CONTENTS

4

4 Mahahalagang Pamana ni Rizal

sa Lahing Pilipino

5 Bayang Ginigiliw

6 ...Pulitika sa Pilipinas

6 Damaso

7 condom ng pamahalaan

7 Apolinario Mabini

8 Ang Nasyonalismo

9 Why Rizal’s House Turned Green

11 Casa de Segunda

12 Luneta Park

14 Gamot sa Kahirapan

15 K+12 nga ba?

7

13

9 14

BS COMPUTER ENGINEERING

DE LA SALLE LIPA

SY 2010 - 2011

The Future

WORLD CLASS Engineers!

Mahahalagang Pamana ni Rizal sa Lahing Pilipino ni Sherwin Tan

Ang ating bayani na si Dr. Jose Rizal ay lumaki sa isang mataas na antas ng moralidad. Ang pamana niya sa isang katauhan ay pinakamakatarungan at pinakamakatwiran ng kanyang mga kuro kuro at matapat na pagsusuri sa sariling tunay na damdamin. Ang kanyang mga pangitain at walang katulad na mga bisyon o pangarap kung paanong upang kanilang matamsa ang kalahatan ng isang bansa sa ekonomiya pulitika, edukasyon, sosoyolohiya at kultura ay nakapupukaw ng sigla.

Pag-ibig sa Diyos Naniniwala siya sa kapanatilihan ng ating Manlilikha, ang lahat ng bagay ay biyaya ng Panginoon, isinilang tayo sa gitna ng lipunan na ang pulitika ay puno ng mga anomalya, na wala na tayong ibang pag-asa kundi sumunod at sumuko. Kailangan naring magtiwala sa Diyos “Sapagkat nilikha Niya ang tao na Malaya at pinan-gakuan ng tagumpay ang sinumang ma-kikipaglaban at ang sinumang magpa-pasyang makatarungan.

Kadalisayan at Ideyalismo

Ayon Kay Rizal, ang tunay na kabutihan ay payak at mababang loob. Ipinaalala ni Rizal na dapat nilang sikaping maging perpekto tulad ng sinasabi sa banal na kasulatan, “BE perfect as They Heavenly father is perfect”. Ito ay isa sa katangian ni Rizal sa kapuri-puri at nararapat tularan at ang kadalisayan ng kanyang pagiisip at kalinisan ng kalooban at pag-uugali at ki-los.

Pagmamahal sa Kapwa ISipin natin ang kapakanan n gating kapwa tuwina. “ Marapat na isipin natin ang ka-pakanan n gating kapwa sa tuwina, sapag-kat ang taong nais tulungan ang kanyang sarili ay marapat n tulungan din ang iba nang sa gayon ay makaasa rin siya ng tu-long mula sa kanila.

Pagmamahal sa Magulang

Kahanga-hanga ang pagmamahal at pag-galang ni Rizal sa kanilang mga magulang. Lagi niyang pinahahalagahan ang sakripi-syo at kabutihan ng kanyang mga magu-lang. Ang pagtanaw ng utang n loob ay hindi na niya kinalilimutan.

Pagmamahal sa Bayan Inihandog ni Rizal ang buo niyang buhay upang makamit ang kalayaan ang kalayaan ng bansa at maging maligaya ang kanyang mga kababayan. Aniya sa isa niyang liham kay Mariano Ponce. “Ipaghihiganti ko ang kabuhungan at mga kawalang katarungan.”

4

Bayang Ginigiliw Ni Jonathan Carlo Macuha

Ako‟y isinilang sa Perlas ng Silangan Ang aking lahi‟y matapang kung turingan

Hindi palulupig o pagagapi kailanman Pagkat ang dugo ko handing ialay sa bayan

Bansang Pilipinas ito ang ngalan Maraming kaibigan sa pandaigdigan

Kung kaya nahahalina maging mga dayuhan Silang pumipili dito manirahan

Pula, puti, asul sa kanya kumakatawan Kulay dilaw nito‟y simbolo ng katatagan

Kapag itinaas na dala‟y karangalan Handang ibandila itong ating bayan

Kayraming bayaning nagbuwis ng buhay Gamit ang isip lakas sa kaaway Binuwis yaring sariling buhay

Makamit lamang minimithing tagumpay

Sadyang kaysarap sa lupang tinubuan Sariling kasarinlay ating makakamtan

Walang kayang umagaw maging sinuman Pagkat ito‟y pamana ng ating Inang Bayan

Ang lahing Pilipino noon, ngayon at bukas Pilit magniningning hindi magungupas

Patuloy na kikinang at hindi lilipas Pagkat taglay nito ang sariling lakas

5

Bang! Bang! Bang! Ano pa ba ang maiisip ko kung tatanungin ang pulitika? Hindi ba‟t lagi na lang may away? gulo? At walang katapusang patayan? Mahirap isipin na sa bawat halalan, hindi lang isa ngunit marami ang nagbubuwis ng buhay. Marami ay naghahangad ng kagandahan para sa bayan subalit marami rin ay na-ghahangad ng kapangyarihan at kaban ng bayan. Lahat naman ay may karapatang manungkulan at mamuno. Lahat ay may pagkakataong maghangad ng kapangyari-han. At lahat ay maaring maging bahagi ng kwentong- pulitika ng bayang kinagisnan. Subalit, walang sinuman ang may kara-patang mamuno sa paraang gusto niya na labag sa batas na nakatalaga. Wlang sinu-man ang maaring maghangad ng kapan-gyarihan at gamitin lamang laban sa kan-yang nasasakupan. At walang sinuman ang nararapat na namuno kung sarili at kapakanan niya ang kanyang nasa isip. Ngunit sa lahat ng ito, mahirap ang mahanap ng nararapat. Dahil dala na ang tao sa mga kasinungalingan at katiwalian ng bawat pulitiko.

