Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
RICK DE LEEUW EN JAN HAUTEKIET GENIETEN MET ‘TE GEK?!’ VAN EEN NIEUW PUBLIEK
‘Hier voel jeandereemoties’
Rick de Leeuw en Jan Hautekiettoeren langs psychiatrischeziekenhuizen. ‘Het is het mooistewat we ooit gedaan hebben’, zegtdie laatste. VEERLE BEEL
Het is namiddag en dekapel van het psychiatrisch ziekenhuis SintKamillusis volgelopen voor
het bekende duo dat al tien jaarsamen door Vlaanderen toert:Rick de Leeuw en Jan Hautekiet.Maar eerst is het de beurt aan eigen volk: twee bewoners die elktwee nummers mogen brengen.Random Deposit laat zijn elektronische muziek schallen en blaasthet publiek omver met een parlandoverslag van zijn dooltocht doorde stad Leuven toen hij een zwarepsychose doormaakte. Het is geenevidente intro. Het is ook geenvanzelfsprekende artiestennaam,zeg ik hem tijdens de pauze.‘Vind je? Het staat voor alle dingen die willekeurig op je af komen,zoals de genen waarmee we geboren worden. In het begin is alleschaos. Achteraf moet je dat gaanordenen. Muziek helpt daarbij.’Baro is een cowboy die rechttoerechtaan country zingt, met hetjuiste accent en de juiste akkoorden op zijn gitaar. ‘Voor mij is muziek een verlossing. Als ik veel negatieve gedachten heb, kan ik zeloslaten wanneer ik speel. Ik kanook alleen maar echt gevoelens uiten in mijn liedjes. Niet dat ik nietsociaal ben, maar sociale contac
ten blijven vaak oppervlakkig. Hetis alleen in de muziek dat ik dieperkan gaan.’
Passie
In de zaal zit een gemengd publiekvan patiënten, begeleiders, omwonenden en mensen die van verderzijn gekomen speciaal voor de affiche. ‘Ik ben 58 en het is voor heteerst dat ik in een psychiatrischeinstelling kom’, zegt Hans. Hij ismagistraat en wil zijn familienaam liever niet in de krant.‘Ik kende deze wereld amper. Ikwist niet dat het hier zo groot was.Ik vernam net dat hier liefst300 mensen verblijven. Ik heb nugezien dat het om gewone mensengaat. Eerlijk, ja, ik had daar eenander beeld van.’De missie van deze Te gek!? Opengeesttoer, die in Bierbeek precieshalfweg is, is daarmee al geslaagdnog voor Rick de Leeuw en JanHautekiet de eerste noten inzetten.‘Ik denk nooit meer aan jou’, noguit de Tröckener Kecksperiodevan de zanger, met zijn dwingendetegenbeterweteninrefrein, bijtde spits af. Het wordt gevolgd doorhet schaamteloos sentimentele‘Houd me stevig vast’, uit zijn jongste cd. Het zijn twee registers diede Vlaamse Nederlander moeite
COLUMN
RETORICA
RIK TORFS
Zoals andere jongeren kreeg ik eenuitnodiging om Barack Obama toe tejuichen in de Bozar. Interessant. Zeerzeker. Je maakt het maar één keermee. Maar er was een heel goede reden om niet te gaan. De verplichtingom, wat de Amerikaanse president ookzegt, enthousiast te zijn. Luid applausis het minimum. Naar alle waarschijnlijkheid valt een staande ovatie niet tevermijden. Recht veren is dan de enigemogelijkheid. Wie blijft zitten, wordtaangestaard. Is een zuurpruim, niettot enthousiasme in staat. Pas op, iemand kunnen en mogen bewonderenis prachtig. Maar wanneer bewondering verplichtend is, breekt het angstzweet uit. Hoe veins je enthousiasmete midden van enthousiastelingen?Met pausen is het ook altijd moeilijk.Ik herinner me een Romereis met onze studenten, onder wie een bejaardeadvocaat die doorgaans rust vond inde werken van Seneca. Toen de pausvoorbijkwam, gooide hij twee stoelenom en vertrappelde een zeventigjarigezuster