojmë një mundësi unike për studentët e Kosovës që të sudiojnë në një ambient mjaft cilësor dhe të marrin një diplomë nga Universiteti i Shefeldit që është një nga 100 universitetet më të mira në botë", theksoi ai.

Universiteti i Shefeldit është i ranguar si universiteti i 75 më i mirë në botë dhe i 25-ti në Evropë, ndërsa ka marrë 5 çmime nobele.

MAShT gjatë muajit

Edhe 60 bursa për studime në Universitetin e Sheffieldit

11

Zëvendësministri i Arsimit, z. Nehat Mustafa, ka pritur në takim shen e Zyrës Ndërlidhëse të Republikës së Sllovakisë, z. Henrik Markush.Gjatë këtij takimi është biseduar për arsimin në përgjithësi në Kosovë, me theks të veçantë arsimin e lartë, me ç'rast z. Markush ka bërë të ditur se Qeveria e Sllovakisë do të të ndajë bursa për studentët kosovarë që dëshirojnë të studiojnë në Republikën e Sllovakisë.

Zv/ministri Mustafa e ka vlerësuar këtë si një lajm të mirë për Kosovën, ndërsa e njoftoi mysarin se tashmë Kosova ka studentë pothuaj në të gjitha shtetet evropiane dhe se këta studentë kanë

treguar rezultate të mira kudo që kanë shkuar për studime.Është hera e parë që studentët nga Kosova përkrahen nanciarisht për të studiuar në Sllovaki nga Qeveria e këtij

shteti, ndërsa ata do të aplikojnë drejtpërdrejt në universitetet sllovake.Zv/ministri Mustafa theksoi se MAShT do të njoftojë me kohë të rinjtë kosovarë për këtë mundësi të studimit.

Zv/ministri Mustafa takoi shefin e Zyrës Ndërlidhëse të Sllovakisë

Me “Agjenda 21” u përcaktuan tri shtylla kryesore mbi të cilat mbështetet zhvillimi i qëndrueshëm. Këto janë Shoqëria apo komponenti social, Ekonomia dhe komponenti i tretë Mjedisi natyror, apo komponenti mjedisor.

Arsimi si pjesë integrale e shtyllës së parë – sociales, është strumbullar i promovimit të tri komponentëve, por edhe i varur drejtpërsëdrejti nga të tria. Komponenti social, ku bënë pjesë edukimi, përfshinë: lirinë- individuale d h e t ë k o m u n i t e t i t ; s i g u r i n ë - individuale dhe kolektive; stabilitetin- individual dhe shoqëror; shëndetin; zhvillimin e vetive individuale-individit; barazinë midis njerëzve; sol idar i te t in mes njerëzve dhe diversitetin kulturor. Përfshirja e lozosë zhvillimi i qëndrueshëm në politikat arsimore nuk promovohet me a të se sa herë përmendet ky koncept në dokumente zyrtare, por në mundësitë që ofrojnë ato në vendosjen e arsimit si prioritet dhe si

mundësi për promovimin e kësaj lozoe.

Për këto dhe arsye të tjera Kurrikula e Kosovës 2011, i bazuar në zhvillimin e kompetencave, prolit të qytetarit “i aftë për...” zgjodhi rrugën afatgjatë për ta ndihmuar zhvillimin e qëndrueshëm. Së pari formimi i mësimdhënësit, si agjent i ndryshimit, për ta formuar prolin e qytetarit kompetent apo “të aftë për...” të bazuar në gjashtë kompetencat kryesore mbi të cilat mbështetet lozoa e Kushtetutës së Ars imi t të Kosovës të qua j tur Kurrikulë. Mbështetja e zhvillimit të qytetarit “i aftë për...”, promovimit të gjashtë kompetencave të përvi juara në dokument dhe të zbërthyera në rezultatet e të nxënit, përbën elementin thelbësor të arsimit për zhvillim të qëndrueshëm, si politikë shtetërore.

Sipas UNESCO-së, edukimi për zhvillim të qëndrueshëm promovon kompetencat siç është mendimi kritik,

të imagjinuarit e planit të veprimit për të ardhmen dhe vendimmarrjen në mënyrë bashkëpunuese.Ndërtimi i KK në Fusha mësimore dhe në kompetenca ofron mundësi të këtillë. Por, një mundësi e këtillë rrezikon të mbetet në nivelin teorik nëse nuk kemi mësuesin të përgatitur, të aftësuar, për zbatimin me konsekuencë të lozosë dhe të parimeve bazë të KK dhe KB.

Zhvi l l imin e kompetencave të nxënësve si synim i arsimit për zhvillim të qëndrueshëm, qoftë nëpërmjet lëndëve mësimore ose fushave mësimore, duhet shfrytëzuar si rast të favorshëm për ndërlidhjen me jetën e përd i t shme të nxënës i t dhe t ë komunitetit në të cilin jeton. Kjo qasje ndihmon zhvillimin e vetëbesimit të nxënësit për veprime të mëtejshme në të mirë të zhvillimit personal dhe të bashkësisë. Zhvillimi i qëndrueshëm, roli i arsimit në këtë, kërkon marrjen e vendimeve dhe veprimeve konkrete, të cilat shkojnë në të mirë të individit dhe

Mësuesi dhe mësimdhënia

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm dhe kurrikulë shkollor

12

Mësuesi dhe mësimdhënia

13

të bashkësisë dhe jo vetëm bisedat për të ardhmen, pra veprim konkret për ardhmërinë. Një aktivitet mësimor, për arritjen e një rezultati të të nxënit, nga pikëpamja e zhvillimit të qëndrueshëm, nuk është shumë i rëndësishëm nëse nxënësit kanë arritur ta zgjidhin një problem mësimor, por me shumë rëndësi është se a ka arritur mësuesi që nëpërmjet zgjidhjes së atij problemi nxënësin ta orientojë kah zgjidhja e p rob lemeve më të ndër l ikuara personale dhe të komunitetit, duke shfrytëzuar të menduarit kritik dhe duke përshfaqur vlerat individuale përgjatë këtij procesi. Nga pikëpamja edukative ka rëndësi të veçantë, sepse kemi arritur që njohuritë t'i bëjmë pjesë të pandashme të individit për zgjidhjen e problemeve nga jeta e përditshme, qofshin ato personale apo edhe të bashkësisë. Ky mund të quhet qytetar aktiv, ose arritje e kompetencës “ q y t e t a r i p ë rg j e g j s h ë m ” d h e vendimmarrës.

Marrja e një qëndrimi dhe veprimi të këtillë, bazuar në njohuritë dhe kompetencat, p.sh., për uljen e ngrohjes globale, ka një porosi të qartë për të ardhmen e mjedisit, shëndetit dhe jetës së brezit të ardhshëm. Me këtë rast mësuesit dhe nxënësit vështirësitë, të papriturat dhe sdat i pranojnë si pjesë të përditshmërisë dhe janë të përgatitur të sdohen me të papriturat, të ballafaqohen me to të vetëdijshëm për respektimin e parimeve të punës. Këtu qëndron lozoa e arsimit për zhvillim të qëndrueshëm.

Fushat kurrikulare ngërthejnë në vete të gjitha aspektet e vlerave individuale, të bashkësisë dhe nacionale. Këto vlera nuk është lehtë të barten te të tjerët dhe në brezin e ardhshëm, por as nuk është lehtë që të ndryshohen disa nga vlerat e qëndrueshme dhe globale. Ato vlera që ndryshojnë shpejtë edhe nuk mund të quhen vlera të rëndësishme dhe të qëndrueshme.

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm nuk nënkupton shkëputjen nga thesari tradicional i krijuar me vite. Disa

aspekte tradicionale, si pjesë e kulturës, duhet shfrytëzuar si bazament për plotësimin e nevojave të brezit të ardhshëm. Këtu mund t'i bëhet vërejtje KK tonë sepse nuk janë përllur sa duhet d isa produkte dhe v lera tradicionale, të cilat do të promovonin v a z h d i m ë s i n ë e v l e r a v e t ë qëndrueshme nga të cilat do të përtonin edhe brezat e ardhshëm pa rrezikuar fare qëndrueshmërinë e zhvillimit sot dhe nesër. Janë disa vlera, edhe në formë të kulteve, të cilat janë të vlefshme edhe sot, si p.sh., kulti për respektimin burimeve natyrore siç është uji, një burim shumë i rrezikuar sot. Edhe në ReNx vihet theksi në zhvillimin e shkathtësive të nxënësve për pjesëmarrje të qëllimshme dhe aktive në bashkëveprim me të tjerët, siç janë dëgjimi reciprok, pra i mendimit të tjetrit, shprehja e mendimit dhe i p i k ë p a m j e s s ë v e t , m a r r j a e përgjegjësive si dhe solidariteti me të tjerët. Kjo spikatet pothuaj në të gjitha fushat kurrikulare, shprehur nëpërmjet rezultateve të të nxënit. Ndërsa pjesëmarrja në vendimmarrje aty ku vendoset për punën, je tën dhe ardhmërinë e tyre është e sanksionuar edhe me ligje dhe konventa nacionale e ndërkombëtare. Përvoja për punë dhe jetë të shëndetshme arrihet vetëm me pjesëmarrjen aktive në proceset demokratike. Kjo ndihmon në krijimin e bazamentit për zhvillimin demokratik të brezit të ardhshëm. Është konstatuar s e a r s i m i m i p ë r z h v i l l i m t ë qëndrueshëm nuk mund të bëhet nëpërmjet të një lënde mësimore. Për këtë lozoa e KK është një ndërthurje ndërlëndore ku përfshihen përmbajtje nga fusha të ngjashme shkencore si dhe ç ë s h t j e n d ë r k u r r i k u l a r e a p o t ranskurr ikulare . Vetëm kështu nxënësit mund t'i kuptojnë dhe mund ta përvetësojnë kompleksitetin e dukurive dhe proceseve në natyrë, shoqëri dhe në shkencë. Këtë kompleksicitet nxënësve mund t'ua bëjmë më të afërt/kapshëm nëpërmjet mësimit të integruar si një aspekt i veçantë që ofron KB. Kujto tri shtyllat kryesore të konceptit zhvillim i qëndrueshëm.

