RIMSKA DRŽAVA – RAZVOJ

Osnutkom Rima 753. pr. K. započinje razdoblje Rimskog Kraljevstva. Ono traje do 509. pr. K. U tom periodu Rimom vlada 7 kraljeva. (sjetiti se čega još ima 7!) Tijekom osvajanja i širenja granica Rimljani (stanovnici grada Rima) dolaze u doticaj sa susjednim narodima i stapaju se s njima. Zato među rimskim kraljevima imamo i Sabinjane i Etrušćane.

Kraljevi su redom:

ROMUL – Rimljanin

NUMA POMPILIJE – Sabinjanin, vrlo pobožan i miroljubiv

TUL HOSTILIJE – ratoborni Rimljanin

ANKO MARCIJE – Sabinjanin, unuk Numin

TARKVINIJE STARIJI (PRISKO) – Etrušćanin

SERVIJE TULIJE – Etrušćanin

TARKVINIJE OHOLI (SUPERBUS) – Etrušćanin

Posljednji kralj je protjeran iz Rima nakon što je jedan od njegovih sinova silovao Lukreciju, suprugu uglednog rimskog građanina Tarkvinija Kolatina. Lukrecija se zbog sramote ubila a njen suprug zajedno s Junijem Brutom podiže pobunu i svrgava Tarkvinija s vlasti. Time završava razdoblje Kraljevstva.

Razdoblje Republike traje od 509. pr. K. do 27. pr. K. Pojam republika je latinska složenica res i publica u značenju javna stvar. Republika je, dakle, takvo uređenje države u kojem brigu o državi vode svi njeni građani. Rimska država u to vrijeme ima naziv Senatus populusque Romanus (S P Q R), Senat i rimski narod. Vlast je u Republici bila podijeljena na tri politička tijela: SENAT, NARODNA SKUPŠTINA I MAGISTRATURE (državni službenici). Članovi Senata bili su pripadnici najuglednijih rimskih obitelji i iz počasti su ih zvali PATRES (očevi).

Nakon velikih staleških borbi 494. pr. K., borba patricija (bogati) i plebejaca (običan narod), ustanovljena je služba pučkih tribuna (tribunus plebis) koji su se birali iz redova plebejaca. Oni su imali pravo veta (veto = zabranjujem; odbacivanje zakona koji idu na štetu puku) i bili su sacrosancti (nepovredivi). Oni su djelovali u Narodnoj skupštini.

Napredovanje u častima (cursus honorum) odnosi se na magistrature i ide ovim redom od najniže do najviše:

KVESTORI – upravljaju državnom blagajnom i brinu za financije

EDILI – priređuju javne igre, brinu za opskrbu hranom i vodom i normalno odvijanje života u gradu

PRETORI – suci; nakon službe obično postaju propretori ( upravitelji provincija)

CENZORI – sastavljaju popise građana i njihove imovine, izrađuju vojne i porezne spiskove, ispituju vladanje građana; uglavnom su bivši konzuli birani u ovu službu

KONZULI – biraju se po dva svake godine; imaju vrhovnu vlast u vojnom, političkom i upravnom smislu

U izvanrednim prilikama ratne opasnosti ili unutarnjih nemira birao se DIKTATOR koji je imenovao svoga pomoćnika ZAPOVJEDNIKA KONJANIŠTVA. Ako bi oba konzula umrla prije isteka službe, do izbora novih konzula birao se MEĐUVLADAR (interrex). Ove su službe izvanredne za razliku od ranije navedenih redovnih službi.

Kada na vlast dolazi Oktavijan August (Augustus = uzvišen) 27. pr. K., počinje razdoblje Rimskoga Carstva. Oktavijan je posinak Gaja Julija Cezara, pa mu je puno ime Gaj Julije Cezar Oktavijan. Svi carevi u spomen na G. J. Cezara dobivaju ime Cezar, koje postaje sinonim za cara. Zato u njemačkom jeziku Kaiser znači car prema klasičnom izgovoru imena Caesar. Za vladavine cara Trajana Rimsko je Carstvo najveće (117.g.) i proteže se na tri kontinenta Aziju, Afriku i Europu. 395. g. Teodozije dijeli Carstvo na Zapadno sa središtem u Rimu i Istočno sa središtem u Carigradu (Konstantinopol). Zapadno Rimsko Carstvo propada 476.g. pod navalom barbara. Istočno se uspije održati do 1453.g.