Bakit ganito ang pulitika sa Pilipinas? ni Hanzel Meigh Montalbo

Sapagakat sa pagdaan ng panahon ay pag-daan lang din ng mga pangako, pangakong minsang kinatuwaan, inabangan at di naglaon ay tila inasahan lamang. At kadalasan pa nga‟y ito ay pinagmumulan ng gulo at kara-hasan. Kung maari nga lang na maging man-hid at hindi na makialam, subalit tao rin ang mawawalan ng karapatang baguhin ang ba-yan. Ang sistema ng pulitika ng bansa ay walang pagkakaisa sa halip ay iringan sa isa‟t isa. Saliwaang suhestiyon, at kaliwa‟t kanang mga kuwestiyon. Walang sawang sigawan la-bas pa ang mga litid ng lalamunan. Sa mad-aming pagkakataon, buong mundo ay nakat-ingin sa mga usapan at kahihiyan natin na bunga pa ng mga pulitikong iba ang misyon at hindi man lang maghangad ng kabutihan sa bayan. Tila palaro ni kamatayan ang sasalihan

kung nanaisin ang tunay na pagbabago at

pagsalba sa bayan. Salamat sa mga malakas

ang loob na lumalaban at iniisip ang ka-

pakanan ng karamihan. Sa mga gahaman at

hudas, hindi ninyo alam ang kaparusahang sa

inyo ay nagaabang.

6

DAMASO By Ambeth Ocampo Philippine Daily Inquirer First Posted 23:18:00 10/07/2010

IT‟S GOOD to know that Rizal and his novels remain part of life in 21st-century Philippines. When Carlos Celdran disrupted an ecumenical service in the Manila Cathedral recently, he wore a black suit and hat to resemble the “Martyr of Bagumbayan.” Those who mistook him for “Mr. Magoo” guesting on an episode of the “Addams Family” recognized Rizal as soon as Celdran flashed a sign that read “Damaso.” Now that the battle lines have been drawn, I must state here that I support the passage of the Reproductive Health (RH) bill that has been pickled in Congress for years. Perhaps there is now light at the end of the tunnel for many pending laws, including the Freedom of Information Act, the RH bill and the much-needed amendments to the Flag Law. (continue to page 10)

APOLINARIO Mabini mula sa FB Page ni Prof. Ambeth O.

K ahit kailan, hindi daw maaaring pagsamahin ang simbahan at ang pulitika. Ngunit, ilang beses na ba

natin nakita ang pangengealam ng simba-han sa mga desisyon o palakaran ng pama-halaan. Isa na dito ang panukalang “Health Bill” kung saan sinasabi na ang pamahalaan ay magtatalaga ng budyet sa pamamahagi ng kontrasepcion na siya namang kinokon-tra ng simbahan.

Bakit nga ba kontra ang simbahan? Bakit ayaw nila sa ideya ng paggamit ng kontrasepcion? Ayon sa simbahan, taliwas sa itinuturo ng simbahan ang paggamit ng kontrasepcion tulad ng comdom, at pills. Ito ay dahil sa ang pagkakaroon ng anak ay isang biyaya mula sa maykapal at sa pag-gamit ng mga kontrasepcion pinipigil natin ang pagbuo ng isa pang buhay.

Para saan ba ang “Health Bill”? Ayon sa pamahalaan, ito ay isang paraan upang mapigilan ang lumalagong

Condom ng Pamahalaan ni Ronald Doliente

populasyon ng bansa. Ayon sa sensura, ang populasyon ng

ating bansa ay humigit kumulang 9 na milyon katao na. Karamihan sa mga ito ay mahi-hirap. Sa paglago ng populasyon, hindi lang ang ekonomiya ang naapektuhan kung hindi pati na rin ang kalikasan. Isang halimbawa dito ang mga eskwater na naninirahan sa mga estero at tabing ilog na daluyan ng tubig.

Kung iisipin, sa huli ang mga mamamayan mismo ang may kontrol kung gagamit sila ng kontrasepcion o hindi. Isa pa, kahit hindi ito isabatas ng pamalahaan meron pa rin mga kontrasepcion na nabibili sa mercado at masasabing marami na rin ang nagamit nito. Hindi sa hindi sila nakikinig o naniniwala sa simbahan kundi sa kadahi-lanang alam o napapansin nila ang epekto ng lumalaking populasyon. O dili kaya, ayaw muna nila talaga magkaanak.

A POLINARIO Mabini is one of the most fascinating figures in Philippine history yet he is little known because he is over-

shadowed by Rizal. Mabini wrote an autobiographical essay that is short and seemingly expressionless, but then that is his style. This is, I guess, how the "Sublime Paralytic" wanted to be remem-bered. He wrote these lines while in exile in Guam, he returned to Manila and had too much unpasteurized carabao milk he caught cholera and expired.

“I was born in 1864 in Tanawan,, Batangas. I went to school in Manila in 1881. I spent 1882-83 in Bawan. I returned to Manila to take a course in philosophy in 1884-85. I spent 1886-87 in Lipa. During this time I obtained the degrees of bachelor of arts and high school teacher. I studied law in 1888 and was graduated in 1894. I was paralyzed in January 1896. I was im-prisoned by the Spaniards in October of that year, and released in June the following year. I was with Aguinaldo from June 1898 until May 1899. In December 1899 I was captured by the Americans, and deported to Guam in January 1901. “ 7

Ano nga ba ang tunay na kahulugan ng salitang nasyonalismo? Nagbabago ba ang kahulugan nito sa pag lipas ng pana-hon? Para sa ating mga Pilipino, malaking bagay ang naitulong ng salitang nasyonal-ismo, hindi lamang sa ating bansa kundi pati na rin sa ating mga sarili. Madaming kahulugan ang salitang nasyonalismo. Ka-dalasan kapag naririnig ng iba ang salitang nasyonalismo, ang naiisip nila ay ang pag-mamahal sa bayan o ang pagiging makaba-yan. Kung titingnan ang tunay na kahu-lugan ng salitang nasyonalismo, sinasabing ang “nacion” o ang pag papangkat ng mga tao na may iisang lahi na mas mataas kaysa pamilya ngunit maliit kaysa samba-yanan, at ang salitang “nasyon” na ibig sabihin ay pangkat ng indibidwal na nagka-roon ng magkakatulad na katangian dahil sa palagian nilang interaksyon sa isa‟t isa o ang pag kakaroon ng isang mithiin at la-yunin sa buhay at pinag bubuklod ng isang lahi, wika, relihiyon, kaugalian at tradisyon.