Përfundim

Arsimi për zhvillim të qëndrueshëm nuk nënkupton shkëputjen nga thesari tradicional i krijuar me vite. Asnjë s h k ë p u t j e / p r e r j e e r r e p t ë n g a tradicionalja duke synuar që çdo gjë të zëvendësohet me të reja ose të huazuara nga praktikat e vendeve të tjera nuk mund të vlejë dhe nuk ndihmon zhvillimin e qëndrueshëm. Ka vende shumë të zhvilluara që kanë bazuar Kurrikulat në traditat ose në gjërat tradicionale me të cilat kanë bërë emër në botë. Këtu mund të hyjnë tradita në ushqime të veçanta, pije, kulturë etj., të cilat i kanë bërë pjesë të zhvillimit dhe të krenarisë kombëtare. Ato i kanë zhvilluar, përsosur dhe i kanë përcjell brez pas brezi. Kështu kanë siguruar vazhdimësinë e zhvi l l imi t dhe q ë n d r u e s h m ë r i n ë e k o n o m i k e , shoqërore dhe mjedisore. Janë disa vlera, edhe në formë të kulteve, të cilat janë të vlefshme edhe sot, si p.sh., kulti për respektimin burimeve natyrore siç është uji, një burim shumë i rrezikuar sot.

Një element me shumë rëndësi për zhvillimin e arsimit për zhvillim të qëndrueshëm është kultura e shkollës. Sot me të madhe itet për cilësinë në mësimdhënie dhe nxënie. Nuk mund të arrihen këto pa krijimin e një kulture pune si vlerë shoqërore si dhe pa institucionin e përgjegjësisë. Pjesë e kësaj kulture është edhe kërkesa e vazhdueshme e mësuesve për zhvillim profes iona l v i janoz . Zhvi l l imi profesional vijanoz i mësuesve është esenca e arsimit për zhvillim të qëndrueshëm. Gjashtë kompetencat e përvijuar në KK, të cilat paraqesin formimin e prolit të qytetarit të ardhshëm, janë të parealizueshme pa një mësues kompetent, të cilin e parasheh dhe e përvijon edhe KK. Disa përgatitje veç janë duke ndodhur, siç ësh të kr i j imi i P la t formës për përgatitjen e mësuesve për zbatimin e lozosë së Kurrikulës.

Ismet Potera

Dita e Mësuesit shënon një nga ngjarjet kryesore të Rilindjes, të vitit 1887, kur në Korçë u hap Shkolla e parë kombëtare shqipe. Kjo festë, e cila festohet tradicionalisht, konsiderohet si një ndër festat më të rëndësishme të arsimit dhe simbolizon sakricën e mësuesve për të ruajtur gjuhën dhe kulturën e pastër shqipe.

Puna dhe angazhimi i tyre u bënë udhërrëfyes në jetën tonë të pavarur. Çdo njeri, pavarësisht profesionit që ushtron, ka qenë dikur nxënës dhe është pajisur me dije, kulturë dhe edukatë, pikërisht nga mësuesi i tij.

Mësuesit kanë arritur që të zënë vend të rëndësishëm në jetën e secilit prej nesh. Ata çdo herë kujtohen si heronj dhe njerëz human, pasi që dijen e tyre e bartën te ne me dëshirën dhe vullnetin më të madh.

Festa e 7 Marsit sot, shënohet si një ngjarje me rëndësi kulturore dhe

historike në të gjitha trojet shqiptare.

Festa e mësuesit sot

Urimet dhe falënderimet për mësuesit janë më e pakta që mund të bëjmë në këtë ditë veçantë. Por, atmosfera ndihet kudo nëpër shkolla. Janë nxënësit ata që e bëjnë madhështore festën për mësuesit e tyre. Një pjesë e madhe e fëmijëve zgjedhin lule, si mënyrën për të uruar ata që i gjejnë në klasë çdo ditë. Por, në këtë ditë, vihet në pah edhe kreativiteti i nxënësve. Shumë prej tyre nxjerrin më të mirën nga talenti i tyre në pikturë, skulpturë, muzikë...në mënyrë që të nderojnë mësuesit.

Mësuesja Blerina Krasniqi, thotë se me rastin e 7 Marsit, kishte ndarë momente të veçanta me nxënësit e klasës. Ajo thotë se urimet e tyre të sinqerta, dëshira e tyre e madhe që në të ardhmen edhe ata të ushtrojnë këtë profesion dhe vlerësimi pozitiv që i bëhet çdo herë

janë motiv për punën e saj.

Krasniqi thekson se mësimdhënia është një profesion me shumë vlerë, ndërkaq uron të gjithë mësimdhënësit për punën dhe angazhimin e tyre.

Ajo vlerëson se profesioni i saj kërkon shumë përgjegjësi dhe fare nuk mendon se si vlerësohet roli i saj, por para n x ë n ë s v e m u n d o h e t t ë j a p ë maksimumin.

Çmimi “Shaban Jashari”

Ministri i Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, Prof.dr. Ramë Buja, më 7 mars të vitit 2012, për herë të parë pati ndarë çmimin vjetor “Shaban Jashari”, për mësimdhënësin më të dalluar. Ky çmim tradicional ndahet në shenjë respekti për rolin dhe kontributin e vazhdueshëm të mësimdhënësve në edukimin e gjeneratave të reja.Ministri Buja me këtë rast pasi theksuar

Reportazh

Dita e mësuesit

14

Reportazh

15

se për dallim nga Shqipëria e sotme administrative, ne këtej kurit kemi pasur vështirësi nga më të ndryshmet, deri në rëniet heroike të mësuesve tanë dhe se në këtë drejtim, një nga rëniet më heroike, ishte rënia e një udhëheqësi të mësimit dhe të luftës, Shaban Jashari, emrin e të cilit e mban ky çmim.

Shpërblimin special për arsimin parauniversitar “Shaban Jashari”, për herë të parë e pati tuar mësuesja nga Gjakova Shkëndije Nagavci – Bokshi. Në vitin 2013, me çmimin special "Shaban Jashari" u shpërblye mësuesja nga Prishtina, Merita Haxhiu.Ndërsa, këtë vit çmimi “Shaban

Jashari” i është ndarë Beatrisa Demirit, mësimdhënëse në Shkollën Fillore dhe të Mesme të Ulët “Mihal Grameno” në Rahovec.

Megjithëse edhe më parë ishin bërë përpjekje për hapjen e shkollave shqipe, Mësonjëtorja e Korçës, dallohej për zionominë e saj kombëtare. Në të mësimi zhvillohej vetëm shqip, djem e vajza bashkë dhe pa asnjë përmbajtje fetare.

Në llim kjo shkollë kishte katër klasa me rreth 35 nxënës, numri i të cilëve pas tre muajsh do të shkonte në 60 dhe në vitin e dytë të saj në 300.

Mësuesit e parë që dhanë mësim në këtë shkollë ishin Pandeli Sotiri, Thanas Sina e Thoma Avrami. Si drejtues të shquar të kësaj shkolle përmendim atdhetarët e njohur: Petro Nini Luarasi, Nuçi Naçi, Janko Minxha, Kristaq Vaja etj.

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë në vitin 2014, në mesin e mbi 29.000 mësimdhënësish, ka veçuar për t'u ndarë mirënjohje 28 (njëzet e t e t ë ) p u n ë t o r ë v e t ë a r s i m i t parashkollor, të arsimit llor, të arsimit të mesëm të ulët dhe të arsimit të mesëm të lartë.