uit Nottingham die net zelf vaneen klapstoel was gevallen. Paus Johannes Paulus II hield daarna een toespraak waarvan ik mij enkel hetstormachtige applaus herinner.In 2008 woonde ik in Rome een symposium bij over de vijfentwintigsteverjaardag van het kerkelijk wetboek.Het eindigde met een redevoering vande toenmalige Heilige Vader. Wilde taferelen alom. Enkele vooraf ingelichteuitverkorenen mochten paus Benedictus XVI, die vooraan in een salonmeubel plaatsnam, persoonlijk begroeten.Onder hen Ombretta Fumagalli Carulli, de Milanese nachtegaal van het kerkelijk recht. Ze was gehuld in een zedig mantelpak, aan hals en armenblonk goud. Ik zag haar trots knielenvoor Joseph Ratzinger, waardoor inhaar rok een scheur verscheen. Hettemperde haar geluk nauwelijks. Haarknieval was haar trots. Je las het eenhalf uur later nog altijd in haar blik.De paus hield die dag een toespraakover relativisme. Hij was er tegen.Politieke toespraken raken zelden, omdat ze zorgvuldig zijn geconstrueerdmet een overduidelijk doel voor ogen:mensen overtuigen. Logische fragmenten staan ten dienste van emotie. Ofde spreker daarbij zelf meent wat hijzegt, en in welke mate, blijft in hetmidden. Het gaat niet om wat de redenaar voelt, maar om wat toeschouwersdienen te voelen. De boodschapperblijft buiten schot. Ook en vooral wanneer hij over zichzelf spreekt, zijn nederige afkomst aanhaalt alsook demoeilijkheden die hij heeft overwonnen. Zo gaat het altijd. Zelf bestegende sprekers allemaal de maatschappelijke ladder, niemand daalde haar af.Mijn favoriete redenaar, of liever tekstschrijver, Lysias, geboren in 445 voorChristus, volgde de andere richting.Hij erfde een fortuin, maar verloorzijn geld door politieke omstandigheden, zonder het persoonlijk te hoevenverbrassen. Zijn stijl is helder en eenvoudig. De ironie die hij hanteert, ver
hoogt het waarheidsgehalte van zijnteksten. Want enkel ernstige mensenliegen.Lysias weet een crimineel voor te stellen als een behoeftige kreupele. Hijdoet het zo meesterlijk dat hij de logica, die hij schijnbaar hanteert, overtreft en overstijgt. Want logica verengtnoodzakelijk de werkelijkheid. Retorica veel minder. Zij kan logica als onvoldoende genereus van de hand wijzen. Soms prijst ze het zogenaamdebuikgevoel als ethisch superieur: wielogisch denkt, heeft geen hart. Danligt levensgevaarlijk populisme à laGeert Wilders op de loer. Maar de nobele redenaar verwerpt de logica niet,
hij speelt ermee op liefdevolle wijze.Daarom verkies ik de krukkige redeneringen van Lysias boven de wijze lessen van Obama, die op vermeendeweldenkendheid en niet op logica zijngebaseerd. De kracht van Lysias isjuist dat hij de logica als uitgangspuntaanvaardt. Zijn betoog lijkt perfect rationeel, ook al schuilen er drogredeneringen in. Want drogredeneringen blijven redeneringen. Lysias slaagt erinvia retorische trucs een misdrijf alsperfect begrijpelijk, zelfs onvermijdelijk te verklaren. Zijn drogredeneringen zijn schoonheidsvlekjes die de logisch opgebouwde toespraak karaktergeven. Waarachtig maken. Redenaarsmaken door een kleine zwenking redelijkheid aannemelijk.Zeker, ook die techniek kan gevaarlijkzijn. Maar dat is Lysias niet. Hij wil dewereld niet veranderen, maar enkelhet menselijke falen begrijpelijk maken. Daarom is hij een bron vantroost.Die Europese waarden waar de Amerikaan Obama zo parmantig mee uitpakte, misschien zitten ze wel bij Lysias.