Noong hindi pa tayo nasasakop ng mga Kastila, hindi pa mulat ang mga tao tungkol sa nasyonalismo sapagkat sinasa-bing ang nasyonalismo ay ang pagkakaisa ng mga mithiin ng mga tao para sa ika-bubuti ng kanilang bansa. Wala pa noong umaapi, nagpapahirap at nang aabuso sa mga Pilipino hanggang dumating ang mga Kastila. Meron ng dahilan upang kumilos ang mga Pilipino para itaguyod ang sariling bansa at ipaglaban ang karapatan nila. Pero paano nga ba nagkaroon ng kaisipan ang mga Pilipino tungkol sa nasyonalismo? Ito ay dahil sa mga taong nakapag aral sa ibang bansa at isa na doon ay si Dr. Jose Rizal. Nagkaroon siya ng ideya tungkol sa nasyonalismo habang siya ay nag aaral sa ibang bansa at dahil nga siya ay may pu-song makabayan, gumawa siya ng paraan upang ipaabot sa mga Pilipino ang nas-yonalismo at imulat ang bawat isa na mag-karoon ng pagkakaisa para sa ating bansa.

Ang Nasyonalismo ni Delbert Cruz

Dahil sa mga sulat ni Rizal, namulat ang mga Pilipino sa pang aapi ng mga Kas-tila. Ito ang paraan ng pagpapa abot sa mga tao tungkol sa nasyonalismo sa ta-himik na paraan. Noong panahon ng mga Kastila, ang anyo ng nasyonalismo ay ang pagkakaisa ng mga tao na mayroong iisang hangarin, at ito ay ang magkaroon ng pag-kaka pantay pantay. Ito ang nais na man-gyari ni Dr. Jose Rizal, pero mayroon din mga tao na nais ang kalayaan gaya ni Andres Bonifacio na isang paraan din ng paghihimagsik na gumagamit ng dahas upang ipakita ang pagiging makabayan. Dahil sa nasyonalismo ang ating bansa ay nakalaya sa pananakop ng mga Kastila at hanggang ngayon ay tinatamasa pa rin natin ang kalayaang ito. Salamat sa ating mga bayaning may lakas ng loob at may paninindigan sa pagmamahal sa bayan.

Ang kahulugan ng nasyonalismo ay hindi nagbabago sa paglipas ng panahon. Noong panahon ng mga Kastila, ang mithiin at pagkakaisa ng mga tao ay para sa saril-ing bansa. Ito ay nagpapakita parin ng pagka makabayan. Ngayon, ano na nga ba ang ibig sabihin ng salitang nasyonalismo ngayong tayo ay malaya na? Para sa akin, ang kahulugan ng nasyonalismo ay ganoon parin, ang pagkakaroon ng pagmamahal sa bansa, pagiging makabayan. Pero ang la-yunin o mithiin ng mga Pilipino ang siyang magbabago. Ang pagkakaisa ng mga Pili-pino upang itaguyod ang bansa at mai-ahon ang bansa sa kahirapan ang dapat nating pagtuunan ng pansin. Maaring kakaunti lamang ang taong mayroong gani-tong pag iisip. Maraming nag sasabi na ang pag unlad ng bansa ay nakasalalay sa Pan-gulo at sa mga iba pang miyembro ng gubyerno pero ang pag unlad ng ating bansa ay nakasalalay pa rin sa nasyonal-ismo.

8

Kung saan ang bawat Pilipino, mag-kakaiba man ng relihiyon o paniniwala ay magkakaroon ng iisang mithiin at layunin at magkaisa para sa ikauunlad ng ating bansa. Kung noon ay lumaya ang bansa da-hil sa nasyonalismo, naniniwala ako na ngayon ay nasyonalismo ang muling tutu-long sa ating mga Pilipino upang umunlad at guminhawa ang ating buhay. Maaring marami ngang kahulugan ang salitang nas-yonalismo para sa bawat isa pero kung atin itong pag sasama samahin kagaya ng pag sasama sama ng bawat Pilipino, ang magiging kahulugan nito ay pagkakaisa.

WHY RIZAL’S HOUSE TURNED

GREEN. by Prof. Ambeth Ocampo

Shortly before Jose Rizal’s birthday last year the people of woke up one morning to see the Rizal Shrine painted in a light shade of green. Generations used to the old dirty gray color, or older folks who imagine all bahay-na-bato to be white reacted nega-tively. The Inquirer then came up with a story headlined, “Rizal’s house painted green but people see red.” For the re-cord, in many columns and lectures I have always commented on the fact that Filipinos go through life seeing things but rarely noticing them. Rizal is a fine example, he is everywhere: on the one-peso coin, Rizal monuments stand gaze at all public schools, municipios, and capitolios all over the archipelago, but have we read his works? Do we know him at all? Rizal’s house in Calamba is not just the place of his birth and early life, it should open our eyes to the agrarian roots of social unrest in the country. While our lawmakers debate the pros and cons of the Comprehensive Agrarian Reform Program, while farmers march to Congress to push for the implementation of CARP we should remember that one of the seeds of Rizal’s heroism was that his family was evicted not just from Calamba but from Laguna. Contrary to popular belief, the Rizals did not own land, they were tenants of the Dominican hacienda. They refused to pay increasing rent. They went to court. They lost. We imagine Guardia Civil driving them away as MMDA does to squatters. Contrary to popular belief, the Rizal house was not burned and razed to the ground. They took what they could and used the materials to build a new home and life in Binondo. The eviction of the Rizal family made Rizal speak out forcefully and directly in El filibusterismo. Rizal’s house in Calamba is not just a tourist spot, it is a place that should inform, educate and inspire. It should open our eyes to new ways of seeing. One of the argu-ments against the green color is that---“It should be painted the way Rizal saw it, the way history unfolded it.” For most people Rizal’s house should be white. To paint it another color would be like, “dressing a 90-year old woman in a tube and miniskirt.” Only the Rizalistas were open enough to change and took the new green color to mean that Rizal was an environ-mentalist! Let’s go into some history. Contrary to popular belief, the present Rizal Shrine is not the original home of the National Hero. It is not covered by the same rigid conservation principles applied to a 19th century house. The present Rizal Shrine is but half a century old, having been reconstructed by Juan Nakpil in the 1950’s funded by donations from schoolchildren.