Blerim Dalipi - Prishtinë Valbona Bajçinca – Fushë Kosovë Beqir Gllareva- DrenasShpresa Jakupi - Podujevë Ismet Beka- Obiliq Jahir Haliti - FerizajVisar Shabani - ShtimeShefqet Zeqiri - Lipjan Vehbi Berisha - Kaçanik Samile Haraçiu - GjakovëBeatrisa Pista Demiri - RahovecAsllan Bajrami - Malishevë Qemajl Beshtica- Gjilan Njazi Thaçi - KamenicëZenel Rexhepi - Novo Bërdë Naxhie Kabashi - Mitrovica Sadete Halit Veliu - VushtrriTushe Mehmetaj- Klinë Adem Gavazaj- PrizrenHamzë Deliu- Suharekë Nezir Shehu - JunikFadil Misini - Dragash Bahrije Kasapolli - Pejë Beqir Kuçi - DeçanShenasi Dernjani - Hani i Elezit Milihate Mustafa- Viti Sadik Fetahaj- Istog Isuf Bajrami - Shtërpcë Eriona Ajeti- Bejta - Skenderaj

Shpresa Berisha

Në këtë shekull është e vështirë të gjesh fëmijë me buzëqeshje në fytyrë, plot energji dhe me iniciativë. Përdorimi masiv i formave të ndryshme të dhunës, sipas ekspertëve, prek nivelin e p ë rg j i t h s h ë m t ë f u n k s i o n i m i t emocional të fëmijës, prek aspektet zhvillimore të tij dhe kultivon sjelljen e dhunshme.

Dhuna psikologjike shkakton frikë, bllokim, ndjenjë faji apo turpi, zhvillon ndjenjën e pakënaqësisë apo vetmisë, p r o d h o n p e s i m i z ë m , l o d h j e , inferioritet, nervozizëm, humbje besimi në vetvete. Po ashtu, sjellje të tilla nga prindër dhe mësues i bëjnë fëmijët që të jenë më të pavëmendshëm, më pak të shoqërueshëm, të varur, pa iniciativa, deri në çrregullimet e rënda psikike.

Ulje-ngritjet në shkollë janë pjesë e jetës për shumë të rinj. Një marrëdhënie e mirë me shkollën dhe mësuesit e fëmijës tuaj mund t'ju ndihmojnë të njihni edhe problemet e tyre.

Nëse ka ndonjë problem në shkollë është e rëndësishme që ju si prindër sa më shpejt të njiheni me atë problem dhe të merreni me trajtimin e tij në mënyrën më të mirë të mundshme. Problemet në shkollë mund të shfaqen si të tilla në performancën e dobët, nga mungesa e motivimit për shkollë, humbja e interesit në punën e shkollës, apo marrëdhëniet jo të mira me shokët/shoqet, apo mësuesit.

Vështirësitë në shkollë mund të jenë nga më të voglat në më të rëndat. Edhe problemet afatshkurtra shkollore mund të kenë një ndikim negativ në mënyrën se si të rinjtë të ndihen për shkollën dhe veten e tyre në të ardhmen.

Shenja të zakonshme të problemeve në shkollë

Disa shenja që mund të tregojnë se fëmija juaj është duke pasur probleme në shkollë janë:•Rënia në nota në një ose më shumë lëndë mësimore;•Mungesa e angazhimit në lidhje me

shkollën – p.sh., fëmijët tuaj mund të mos jenë të interesuar në aktivitetet jashtëshkollore ose kanë shumë pak miq;•Tregojnë siklet kur itet për shkollën dhe shfaqin mosinteresim;•Refuzojnë të asin me ju në lidhje me shkollën ose rrallë asin për shkollën me familjen ose miqtë;•Asnjëherë ose shumë rrallë asin për detyrat e shtëpisë dhe janë përtacë në bërjen e tyre;•Që ka vetëbesim të ulët - fëmija juaj mund të thotë se ai/ajo nuk është aq i zgjuar sa miqtë e saj; Gjejnë justikime për të mos shkuar në shkollë ose duke lënë mënjanë shkollën pa dijeninë tuaj;•Duke u mërzitur me punën e shkollës - fëmija juaj mund të thotë se ai nuk është duke mësuar ndonjë gjë të re;•Duke mos pasur vëmendje apo sjellje problematike;•Duke u keqtrajtuar apo duke kërcënuar të tjerët.

Ndonjëherë, problemet që paraqiten në shkollë disa fëmijë e kanë më të lehtë

Menaxhimi i problemeve në shkollë si mënyrë e parandalimit

16

Mësuesi dhe mësimdhënia

17

për të biseduar dhe me dëshirë do të asin me ju rreth tyre, por disa fëmijë i fshehin problemet nga prindërit e tyre, mësuesit dhe kolegët/shokët e tyre. Ata mund të kopjojnë detyrat e shtëpisë, pretendojnë të jenë të sëmurë gjatë testeve të rëndësishme, apo duke mos sjellë raportet e rezultateve në shtëpi. Kjo mund të bëhet shumë e vështirë për t'u marrë me një problem të tillë ngase ndonjëherë edhe mësuesit nuk mund të gjejnë gjurmë - veçanërisht në qoftë se fëmija juaj është duke munguar shumë. Në këtë rast roli i prindërit është shumë i rëndësishëm se sa ai bashkëpunon me m ë s u e s i n d h e s h k o l l ë n p ë r vijueshmërinë dhe mirëqenien e fëmijës së tij.Gjëja më e mirë si prindër është të bisedoni rregullisht me fëmijën tuaj në lidhje me shkollën.

Pse është e rëndësishme të merreni qysh në llim me problemet që ndodhin në shkollë?

Nëse problemet ekzistuese nuk janë të zgjidhura dhe nuk do të trajtohen në llim ato mund të kenë pasoja afatgjate.

Problemet në shkol lë mund të kontribuojnë në vetë-respekt të dobët. Në afat më të gjatë ato mund të ndikojnë dukshëm në mirëqenien e fëmijës suaj.

Problemet e shkollës mund të çojnë në një rritje të rrezikut të braktisjes së shkollës. Ato mund të shtyjnë fëmijët të kenë më shumë gjasa për të shmangur shkollën dhe ka pak të ngjarë të duan të shkojnë në shkollë. Ecuria e dobët mësimore është e lidhur me pasoja negative afatgjata të tilla si një rritje të rrezikut të mungesave, duke lënë shkollën herët dhe duke mos qenë të motivuar të vazhdojnë me tutje me mësim apo trajnim të mëtejshëm.

Një tjetër pasojë e problemeve në shkollë është se fëmijët nuk duhet të merren si të etiketuar me etiketa të panevojshme, të tilla si 'i painteresuar', 'i hutuar lehtë ' ose ' nuk përpiqen - mjaft vështirë".

M ë e k e q j a , t ë r i n j t ë s h p e s h 'vetëetiketohen' dhe pastaj llojnë të besojnë se ata janë 'turbullues' ose

'mospërllës' Suksesi i të rinjve në shkollë varet nga mirëqenia e tyre - se si ata mendojnë, ndjejnë dhe veprojnë si brenda shkollës ashtu edhe jashtë saj.

Shkaqet e problemeve në shkolla

Disa nga shkaqet më të zakonshme të problemeve të shkollave janë në themel kur llojnë me vështirësi në mësime ose të mësuarit e fëmijëve me nevoja të veçanta - të tilla si Dyslexia - ose çështje të sjelljes ose emocionale. Por, ka shumë arsye të tjera pse një person i r i mund të mos ketë arr i t je të suksesshme në mësime.

Faktorët personal mund të përfshijnë:

• Sëmundjet kronike;•Aftësitë e kuzuara intelektuale apo njohëse;•Vështirësitë në sjellje apo zhvillim, ose çrregullime;•Çështjet e shëndetit mendor, të tilla si depresioni apo ankthi;•Historia e abuzimit dhe neglizhencës;•Vetë- koncepti i varfër apo vetë-respekti; •Aftësitë e dobëta të komunikimit; •Aftësitë e varfra shoqërore;•Vështirësitë me të dëgjuarit, të përqendruar ose ulur.

Faktorët që mund të jenë në shkollë mund të përfshijnë:

•Duke u keqtrajtuar;•I papëlqyer nga tjerët lidhur me kulturën, shkollën ose mjedisin;•Mospëlqimi i lëndëve shkollore, jo simpati në zgjedhjen e lëndëve mësimore, apo mungesë e shkathtësisë për t'u sduar nga puna;•Shkal lë të dobët inte l igjence, veçanërisht në lidhje me ngarkesat e detyrave më të vështira;•Mungesë e bashkëpunimit me mësuesit apo nxënësit e tjerë në shkollë;•Duke lënë mënjanë shkollën për shkak të ndonjë nga arsyet e renditura më sipër;•Kërkesat konkurruese në kohë, të tilla si aktivitetet jashtëshkollore.

F a k t o r ë t f a m i l j a r ë m u n d t ë

përfshijnë:

•Prindërit, të cilët nuk janë të përfshirë në edukimin e fëmijës së tyre;•Një mjedis jo i përshtatshëm në shtëpi ose që nuk mund të mbështesë në mënyrë adekuate të mësuarit një fëmijë;•Problemet familjare të tilla si: marrëdhëniet jo të mira mes prindërve.