Ik verkies de krukkigeredeneringen vanLysias boven de wijzelessen van Obama,die op vermeendeweldenkendheiden niet op logicazijn gebaseerd
©rr
Rik Torfs is rector van de KU Leuven.Zijn column verschijnt elke maandag.
D10 hart&hoofd DE STANDAARDMAANDAG 31 MAART 2014
RICK DE LEEUW EN JAN HAUTEKIET GENIETEN MET ‘TE GEK?!’ VAN EEN NIEUW PUBLIEK
Jan Hautekiet, achter zijn piano, en Rick de Leeuw, met griep: ‘Een gewoon concert kun je afzeggen, maar dit natuurlijk niet. Dit is zo bijzonder.’ © Koen Bauters
loos bespeelt, en die elkaar blijvenafwisselen.
Griep
De piano van Jan Hautekiet en destem van Rick de Leeuw komenom de beurt op de voorgrond. Onder meer in de mooie vertalingvan een nummer van Lou Reed,‘Karolien zegt’, laat De Leeuw uiteindelijk alle ruimte aan zijn begeleider. En of we morgen, als weHautekiet op de radio horen, alsjeblieft niet willen vergeten hoeveel passie en gedrevenheid erschuilgaat in een man die quastem nogal koel en afstandelijkklinkt?
‘Alain de Bottonzegt dat cultuurgeen troostenderol speelt. Maarhier komen we ertoch heel dicht bij’RICK DE LEEUW
Het moet gezegd dat ook de stemvan De Leeuw met het vorderenvan het concert almaar beter gaatklinken. ‘Wakker geworden metgriep’, zegt hij na afloop in zijn feilloze dictie. ‘Een gewoon concertkun je afzeggen, maar dit natuurlijk niet. Want dit is zo bijzonder.’Dat meerdere mensen tijdens hetconcert van hun stoel opstondenom buiten een sigaret te gaan roken, en dan terugkwamen, of datde zaal voor het einde van het concert al gedeeltelijk leeg liep, heefthem niet gestoord.‘De patiënten hebben vaak maareen korte spanningsboog. Na eenminuut of twintig is het op enmoeten ze even een luchtje scheppen. Het is een andere code dantijdens een klassiek concert in eentheater.’De sfeer is ook anders, vindt DeLeeuw. ‘Een goed lied roept bij deluisteraar herkenning en emotiesop. Bij dit publiek zijn de emotiesanders, en dat voel je. Die heleruimte raakt ermee gevuld. De Engelse filosoof Alain de Bottonheeft ooit gezegd dat cultuur verzuimd heeft om de troostende rolvan religie op te nemen, omdatcultuur zich teruggetrokken heeftin de theaters en concertzalen.Maar hier komen we er toch heeldicht bij.’
Stevige knuffel
An, die expatiënte is, bevestigt:‘De teksten zijn goed. Ze gaan overdingen waarmee iedereen te maken krijgt: vriendschap en liefde,donkerte en licht. Ik heb er ietsaan gehad.’‘Het is het mooiste wat we ooithebben gedaan’, vindt Jan Hautekiet. ‘Toen ze ons voorstelden omin psychiatrische ziekenhuizen tespelen, dacht ik: waarom niet.Maar ik had geen idéé. Ik hadnooit kunnen denken dat het zointens zou zijn.’Misschien daarom dat het ‘bloemenmeisje’ – in dit geval een bewoonster van de instelling – vanDe Leeuw op het podium niet zomaar een zoen, maar een stevigeknuffel kreeg. Ze zwijmelde er nogvan toen het applaus al lang gedoofd was: ‘Ik wist niet dat hij zulke mooie ogen heeft!’Als daar maar geen nieuwe griepvan komt.
Open Geest is eenmuziektheaterproductievan Te Gek!? en C° Maandacht.Voor de speeldata:www.tegek.be
© Koen Bauters
DE STANDAARDMAANDAG 31 MAART 2014 hart&hoofd D11