Nakpil based the reconstruction on a faded photograph of the house, and what was left of the original foundation found on the empty lot. Interiors are divided based on floor plans of existing colonial-period houses. The interior is bare because some de-scendants of Rizal refuse to loan pieces of furniture to the Calamba Shrine insisting these should stay in Fort Santi-ago.Contrary to popular belief, not all bahay-na-bato were white. Based on archival research, Martin Tinio, formerly of the Intra-muros Administration, suggests that houses had color in Spanish times, but were limited to available paint colors: blue, yellow, red and green. However, during the cholera epidemics in the late 19th and early 20th centuries, most bahay-na-bato were white-washed with kalburo or lime in the belief that this was disinfec-tant that would repel the plague. Hence, old houses in living memory are white. Finally, the reason for painting Rizal’s house green highlights and informs visitors of the meaning of the sur-name Rizal. Following the 1849 Claveria decree giving surnames to Filipinos for tax and census purposes, the Rizals who were also known by their other surname Mercado (market) chose the surname “risal” from the Catalogo alfabetico de apellidos. Rizal comes from the Spanish “ricial” that describes a green field ready for harvest. It was hoped that after asking the question, why is Rizal’s house green? The visitor will get a relevant an-swer, the green hues are meant to honor the memory of the Rizal family and their way of life. When I had the Rizal House painted green I told staff that I preferred green the shade of rice stalks or palay not knowing that when rice is ready for harvest it is not green but a golden yellow! Furthermore, the NHI Historic Preservation Division scraped off half a century of paint from parts of the house to ascertain the paint before the wood, the original color of the house. Well, the green that everyone com-plained about happens to be the “original” color of the Rizal house!My only regret is the despite our repeated instructions to find a green the color of palay or a ripe rice stalk the NHI Histori-cal Preservation Division didn't have paint mixed specially for the Rizal Shrine and depended on the offensive commercially avail-able green paint. Perhaps the NHI should have “primed” the public for the change but it is hoped that the educational pur-pose of the new coat of paint far outweighs personal prefer-ences.Finally, Boysen paint has agreed to mix a special tint of green that will be called “Rizal Green.” This color and the re-painting of the Rizal Shrine in Calamba will be undertaken in consultation with the Director of the National Museum and Mr. Martin Tinio.

9

(Damaso from page 6)

In the past half-century, the Catholic Church has come out strongly in public life to oppose two measures in Congress. The first was the Rizal Law (Republic Act 1425) that made the reading of Rizal‟s novels compulsory for all college stu-dents. The second is the RH bill. The Ri-zal Law was passed in 1957; millions of students have read the “Noli Me Tangere” and the “El Filibusterismo,” but they did not lose their faith. Today students read a “simplified” “Noli” and “Fili” in high school such that when they get to college, they are too lazy to read the novel in full. This explains why our stereo-type images of Damaso and Sisa are so different from what Rizal actually wrote. Sisa, for exam-ple, is a staple in noon-time game shows. She is dressed in tattered clothes, her hair disheveled, her eyes livid as she wails, “Basiliooo! Crispiiiin!” She laughs and cries alternately.

We owe this caricature to Fides Cuyugan-Asensio who played Sisa in the opera ver-sion of the “Noli.” Open your books and you will see that Sisa is unhinged, some-thing is wrong with her, but she is quiet, she is not raving mad.

Now we come to Padre Damaso Verdola-gas, who is often said to be the “villain” of the “Noli.” Is he? Really? All right, he was rude to Ibarra. He ordered the corpse of Ibarra‟s father taken out of the Christian cemetery and transferred to the Chinese cemetery. He turns out to be the father of Maria Clara. Open Wikifilipinas, which trumpets itself as the one-stop site for everything Philippine, and you will find this: “According to Jose Rizal‟s descrip-tion, Padre Damaso is a Franciscan friar that acts as the curate or the official min-ister of the book‟s fictional town, San Diego. He was described as a fat, ugly priest with an extremely large belly. He was known to be lazy, selfish, proud, cruel, judgmental, malicious-minded and has cravings for beautiful women.

“Padre Damaso was the self-righteous curate of the fictional San Diego church and town. He used his power to get what he desired. He was notorious and deceitful. His unhealthy physical appearance signified his laziness and excesses to everything that he wanted. It was he who raped Pia Alba, the wife of Don Santi-ago de los Santos, a local businessman.

“This made him the biological father of the conservative and pretty Maria Clara. His dirty secret was revealed. Due to this scandal, he was forcefully transferred to a different town. He was found dead during this transition with-out explanations.”

Such loaded anti-clerical language in a web-site was used by students for their research. Where did we get the idea that Pia Alba was raped? Remember, Kapitan Tiago was an opium dealer and probably had no time for his wife who found solace in her spiritual adviser. Was Damaso really evil? Or was he just being an over-protective father who didn‟t approve of his daughter‟s boyfriend?