Fëmijët me nevoja të veçanta

Disa të rinj me probleme në vëmendje, nivele të larta të ankthit, ose sjellje impulsive apo agresive janë në rrezik më të madh të vështirësive në shkollë. Kjo është për shkak se ata mund ta kenë të vështirë të përshtaten me kërkesat e përcaktimit të klasës, ose mund ta kenë të vështirë të përqendrohen gjatë detyrave dhe të dëgjojnë udhëzimet e mësuesve.

Studimet kanë treguar gjithashtu një lidhje të fortë ndërmjet shëndetit zik dhe performancës mësimore. Disa fëmijë që kanë nevoja të veçanta që rezultojnë nga sëmundje kronike, paaftësi intelektuale, apo vështirësive në sjellje ose në zhvillim, mund të jenë më shumë në rrezik të zhvillimit të p r o b l e m e v e a k a d e m i k e a p o vështirësive në marrëdhënie me shkollën.

Një fëmijë që humb mësimin për një kohë në shkollë për shkak të një gjendje të përkohshme ose kronike mund ta ketë mjaft të vështirë të arri jë bashkëmoshatarët.

Performanca akademike mund të ndikohet shumë edhe nga vetërespekti apo ndryshimet në marrëdhëniet mes shokëve që janë të lidhura me nevojat e veçanta të fëmijës.

Edhe pse jo çdo fëmijë me nevoja të v e ç a n t a d o t ë k e t ë p r o b l e m e akademike, krijimin e një marrëdhënie të fortë me shkollën e fëmijës tuaj në llim, monitorimi i rregullt i përparimit të fëmijës suaj gjatë gjithë shkollimit mund t'ju ndihmojë të vini deri në shenjat e para të problemeve.

Luljeta Bajrami

Mësuesi dhe mësimdhënia

Qasja e re mësimdhënës-prind reekton pozitivisht në shkollë dhe familje

18

Shoqëria jonë po përbal le t me ndryshime të shumta në çdo aspekt të jetës. Shumë nga ndryshimet në shoqëri bëhen sipas planeve e strategjive të përpiluara të aspekteve përkatëse, por shumë ndryshime, po bëhen edhe në mënyrë spontane, konfuze e të pakontrolluara, të cilat sjellin shumë shqetësime shoqërore e veçanërisht reektojnë në fushën edukative të shoqërisë. Disa nga këto ndryshime janë shqetësuese për stabilitetin tonë familjar, edukativ e social. Parregullsitë në shkolla, mediet e pakontrolluara, alkooli, narkotikët, janë dukuri që shpesh neglizhohen si jo shumë të rëndësishme, por duhet të trajtohen si çështje serioze, sepse këto shpiejnë kah probleme të mëdha, siç janë: rënia e autoritetit dhe ekasitetit të shkollës, agresiviteti, dhuna, krimi në shkollë, ftohja e raporteve brenda familjes, rënia e autoritetit të prindërve, dhuna në familje, etj.

Pra, si pasojë e këtyre, fëmijët e të rinjtë tonë, përherë e më shumë po shfaqen më të rebeluar ndaj prindërve, familjes, shkollës dhe ndaj shoqërisë. Një pjesë e tyre, në një mënyrë po shfaqen të rebeluar edhe ndaj vetvetes dhe jetës së tyre, gjë që shkakton devijimin e personalitetit të fëmijës-nxënësit gjë që reekton keq edhe në tërë rrethin e tij familjar e shoqëror.

Shqetësimet, pakënaqësitë e familjes dhe shkollës lidhur me fëmijën-nxënësin, janë si pasojë e një inercioni dhe neglizhence të pranishme, tek çdo segment i zhvillimit shoqëror e edukativ, duke lluar nga prindërit-f ami l j a , de r i t ek ins t i tuc ione t edukativo-arsimore.

Roli edukativ i prindërve te fëmija dhe shkolla

Dy institucionet kyçe për formimin e fëmijës janë familja dhe shkolla, por mënyra e parë dhe më e qëndrueshme e edukimit, është edukimi familjar. Ato që fëmija mund t'i mësojë në familje, nuk mund t'i mësojë asnjëherë në

shkollë. Edukimi institucional nuk mund ta kompensojë edukimin familjar. Dhe asnjë lloj zhvillimi në shoqëri nuk ka qëndrueshmëri, pa edukimin e familjes, e cila është burim i fëmijës-nxënësit e shoqërisë në përgjithësi. Kështu që institucionet edukative duhet të bashkëpunojnë me familjen, sepse edhe institucioni edukativ, edhe familja e kanë të njëjtin qëllim, edukimin e fëmijës dhe “përtues” të këtij bashkëpunimi, janë që të dyjat, shkolla edhe familja.

Që bashkëpunimi të jetë efektiv, është e rëndësishme që qasja e shkollës ndaj prindërve, të jetë e qëlluar, praktike, e përshtatshme, si për shkollën, ashtu dhe për prindërit. Dhe, ndikimi i shkollës të jetë jo vetëm te nxënësit, por edhe te prindërit.

Qasja e shkollës ndaj bashkëpunimit me prindër

Me gjithë ndryshimet progresive në arsim, botëkuptimi ose mentaliteti i s h k o l l ë s d h e p r i n d ë r v e , p ë r bashkëpunim rec iprok, nuk ka ndryshuar shumë. Shumica e shkollave tona, bashkëpunimin me prindër, gjegjësisht mosinteresimin e tyre për nxënësit, e paraqesin si problem kyç ( b a z u a r n ë k o m u n i k i m i n , b a s h k ë p u n i m i n p r o f e s i o n a l , hulumtimet, punëtoritë dhe takimet e ndryshme me shkollat). Por, problem në vete është edhe e kundërta e kësaj, sepse po ashtu shumë shkolla, nuk planikojnë bashkëpunim adekuat dhe nuk kanë qasje të duhur ndaj prindërve. Në raste të tilla, prindi nuk di si t'i qaset shkollës, kur shkolla atë e fton vetëm në mbledhje t fo rmale , që j anë të planikuara në mënyrë të përgjithshme, katër herë gjatë vitit shkollor, ose shkolla e fton prindin vetëm në rast të ndonjë problemi të shkaktuar nga fëmija i tij. Pra, as shkollat, nuk janë të përgatitura që në mënyrë profesionale-pedagogjike, të bashkëpunojnë me prindërit. Shkolla, personeli i saj: drejtori, mësimdhënësi, pedagogu, psikologu dhe të gjithë faktorët e

shkollës duhet të krijojnë afërsi në relacionin me prindërit, në mënyrë që ata të ndihmohen reciprokisht në tejkalimin e problemeve me fëmijët-nxënësit dhe së bashku të reektojnë sa më pozitivisht tek ata (fëmija përton ve tëbes im, s igu r i , t e jka l im t ë vështirësive a ngecjeve të mundshme dhe suksese të gjithanshme). Vetëm në këtë mënyrë, faktorët kryesor, edukativ të fëmijës, shkolla dhe familja, e plotësojnë njëra-tjetrën në edukimin dhe formimin e personalitetit më të kompletuar të nxënësit-fëmijës.

Shkolla duhet të motivojë prindërit për bashkëpunim

Shumica e shkollave nuk kanë bashkëpunim ekas me prindërit. Të r ra l lë janë mësimdhënës i t apo kujdestarët e klasave, që e përcjellin në kontinuitet gjendjen dhe zhvillimin e përgjithshëm të nxënësit gjatë procesit të mësimdhënies-nxënies (gjendjen socio- ekonomike, emocionale, shëndetësore, psikike, zike të tij). Ata të shumtën merren vetëm me aspektin e rezultateve të mësim-nxënies, të suksesit në mësim, apo me problemet eventuale që i shkaktojnë nxënësit, të cilat në fakt janë edhe si pasojë e mos vëzhgimit të nxënësve në vazhdimësi. Në situatën kur shkollave përditë e më shumë iu shtohen problemet e natyrave të ndryshme, bashkëpunimit me p r i n d ë r - f a m i l j e , d u h e t t ' i përkushtohemi me ser ioz i te t e profesionalizëm, duke angazhuar ekspertë profesionistë për këtë, si: s o c i o l o g , p e d a g o g , p s i k o l o g . Institucionet edukative, familjet e nxënësve, duhet t'i “shndërrojnë” në partner të punës së tyre. Pothuajse të gjithë prindërit dëshirojnë të bëhen partner të efektshëm të shkollës dhe të edukimit të fëmijëve të tyre, sepse të gjithë duan që fëmijët e tyre të jenë të suksesshëm në shkollë e në jetë. Për këtë arsye është çështje esenciale e shkollës dhe e mësuesit, që të kenë qëndrim ftues dhe miqësor ndaj prindërve. Kjo edhe e shton ndjenjën e përgjegjësisë së prindit ndaj shkollës

Mësuesi dhe mësimdhënia

19

dhe fëmijës së tij, por njëkohësisht e s h t o n p ë r g j e g j ë s i n ë e d h e t ë mësimdhënësit, i cili kur komunikon në mënyrë të rregullt e të afërt me prindërit, duhet të jetë më i angazhuar e më i informuar, në raport me nxënësin

dhe duhet të transmetojë informata konkrete për fëmijën te prindi. Shumë prindër janë të pa interesuar për ecurinë e zhvillimit edukativ të fëmijës së tij në shkollë dhe zakonisht fëmijët e kësaj k a t e g o r i e t ë p r i n d ë r v e j a n ë

problematik, por shkolla duhet të jetë ajo që e obligon, nxitë dhe motivon atë për bashkëpunim, për të mirën e fëmijës dhe të shkollës. Si dobësi më shumë të theksuara në raportin shkollë prind janë: - Qasja jo e duhur dhe profesionale e shkollës ndaj prindërve; - Niveli i ulët i njohurive të prindërve për përgjegjësitë ndaj fëmijës dhe shkollës; - Ndërgjegjësimi i pamjaftueshëm i mës imdhënësve , d re j to rëve t ë shkollave, DKA-ve, për ndikimin pozitiv të partneritetit të shkollës me prindër.