In the opening chapters of the “Noli,” Rizal de-scribed Padre Damaso as “a Franciscan, talks much and gesticulates more. In spite of the fact that his hair is beginning to turn gray, he seems to be preserving well his robust consti-tution, while his regular features, his rather disquieting glance, his wide jaws and hercu-lean frame give him the appearance of a Ro-man noble in disguise and make us involun-tarily recall one of those three monks of whom Heine tells in his „Gods in Exile,‟ who at the September equinox in the Tyrol used to cross a lake at midnight and each time places in the hand of the poor boatman a silver piece, cold as ice, which left him full of terror.

“But Fray Damaso is not so mysterious as they were. He is full of merriment, and if the tone of his voice is rough like that of a man who has never had occasion to correct himself and who believes that whatever he says is holy and above improvement, still his frank, merry laugh wipes out this disagreeable im-pression and even obliges us to pardon his showing to the room bare feet and

hairy legs that would make the fortune of a Mendieta in the Quiapo fairs.” (Derbyshire translation) Rizal is almost fond of Damaso. Read the novel to see the real villain: the evil friar is not Damaso but his replacement Father Salvi who lusts after Maria Clara and engineers an accident that would have killed Ibarra during the laying of the cornerstone of his school. Fail-ing in that, he instigates a rebellion and impli-cates Ibarra. The fat, sex-starved, corrupt friar is not Rizal‟s Fray Damaso, but Graciano Lo-pez Jaena‟s “Fray Botod.”

One can argue that the characters of Rizal‟s novels have taken on a life of their own in our consciousness. Well, it‟s a pity that we have a national hero who wrote a lot for a nation that does not read.

"In the glorious years between 1886 and 1888 when the Philippines was still a Spanish Colony, the town of Lipa boasted fame and unprecedented prosperity as the world's sole supplier of coffee beans. Peo-ple all over the country talked of its rich ar-istocracy. It was in this era that Casa de Segunda was built." A typical “Bahay na Bato”, it is Spanish in architecture, yet es-sentially a tropical house. The dramatic arrangements of space, use of masonry and sense of grandeur and solidity are practical response to environment and charming record of history. Partly dam-aged by the Second World War in 1942, the house was remodeled in 1956 by Se-gunda Katigbak‟s daughter, Paz Luz Dima-yuga. The grandchildren of Paz, who were born and raised here, restored the house in 1996 to its original form and grandeur, its fountain, fishponds, and orchards.

Casa de Segunda is named after Se-gunda Solis Katigbak who is known as the first love of Dr. Jose Rizal. To quote his biography, ...“His first infatuation was a lit-tle Lipeña by the name of Segunda.

She was not the most beautiful woman I had ever seen but I have not met another more alluring and beguil-ing. I have already heard about her and that she was going to get married to a relative of hers. Indeed, I noticed a tall man neatly dressed who seemed to be her fiancé, thus, ended his first love which mourned in his journal.”

That tall man was Manuel Metra Luz who came from one of the most prominent families of Lipa (Katigbak, Luz, Roxas, Altamirano, Calao). The Luz Clan were a family of poets and scholars. Manuel married Segunda at the young age of 16 in 1886 and in that very house was blessed with nine equally bright and gifted children namely Cristeta, Manuel Jr., Arsenio, Flora, Justa, Valeriano, Julio, Paz, and Fernando.

These nine children had passed on these gifts and talents to their chil-dren and grandchildren. In cooperation with the National Historical Commis-sion, Casa de Segunda, having been declared as a heritage house, is proud to honor these outstanding men and women who had contributed to the remnants of the past- be it in the cul-tural, historical, and the arts - "All echo the timeless qualities of Lipa remind-ing both residents and visitors alike that those olden days of prosperity need not be a distant memory."

http://lipacitytourismcouncil.blogspot.com/2010/10/segunda-solis-

katigbak.html

Casa de Segunda :

The Majestic Memento of Lipa

Noong bata pa ako sa Tondo, Maynila kami

nakatira at isa sa mga pinapasyalan naming

ay ang Luneta Park. Sa natatandaan ko, ma-

saya mamasyal sa Luneta dahil di ko kailan-

gang magtiis sa mga usok ng sasakyan sa

lansangan. Malawak ito at pwedeng mag-

picnic sa damuhan. At isa pang kinaganda

nito ay ang kalinisan sa lugar na ito. Ang Lu-

neta lang yata ang malinis na lugar sa

Maynila? Pero ngayon ko lang naisip kung

ano ba talaga ang kasaysayan ng lugar na

iyon. Nung pinanganak kasi ako ganoon na

talaga ang hitsura ng Luneta, di ko naman

natanong sa mama ko kung kailan binuo yun.

Para malaman ko ang sagot sa tanong ko,

naghanap ako sa internet. Madami din

palang mga pangyayari na humantong sa

pagkakabuo ng Luneta Park.

Ayon sa aking nabasa, nagsimula ang

kasaysayan ng Luneta Park noong panahon

ng pananakop ng mga kastila sa Pilipinas.

Noong panahong iyon, Bagumbayan ang

tawag sa Luneta. Ang lugar na ito ay unang

ginamit ng mga kastila bilang pananggalang

laban sa mga nagtatangkang manakop sa

Maynila. May nakatayong simbahan dito

noon, ang simbahan ng San Juan, ngunit pi-

nagiba ito dahil malaking sagabal ito para sa

mga kastila tuwing may mananakop sa

Maynila.

Luneta Park ni Nesann Aaron Chavez

Hanggang 1820‟s ginamit ng mga kastila

ang Bagumbayan sa ganitong paraan. La-

hat ay nagbago nang gawing Campo de

Bagumbayan. Ang Luneta noong pana-

hong ito ay may lawak na 100 metro at

may habang 300 metro.