Rëndësia e afërsisë shkollë prind, komunikimi dhe informimi reciprok mbi vështirësitë me të cilat përballet nxënësi dhe shkolla në tërësi është e pakontestueshme. Hapja e shkollës ndaj familjes dhe e familjes ndaj shkollës është një ndihmesë reciproke për të dyjat lidhur me fëmijën-nxënësin. Prindërit e informuar mirë dhe të interesuar për nxënësin dhe shkollën, e shpiejnë përpara jo vetëm suksesin e fëmijëve të tyre, por edhe të shkollës përgjithësisht. Shkolla nuk mund t'i zgjidhë vet problemet me nxënësit, pa bashkëpunimin me prindër. Për këtë, është shumë e nevojshme që kompetentët arsimorë të ndërmarrin hapa adekuat (si për shkollën ashtu dhe për prindërit) për të funksional izuar në mënyrë më profesionale raportin shkollë familje (të përpilojnë dhe shpërndajë etushka, doracak këshillues për prindërit dhe shkollën). Kjo do të ndikonte që shkolla të ndryshojë qasjen që tanimë e ka shumë formale, ndaj bashkëpunimit me prindër dhe botëkuptimin e shumë familjeve, se fëmijën e edukon vetëm shkolla dhe se punën në shkollë e bën cilësore vetëm një mësues i mirë dhe një drejtor me parime të ashpra. Por, jo vetëm raporti prind-shkollë, por i tërë sistemi i arsimit përgjithësisht është sistem me natyrë tradicionale dhe me gjithë përpjekjet e kompetentëve për ndryshim, është vështirë të reformohet dhe kërkon shumë kohë e angazhim profesional.

Zehrije Plakolli

Mësuesi dhe mësimdhënia

Mësimi i gjuhës së huaj

20

Para së gjithash, nxënës të dashur ju duhet të bëni përzgjedhjen e gjuhës që dëshironi të mësoni, pastaj mund të lloni të mendoni për mënyrën se si do ta mësoni atë. Nëse organizohen kurse në zonën tuaj, mund t' ju ndihmojnë për të marrë pjesë në to, ose ndoshta preferoni të mësoni vetë, ose që të ndiqni mësime individuale. Kur ajo gjuhë që dëshironi është lëndë shkol lore a tëherë duhet shtuar përkushtimin tuaj pas mësimit në shkollë, duke u angazhuar në përsëritje dhe detyra të shtëpisë.

Pas alfabetit që është kusht themelor për mësimin e një gjuhë, shqiptimi është një pjesë shumë e rëndësishme. Kjo nuk ka rëndësi aq shumë në qoftë se ju vetëm dëshironi të lexoni ose të shkruani gjuhën, por në qoftë se ju doni të isni mirë një gjuhë, dhe sigurisht që dëshironi, kushtoni vëmendje të veçantë shqiptimit dhe duhet ta shqyrtoni atë rregullisht.

Ndërtimi i fjalorit tuaj në një gjuhë të caktuar mund të marrë shumë vite. Të mësuarit e fjalëve në kontekst nga materiale të shkruara dhe të folura është ndoshta mënyra më efektive për ta bërë këtë. Ju gjithashtu mund të provoni të mësoni fjalë tjera në mënyrë më sistematike - ndoshta një numër të caktuar të fjalëve çdo ditë.

Familjariteti me gramatikën e një gjuhe ju mundëson për ta kuptuar atë dhe gjithashtu për të ndërtuar frazat dhe fjalitë tuaja. Nuk është thelbësore që të d i n i t ë g j i t h ë t e r m i n o l o g j i n ë gramatikore ose për të kuptuar pse fjalët ndryshojnë, për aq kohë sa ju jeni në gjendje për të apl ikuar për ndryshimet përkatëse kur është e nevojshme.

Nëse gjuha që jeni duke e mësuar është e shkruar me një alfabet tjetër, apo lloj tjetër të sistemit të të shkruarit, ja vlen që të përpiqemi maksimalisht që të arrijmë nivelin e duhur, madje edhe sikurse folësit burimorë. Nganjëherë kur llojmë të mësojmë gjuhën e huaj, ndodh që dikush të thotë se nuk ke prirje, askush nga familjarët dhe të afërmit nuk ka ditur gjuhë të huaja, e

shumë e shumë reagime të ngjashme të cilat mund edhe të na dekurajojnë. Prandaj, në këtë drejtim, duam të sqarojmë se nuk ekziston gjen për mësimin e gjuhës, por ka mjete dhe metoda për mësimin më të shpejtë.

Duke lluar një gjuhë të re do të thotë të mësosh fjalë të reja. Por, këtu është çelësi, ju absolutisht nuk keni nevojë të dini të gjitha fjalët e një gjuhe për ta folur atë (dhe në fakt, ju nuk i dini as të g j i tha f ja lë t e g juhës amtare) .Ju mund të gjeni fjalët që përdoren më shpesh (në dispozicion për të gjitha platformat kompjuterike dhe në telefonat e mençur). Kjo do të thotë se ju mund t'i gjeni vetëm fjalët që ju nevojiten në kohë të caktuar.

Nëse ka një "sekret" për të mësuar një gjuhë të re është kjo: orë të tëra biseda të vështira dhe të zellshme me njerëz që e njohin më mirë se ju atë gjuhë që dëshironi ta mësoni. Një orë bisedë (me korrigjimet dhe me një fjalor si pikë referimi) është aq e mirë sa pesë orë mësim në një klasë.

Ekzistojnë disa arsye për këtë. E para është motivimi. Ju jeni shumë më të motivuar për të komunikuar me një person para jush se një libër ose program audio në kompjuterin tuaj. Arsyeja e dytë është se gjuha është diçka që duhet të zhvillohet dhe jo të memorizohet.

Po ashtu, rëndësi të madhe ka edhe intensiteti i mësimit. Çfarë dua të them me këtë është se duke studiuar një gjuhë katër orë në ditë për dy javë do të jetë më e dobishme për ju se sa për të studiuar një orë në ditë për dy muaj. Kjo është një arsye pse kaq shumë njerëz ndjekin ligjëratat e gjuhës në shkollë dhe nuk mbajnë mend gjërat e mësuara. Kjo është për shkak se ata mësojnë vetëm 3-4 orë në javë dhe shpesh ligjëratat janë të ndara nga disa ditë. Gjuha kërkon shumë përsëritje, shumë përvoja referuese dhe një angazhim dhe i n v e s t i m t ë q ë n d r u e s h ë m .Nga ana tjetër, mësimet në grup marrin shumë më tepër kohë. E para është se klasa lëviz me ritmin e nxënësit më të ngadalshëm. E dyta është se mësimi i

gjuhës është një proces personal - secili natyrisht mëson disa fjalë apo tema më lehtë se të tjerët, prandaj një klasë nuk do të jetë në gjendje për të trajtuar nevojat personale të çdo nxënësi, ose në kohën e duhur. Sa më e madhe klasa më pak ekas do të jetë mësimi.

Duhet llimisht të përqendrohemi në mësimin e së paku 100 fjalëve më të zakonshme. Jo i gjithë fjalori është i njëjtë. Filloni me 100 fjalët më të zakonshme dhe më pas formuloni fjalitë me to. Mëso vetëm gramatikën e nevojshme që mjafton sa të ndiheni mjaft të kënaqur me të gjitha ato.

Mbani një fjalor xhepi. Kjo ka bërë një ndryshim shumë më të madh sesa është pritur. Tashmë fjalor të tillë mund të shkarkohen në telefonat e mençur dhe të përdoren gjatë gjithë kohës. Kjo është mënyrë shumë e lehtë dhe merr dy sekonda për të kërkuar një fjalë apo shprehje në mes të bisedës. Dhe për shkak se ju jeni duke e përdorur atë në bisedë ju keni shumë më shumë gjasa që ta kujtoni atë më vonë.

Fjalët dhe shprehjes e mësuara vazhdoni t'i praktikoni në kokën tuaj. Sdojeni veten për të menduar në gjuhën e re që dëshironi ta mësoni. Ne të gjithë bëjmë monolog në kokën tonë në heshtje dhe zakonisht monologët zhvillohen në gjuhën amtare. Ju mund të vazhdoni të praktikoni dhe të ndërtoni fjali dhe biseda të trilluara në kokën tuaj në një gjuhë të re. Në fakt, ky lloj vizualizimi ju çon në biseda shumë më të lehta kur në të vërtetë i keni ato. Për shembull, mund të parashikoni dhe të praktikoni një bisedë në lidhje me një temë që mund ta keni para se ju në të vërtetë ta keni atë.

Fazat nëpër të cilat kalojmë gjatë mësimit të gjuhës së huaj

Këto janë fazat nëpër të cilat do të kaloni. Së pari, ju jeni në gjendje për të folur pak dhe nuk kuptoni asgjë. Pastaj jeni në gjendje për të kuptuar shumë më tepër se sa që isni. Pastaj, ju mund të bisedoni, por kjo kërkon mjaft përpjekje mendore. Pas kësaj, ju mund të isni dhe të kuptoni pa përpjekje të

Mësuesi dhe mësimdhënia

21

vetëdijshme mendore (d.m.th. ju nuk keni nevojë që t'i përktheni fjalët në gjuhën tuaj amtare në mendjen tuaj). Pasi të jeni në gjendje për të folur dhe për të dëgjuar pa menduar për të, ju do të lloni vërtetë të mendoni në gjuhën e huaj vetë dhe pa përpjekje. Kur të ndodhë kjo, ju vërtetë keni arritur një nivel të lartë gjuhësor.

Dhe niveli i fundit do të thotë të jesh në gjendje të ndjekësh një bisedë në mes të një grupi të madh të folësve autoktonë të gjuhës amtare. Kjo pra, është pjesa e fundit e enigmës për mësimin e gjuhës së huaj.

Le të ju kthehemi edhe njëherë disa prej pikave kyçe për mësimin e një gjuhe të huaj. Kuptoni modelet e shqiptimit. Të gjitha gjuhët me bazë gjuhën latine do të kenë modele të ngjashme shqiptimi bazuar në fjalët latine. Për shembull, çdo fjalë që përfundon me "-tion " në gjuhën angleze pothuajse gjithmonë do të përfundojë me "- cion " në spanjisht.Pas mësimit të 100 fjalëve të para, përqendrohuni që të lloni biseda. Studimet kanë treguar se 100 fjalët më të zakonshme në ndonjë gjuhë konsiderohen 50 për qind e gjithë komunikimit të folur. 1.000 fjalët më të shpeshta konsiderohet se përbëjnë 80 për qind e të gjithë komunikimit të folur. 3.000 fjalët më të shpeshta konsiderohet se përbëjnë 99 për qind e komunikimit, por jo të një gjuhe të tërë. P ë r a r s y e s e n e t a s h m ë j e m i përqendruar në komunikimin e një gjuhe në mënyrë sa më të lehtë. Kjo edhe për faktin se jo rastësisht thuhet se gjuha është një det i pafund. Madje askush nuk mund ta zotërojë 100 për qind as gjuhë e vet amtare. Prandaj, përdorni sa më mirë që të jetë e mundur gramatikën, idiomat, zhargonin dhe ndërtimin e mendimeve, si dhe shakatë dhe idetë për të zotëruar në gjuhën e re. Pasi të jeni në gjendje të tregoni shaka në gjuhën e re, kjo është një shenjë shumë e mirë që është koha për të zgjeruar fjalorin tuaj.

Mësimi nga një mësues privat është metodë ekase për shfrytëzimin e kohës. Është gjithashtu zakonisht shfrytëzimi më i kushtueshëm i kohës, në varësi të gjuhës dhe vendit. Por në

qoftë se ju keni para, mësimi që merrni nga një mësues privat për disa orë çdo ditë është mënyra më e shpejtë për të mësuar një gjuhë të re.

Kur mësoni një fjalë të re, përpiquni për ta përdorur atë disa herë. Kur ndaleni dhe kërkoni një fjalë të re në bisedë, bëni një pikë për përdorimin e saj në dy ose tre fjalitë e ardhshme.

Studimet e të mësuarit të një gjuhe të huaj tregojnë se ju keni nevojë për të bërë disa përsëritje për të thënë një fjalë brenda një minute për ta mësuar atë, një orë për ta mësuar, një ditë, etj. Mundohuni menjëherë ta përdorni atë disa herë dhe pastaj e përdorni atë përsëri më vonë gjatë ditës. Shanset janë se do të ngulitet në kokën tonë.

Gazetat, revistat, shfaqjet televizive dhe lmat duhet të shfrytëzohen si

plotësim në kuptim të mësimit, por nuk duhet të keqkuptohen dhe të përdoren si zëvendësim i mësimeve.

Duhet pasur kujdes sepse brenda gjuhës mund të shfaqen edhe shumë paqartësi. Fakti i çështjes është se për shumë fjalë, përkthimet nuk janë të drejtpërdrejta.Së fundi, gjeje një mënyrë për ta shndërruar mësimin e gjuhës së huaj në argëtim. Gjej njerëz me të cilët kënaqeni gjatë bisedës. Shkoni në ngjarje ku ju mund të ushtroni duke bërë diçka zbavitëse.

Flisni për tema personale të cilat ju interesojnë. Zbuloni më shumë rreth person i t me të c i l in b i sedoni . Shndërroni në përvojë personale, jetësore, në të kundërtën mund të harrohen gjërat e mësuara.

Mirsad Kuteli

Mësuesi dhe mësimdhënia

Ju mund të jeni kualikuar për mësimdhënie dhe ndoshta edhe jeni të sigurtë se sapo të lloni punën tuaj si mësimdhënës do të shkëlqeni në profesion. Por, në klasë mund të ndesheni me situata krejt tjera, sepse ndonjëherë e gjithë ajo që është mësuar nga literatura nuk do të funksionojë në shumë situata. Kjo, sepse gjeneratat ndryshojnë nga njëra tjera, apo edhe se klasa mund të ndryshojë nga klasa tjerër, sikur edhe që vet nxënësit brenda klasës janë karaktere të ndryshme.

Kjo mund t'ju bëjë shumë nervoz, prandaj secili mësues duhet të zhvillojë një projekt, i cili ju ndihmon për besimin në vete dhe krijimin e pranisë tuaj në klasë. Ndërtimi i një plani është shumë i rëndësishëm, sepse ju ndihmon që të jeni mësimdhënës me autoritet, në mënyrë që nxënësit të kenë besim në juve, gjë e cila i ndihmon edhe ata që të mësojnë.

Që të ndjehet prania juaj në klasë dhe të qenit autoritar është gjë e arritshme, por shumë delikate. Në këtë drejtim, duhet pasur kujdes që të mos bëheni të bezdisshëm dhe të largët për nxënësit. Nuk duuhet ta harroni asnjëherë ngrohtësinë që duhet të ofroni në klasë, sepse kjo nuk është gjë e gabuar. Pra, duhet të gjeni një terren mesatar: të buzëqeshni dhe të jeni të ngrohtë kur është e nevojshme, por edhe të përdorni teknika të thjeshta për të tuar pushtet dhe për të mbajtur nën kontrollë situatën në klasë.Për të arritur këtë balancë ka teknika dhe strategji që ju mund të përdorni.

Përshëndetni nxënësit tuaj

Një mënyrë e menjëhershme e krijimit të autoritetit tuaj, është mirëpritja e nxënësve në klasë.

Përdorimi i kontaktit me sy dhe gjuhë pozitive të trupit si: të hyni në klasë duke qeshur dhe duke i përshëndetur nxënësit ndihmon që të vendosni rregullat e sjelljes para se të llojë mësimi. Kjo qasje ju ndihmon që të identikoni ata nxënës, të cilët nuk janë të gatshëm që të marrin pjesë në orën mësimore dhe potencialisht mund të shfaqin sjellje shqetësuese dhe mund ta

pengojnë orën. Të gjithë nxënësit, të cilët nuk i janë përgjigjur pozitivisht përshendetjes sate, do të jenë ata që do të pengojnë mbajtjen e mësimit, sepse nuk janë në gjendje për të të mirëpritur në klasë dhe as nuk kanë interesim ose nuk janë në gjendje të mbajnë këtë orë të mësimit. Prandaj, kushtoni pak minuta këtyre nxënësve (p.sh., duke ua ndërruar vendet), në mënyrë që ata të jenë të gatshëm të kenë vëmendjen te mësimi.

Kontrolloni zërin tuaj

Zëri juaj është një mjet i vlefshëm. Duke përdorur atë në mënyrë efektive mund të inkurajoni nxënësit të sillen pozitivisht, si dhe ta bëjnë orën mësimore të gjallë dhe interesante.Ju duhet të bëni ushtrime me zërin tuaj.

Nuk duhet të lejoni që të bëheni pjesë e “orkestrës” (zhurmës në klasë), ku të gjithë nxënësit asin, e bashkë me ta edhe ju të nxirrni një zë që nuk dallohet nga zhurma. Trajnimi i zërit ndoshta është investimi më i mirë që të mund të bëni në karrierën tuaj si mësimdhënës.