Ginamit ng mga kastila ang Luneta

bilang lugar kung saan binibitay ang mga

kumokontra sa pamahalaan sa loob ng 74

taon. Ilan sa mga nabitay dito ay ang tat-

long paring martir na sina Padre Gomez,

Burgos at Zamora isang pangyayaring

nagmulat kay Rizal sa nasyonalismo.

Ngunit ang pinakamahalagang nangyari

dito ay ang pagbaril sa ating pambansang

bayani na si Dr. Jose Rizal noong umaga

ng Disyembre 30, 1896.

Noong panahon ng mga amerikano

kinilala bilang pambansang bayani ng

Pilipinas si Dr. Jose Rizal. Bilang pagkilala

sa kanya, nagpatayo ang mga amerikano

ng monumento ni Rizal sa tulong na din ni

Gobernador William Howard Taft. Ang re-

bulto ni Rizal na gawa sa tanso ay ginawa

pa sa Switzerland ni Richard Kissling. Ito

ay natapos noong 1913, 17 taon matapos

barilin si Rizal sa Bagumbayan. Ilan sa

mga labi ni Rizal ay ibinaon din sa monu-

mentong ito. Nang lisanin na ng mga

amerikano ang Pilipinas, napabayaan na

ang Luneta.

12

Sa ilalim ng rehimen ni Ramon Magsay-say ninais niyang gamitin lamang ang Luneta Park bilang isang parke at wala nang iba. Ngunit may mga nagnais na magtayo dito ng National Library, Na-tional Museum, at National Theater. Alinman sa mga ito ay hindi naisagawa. Sa mahabang panahon ito ay napaba-yaan na ng pamahalaan. Isang kahihi-yan para sa ating pambansang bayani ang yugtong ito sa kasaysayan ng Lu-neta. Sa rehimen ni Diosdado Macapagal umusbong ang ideya na gawing Na-tional Park ang Luneta. Ito ay pina-munuan ng Unang Ginang na si Eva Macapagal. Noong dekada 60 inihayag ni Teodoro Valencia, isang kolumnista ng dyaryo, na nais niyang pagandahin ang napabayaang monumento ni Rizal. Ang plano lamang niya ay linisin ang monumento at maglagay ng ilang hala-man upang magmukang kagalang-galang ang lugar. Di niya inasahang maraming tao ang magbibigay tulong at donasyon para maisakatuparan ang plano niya. Dahil sa dami ng tumulong, nasementohan ang daan patungo sa monumento ni Rizal. Nakapagtanim din ng ilang puno at nakapaglagay ng ilang poste ng ilaw sa Luneta at napakiusa-pan ang Philippine Army na magtalaga ng ilang honor guards para magbantay sa monumento ni Rizal. Inorganisa din ang National Parks Development Com-mittee at pinaganda ang paligid ng Lu-neta Park. Nagpatuloy ang pagpapaganda sa Lu-

neta Park noong panahon ni Ferdinand

Marcos. Ang Unang Ginang na si

Imelda Marcos naman ang nanguna

dito. Naging usap-usapan ng mga pana-

hong ito ang bawat pagbabagong gina-

gawa sa parke. Sa kabuuan, halos 60

milyong piso ang nakolekta para sa pag-

papaganda sa Luneta Park.

Ang perang ito ay nagmula sa iba‟t ibang kor-porasyon ng pamahalaan, mga pribadong kompanya, at mga ordinaryong mamamayan ng Pilipinas. Dahil sa mga pangyayaring ito, ang dating madumi at napabayaang monumento ni Rizal ay nagging napakaganda at kagalang-galang na parke. Sa pagpapaganda din ng Luneta Park muling umusbong ang bayanihan na dati‟y hindi nila inaasahang nasa loob ng mga mamamayang Pilipino noong panahong iyon. Pagkatapos ng pagpapaganda sa Lu-neta Park, tuloy pa rin ang pagaalok ng tulong ng ilang tao. Ang Pamahalaan ng Maynila ang bumalikat sa gastusin sa parke at namahala sa seguridad nito. Ito ang kasaysayan ng Luneta Park na

sa tingin ko ay marami ang hindi nakakaalam.

Marami siguro ay alam lamang na ang Luneta

Park ay ang lugar kung saan matatagpuan

ang monumento ni Rizal. Sa kasalukuyan,

ang Luneta Park ang isa sa pinaka makasay-

sayang lugar sa Pilipinas na dinarayo ng

maraming tao. Patuloy itong binabantayan ng

mga taong nagmamahal sa kasaysayan ng

lugar na ito. Ang Luneta Park ang sumasala-

min sa paghihirap at pagsisikap ng mga Pilipi-

nong nakiisa at naging saksi sa pagbabagong

nangyari sa isang bantayog na mula sa pina-

bayaang monumento ay naging isang ma-

ganda at iginagalang na lugar ng mga taong

dumarayo dito.

Fr. Salvi as drawn

by Juan Luna for the Tagalog edition of the Noli that never was.

Fr. Salvi not Damaso

is the REAL VIL-LAIN of the novel.

Most people who read the "edited" Noli in

school will never know that he lusted after

Maria Clara and

once played with himself while watch-ing her bathe in the

river.

- Prof. Ambeth Ocampo

13

GAMOT SA KAHIRAPAN? ni Ruangelica Calaguan

Ang isa sa nagiging sanhi ng ka-

hirapan ay ang patuloy na paglaki ng at-

ing populasyon. Nahihirapan ang ating

bansang umahon sapagkat madaming

Pilipino ang hindi kayang sustentuhan ng

gobyerno. Ang bunga nito ay ang mad-

aming Pilipinong nananatiling walang

hanap-buhay. Ngunit bakit nga ba patuloy

ang paglaki ng ating populasyon? Siguro

ay dahil na rin ito sa pagiging agresibo at

mapusok ng mga Pilipino. Ito din ay

maaaring sa kadahilanang kapag walang

trabaho ang ilan o ang karamihan, sila ay

nananatili lamang sa kanilang bahay. At

sa kanilang pananatili, ang tangi nilang

inaatupag ay ang magparami. Maaari din

namang hindi nila alam ang problemang

dulot ng paglaki ng populasyon. Kung tu-

tuusin, iilan lamang ito sa mga dahilan ng

paglaki ng ating populasyon ngunit ano

nga ba ang maaari nating gawin upang ito

ay solusyunan?