Të bërtasësh është një reagim normal dhe i natyrshëm dhe një përpjekje që të përdorni autoritetin tuaj në klasë, por kjo sjellje mund të dëmtojë rënd atë që jeni duke u përpjekur ta arrini. Kur të jeni duke u përballur me zhurmën e padurueshme është joshëse të bërtisni me zë të lartë, sepse kjo do të qetësojë për pak minuta nxënësit, por nëse ju do ta përsërisni vazhdimisht këtë teknikë, ata edhe do të “ken” dhe ora mësimore sërish nuk do të jetë efektive, e aq më pak atraktive.

Prania e mësuesit në klasë

22

Mësuesi dhe mësimdhënia

23

Në rast se zhurma në klasë e bën të pamundur orën mësimore, ju mund të ulni zërin në maksimum, apo edhe të pushoni së foluri, në mënyrë që të tërhiqni vëmendjen e nxënësve. Kjo mund t' ju ndihmojë që të tregoni autoritetin tuaj dhe të tregoni se e keni veten nën kontroll e po ashtu që mund ta kontrolloni edhe situatën në klasë.

Po ashtu, intonacioni i zërit dhe të folurit tuaj, mund të ketë shumë efekt për angazhimin e nxënësve në mësim. Ju mund të përdorni zërin tuaj për të gjeneruar entuziazëm dhe nxitje për nxënësit. Ta zëmë, mund të folni ngadalë dhe gati duke pëshpëritur derisa jeni duke përcjellë te nxënësit një histori magjike, apo jeni duke lexuar diqka të tillë për ta. Pra, sikur të jeni aktorë, ju duhet të

kujdeseni për zërin tuaj, në mënyrë që të arrini qëllimin e mbajtjes së një ore atraktive dhe efektive, pa humbur shumë energji tuajën, e cila mund të jetë tepër e lodhshme për çdo mësues.

Gjuha e trupit

Gjuha e trupit të mësuesit është gati po aq e rëndësishme sa fjalët që thotë në klasë. Fëmiijët dhe të rinjtë janë shumë intuitivë dhe do të kuptojnë sinjalet e trupit tuaj, të cilat i dërgoni ju në llim ose gjatë orës mësimore.

Gjuha mbrojtëse e trupit, si për shembull trokitja me këmbë në dysheme, apo përplasja e duarve, ose trokitja e fuqishme mbi tavolinë, do të dërgojnë mesazhe negative te nxënësit për mënyrën se si ju jeni duke u ndjerë dhe kundërpërgjigjja do të jetë po ashtu negative. Kjo është shenjë se ju jeni të tensionuar, prandaj mos e bëni këtë gabim, por në klasë silluni si të relaksuar. Kjo do të përçojë te nxënësit një siguri tuajën të madhe.

Edhe nëse vërtetë situata të ndryshme ju tensionojnë ju mund të përdorni një teknikë fare të thjeshtë: të merrni frymë thellë dhe të buzëqeshni, gjë e cila ju ndihmon që të ndjeheni të qetë, ndërkohë që nxënësit të marrin sinjalin e besimit tuaj. Është e rëndësishme që të besoni në projektin “buzëqeshje”, edhe në kohën kur nervoza gati ka arritur të ju çorientojë dhe në këso raste të bëni edhe gabime të mëdha që do t'ju kushtojnë orë pas ore.

Mos “nxitoni” në klasë

Kur ju ndjeheni nën presion do të keni nevojë që të ecni shpejt, apo të nxitoni nëpër klasë. Ky është një sinjal që ju jeni të shqetësuar dhe nuk e keni as veten nën kontroll. Ky veprim krijon një atmosferë të tensionuar dhe po që se e praktikoni shpesh edhe te nxënësit do të krijojë ankth.

Për të ruajtur një prani pozitive zike në klasë, ju duhet të lëvizni nëpër klasë në një mënyrë të qëllimshme. Por, duhet të shmangni ecjen e shpejtë. Thjeshtë të ecni mendueshëm e ngadalë, në mënyrë që nxënësit të kuptojnë se jeni duke e

kontrolluar situatën, apo jeni duke menduar për të dhënë mesazhe të rëndësishme te ata.

Shfrytëzimi i hapësirës në klasë

Përdorimi i hapësirës në klasë në mënyrë efektive do t'ju ndihmojë për të zhvilluar praninë tuaj si mësues dhe për të menaxhuar sjelljen e nxënësve. Duke menduar rreth asaj se ku ju mund të toni më shumë praninë në pika të ndryshme në klasë, do t'ju ndihmojë që ora mësimore të shkojë pa probleme. Për të “rrëmbyer” vëmendjen e nxënësve në llim të një ore mësimore, nuk duhet t'ua ktheni shpinën atyre. Në vend të fjalive të llojit “mos e bëj atë...”, ju mund të planikoni një aktivitet, në të cilin nxënësit menjëherë do të angazhohen. Ndonjëherë mund të jetë tërheqëse, që ju si mësues të qëndroni ulur në tavolinën tuaj dhe të kontrolloni situatën në klasë, por kjo paraqet rrezikun që të krijohet atmosfera “ne këndej dhe mësuesi andej”. Dhe, nëse ky veprim praktikohet shpesh, mund të krijohet një hendek i thellë mes nxënësit dhe mësuesit.

Ju duhet të ndani njohuritë tuaja me nxënësit dhe kjo nuk do të jetë e mundur në një situatë të qëndrimit në të shumtën e herave ulur në tavolinën tuaj, sepse ata do të mund të ndjenjë dallimin e madh mes vetes dhe mësuesit, gjë e cila nuk është efektive.

Vetëm duke lëvizur, ju mund të përfshini edhe nxënësit që kanë humbur interesimin gjatë orës mësimore, duke i aktivizuar ata, por edhe mund të monitoroni çdo sjellje. Pra, shfrytëzimi efektiv i hapësirës në klasë, gjithashtu përfshinë shpërndarjen e vëmendjes tuaj në mënyrë të drejtë në mes të nxënësve. Është e lehtë të injoroni nxënës i t pë rça rës dhe t a ken i vëmendjen vetëm te nxënësit që janë të angazhuar në mësim, por detyra juaj si mësues është që t'iu kushtoni kohë të njejtë të gjithëve në klasën tuaj: edhe atyre që duan të mësojnë, edhe atyre që janë më pak të gatshëm.

Lendita Krasniqi

Mësuesi dhe mësimdhënia

Ndryshimi i vazhdueshëm i mjedisit ka transformuar botën në të gjitha fushat e drejtimet. Ndryshimi nuk përjashton as marrëdhëniet mësues-nxënës, ku stimuj të jashtëm e të brendshëm ndikojnë në psikologjinë e të nxënit. Për një mësimdhënie efektive, metodat mësimore janë po aq të rëndësishme sa edhe përmbajtja mësimore. Koherenca në mes të objektivave mësimore, metodave mësimore dhe rezultateve të të nxënit, janë faktorë determinues për të nxënit e nxënësit. Derisa në të kaluarën është vepruar vetëm me një metodë mësimore, apo edhe disa metoda të c i la t kanë përc je l lë mësimdhënësin për një kohë të gjatë, tani në mësimdhënien bashkëkohore ekziston një shumëllojshmëri e metodave dhe teknikave mësimore me anën e të cilave mësimdhënësit mund të arrijnë edhe synimet afatgjata të institucioneve, e që janë: përgatitja e individit për jetë dhe ballafaqimi me sdat që parashtron shoqëria moderne dhe tregu i punës.

Si në çdo shoqëri në tranzicion, ashtu edhe tek ne, në kohën e pasluftës, në një mënyrë, mësimdhënia së bashku me metodat mësimore dhe elementet përcjellëse të mësimdhënies patën një evoluim shumë pozitiv. Në kuadër të k ë t i j p r o c e s i , m ë s i m d h ë n ë s i t ballafaqoheshin me metoda të reja të mësimdhënies, të cilat ishin përvoja të mira nga vendet e zhvilluara. Përmes këtyre metodave mund të arrihej deri tek zhvillimi i të menduarit logjik të nxënësit dhe përgatitjen e tij për jetë dhe për ndryshimet, të cilat përcillnin shoqërinë tonë. Së bashku me metodat mësimore dhe qëllimet mësimore në m ë s i m d h ë n i e , u f u t ë n e d h e terminologji të reja, të cilat në disa raste e d h e k e q k u p t o h e s h i n d h e keqinterpretoheshin. Për qëllimet arsimore, përdoreshin terme si: synime mës imore , ob jek t iva mës imor, rezultate të të nxënit, ndërsa për metodat mësimore, përdoren fjalë si: t e k n i k a m ë s i m o r e , s t r a t e g j i zhvillimore, etj. Për të pasur një ide më të qartë rreth këtyre koncepteve, po sjellim sqarime nga fjalori i gjuhës së sotme shqipe dhe pasqyrime nga

shkrime të autorëve të tjerë rreth kësaj problematike. Fjala metodë rrjedhë nga gjuha greke (methodos), që do të thotë: “ Rrugë ose mënyrë me të cilën udhëhiqemi me rastin e realizimit të detyrave dhe veprimeve të punës”. Fjala teknikë mësimore në fjalorin e gjuhës së sotme shqipe (1981 fq. 1976) nënkupton: “Tërësinë e mjeteve dhe e veglave të zhvilluara të punës, si edhe metodave shkencore që përdoren në prodhimin shoqëror për të arritur përfundime sa më të mira me sa më pak shpenzime; tërësia e mënyrave dhe e metodave që përdoren për një punë të caktuar, mjeshtria e nevojshme për ta kryer këtë punë.”

Në të kaluarën, në përgjithësi kanë mbizotëruar metoda të cilat kishin në qendër të vëmendjes mësimdhënësin. Zylu (2005) ka vlerësuar se qëllimi i organizimit të procesit mësimor nuk është vetëm përvetësim i njohurive të reja, por gjithashtu edhe orientimi i individit në zhvillimin e aftësive vetjake dhe kjo në teorinë dhe praktikën mësimore shkaktoi edhe përdorimin e metodave nga ana e mësimdhënësve. Në këtë mënyrë, zgjedhja e metodave mësimore është një faktorë përcaktues në realizimin e objektivave të paraparë. Musai (n.d.) ka theksuar se në kuadër të p u n ë s s ë m ë s i m d h ë n ë s v e d h e përgatitjeve që bëjnë ata për një mësimdhënie të suksesshme, duhet të ekzistojë një koherencë ndërmjet rezultateve të të nxënit, metodave mësimore dhe vlerësimit të nxënësve . Objektivat nuk janë qëllim në vetvete, por mjet për të arritur një qëllim/synim të caktuar, që orientojnë mësuesin në përzgjedhjen e metodave mësimore në funksion të realizimit të tyre dhe në procesin e vlerësimit, për të parë sa u arritën ato. Musai (2009) ka theksuar se parimi i koherencës është mjaft i rëndësishëm nëse dëshirojmë të arrijmë rezultatet e parashikuara të të nxënit.

Përvoja e deri sotme ka dëshmuar se ky parim nuk merret parasysh nga mësimdhënësit me rastin e përcaktimit të objektivave mësimore, përcaktimit të metodave mësimore dhe vlerësimit të punës së bërë.

Gjithçka përcaktohet në metodë. Rëndësia qëndron jo vetëm në informacione, por edhe në mënyrën si ato përcillen te nxënësit. Nga ana tjetër, nxënësit marrin informacione dhe dije me mjete të ndryshme, shpesh të pakontrollueshme nga mësuesi. Ky rreth vicioz përfshin të gjithë shoqërinë, ndaj, domosdo, e gjithë shoqëria duhet të japë ndihmesën e saj. Mësimdhënia e gjuhës shqipe, bazuar në metodat bashkëkohore mundëson që nxënësit pikë së pari të kenë informacion të bollshëm për gjuhën amtare dhe pastaj këto njohuri t'i vënë në funksion të aktivitetit të tyre jetësor.

Përdorimi i metodave bashkëkohore në mës imdhën ie , nd ikon edhe në formimin e personalitetit të nxënësve, duke i aftësuar dhe përgatitur ata për jetë dhe punë, si një ndër kërkesat më bashkëkohore që i shtrohet shkollës sonë. Asnjë strategji, metodë apo teknikë, nuk pasqyron rezultatet e pritshme nëse nuk planikohet mirë dhe nuk përdoret në funksion të objektivave mësimor. Kur objektivat janë të përcaktuar mirë, kur ata janë të matshëm, hapin rrugë për metoda të n d r y s h m e t ë m ë s i m d h ë n i e s bashkëvepruese dhe për “shkrirjen” e punës individuale të nxënësit me punën e grupit.

Fadil Lati

Të nxënit në lëndën e gjuhës shqipe

24

Mësuesi dhe mësimdhënia

25

“e pastër, si bora e së shtunes”

Nise, atë ceremoni të shkarkuar së vonminga ndjesia e të qenurit e lirë, në mes burgjesh…“e pastër, si bora e së shtunes”do të duhej të ndihesha sonte…

Ku të shkoj, tek bie ajo lehtësishtmes vargjesh e fjalëve të harruara në tymin e të harruarve,e brishtë, për sytë e vrazhdëe si zakonisht, e bardhë…ajo… e unë…por, aspak e trishtë.

Qysh ta mbajë, atë që është e lehtë për supet e rënduarakëtë të shtune, kur e pashë të ishte veçanërisht e vetese veçanërisht e imja, borë e bardhë…Veç, ndoshta, fjolla e fundit më solli te tipër të dëgjuar, a për të qenë veçanërisht e jotjanjë ditë pas së shtunes,kur i paharruar u bë tingëllimi i nisjes s'këtij ritmi nga të shqiptuarit tënd:më ngjanë “e pastër, si bora e së shtunes”…

Veç shiu

Shiu, e ka bërë krejt shi këtë qytet të pasluftës…e me pikat po bjen çdo varg i vuj'tjesçdo zhgënjim që s'përfshihet në imagjinatën njerëzore…Pastaj, asgjë të re s'sheh, s'dëgjonnë pika të rëna përvjet, të lagura, të lodhura…

N'këtë qytet të pasluftës veç shiu ndihettek bjen bashkë me këtë varg, bashkë me vuj'tjen,as zhgjënjimet s'mbesin pa u lag'…

Krejt të lagur, 'veç dritave t'qytetitqë po i qëndrojnë k'tij shiu thatëedhe syve të miqë sonte s'duan t'mbyllen para territ t'natës…

Poezi

Mësimdhënësi krijues

Qëndresa Prapashtica

Diçka e mirë

Larg,mendohet të jetë gjithçka e mirësi për çdo fatkeqësi që mendohet t'jetë e kapur për hunde…Afër,s'ka asgja për t'u kap'është kohë e mendimeve të largëta, e jetën ia kemi dhënë me qira fqinjit që po fle…Rrallë,dëgjohen fjalë të ëmblapër njeriun që pagoi qiranë, a fqinjin që u zgjua…

Një ditë – ndoshta,dikujt do t'i kujtohet diçka e mirë…

Kualikimi profesional ishte shumë i ngjashëm kudo në Evropë gjatë mesjetës dhe në llimet e kohërave moderne. Të rinjtë mësonin kryesisht pranë një mjeshtri një zanat dhe pastaj shkonin për të mësuar më shumë në punishte të tjera, jo rrallë në të gjithë Evropën. Në Gjermani rreth vitit 1870 u fut shkolla profesionale, e cila krahas kualikimit në praktikë përcillte bazat teorike dhe njohuri të përgjithshme të lidhura me profesionin. Kështu ka mbetur deri sot, natyrisht ka shkuar duke u perfeksionuar vazhdimisht. Të rinjtë kanë një kontratë kualikimi me një sipërmarrje, e cila megjithatë duhet t'u japë kohë të lirë për ndjekjen e shkollës profesionale.

Një nga arsyet që Gjermania ka papunësinë më të ulët tek të rinjtë në Evropë është edhe sistemi dual i arsimit profesional.

Duke i parë përparës i të që ka Gjermania, e cila qëmoti aplikon këtë sistem të arsimit profesional, shumë vende evropiane dhe më gjerë kanë kërkuar që të përtojnë nga përvoja e shtetit gjerman dhe kështu të llojnë reformat në arsimin e vendeve të tyre, në radhë të parë për të zbutur papunësinë e lartë te të rinjtë.

Në fund të vitit 2012, shtatë vende evropiane përmes një memorandumi ranë dakord për masa konkrete për "optimizimin e sistemeve të tyre kombëtare të arsimit". Në qendër është përtimi i vendeve të tjera nga përvojat p o z i t i v e m e s i s t e m i n d u a l t ë kualikimit në Gjermani, i cili e kombinon ars imin shkollor me përvojën praktike.

Edhe në SHBA, kompanive iu mungojnë punëtorët e kualikuar dhe për këtë ka lluar një lëvizje ku kërkohet të praktikohet shembulli i Gjermanisë. Ky model i arsimit, si një model i mirë e tashmë i dëshmuar, forcon ndërmarr je t prodhuese , konkurrencën dhe ekonominë.

Ambasada gjermane në Uashington para dy vitesh lloi me një program

(Skills Initiative) që e organizoi bashkë kompanitë gjermane dhe amerikane, agjencitë qeveritare dhe institucionet arsimore.

N j ë s h e m b u l l p o z i t i v p ë r n j ë bashkëpunim të tillë është "Central Piemonte Community College" në Karolinën e Veriut. Ky universitet me 70 mijë nxënës ka aplikuar qysh prej 15 vjetësh modelin gjerman të mësimit profesional. Ata kanë përshtatur

programin për nevojat e kompanive amerikane, duke reduktuar kohën e studimit nga katër në dy vjet.

Arsimi nëpër botë

Sistemi dual i arsimit profesional në Gjermani

26 27

Fotogaleri