Ang Reproductive Health Bill ay

isang batas n isinusulong kung saan ang

paggamit ng contraceptives at ang sex

education ang pangunahing nilalaman.

Layunin nito ang pagtuturo sa mga

mamamayan ng natural at artificial family

planning at ang pagkakaroon nito sa mga

pampublikong ospital. Isa ito sa mga pi-

nagtutuunan ng pansin ng pamahalaan

upang matugunan ang malaking bilang ng

populasyon. Sa isang bansa, kung saan

ang karamihan ng naninirahan ay mga

Kristiyano, ang ganitong batas ay ma-

hirap ipasa. Isa itong malaking kontrober-

siya sa pagitan ng gobyerno at ng simba-

han.

Sinasabi ng simbahan na ang ba-

tas na ito ay labag sa prinsipyo at morali-

dad na itinuturo ng simbahan. Ayon

sknila, responsibilidad ng mga magulang

ang turuan ang kanilang mga anak ukol

sa mga ganitong bagay. Obligasyon nila

ang paggabay sa kanilang mga anak sa

mga ganitong isyu. Totoo na may mga

magulang na may kakayahang magpali-

wanag sa kanilang mga anak tungkol sa

mga ganitong bagay ngunit hindi lahat ay

may ganitong kakayahan. Aminin man

natin o hindi, madaming mga magulang,

lalo na ang mga mahihirap, ang hindi

nabigyan ng pagkakataon na matuto.

Ang kanilang kaalaman sa mga ganitong

usapin ay limitado kung kaya‟t mad-

aming kabataan sa panahon ngayon ang

ngkakaroon ng hindi inaasahang pag-

bubuntis. Hindi sila nabigyan ng sapat na

gabay sapagkat mismong mga magu-

lang nila ay hindi ito kayang ipaliwanag

sa kanila.

14

“We need to add two years to our basic education. Those who can afford pay up to fourteen years of schooling before uni-versity. Thus, their children are getting into the best universities and the best jobs after graduation. I want at least 12 years for our public school children to give them an even chance at succeeding.”

– President Benigno S. Aquino III

Ito ay isa sa mga pahayag ni Pangulong Benigno S. Aquino III (PNoy) ukol sa mga plano niyang pang-edukasyon dito sa at-ing bansa. Balak nilang dagdagan at ba-guhin ang matagal nang pormat ng edu-kasyon dito sa ating bansa. Ayon sa isang papel ukol sa isinusulong na pro-grama ng bagong administrasyon na ip-inublish sa websayt ng Kagawaran ng Edukasyon ang Pilipinas na lamang dito sa Timog Silangang Asya ang su-musunod sa 10-year basic education pro-gram.

Ang malaking tanong ay kung babagay nga bas a Pilipinas ang ganitong pro-grama? Ano nga ba ang kulang sa atin?

Ayon sa DepEd mababa daw ang kalidad

ng edukasyon dito sa ating bansa. Ang

itinuturo nilang dahilan ay ang panget na

curriculum. Kaya naman inihain si Sec.

Armin Luistro ng DepEd ng ang balak na

palitan ang kasalukuyang curriculum. Ki-

nakailangan pang bunuin ng mga estud-

yante ang karagdagang dalawang taon ng

pag-aaral. Ang balak kasi nila ay kinder-

garten pagkatapos ay anim na taong ele-

mentary (Grade 1- 6) at pagkatapos ay

junior high (Grade 7-10) at ang panghuli

ay senior high (Grade 11 at 12). Ang gani-

tong klase ng programa ay katulad ng sa

puro tagapagAlaga ang karamihang tra-

baho ng mga Pilipino sa ibang bansa?

Sa aking palagay, nagiging irespon-sable na ang karamihan sa mga Pilipino ha-bang tumatagal. Patuloy ang kanilang pagpa-parami gayong alam nila na hindi nila kayang panindigan ang magiging buhay ng mga batang dala ng kanilang kapusukan. Ni hindi man lamang naisip ng mga taong ito na hindi sila ang tunay na maghihirap kundi ang mga batang kanilang isinilang. Nakakalungkot ang mga balita ngayong naglalabasan sa mga telebisyon at mga pahayagan tungkol sa mga sanggol na inabandona at itinapon sa kung saan-saan. Ang ilan rito ay sa basurahan, sa mga ilog at ang iba naman ay basta na lang iniwan sa kalsada. Ito ay tunay na na-kakalungkot. Isa lamang itong patunay ng pagiging iresponsable ng mga magulang na hindi man lamang nakonsensya sa kanilang ginawa.

Oo nga‟t sinasabi ng simbahan na ang

buhay ay sagrado ngunit hindi naman ibig

sabihin nito na pinahihintulutan na ng batas

ang abortion. Ayon nga sa kasabihan,

“Prevention is better than cure”. Naisip ko na

mas mabuti pang iprevent ang di inaasahang

pagbubuntis sa pamamagitan ng paggamit ng

mga contraceptives kaysa ang paabutin pa

sa pagkabuo ng bata sa sinapupunan at sa

kalaunan ay ang pagresulta sa pagpa-

paabort. Kapag ganito ang ginawa ng bawat

Pilipino, malaki ang posibilidad na sa hina-

harap, wala nang batang hindi maganda ang

kinabukasan at wala na ring mga sanggol na

matatagpuang itinapon sa kung saan-saan.

Naniniwala ako na ang tunay na gamot sa

kahirapan ay ang tamang disiplina at

pagiging responsible ang kailangan ng bawat

Pilipino, maging ako, at ito ay nagsisimula sa

ating mga sarili mismo.

15

K+12 NGA BA? ni Ar-Jay Matira

Ang Pilipinas ay pang walumpu‟t isa sa isang

daan at walumpung bansa sa listahan ng may

mataas na literacy rate o ang bilang sa por-

syento ng mga taong nakakabasa at nakaka-

sulat. Hindi naman masama ang literacy rate

dito sa bansa sa 93.4% ang porsyentong ito ay

pang 34 kung hindi sama sama. Noong 2003

nakapagtala sa Pilipinas ng 84.1%. Dito sa

South East Asia ay pangatlo tayo. Mahalaga

sa isang bansa na ang mamamayan nito ay

nakakasulat may dulot itong epekto sa ekono-

miya ng bansa. Kung mataas ang literacy ma-

lamang madaming darating na mga investors

para magtayo ng negosyo sa bansa. Isa na ito

sa madaming malaking posibilidad. Pero ang

isyu talaga dito ay kung dapat nga ba ipatupad

ang K+12. Diumano kapag ipatutupad ang

K+12 mas magiging handa ang mga estud-

yante paggraduate nila. Ito ay dahil sa edad na

16 o 17 ay hindi pa daw handa ang mga mag-

aaral para sa kolehiyo. Ang magiging resulta at

malamang daw ay hindi pa sila interesado sa

kursong kinukuha. Nabanggit din sa papel na

ang kasalukuyang curriculum ay panglabin-

dalawang taon na siniksik lamang upang mag-

kasya sa samoung taon kaya naman daw ku-

lang talaga at hindi maganda ang resulta.

Ang malaking tanong ngayon ay kung

K+12 nga ba ang tanging sagot para mapataas

ang kalidad ng edukasyon sa bansa. Maganda

ang nilalaman ng programa. Nakasaad dito na

sa Senior High ay pwedeng kumuha ang mga

estudyante ng mga subject kung saan maari

nilang magamit sa kolehiyo sa kursong gusto

nilang kunin.

Para sa akin, magandang ideya ang pag

papatupad ng K+12 pero sa kasalukuy-

ang kalagayan ng mga paaralan sa bansa

ay hindi pa tayo handa. Kailangan

munang magdagdag ng mga silid aralan.

Kakulangan sa silid aralan ang isang na-

pakalaking problema natin. Nang dahil

dito, nagiging tatluhang ang grupong nag-

papalitan sa isang araw sa mga pampub-

likong paaralan. Kitang kita na isa talaga

itong malaking problema. Isiniksik na nga

sa sampung taon ang panglabindalawa-

hang curriculum minamadali pa ang mga

klase dahil sa kulang ang silid aralan sa

bansa. Nakakalungkot talaga. Kung

dadagdagan ng dalawa pang taon ang

pag-aaral ay talagang madadagdagan din

ng dalawang taon ng paghihirap ang mga

estudyante at ang mga magulang. Kaya

naman maraming magulang ang hindi

sang-ayon sa programang ito. Ang isa pa

ay ang mga daan, tulay, at mga bahay ng

mga mahihirap nating kababayan na na-

katira sa liblib na lugar. Ngunit kung mas

magiging maayos ang mga imprastraktura

ng ating bansa ang mga tulay, daan, at

mas maraming silid aralan mas matatang-

gap siguro ng sating mga kababayan ang

prog ramang ito. Ito ay isang sa mga

kailangan upang maipatupad ng mabuti

ang K+12. Ang isa pa ay ang paghihigpit

sa mga estudyante sa kolehiyo ng kumu-

kuha ng kursong pagtuturo. Siguro sa

ngayon ay sila muna ang pagtuunan ng

pansin. Gawan ng programa upang mas

maging mabuting guro sila. Upang ma-

sigurong tanging kabutihan at buong buo

ang kaalaman ang maibahagi sa kanilang

mga estudyante. Para sa akin, kailangan

munang baguhin ang mga tao, pagkata-

pos ay ang imprastraktura bago baguhin

ang programa.

16

Kung babaguhin ang mga tao, ang mga guro ay mas masisiguro nating may mas matututu-nan ang mga bata. Kung babaguhin ang mga bata na mas interesado sila sa pag-aaral ay magiging iba ang resulta. Kung babaguhin nating ang mga namumuno na maging “people and service oriented” sila at hindi “business-oriented” ay siguradong mas magiging maganda ang resulta. Kung baba-guhin natin ang mga tao, talagng mas ga-ganda ang magiging resulta at baka mapag-kasya sa sampung taon ang isang magan-dang edukasyon. Pero paano gaganahan ang mga tao? Baguhin at pagandahin ang imprastraktura. Sino ba naman ang gusting pumasok sa paaralan kung lubak lubak ang daan at pagdating mo duon ay bulok ang mga upuan. Talaga naming nakakatamad. Pagkatapos ay napakasungit ng guro mo na sa simpleng pagkakakmali ay ipahihya ka pa. Napakahalaga din talaga ang may sapat na silid aralan. Nakakatamad din kasi talagang pumasok kung pagpasok mo ay kulang na lang ay tumayo ka para magkaroon ka ng sa-pat na lugar. Mahalaga para sa mga estud-yante na magkaroon ng maganda, malinis at sariling upuan upang sipagin siyang mag-aral. Para sa akin, kailangan munang bagu-hin ang dalawang ito, tao at imprastraktura, bago ipatupad ang K+12.

17

CONTRIBUTORS

Ruangelica

Calaguan

Jonathan

Carlo Macuha

Ar-Jay Matira Nesann Aaron

Chavez

Delbert Cruz Hanzel

Montalbo

Ronald

Doliente

Sherwin Tan

Casa de Segunda : The Majes-tic Memento of Lipa, page 11

18

KOMIKS mula sa Manila Bulletin